Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
haakate. ‘hagakate’. iz. Zuhaitza arrastakaekartzeko katea. Ik. haakatian ekarri. HAAKATIAN EKARRI. ‘hagakatian ekarri’.Kate berezi batez loturik zuhaitza arrastakaekartzea. Zuhaitzari eta ganaduen uztarrikonardaiari kate berezi hori lotu eta tirakaekartzea. Aakatian arrastaka ekartze zan;arbolai lotu, ganauakin hartu ta geo izatezun harek nardaya, nardai motza, batzukluziak bestiak motzak. Ik. haakate.haaki. ‘hagaki’. iz. Egurrezko hagatxoa, meheeta luzexka. Lehen beheko sua pizteko edotatxingar eta guzti ekarririk, beste zerbaiti suemateko erabiltzen zen: txondorrari, etab.Txondorrai su egurrezko zea batekin, haakiyakinsu emanda, nola beheko suba eote zanleno. Ik. pitzakiya, txuxaka.habi. ‘habi’. iz. Hainbat animaliak arrautzakegiteko edo umeak hazteko eratzen dutenbabesgunea. Jatorriz, hegaztienei bakarrikesaten zitzaien, baina gaur egun, metaforikoki,pertsona baten etxebizitza, sorlekua, orohar, babeslekua adierazteko ere erabiltzenda. Habiya jartzia aztu zitzakun da, konejuakparrillian indittu.habiondoko. ‘habiondoko’. iz. Toki jakinbatean, bereziki habietan, oiloak bertanarrautzak egiten ohitzeko jarri ohi den aproposkoarrautza. Ik. habi.haga/hagaya. ‘haga’. iz. Makila edo zurezkopieza zuzena, luzea eta mehea, eskuz erabildaitekeena. Askotan ilea jotzeko edozuhatza egiteko erabiltzen zen. Koltxoiagarai batian ardi illez beteta eote zan tatakian takian ardi ille hori euzkita atea etahagayakin jotzen zan ille hori. Ik. gaztañahaga,intxaur-hagaya, atia ixteko haga, gain-aga,karobi-haga, hagaka.hagaka. ‘hagaka’. adb. Haga-kolpeka, makilaka.Ik. haga/hagaya.hhainbestian. ‘hainbestean’. Elkarrizketabatean, norbait zer moduz dagoen galdetuta,”ondosamar”, edo “ez hain ongi ezhain gaizki” erantzuteko hitza. —Zemouz?—Hainbestian./Jaungoikuai eskerrakemanber hainbestian geaniane.haitzulo. ‘haitzulo’. iz. Leize natural sakona,kareharri asko dagoen eskualdeetan agertzendena. Ekaingo aitzulua. Ik. harri-zulo, leize.haizatu. ‘haizatu’. du ad. Zerbait haizetarabota, haizearen eraginpean jarri; bereziki,garia eta antzeko laboreak haizetara bota,lastoa eta alea bereizteko. 2. Egurastu. 3.Haizez edo airez puztu. Basuan jandakobelarrak haizatu zizkiyon nunbait hestiakardiyai. 4. Harrotu, hantustez bete. Txaluekhaizatu indue umia. HAIZATUTA IBILLI. ‘haizatuta ibili’. Harrotutaibili. Non dabilen berririk gabe ibili. Azken boladannehiko haizatuta ibilli dek. Ik. ttin-ttin ibilli.haize. ‘haize’. izond. Buruarin, txoriburua.Zure laun horire haize xamarra da ezta? HAIZE-BABES. ‘haize-babes’. iz. Haizearenbabesean dagoen tokiaz esaten da. Ik.haize-ixkutua.
96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-bolada’. Haizeerauntsia. Bat-batean eta kantitate handianiristen dena. Haize-bolada earra etorri da.Ik. bolada. HAIZE-IXKUTU. ‘haize-ezkutu’. iz. Haizearenbabesean dagoen tokiaz esaten da.Haize-ixkutuan jan gendun. HAIZE-KOLPE. ‘haize-kolpe’. iz. Haizearenmugimendu azkar eta bortitza. Haizekolpeearrak izantzian. Ik. kolpe. HAIZIA EMAN. ‘haizea eman’. Haizatu,harrotu.haizeleku. ‘haize-leku’. iz. Haizeak betebeteanjotzen duen lekua. Eriyo haizelekuada.haizetsu. ‘haizetsu’. izond. Haize handia egitenduen leku edo eguraldiaz esaten da. 2.Haize asko duena, haizez betea, harroa. Gureume haure haizetsu xamarra da, ta haiziakinikearri gaizki ibiltzea. 3. Haizeak eragitendituen janaria. Baba earra bai, baña haizetsuada.halamouzko. ‘hala-moduzko’. izlag. Halaholakoa,erdi-purdikoa. Halamouzko bazkayaingendun herañeun./Tioantonio, behintzat,nehikua maixu eskasa izantzan; Joxemaire,halamouzkua./Halamouzko notiziya.halatsu. ‘halatsu’. adb. Berdintsu, igualigual;gutxi gorabehera hala. —Hori etxianbezelaxe ibilikoa kanpuane. —Bai halatsu.hamabost. ‘hamabost’. zenbatz. zehazt. 1.Hamalau eta bat. 2. Hamabost eguneko epeaadierazteko erabiltzen den hitza. Ik. zortzi.hamaika aldiz esan. ‘hamaika aldizesan’. Askotan, makina bat aldiz esan;hainbat eta hainbat aldiz. Ez da, beraz,“hamar + bat” aldiz. Honuzkeo hamaikaaldiz esan dezu, apaiz eginda geore len beziñoker nabillela.hango. ‘hango’. izlag. Toki hartako. “Hura”erakuslea “nongo” kasu markarekin. HANGO + ENUNTZIATU OSOA. ‘hango+ enuntziatu osoa’. Enuntziatu zehatzhori, ekintza hori, behin eta berriz esaten etagertatzen dela adierazteko. Hango, “eutsigoyai!”. HANGO + IZENA. ‘hango + izena’.Ugaritasuna adierazten du egitura honekinosatutako esamoldeak. Hango zarata tahango kantua! HANGO ATZAPARKA! ‘hango atzaparka!’.Jende guztia lanean golpeka ari deneanerabiltzen da; guztiak batera golpe eginezlanean dabiltzanean. Uda zetorrenian, berriz,lana danak batea etortze zian: belar- lanak,gari-lanak, arto-lanak. Hango atzaparka! HANGO JENDIAN EMANA! ‘hango jendearenemana!’. Jendez gainezka zegoelaadierazteko esapidea. Hango jendian emana!Hango kaletatik pasatzene etzan giro. HANGO TXINTXARRI-HOTSA! ‘hangozintzarri-hotsa!’. Ardien zintzarri-hotsahandia eta ugaria dela adierazteko. Hangotxintxarri-hotsa ta hango desditxa!hanka. ‘hanka’. iz. Gizakian, beheko gorputzadarretakobakoitza. Ik. hanka ziñetakua, hankasartzia. HANKA BAKARRIAN. ‘hanka bakarrean’.Gorputz osoa hanka bakarraren gaineansaltoka aritzea. Askotan ibiltzen giñanhanka bakarrian saltoka. HANKA GELDIYAN. ‘hanka geldian’. Bihankak batera direla. Hanka geldiyan inberizate zan salto.
