Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
hausterre eguna 101hau ta hori ta bestia esan. ‘hau etahori eta bestea esan’. Gaizki-esaka jardun,kritikatuz. Esapide honen atzetik“baña” bat etorri ohi da, nolazpait “kritikatubai, jarduna bai, baina oinarrian mamiadago” bezala parafrasea dezakegu. Hau tahori ta bestia esan itea baña, eztu gutxi inhainbeste urtian gurasuak zaitziakin.haundi. ‘handi’. izond. Ohiko tamaina, neurria,kantitatea, intentsitatea, etab. Gainditzenduena. HAINBESTE HAUNDIKO + IZEN MUGA-TUA. ‘hainbeste haundiko + izenmugatua’. Modu enfatikoa da. Hurarehainbeste haundiko baserriya ta nagusiyabatere sega pikatzen etzekiña./Hainbestehaundiko eremuak danak hala harririk gabeizatia zalla da./Hainbeste haundiko mutillahasi ta oaindik amakin. HAUNDIYA DEK! ‘handia dek!’. Nabarmentzekoaedo harrigarria den zerbait gertatzendenean edo inork espero ez duen zerbaitgertatzen denean erabiltzen da esapide hau.Handiya dek! Nehikua jana bazala, nehikuajana bazala, ta oain falta. Ik. Marka dek! HAUNDIYOUAK IN. ‘handiagoak egin’.Hori eginez gero, pertsona horregatik edozergauza espero daitekeela adierazteko. Horrekoaindik haundiyouak ingottu.haundiatxurka. ‘haundiaitzurka’. iz.haundiaurki. ‘handiaurki’. izond. Haundienensaila, multzoa. Haundienentsuenak.Patata aundiaurkiya saltzeko apartau bihardeu.Ik. (-)aurkiya.haundiki. ‘handiki’. iz /izond. Jauntxo; bereondasun edo aberastasunengatik, aginte,ahalbide edo itzal berezia duena. Handikiyakbeti dirutik hurre ibiltze zian./Beti izan dahandiki xamarra. Ik. haundi-mandi.haundi-mandi. ‘handi-mandi’. iz./izond.Handikia, jauntxoa, baina gehienetangutxiesgarritzat hartuta.haundinahi. ‘handinahi’. izond. Handitasunirrikabizia duena; bere burua benetan denbaino handiagoa hartu eta azaltzeko joeraduena. Ik. handiki.haundinahiko. ‘handinahiko’. izond.Handi agertzeko nahia duena; handitasunirrikabizia duena. Bere burua berez denbaino handiagoa azaltzeko joera duena. Baakik,hura beti izan dek bereziya; beti izan dekhandinahikua.haurra izateko hurreratua egon. ‘haurraizateko hurreratua egon’. Haurraerditzetik gertu egon. Xabin izateko hurreratuaeonbertzun.hausnarrian. ‘hausnarrean’. adb. Hausnarka.Behi edo animalia hausnarkariek eginohi dute: janaria lehen aldiz irentsi ondorenahora berriro ekarrita, bertan murtxikatu,bigarrenez irentsi baino lehen.hauspo. ‘hauspo’. iz. Haizea emateko tresna,larru-zati edo ehun tolesgarri batek elkartzendituen zurezko edo beste material bateko bipieza lauz osatua. Piezok urruntzen direneanairea hartu eta hurbiltzen direnean jaurti egitendu. Oain hauspua adorno gisa ipintzedeu. 2. Birikak. Hauspua berotu. HAUSPO-GILTZA. ‘hauspo-giltza’. iz.Iltze buruzabala, hauspoa josteko erabiltzenzen, baita larrua, oheko muelleak etab. jostekoere. Ik. iltze buruzabala, hauspo.hausterre eguna. ‘hausterre eguna’. iz.Erlijio Katolikoan apaizek elizara bildu direneihautsa kopetean jarriz “hauts zara etahauts bihurtuko zara” esaten dion eguna.Hausterre egunian gaur ezta eliza jendeikjuten.
