Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
uste haundiko 221ur-jauzi. ‘ur-jauzi’. iz. Ur-korronte baten ibilbideangertatzen den bat-bateko beheragunea,ura goitik behera jaustea eragitenduena; bertatik erortzen den ur-masa. Ik. ur.urki. ‘urki’. iz. Zuhaitz mota. Erraz pitzatzenden azal leun eta zuria du eta ertz zerradunaduten hostoak.urkilla. ‘urkila’. iz. Buruko gantxoa. Bi zatitan,V edo Y forma hartzen duela banatuta dagoenpieza.uroilo. ‘uroilo’. iz. Hegazti mota. Gorputz sendoa,hanka eta behatz luzeak eta moko sendoadituzte. Ibai, zingira, etab. en ertzetanbizi dira.urrau. ‘urratu’. da /du ad. 1. Ehuna, papera,larrua, etab. Puskatu. 2. Latza edo zorrotzaden zerbaitek azala mindu, hondatu edo bertanazaleko markak egin. Urrau txiki batindet ukalonduan. 3. Soroan lurra hautsi edogoldatu; lurra azaletik landu.urri. ‘urri’. izond. 1. Behar edo eskatzen denneurrrira edo kantitatera heltzen ez dena. 2.Gutxi; neurri edo kantitate urrian. Aurtenbaba urri deu.urruxa. ‘urrixa’. iz. /izond. Behi-abereen emea.urte. ‘urte’iz. Hamabi hilabeteko aldia; eskuarki,urtarrilaren 1etik abenduaren 31ra bitartekodenbora. URTE ASKOTAKO! ‘urte askotarako!’.Norbaiti harentzako garrantzi handia duen zerbaitgertatzean, asmo edo gogo ona adieraztekoerabiltzen den esapidea; zorionak opatzekoesamoldea: “Urte askoan iraun diezazulazoriontasunak” bezala formulatuko genuke. URTE ZORTZIYA. ‘urte zortzia’. Iz.(Honen esanahi argia ezin izan duguzehaztu). URTIAN URTEKUAK. ‘urtean urtekoak’.Urte berekoak; adin berekoak. Urteian urtekuakkorruan jartze giñuzen. URTIEN JUNA. ‘urteen joana’. Zahartzaroa,zahartzen joatea. Urtien juna baakizu zeizatean.urtezar. ‘urtezahar’. iz.(askotan, pl.). Gabonzahar; abenduaren 31a. Urtezarretan ezkeafamili guztiya biltzen.urtsu. ‘urtsu’. izond. Ur asko duena. Maiz, fruituezesan ohi da. Txemen ta melokotoi hauekoso urtsuak dia.usai. ‘usain’. iz. Substantzia lurrunkorrenlurrinek usaimenak hautemanik sorraraztenduen sentsazioa. USAI ONIK EMAN EZ. ‘usain onik emanez’. Zerbait txarra sumatu. Egun hartanesantzunak etzian usai onik eman. USAINDURE EZ/EZTA USAINDURE!‘usaindu ere ez /ezta usaindu ere!’.Aldez aurretik zehaztutako helburutik urrungelditu dela adierazten du. Horrek golausaindure eztik in.usariyo. ‘usario’. iz. Ohitura. Lengo usariyozarrak galtzen ai dia.uso-zirin. ‘uso-zirin’. iz. Usoaren kaka, gorotza.Uso-ziriña daka alkandoran. Ik. zirin.uste etzun txakurrak zaunka in. ‘Usteez zuen txakurrak zaunka egin’. Gauzaknorberak uste eta pentsatu ez bezala ateratzendirenean erabili ohi da esapide hau.Bai taberna jarrita izugarriyak itekua zun,baña uste etzun txakurrak indiyo zaunka.uste haundiko. ‘uste handiko’. izond.Bere burua inportantetzat duena. Hori ustehaundikopertsona den. Ik. haundinahiko.
