Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
116 irristoihu zolia bota. Izeko sorgiñak bodatanmajiñat irrintzi ittezun. Ik. irrintzi.irrist. ‘irrist’. iz. Irristadaren onomatopeia.Irristatzea, arreta faltaz edo zerbait labainadagoenean egiten dena. Ik. irrist in. IRRIST IN. ‘irrist egin’. Irrristatu, labaindu.Irrist inda eroi da. Ik. irrist. IRRISTA BAT IZAN. ‘irrista bat izan’.Irristada bat egin, labaindu. Belarretan aiziala, izan due irrista bat. Ik. laprast in, txirristin.irura-belar. ‘irura-belar’. iz. Belar-mota bat.iruri. ‘iduri’. iz. Ikatza ale txikitan zatitua; ikatzxehea. Iruria zeon tokiyan pozak jardutegiñan. Iruria aparte, bazter batian utzi tageo, txondorra tapatzeakuan, hura puntanjarri.iso! ‘iso!’. interj. Asto, zaldi eta edozein zamaabereigeldi daitezen esaten zaien hitza. Ik.arre!istil. ‘istil’. iz. Euria egiten duenean teilatutikerortzen den ura. Ixuria ipini ohi zaie urabideratzeko. Istilla pranko bazeon etxe zarhartan.istinga. ‘istinga’. iz. Zingira, aintzira lohitsua.Ura gelditzen den leku bat. Gure zelaya osoistingatsua da.istingor. ‘istingor’. iz. Hegazti-mota. Oilagorrarenantzekoa baina lirainagoa eta negutarragoa.Zingira, eta bestelako leku hezeetanbizi ohi da. Hiru ollagorre bazian. Etahango hegabera, hango istingorra, hangotxantxangorriya, etab. Ik. ollagor.itai/ iitai. ‘igitai’. iz. Uzta biltzeko edo belarraebakitzeko lanabesa, kako formako metalezkoxafla batez eta eskutoki labur batez osatua.Hor eongo zian txandan zai aizkora eoeskoare-kertenak, atxurrak ta segak, mailluakta itayak. /Udan, berriz, gariya ontzen zanian,itaiz ebaki, eskuz lotu ta metatu ta metatugabe hor ekartze zuen atzeko mandiyoa.itoko al haiz! ‘itoko ahal haiz!’. Lagunhurkoari kalteren bat opa izateko erabiltzenden esaldia, madarikazioa. Igorlearen desioaadierazten du “al” partikulak.itsu. ‘itsu’. iz. /izond. 1. Ikusten ez duena. 2. Zentzuari,adimenari jarraitzen ez zaiona. Maitasunaitsua omen da. 3. Zerbaitetara erabatzaletua. Bertsozale itsua da.itsuaurreko. ‘itsuaurreko’. iz. Itsumutila;itsua gidatzen duen pertsona.itsu-itsuan. ‘itsu-itsuan’. adb. Ezer ikusigabe; aztertu, hausnartu gabe. itsu-itsuan jungiñan kontuak eskatzea. ITSU-ITSUAN IBILLI. ‘itsu-itsuan ibili’.Itsu-itsuan. Ezer ikusi gabe; aztertu, hausnartugabe ibili.itsu-itsuka. ‘itsu-itsuka’. adb. Begiak estalitadituen batek beste lagunak bilatzean datzanjolasean aritu. Ik. kukuka ibilli, itsuketan ibilli.itsuketan. ‘itsuketan’. adb. Itsu-itsuka ibili.Jolas-mota hau ezkutatuta dauden lagunakaurkitzean datza. Juntatzen giñanian jaiarratsaldetane izaten genun nehiko entretenimendu:harrapaketan,itsuketan, pelotan,etab. Ik. itsu-itsuka ibilli, kukuka ibilli.itsumustu. ‘itsumustu’. iz. Ustekabea. Ik.itsumustuan.itsumustuan. ‘itsumustuan’. adb. Ustekabean,espero ez dela.itsumutill. ‘itsumutil’. iz. Itsuaurreko; itsuagidatzen duen pertsona. Ik. itsuaurreko.
