Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
114 iñun bada (...) horko hoyek diaiñun bada (...) horko hoyek dia. ‘inonbada (...) horko horiek dira’. Zerbaitgoraipatu eta munduko onenak direla esatekobalio duen esapidea. Iñun bada sagarearrik, horko errege-sagarrak dia.iñundik iñoare osau ezinda. ‘inondikinora ere osatu ezinda’. Guztia egitera edoguztiengana iritsi ezinik ibili. Festetan askotaneo beti iñundik iñoare osau ezinda ibilli ohidia; beti allau ezinda. Ik. abasto eman eziñik ibilli.ipar-haize. ‘ipar-haize’. iz. Ipar-mendebaldetikdatorren haize fina eta hotza. Ik. hego-haize.ipurdi. ‘ipurdi’. iz. 1. Bizkarraren bukaerareneta izterren hasieraren arteko zati mamitsua.Umia ipurdi bistan dao. Ik. ipurgaña, ipurtxontxorra,ipurmasail, ipurtarin, ipurterre. 2. Ontzietaneta, hondoa. Ik. lapiko-ipurdiya. 3. Landarebaten zurtoin edo enborraren beheko aldea,sustraiei lotuta dagoena. Ik. arbola-ipurdiya,piñu-ipurdiya. Ik. terreno-ipurdiya. IPURDI-BIXTAN. ‘ipurdi-bistan’. adb.Ipurdia agerian duela; inolako tapaki edoeestalkirik gabe. IPURDI-GARBITZALLE. ‘ipurgarbitzaile’.izond. Zurikeriatan aritzen dena, “pelota”, lausengaria.Tallerretan nagusiyan ipurdi-garbitzaileasko eotea. Ik. ipurdi. IPURDIKO ERRETENA. ‘ipurdiko erretena’.iz. Bi ipurmasailen artean sortzen denkanal-modukoa. Ipurdiko erretenare bistandaka behintzat eta! IPURDIKO HOTZAATIK. ‘ipurdiko hotzagatik’.Oso azkar; tximista baino azkarrago.Jarraian, aditza eraman ohi du. Abixua pasataipurdiko hotzaatik etorri zan. Ik. atzekohotzaatik, makalaatik, mantsuatik. IPURDIKO KATARRO. ‘ipurdiko katarroa’.iz. Zistitis. Maskuriaren hantura larriaedo kronikoa. Maiz harri hotzaren gaineanedo eserita egonez gero harrapatzen omenda. Ipurdiko katarrua harrapaukoek, jarrihor harriyan gañian da! IPURDIKO MAKALATIK. ‘ipurdiko makalagatik’.Oso bizkor eta arin. “Makalagatik” esapideaindartzeko erabiltzen da. Jarraian enuntziatuadarama. Ipurdiko makalatik aldeintzun!Ik. makalatik, mantsuatik, atzeko hotzatik. IPURDITIK ETXIA ATEATZEKO MOUKOZAATA. ‘ipurditik etxea ateratzekomoduko zarata’. Zarata izugarria, jasangaitza dela adierazteko. Radiyuare beranduzan. Zelaira ganajatekota jute zianian irekileyua ta “atope” radiyua. Jesuuus! Ipurditiketxia ateatzeko mouan; aguantau ezin zaata. IPURDIYA BETE SAIL. ‘ipurdia betesail’. Oso terreno txikia dela adierazten du.Ik. terreno-ipurdi. LAPIKO IPURDI. ‘lapiko ipurdia’. iz.Lapiko ontziaren hondoa. Esnian lapikoipurdiya ondo garbittu berda. Ik. ipurdi. PAGO-IPURDI. ‘pago-ipurdi’. iz. Pagoarensustraiak, pagoaren hondoa. Pago azpikolurra xamurra ta earra izatea, baño pagoipurdihayek ateratziak lan earrak ematenzittun. Ik. pago. PIÑU IPURDI. ‘pinu-ipurdi’. iz. Pinuen zurtoinedo enborraren beheko aldea, sustraieilotuta dagoena. Piñu ipurdiyak garbitzen aidia izekota. Ik. ipurdi, zuhaitz ipurdi. TERRENO-IPURDI. ‘terreno-ipurdi’. iz.Terreno puska txikia; terreno-eremu txikia.Terreno ipurdi bat badaka ta hantxe itettutomatiak eta. Ik. ipurdi, arbola-ipurdi, piñu-ipurdi,lapiko-ipurdi. ZUHAITZ IPURDI. ‘zuhaitz ipurdi’. iz.Zuhaitzen zurtoin edo enborraren beheko
irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta dagoena. Zuhaitz ipurdiyakgarbitzia ez pentsa lan earra danik e!Ik. piñu ipurdi, ipurdi.ipurgain. ‘ipurgain’. iz. Ipurdiaren gainaldea. Ipurgañare minduta dakat. Ik. ipurdi.ipurmasail. ‘ipurmasail’. iz. Ipurdia eratzenduten bi irtengune mamitsuetako bakoitza.Gluteoez eratuta daude. Ik. ipurdi.ipurtarin. ‘ipurtarin’. izond. Iñon geldirik ezinegon daitekeena. Ik. zazpiki, ipurdi.ipurterre. ‘ipurterre’. izond. Erretxina, berehalahaserretu eta marmarka hasten dena. Ik.ipurdi.ipurtxontxor. ‘ipurtxuntxur’. iz. Ipurtezurra,bizkar hezurreko azken hezurra, ipurdiazpiko hezurra. Ipurtxontxorreko earra hartuet.Ik. ipurdi.ipurtxontxorrekua hartu. ‘ipurtxuntxurrekoahartu’. Erortzean edo zerbaitenkontra jotzearen ondorioz, ipurtxuntxurreanhartzen den mina, golpea. Ate ixkiñakin ipurtxontxorrekoearra hartu zun. Ik. ipurtxontxor.ipurtzulo. ‘ipurtzulo’. iz. Uzkia. Ipurtzulokobat eman niyon. Ik. ipurdi.irabazi. ‘irabazi’. du ad. Norbaitekiko edo zerbaitekikolehian edo borrokan abantailahartu. NORBAIT IRABAZI. ‘norbait irabazi’.Norbaitek beste norbait maitemindu, bereganatusentimenduz. Ze iñ ote zun gure amamairabazteko?/Markos zanak nola irabazi otezun Karmen zana? Ik. norbait irabazi.irabihur. ‘irabihur’. iz. Koltxoietako ileajotzeko bi makila, lokarri batez elkarrilotuak; makila bat bestea baino luzeagoa zeneta luzeari helduta txikiak jotzen zuen ilea.iragazki. ‘iragazki’. iz. Likido edo gas batbertatik iraganarazteko aparatua, likidohorrek nahasita dituen materia solidoak kentzekoerabiltzen dena. Gero muztiyua iragazkiyanpasa eta upelera eamatea. Ik. iragazkiyanpasa. IRAGAZKIYAN PASA. ‘iragazkian pasa’.Iragazkitik igaroarazi. Gero muztiyua iragazkiyanpasa eta upelera eamateko. Ik. iragazkiya.irasaar. ‘irasagar’. iz. Irasagarrondoarenfruitua, udare-formakoa eta oso usaintsua.Mami latz eta garratza du.irausi. ‘irausi’. adb. Txerria arreske. Ik. iel,arkea, susa,.iritzira. ‘iritzira’. adb. Behar adina pentstugabe, beharrezko argibideak izan gabe; gutxigorabehera. IRITZIRA ARITU. ‘iritzira aritu’. Gutxigora-behera aritu. Iritzira ai naiz gonai neurriyahartzen. IRITZIRA JARDUN. ‘iritzira jardun’.Gauzak gutxi gora behera esan edo egin.irrikitan eon/irrikatzen eon. ‘irrikitanegon/irrikatzen egon’. Gogo biziz, irrikatzen,irrikaz egon. Zerbaitetarako grinaedo nahi bizia sentitu. Etxe horixe erostekoirrikitan eontzan.irrintzi. ‘irrintzi’. iz. 1. Oihu berezia, zolia etaluzea, batez ere deitzeko edo alaitasun-adierazpenbezala egiten dena. Ik. irrintziya in/irrintziya bota. 2. Zaldiaren oihua. 3. Gurdiarenedo orgaren gurpilak ardatzaren inguruanbiratzean egiten duen zarata. Gurdiyakaldapan gora irrintzi itte zun. IRRINTZIYA IN/ IRRINTZIYA BOTA. ‘irrintziaegin /irrintzia bota’. Irrintzi delako
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
- Page 159 and 160: maatilla. ‘maratila’. iz. Zurez
- Page 161 and 162: mari 157manejuak ikasi. ‘maneiuak
- Page 163 and 164: maxkal 159martingala. ‘martingala
- Page 165 and 166: meza 161Arto asko ta lagun gutxi ba
- Page 167 and 168: monagillo 163miña berrittu. ‘min
