Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
150 lerdenhezurrak goortu ta lerdia dayola, hotzakaguantau ezinda. Ik. bildar dayola eon, aho zabalikgeau. 2. Aho zabalik, erabat harrituta etatxundituta gelditu. Neska puska hura etorrikobalitz danak lerdia dayola eongo liakebeira.lerden. ‘lerden’. izond. Zuzena izanik, luzetasunedo mehetasun egokia edo dotoreaduena. Gorputz lerdeneko pelotaya da.lerdo. ‘lerdo’. izond. Irain-hitza. Leloa, ergela,tentela, tontoa, kaikua. Lerdo galanta dabehintzat.lertxunen ostrua. ‘lertxunen ostroa’. iz.Zuhatiz-mota baten hostoa. Zuhaitz hau hostogalkorrada, enbor zuzena, azal leuna etahosto zirkular edo obatuak ditu. LERTXUNEN OSTRUA TA ZORUEN MEMO-RIYA SEKULA EZTIA GELDIK EOTEN. ‘lertxunenostroa eta zoroen memoriasekula ez dira geldirik egoten’. iz. Betimugimenduan daudela adierazteko esaera.letania. ‘letania’. iz. Liturgia-otoitza. OtoitzzuzendariakJainkoari, Ama Birjinari edosantuei oles egin eta otoizgileak lelo errepikatuarekinerantzunez gauzatzen da.letu. ‘letu’. du ad. Irakurri. Oraindik edadetuek(eta, bereziki, ikastoletatik pasa gabekoek)idatzitako zeinu grafikoak ikusmenaz ezagutzearihala deitzen diote. Gazteagoek, berriz,irakurri. Periodikua egunero letzet.letxarrikei/litxarrikei. ‘litxarreria’. iz.Gutizia; premiarik gabe jaten den gozogauza, jatordutako janarien aurkakoa. Jatordutanondo jan ez, eta geo letxarrikeya uari.Ik. litxarreri.letxian jarri. ‘letxean jarri’. Haserretu,jenio bizian jarri. Burla-parre horrek letxianjartze nau.leyo-jira. ‘leiho-jira’. iz. Lehioaren buelta,ingurua. Leyo-jirak harriz ondo josita. Ik.jira.leziauta eon. ‘leziatuta egon’. Lezioajasota egon; hezita, ikasgaia bereganatuta.Ardi hoyek eztittuk aldameneko saillea pasako;hoyek txakurrakin leziauta zeudek.liberdi. ‘liberdi’. iz. Libra erdia, 250 gr. Gizonakegunian liberdi okela janberko luke. Ik.libra. LIBERDIKO. ‘liberdiko’. iz. Libra erdikoogia; gutxi gora behera 250 gramo edo.Liberdiko bat erosi zazu? Ik. liberdi.libra. ‘libra’. iz. Pisu-neurria, Euskal Herrianhamazazpi ontza balio zuena (kilo erdi bainozerbait gutxiago). Kiloa baino pisu txikiagoakizendatzeko libra hitza erabiltzen zen oinarritzat.Libra t´erdi 750 gr zian, liberdi 250 gr,laena, berriz, kiluan laurdena, 250 gr. LIBRAKO OGI. ‘librako ogi’. iz. Kilo erdikoogia. Librako ogiya erosi deu.libra sagarra. iz. Sagar-mota. Kolore berdekosagar handia da. Zaporez, geza eta sagardoaegiteko erabili ohi da.librau. ‘libratu’. da/du ad. Hesteetan dagoenahustu; kaka egin. Kiwuia libratzeko ona izatea. LIBRATZEN. adb. Ume-jolasa. Harrapaturiksoka luzean alkarri eskutik helduta zeudenhaurrak askatzean oinarritzen da. Libratzenibiltze giñan, erre gabe zeudenak, gaiñontzekuaklibratzen; sokai ikutu ezkeo, libre izatezan soka dana. Soka umiakin ite zan,lijertu/lijartu. da/ du ad. Arindu. Josteko makinaioliyuakin eortziezkeo earki lijertzea.lika. ‘lika’. iz. Zikin bustia edo itsaskorra.Eskuan dana lika dakat.
lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’. iz. Ildoak dituenaltzairu barraz osatutako erreminta. Piezaklimaz jan edo leuntzeko tresna eraman ohiden zorroa. Berrize hantxe etorriko zan hua,gosaya esku batian ta lima-zorrua bestian.lipu. ‘lipu’. iz. 1. Armiarma. 2. Lupua, zomorroa.3. Iraintzeko erabiltzen den hitza. Lipualen hori!lirain. ‘lirain’. izond. Lerdena eta, gehienetan,arina; poliki jantzia. Neska lirain askuak etorrizian.listai. ‘listari’. iz. Hari sendoa; haria baino sendoagoaeta gogorragoa eta soka baino mehexeagoaden lokarria. Gure etxiane bazanbalistaya?listor. ‘listor’. iz. Eulia baino handiagoa etagaiztoagoa. Listorran zazta ezta goxua izaten.litx. ‘lits’. iz. Oihalari edo arropari ateratzen edoitsasten zaizkion haritxo- edo iletxo-modukoak.Gure aman erropak izateik litxa pranko.litxarrei. ‘litxarreria’. iz. Premiarik gabe jatenden gauza gozoa.litxarrero. ‘litxarrero’. izond. Litxarreriakjatea oso gogoko duena. Litxarrero xamarrrada, baña bestela ondo jateu. Ik. litxarreria.lixiba. ‘lixiba’. iz. Batera lixibatzen den arropamultzoa.Ik. lixiba jo. LIXIBA IN. ‘lixiba egin’. Garai bateko emakumeekoheko arropa zuriak garbitzeko egitenzutena: arropak tinan tolestatuta utzi,sutako hautsa bota eta bestelako leku bateanura berritu, gehienetan harri gainean joz.Lixiba hamabostian behin eo hillian behineo hola ite zan. LIXIBA JO. ‘lixiba jo’. Lixibari, arropamultzoari,tina, aska edo bestelako leku batean,ura berritu, gehienetan harri gainean joz.Ik. lixiba jo. LIXIBA-HARRI. ‘lixiba-harri’. iz. Lixibaegiteko erabiltzen zen harrizko losa modukoa.Ik. lixiba in.lizun. ‘lizun’. iz. Deskonposatzen ari den gaiorganikoan garatzen den zenbait onddok eratutakohauts-itxurako azal zuri-grisazka.Menbrilluai, eonian, gañian lizun piskat inohi zayo, baña geo hori kenduta jateko moukoaeotea. Ik. lizundu.lizundu. ‘lizundu’. da/du ad. Lizuna hartu edosorrarazi. Gazta piskat lizundu inda. Ik. lizun.lo. ‘lo’ iz./adb. Jarduera kontzientea eten etainguruneko estimuluekiko erreakzio-ahalmenamoteltzean datza. LOERUAN EON. ‘lo eruan egon’. Logaleakeragiten duen astuntasunean murgildutaegon. Erdi lotan egon, ia-ia lotan egongobalitz bezala. Arratsalde guztiya lo eruanpasa det. LO KULUXKA. ‘lo kuluxka’. iz. Loalditxoa,loaldi arina. Bazkalonduan lo kuluxka batitia gustatze zat. Ik. kuluxka bat in. LO KUMUXTA. ‘lo kumuxta’. iz. Loalditxoa.Bazkalonduan lokumuxtan bat itiaearra izatea. Ik. lo kuluxka. LO SEKO EON/EON/GERAU. ‘lo sekoegin/egon/geratu’. Lo sakon egin; losakonean, erabat lo egon/geratu. Lo seko geldittuda miñutu batian. Ik. seko + aditzondoa. LUAI HELDU /EUTSI EZINDA EON. ‘loariheldu/eutsi ezinda egon’. Logaleak jotaegon. Amona luai heldu ezinda do. LUAK BEHARTUTA EON. ‘loak behartutaegon’. Lo egiteko behar handia izan.