102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-trapu’. iz. Lixiba egitenzenean, tinaren gainean jartzen zen lihozkoedo harizko trapu sendo-sendoa. Trapuhorren gainean sutako hautsa ipintzen zen.Hara ur beroa botatzen zen. Ik. hauts-zapi.hauts. ‘hauts’. iz. Material solido baten edobatzuen zatiki guztiz txiki eta banatuen multzoa. HAUTS IN. ‘hauts egin’. Hauts bihurtu;suntsitu. Torre bixkiyak haus inda geldittuzian. Ik. hauts. HAUTS-ZAPI. ‘hauts-zapi’. iz. Garai bateanlixiba-hautsa iragazteko erabiltzen zenzapia edo oihala. Ik. haustrapu, hauts.hautsi. ‘hautsi’. da/du ad. Gauza bat, bat-batean,indar eginez edo kolpe batez, zati edopuskatan bereizi. HAUTSIKOTTU HORREK. ‘hautsiko dituhorrek’. Inguruko danak gaindituko dituelaadierazteko. Horrek ingurukuak hautsikottu!Ik. borrau ixkiu! HAUTSITA GELDITTU. ‘hautsita gelditu’.Hauts eginda gelditu. Gaur dana hautsitageldittu nauk. 2. Gauza bat, bat-batean,indar eginez edo kolpe batez, zati edo puskatanbereizi.haze nolako etorriya! ‘hara zer nolakoetorria!’. Nolako jarioa, hitz egiteko trebetasuna.Hiztunarengan harridura sortzen dubeste norbaitek hitz egiteko duen trebeziak.Haze nolako etorriya dakan bertsolai horrek!hazitako. ‘hazitarako’. iz. Hazi edo aleeiburuz, kalitate onekoa, mintegietarakobereizten dena. Hurrengo urtean hazia ereitekogordetzen dena. Ik. hazittako gelditu ez. HAZITTAKO GELDITTU EZ. ‘hazitarakogelditu ez’. Landare batzuen aleak, kalitateonekoak badira, gorde egiten dira hurrengourteko landareen hazitzat. Esapide honekesan nahi du mundu honetan inortxo ere ezdela bizirik gelditzen; guztiak hiltzen direla.Hire ez haiz azittako geldittuko; hemendanak hiltzettuk lentxio eo gerotxio. Ik. hazittako.hegabera. ‘hegabera’. iz. Hegazti-mota.Hogeita hamar cm inguruko hegaztia, sabelazuria, bizkarraldea beltz-berdexka eta buruabeltza eta luma beltzezko motots batezapaindua dituena. Taldean ibili ohi dira etaelurra iragartzen omen dute. Hiru ollagorrebazian. Eta hango hegabera, hango istingorra,hango txantxangorriya.hegan hazteko mouko belarriyak.‘hegan hazteko moduko belarriak’. iz.(askotan, pl.). Norbaitek belarri haundiak dituelaesateko modua. Horrek belarriyak?Hegan itteko moukuak bazazkak behintzateta.hego-haize. ‘hego-haize’. iz. Haize epela,hego-ekialdetik etorritakoa. —Hau da beruaiteuna! —Baiba hego-haizia dota. Ik. iparhaize.hereje. ‘hereje’. iz./izond. 1. Erlijio katolikoan,Jainkoak agerturiko eta Elizak defendaturikoirakatsietako egiari uko eginez zuzeneankontrajartzen zaiona. 2. Pertsona gaiztoa.hereñeu atzetik/antxiti. ‘herenegunatzetik’. adb. “Herenegun”-en aurreko egunean:atzo, herenegun, herenegun atzetik. Ik.hereñeun.hereñeun. ‘herenegun’. adb. Atzokoarenaurreko eguna. Ik. hereñeu atzetik.here (mugatuan, heria). ‘hede’. iz.Uhala. Ganaduak uztarrian lotzeko larruzkokorrea. Ik. kurtere.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
- Page 153 and 154: lerde 149lengo lepotik burua! ‘le
- Page 155 and 156: lo 151lima-zorro. ‘lima-zorro’.
