saqarTvelos mTavroba saerTaSoriso ganviTarebis asociacia ...

saqarTvelos mTavrobasaerTaSoriso ganviTarebis asociaciasaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministroE-60 saavtomobilo magistralisigoeTi-sveneTis monakveTis (km 56 – km 80) modernizaciisgaremoze zemoqmedebis Sefasebis, garemosdacviTi menejmentisgegmisa da gansaxlebis samoqmedo gegmis momzadebis proeqtibunebriv da socialur garemozezemoqmedebis Sefasebis (gzS) angariSi(proeqti)KOCKS CONSULT GMBHGIS&RS Consulting CenterConsulting Engineers asocirebuli partniori GEOGRAPHICStegemannstr. 32 – 38 bulaCauris 1056068 Koblenz, Germany Tbilisi, saqarTvelo

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSinaarsi0. arateqnikuri reziume.......................................................................................................41. Sesavali....................................................................................................................................... 182. garemosdacviTi Sefasebis saWiroeba da mizani ................................. 193. sakanonmdeblo da normatiuli bazis analizi....................................223.1 saqarTvelos politika da kanonmdebloba garemos dacvis sferoSi .....223.2 nebarTvis gacema .........................................................................................................................................253.3 sajaro konsultaciebi.........................................................................................................................304. SemoTavazebuli proeqtis gzS-s meTodologia da midgoma...325. saproeqto teritoriebis administraciuli kuTvnileba............ 336. marSutis alternativebi.............................................................................................346.1 marSutis SerCevis safuZvlebi......................................................................................................346.2 marSutebis SerCevis meTodologia..........................................................................................346.3 zemoqmedebis arsebuli mdgomareobis mimoxilva ....................................................... 356.4 alternativebis analizi.....................................................................................................................407. gzis dagegmaraebis da mSeneblobis teqnikuri moTxovnebi ....437.1 gzis moxazuloba da profilebi ................................................................................................447.2 mosamzadebeli da samSeneblo samuSaoebi ........................................................................468. fonuri informacia da potenciuri zemoqmedeba................................488.1 klimati da meteorologia................................................................................................................488.2 geologia............................................................................................................................................................488.3 landSafti da miwis gamoyenebis pirobebi........................................................................668.4 niadagebi.............................................................................................................................................................678.5 hidrologia da zedapiruli wylis xarisxi...................................................................828.6 flora...................................................................................................................................................................90KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 2

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.7 fauna.......................................................................................................................................................................958.8 istoriuli, kulturuli da xuroTmoZRvrebis Zeglebi.................................... 1018.9 kulturuli Zeglebis nusxa da potenciuri zemoqmedeba ................................1038.10 arsebuli infrastruqtura...........................................................................................................1048.11 xmauri: fonuri monacemebi da potenciuri zemoqmedeba...................................1078.12 atmosferuli haeri: fonuri monacemebi da potenciuri zemoqmedeba. 1179. zemoqmedeba garemoze da Semarbilebeli zomebi.............................1329.1 zemoqmedebis kategoriebi.................................................................................................................1329.2 Semarbilebeli zomebi ........................................................................................................................ 13510. garemosdacviTi menejmentis gegma................................................................15610.1 garemosdacviTi moTxovnebis SesrulebisTvissaWiro instituciuri potenciali..................................................................................................15710.2 zedamxedvelobis midgomebi.........................................................................................................15910.3 garemosdacviTi da socialuri menejmentis gegmis mimoxilva .................16310.4 garemosdacviTi monitoringi mSeneblobis fazaze...............................................18411. garemosdacviTi RonisZiebebis xarjTaRricxva................................19412. gamoyenebuli normatiuli dokumentebi da literatura.......196danarTi 1: klimati da meteorologia..............................................................199danarTi 2: xmauris fonuri maCveneblebis Seswavla daxmauramridi ekranebis ganlagebis gansazRvra ....................................... 206danarTi 3: atmosferul haerSi gafrqvevebisdaangariSeba da grafikuli modelireba.......................................................214danarTi 4: dabinZurebuli Camdinare wylebis gamwmendikompleqsuri danadgari....................................................................................................231KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 3

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiproeqtis teqnikur davalebaSi. angariSis momzadebis dros asevegamoyenebul iqna "Bonifica"-s angariSSi mocemuli calkeulisarwmuno da xarisxiani monacemebi. amasTan, unda aRiniSnos, romKocks-GeoGraphic-is garemosdacviTi jgufi SeecadaSeZlebisdagvarad ar moexdina "Bonifica"-s angariSSi warmodgeniliinformaciis dublireba (Tu ar iyo amis aucilebloba), raTaSeenarCunebina "Bonifica"-s angariSis aqtualoba. Sedegad, SeiZlebaCaiTvalos, rom es ori angariSi avsebs erTimeores da calkeulSemTxvevebSi SesaZlebelia maTi erTad wardgena.garemoze zemoqmedebis Sefasebabunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis Sefasebawarmoadgens detalur da mkacrad gansazRvrul process, romelicSedgeba Tanamimdevruli da urTierTdakavSirebulisafexurebisagan, rogorc es naCvenebia qvemoTmoyvanil sqemaze 1.1.garemosdacviTi Sefasebis teqnikuri xasiaTis SemadgenelnawilebTan erTad (rogoricaa zemoqmedebis Sefasebis angariSi,garemosdacviTi manejmentis gegma da garemosdacviTi monitoringisgegma), sajaro konsultaciebi da informaciis gavrceleba asevewarmoadgens garemosdacviTi Sefasebis procesis mniSvnelovankomponentebs.bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis Sefasebis procesismizania bunebriv da socialur garemoze proeqtTan dakavSirebulisaqmianobebis uaryofiTi zemoqmedebebis identificireba daanalizi gzis proeqtirebis, mSeneblobisa da Semdgomieqspluataciis etapebze. zemoqmedebebis analizze dayrdnobiTunda SemuSavdes proeqtTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebida monitoringisa da instituciuri saxis RonisZiebebi, raTaTavidan iqnes acilebuli mosalodneli uaryofiTi zemoqmedebebian uzrunvelyofil iqnes maTi Semcireba misaReb doneebamde.zemoaRniSnuli miznebis Sesruleba gulisxmobs Semdegs:• minimumamde Semcirdes proeqtis zemoqmedeba garemoze (gasxvisebisderefnis, droebiTi nageboba-mowyobilobebisa da misasvleligzebis CaTvliT);• gamoiricxos niadagisa da zedapiruli wylebis Tundac umniSvnelodabinZureba;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 5

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• gamoiricxos sensitiuri teritoriebisa da arqeologiuradmniSvnelovani ubnebis dazianeba;• ar ganxorcieldes droebiTi misasvleli gzebis gayvana iseTubnebamde, romlebamdec sxva saxis misadgomebi arsebobs;• ganxorcieldes dazianebululi habitatebisa da hidrologiurireJimebis aRdgena;• minimumade Semcirdes adgilobrivi mosaxleobisadgilmonacvleobis SesaZleblobebi;• ar ganxorcieldes adgilobriv mosaxleobis saarsebo saSualebebzepermanentuli negatiuri zemoqmedeba.garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sedegebi warmodgeniliawinamdebare angariSSi. socialur-ekonomikuri kvleva dasocialur garemoze zemoqmedebis Sefaseba mocemulia calkedokumentSi saxelwodebiT – gansaxlebis samoqmedo gegma.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 6

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisqema 1.1.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 7

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisajaro konsultaciakonsultaciebi bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebisSefasebis procesis ganuyofeli nawilia. igi xels uwyobs rogorcpotenciuri zemoqmedebis qveS moxvedrili samosaxloebisa dacalkeuli pirovnebebis mier proeqtis kargad gagebas, aseveproblemuri sakiTxebis adreul gamovlenasa da SeTavazebuliSemarbilebeli RonisZiebebis saTanado ganxilvas. proeqtissawyisi stadiebidanve saWiroa Seiqmnas urTierTgagebis safuZvelimomavalSi grZelvadiani kargi urTierTobebis damyarebis mizniT.garda aRniSnulisa, damyarda dialogi sakanonmdeblo dasamTavrobo uwyebebTan, arasamTavrobo organizaciebTan, asevemsoflio banksa da sxva saerTaSoriso organizaciebTan.sakanonmdeblo konteqstibunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis Sefasebis yvelasamuSao ganxorcielebul iqna rogorc saqarTveloSi moqmedigaremosdacviTi sakanonmdeblo aqtebis, aseve msoflio bankisa dasxva saerTaSoriso principebis moTxovnaTa Sesabamisad, racuzrunvelyofs saukeTeso saerTaSoriso praqtikis gamoyenebas.saqarTveloSi moqmedi garemosdacviTi kanonmdeblobis mixedviTproeqti miekuTvneba pirvel kategorias. pirveli kategoriisproeqtisaTvis garemosdacviTi nebarTvis mosaRebad saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departamenti,rogorc proeqtis subieqti/ganmaxorcielebeli, valdebuliaCaataros bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis Sefasebada sajaro konsultaciebi; gaiTvaliswinos miRebuli SeniSvnebi dawaradginos gzS-s angariSi saqarTvelos garemos dacvisa dabunebrivi resursebis saministroSi saxelmwifo ekologiurieqspertizisaTvis, romelic warmoadgens garemosdacviTi nebarTvisgacemis winapirobas.proeqtis alternatiuli variantebiproeqtis ganuxorcieleblobis (nulovan) variantTan erTadganxilul iqna monakveTis farglebSi arsebuli gzis 4alternativa.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 8