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
- Page 173 and 174: nolabait 169ordu, minutu, etab. jar
- Page 175 and 176: ñañan. ‘ñañan’. haur. Haur
- Page 177 and 178: 174 oheestaltzen duena. Ogi mamirik
- Page 179 and 180: 176 ondoondo. ‘ondo’. adb. Ongi
- Page 181 and 182: 178 orduko kontuak berrittu ORDUAK
- Page 183 and 184: pa. ‘apa’. haur. Haur hizkeran,
- Page 185 and 186: patatazale 183ten adierazteko; nahi
- Page 187 and 188: pertzun 185ya bat in da arraya pasa
- Page 189 and 190: pitxi 187sagarra da hori. Hori beya
- Page 191 and 192: prepertziyozko/perperziyozko 189 PO
- Page 193 and 194: puska 191bau zan baña lenengo kolp
- Page 195 and 196: aka-raka. ‘raka-raka’. onom. Ze
- Page 197 and 198: 196 sagar-txikitzeko makinako otarr
- Page 199 and 200: 198 sasiadierazteko. Izane gure etx
- Page 201 and 202: 200 sigi-saa SESIYUAN IBILLI. ‘se
- Page 203 and 204: 202 sufizientesufiziente. ‘sufizi
lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’. iz. Ildoak dituenaltzairu barraz osatutako erreminta. Piezaklimaz jan edo leuntzeko tresna eraman ohiden zorroa. Berrize hantxe etorriko zan hua,gosaya esku batian ta lima-zorrua bestian.lipu. ‘lipu’. iz. 1. Armiarma. 2. Lupua, zomorroa.3. Iraintzeko erabiltzen den hitza. Lipualen hori!lirain. ‘lirain’. izond. Lerdena eta, gehienetan,arina; poliki jantzia. Neska lirain askuak etorrizian.listai. ‘listari’. iz. Hari sendoa; haria baino sendoagoaeta gogorragoa eta soka baino mehexeagoaden lokarria. Gure etxiane bazanbalistaya?listor. ‘listor’. iz. Eulia baino handiagoa etagaiztoagoa. Listorran zazta ezta goxua izaten.litx. ‘lits’. iz. Oihalari edo arropari ateratzen edoitsasten zaizkion haritxo- edo iletxo-modukoak.Gure aman erropak izateik litxa pranko.litxarrei. ‘litxarreria’. iz. Premiarik gabe jatenden gauza gozoa.litxarrero. ‘litxarrero’. izond. Litxarreriakjatea oso gogoko duena. Litxarrero xamarrrada, baña bestela ondo jateu. Ik. litxarreria.lixiba. ‘lixiba’. iz. Batera lixibatzen den arropamultzoa.Ik. lixiba jo. LIXIBA IN. ‘lixiba egin’. Garai bateko emakumeekoheko arropa zuriak garbitzeko egitenzutena: arropak tinan tolestatuta utzi,sutako hautsa bota eta bestelako leku bateanura berritu, gehienetan harri gainean joz.Lixiba hamabostian behin eo hillian behineo hola ite zan. LIXIBA JO. ‘lixiba jo’. Lixibari, arropamultzoari,tina, aska edo bestelako leku batean,ura berritu, gehienetan harri gainean joz.Ik. lixiba jo. LIXIBA-HARRI. ‘lixiba-harri’. iz. Lixibaegiteko erabiltzen zen harrizko losa modukoa.Ik. lixiba in.lizun. ‘lizun’. iz. Deskonposatzen ari den gaiorganikoan garatzen den zenbait onddok eratutakohauts-itxurako azal zuri-grisazka.Menbrilluai, eonian, gañian lizun piskat inohi zayo, baña geo hori kenduta jateko moukoaeotea. Ik. lizundu.lizundu. ‘lizundu’. da/du ad. Lizuna hartu edosorrarazi. Gazta piskat lizundu inda. Ik. lizun.lo. ‘lo’ iz./adb. Jarduera kontzientea eten etainguruneko estimuluekiko erreakzio-ahalmenamoteltzean datza. LOERUAN EON. ‘lo eruan egon’. Logaleakeragiten duen astuntasunean murgildutaegon. Erdi lotan egon, ia-ia lotan egongobalitz bezala. Arratsalde guztiya lo eruanpasa det. LO KULUXKA. ‘lo kuluxka’. iz. Loalditxoa,loaldi arina. Bazkalonduan lo kuluxka batitia gustatze zat. Ik. kuluxka bat in. LO KUMUXTA. ‘lo kumuxta’. iz. Loalditxoa.Bazkalonduan lokumuxtan bat itiaearra izatea. Ik. lo kuluxka. LO SEKO EON/EON/GERAU. ‘lo sekoegin/egon/geratu’. Lo sakon egin; losakonean, erabat lo egon/geratu. Lo seko geldittuda miñutu batian. Ik. seko + aditzondoa. LUAI HELDU /EUTSI EZINDA EON. ‘loariheldu/eutsi ezinda egon’. Logaleak jotaegon. Amona luai heldu ezinda do. LUAK BEHARTUTA EON. ‘loak behartutaegon’. Lo egiteko behar handia izan.
Change language