Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
apo-belar 13Azkoitin da zaltaka itiai, baña guk hanka bakarrangaiñian saltoka ibiltziai. Ik. antxarkika.antxumauta. ‘antxumatuta’. adb. Besoakedo hankak bata bestearen gainean jarrita.Beti besuak antximauta, sekula ez pentsaulanai heltzeik!antxume. ‘antxume’. iz. Ahuntzaren umeari,amaren esneaz elikatzen den bitartean ematenzaion izena.antzabilla. ‘antzadila’. iz. Lokarri edo sokarenmuturrean ipintzen zen zurezko pieza,kako- edo uztai-formakoa.antzea. ‘antzera’. adb. Bezala, era bertsuan;gisa, modura. Bakarrik erabil daiteke, edoaurreko sintagmak “-en” eta batzuetan “-ko”daramala.antziar. ‘antzigar’. iz. Hotz handia egitenduenean zuhaitzetan, belarretan, landaretaneta abar eratzen den izotz-geruza guztizmehea eta zuria. Ihintz izoztua da, aleakgutxi-asko tarteko airez bananduta dituena,eta sarritan kristalezko adarrez hornitua egotenda. Ihazko neguan antziarrak piñu danakhondau zittun. Ik. lantzurde.antzu. ‘antzu’. izond. Fruiturik, umerik edodagokiona ematen ez duena. Gurian diruadana antzua da. Ik. bular antzuak, zuhaitzantzuak, emakume antzuak, antzutu.antzutu. ‘antzutu’. da/du ad. Antzu bihurtu.Beyai errapia antzutu zayo. Ik. ardiyak antzutu,antzutu.aor! erak. “Hara hor!”. Enfasia emateko baliodu. “Hor” deiktikoa baino enfatikoagoa da.Badirudi, gehienetan, zehar galdera daramalaondotik. Lenengo intzanian basarri berriya,aor, paeta ta tellatu ta gañuntzekotannun dauren hayen lanak!/Aor nun daudenzure zapatillak!aortu. ‘agortu’. da/du ad. Agor bihurtu; iturri,putzu, eta abarretako ura ahitu. Indittunberuakin ura dana aortu da.apa! ‘apa!’. haur. Haur hizkeran, haurrak esertzekoedo eseriarazteko erabiltzen den hitza.apalaldi. ‘apalaldi’. iz. Beheraldia, xumealdia.Apalaldi goorra euki du.apapa. ‘apapa’. haur. Haur hizkeran paseatzera.Guazen apapa.apar. ‘apar’. iz. Likido baten gainaldean edobere baitan gertatzen diren gas-burbuila(gehienetan aire-burbuila) txikien multzoa.Zerbeza apar askokin atea dik.apartau. ‘apartatu’. da/du ad. 1. Bereizi,urrundu. 2. Aukeratu. Bat apartatzekotan,hauxe apartauko nuke.aparteko graziya izan. ‘aparteko graziaizan’. Aparteko dohaia izan. Berezia,ohiz kanpokoa. Harek, halare, zerrai heltzeziyonian aparteko graziya zun. Ik. graziya.apenas. ‘apenas’. 1. Ozta-ozta, nekez. Ik.apenas etorri. 2. Ezezko ustearen adierazle. APENAS ETORRI. ‘apenas etorri’.Ezezko ustea adierazten du; ez dela etorri,alegia. Nahi baño len apenas etorri zan. Ik.apenas.aplikau. ‘aplikatu’. Norbaitekin bat egin,norbaitekin topo egin; gertatu, suertatu. Ezgiñan aplikau ikustia./Ezkiñan parianaplikau.apo. ‘apo’. iz. Txerri arra. Ik. txerrapo.apo-belar. ‘apo-belar’. iz. Landare belarkara.Bi metroraino hazten da. Hosto luzangaketa lore horiak ditu. Biriketako gaitzen aurkaerabili izan da.
