Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
ordu 177 JAN/EDAN ARTEKO ONIK. ‘jan/edanarteko onik’. Esamolde hau ezezko testuingurutanerabiltzen da: jan /edan gabekoonik ez. Esapideak esan nahi du zerbait janedo edan arte lasai ez dagoela; antsietateaduela. Pastel hoixe jan arteko onik eztu. Ik.Jan /edan gabeko pakeik ez. ONIK IN EZ. ‘onik egin ez’. Zerbait gustatuez; zerbaitek norbait arnegatu egitenduenean ere erabiltzen da. Etzian onik itenda azkenian ixiltzeko esa niyon.ontza. ‘ontza’. iz. 1. Pisu zaharra, erromatarlibraren hamabirena eta libra arruntarenhamaseirena balio zuena. Euskal Herrianlibra batek hamazazpi ontza zituen. 2.Luzera-neurri zaharra, oinaren hamabirena;hau da, hogeita hiru mm inguru balio du.Gaur egun batez ere enborraren lodieraneurtzeko erabiltzen da. Hamar oin tahamar ontza. 3. Diru zaharra, urrezkoa,hogei edo hamasei ogerleko balio zuena. Ik.ontzako urria. 4. Txokolate-zati zehatza.Txokolate ontza izate gendun guk meriendetan. ONTZAKO URRE. ‘ontzako urre’. iz.Diru zaharra, urrezkoa, hogei edo hamaseiogerleko balio zuena. Nik oaindik gordetaeukikoet ontzako urria.oñingo. ‘orainengo’. adb. Orain aurreko.Oñingo ikusi nunian, itxutu samartuta zeon.Ik. oaindik orain, orain aurreko.oolki. ‘odolki’. iz. 1. Txerri-odol egosiari hainbatgai nahasiz egiten den hestebetea. Ik. oolkiyakordañetan. 2. Irain-hitza. Zentzu despektibobatean. Hi haiz oolkiya hi! OOLKI-KORDA. ‘odolki-korda’. iz. Odolkimultzoa. Odolkiaren bi muturrak elkartueta zirkulu bat egin ondoren, zume batenbidez lotzen diren dozena erdi bat odolki-zirkulukosatua. Ik. korda. OOLKIYAK ORDAÑETAN. ‘odolkiakordainetan’. Mesede edo kalte bat hartuduenak era berean erantzun duela adieraztekoerabiltzen den esapidea. Baakik, oolkiyakordañetan izatettuk!opa izan. ‘opa izan’. 1. Zerbait norbaitidesiratu; norbaitentzat zerbait nahi izan.Onena opa diyot. 2. Eskaini. Eztiyozue,behintzat, hauxere [behatz muturraren keinua]opako! Ik. tximiniko kelarrike opa ez!orbel. ‘orbel’. iz. Zuhaitzetatik eroritako hostoihartuen multzoa. Orbela, udazkenian daeroitako ostro lehortutakuak izateia.ordeka. ‘ordeka’. iz. Eremu zelaia, laua; aldaparenaurkakoa. Gu danantzako geyegi esannahi due ba palta hoyek, soro ta zelai hoyek,aldapa ta ordeka hoyek. ORDEKA-SAIL. ‘ordeka-sail’. Lautadahandiak; eremu-zelaia, laua. Guk beñeezkendun halako ordeka-sallik ikusi ta.ordotx. ‘ordots’. iz. Txerri arra. Ik. apua, txarrapua.ordu. ‘ordu’. iz. Eguna (hots, batez bestekoeguzki-eguna) banatzen den hogeita lau zatiberdinetako bakoitza. Ik. ordu txikitan, orduahartu/eskau, orduak luai kendu. ORDU ESTRA.‘ ordu estra’.iz. (askotan pl.). Ohikoordutegietatik kanpo lan egiten duen apartekoordua. Ordu estrak itettu tallerrian. Ik. ordu. ORDU TXIKITAN. ‘ordu txikitan’. adb.Gauerdiaren ondorengo lehen orduetan.Etxea beti ordu txikitan etortze zan. Ik. ordu. ORDUA ESKAU/HARTU. ‘ordua eskatu/hartu’.Une jakin batean zerbait egiteko(adb. Medikuarengana joateko) txanda eskatu,hartu. Okulistana juteko ordua hartu det.Ik. txanda eskau/hartu.