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
- Page 143 and 144: korde 139kontu-esatalle. ‘kontu-e
- Page 145 and 146: kupo 141kriston. ‘kristoren’. i
- Page 147 and 148: labain. ‘labain’. izond. Irrist
- Page 149 and 150: lar 145 LANAK EMAN. ‘lanak eman
- Page 151 and 152: lauhortzeko 147nean argi egiteko er
96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-bolada’. Haizeerauntsia. Bat-batean eta kantitate handianiristen dena. Haize-bolada earra etorri da.Ik. bolada. HAIZE-IXKUTU. ‘haize-ezkutu’. iz. Haizearenbabesean dagoen tokiaz esaten da.Haize-ixkutuan jan gendun. HAIZE-KOLPE. ‘haize-kolpe’. iz. Haizearenmugimendu azkar eta bortitza. Haizekolpeearrak izantzian. Ik. kolpe. HAIZIA EMAN. ‘haizea eman’. Haizatu,harrotu.haizeleku. ‘haize-leku’. iz. Haizeak betebeteanjotzen duen lekua. Eriyo haizelekuada.haizetsu. ‘haizetsu’. izond. Haize handia egitenduen leku edo eguraldiaz esaten da. 2.Haize asko duena, haizez betea, harroa. Gureume haure haizetsu xamarra da, ta haiziakinikearri gaizki ibiltzea. 3. Haizeak eragitendituen janaria. Baba earra bai, baña haizetsuada.halamouzko. ‘hala-moduzko’. izlag. Halaholakoa,erdi-purdikoa. Halamouzko bazkayaingendun herañeun./Tioantonio, behintzat,nehikua maixu eskasa izantzan; Joxemaire,halamouzkua./Halamouzko notiziya.halatsu. ‘halatsu’. adb. Berdintsu, igualigual;gutxi gorabehera hala. —Hori etxianbezelaxe ibilikoa kanpuane. —Bai halatsu.hamabost. ‘hamabost’. zenbatz. zehazt. 1.Hamalau eta bat. 2. Hamabost eguneko epeaadierazteko erabiltzen den hitza. Ik. zortzi.hamaika aldiz esan. ‘hamaika aldizesan’. Askotan, makina bat aldiz esan;hainbat eta hainbat aldiz. Ez da, beraz,“hamar + bat” aldiz. Honuzkeo hamaikaaldiz esan dezu, apaiz eginda geore len beziñoker nabillela.hango. ‘hango’. izlag. Toki hartako. “Hura”erakuslea “nongo” kasu markarekin. HANGO + ENUNTZIATU OSOA. ‘hango+ enuntziatu osoa’. Enuntziatu zehatzhori, ekintza hori, behin eta berriz esaten etagertatzen dela adierazteko. Hango, “eutsigoyai!”. HANGO + IZENA. ‘hango + izena’.Ugaritasuna adierazten du egitura honekinosatutako esamoldeak. Hango zarata tahango kantua! HANGO ATZAPARKA! ‘hango atzaparka!’.Jende guztia lanean golpeka ari deneanerabiltzen da; guztiak batera golpe eginezlanean dabiltzanean. Uda zetorrenian, berriz,lana danak batea etortze zian: belar- lanak,gari-lanak, arto-lanak. Hango atzaparka! HANGO JENDIAN EMANA! ‘hango jendearenemana!’. Jendez gainezka zegoelaadierazteko esapidea. Hango jendian emana!Hango kaletatik pasatzene etzan giro. HANGO TXINTXARRI-HOTSA! ‘hangozintzarri-hotsa!’. Ardien zintzarri-hotsahandia eta ugaria dela adierazteko. Hangotxintxarri-hotsa ta hango desditxa!hanka. ‘hanka’. iz. Gizakian, beheko gorputzadarretakobakoitza. Ik. hanka ziñetakua, hankasartzia. HANKA BAKARRIAN. ‘hanka bakarrean’.Gorputz osoa hanka bakarraren gaineansaltoka aritzea. Askotan ibiltzen giñanhanka bakarrian saltoka. HANKA GELDIYAN. ‘hanka geldian’. Bihankak batera direla. Hanka geldiyan inberizate zan salto.
Change language