Zestoarren erretolika

212 txapatxapa. ‘txapa’. iz. 1. Metalezko zati lau, meheeta lodiera uniformekoa. 2. Pelotari gagozkiola,zoruarekiko paraleloa den frontisekometalezko xafla, joko-eremua mugatzenduena; pilotak handik behera jotzen duenean,jokaldi txarra da eta, beraz, tantoa besterentzat.Hori txapa izandek. 3. Metalezkopieza lau txikia, ezaugarri gisa erabiltzendena. Polizi-txapa eakutsi ziyon. TXAPA SARTU. ‘txapa sartu’. Azalpenluze eta astunak eman. Irakasliak kristontxapa zarra sartu diu.txapalda. ‘txapalda’. iz. Ordeka-gunea. Pikoaldekotxapaldan, intxaurra lurrestali dao.txapagain. ‘txapa gain’. iz. Su ekonomikoakduen txaparen gaina. Txapagaña eunerogarbittuber izatea. Ik. txapa.txapalkota. izond. Txapal xamarra. Hagiñatxabalatxapalkota da, txabal xamarra.txapeloker. ‘txapeloker’. iz.(askotan, pl.).Guardia zibila, zentzu gaitzesgarrian. Orohar pluralean erabiltzen da. Oaiñe etorrittuktxapelokerrak.txapitula. ‘txapitula’. iz. 1. Hala-moduzkoestalpea. Txapitula txiki baten eon giñan. 2.Etxe bateko teilatu-isurkitik gora bertikalkiateratzen den leihoa, ganbara-barnea argitzekoizaten dena. 3. Teilatupeko ganbaranegindako etxebizitza.txaplanetan ibili. ‘txaplanetan ibili’. Lanerrazean ibili.txara-toki. ‘txara-toki’. iz. Zuhaizka askohasten den eremua.txardango. ‘txardango’. iz. 1. Arotzak prestatuedo tratatu gabeko egurrarekin egindakolanabesa, eginkizun jakin batera bideratutakoa:eskuareari edo sardeari kirtena buruarekinlotzeko jarri ohi zitzaion gantxo modukoa,adarrak erakartzeko kakodun egurzatia,etab. Txardangua etzan gauza jakinbat bakarrik, laneako erreminta bat izatenzan, baina arotzak ikutu gabekua.Gizonakbeak mendiyan eo baserriyan bertan in ohizun. 2. Mutur batean bi adar motz U edo Vforman dituen makila edo ziria.txarrana. iz. Lau hortza edo hagin dituen nekazaritzakolanabesa; lurra konpontzeko,harrotzeko tresna.txarrantxa. ‘txarrantxa’. iz. 1. Lihoa garbitzekoorrazia. 2. Hesiak egiteko erabiltzenden alanbre horzduna. Ganaduari barrutibatetik pasatzea galerazteko, alanbre arantzadunlodiz eratzen den hesia. Alanbre-txarrantxata alanbre larretxa dana bat da. Ik.garrotxa, alanbre-larretxa, alanbre-hesi.txarrasta bota. ‘txarrasta bota’. Oro har,kafeari pattar edo alkoholdun edari pitin bateranstea.txarreako euki. ‘txarrerako eduki’.Malizia handia izan, mingain txarra eduki.Besteri mina nondik egingo ibili. Dakanguztiya txarreako euki, ordia! Ik. mingaña txarraizan.txartxua! ‘txartxoa!’. interj. “Txarra” esanahiarenjustu kontrako zentzua du. Hori“txo” atzizki txikigilea erantsiz lortzen da.Txartxua dek ba!txepel. ‘txepel’. izond. Ganora gabea, gatz etapiperrik gabea. Motillak ondo txepela dek,eskuan dazkan gauzake eroi ite zaizkiyo.txepetxan munak! ‘txepetxaren muinak!’.Umeak amari jatekoaz askotan galdetutakoanjasotzen zuen erantzuna izan ohizan. –Ama, zer dao bazkaltzeko? –Txepetxanmunak! Ik. zuzubil adarbiyakin, artajalaiko maixuanetxian.