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSianalizis Sedegad gairkva, rom proeqtis ganuxorcieleblobisvarianti realurad ar warmoadgens alternativas. es variantiukugdebul iqna ekonomikuri, garemosdacviTi da socialurimosazrebebiT, radgan proeqtis potenciuri dadebiTi efeqtebibevrad aRemateba nebismier SesaZlo uaryofiT zemoqmedebas.SesaZloa, proeqtis ganuxorcieleblobis variantis SemTxvevaSiadgili ar hqondes mSeneblobiT gamowveul potencur negatiurzemoqmedebebs bunebriv da socialur garemoze, magramgasaTvaliswinebelia isic, rom gzis gaswvriv arsebuli garemosmdgomareoba ar aris saxarbielo igoeTis maxloblad mdebaredaumTavrebeli (aTwleulebis ganmavlobaSi) mSeneblobebis,dazianebuli sadrenaJo sistemisa (romelic aris eroziisgamomwvevi mizezi) da arsebuli gzis SezRuduligamtarunarianobis gamo mosalodneli mudmivad zrdadi negatiurizemoqmedebebis gamo (“sacobebi”, xmauri, transportis nakadisdabali siCqare, gazrdili emisiebi). amasTan, proeqtisganuxorcieleblobis variantis SemTxvevaSi adgilobrivimosaxleoba ver gamoiyenebs gzis modernizaciasTan dakavSirebul,maT Soris gazrdili turistuli nakadebisa da tvirTburvisSedegad miRebul, dadebiT efeqtebs.proeqtis mosalodneli uaryofiTi zemoqmedeba garemoze zomierxasiaTs atarebs. zogadad, yvela identificirebuli problema arismarTvadi da SesaZlebelia potenciuri zemoqmedebebis SemcirebamisaReb doneebamde mSeneblobisa da eqspluataciis etapebzeSemoTavazebuli Semarbilebeli RonisZiebebis ganxorcielebisgziT.nulovani variantis garda ganxiluli oTxi alternatiulivariantidan SerCeul iqna IV varianti, romelic, rogorcekonomikuri, aseve garemosdacviTi TvalsazrisiT yvelaze misaRebgadawyvetilebad iqna miCneuli.marSrutis es varianti warmodgenilia gzis detaluridaproeqtebis ganmaxorcielebeli konsultanti firmis mier(INOCSA) da SeTanxmebulia gzebis departamentTan. sof. igoeTidan(KP 54+022) sof. gamdliswyaromde meoTxe varianti sxvaalternativebs emTxveva. xolo sof. gamdliswyarodan (KP 57+400)saproeqto monakveTis bolomde - sof. sveneTamde (KP 79+600) -KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 9

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimoxazuloba mTlianad emTxveva arsebuli gzis marSruts.Sesabamisad, xmauris zemoqmedebis zonaSi xvdeba gzis pirasarsebuli yvela sofeli, Tumca mniSvnelovania is, rom sasoflosameurneodaniSnulebis miwis nakveTebis farglebSi gzis gayvanaar moxdeba. alternatiuli marSrutis es varianti misaRebia imSemTxvevaSi, Tu dasaxlebul punqtebTan ganxorcieldebaSesabamisi Semarbilebeli zomebi, rac iTvaliswinebs xmauramridinagebobebis mowyobas angariSSi warmodgenili monacemTa analizisSedegebis gaTvaliswinebiT.proeqtis mokle aRwerasareabilitacio gzis monakveTis sigrZe Seadgens 25,6 km-s.saproeqto monakveTi warmoadgens Tbilisi-leseliZissaaavtomobilo trasis rekonstruqciis Semadgenel nawils daiTvaliswinebs gzis gafarToebas Sesabamis saxidegadasasvlelebis mowyobasTan erTad.proeqtis ZiriTad aspeqtebTan dakavSirebuli SefasebaSesrulebulia me-IV alternatiuli variantisaTvis - rogorcgaremosdacviTi, ekonomikuri da socialuri TvalsazrisiTyvelaze misaRebi variantisTvis xmaurdamcavi SemarbilebeliRonisZiebebis gatarebis SemTxvevaSi.monakveTis proeqtirebis dros gamoyenebuli iqna Cqarosnuli gzisevropuli standartebi (TEM) mesame redaqciiTE (2002 wlisTebervali). es standartebi SemuSavebulia trans-evropuliCrdiloeT-samxreTi saavtomobilo magistralis proeqtSimonawile qveynebis mier uzrunvelyofili teqnikurirekomendaciebis safuZvelze.am standartebis mizaniaM saavtomobilo gzis dagegmva daproeqtireba imgvarad, rom saavtomobilo gzam uzrunvelyostransportis saTanado moculoba minimaluri saoperacioxarjebiT, aseve Seiqmnas momsaxureobis saTanado donesaavtomobilo gzis momxmareblebisaTvis, rac gulisxmobsusafrTxoebas, siCqares da mZRolebis komforts saSualo dagrZel manZilebze gadaadgilebisas.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 10

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisaavtomobolo gzis reabilitaciis farglebSi standartulivertikaluri Wrilis zomebi Semdegnairia: 7,5 m siganis gzissavali nawili ori zoliT, TiToeuli 3,75 m siganiT; 3.75 m siganiskidura zoli 3 m siganis mxariT, romlis 0,75 m daifareba igivestruqturiT, rogoric gamoyenebulia marjvena zolTan, (savalinawilisa da kidura zolis erTmaneTisagan gamosayofad undamoewyos gamafrTxilebeli zoli), xolo 2,25 m daigeba msubuqiSemavsebliT bitumis safaris nacvlad da daifareba standartulisafariT, da 0,75 m siganis bermiT; marcxena myari zoli:TiToeuli 1 m siganis, sadac Sua zolSi gamoyenebuli iqnebabetonis barierebi; Sua zoli: ar unda iyos 3 m-ze naklebi siganistransportis nakadebis fizikuri gamyofi barierebis CaTvliT. SuazolSi SeiZleba ganTavsebuli iyos sagzao niSnebis sayrdenikonstruqciebi, drenaJis sistema, xidebis boZebi da landSaftismowyobis sxva elementebi. gamonaklisis daSveba SeiZleba mxolodcalkeul adgilebSi an didi xidebis SemTxvevaSi.daproeqtebasaavtomobilo gzebis mSeneblobasa da rekonstruqciasTandakavSirebuli meTodebisa da trasis saukeTeso marSrutebisSefasebis Semdeg sainJinro jgufis mier Catardeba kvlevebioptimaluri proeqtis Sesaqmnelad.daproeqtebisas gansakuTrebuli yuradReba iqneba gamaxvilebulirogorc garemosdacviT da socialur faqtorebze, aseveusafrTxoebaze, raTa daproeqtebis procesis msvlelobisas,SesaZleblobis farglebSi, maqsimalurad gamoiricxos negatiurizemoqmedebebi bunebriv da socialur garemoze.mSeneblobis mosamzadebeli da samSeneblo samuSaoebididi masStabis samSeneblo ubnebi mimosvlis gaadvilebis mizniTganTavsdeba arsebuli gzis siaxloves. damxmare samSeneblo ubnebi,romlebic gamoiyeneba miwis samuSaoebisa da ZiriTadikonstruqciebis mSeneblobis dros, moewyoba centralur nawilSimarSrutis gaswvriv. rac Seexeba misasvlel gzas, isgaTvaliswinebulia ZiriTadad samSeneblo samuSaoebisaTvismomzadebuli gzis vakisis farglebSi (teqnikis droebiTgadasaadgileblad).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 11

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiregularulad iqneba ganxorcielebuli saavtomobilo gzasTandakavSirebuli mdgomareobis teqnikuri kontrolizedamxedvelobisa da inspeqtirebis meSveobiT.garemoze zemoqmedebis Sefasebis meTodologiaSefasebis procesi Sedgeba Semdegi mTavari amocanebisagan:• samuSaos Sinaarsis gansazRvra;• detaluri fonuri informaciis Segroveba;• zemoqmedebis Sefaseba;• Semarbilebeli RonisZiebebis dasaxva;• garemosdacviTi menejmentisa da monitoringis gegmebis SemuSaveba.informaciis gavrceleba da konsultaciebi Catarda preqtismomzadebis etapze da moicva saavtomobilo gzis gaswvrivdasaxlebuli punqtebis mosaxleoba.mSeneblobis fazis zemoqmedebis Sefasebis mizniT gasxvisebisderefani daiyo wrfiv erTeulebad garemo pirobebiserTgvarovnebis mixedviT da Sefasebis procesi ganxorcieldaTiToeuli am erTeulisaTvis. proeqtiT gaTvaliswinebulisaqmianobiT gamowveuli zemoqmedeba gasxvisebis derefnis gareTmosawyob teritoriebze, rogorebicaa samSeneblo banakebi,droebiTi misasvleli gzebi da sxv., ganixileboda rogorcmSeneblobis fazis ganuyofeli nawili.garemos fonuri mdgomareobanebismieri proeqtiT gaTvaliswinebuli samuSaoebis dawyebamdemniSvnelovania bunebrivi garemos arsebuli, anu fonurimdgomareobis gansazRvra. bunebrivi garemos fonuri mdgomareobisganxilva moxda proeqtiT dagegmil saqmianobasTanurTierTkavSirSi, raTa gansazRvruliyo potenciuri zemoqmedebistipebi.SemoTavazebuli marSrutis gaswvriv arsebuli bunebrivi garemoxasiaTdeba mravalnairi fizikuri pirobebiT, magram arcTu isemdidari biomravalferovnebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 13

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaremos fonuri mdgomareobis Sefasebis procesSi ganxiluli iqnagaremos Semdegi komponentebis fonuri mdgomareoba:• klimati da meteorologia;• geologia, geomorfologia;• sainJinro geologia da seismuri pirobebi;• hidrogeologia;• hidrologia da zedapiruli wylebi;• niadagebi da miwaTsargebloba;• flora da fauna;• arqeologia da kulturuli Zeglebi.• xmauri;• atmosferuli haeri;zemoTCamoTvlil sakiTxebTan dakavSirebiT detaluri informaciamocemulia angariSis ZiriTad nawilSi.socialuri garemos fonuri mdgomareobis Sefaseba moxdagasxvisebis derefnidan orive mxares 200 metris siganis zonaSi.informacia arsebuli socialuri pirobebis Sesaxeb Segrovdastatistikuri monacemebis damuSavebis, aseve gamokiTxvebisa dakonsultaciebis gziT. arsebul socialur garemosTandakavSirebuli srulyofili informacia warmodgenilia calkeangariSis saxiT, romelic erTvis gansaxlebis samoqmedo gegmas.proeqtisadmi damokidebulebamosaxleobis didi nawili zogadad optimisturad aris ganwyobiliTanamedrove standartebis Sesabamisad mowyobili axalisaavtomobilo gzis mimarT, romlisganac elis pirdapir daarapirdapir sargebels. gamokiTxul respodentTa nawilis azriTZiriTadi sargebeli iqneba dasaqmeba. nawilis azriT mniSvnelobaaqvs mSeneblobisas miwis nakveTebis gamoyenebis sanacvlodgadaxdil kompensacias; bevr gamokiTxulTa mier gamoiTqvagarkveuli SeSfoTeba transportis gazrdili moZraobis Sedegadxmauris mosalodneli doneebis gazrdasTan dakavSirebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 14