14apopilloapopillo. ‘apopilo’. iz. Ostatu hartuz dagoenpertsona. Ik. apopillo eon, apopillo-etxe. APOPILLO EON. ‘apopilo egon’. Nonbaitostatu hartuz egon. Lagunan etxian eongiñan apopillo. Ik. apopillo. APOPILLO-ETXE. ‘apopilo-etxe’. iz. Apopiloakhartzen dituen etxea. Ik. apopillo.apreta. ‘apreta’. iz. Espartina. Zola espartzuzkoaeta gainaldea ehunezkoa duen oinetakoa.aproposko. ‘aproposko’. izond. Zerbaitetarakoegokitutakoa; berariaz, nahita eginkizun jakinbaterako sortua. Han ertetze zan hautsa garbiya,baña, geo hua txano hortan pasau, kafetxanuanmouko postura batian ta aproposkozea izatezun gañea, egur motz bat eraiteko.apuntia hartu. ‘apuntea hartu’. Oharrakidatzi, apuntatu.apustu in. ‘apustu egin’. 1. Zerbaitetanduda-izpirik ez duela adierazteko erabiltzenden esapidea. Askotan konpletibozko esaldiadarama ondotik. Apustu ingo nuke gure AitaSantu Juan Pablo Bigarrenak sekula eztulaaittu Aita Santu honen izenik.arakaitz. ‘arakaitz’. iz. 1. Zauria sendatutakoanlarruazalean geratzen den zarakargogorra. 2. Zaldar eta zauriei darien zornea.arakaiztu. da ad. Gogortu. Ik. gorbizittu.arbi. ‘arbi’. iz. Baratze-landare belarkara. Zestoanbereziki abereak elikatzeko erabiltzenda, baina zenbait tokitan gizakiak elikatzekoere erabili izan da. Sustrai mamitsua du, zurtoina50 cm-raino hazten da eta hostoak handiaketa lore horiak ditu. Arbita junak dia. Ik.arbiya in, arbi-ostrua in. ARBI HONDUA BAÑO USTELAUA. ‘arbihondoa baino ustelagoa’. Arbitan arizarela, maiz gertatu izan da hondoa (lurrazaletikbarrura dagoena) ustelduta egotea. Ik. arbiostruabaño ustelaua. ARBI-HAZI. ‘arbi-hazi’. iz. Arbia ernetzekohazia. Haize leku aidetsua babak ihartzeko berbezala. Ta baita giro sanuare arbi-haziyantzako.Ik. arbi. ARBI-JORRAN. ‘arbi-jorran’. Adb. Arbiaereinda dagoen soroan, arbiaren inguruko belartxarrak aitzurka kendu eta inguruak lurrezbetetzen aritzea. Hurrengo eunian nola arbijorranjardun gendun goguan dakat oaindik.Ik. arbi. ARBI-OSTRUA BAÑO USTELAUA. ‘arbiostroa baino ustelagoa’. Norbait edo zerbaiterabat ustelduta dagoela adierazteko erabiltzenda konparaketa hau. Ik. arbi, arbi honduabaño ustelaua. ARBI-OSTRUA IN. ‘arbi ostroa egin.’.Arbiei gaineko ostroa kendu gero ganajatekotarakoizan dadin. Arbi-ostrua iten baño girooizatea arto-zuritzen. Ik. arbi. ARBIYA IN. ‘arbia egin’. Arbia bota, erein.Eskerrak arbi asko itezanai. Ik. arbi.ardakai/ardagai. ‘ardagai’. iz. Pazko bezperaneliz-atarian apaizak bedeinkatu ondorenetxez etxe sua bedeinkatzeko erabiltzen direnperretxiko-modukoak dira; zuhaitzaren gerrianateratzen direnak. Nekez erretzen da eta sututakozati txikiak banatzen dira, zoriontasunairagarriz. Oaindike Aizarnan urtero bedeinkatzeaardakaya. Ik. eskabilla.ardan-zopak/ardo-zopak. ‘ardan-zopak’.iz. (pl. askotan). Ardotan bustitako ogi zati txikiak.Garai hartan ardan-zopak gustura jategiñuzen. Ik. esne-zopak, zopak in.ardatz. ‘ardatz’. iz. 1. Iruteko erabiltzen denzurezko tresna, makila-gisakoa, erdialdetik
- Page 4 and 5: Lan hau nire aitona-amonei eta,bere
- Page 6 and 7: viii3. Esanahi bat baino gehiago di
- Page 8 and 9: xHonako hauek izan dira lan honen i
- Page 11 and 12: 2abrastakbereziki zuhaitzetatik eta
- Page 14 and 15: al 5aixa. ‘aisa/aise’. adb. Err
- Page 16: aldrebes 7alda-aldi. ‘alda-aldi
- Page 19 and 20: 10 BETI ALLAU EZINDA. ‘beti + adi
