Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
onaurki 175aurrean paratutako txakurra bezalaegon’. Esapide hau norbait zerbaitek edonorbaitek txundituta uztean erabiltzen da;esate baterako, gorputz eder eta lirainekopertsona baten aurrean, aho zabalik, lerdeadariola gelditzen denean, txakurra ere oilagorrarenaurrean geldi-geldi geratzen baita.ollar-joko. ‘oilar-joko’. iz. Oilarren artekoborrokan datzan jokoa.ollarrak jo. ‘oilarrak jo’. Oilarrak kukurrukuajo edo kantatu.ollaskobiltzalle. ‘oilaskobiltzaile’. iz (askotanpl.). Oilaskobiltzen aritzen direnak. Festa-girokoohitura bat da. Garai batean, Aizarnakojaietan, esate baterako, baserriz baserri oilaskobiltzen joaten ziren gau pasa egindakoak. AmaBirjiña hirugarrenian etortzen zianian ollaskobiltzallezaliak, Jose Miel zanakin majo itezuan dantzan. Ik. esnezale, gozozale.ollo. ‘oilo’. iz. Gorputz sendoa, hego motz etabiribilduak, moko sendoa eta gingila dituenetxeko hegaztia. Ik. ollo-ipurdi. OLLO-AZTARKA BEZELA IBILLI. ‘oiloaztarkabezela ibili’. Norbait mika, jangartxuadela adierazteko erabiltzen da. Janasailean hartu eta jaten ez dakiena deskribatzendu esapideak. Jana aurrea atea ta olloaztarkabezela ibiltzea. OLLO-IPURDI. ‘oilo-ipurdi’. iz. Beldurra,hotza, etab.ek eraginda, larruazaleko ilea tentetentejartzea. Ollo-ipurdiya jarri zat. Ik. ollo. OLLO-SALDA. ‘oilo-salda’. iz. Uretanoilo-zatiak eta bereziki hezur ondoko zatiakegosiz egiten den elikagai likidoa. Halakoollo-saldaik eztet iñon hartu oaindik. Ik.porru-salda. OLLO-ZIRIN. ‘oilo-zirin’. iz. Oilo-gorotza. Ik.zirin.ollotei. ‘oilategi’. iz. Oiloak eta etxeko gainerakohegaztiak gordetzen diren tokia. Gukbagenun leno olloteya.olo. ‘olo’. iz. 1. Zurtoin zutikorra, lerro-formakohostoak eta panikulatan elkartutakoloreak dituen landare belarkara.Fruituaabereak bazkatzeko erabiltzen da. Ik. pauberkozu olua. 2. Delako landarearen fruitua.on. ‘on’. izond. Bere egitekoa ongi betetzenduena; ongi egina; espero den bezain egokiaedo onuragarria dena. NORBERE ONETIK ERTEN. ‘nor bereonetik irten’. Erabat, guztiz haserretu; norberesenetik irten. Ohiko izaera edo senetikatera. Hori bere onetik ertetze zan gureaegunak pasatzea ekartze zuenian. ON BIHARREZ. ‘on beharrez’. Ondo egitenari zelakoan. Asmo onez, on ustean.Indeun guztiya on biharrez indeu behintzateta. Ik. hobe biharrez. ON HUTSA IZAN. ‘on hutsa izan’. Osopertsona ona, atsegina, hitzekoa eta jatorradenean erabiltzen da. Ama, berriz, on hutsazan. ONENAK EMANDA. ‘onenak emanda’.adb. Zahartuta eta makalduta egon. Sasoirikonenean ez dagoenari esan ohi zaio. Kotxezar horire onenak emanda dola ustet. Eozeinsasoitan gelditze zat. ONENAZ AURREA. ‘onenaz aurrera’.adb. Guztia xahutuz eta gastatuz; dituen gauzaberrienekin eta onenekin ibili zale denariesan ohi zaio. Beti ibiliko litzake onenazaurrea. Ik. bon-bon ibilli.onaurki. ‘onaurki’. iz. Onentsuenen saila,multzoa adierazten du. Onaurkiyak apartauta bestiak bota.