178 orduko kontuak berrittu ORDUAK LUAI KENDU. ‘orduak loarikendu’. Lan asko duela edo egin beharduela adierazteko esamoldea. Hainbestekolana egiteko eguna luzatu beharra duelaadierazten du. Orduak luai kendu biharko,hau dana ingo baet. Ik. ordu.orduko kontuak berrittu. ‘orduko kontuakberritu’. Lehengo kontuak gogoraekarri. Orduko kontuak berrittu giñuzen.ore. ‘ore’. iz. Nahaste aski trinkoa, hauts eginikosubstantzia solido bati likido bat erantsizeratzen dena. Taluak iteko oria. Taluak, ba,ite zu oria, iriña eta hartzezu puxketa ta itezayohuekua, ta ur epela nahastu, gatza bestia,ta hola itezu oria. ORIANA KENDU! ‘orearena kendu’.Norbaitek exajeratzen duenean esan ohi da.Hik milla esan dek, baña oriana kendutaerdiyare eztek izango. Ik. beruana kendu.oreau/oriau. ‘oreatu’. da/du ad. Aireztatu,haizea hartu. Manta oriatzea nua.oritz. ‘oritz’. iz. Erditze-osteko hasierako egunetanama berriaren ugatz guruinek jariatzenduten likido horixka eta opakoa.orkestina. ‘orkestina’. iz. Orkestra. Obra batjotzen duen edo kantari edo bakarlari batiakonpainamendua egiten dion instrumentumultzoa.Halako baten, pixkat freskatzeaindakuan, hasiko zan orkestina.orkulu/urkulu. iz.(askotan, pl.). Zuhatzei, belarondua airean eusteko, hondoan jartzen zaizkionhesola-modukoak. Hauei gaineanabrastak ipintzen zaizkie. Lenbizi orkuluakjartzeia ta geo abrastak.orratz. ‘orratz’. iz. Ebakidura zirkularreko etaoso diametro txikiko pieza, gehienetanaltzairuzkoa, mutur batean puntan bukatzendena eta bestean haria, lokarria, etab. sartzekobegi bat duena. Josteko, birjosteko, ehuntzeko,etab. erabiltzen da. ORRATZ BURU ZURI. ‘orratz buru zuri’.iz. Buruan zulorik ez duen orratza. Oro har,azpildurak non hartu behar diren zehaztekoerabili ohi dira .oso katoliko ez eon. ‘oso katoliko ezegon’. iz. Gaixoantzean egon. Oso ongi ereez sentitu. Enitxion ba oso-oso katolikore. Ik.santu-santu ez eon.ospel. ‘ospel’. iz.(askotan pl.). Hotzak eragindasudurrean, belarrietan, eskuetan edo oinetangertatzen den gorritasun ubel eta mingarria.Neguan eskuak ospelez beteta eukitze giñuzen.osteantzian. ‘osterantzean’. lok. Bestela,gainerakoan. Osteantzian ezta pentsaureherrira juteik.ostikoz jo. ‘ostikoz jo’. Hankez ematenden kolpea; zaldiek eta kideko abereekatzeko hanka bat edo biak atzerantz jaurtizematen den kolpea. Atia ostikoz jo ta kaleajuntzan.ostiya eman. ‘ostia eman’. Eliza katolikoan,apaizak eukaristian sagaratzen duen ogiaeman. 2. Zartateko handi bat eman. Ostiyaeman da putzura.ostroko. ‘ostroko’. iz. Etxe berriari teilatuaematean egiten den afari edo bazkaria.Ostrokua inberko deuba. Ik. tella-apaya.otari/otai. ‘otari’. iz. Otea egoten den tokia.Otariyak ta garamanak izango zian geyenak.otarra. ‘otarre’. iz. Gauzak eramateko ontzia,saskia baino handiagoa eta euskarriduna.Berez zumez egindakoari deitzen zaio. Egurrezbetetako otarra.
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177 and 178: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 179: 176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
- Page 205 and 206: 204 tar-tar-tartar-tar-tar. ‘tar-
- Page 207 and 208: 206 tolare TOKIYAN TOKIKO. ‘tokia
- Page 209 and 210: 208 trazajira guztia nonbait egin:
- Page 211 and 212: 210 txalAntiguotik Donnostira bi tx
- Page 213 and 214: 212 txapatxapa. ‘txapa’. iz. 1.
- Page 215 and 216: 214 tximu inda eontximu indaeon.
- Page 217 and 218: 216 txoiximortxoiximor. ‘txori-si
- Page 219 and 220: 218 txotxolo TXOTXO ARRAYUA! ‘txo
- Page 221 and 222: 220 umesentittuumesentittu. ‘umes
- Page 223 and 224: 222 ustezeusteze. ‘ustez ezen’.
