Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
152 loaldi earra inZutike lo in izan det, ba, bidetxur txar samarriane,gari jotzen ibilita, oso luak behartutaneola.loaldi earra in. ‘loaldi ederra egin’. Loegoeranigarotzen den aldia edo denbora-tarteederra, goxoa egin. Bai loaldi earra ine!lo-erretuta eon. ‘lo-erretuta egon’. 1.Lo-faltak sortzen duen erretasunak, ezinegonakjota egon. Ik. lo. 2. Lo egin nahi bainaezinean egon. Umia lo-erretuta dao.loka jarri. ‘loka jarri’. Oiloez ari garelarik,arraultzen gainean jarririk txitatzen aritzea.lokotx. ‘lokotx’. iz. Aleak kendu zaizkion artaburua.Ik. lokotx-bilketa. LOKOTX-BILKETA. ‘lokotx-bilketa’. iz.Illaran jarritako lokotxak banan-banan hartueta ilararen aurreko otarrera biltzean datzanjokoa. Lehenen biltzen dituenak irabazten du.lo-lo in. ‘lo-lo egin’. haur. Haur hizkeran, loegin. Umiak lo-lo inberdu.lorbire. ‘lorbide’. iz. Kargak eramateko bidea.Aixtaindik Aizarnaa eliza lorbiretik jute giñan.lotsau. ‘lotsatu’. da/du ad. Lotsa sentitu edosentiarazi.luberriyak in. ‘luberriak egin’. Lur sailaklurra lantzeko prestatu; zelai ziren sailak,bertako belarrak eta sustraiak errez eta goldatuz,ereiteko prestatu; lurra gorritu. Urtero-urteroluberriyak iñez juntzian haunditzengure zelayak.lugorri. ‘lugorri’. Erein gabe uzten den lursaila;“barbetxon” uzten dena.luistar. ‘luistar’. izond. Erlijio-kongregazioa.San Luis Gonzagaren anaidiko kidea. Garaibatian Luistarrake bazian.lumau. ‘lumatu’. du ad. 1. Hegazti bati lumakkendu. Uxuak lumatzeko ekarri dizkit. 2.Hegazti bati lumak irten, lumaz jantzi.Lumau gabeko txorikumia.lupu. ‘lupu’. iz. Pozoia. Ik. lupu-belar. LUPU-BELAR. ‘lupu-belar’. iz. Pozoia.Lupu-belar pixkat eman. Ik. lupu.lur. ‘lur’ iz. 1. Gizakia bizi den planeta. 2. Lurplanetaren azala, eta bereziki, urez estalia ezdena. LUR EMAN. ‘lur eman’. Ehortzi, lurperatu.Gasteizen hil da baña hemen emangooteyuen lur zabaldu da. LUR GOXO. ‘lur goxo’. iz. Lur harroa,biguna, labrantzarako oso egokia. Lur zeparenkontrakoa. Akuan gurian baño lur goxuodao bestelare./Etzan bate lur goxua. Ik. lurxamur. LUR XAMUR. ‘lur samurra’. Lur hauskorra,lur gozoa. Etxeazpikua askoze xamurraguazan ta goiko souan barrenaldiare bai. LUR ZEPA. ‘lur zepa’. iz. Lur trinkoa,gogorra, goxotasunik gabekoa; aitzurreanitsatsita geratzen dena. Lur goxo eta harroarenaurkakoa. Lurra dana zepauta zitxonanta eztiñan uste patata iteko moun izangogeanik. LUR ZOTAL. ‘lur zotal’. iz. Lur puska belarduna,zohia. Ardi txabolen tellatuak garaibatian zotalakin ite zian, ta ez tellakin. Zotalaearra, ta beharrezko gauza izatea ikatzaiteko. LURREZ BERDINDU. ‘lurrez berdindu’.Lurrez tapatu. Su emateako lurrez berdindudana, tapau, lurra hola lodi-lodi; danaegurrik bistan eztala e? Lurra bastantelodiyan.