222 ustezeusteze. ‘ustez ezen’. “Enuntziatua + -balubezala” ren parekoa. Ibili du zaata, bai; ustezemundua janber dula.uxarra-belar. ‘uxarra-belar’. Belar mota.Nekazaritzarako belar kaltegarria eta txarrada. Hondoan koxkorrak edo patata-haziakuzten ditu eta zabaltzen erraza da. Itxuraz,perrejilaren antzeko ostroak ditu.uxarrian. ‘uxarrean’. adb. Animaliek muturrezlurra harrotzen, indusitzen ibili.uxartu. ‘uxartu’. du ad. Animaliek muturrezlurra harrotu, indusi.uxau. ‘uxatu’. du ad. Norbaiti edo zerbaiti iheseginarazi edo joanarazi, hurbiltzen ez utzi.Izutu, ikaratu. Txorimaluake eztu txoriyabeti uxatzen.uztai. ‘uztai’. iz. Pieza luzanga baten muturrakelkartuz eratzen den zirkulu-formako objektua.Askotan, sagardo barriken egurrakuztaiez estutzen dira, gerri alde osoa zeharkatzenduten uztaiez. Kupelak izaten dituenburdinazko aro moduko bakoitza litzateke.Erra, zuk atture etzendun ingo ta, izateahola txorrotx-txorrotxa, sagar-neurriyantipokua, baña izatea hojalatazkua eta epurdiyaeukitze zun egurrezkua, uztayakin lotuta./Aldebatetikan egurra ta geo harek eukitzezun uztaya ta harek euste ziyon ol hari. 2.Forma zirkular edo kurbatuzko zenbaitobjektu edo irudiri ematen zaien izena. Ik.uztai-dantza. UZTAI-DANTZA. ‘uztai-dantza’. iz.Gipuzkoar jatorriko dantza-mota. Dantzariek,uztaia eskuan dutela (uztai txikia) hauekinjokoak eta zubiak eginez edo uztaialurrean ezarriz, bere azpian (uztai handia)egiten dutena. Ik. uztai.uztarri. ‘uztarri’. iz. Zurezko pieza, idi- edobehi-pareari, lotu edo uztartzeko, buru gaineanezartzen zaiona. BIYAK UZTARRIYAN JUTEKO MOUKUAKIZAN. ‘biak uztarrian joateko modukoakizan’. Biak berdin berdinak izan. Ik.perro txiki baten aldeik gabekuak izan.uztartu. ‘uztartu’. da/du ad. 1. Uztarri batean biburu lotu; oro har, idi eta behiak izan ohidira. 2. Bikote egin; ezkondu.uztau. ‘uztao’. iz. Rumex landare belarkararaizen arrunta. Belar mota hau nekazaritzarakoeta lurra lantzeko oso kaltegarria da, sustraihandiak ditu eta hazia oso azkar botatzen du.Beraz, lursailetan kontuz kontuz kendu edoerre beharrekoa da; abereek ere ez dutejaten. Ik. muika, lurruntxa, barrabas-belarra.
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177 and 178: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 179 and 180: 176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi
- Page 181 and 182: 178 orduko kontuak berrittu ORDUAK
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
- Page 205 and 206: 204 tar-tar-tartar-tar-tar. ‘tar-
- Page 207 and 208: 206 tolare TOKIYAN TOKIKO. ‘tokia
- Page 209 and 210: 208 trazajira guztia nonbait egin:
- Page 211 and 212: 210 txalAntiguotik Donnostira bi tx
- Page 213 and 214: 212 txapatxapa. ‘txapa’. iz. 1.
- Page 215 and 216: 214 tximu inda eontximu indaeon.
- Page 217 and 218: 216 txoiximortxoiximor. ‘txori-si
- Page 219 and 220: 218 txotxolo TXOTXO ARRAYUA! ‘txo
- Page 221: 220 umesentittuumesentittu. ‘umes
- Page 225 and 226: 224 xi-xigertatzen den irekidura lu
- Page 227 and 228: 226 zaildu ZAI SAMAR JARRIAK. ‘za
- Page 229 and 230: 228 zarba inten duen ekintza orain
- Page 231 and 232: 230 zelai utzibihotz hobeokuak. Ik.