176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi. ONDO + ADITZA. ‘ondo + aditza’.Modua adierazten du; egoki, ongi. Ik. ondoizan, ondo aittu. ONDO + ADITZONDOA. ‘ondo + aditzondoa’.Oso + aditzondoa. Ik. ondo osautaeon, ondo barruan izan. ONDO + IZENA. ‘ondo + izena’. Oso +izena. Ik. ondo maitia izan, ondo miatua izan. ONDO AITTU. ‘ondo aditu’. Norbaitekbestek esandakoa azken muturreraino eraman.Honako testuinguruan erabiltzen da:norbaitek une jakin batean norbaiti gonbiteapasa eta honek une jakin horretan ez ezik,gainerakoetan ere bere burua gonbidatutzatematean. Mutillak ordainduko ziola taxia, tahark bai ondo atture!/Nahi zunian bazkaltzeaetortzeko ta, bai ondo atture! Ik. ondo +aditza. ONDO BARRUAN IZAN. ‘ondo barruanizan’. Oso barruan izan. Ta gure ama zanakbehintzat ondo barruan zazkan hurrekokinizandako eziñ eraman hayek. Ik. ondo osautaeon. ONDO ETORRI (ELKARREKIN). ‘ondoetorri’. Bat etorri, elkarrekin ongi konpondu;harreman ona izan elkarrekin. Soabillenbestekoekin ez omentzian beñee ondo etorri./Jakiña,attitta bizi zan arte biyak osoondo etortzen zian. Ik. gaizki etorri. ONDO ETORRI (ZERBAIT). ‘ondo etorri’.Zerbait egokia izan, egoki etorri. Illobabat jayotzian dexemulo-dexemulon amariesaten zion mutilla bazan Casimiro izenaondo etorriko zitzayola. ONDO IZAN. ‘ondo izan’. Egoki, ugariizan. Nahiz ta lendike ardi larria ondo izatezan. Ik. ondo + aditza. ONDO MATTIA IZAN. ‘ondo maiteaizan’. Oso maitea izan. Norbaitek beste norbaitedo zerbait oso maitea izan. Ondomattia zuan, bai! /Gure amama, Maijoxepa,ondo nere maittia zan. Ik. ondo + izena. ONDO NEURTUA IZAN. ‘ondo neurtuaizan’. Oso ongi neurtutakoa izan. Gureterrenuak ondo neurtuak izantzian, mugarriyakeondo miatuak. Ik. ondo + izena. ONDO OSAUTA EON/GELDIU. ‘ondoosatuta egon/geldittu’. Zerbait ugariizan. Lanez lene ondo osauta gatxaudek!/Horreatik ganau jatekuakin behintzat ondoosauta geau giñan ta ardi larriakine bai,nahiz ta lendike ardi larria ondo izate zan.Ik. ondo barruan izan.ondoez. ‘ondoez’. iz. Edozein arrazoirengatikongi ez dagoen pertsonaren egoera. Osasunarenerorialdi arina, alditxarra. Ik. ondoeza in. ONDOEZA IN. ‘ondoeza egin’. Ondoezikjarri; bereziki, zorabiatu. Elizan zeola ondoezain ta eroi in omen da. Ik. nobedadia in, txorabiyuain.ondo-hitzegiñ. ‘ondo-hitzegin’. izond.Hiztun egokia; besteei zuzen eta egoki mintzozaiona. Ondo hitzegiña zan hura. Etzendunharekin disputa haundirik izango. Ik. hitzegokiya, hizketan etziyon iñork eamango.ongarri. ‘ongarri’. iz. Abonoa. Lurrak emankorragobihurtzeko erabiltzen den substantziaorganiko zein minerala. Ik. txori-ximorra.ongi etorri politta/earra in. ‘ongi etorripolita/ederra egin’. Agur polita/ederraegin. Datorrena gustura sentituaraztekomoduko agurra egin. Ongi etorri earraintzian ta salda hartzenda hantxe eon giñan.onik. ‘onik’. iz. “On” izen ondoari partitiboarenkasu marka erantsirik.
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 181 and 182: 178 orduko kontuak berrittu ORDUAK
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
- Page 205 and 206: 204 tar-tar-tartar-tar-tar. ‘tar-
- Page 207 and 208: 206 tolare TOKIYAN TOKIKO. ‘tokia
- Page 209 and 210: 208 trazajira guztia nonbait egin:
- Page 211 and 212: 210 txalAntiguotik Donnostira bi tx
- Page 213 and 214: 212 txapatxapa. ‘txapa’. iz. 1.
- Page 215 and 216: 214 tximu inda eontximu indaeon.