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSizemoqmedebis tipebi da Semarbilebeli zomebigaremoze zemoqmedebis proeqtis ZiriTadi midgoma mdgomareobssaavtomobilo gzis daproeqtebis, mSeneblobisa da eqspluataciisprocesSi zemoqmedebis Tavidan acilebis, aRmofxvris anminimumamde dayvanis uzrunvelyofaSi. proeqtirebis adreuletapze identificirebuli dasaxlebuli punqtebis, sensitiuriubnebisa da saSiSi geologiuri procesebis gaTvaliswinebiTSesaZlebeli gaxda trasis saboloo variantis SerCeva.samosaxloebisa da ekologiuri receptorebis adgilmdebareobisada sensitiurobis gaTvaliswinebiT daproeqtebis etapze SemuSavdada proeqtSi Caido potenciuri zemoqmedebebis Semarbilebelizomebi.Semarbilebeli RinisZiebebi SemuSavebul iqna Semdegi saxiszemoqmedebebisaTvis:• samSeneblo saqmianobebiT gamowveuli zemoqmedeba floraze,faunaze da landSaftis vizualur mxareze;• emisiebis, xmaurisa da vibraciis zemoqmedeba mosaxleobaze;• mosalodneli eroziis da mewyerebis zemoqmedeba; zemoqmedebaniadagebsa da wylebze;• zemoqmedeba sasoflo-sameurneo miwebze da mcenareulobaze;• mosalodneli eroziisa da sedimentaciis zemoqmedeba mdinariswylis xarisxze, iqtiofaunaze da meTevzeobaze mdinareTakalapotebSi samSeneblo samuSaoebis mimdinareobis dros;• zemoqmedeba mSeneblebis profesiul janmrTelobasa dausafrTxoebaze;• SesaZlo zemoqmedeba arqeologiur da kulturul Zeglebze miwissamuSaoebis mimdinareobis dros;• droebiTi samSeneblo banakebis, droebiTi misasvleli gzebisa dasxva ubnebis zemoqmedeba niadagebsa da gruntze;• warmoqmnili narCenebis zemoqmedeba gruntze, gruntis wylebze,zedapirul wylebze da habitatebze;• xmaurisa da vibraciis zemoqmedeba sacxovrebel garemoze(samosaxlo, saganmanaTleblo, sajaro da samkurnalo obieqtebi);• atmosferul haerSi emisiebis zemoqmedeba sacxovrebel garemoze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 15

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaremosdacviTi menejmentis gegmagaremosdacviTi menejmentis gegma Sedgeba ori ZiriTadikomponentisgan:pirveli komponenti SemuSavebul iqna proeqtis farglebSi daSedgeba Semarbilebeli RonisZiebebisa da garemosdacviTimonitoringis gegmisagan.meore komponenti Sedgeba potencialis zrdisa da treningisgegmisa da, aseve, sxvadasxva sakiTxebisaTvis (rogoricaaadgilobrivi mosaxleobis usafrTxoebisa da adgilobrivmosaxleobasTan urTierTobis marTva, teritoriis kompleqsuriaRdgenis marTva, garemos dabinZurebis Tavidan acilebis marTva,narCenebis marTva, kulturuli memkvidreobis marTva, avariuliSemTxvevebis marTva) SemuSavebuli garemosdacviTi menejmentiszogadi gegmebisagan (romelsac zogjer "procedurebs" uwodeben).kontraqtoris SerCevamde am gegmebis detalurad damuSavebaSeuZlebelia, radgan kontraqtorebs SeiZleba hqondeTgansxvavebuli potenciali, iyenebdnen usafrTxoebisa da garemosdacvis sxvadasxva procedurebs da hqondeT samuSaos warmoebisgansxvavebuli gegmebi gzis konkretul ubanTan mimarTebaSi.amitom, sasurvelia, mobilizaciis etapze gamarjvebulmakontraqtorma mWidrod iTanamSromlos saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentTan calkeulubnebTan dakavSirebuli konkretuli detaluri garemosdacviTimenejmentis gegmebis SemuSavebis mizniT. garemosdacviTimenejmentis detaluri gegmebi damyarebuli unda iyos Semdegze:• gzS-s angariSSi mocemuli Semarbilebeli zomebi;• garemosdacviTi menejmentis zogadi gegmebi, romelTa miznebi daamocanebi mocemulia winamdebare gzS angariSis TavSi“garemosdacviTi menejmentis gegmebis momoxilva”;• kontraqtoris sakuTari samuSaos warmoebis gegma da samSeneblomeTodebi calkeul sakontraqto/gzis monakveTebTan mimarTebaSi;• msoflio bankisa da saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis gzebisdepartamentis CarCo garemosdacviTi moTxovnebi da kontraqtorisusafrTxoebisa da garemos dacvis sakuTari procedurebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 16

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiaRniSnul sqemas unda daerTos mSeneblobisa da eqspluataciisperiodis monitoringis angariSebi, sadac aRwerili iqneba, Turogor ganxorcielda Semarbilebeli RonisZiebebi da ramdenadefeqturia isini. es angariSebi SemuSavebul unda iqnessaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis garemosdacviTi zedamxedvelobisa da monitoringisjgufebis mier winaswar dadgenili formatiT da waredginoskontraqtis menejerebsa da maregulirebel uwyebebs.daskvnagaremosdacviTi Sefasebis Sedegebis mixedviT SesaZlebeliaiTqvas, rom gzis reabilitaciis SemoTavazebuli proeqtisgaremoze potenciur zemoqmedebas adgili eqneba samSeneblosamuSaoebis dros da am zemoqmedebebis umetes nawils droebiTixasiaTi eqneba. daproeqtebis, mSeneblobisa da eqspluataciisprocesSi saTanado Semarbilebeli RonisZiebebis gatarebauzrunvelyofs proeqtis uaryofiTi zemoqmedebebis SemcirebasmisaReb doneebamde. proeqtis farglebSi samSeneblo samuSaoebismsvlelobisas adgilobrivi mosaxleobis nawili miiRebs mokle dagrZelvadian sargebels, romelic moicavs dasaqmebas, adgilobriviproduqciiT da momsaxureobiT sargeblobas. proeqtis zemoqmedebaiqneba marTvadi, Tu saTanadod ganxorcieldeba zemoqmedebisSemarbilebeli yvela SemoTavazebuli RonisZieba da monitoringi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 17

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi1. Sesavaligeografiuli mdebareobidan gamomdinare, saqarTvelom SeiZinaevropisa da aziis damakavSirebeli mniSvnelovani satransportoderefnis statusi. Sesabamisad, satransporto infrastruqturisganviTareba gaxda erT-erTi prioritetuli sakiTxi saqarTvelosmTavrobisaTvis. saqarTvelos mTavrobam mimarTa msoflio bankissaerTaSoriso ganviTarebis asociacias (IDA) da sTxova daxmarebaaRmosavleTi-dasavleTi satransporto derefnis modernizaciissaqmeSi. amis Semdeg saqarTvelos mTavrobam miiRo grantisaerTaSoriso ganviTarebis asociaciisgan (IDA), romelic undamoxmardes aRmosavleTi-dasavleTi avtomagistralis calkeulimonakveTebis modernizacias or-ori satransporto zoliTTiToeuli mimarTulebiT.satransporto infrastruqturis erTerT mniSvnelovan saxessaavtomobilo gzebi warmoadgens, vinaidan satvirTo gadazidvissakmaod didi nawili avtotransportze modis. gazrdilmamoTxovnam saavtomobilo gadazidvebze ganapiroba arsebuligzebis rekonstruqciis da, zog SemTxvevaSi, axali usafrTxomonakveTebis mSeneblobis aucilebloba.garemoze zemoqmedebis Sefasebis winamdebare angariSi warmoadgensE-60 aRmosavleTi-dasavleTi avtomagistralis igoeTi-sveneTismonakveTze amJamad mimdinare detaluri kvlevebis nawils.garemoze zemoqmedebis Sefasebis mizania proeqtTan dakavSirebuligaremoze zemoqmedebis, Semarbilebeli RonisZiebebisa dagaremosdacviTi menejmentis sakiTxebis mogvareba. garemozezemoqmedebis Sefasebis angariSi, romelic moicavs garemosdacviTimenejmentis gegmas, iTvaliswinebs rogorc saqarTvelos moqmedikanonmdeblobisa da saqarTvelos mTavrobis dadgenilebebis, asevemsoflio bankis saoperacio usafrTxoebis moTxovnebs, romlebicmocemulia garemosdacviT SefasebasTan, bunebriv habitatebTan,tyeebTan, sasoflo-sameurneo mavneblebTan brZolasa damaterialur kulturul resursebTan dakavSirebul msofliobankis saoperacio politika/procedurebSi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 18