- Page 157 and 158: luze bezain/bezin zabal 153lurmen.
102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-trapu’. iz. Lixiba egitenzenean, tinaren gainean jartzen zen lihozkoedo harizko trapu sendo-sendoa. Trapuhorren gainean sutako hautsa ipintzen zen.Hara ur beroa botatzen zen. Ik. hauts-zapi.hauts. ‘hauts’. iz. Material solido baten edobatzuen zatiki guztiz txiki eta banatuen multzoa. HAUTS IN. ‘hauts egin’. Hauts bihurtu;suntsitu. Torre bixkiyak haus inda geldittuzian. Ik. hauts. HAUTS-ZAPI. ‘hauts-zapi’. iz. Garai bateanlixiba-hautsa iragazteko erabiltzen zenzapia edo oihala. Ik. haustrapu, hauts.hautsi. ‘hautsi’. da/du ad. Gauza bat, bat-batean,indar eginez edo kolpe batez, zati edopuskatan bereizi. HAUTSIKOTTU HORREK. ‘hautsiko dituhorrek’. Inguruko danak gaindituko dituelaadierazteko. Horrek ingurukuak hautsikottu!Ik. borrau ixkiu! HAUTSITA GELDITTU. ‘hautsita gelditu’.Hauts eginda gelditu. Gaur dana hautsitageldittu nauk. 2. Gauza bat, bat-batean,indar eginez edo kolpe batez, zati edo puskatanbereizi.haze nolako etorriya! ‘hara zer nolakoetorria!’. Nolako jarioa, hitz egiteko trebetasuna.Hiztunarengan harridura sortzen dubeste norbaitek hitz egiteko duen trebeziak.Haze nolako etorriya dakan bertsolai horrek!hazitako. ‘hazitarako’. iz. Hazi edo aleeiburuz, kalitate onekoa, mintegietarakobereizten dena. Hurrengo urtean hazia ereitekogordetzen dena. Ik. hazittako gelditu ez. HAZITTAKO GELDITTU EZ. ‘hazitarakogelditu ez’. Landare batzuen aleak, kalitateonekoak badira, gorde egiten dira hurrengourteko landareen hazitzat. Esapide honekesan nahi du mundu honetan inortxo ere ezdela bizirik gelditzen; guztiak hiltzen direla.Hire ez haiz azittako geldittuko; hemendanak hiltzettuk lentxio eo gerotxio. Ik. hazittako.hegabera. ‘hegabera’. iz. Hegazti-mota.Hogeita hamar cm inguruko hegaztia, sabelazuria, bizkarraldea beltz-berdexka eta buruabeltza eta luma beltzezko motots batezapaindua dituena. Taldean ibili ohi dira etaelurra iragartzen omen dute. Hiru ollagorrebazian. Eta hango hegabera, hango istingorra,hango txantxangorriya.hegan hazteko mouko belarriyak.‘hegan hazteko moduko belarriak’. iz.(askotan, pl.). Norbaitek belarri haundiak dituelaesateko modua. Horrek belarriyak?Hegan itteko moukuak bazazkak behintzateta.hego-haize. ‘hego-haize’. iz. Haize epela,hego-ekialdetik etorritakoa. —Hau da beruaiteuna! —Baiba hego-haizia dota. Ik. iparhaize.hereje. ‘hereje’. iz./izond. 1. Erlijio katolikoan,Jainkoak agerturiko eta Elizak defendaturikoirakatsietako egiari uko eginez zuzeneankontrajartzen zaiona. 2. Pertsona gaiztoa.hereñeu atzetik/antxiti. ‘herenegunatzetik’. adb. “Herenegun”-en aurreko egunean:atzo, herenegun, herenegun atzetik. Ik.hereñeun.hereñeun. ‘herenegun’. adb. Atzokoarenaurreko eguna. Ik. hereñeu atzetik.here (mugatuan, heria). ‘hede’. iz.Uhala. Ganaduak uztarrian lotzeko larruzkokorrea. Ik. kurtere.
Change language