- Page 21: 12amuztuamuztu. ‘amustu’. da/du
- Page 25 and 26: 16argi ARE-ESKOTEA. iz. 1. Areak du
- Page 27 and 28: 18arrastoarrasto. ‘arrasto’. iz
- Page 29 and 30: 20artiola ARTILLIA KARDAU. ‘artil
- Page 31 and 32: 22astelenko moduko zuri borobilak d
- Page 33 and 34: 24atentziyua eman ATE-LANGA. ‘ate
- Page 35 and 36: 26atze-aurreatzealdean aurrealdean
- Page 37 and 38: 28ayazi/ayaazi/ayazoayazi/ayaazi/ay
- Page 39 and 40: 30aztarka inaztarka in. ‘aztarrik
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
apo-belar 13Azkoitin da zaltaka itiai, baña guk hanka bakarrangaiñian saltoka ibiltziai. Ik. antxarkika.antxumauta. ‘antxumatuta’. adb. Besoakedo hankak bata bestearen gainean jarrita.Beti besuak antximauta, sekula ez pentsaulanai heltzeik!antxume. ‘antxume’. iz. Ahuntzaren umeari,amaren esneaz elikatzen den bitartean ematenzaion izena.antzabilla. ‘antzadila’. iz. Lokarri edo sokarenmuturrean ipintzen zen zurezko pieza,kako- edo uztai-formakoa.antzea. ‘antzera’. adb. Bezala, era bertsuan;gisa, modura. Bakarrik erabil daiteke, edoaurreko sintagmak “-en” eta batzuetan “-ko”daramala.antziar. ‘antzigar’. iz. Hotz handia egitenduenean zuhaitzetan, belarretan, landaretaneta abar eratzen den izotz-geruza guztizmehea eta zuria. Ihintz izoztua da, aleakgutxi-asko tarteko airez bananduta dituena,eta sarritan kristalezko adarrez hornitua egotenda. Ihazko neguan antziarrak piñu danakhondau zittun. Ik. lantzurde.antzu. ‘antzu’. izond. Fruiturik, umerik edodagokiona ematen ez duena. Gurian diruadana antzua da. Ik. bular antzuak, zuhaitzantzuak, emakume antzuak, antzutu.antzutu. ‘antzutu’. da/du ad. Antzu bihurtu.Beyai errapia antzutu zayo. Ik. ardiyak antzutu,antzutu.aor! erak. “Hara hor!”. Enfasia emateko baliodu. “Hor” deiktikoa baino enfatikoagoa da.Badirudi, gehienetan, zehar galdera daramalaondotik. Lenengo intzanian basarri berriya,aor, paeta ta tellatu ta gañuntzekotannun dauren hayen lanak!/Aor nun daudenzure zapatillak!aortu. ‘agortu’. da/du ad. Agor bihurtu; iturri,putzu, eta abarretako ura ahitu. Indittunberuakin ura dana aortu da.apa! ‘apa!’. haur. Haur hizkeran, haurrak esertzekoedo eseriarazteko erabiltzen den hitza.apalaldi. ‘apalaldi’. iz. Beheraldia, xumealdia.Apalaldi goorra euki du.apapa. ‘apapa’. haur. Haur hizkeran paseatzera.Guazen apapa.apar. ‘apar’. iz. Likido baten gainaldean edobere baitan gertatzen diren gas-burbuila(gehienetan aire-burbuila) txikien multzoa.Zerbeza apar askokin atea dik.apartau. ‘apartatu’. da/du ad. 1. Bereizi,urrundu. 2. Aukeratu. Bat apartatzekotan,hauxe apartauko nuke.aparteko graziya izan. ‘aparteko graziaizan’. Aparteko dohaia izan. Berezia,ohiz kanpokoa. Harek, halare, zerrai heltzeziyonian aparteko graziya zun. Ik. graziya.apenas. ‘apenas’. 1. Ozta-ozta, nekez. Ik.apenas etorri. 2. Ezezko ustearen adierazle. APENAS ETORRI. ‘apenas etorri’.Ezezko ustea adierazten du; ez dela etorri,alegia. Nahi baño len apenas etorri zan. Ik.apenas.aplikau. ‘aplikatu’. Norbaitekin bat egin,norbaitekin topo egin; gertatu, suertatu. Ezgiñan aplikau ikustia./Ezkiñan parianaplikau.apo. ‘apo’. iz. Txerri arra. Ik. txerrapo.apo-belar. ‘apo-belar’. iz. Landare belarkara.Bi metroraino hazten da. Hosto luzangaketa lore horiak ditu. Biriketako gaitzen aurkaerabili izan da.
Change language