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi2. garemosdacviTi Sefasebis saWiroeba da mizanigaremoze zemoqmedebis detaluri Sefasebis ganxorcielebamdeKocks-GeoGraphic-is garemosdacviTma jgufma 2007 wlis TebervalSiCaatara saproeqto monakveTze arsebuli garemos mdgomareobiswinaswari Sefaseba. winaswari samuSaoebis mizani iyo savelemonacemebis dadastureba/Sedareba "Bonifica"-s mier 2006 welsproeqtis teqnikuri da ekonomikuri kvlevis etapze Catarebuligaremos fonuri mdgomareobis winaswari Sefasebis SedegebTan, da,zogadad, samSeneblo, sareabilitacio da sarekonstruqciosamuSaoebis ganxorcielebis Sedegad saproeqto teritoriazegamowveuli bunebriv da socialur garemoze SesaZlozemoqmedebebis gamovlena, zemoqmedebebis masStabebisa da tipebisSefaseba. gansakuTrebuli yuradReba mieqca "Bonifica"-s mier gzis ammonakveTisTvis miRebul garemos fonuri mdgomareobis winaswariSefasebis Sedegebs. saproeqto konsultantis INOCSA-s mierteqnikuri proeqtisa da alternatiuli marSrutebis momzadebisprocesSi ganxorcielda damatebiTi savele samuSaoebi garemosmdgomareobis fonuri monacemebis Sesavsebad.garemoze zemoqmedebis winamdebare angariSSi gamoyenebulia“garemos fonuri mdgomareobis winaswari Sefasebis” (romelicganaxorciela "Bonifica"-m 2006 wels proeqtis teqnikuri daekonomikuri kvlevis etapze) masalebi, kerZod, winamdebareangariSi eyrdnoba “E-60 avtomagistralis aRaiani-sveneTismonakveTisaTvis garemosdacviTi angariSis” (2006) danarTi 3-Simocemul samuSaos Sinaarssa da gzS-s amocanebs, romlebicSemdgom aisaxa igoeTi-sveneTis monakveTis reabilitaciisproeqtis teqnikur davalebaSi. angariSis momzadebis dros asevegamoyenebul iqna "Bonifica"-s angariSSi mocemuli calkeulisarwmuno da xarisxiani monacemebi. amasTan, unda aRiniSnos, romKocks-GeoGraphic-is garemosdacviTi jgufi SeecadaSeZlebisdagvarad ar moexdina "Bonifica"-s angariSSi warmodgeniliinformaciis dublireba (Tu ar iyo amis aucilebloba), raTaSeenarCunebina "Bonifica"-s angariSis aqtualoba. Sedegad, SeiZlebaCaiTvalos, rom es ori angariSi avsebs erTimeores da calkeulSemTxvevebSi SesaZlebelia maTi erTad wardgena.miRebul fonur monacemebsa da winaswar teqnikur proeqtze(romelic warmoadgina INOCSA–m 2007 wlis ivnisSi) dayrdnobiTKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 19

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiCatarebul iqna zemoqmedebebis analizi. gansakuTrebuliyuradReba mieqca proeqtis sxadasxva etapebs: daproeqtebis,mSeneblobisa da eqpluataciis etapebsa da Sesabamis zemoqmedebebs.saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdeblobiT proeqti miekuTvnebapirvel kategorias. pirveli kategoriis saqmianobisaTvisgaremosdacviTi nebarTvis misaRebad saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamenti valdebuliaCaataros bunebriv da socialur garemoze zemoqmedebis Sefaseba.garemoze zemoqmedebis Sefasebis angariSi unda moicavdesgaremosdacviTi monitoringisa da garemosdacviTi menejmentisgegmebs. gzS-s mizania aRweros proeqtiT gamowveuligaremosdacviTi da socialuri zemoqmedebebi proeqtis yvelaetapze (daproeqteba, mSenebloba, eqspluatacia) daSeimuSaos/uzrunvelyos garemoze zemoqmedebis Semarbilebeli dasakompensacio zomebi. am gziT SesaZlebeli iqneba mosalodneliuaryofiTi zemoqmedebebis Tavidan acileba an maTi SemcirebamisaReb doneebamde.samuSaoebis dawyebamde mSenebeli/kontraqtori valdebuliaproeqtis farglebSi moamzados da daamtkicos obieqtiskonkretuli detaluri garemosdacviTi menejmentis gegmebi,Semarbilebeli RonisZiebebisa da monitoringis gegmis CaTvliT,gzS-s etapze SemuSavebuli garemosdacviTi manejmentis zogadixasiaTis gegmebsa da specifiur Semarbilebel zomebzedayrdnobiT.samuSaoebis mimdinareobis mTel periodSi mSenebeli/kontraqtoripasuxismgebelia uzrunvelyos samuSaoebis SesabamisobagaremosdacviTi menejmentisa da monitoringis gegmebTan sakuTarigaremosdacviTi zedamxedvelobis da xarisxis kontrolissistemebis amoqmedebis gziT.saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, saqarTvelos garemosdacvisa da bunebrivi resursebis saministro pasuxismgebeliaproeqtis ganxorcielebisa da gzS-Si mocemuli standartebisa davaldebulebebis, aseve saxelmwifo ekologiuri eqspertizis(garemos dacvis saministros mier garemosdacviTi nebarTvisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 20

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigacemis safuZvlis) daskvnaSi gansazRvruli pirobebis Sesrulebismonitoringze.garemosdacviTi menejmentis gegmebis Sesrulebis monitoringiwarmoadgens msoflio bankis moTxovnebis mniSvnelovan elements.msoflio bankis saxelmZRvanelo principebi xazs usvamsgaremosdacviTi menejmentis gegmebis rols yvela kategoriisproeqtisaTvis. Sesabamisad, saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamenti valdebulia uzrunvelyosmonitoringis sqemisa da gegmebis CarTva garemosdacviTimenejmentis gegmebSi. am moTxovnis Sesabamisi SemoTavazebuliinstituciuri mowyoba mocemulia winamdebare angariSis qveTavSi“marTva da monitoringi”. instituciuri mowyobis SemoTavazebulivarianti adgens saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamentis rols zedamxedvelobisa damonitoringis ganxorcielebaSi, gzebis departamentisgaremosdacviTi jgufisTvis gansazRvravs zedamxedvelobisganxorcielebis sqemas, aseve iZleva rekomendaciebs bidingisdokumentebSi Cadebuli specialuri garemosdacviTi moTxovnebissaSualebiT kontraqtoris saqmianobis saTanadod warmarTvisa dacalkeuli ubnebis detaluri garemosdacviTi gegmebisSemuSavebaSi kontratorisaTvis treningisa da daxmarebisuzrunvelyofis Taobaze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 21

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi3. sakanonmdeblo da normatiuli bazis analizi3.1 saqarTvelos politika da kanonmdebloba garemos dacvis sferoSisaqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad nebismieri saqmianobisdagegmvisa da ganxorcielebis dros mewarme/saqmianobis subieqtivaldebulia miiRos saTanado zomebi garemosa da adamianisjanmrTelobaze mavne zemoqmedebis riskis Tavidan asacileblad anSesamcireblad. amJamad mimdinareobs nebarTvebis gacemis dasazogadoebriobis monawileobis moTxovnebis gadasinjvasaerTaSoriso standartebTan da garemosdacviTi konvenciebTansruli Sesabamisobis miRwevis mizniT.qvemoT moyvanilia proeqtTan dakavSirebuli garemosdacviTikanonmdeblobis mokle mimoxilva:saqarTvelos kanoni garemos dacvis Sesaxeb (miRebulia 6.XII.1996)aregulirebs samarTlebriv urTierTobebs saxelmwifodawesebulebebsa da fizikur/iuridiul pirebs Soris. masSiganxilulia garemos dacvisa da bunebrivi resursebisgamoyenebasTan dakavSirebuli sakiTxebi saqarTvelos teritoriulwylebSi, haerSi, kontinentalur Selfze da gasakuTrebuliekonomikuri aqtivobis zonebSi. kanoni ganixilavs garemos dacvisganaTlebis, garemos menejmentis aspeqtebs, aRwers ekonomikursanqciebs, licenzirebas, standartebs, garemoze zegavlenisSefasebis Sedegebs. ganixilavs bunebrivi ekosistemebis dacvissxvadasxva aspeqts, dasacav arealebs, globaluri da regionalurimenejmentis sakiTxebs, ozonis Sris dacvas, biomravalferovnebis,Savi zRvis dacvis da saerTaSoriso TanamSromlobis aspeqtebs.saqarTvelos kanoni `garemosdacviTi nebarTvis Sesaxeb~ (ZalaSia1997 wlis 1 ianvridan) ganixilavs garemosdacviTi nebarTvismiRebis proceduras. kanoni aRwers saxelmwifo ekologiurieqspertizis dones, romelic saWiroa nebarTvis misaRebad,warmoadgens gadawyvetilebaTa misaReb procedurebs daaregulirebs sainformacio meqanizms. kanonis TanaxmadgaremosdacviTi nebarTva warmoadgens werilobiT gadawyvetilebas,romelic gaformebulia garemos dacvisa saministros regionalurian adgilobrivi organizaciis mier da Seicavs nebarTvas haerSiemisiis, narCenTa menejmentis da sxva sakiTxebs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 22

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisaqarTvelos kanoni `saxelmwifo ekologiuri eqspertizisSesaxeb~ (ZalaSia 1997 wlis 1 ianvridan) amtkicebs ekologiurieqspertizis ZiriTad principebs, gansazRvravs organizaciebis,romlebic pasuxismgebelia saxelmwifo ekologiuriSemowmebisaTvis, maT uflebebs da movaleobebs, adgens wesebssaxelmwifo Semowmebis Casatareblad, gasazRvravs garemozezegavlenis Sefasebas, adgens wesebs aseTi eqspertizisdasakanoneblad da a.S. saxelmwifo ekologiuri espertizisdaskvna savaldebuloa saqarTveloSi saqmianobis dawyebisaTvisnebarTvis misaRebad.saqarTvelos kanoni `wiaRis Sesaxeb~ (ZalaSia 1996 wlis 17maisidan) gansazRvravs wiaRis statuss, aRwers mis gamoyenebas,adgens arsebuli licenzirebis tipebs da gansazRvravswiaRiseulis momxmareblis uflebebsa da pasuximgeblobebs. kanonianawilebs pasuxismgeblobebs miwis dasacavad dabinZurebisagan dauzrunvelyofs soflis meurneobis saqmianobis damokidebulebasSesabamis samarTlebriv moTxovnebTan. kanoni aRwers licenzirebisproceduras, gasazRvravs salicenzio gadasaxads da wiaRiseulisgamoyenebis ekonomiur principebs.saqarTvelos kanoni `wylis Sesaxeb~ (ZalaSia 1997 wlis 1ianvridan)kanoni aregulirebs wylis gamoyenebas, gansazRvravs momxmareblisuflebebsa da movaleobebs, adgens wylis gamoyenebisaTvismisaRebi licenziis tipebs da wesebs, ganixilavs licenziebisgaformebis pirobebs da wesebs, gansazRvravs maT aRmkveTaspeqtebs, SeCerebas, gauqmebas, CamorTmevisa da Secvlis pirobebs,aregulirebs wylis xarjebs.saqarTvelos kanoni `atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb~(miRebulia 1999 wlis 22 ivniss). kanonis regulirebis sferoasaqarTvelos mTel teritoriaze atmosferuli haeris dacva mavneanTropogenuli zemoqmedebisagan (kari I, Tavi I, muxli 1.1). mavneanTropogenuri zemoqmedeba aris atmosferul haerze adamianissaqmianobiT gamowveuli nebismieri zemoqmedeba, romelic axdens anromelmac SeiZleba moaxdinos uaryofiTi zegavlena adamianisjanmrTelobasa da bunebriv garemoze. (kari II, Tavi IV, muxli 11.1).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 23