ixtrilla iña izan/eon 117ittukin. ‘itukin’. iz. 1. Etxe barruko zuloren batedo zirrikituren bat dela eta, ura tantaka erortzenden sabaiaren eta teilatuaren gunea. Ittukiñakkonpondubettu, bestela euriya iteunbakoitzian berdin izango gea ta. 2. Tantakaerortzen den ur hori bera. Ittukiñan azpiyanbarriñoinbat baare jarri zak. 3. Hitz-jarioetendabea duela adierazteko ere erabiltzen da.Ittukiña baño pisutsuagua haiz. ITTUKIÑA BAÑO PISUTSUO IZAN. ‘itukinabaino pisutsuago izan’. Hitz-jarioetengabea duela adierazteko nahiz osopelma dela adierazteko erabiltzen da. Hori,urruti hemendik! Ittukiña baño pisutsuo dek!Ik. alper-harriya baiño astuno izan.ittula. ‘itula’. iz. Baserriko lana; soroan ganaduagidatzea. Umiak ibiltzen giñan askotanittulan. Ik. ittulan in. ITTULAN IN/IPINI/IBILI. ‘itulan egin/ipini/ibili’. Lurra lantzeko erabiltzen diren abereak(idiak, zaldiak, etab) gidatu. Ik. ittula.ittulai. ‘itulari’. iz. Itulan egiten duena.itxafero. ‘etxafuego’. iz. Jaietan, etab.botatzenden suziria. Airean gora igorri eta bertaneztanda egiten duen indar gutxiko lehergailua,mutur batean bolbora eta metxa erantsitadituen ziri batez osatua.itxitura. ‘itxitura’. iz. Eremu edo barruti itxia.Ik. alanbre-itxitura.itxulapiko. ‘itsulapiko’. iz. Eltzeitsua; txanponaksartzeko irekigune estua duen ontzia.Txanponak itxulapikuan sartzettu.itxurabe. ‘itxuragabe’. izond. Guztiz handia,izugarria. Jendetza itxurabia bildu zan.itxurazko erropa. ‘itxurazko arropa’. iz.Egoerari egokitzen zaion arropa; itxura egokikoa.Jazteko erropa itxurazkoik gabe.itzai. ‘itzain’. iz. Idizaina; idiak zaintzen etagidatzen dituena. Auzoko iriyak ta beyak,itzayak aurren zittula, nehiko jun-etorriegiña izango zuen.itzal. ‘itzal’. iz. 1. Begirunea, ospea. Itzal handiyazion attai. 2. Babesa. Ik. itzal eman. ITZAL EMAN. ‘itzal eman’. Babesa eman;ontzat eman, onartu. Etxeko andria itzal onaemanez herriyan aldeko burrukai. Ik. itzal.ixil eskandaloso. ‘isil eskandaloso’. iz.Putza. Soinurik gabeko puskerra, isila dena,baina aldi berean duen kiratsagatik ingurukoekantzemateko modukoa. Ik. putz.ixillik eoten errazak eztianak. ‘isilikegoten errazak ez direnak’. Hitzontziak,berritsuak. Geyore bazian han ixillikeoten errazak etzianak.ixiltasuna gorde. ‘isiltasuna gorde’. Isilikegon. Iñok etzun ixiltasunik gorde.ixipu. ‘isipu’. iz. Elizan apaizak bedeinkazioaematerakoan, ur bedeinkatua botatzeko erabiltzenduena. Apaizak ixipua earki astindu zun.ixkanbilla. ‘iskanbila’. iz. Oihuen, jolas-edoborroka-hotsen zarata; nahasmendua, zalaparta.Ixkanbilla earrak ibilli zizkien.ixko. ‘idisko’. iz. Zekor arra. Txal ixkua.ixkutau. ‘ezkutatu’ da/du ad. Norbait edo zerbaitageritik kendu, ikusten ez dela jarri. HEMENDIK IXKUTAU. ‘hemendik ezkutatu’.Hil zala adierazten du. Joxe Juakinhemendik ixkutau zan. Oain Jaunak emandeiola betiko deskantsua! Ik. mundu hontatikixkutau.ixtrilla iña izan/eon. ‘ixtria eginaizan/egon’. Lokaztuta egon. Likidoa (ura,
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
