Zestoarren erretolika

210 txalAntiguotik Donnostira bi txakur haundikobratzen zittun tranbe zar harek, ta bueltanetortzia beste bi. Ik. perro haundi, txakur txiki. TXAKUR TXIKI. ‘txakur txiki’. iz. Garaibateko txanpon-mota. Bost zentimoko txanponarideitzen zitzaion. Ik. perro txiki, txakurhaundi, bi perro txiki baliyoko ttu. TXAKUR-EZTUL. ‘zakur-eztul’. iz. Eztulgogorra, itsusia, barru-barrutik ateratzendena. Ik. eztula. TXAKURRA TA KATUA BEZELA IBILI.‘txakurra eta katua bezala ibili’. Betitretan, haserre ibili; elkarrekin beti mutututaegon. TXAKURRAK DAZKA/ZAZKAK BUZTAN-PIAN! ‘txakurrak dauzka/zeuzkakbustanpean!’. “Ez du edozeinek izaten!”bezala birformula dezakegu; hau da, edonorkez duela diru, etxe, kotxe etab. izatenadierazteko. Oro har, beti ekonomiari egitendio erreferentzia. TXAKURRAN BIBOLIÑAK! ‘txakurrarenbibolinak!’. “Bai zera!”, “baita zeraere!”. Zerbait ukatu edo ezeztean erabiltzenden oihu-hitza. Zure partia emango aldiazu? —Bai, txakurran biboliñak! Ik. txakurranputza! TXAKURRAN PUTZA! ‘txakurrarenputza!’. “Bai zera!”, “baita zera ere!”. Zerbaitukatu edo ezeztean erabiltzen den oihuhitza.Ik. txakurran biboliñak!txal. ‘txahal’iz. Behiaren umea, arra nahizemea. TXALA IN. ‘txahala egin’. 1. Behiakumea izan. Beyak indin txala. 2. Txahalabota, goraka egin, oka egin; botaka egin.Dana mozkortu zan da txala intzunian lasaittu.Ik. botakalarri, gonbittolarri. TXALAI ESNIA ERANAZI. ‘txahalariesnea eranarazi’. Txahal jaio berriarieutsi, amaren errapetik esnea edan dezan. Ik.erautzi, txalak errapea bota/eman. TXALAK ERRAPEA BOTA/EMAN. ‘txahalakerrapera bota/eman’. Erautzi. Txahaljaio berriari eutsi, amaren errapetik esneaedan dezan. Ik. erautzi, txalai esnia eranazi.txalburu. ‘txalburu’. iz. Zapaburua. Uranaska dana txalburuz josita zeon.txalma. ‘txalma’. iz. Zamariei, asto nahiz zaldiei,garraiorako gainean jartzen zaien tresnaarina. Ik. asto-pastak.txalupeta. ‘txalupeta’. iz. Aste Santuan kanpaiakisiltzen zirenean zarata ateratzekojotzen zen zurezko tramankulua. Oholtxo bateta biratzen zen zurezko mailutxoa zuen.txamar. ‘txamar’. iz. 1. Zerbaitetik gelditzendiren hondarrak. Askotan belarrari eta egurrariburuz dihardugunean erabili ohi da:haundienen eta ederrenen saila bildu ondorengeratzen dena. Txamarrake bildu inberizateia. 2. Geratzen diren apurrak. Belarrazeta egurraz gain, beste zernahirekin ere erabildaiteke, zentzu figuratibo batean. Ontzitxamar haueke behiñ honezkeo despatxau. TXAMAR-AURKI. ‘txamar-aurki’. iz. 1.Txamarren saila, multzoa adierazten du;“txamartzat jotzen ditugun guzti edo gehienak”bezala parafrasea dezakegu. Ik. aurkiya,txamar. TXAMARRAK BILDU. ‘txamarrak bildu’.Zerbaiten hondarrak edo zati txikiak bildu.Belarrari nahiz egurrari buruz dihardugunean,handien eta onenen multzoa bildu osteangeratzen den gainerako guztia biltzea izangolitzateke; txikiaurkiak biltzea. Txamarrakbildu baare in; hoyek sua piztekota onak izateia.Ik. txamar.