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimavne anTropogenuri zemoqmedebis saxeebi(kari II, Tavi IV, muxli 11.2).atmosferuli haeris mavne nivTierebebiT dabinZurebaatmosferul haerze radiaciuli zemoqmedebaatmosferuli haeris mikroorganizmebiT da mikrobuliwarmoSobis biologiurad aqtiuri nivTierebiTdabinZurebaatmosferul haerze xmauris, vibraciis,eleqtromagnituri velebisa da sxva saxis fizikurizemoqmedebaatmosferuli haeris dabinZureba aris adamianis moqmedebisSedegad atmosferul haerSi nebismieri nivTierebis gafrqveva(emisia), romelic axdens an SesaZloa moaxdinos uaryofiTizegavlena adamianis janmrTelobasa da bunebriv garemoze (kari II,Tavi IV, muxli 12.1).saqarTvelos kanoni `licenzirebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ZalaSi Sevida 2005 wlis 2 agvistodan. kanonma gansazRvra yvelasferoSi gasacemi nebarTvebis da licenzirebis CamonaTvali dagacemis zogadi procedurebi.saqarTvelos mTavrobis 2005 wlis 01 seqtembris #154 dadgenileba“garemoze zemoqmedebis nebarTvis gacemis wesisa pirobebisSesaxeb” da saqarTvelos mTavrobis 2006 wlis 03 Tebervlis #26dadgenileba #154 dadgenilebaSi cvlilebebis da damatebebisSesaxeb. cvlilebebi ZiriTadad exeba garemoze zemoqmedebisSefasebas daqvemdebarebul saqmianobebis (saqmianobis obieqtebis)CamonaTvals, gzS angariSis sajaro ganxilvasa da Sedegebisgaformebis pirobebs, aseve nebarTvis misaRebad saWiro warsadgensabuTebis moTxovnebs.saqarTvelos kanoni `saqarTvelos sanitaruli kodeqsi~ miRebulia2003 wlis 8 maiss. es kodeqsi aregulirebs adamianisjanmrTelobisaTvis usafrTxo garemos uzrunvelsayofaddakavSirebul samarTelbriv urTierTobebs, agreTve sanitarulinormebisa da profilaqtikuri sanitarul-higienuri da sanitarulepidsawinaaRmdegoRonisZiebebis Sesrulebaze saxelmwifozedamxedvelobis ganxorcielebis wess.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 24

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi3.2 nebarTvis gacemasaqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad nebismieri saqmianobisdawyeba moiTxovs gancazRvruli licenzirebisa da nebarTvebismiRebas. licenzireba da nebarTvis gacema warmoebs saqarTvelosgaremos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrosstruqturaSi Semavali `licenzirebisa da nebarTvebisdepartamenti~-s mier.2005 wlis 2 agvistomde saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad,garemos dacvisa da bunebrivi resursebis mdgradi regulirebisuzrunvelyofis mizniT dawesebuli iyo bunebrivi resursebiTsargeblobis licenzirebis da saqmianobaze garemosdacviTinebarTvis gacemis procedurebi.• samewarmeo, sameurneo, an sxva saxis saqmianoba, ganxorcielebisdawyebamde, garemosdacviTi kuTxiT ganxiluli unda iyoskanonmdeblobiT dadgenili procedurebis Sesabamisad da saWiroebsgaremosdacviT nebarTvas, romelsac gascems garemos dacvis dabunebrivi resursebis saministro.• saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvrulia garemosdacviTimoTxovnebi saqmianobaze gadawyvetilebis miRebisas daganxorcielebisas, romlis erT-erT Semadgenel nawils warmoadgensgaremoze zemoqmedebis Sefaseba. kanonebi, romliTac regulirdebagaremoze zemoqmedebis Sefasebis procedura Semdegia:• `garemos dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, romelicwarmoadgens e.w. `CarCo kanons~ da masSi asaxulia ZiriTadiprincipebi da moTxovnebi;• `garemosdacviTi nebarTvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni da• `saxelmwifo ekologiuri eqspertizis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,• agreTve kanonqvemdebare normatiuli aqti - `debuleba garemozezemoqmedebis Sefasebis Catarebis wesis Sesaxeb~.`garemosdacviTi nebarTvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni awesebssaqarTvelos teritoriaze saqmianobis gansaxorcielebladgaremosdacviTi nebarTvis gacemis, nebarTvis gacemisassaxelmwifo ekologiuri eqspertizis garemoze zemoqmedebisSefasebis da aseve, nebarTvis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 25

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimiRebis procesSi sazogadoebriv monawileobisa da misiinformirebis samarTlebriv safuZvlebs.kanonis moqmedeba vrceldeba mxolod im saqmianobaze, romlisganxorcieleba dagegmilia kanonis ZalaSi Sesvlis Semdeg (1997wlis 1 ianvridan).kanoni ar aregulirebda saqmianobaze sxvagvari nebarTvis gacemas.rogorc zemoT iyo aRniSnuli, I kategoriis saqmianobazegaremosdacviTi nebarTvis dReisaTvis `garemoze zemoqmedebisnebarTvis~ gasacemad, saWiroa garemoze zemoqmedebis Sefasebisprocedurebis Catareba. es procedura ganisazRvreba debulebiT`garemoze zemoqmedebis Sefasebis Catarebis wesis Sesaxeb~.garemoze zemoqmedebis Sefaseba (gzS) niSnavs dagegmilisaqmianobis Seswavlisa da gamokvlevis proceduras, romlismizania garemos calkeuli elementebis, adamianis, asevelandStafis da kulturuli memkvidreobis dacva.gzS Seiswavlis, gamoavlens da aRwers saqmianobis pirdapir daarapirdapir zegavlenas adamianis janmrTelobaze dausafrTxoebaze, mcenareul safarsa da cxovelTa samyaroze,niadagze, haerze, wyalze, klimatze, landStafze, ekosistemebze daistoriul Zeglebze an yvela zemoTCamoTvlil faqtorebiserTianobaze, maT Soris, am faqtorebis zegavlenas kulturulfaseulobebze (memkvidreobaze) da socialur da ekonomiurfaqtorebze (infrastruqturis proeqtebisaTvis).kanonmdeblobis Sesabamisad, Tu investoris mier dagegmilisaqmianoba ganekuTvneba pirvel kategorias, maSin garemosdacviTinebarTvis gacemaze gadawyvetilebis miRebis aucilebeli damniSvnelovani Semadgeneli nawilia garemoze zemoqmedebisSefaseba. akrZalulia pirveli kategoriis saqmianobaze nebarTvisgacema maTi garemoze zemoqmedebis Sefasebis gareSe.SemuSavda da 2005 wlis 2 agvistodan ZalaSi Sevida`licenzirebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,romelmac gansazRvra yvela sferoSi gasacemi nebarTvebis dalicenzirebis CamonaTvali da gacemis zogadi procedurebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 26

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiaRniSnulma kanonma gaauqma nebarTvebisa da licenziebis rigisaxeebi. garemos dacvis sferoSi darCa Semdegi:• garemosdacviTi nebarTvis nacvlad Semovida cneba `garemozezemoqmedebis nebarTva~;• zedapiruli wylis obieqtebiT sargeblobasTan dakavSirebulilicenziebis nacvlad ganisazRvra nebarTvis ori saxe –zedapiruli wylis obieqtebidan wyalaRebis nebarTva dazedapiruli wylis obieqtSi wyalCaSvebis nebarTva;• gadaSenebis safrTxis winaSe myofi veluri floris an faunissaxeobebis warmomadgenelis (warmomadgenlebis) importis,eqsportis, reeqsportis an tranzitis nebarTva;• SezRuduli brunvadi masalebis warmoebis, transportirebis,importis, eqsportis, reeqsportis an tranzitis nebarTva.sargeblobis licenziis saxeebSi gaTvaliswinebulia:• sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenzia;• tyiT sargeblobis generaluri licenzia, romelSic Sedis a) xetyisdamzadebis specialuri licenzia da b) samonadireomeurneobis specialuri licenzia;• TevzWeris licenzia.kanonis mixedviT sargeblobis licenzia unda gaices 30 dRisganmavlobaSi, xolo nebarTva 20 dRis ganmavlobaSi. sargeblobislicenzia gaicema auqcionis wesiT, xolo nebarTva martiviadministraciuli warmoebis wesiT.kanonSi miTiTebulia, rom licenzirebisa da nebarTvebisgacemasTan dakavSirebiT 2005 wlis 15 noebramde undaganxorcieldes Sesabamisi cvlilebebi Sesabamis maregulirebelsakanonmdeblo aqtebSi, xolo cvlilebebis gaxorcielebamdelicenziebis da nebarTvebis gamcemi organoebi, gacemis wesi dapirobebi dgindeba saqarTvelos mTavrobis normatiuli aqtiT.amJamad SemuSavebulia rigi normatiuli aqtebisa, romlebicdaaregulireben garemosdacviT sferoSi licenziebisa daKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 27