- Page 171 and 172: nabar. ‘nabar’. iz. 1. Lurra la
ixtrilla iña izan/eon 117ittukin. ‘itukin’. iz. 1. Etxe barruko zuloren batedo zirrikituren bat dela eta, ura tantaka erortzenden sabaiaren eta teilatuaren gunea. Ittukiñakkonpondubettu, bestela euriya iteunbakoitzian berdin izango gea ta. 2. Tantakaerortzen den ur hori bera. Ittukiñan azpiyanbarriñoinbat baare jarri zak. 3. Hitz-jarioetendabea duela adierazteko ere erabiltzen da.Ittukiña baño pisutsuagua haiz. ITTUKIÑA BAÑO PISUTSUO IZAN. ‘itukinabaino pisutsuago izan’. Hitz-jarioetengabea duela adierazteko nahiz osopelma dela adierazteko erabiltzen da. Hori,urruti hemendik! Ittukiña baño pisutsuo dek!Ik. alper-harriya baiño astuno izan.ittula. ‘itula’. iz. Baserriko lana; soroan ganaduagidatzea. Umiak ibiltzen giñan askotanittulan. Ik. ittulan in. ITTULAN IN/IPINI/IBILI. ‘itulan egin/ipini/ibili’. Lurra lantzeko erabiltzen diren abereak(idiak, zaldiak, etab) gidatu. Ik. ittula.ittulai. ‘itulari’. iz. Itulan egiten duena.itxafero. ‘etxafuego’. iz. Jaietan, etab.botatzenden suziria. Airean gora igorri eta bertaneztanda egiten duen indar gutxiko lehergailua,mutur batean bolbora eta metxa erantsitadituen ziri batez osatua.itxitura. ‘itxitura’. iz. Eremu edo barruti itxia.Ik. alanbre-itxitura.itxulapiko. ‘itsulapiko’. iz. Eltzeitsua; txanponaksartzeko irekigune estua duen ontzia.Txanponak itxulapikuan sartzettu.itxurabe. ‘itxuragabe’. izond. Guztiz handia,izugarria. Jendetza itxurabia bildu zan.itxurazko erropa. ‘itxurazko arropa’. iz.Egoerari egokitzen zaion arropa; itxura egokikoa.Jazteko erropa itxurazkoik gabe.itzai. ‘itzain’. iz. Idizaina; idiak zaintzen etagidatzen dituena. Auzoko iriyak ta beyak,itzayak aurren zittula, nehiko jun-etorriegiña izango zuen.itzal. ‘itzal’. iz. 1. Begirunea, ospea. Itzal handiyazion attai. 2. Babesa. Ik. itzal eman. ITZAL EMAN. ‘itzal eman’. Babesa eman;ontzat eman, onartu. Etxeko andria itzal onaemanez herriyan aldeko burrukai. Ik. itzal.ixil eskandaloso. ‘isil eskandaloso’. iz.Putza. Soinurik gabeko puskerra, isila dena,baina aldi berean duen kiratsagatik ingurukoekantzemateko modukoa. Ik. putz.ixillik eoten errazak eztianak. ‘isilikegoten errazak ez direnak’. Hitzontziak,berritsuak. Geyore bazian han ixillikeoten errazak etzianak.ixiltasuna gorde. ‘isiltasuna gorde’. Isilikegon. Iñok etzun ixiltasunik gorde.ixipu. ‘isipu’. iz. Elizan apaizak bedeinkazioaematerakoan, ur bedeinkatua botatzeko erabiltzenduena. Apaizak ixipua earki astindu zun.ixkanbilla. ‘iskanbila’. iz. Oihuen, jolas-edoborroka-hotsen zarata; nahasmendua, zalaparta.Ixkanbilla earrak ibilli zizkien.ixko. ‘idisko’. iz. Zekor arra. Txal ixkua.ixkutau. ‘ezkutatu’ da/du ad. Norbait edo zerbaitageritik kendu, ikusten ez dela jarri. HEMENDIK IXKUTAU. ‘hemendik ezkutatu’.Hil zala adierazten du. Joxe Juakinhemendik ixkutau zan. Oain Jaunak emandeiola betiko deskantsua! Ik. mundu hontatikixkutau.ixtrilla iña izan/eon. ‘ixtria eginaizan/egon’. Lokaztuta egon. Likidoa (ura,
Change language