luze bezain/bezin zabal 153lurmen. ‘lurmen’. iz. Elurra urtzen hastendenean agerian geratzen den lur-unea. Ik. lurmeneon, lurmen-uniak. LURMEN EON. ‘lurmen egon’. Lurmenuneakegon; elurra urtzean agerian geratzendiren lur-uneak egon. Eguzkiyak jotzezuntokiya lurmen zeon.lurmendu. ‘lurmendu’. du ad. Lurmenakegin; elurra urtu, lurmenak azaldu.lurmen-une. ‘lurmen une’. iz. Elurraurtzen hasten denean agerian geratzen denlur-unea. Elurra gutxi intzun da lurmenuniaksegittuan intzittun. Ik. lurmen eon,.lurrestali. ‘lurrestali’. adb. Asko, ugari.Lurraren gainera zerbait (edozein genero)ugari bota edo egon. Hain dago ugari, lurraestaltzeko moduan dagoela. Zimaurralurrestali bota geniyon ta ertengou papatak./Pikoaldeko txapaldan, intxaurra lurrestalidao. Ik. lurrestali eon/bota. LURRESTALI EON/BOTA. ‘lurrestaliegon/bota’. Lurra estaltzeko moduan zerbaitbota edo egon. Lurra estaltzeko gaibada, asko edo ugari dagoen seinale. Ik.lurrestali.lurruntxa. ‘lurruntza’. iz. Belar mota. Zurtoinaigokaria, hostoak txandakatuak eta geziformakoaketa lore zuri handiak ditu. Artotanbehetik gora igo ohi da eta baba-landarearenantzekoa da.lustre. ‘lustre’. Bereziki oinetakoei distiraemateko betuna. LUSTRE PIXKAT ATEA. ‘lustre pixkabat atera’. 1. Bereziki oinetakoei, brilo,distira piska bat atera. LUSTREIK ALDEIN EZ. ‘lustrerik aldeginez’. Zerbait egiteagatik inortxori distirarikedo ikusgarritasunik ez zaiola kentzen,ez diola ihes egiten adierazteko. Esamoldehonekin norbaiti lan egieko agintzen zaio,nahiz eta zeharka izan. Hirire lan pixkat itteatikeztik lustreik aldeingo! Ik. lustreik kenduez, brilloik aldein ez, eraztunak erori. LUSTREIK KENDU EZ. ‘lustrerik kenduez’. Zerbait egiteagatik inortxori distirarikedo ikusgarritasunik ez zaiola kentzen adieraztenduen esapidea. Hala, lana egiteko iradokitzenda. Hirire etzaik lustreik kendukolan pixkat itteatik. Ik. lustreik aldein ez, brilloikaldein ez. LUSTRIA EMAN. ‘lustrea eman’. Oinetakoeibetuna eman. Zapataire noiz eo noizlustre pixkat eman. LUSTRIA HARTU. ‘lustrea hartu’. Betunpiska bat hartu distira izan dezan, distiragarriegon daitezen. Oiñetako hoyek e hartuko luekelustre pixkat. Noiz garbittu zian azkena?luto erdiyakin jantzi. ‘luto erdiarekinjantzi’. Lutoa edo dolua gordetzen ari zarelakoseinale beltzez (nahiz zuri-beltzez) jantzi.Ta lenengo aldiz jantzi nitzan luto erdiyakin.luzanga. ‘luzanga’. izond. “Luze” samarra.Zabalean baino luzean neurri handiagokoadena; ohi baino zerbait luzeagoa dena. Ik.luzaxka.luzau/luzatu. ‘luzatu’. da/du ad. Luzeagobihurtu. BESUAI LUZATU GOORRA EMAN. ‘besoeiluzatu gogorra eman’. Besoak luzatu,luzarazi. Txinga eramaten gertatu ohi da sarri,eskuetan pisu handia luzaz eramateagatik.Txingatan besuai luzatu earra emate zayo.luze bezain/bezin zabal. ‘luze bezainzabal’. Norbait gizena eta motza dagoela
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177 and 178: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 179 and 180: 176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi