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinebarTvebis gacemis procedurebis, Tumca am etapze jer kidevdasaxvewia rigi sakiTxebisa, rac garkveulad aferxebs process.garemos dacvis standartebi da normatiuli aqtebi garemos dacvissferoSi ganaxlebuli standartebis kompleqsis mixedviT,garemoze datvirTvis normebi moicaven bunebrivi resursebiTsargeblobis kvotebs, romlebic dgindeba saxelmwifo doneze,bunebrivi resursebis mdgradi gamoyenebis principebisgaTvaliswinebiT.garemos mdgomareobis xarisxobrivi normebi adgenen moTxovnebsgaremos xarisxobrivi mdgomareobisadmi da gansazRvravenadamianis janmrTelobisa da garemosaTvis mavne nivTierebaTazRvrulad dasaSveb koncentraciebs wyalSi, haersa da niadagSi.saqarTvelos garemosdaviTi kanonmdeblobis moTxovnebidokumentaciis mimarT. amrigad SeiZleba davaskvnaT, romsaqarTvelos garemosdacviTi sakanonmdeblo aqtebis mimarTebagaremosdacviTi da socialuri moTxovnebis mimarT ZiriTadadiTvaliswinebs yvela im aspeqts, romelic CamoyalibebuliasaerTaSoriso principebisa da msoflio bankis SesabamismoTxovnebSi.aRniSnulis gaTvaliswinebiT winamdebare angariSi Sedgeba samiZiriTadi urTierTdakavSirebuli garemos da socialuri dacvispolitikis sakiTxebisagan:• garemosdacviTi mimoxilva, romelic warmoadgens garemosdacviTisakiTxebis zogad mimoxilvas da proeqtTan dakavSirebulpotenciur zemoqmedebas;• garemosdacviTi menejmentis koncefcia, romelic gansazRvravs immidgomas, rac gamoyenebuli unda iqnes garemosdacviTi dasocialuri sakiTxebis Sefasebisas; aseve garemosdacviTi menejmentida konsultaciis procesi unda mimdinareobdes yveladainteresebul mxaresTan; amasTan proeqtis mimdinareobis SesaxebsaWiro informaciis regularul gamoqveynebasTan;• gansaxlebis politikisagan, romelic moicavs iZulebiTigansaxlebisa da miwis resursebis gankargvis sakiTxebs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 28

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinormatiuli aqtebiT gansazRvruli ZiriTadi garemosdacviTimoTxovnebi saavtomobilo gzebis mSeneblobisadmi gansazRvruliasamSeneblo normebiTa da wesebiT (sn da w 2.05.02). aq asaxuliayvela is piroba, romelic exeba pirveli kategoriis gzismSeneblobis fazaSi gansaxorcielebel garemos dacvis sakiTxebs,kerZod:• pirveli kategoriis axali gzebisaTvis gzis savali nawilisukiduresi xazidan orive mxares uaxloes dasaxlebul punqtamdemanZilma unda Seadginos aranakleb 200 metrisa• saavtomobilo gzebis trasis da gzis konstruqciis variantebisSerCevisas, garda teqnikur-ekonomikuri maCveneblebisa, saWiroamxedvelobaSi iqnes miRebuli garemoze zemoqmedebis xarisxisaspeqtebi, rogorc mSeneblobis periodisaTvis aseve misieqspluataciisas. aucilebelia aseve mxedvelobaSi iqnes miRebulimiwis resursebis faseulobebi;• saproeqto gzis mSeneblobasTan dakavSirebiT saWiro misasvleligzebisaTvis trasis, samSeneblo banakebisa da sxva saWirodroebiTi nagebobebisaTvis teritoriebis SerCevisas mxedvelobaSiunda iqnes miRebuli bunebrivi landSaftebis SenarCunebispirobebi;• rogorc saproeqto gzis vakisisaTvis gaTvaliswinebul, asevemSeneblobasTan dakavSirebul infrastruqturul droebiTinagebobebisTvisa da misasvleli gzebisTvis dasakavebeli miwebisgamoyenebamde saWiroa moixsnas niadagis fena da dasawyobdescalke. samSeneblo samuSaoebis damTavrebis Semdeg rekultivaciaCautardes droebiTi nagebobebisaTvis gamoyenebul miwebs. racSeexeba saproeqto gzis vakisidan moxsnil niadags igi SeiZlebagamoyenebuli iqnas dabalproduqtuli sasoflo-sameurneo miwebisxarisxis amaRlebisaTvis;• im SemTxvevaSi, roca gzis gayvana xdeba dasaxlebuli punqtebismimdebared da satransporto saSualebebis mier gamowveuli xmauriaWarbebs sanitaruli normebiT dasaSveb sidideebs, aucilebeliagaTvaliswinebuli iqnes specialuri xmaurdamcavi RonisZiebebisgatareba (xmaurdamcavi borcvebis an sxva saxis barierebis mowyoba,aseve swrafmzardi xeebis dargva), rac uzrunvelyofs xmaurisdoneebis dawevas sanitaruli normebiT dasaSveb sididemde.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 29

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaremosdacvasTan dakavSirebuli sxva aspeqtebi ganxilulia TavSi“garemoze zemoqmedebis saxeebi da dagegmili SemarbilebeliRonisZiebebi”.3.3 sajaro konsultaciebi#154 dadgenilebis punqti 3.1 gansazRvravs sajaro ganxilvebismowyobis da masSi monawileobis procedurebs:• საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია მოაწყოს საჯაროგანხილვა გზშ-ის ანგარიშის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციულიორგანოსათვის განსახილველად წარდგენამდე. საჯარო განხილვისმოწყობის მიზნით საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულიაგამოაქვეყნოს ინფორმაცია მის მიერ დაგეგმილი საქმიანობის შესახებროგორც ცენტრალურ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში, ისე იმ რაიონისპერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში, სადაც დაგეგმილია საქმიანობისგანხორციელება.• საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია: a) ბეჭდვით ორგანოშიინფორმაციის გამოქვეყნებიდან ერთ კვირაში ნებართვის გამცემადმინისტრაციულ ორგანოს წარუდგინოს გარემოზე ზემოქმედებისშეფასების ანგარიშის როგორც დოკუმენტური, ისე ელექტრონული ვერსია;ბ) საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 45 დღეში მიიღოსდა განიხილოს საზოგადოების წარმომადგენლებისაგან წერილობითისახით წარდგენილი შენიშვნები და მოსაზრებები; გ) საქმიანობის შესახებინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უგვიანეს 60 დღისა მოაწყოს საჯაროგანხილვა მის მიერ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებით; დ)უზრუნველყოს საჯარო განხილვაზე შესაბამისი ადგილობრივითვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოების, საქართველოსგარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, ეკონომიკურიგანვითარების სამინისტროსა და სხვა დაინტერესებულიადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენელთა წერილობითი მიწვევა.განხილვა ეწყობა საჯაროდ და მასზე დასწრების უფლება აქვსსაზოგადოების ნებისმიერ წარმომადგენელს. საჯარო განხილვა ეწყობა იმრაიონის ადმინისტრაციულ ცენტრში, სადაც დაგეგმილია საქმიანობისგანხორციელება.punqti 3.2 gansazRvravs sajaro ganxilvebis Sedegebis gaformebiswess:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 30

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია საჯარო განხილვიდან 5დღეში უზრუნველყოს საჯარო განხილვის შედეგების შესახებ ოქმისგაფორმება, რომელიც დეტალურად უნდა ასახავდეს გამოთქმულშენიშვნებსა და მოსაზრებებს. ოქმს ხელს აწერენ საქმიანობისგანმახორციელებელი (ან მისი უფლებამოსილი წარმომადგენელი) დაშესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობისორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსებისსამინისტროს, ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს წარმომადგენლები(საჯარო განხილვაზე მათი დასწრების შემთხვევაში).• საქმიანობის განმახორციელებელი ეცნობა საზოგადოებისწარმომადგენელთა მოსაზრებებსა და შენიშვნებს და უფლებამოსილიაგაითვალისწინოს მათი არგუმენტები გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბებისას. საქმიანობისგანმახორციელებლის მიერ საზოგადოების წარმომადგენელთა შენიშვნებისადა მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის შემთხვევაში საქმიანობისგანმახორციელებელი ვალდებულია წერილობით დაასაბუთოს შენიშვნებისადა მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობა და ავტორისათვის (ანავტორებისათვის) მათი დაგზავნა. es dasabuTeba aseve waredginebaნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში საჯარო განხილვის შედე-გების ამსახველ ოქმთან და გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშთან ერთად.• საჯარო განხილვის მოწყობის, მისი შედეგების გაფორმებისა და გარემოზეზემოქმედების შეფასების დოკუმენტის საბოლოო სახით ჩამოყალიბებისშემდეგ საქმიანობის განმახორციელებელი უფლებამოსილია ნებართვისგამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს წარუდგინოს განცხადება ნებართვისმიღების შესახებ ამ დებულებითა და მოქმედი კანონმდებლობითგანსაზღვრული წესით.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 31

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi4. SemoTavazebuli proeqtis gzS-s meTodologia da midgomagzS-s meTodologia emyareba teqnikur davalebaSi mocemulmiTiTebebs da msoflio bankis sxvadasxva teqnikuri xasiaTisdokumentsa da evrokavSiros direqtiva 97/11/EC-Si gansazRvrulSesabamis saerTaSoriso principebs, romlebic exeba calkeulsazogadoebriv da kerZo proeqtebis garemoze zemoqmedebisSefasebas. amasTan erTad, gzS iTvaliswinebs saqarTveloskanonmdeblobis, saqarTvelos mTavrobis dadgenilebebisa damsoflio bankis saoperacio saxelmZRvanelos SesabamismoTxovnebs, romlebic mocemulia garemosdacviT usafrTxoebasTan,garemosdacviT SefasebasTan, bunebriv habitatebTan, tyeebTan,sasoflo-sameurneo mavneblebTan brZolasa da materialurkulturul resursebTan dakavSirebul msoflio bankissaoperacio procedurebSi.proeqtis teqnikuri da ekonomikuri kvlevis etapze momzaddaaRaiani-sveneTis gzis monakveTis garemos fonuri mdgomareobiswinaswari Sefaseba. am angariSis Sedegebi gamoyenebul iqnawinamdebare gzS-s angariSis momzadebis dros. Tumca, aRaianisveneTisgzis monakveTis garemos fonuri mdgomareobis winaswariSefasebis angariSSi warmodgenili fonuri monacemebi ar iyoyovlismomcveli da sakmarisi garemoze zemoqmedebisSefasebisaTvis. amitom, saWiro gaxda damatebiTi fonurimonacemebis Segroveba. fonuri informacia srulyofili saxiTwarmodgenilia gzS-s angariSis Tavi 8-Si.garemos fonur informaciasa da samarTlebriv CarCozedayrdnobiT winamdebare gzS ikvlevs proeqtis SesaZlo dadebiTda uaryofiT zemoqmedebebs garemoze. is iZleva rekomendaciebsgaremosdacviTi qmedebebis (marTvis) gaumjobesebis Taobaze. aseverekomendaciebs uaryofiTi zemoqmedebebis Tavidan asacilebeli,Semarbilebeli, sakompensacio da, zog SemTxvevaSi, garemosgasaumjobesebeli RonisZiebebis Taobaze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 32