- Page 169 and 170: muturka 165bat eta haren gainean ha
114 iñun bada (...) horko hoyek diaiñun bada (...) horko hoyek dia. ‘inonbada (...) horko horiek dira’. Zerbaitgoraipatu eta munduko onenak direla esatekobalio duen esapidea. Iñun bada sagarearrik, horko errege-sagarrak dia.iñundik iñoare osau ezinda. ‘inondikinora ere osatu ezinda’. Guztia egitera edoguztiengana iritsi ezinik ibili. Festetan askotaneo beti iñundik iñoare osau ezinda ibilli ohidia; beti allau ezinda. Ik. abasto eman eziñik ibilli.ipar-haize. ‘ipar-haize’. iz. Ipar-mendebaldetikdatorren haize fina eta hotza. Ik. hego-haize.ipurdi. ‘ipurdi’. iz. 1. Bizkarraren bukaerareneta izterren hasieraren arteko zati mamitsua.Umia ipurdi bistan dao. Ik. ipurgaña, ipurtxontxorra,ipurmasail, ipurtarin, ipurterre. 2. Ontzietaneta, hondoa. Ik. lapiko-ipurdiya. 3. Landarebaten zurtoin edo enborraren beheko aldea,sustraiei lotuta dagoena. Ik. arbola-ipurdiya,piñu-ipurdiya. Ik. terreno-ipurdiya. IPURDI-BIXTAN. ‘ipurdi-bistan’. adb.Ipurdia agerian duela; inolako tapaki edoeestalkirik gabe. IPURDI-GARBITZALLE. ‘ipurgarbitzaile’.izond. Zurikeriatan aritzen dena, “pelota”, lausengaria.Tallerretan nagusiyan ipurdi-garbitzaileasko eotea. Ik. ipurdi. IPURDIKO ERRETENA. ‘ipurdiko erretena’.iz. Bi ipurmasailen artean sortzen denkanal-modukoa. Ipurdiko erretenare bistandaka behintzat eta! IPURDIKO HOTZAATIK. ‘ipurdiko hotzagatik’.Oso azkar; tximista baino azkarrago.Jarraian, aditza eraman ohi du. Abixua pasataipurdiko hotzaatik etorri zan. Ik. atzekohotzaatik, makalaatik, mantsuatik. IPURDIKO KATARRO. ‘ipurdiko katarroa’.iz. Zistitis. Maskuriaren hantura larriaedo kronikoa. Maiz harri hotzaren gaineanedo eserita egonez gero harrapatzen omenda. Ipurdiko katarrua harrapaukoek, jarrihor harriyan gañian da! IPURDIKO MAKALATIK. ‘ipurdiko makalagatik’.Oso bizkor eta arin. “Makalagatik” esapideaindartzeko erabiltzen da. Jarraian enuntziatuadarama. Ipurdiko makalatik aldeintzun!Ik. makalatik, mantsuatik, atzeko hotzatik. IPURDITIK ETXIA ATEATZEKO MOUKOZAATA. ‘ipurditik etxea ateratzekomoduko zarata’. Zarata izugarria, jasangaitza dela adierazteko. Radiyuare beranduzan. Zelaira ganajatekota jute zianian irekileyua ta “atope” radiyua. Jesuuus! Ipurditiketxia ateatzeko mouan; aguantau ezin zaata. IPURDIYA BETE SAIL. ‘ipurdia betesail’. Oso terreno txikia dela adierazten du.Ik. terreno-ipurdi. LAPIKO IPURDI. ‘lapiko ipurdia’. iz.Lapiko ontziaren hondoa. Esnian lapikoipurdiya ondo garbittu berda. Ik. ipurdi. PAGO-IPURDI. ‘pago-ipurdi’. iz. Pagoarensustraiak, pagoaren hondoa. Pago azpikolurra xamurra ta earra izatea, baño pagoipurdihayek ateratziak lan earrak ematenzittun. Ik. pago. PIÑU IPURDI. ‘pinu-ipurdi’. iz. Pinuen zurtoinedo enborraren beheko aldea, sustraieilotuta dagoena. Piñu ipurdiyak garbitzen aidia izekota. Ik. ipurdi, zuhaitz ipurdi. TERRENO-IPURDI. ‘terreno-ipurdi’. iz.Terreno puska txikia; terreno-eremu txikia.Terreno ipurdi bat badaka ta hantxe itettutomatiak eta. Ik. ipurdi, arbola-ipurdi, piñu-ipurdi,lapiko-ipurdi. ZUHAITZ IPURDI. ‘zuhaitz ipurdi’. iz.Zuhaitzen zurtoin edo enborraren beheko
Change language