- Page 181 and 182: 178 orduko kontuak berrittu ORDUAK
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
- Page 205 and 206: 204 tar-tar-tartar-tar-tar. ‘tar-
luze bezain/bezin zabal 153lurmen. ‘lurmen’. iz. Elurra urtzen hastendenean agerian geratzen den lur-unea. Ik. lurmeneon, lurmen-uniak. LURMEN EON. ‘lurmen egon’. Lurmenuneakegon; elurra urtzean agerian geratzendiren lur-uneak egon. Eguzkiyak jotzezuntokiya lurmen zeon.lurmendu. ‘lurmendu’. du ad. Lurmenakegin; elurra urtu, lurmenak azaldu.lurmen-une. ‘lurmen une’. iz. Elurraurtzen hasten denean agerian geratzen denlur-unea. Elurra gutxi intzun da lurmenuniaksegittuan intzittun. Ik. lurmen eon,.lurrestali. ‘lurrestali’. adb. Asko, ugari.Lurraren gainera zerbait (edozein genero)ugari bota edo egon. Hain dago ugari, lurraestaltzeko moduan dagoela. Zimaurralurrestali bota geniyon ta ertengou papatak./Pikoaldeko txapaldan, intxaurra lurrestalidao. Ik. lurrestali eon/bota. LURRESTALI EON/BOTA. ‘lurrestaliegon/bota’. Lurra estaltzeko moduan zerbaitbota edo egon. Lurra estaltzeko gaibada, asko edo ugari dagoen seinale. Ik.lurrestali.lurruntxa. ‘lurruntza’. iz. Belar mota. Zurtoinaigokaria, hostoak txandakatuak eta geziformakoaketa lore zuri handiak ditu. Artotanbehetik gora igo ohi da eta baba-landarearenantzekoa da.lustre. ‘lustre’. Bereziki oinetakoei distiraemateko betuna. LUSTRE PIXKAT ATEA. ‘lustre pixkabat atera’. 1. Bereziki oinetakoei, brilo,distira piska bat atera. LUSTREIK ALDEIN EZ. ‘lustrerik aldeginez’. Zerbait egiteagatik inortxori distirarikedo ikusgarritasunik ez zaiola kentzen,ez diola ihes egiten adierazteko. Esamoldehonekin norbaiti lan egieko agintzen zaio,nahiz eta zeharka izan. Hirire lan pixkat itteatikeztik lustreik aldeingo! Ik. lustreik kenduez, brilloik aldein ez, eraztunak erori. LUSTREIK KENDU EZ. ‘lustrerik kenduez’. Zerbait egiteagatik inortxori distirarikedo ikusgarritasunik ez zaiola kentzen adieraztenduen esapidea. Hala, lana egiteko iradokitzenda. Hirire etzaik lustreik kendukolan pixkat itteatik. Ik. lustreik aldein ez, brilloikaldein ez. LUSTRIA EMAN. ‘lustrea eman’. Oinetakoeibetuna eman. Zapataire noiz eo noizlustre pixkat eman. LUSTRIA HARTU. ‘lustrea hartu’. Betunpiska bat hartu distira izan dezan, distiragarriegon daitezen. Oiñetako hoyek e hartuko luekelustre pixkat. Noiz garbittu zian azkena?luto erdiyakin jantzi. ‘luto erdiarekinjantzi’. Lutoa edo dolua gordetzen ari zarelakoseinale beltzez (nahiz zuri-beltzez) jantzi.Ta lenengo aldiz jantzi nitzan luto erdiyakin.luzanga. ‘luzanga’. izond. “Luze” samarra.Zabalean baino luzean neurri handiagokoadena; ohi baino zerbait luzeagoa dena. Ik.luzaxka.luzau/luzatu. ‘luzatu’. da/du ad. Luzeagobihurtu. BESUAI LUZATU GOORRA EMAN. ‘besoeiluzatu gogorra eman’. Besoak luzatu,luzarazi. Txinga eramaten gertatu ohi da sarri,eskuetan pisu handia luzaz eramateagatik.Txingatan besuai luzatu earra emate zayo.luze bezain/bezin zabal. ‘luze bezainzabal’. Norbait gizena eta motza dagoela
Change language