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi5. saproeqto teritoriebis administraciuli kuTvnilebasareabilitacio Cqarosnuli avtomagistralis igoeTi-sveneTismonakveTi mdebareobs saqarTvelos teritoriis centralurnawilSi. igi moicavs Tbilisi-leseliZis saavtomobilo gzis54+022km niSnulidan 79+600km niSnulamde monakveTs, TiTqmissubganeduria da aRmosavleTidan dasavleTisken aris mimarTuli.administraciulad igi kaspisa da goris raionebis teritoriazeaganTavsebuli. iwyeba sof. igoeTidan, gaivlis soflebs: gamdliswyaros, qvemo da zemo renes, nigozas, SavSvebs axalSens da Semdeggoris raionis sof. sveneTis aRmosavleT misadgomebTan mTavrdeba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 33

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi6. marSutis alternativebi.6.1 marSutis SerCevis safuZvlebiiseTi xazovani proeqtebis realizebisaTvis, rogoricaasaavtomobilo gza, bunebriv da socialur garemoze uaryofiTipotenciuri zemoqmedebis Semcirebis TvalsazrisiT umTavresmoments yvelaze naklebad sensitiuri marSutis SerCevawarmoadgens. nebismieri kategoriis saavtomobilo gzis proeqtiswarmatebiT ganxorcielebisTvis mTavaria marSutisa da Sesabamisigasxvisebis derefnis SerCevisas im pirobebis kargad aqma, racSesaZlebels gaxdis maqsimalurad iqnes Tavidan acilebuli,rogorc garemos Semadgenel komponentebze (haeri, wyali, xmauri,eroziebi, miwis resursebi, flora, fauna da sxva), asevemosaxleobis socialur pirobebze negatiur zemoqmedebisSerbileba da sadac SesaZlebelia mTlianad Tavidan acileba.samuSaoTa ganxorcielebisTvis saWiro teritoriaze arsebulisainJinro–geologiuri pirobebisa da qvemod moyvanili axalimarSutis SerCevis meTologiis mxedvelobaSi miRebiT, romelicasaxulia momdevno TavSi, winaswar warmodgenili iqnagaremosdacviTi TvalsazrisiT misaRebi oTxi alternatiulimarSruti, romelTaganac, rogorc garemosdacviTi aseveekonomikuri pirobebis mxevelobaSi miRebiT sabolood SeirCevaerTi marSruti.6.2 marSutebis SerCevis meTodologiamagistraluri saavtomobilo gzis 54+022 dan 79+600 niSnulebisfarglebSi axali marSrutebis dadgena sakmaod rTuli procesia.igi moicavs marSrutebis SerCevis ZiriTad sirTuleebsa da misiSefasebis kriteriumebis detalur gamovlenas. marSrutebisSefasebisa da SerCevisas gamoyenebuli kriteriumebi SeiZlebaSemdegi saxiT iqnes Sejamebuli:• ekologiuri da socialuri sakiTxebi, maT Soris: flora, fauna,hidrologia, dandSafti, atmosferuli haeri da xmauri, saarsebosaSualebebi, kulturuli memkvidreoba da a.S.;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 34

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• teritoriebze arsebuli geologiuri saSiSroebaTa Sefaseba(seismuri rRvevebi, mewyeri, eroziebi, ferdobebis mdgradoba dasxva.);• gasxvisebis derefnisa da droebiTi saWiroebisTvis (samSeneblobanakebi da misasvleli droebiTi gzebi) gamosayof miwebze, maTSoris sasoflo–sameurneo daniSnulebis miwebze negatiurizemoqmedeba, teritoriebis kompleqsuri aRdgena–rekultivacia.• mdinareebsa da xevebze saxide gadasasvlelebis mSeneblobiTgamowveuli zemoqmedeba da sxva.• Sefasebis procesis TviToeul etapze marSutis srulyofisaTvisgamoyenebuuli iqna erTiani midgomebi. qvemoT moyvanilia issaSvalebebi, romlebic gamoyenebuli iqna alternatiulimarSutebis SerCevis TviToeul etapze:• geologiuri, hidrogeologiuri da sainJinro–geologiuri rukebi,aseve aerofotogadaRebis rukebi;• arsebuli literaturuli da fonduri monacemebis mimoxilva;• kameraluri kvlevebi;• garemos fonuri mdgomareobis Seswavla;• savele pirobebSi sakontrolo kvlevebis Catareba;aRniSnuli procesis TviToeul etapze savele da kameralurigamokvlevebis gansaxorcieleblad muSaobdnen specialistebi:ekologebi, sociologebi, florisa da faunis kvlevisspecialistebi, hidrologebi, geomorfologebi da inJinergeologebi.6.3 zemoqmedebis arsebuli mdgomareobis mimoxilvaTbilisi-leseliZis saavtomobilo avtomagistralis igoeTisveneTismonakveTis gaswvriv, garemoze zemoqmedebis winaswariSefasebis fazaze (skriningi) zemoqmedebis intensivobis xarisxidangamomdinare mizanSewonolad iqna miRebuli monakveTis sam seqciaddayofa:• pirveli seqcia__ sof. igoeTi-sof. gamdliswyaro;• meore seqcia__ sof. gamdliswyaro-sof. nawreti;• mesame seqcia__ sof. nawreti-sof. sveneTi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 35

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiqvemoT moyvanil cxrilSi vizualuri dakvirvebebis safuZvelzeasaxulia zemoqmedebaTa saxeebi, romelTa mimarT unda iqnesgamaxvilebuli yuradReba detaluri kvlevebis Catarebisas.I seqcia. igoeTi - gamdliswyaroubani,km.niSnulia) igoeTisalternatiuli varianti,Kp54+022 _Kp56+490garemoze zemoqmedebisobieqtilandSaftiniadagi)biogaremohabitatebi);(reliefi,(mcenareebi,zemoqmedebisxarisximaRalimaRaliproeqtismixedviTzemoqmedebisxarisxi damenejmentimaRali,marTvadi;maRali;marTvadi;socialuri (kerZo saxlebi,miwis nakveTebi)saSualomaRali,marTvadi;geosaSiSroeba (mewyeri,erozia, qvaTacvena, daxramva);maRalimaRali,marTvadi;b) md.lexurasgadakveTa(Kp56+490),md. aRm.TorTlasgadakveTa(Kp58+480)gruntis wylebizedapiruli wylebixmaurihaeris dabinZurebael. gadamcemi xazebiarqeologiuri Zeglebimdinareze zemoqmedebabiogaremo (iqTiofauna)geosaSiSroeba (erozia,gamorecxva da sxva)saSualosaSualomaRalimaRalisaSualomaRalimaRalimaRalisaSualosaSualo;saSualo;marTvadimaRali,marTvadi;saSualomarTvadisaSualo;maRali,marTvadi;maRali,marTvadi;maRali,marTvadi;saSualo;g)md.lexuraKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 36

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidan md.aRm.TorTlamde(Kp56+490 _Kp58+480)landSaftiniadagi);biogaremohabitatebi);(reliefi,(mcenareebi,maRalisaSualomaRali,marTvadi;saSualogeosaSiSroebaqvaTacvena, daxramva);(erozia,maRalimaRali,marTvadi;gruntis wylebisaSualosaSualo;zedapiruli wylebisaSualo;saSualo;xmaurimaRalimaRali, marTv.haeris dabinZurebamaRalimaRali, marTv.arqeologiuri Zeglebi;----------------------------------------------sxva komunikaciebTan Sexeba(baqo-sufsas navTobsadenTansiaxlove)maRali---------------maRalimaRalimarTvadi;------------------------maRali,marTvadi;II seqcia gamdliswyaro _ nawretid) sof.gamdliswyarodan sof.qvemorenemde(Kp58+480 _Kp62+500)landSaftiniadagi)biogaremo (mcenareebi);(reliefi,socialuri garemo(kerZosaxlebi, miwis nakveTebisarwyavi arxebi)maRalimaRalimaRalimaRali,marTvadi;maRali;marTvadi;maRali,marTvadi;gruntis wylebisaSualosaSualozedapiruli wylebixmaurihaeris dabinZurebasaSualomaRalimaRalisaSualo,maRali;maRali,marTvadi;el. gadamcemi xazebiarqeologiuri ZeglebisaSualomaRalisaSualo;maRali,marTvadi;e) sof.renedansof.xurvaleTamdeKp62+500_Kp65+00)landSaftiniadagi)biogaremo (mcenareebi);(reliefi,socialuri garemo (kerZosaSualosaSualomaRalisaSualo;saSualo;maRali,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 37

