Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
156 makinako kafemakinako kafe. ‘makinako kafe’. iz.Kafea prestatzeko tabernetan eta abar egonohi den makinatik ateratako kafea. Nei makinakokafia gustatze zat ta ez sobrekua. Ik.kafe.makulu. ‘makulu’. iz. Muleta. Makila-modukoa,galtzarbean kokatzen den trabes bat etaeskutoki bat dituena, ibiltzeko lagungarrigisa behar duenak erabiltzen duena.malaletxe. ‘malaletxe’. iz. Jenio txarra.Pelotai ona da baña malaletxe haundikua.maldiziyo. ‘maldizio’. Madarikazioa, biraoa.Hitzetik hortzea maldiziyua botatze zun.Ik. gorriyan ibilli.mallau. ‘mailatu’. da/du ad. 1. Zerbaiti, kolpeka,sakonunea edo sakonune-modukoa egin.Lurreko sagar hoyek eztittu bildu, danamallauta daude ta. 2. Zerbaitek edo norbaitekkolpea hartu, mailatua hartu.mallubi. iz. Marrubiaren oso antzekoak dira,baina haiek baino txikiagoak. Hauek, hazirikbota gabe, baso ireki eta sastraka heze etafreskoetan hazten dira. Zenbat aldiz etorridan hura honea menditik mallubik hartuta!Ik. marrubi.maltzur. ‘maltzur’. izond. Engainuz edo azpikeriazberea egin eta zerbait lortzeko trebeadena, edo engainatua ez izateko trebetasunaduena. Maltzur xamarra iruitze zat. Berialortu arteko onik eztu izaten.maluta. ‘maluta’. iz. 1. Elur-pikorra, oro har;zehatzago, elur-mota baten ezaugarri denizotz-kristal pilatua. Ik. elur-maluta. 2. Artaburuaestaltzen duen hosto-modukoa. Ik. artomaluta,artazorro. MALUTA-PILLA/-PILLOA. ‘maluta-piloa’.Arto maluta mortxoa. Artuak bukautakuan,maluta-pillan burrukaldi bat in da bapo.mama. ‘mama’. haur. Haur hizkeran “ura”. Ik.mama goxua. MAMA GOXO. ‘mama gozo’. iz. Ardoariedo sagardoari ematen zaion izena.mamelo. haur. Haur hizkeran, karameloa.mami. ‘mami’. iz. 1. Esne-gatzatua. Mamiyapostre goxua izatea. 2. Ogiaren, fruituen,aleen, etab.en barrualdea osatzen duen gaibiguna, azalak estaltzen duena. Ogi mamiya.3. Haragia, batez ere, “hezurrari” kontrajarriz.mamorro. ‘mamorro’. haur. Haur hizkeran,umeak beldurtzeko esan izan dena; zomorroa.mandazai. ‘mandazain’. iz. Herriz herrimandoak eramatea lanbide duena.mandiyo. ‘mandio’. iz. Baserritan, ukuilu etateilatuaren artean egon ohi den gela antzekoa,sarritan zabala eta aleak, belar ondua,fruituak, etab. edukitzeko erabilia.mando. ‘mando’. iz. 1. Zaldia eta astemeaedo behorra eta astarra gurutzatzearen ondorioden animalia sendo eta indartsua, antzuaizaten dena. 2. Handia. Ik. euli-mandua.mando euli. ‘mandeuli’. iz. Intsektu mota.Gorputz zapal eta arrea du, 0.8 cm ingurukoada eta zaldi eta ganaduaren gainean bizi daeta gizakiari ere eraso egiten dio. Hegoakbaditu, baina hegaldi motxekoa da. Mandoeuliya ganauai katiauta bizi da, beakinbatea jutea eta txupau iteu. Ik. euli-mandua.manejau. ‘maneiatu’. da /du ad. Harrapatu, ostu,hartu. Oañe manejau ziak jertsia. 2. Moldatu.Bere kaxa ondo manejatze zan. Lasai-lasai!Hoyek alkarrekin earki manejaukoia. 3.Eskuz erabili, bereziki tresna edo aparatua.Horrek tratore zar hau ondo manejatzeu.
mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak ikasi’. Tresnabat erabiltzeko trebetasunak ikasi. Bela ikasigiñuzen haren manejuak e.manga-hutsik. ‘mahuka-hutsik’. adb.Alkandoraren gainean jakarik edo beste jantzimahukadunik eramaten ez delarik. Horibeti manga-hutsik ikusiko dezue. Ik. mangaluze, manga motz.mangak remangauta. ‘mahukak erremangatuta’.adb. Mahukak jasota, bilduta,goitituta; beso osoa edo besoaren goikoaldea estaltzen duen zatia doblatuta. Horielurretan e mangak remangauta ibiltzea.mangaluze/motz. ‘mahuka luze /motz’.iz. Beso osoa edo besoaren goiko aldea estaltzendun jantzi-zatia. Alkandora mangaluziahobeto do gaurko giroako.mangaziyo. ‘mangazio’. iz. Esfortzu handixamarra egin ondoren izan ohi diren agujetakedo giharreko minak eta nekea. Gorputzalditxarra izaten denean ere esan ohi da.Mangaziyo earra badakat, atzoko lananaizangoa baña./Atzo palaz ibili nitzan dagaur mangaziyo earra dakat.mantal. ‘mantal’. iz. Lantegian, sukaldean,etab.etan gorputzaren aurrealdea babesteko,lepotik zintzilik eta atzealdean lotuta, gainerakoengainetik erabiltzen den jantzia,belaun pareraino iritsi ohi dena. Eztaka mantalajazteko ohitturaik.mantsuatik. ‘mantsoagatik’. Azkar askorik,oso azkar + aditza. Oro har, edozein aditzekinerabil daiteke. Mantsuatik intzizkiñananeskolako lanak. Ik. makalaatik, atzekohotzaatik, ipurdiko hotzaatik.mañak in. ‘mainak egin’. haur. Haur hizkeran,miñik gabeko negarra; umeak beraknahi duen zerbait lortzen ez duenean egitenduena. Mañak eztia inber./Etzazu mañak in,eztizut karameloik erosiko ta. Ik. near muskiliyuanibilli.mañoso. ‘mainoso’. izond. 1. Esku finekoa,antzea. Oso mañosua izanber du berelanian. 2. Negartia. Umia mañoso hutsadao.mara-mara. ‘mara-mara’. adb. Elurrapoliki-poliki eta, gehienetan, ugari erortzeanesaten da. Elurra earki ai dek maramara.mardul1. ‘mardul’. adb. Sendo, indartsu,osasuntsu. Ama Birjiñan Martxoko euna zanda elurra mardul ittezun.mardul2. ‘mardul’. izond. Gizena, betea, lodia,baina sendoa, indartsua eta osasuntsua. Zeinda emakume mardul hori?mari. ‘mari’. izond. Zenbait izenondoren edoizenen aurrean ezarririk hitz-elkartuak osatzekohitza, emakumezkoak erdeinuz izendatzekoerabilia; deskalifikatzaiilea. Ik. marimutil,mari-zikin, mari-matraka, mari-maistra,mari-sorgin. MARI-GAIZTO. ‘mari-gaizto’. izond. Gaiztosamarra den neska bati zuzentzeko erabiltzenda. Askotan maitekiro esan ohi da. Ik.mari-mutil, mari-zikin, mari-matraka, mari-lasarte,mari-sorgin. MARI-LASARTE. ‘mari-lasarte’. izond.“Mari” emakumezkoa ezaugarritzeko izenondoarenaurretik ezartzen zaion deskalifikatzaileada. Horrela, emakumezko lasaia,nekez larritzen edo urduritzen denari egitendio erreferentzia. Hauxe mari-lasarte! Ik.mari-mutil, mari-zikin, mari-matraka. MARI-MAISTRA. ‘mari-maistra’. izond.Inguruko lagunak bere arabera gobernatunahi duen neska. Inguruko danak earkigobernatzettu mari-maistra honek!
