Zestoarren erretolika

216 txoiximortxoiximor. ‘txori-simaur’. iz. Lurra emankorragobihurtzeko ongarri artifiziala. Ni artiantxiki xamarra nitzala, txoiximor-zaku batekinhondau zun bizkar-hezurra.txokatzekua izan. ‘txokatzekoa izan’.Harritzekoa izan. Ezta txokatzekua oain estuibiltzia, urte guztiyan eztu eze inda. Ik. txokau.txokau. ‘txokatu’. da ad. Harritu. Asko txokatzezat.txokolatia berau. ‘txokolatea beratu’.Txokolatea beroaren eraginez erdi-urtu,bigun-bigun egin. Ogiya jate gendun ta txokolatehori azkeneako gordetzen eote giñan.Guk gorde txokolate hori erdi berauta etagure Imanol jun da “rat” harrapau ta zaltakaihes ite ziun ta gu orruuuaz txokolatiaharrapau ziula ta.txolin. ‘txolin’. izond. Kaskarina, txoriburua.Bereziki, emakumezkoez mintzatuz erabiltzenda.txolinburu. izond. Kaskarin, txoriburu. Berezikiemakumezkoez mintzatuz erabiltzen da.Ik. buruarin, txolin.txolindu. ‘txolindu’. da ad. Kaskarin bihurtu.Urte asko dittu ta burua txolindu intzayo.txondor. ‘txondor’. iz. Ikatza egiteko eratzenden egur-pila; kono-forman eratzen da,egurrak bata bestearen gainean jarriz etaerdian zulo bat utziz. Ondoren, guztia lursotalezeta goroldioz estaltzen da. Ik. txondor-plaza,txondor-zulo, txondorra kargau, txondorraeosi. TXONDOR-PLAZA. ‘txondor-plaza’. iz.Ikaztobiaren ondoko gune laua, ikatz bihurtukoden egurra biltzeko eta prestatzeko erabiltzendena. Txondor-plazake, earrenaklenengo hasi giñan tokian zian. Ik. txondor. TXONDORRA EOSI. ‘txondorra egosi’.Txondorra egitean, egurra ez da erre behar,egosi baizik. Lur-sotalez eta goroldioz tapatutaito egin behar da. Ta txodorra eosteakuan,bustiya baare, ezta lokatzik ingo harenpuntan. Ik. txondor. TXONDORRA KARGAU. ‘txondorra kargatu’.Ikatza egiteko txondorra egurrez bete.Geo, txondorra kargatzeakuan, haundiyaklurran gañian ondoko illaran sartzeia, tabeste koxkorrekin gaña berdindu. Ik. txondor. TXONDOR-ZULO. ‘txondor-zulo’. iz.Txondorraren erdian eratzen den zuloa. Ik.txondor.txontxon. izond. Burua galdu antzera duena;uneoro gauzak ahaztu eta haur-portaera izatenduena. Tontxon xamarra da.txontxondu. da /du ad. Zahartzaroan buruagaldu, gauzak ahaztu eta haur-portaera hartu.Hura pixkamat ez al dao txontxonduta? Ik.txontxona.txorabiyua in. ‘txorabioa egin’. Mareatu,ondoeza egin. Ik. nobedadia in, ondoeza in.txori. ‘txori’. iz. Tamaina txikiko hegaztia. TXORI KABIYAK BILLATZEN. ‘txorikabiak bilatzen’. adb. Zuhaitz gainetanzeuden txori habiak bilatzen aritu. Gu umiakgiñala, hemen baso handiyak zian, da txoriasko izatezan. Nik billautakua beste batekbillatzen bazun, hori izaten zan txarra. TXORI TXIKI. ‘txori txiki’. haur. Haur hizkeran,zakila. Nun du umiak txori txikiya? Ik.kiki txiki. TXORI-KARDU. iz. Belar-mota. Landarebelarkararen izen arrunta. Lore horiak edotxuriak ditu; txorientzat jangarria da eta sendabelarmodura ere erabili ohi da.