- Page 233 and 234: 232 ziherokua ez izanziherokua ez i
- Page 235 and 236: 234 zokorrragoa izan’. Oso-oso eg
- Page 237 and 238: 236 zurrupaHonek gabian zurrunkak i
- Page 239 and 240: 240alanbre-garrotxa. alanbregarrotx
- Page 241 and 242: 242rak bete. arto ugariyakbegiyak b
- Page 243 and 244: 244baliatu. baliyaubaliteke. balaik
- Page 245 and 246: 246besterentzat behar izan.besteetz
- Page 247 and 248: 248dirugose. dirugosedirutan. dirut
- Page 249 and 250: 250errieta egin/eman. errietain/ema
- Page 251 and 252: 252ezin konta ahal. ezin konta alez
- Page 253 and 254: 254gogoz kontra. gogoz kontragoi ha
- Page 255 and 256: 256hau ez dago pagatzerik!/hau paga
- Page 257 and 258: 258inon bada (—-) horkohoriek dir
- Page 259 and 260: 260kaka tirrin. kaka tirrinkaka ume
- Page 261 and 262: 262kukaratxa. kukaratxakuku. kukuku
- Page 263 and 264: 264luzexka. luzexkamadria. madriama
- Page 265 and 266: 266nere artean. nere artiannerea/gu
- Page 267 and 268: 268pendiz. pendizpentsatu. pentsaup
- Page 269 and 270: 270sekula santan. sekula santanseku
- Page 271 and 272: 272txandan zain egon. txandanzain e
uste haundiko 221ur-jauzi. ‘ur-jauzi’. iz. Ur-korronte baten ibilbideangertatzen den bat-bateko beheragunea,ura goitik behera jaustea eragitenduena; bertatik erortzen den ur-masa. Ik. ur.urki. ‘urki’. iz. Zuhaitz mota. Erraz pitzatzenden azal leun eta zuria du eta ertz zerradunaduten hostoak.urkilla. ‘urkila’. iz. Buruko gantxoa. Bi zatitan,V edo Y forma hartzen duela banatuta dagoenpieza.uroilo. ‘uroilo’. iz. Hegazti mota. Gorputz sendoa,hanka eta behatz luzeak eta moko sendoadituzte. Ibai, zingira, etab. en ertzetanbizi dira.urrau. ‘urratu’. da /du ad. 1. Ehuna, papera,larrua, etab. Puskatu. 2. Latza edo zorrotzaden zerbaitek azala mindu, hondatu edo bertanazaleko markak egin. Urrau txiki batindet ukalonduan. 3. Soroan lurra hautsi edogoldatu; lurra azaletik landu.urri. ‘urri’. izond. 1. Behar edo eskatzen denneurrrira edo kantitatera heltzen ez dena. 2.Gutxi; neurri edo kantitate urrian. Aurtenbaba urri deu.urruxa. ‘urrixa’. iz. /izond. Behi-abereen emea.urte. ‘urte’iz. Hamabi hilabeteko aldia; eskuarki,urtarrilaren 1etik abenduaren 31ra bitartekodenbora. URTE ASKOTAKO! ‘urte askotarako!’.Norbaiti harentzako garrantzi handia duen zerbaitgertatzean, asmo edo gogo ona adieraztekoerabiltzen den esapidea; zorionak opatzekoesamoldea: “Urte askoan iraun diezazulazoriontasunak” bezala formulatuko genuke. URTE ZORTZIYA. ‘urte zortzia’. Iz.(Honen esanahi argia ezin izan duguzehaztu). URTIAN URTEKUAK. ‘urtean urtekoak’.Urte berekoak; adin berekoak. Urteian urtekuakkorruan jartze giñuzen. URTIEN JUNA. ‘urteen joana’. Zahartzaroa,zahartzen joatea. Urtien juna baakizu zeizatean.urtezar. ‘urtezahar’. iz.(askotan, pl.). Gabonzahar; abenduaren 31a. Urtezarretan ezkeafamili guztiya biltzen.urtsu. ‘urtsu’. izond. Ur asko duena. Maiz, fruituezesan ohi da. Txemen ta melokotoi hauekoso urtsuak dia.usai. ‘usain’. iz. Substantzia lurrunkorrenlurrinek usaimenak hautemanik sorraraztenduen sentsazioa. USAI ONIK EMAN EZ. ‘usain onik emanez’. Zerbait txarra sumatu. Egun hartanesantzunak etzian usai onik eman. USAINDURE EZ/EZTA USAINDURE!‘usaindu ere ez /ezta usaindu ere!’.Aldez aurretik zehaztutako helburutik urrungelditu dela adierazten du. Horrek golausaindure eztik in.usariyo. ‘usario’. iz. Ohitura. Lengo usariyozarrak galtzen ai dia.uso-zirin. ‘uso-zirin’. iz. Usoaren kaka, gorotza.Uso-ziriña daka alkandoran. Ik. zirin.uste etzun txakurrak zaunka in. ‘Usteez zuen txakurrak zaunka egin’. Gauzaknorberak uste eta pentsatu ez bezala ateratzendirenean erabili ohi da esapide hau.Bai taberna jarrita izugarriyak itekua zun,baña uste etzun txakurrak indiyo zaunka.uste haundiko. ‘uste handiko’. izond.Bere burua inportantetzat duena. Hori ustehaundikopertsona den. Ik. haundinahiko.
Change language