- Page 225 and 226: 224 xi-xigertatzen den irekidura lu
- Page 227 and 228: 226 zaildu ZAI SAMAR JARRIAK. ‘za
- Page 229 and 230: 228 zarba inten duen ekintza orain
ordu 177 JAN/EDAN ARTEKO ONIK. ‘jan/edanarteko onik’. Esamolde hau ezezko testuingurutanerabiltzen da: jan /edan gabekoonik ez. Esapideak esan nahi du zerbait janedo edan arte lasai ez dagoela; antsietateaduela. Pastel hoixe jan arteko onik eztu. Ik.Jan /edan gabeko pakeik ez. ONIK IN EZ. ‘onik egin ez’. Zerbait gustatuez; zerbaitek norbait arnegatu egitenduenean ere erabiltzen da. Etzian onik itenda azkenian ixiltzeko esa niyon.ontza. ‘ontza’. iz. 1. Pisu zaharra, erromatarlibraren hamabirena eta libra arruntarenhamaseirena balio zuena. Euskal Herrianlibra batek hamazazpi ontza zituen. 2.Luzera-neurri zaharra, oinaren hamabirena;hau da, hogeita hiru mm inguru balio du.Gaur egun batez ere enborraren lodieraneurtzeko erabiltzen da. Hamar oin tahamar ontza. 3. Diru zaharra, urrezkoa,hogei edo hamasei ogerleko balio zuena. Ik.ontzako urria. 4. Txokolate-zati zehatza.Txokolate ontza izate gendun guk meriendetan. ONTZAKO URRE. ‘ontzako urre’. iz.Diru zaharra, urrezkoa, hogei edo hamaseiogerleko balio zuena. Nik oaindik gordetaeukikoet ontzako urria.oñingo. ‘orainengo’. adb. Orain aurreko.Oñingo ikusi nunian, itxutu samartuta zeon.Ik. oaindik orain, orain aurreko.oolki. ‘odolki’. iz. 1. Txerri-odol egosiari hainbatgai nahasiz egiten den hestebetea. Ik. oolkiyakordañetan. 2. Irain-hitza. Zentzu despektibobatean. Hi haiz oolkiya hi! OOLKI-KORDA. ‘odolki-korda’. iz. Odolkimultzoa. Odolkiaren bi muturrak elkartueta zirkulu bat egin ondoren, zume batenbidez lotzen diren dozena erdi bat odolki-zirkulukosatua. Ik. korda. OOLKIYAK ORDAÑETAN. ‘odolkiakordainetan’. Mesede edo kalte bat hartuduenak era berean erantzun duela adieraztekoerabiltzen den esapidea. Baakik, oolkiyakordañetan izatettuk!opa izan. ‘opa izan’. 1. Zerbait norbaitidesiratu; norbaitentzat zerbait nahi izan.Onena opa diyot. 2. Eskaini. Eztiyozue,behintzat, hauxere [behatz muturraren keinua]opako! Ik. tximiniko kelarrike opa ez!orbel. ‘orbel’. iz. Zuhaitzetatik eroritako hostoihartuen multzoa. Orbela, udazkenian daeroitako ostro lehortutakuak izateia.ordeka. ‘ordeka’. iz. Eremu zelaia, laua; aldaparenaurkakoa. Gu danantzako geyegi esannahi due ba palta hoyek, soro ta zelai hoyek,aldapa ta ordeka hoyek. ORDEKA-SAIL. ‘ordeka-sail’. Lautadahandiak; eremu-zelaia, laua. Guk beñeezkendun halako ordeka-sallik ikusi ta.ordotx. ‘ordots’. iz. Txerri arra. Ik. apua, txarrapua.ordu. ‘ordu’. iz. Eguna (hots, batez bestekoeguzki-eguna) banatzen den hogeita lau zatiberdinetako bakoitza. Ik. ordu txikitan, orduahartu/eskau, orduak luai kendu. ORDU ESTRA.‘ ordu estra’.iz. (askotan pl.). Ohikoordutegietatik kanpo lan egiten duen apartekoordua. Ordu estrak itettu tallerrian. Ik. ordu. ORDU TXIKITAN. ‘ordu txikitan’. adb.Gauerdiaren ondorengo lehen orduetan.Etxea beti ordu txikitan etortze zan. Ik. ordu. ORDUA ESKAU/HARTU. ‘ordua eskatu/hartu’.Une jakin batean zerbait egiteko(adb. Medikuarengana joateko) txanda eskatu,hartu. Okulistana juteko ordua hartu det.Ik. txanda eskau/hartu.
Change language