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177 and 178: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 179 and 180: 176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi
- Page 181 and 182: 178 orduko kontuak berrittu ORDUAK
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
- Page 205 and 206: 204 tar-tar-tartar-tar-tar. ‘tar-
- Page 207 and 208: 206 tolare TOKIYAN TOKIKO. ‘tokia
- Page 209 and 210: 208 trazajira guztia nonbait egin:
mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak ikasi’. Tresnabat erabiltzeko trebetasunak ikasi. Bela ikasigiñuzen haren manejuak e.manga-hutsik. ‘mahuka-hutsik’. adb.Alkandoraren gainean jakarik edo beste jantzimahukadunik eramaten ez delarik. Horibeti manga-hutsik ikusiko dezue. Ik. mangaluze, manga motz.mangak remangauta. ‘mahukak erremangatuta’.adb. Mahukak jasota, bilduta,goitituta; beso osoa edo besoaren goikoaldea estaltzen duen zatia doblatuta. Horielurretan e mangak remangauta ibiltzea.mangaluze/motz. ‘mahuka luze /motz’.iz. Beso osoa edo besoaren goiko aldea estaltzendun jantzi-zatia. Alkandora mangaluziahobeto do gaurko giroako.mangaziyo. ‘mangazio’. iz. Esfortzu handixamarra egin ondoren izan ohi diren agujetakedo giharreko minak eta nekea. Gorputzalditxarra izaten denean ere esan ohi da.Mangaziyo earra badakat, atzoko lananaizangoa baña./Atzo palaz ibili nitzan dagaur mangaziyo earra dakat.mantal. ‘mantal’. iz. Lantegian, sukaldean,etab.etan gorputzaren aurrealdea babesteko,lepotik zintzilik eta atzealdean lotuta, gainerakoengainetik erabiltzen den jantzia,belaun pareraino iritsi ohi dena. Eztaka mantalajazteko ohitturaik.mantsuatik. ‘mantsoagatik’. Azkar askorik,oso azkar + aditza. Oro har, edozein aditzekinerabil daiteke. Mantsuatik intzizkiñananeskolako lanak. Ik. makalaatik, atzekohotzaatik, ipurdiko hotzaatik.mañak in. ‘mainak egin’. haur. Haur hizkeran,miñik gabeko negarra; umeak beraknahi duen zerbait lortzen ez duenean egitenduena. Mañak eztia inber./Etzazu mañak in,eztizut karameloik erosiko ta. Ik. near muskiliyuanibilli.mañoso. ‘mainoso’. izond. 1. Esku finekoa,antzea. Oso mañosua izanber du berelanian. 2. Negartia. Umia mañoso hutsadao.mara-mara. ‘mara-mara’. adb. Elurrapoliki-poliki eta, gehienetan, ugari erortzeanesaten da. Elurra earki ai dek maramara.mardul1. ‘mardul’. adb. Sendo, indartsu,osasuntsu. Ama Birjiñan Martxoko euna zanda elurra mardul ittezun.mardul2. ‘mardul’. izond. Gizena, betea, lodia,baina sendoa, indartsua eta osasuntsua. Zeinda emakume mardul hori?mari. ‘mari’. izond. Zenbait izenondoren edoizenen aurrean ezarririk hitz-elkartuak osatzekohitza, emakumezkoak erdeinuz izendatzekoerabilia; deskalifikatzaiilea. Ik. marimutil,mari-zikin, mari-matraka, mari-maistra,mari-sorgin. MARI-GAIZTO. ‘mari-gaizto’. izond. Gaiztosamarra den neska bati zuzentzeko erabiltzenda. Askotan maitekiro esan ohi da. Ik.mari-mutil, mari-zikin, mari-matraka, mari-lasarte,mari-sorgin. MARI-LASARTE. ‘mari-lasarte’. izond.“Mari” emakumezkoa ezaugarritzeko izenondoarenaurretik ezartzen zaion deskalifikatzaileada. Horrela, emakumezko lasaia,nekez larritzen edo urduritzen denari egitendio erreferentzia. Hauxe mari-lasarte! Ik.mari-mutil, mari-zikin, mari-matraka. MARI-MAISTRA. ‘mari-maistra’. izond.Inguruko lagunak bere arabera gobernatunahi duen neska. Inguruko danak earkigobernatzettu mari-maistra honek!
Change language