- Page 217 and 218: 216 txoiximortxoiximor. ‘txori-si
- Page 219 and 220: 218 txotxolo TXOTXO ARRAYUA! ‘txo
- Page 221 and 222: 220 umesentittuumesentittu. ‘umes
- Page 223 and 224: 222 ustezeusteze. ‘ustez ezen’.
- Page 225 and 226: 224 xi-xigertatzen den irekidura lu
- Page 227 and 228: 226 zaildu ZAI SAMAR JARRIAK. ‘za
176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi. ONDO + ADITZA. ‘ondo + aditza’.Modua adierazten du; egoki, ongi. Ik. ondoizan, ondo aittu. ONDO + ADITZONDOA. ‘ondo + aditzondoa’.Oso + aditzondoa. Ik. ondo osautaeon, ondo barruan izan. ONDO + IZENA. ‘ondo + izena’. Oso +izena. Ik. ondo maitia izan, ondo miatua izan. ONDO AITTU. ‘ondo aditu’. Norbaitekbestek esandakoa azken muturreraino eraman.Honako testuinguruan erabiltzen da:norbaitek une jakin batean norbaiti gonbiteapasa eta honek une jakin horretan ez ezik,gainerakoetan ere bere burua gonbidatutzatematean. Mutillak ordainduko ziola taxia, tahark bai ondo atture!/Nahi zunian bazkaltzeaetortzeko ta, bai ondo atture! Ik. ondo +aditza. ONDO BARRUAN IZAN. ‘ondo barruanizan’. Oso barruan izan. Ta gure ama zanakbehintzat ondo barruan zazkan hurrekokinizandako eziñ eraman hayek. Ik. ondo osautaeon. ONDO ETORRI (ELKARREKIN). ‘ondoetorri’. Bat etorri, elkarrekin ongi konpondu;harreman ona izan elkarrekin. Soabillenbestekoekin ez omentzian beñee ondo etorri./Jakiña,attitta bizi zan arte biyak osoondo etortzen zian. Ik. gaizki etorri. ONDO ETORRI (ZERBAIT). ‘ondo etorri’.Zerbait egokia izan, egoki etorri. Illobabat jayotzian dexemulo-dexemulon amariesaten zion mutilla bazan Casimiro izenaondo etorriko zitzayola. ONDO IZAN. ‘ondo izan’. Egoki, ugariizan. Nahiz ta lendike ardi larria ondo izatezan. Ik. ondo + aditza. ONDO MATTIA IZAN. ‘ondo maiteaizan’. Oso maitea izan. Norbaitek beste norbaitedo zerbait oso maitea izan. Ondomattia zuan, bai! /Gure amama, Maijoxepa,ondo nere maittia zan. Ik. ondo + izena. ONDO NEURTUA IZAN. ‘ondo neurtuaizan’. Oso ongi neurtutakoa izan. Gureterrenuak ondo neurtuak izantzian, mugarriyakeondo miatuak. Ik. ondo + izena. ONDO OSAUTA EON/GELDIU. ‘ondoosatuta egon/geldittu’. Zerbait ugariizan. Lanez lene ondo osauta gatxaudek!/Horreatik ganau jatekuakin behintzat ondoosauta geau giñan ta ardi larriakine bai,nahiz ta lendike ardi larria ondo izate zan.Ik. ondo barruan izan.ondoez. ‘ondoez’. iz. Edozein arrazoirengatikongi ez dagoen pertsonaren egoera. Osasunarenerorialdi arina, alditxarra. Ik. ondoeza in. ONDOEZA IN. ‘ondoeza egin’. Ondoezikjarri; bereziki, zorabiatu. Elizan zeola ondoezain ta eroi in omen da. Ik. nobedadia in, txorabiyuain.ondo-hitzegiñ. ‘ondo-hitzegin’. izond.Hiztun egokia; besteei zuzen eta egoki mintzozaiona. Ondo hitzegiña zan hura. Etzendunharekin disputa haundirik izango. Ik. hitzegokiya, hizketan etziyon iñork eamango.ongarri. ‘ongarri’. iz. Abonoa. Lurrak emankorragobihurtzeko erabiltzen den substantziaorganiko zein minerala. Ik. txori-ximorra.ongi etorri politta/earra in. ‘ongi etorripolita/ederra egin’. Agur polita/ederraegin. Datorrena gustura sentituaraztekomoduko agurra egin. Ongi etorri earraintzian ta salda hartzenda hantxe eon giñan.onik. ‘onik’. iz. “On” izen ondoari partitiboarenkasu marka erantsirik.
Change language