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisaxlebi, miwis nakveTebisarwyavi arxebi)marTvadi;gruntis wylebisaSualosaSualo;zedapiruli wylebixmauri---------------------------------------------dabalimaRali--------------dabali;maRali,marTvadi;------------------------haeris dabinZurebasaSualosaSualo;v) sof.xurvaleTidan sof.nawretamdeKp65+00_Kp71+600)landSaftiniadagi)biogaremo (mcenareebi);socialurimiwis nakveTebi)(reliefi,garemo(kerZosaSualodabalisaSualosaSualodabali;saSualo;gruntis wylebidabalidabali;zedapiruli wylebiIII seqcia. nawreti-sveneTidabalidabali;z) sof.nawretidansof.SavSvebamdeKp71+600_Kp72+800)landSafti (reliefi,niadagi)---------------------------------------------biogaremo (mcenareebi);---------------------------------------------socialuri garemo (kerZomiwis nakveTebi)----------------------------------------------gruntis wylebi----------------------------------------------zedapiruli wylebisaSualo---------------saSualo---------------maRali---------------saSualo---------------saSualosaSualo;-------------------------saSualo-------------------------maRali, marTv.--------------------------saSualo-------------------------saSualohaeris dabinZureba----------------------------------------------xmauris zemoqmedebamaRali---------------maRalimaRali,marTvadi.-------------------------maRali,marTvadiT) sof.SavSvebidansof. axalSenamdeKp72+800_Kp75+400)landSafti (reliefi,niadagi)---------------------------------------------biogaremo (mcenareebi);--------------------------------------------socialuri garemo(kerZomiwis nakveTebi)----------------------------------------------gruntis wylebi----------------------------------------------zedapiruli wylebisaSualo--------------saSualo--------------maRali---------------dabali---------------dabalisaSualo--------------------------saSualo--------------------------maRali,marTvadi.-------------------------dabali-------------------------dabaliKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 38

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSii) sof.axalSeniKp75+400_Kp75+900)landSafti (reliefi,niadagi)biogaremo (mcenareebi);socialuri garemo(kerZomiwis nakveTebi)saSualosaSualomaRalisaSualosaSualomarTvadi.maRaligruntis wylebisaSualosaSualozedapiruli wylebihaeris dabinZurebasaSualomaRalisaSualo,marTvadi.maRali,marTvadi.k) sof.axalSenidan md. das.TorTlasmeandremdeKp75+400_Kp77+200)xmauris zemoqmedebalandSafti (reliefi,niadagi)biogaremo (mcenareebi);socialuri garemo(kerZomiwis nakveTebi)maRalisaSualosaSualomaRalimaRalisaSualo;saSualomaRali,marTvadigruntis wylebisaSualosaSualozedapiruli wylebimaRalimaRali,marTvadi.geosaSiSroebanierozia, daxramva)(mewyeri,maRalimaRali,marTvadi.arqeologiuri ZeglebisaSualosaSualo,marTvadi.l) md. das.TorTlasmeandridansof.sveneTamdeKp77+200_Kp79+600)landSaftiniadagi)biogaremo (mcenareebi);(reliefi,socialuri (kerZo miwisnakveTebi)zedapiruli wylebiarqeologiuri ZeglebisaSualosaSualomaRalisaSualosaSualosaSualo;saSualomaRali,marTvadi.saSualo.,marTvadi.saSualohaeris dabinZurebamaRalimaRali,marTvadixmauris zemoqmedebamaRalimaRali,marTvadi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 39

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi6.4 alternativebis analizialternatiuli marSrutebis SerCevisa da warmodgenis ZiriTadmizani iyo iseTi marSrutis SerCeva, romlis farglebSicSesaZlebeli iqneba arsebul bunebriv da socialur garemoze,SesaZleblobis farglebSi, saavtomobilo gzis, rogorcmSeneblobis, aseve Semdgomi eqspluataciis fazaze mosalodnelinegatiuri zemoqmedebis minimizacia trasis zogierTi monakveTismarSrutis Secvlis da zemoqmedebis Semarbilebeli zomebisganxorcielebis gziT. zemodmoyvanil cxrilSi asaxuli, amJamadarsebuli gzis derefanSi fonuri mdgomareobis mxedvelobaSimiRebiT warmodgenili iqna saavtomobilo gzis igoeTi-sveneTismarSrutis oTxi varianti. amasTan mxedvelobaSia misaRebi isgaremoeba, rom yvela maTganis mosazreba igoeTi _ sveneTismonakveTis sawyisi nawilis mimarT (54+022-dan-57+400-mde) erTmaneTsemTxveva da alternatiuli monakveTebis Sefasebisas aRniSnulinawili mxedvelobaSi ar aris miRebuli.unda aRiniSnos, rom nulovani varianti anu "ar ganxorcieleba"ar SeiZleba ganixilebodes realur alternativad, vinaidanproeqtis ganxorcielebis pozitiuri efeqti mainc aRematebamosalodnel uaryofiT zemoqmedebebs. nulovan variantsnamdvilad ar mohyveba mSeneblobiT gamowveuli uaryofiTigaremosdacviTi da socialuri zemoqmedeba. magram amave drosnaTelia, rom garemos arsebuli mdgomareoba gzis gaswvrivuaresdeba aTwleulobiT daumTavrebeli mSeneblobis gamo(igoeTis midamoebSi), darRveuli sadrenaJo sistemis gamo(romelic iwvevs erozias), da negatiuri zemoqmedebispermanentuli zrdis gamo, romelic generirebuli iqneba mzardisatransporto nakadebiT arsebuli gzis arasakmarisi simZlavrispirobebSi (sacobebi, xmauri, dabali siCqare da Sesabamisad maRaliemisiebi, da a.S.). aseve, nulovani variantis SemTxvevaSi saxelmwifoda adgilobrivi macxovreblebi ver miiReben sargebels yvela impozitiuri efeqtisgan, romelic dakavSirebulia gzismodernizebasTan da turizmis da tvirTbrunvis gazrdasTan.alternatiuli marSruti I . marSrutis es variantiwarmodgenilia “bonefika”-s mier. marSrutis gansaxilveli nawiliiwyeba sof. gamdliswyaros mimdebared 57+400-dan da misi umetesiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 40

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinawili sof. nawretamde 69+600-mde gadis arsebuli gzismarSrutiT. am monakveTis farglebSi gzis siaxlovesganlagebulia soflebi: gamdliswyaro, qvemo da zemo rene, nigoza,patara xurvaleTi da nawretis nawili. 69+600-dan saproeqtotrasa gadadis CrdiloeTis mimarTulebiT da arsebul gzas qvemoSavSvebTan cildeba daalovebiT 200 metriT, SemdgomSi TandaTaneSveba smxreT-dasavleTiT da 73+200 niSnulTan uaxlovdebaarsebul trasas. romelsac saproeqto monakveTis bolomde anusof. sveneTamde (69+600) miuyveba mas. gzis am monakveTisfarglebSi arsebuli sof. qvemo SavSvebi da sof. nawretisnawili gamodis gzis derefnis farglebidan, Tuca sof. nawretisnawili da soflebi sveneTi, axalSeni da zemo SavSvebi rCebianderefnis farglebSi, arsebuli gzis mimdebared. alternatiulimonakveTi KP 69+600-dan KP 73+200-mde am alternatiuli marSutiTgaivlis sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis nakveTze.alternatiuli marSruti II . marSrutis es variantiwarmodgenilia ekologiuri jgufis mier da sof. nawretismisasvlelamde (69+000) emTxveva I alternatiul marSruts. KP69+000dan gadaiwevs CrdiloeTiT da 70+500-Tan uerTdeba I alternatiulmarSruts da SemdgomSi gadis bolomde am marSrutiT.alternatiuli marSruti III . marSrutis es varianti warmoadginaxmauris da vibraciis da atmosferul haeris Semfasebelmajgufma. am SemoTavazebuli alternatiuli marSrutiT trasisgatarebis SemTxvevaSi dasaxlebuli punqtebis didi nawilidacilebuli iqneba gzis kidura zolidan aranakleb 200 metriTrogorc es moiTxoveba samSeneblo normebiTa da wesebiT (2.05.02-85„saavtomobilo gzebi“). Tumca avtomagistralis srulidatvirTviT amoqmedebis SemTxvevaSi xmauri uaxloes sacxovrebelsaxlebTan am SemTxvevebSic gadaaWarbebs dasaSveb sidideebsdRisa da Ramis saaTebSi 5-12dbA sididiT, magram naklebi iqnebaimaze, rasac amJamad aqvs adgili. am marSrutiTgaTvaliswinebuli trasis monacemebi datanilia Sesabamis rukaze.altrnatiuli marSruti IV . marSrutis es variantiwarmodgenilia saproeqto consultantis (inoqsa-s) mier daSeTanxmebulia gzebis departamentTan. am variantis mixedviT sof.gamdliswyarodan (57+400) saproeqto monakveTis bolomde sof.sveneTamde (79+600), trasa mTlianad emTxveva arsebuli gzisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 41

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimarSruts. Sesabamisad zemoqmedebis zonaSi xvdeba gzis pirasarsebuli yvela sofeli, amasTan sasoflo-sameurneo daniSnulebismiwis nakveTebis farglebSi gzis gayvana ar moxdeba.alternatiuli marSrutis es varianti misaRebia im SemTxvevaSi Tudasaxlebuli punqtebis mimdebared ganxorcieldeba SesabamisiSemarbilebeli zomebi, rac iTvaliswinebs xmauramridi nagebobebismowyobas im monacemebis gaTvaliswinebiT, ris Sesaxeb informaciamocemulia am angariSSi da romelic ixilavs xmaurTandakavSirebul yvela saxis aspeqts.daskvna: zemodmoyvanili oTxive alternatiuli marSrutTandakavSirebuli garemosdacviTi da socialuri problemebisSefasebidan gamomdinare, aseve ekonomikuri faqtorebismxedvelobaSi miRebiT, oTxives ganxorcieleba SesaZlebeliamxolod Sesabamisi Semarbilebeli RonisZiebebis ganxorcielebispirobiT.zemoaRniSnuli alternativebidan SeirCa meoTxe alternatiulimarSruti, romelic CaiTvala yvelaze misaRebad rogorcekonomikuri, aseve garemosdacviTi TvalsazrisiT. am SemTxvevaSigza ar Seexeba sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis nakveTebs.imis gaTvaliswinebiT, rom xmauris zemoqmedebis zonaSi xvdebagzis piras arsebuli yvela sofeli, SemoTavazebuli alternativamisaRebia im pirobiT, rom moxdeba adeqvaturi SemarbilebeliRonisZiebebis ganxorcieleba, rac iTvaliswinebs soflebTanxmauris sawinaaRmdego barierebis mowyobas winamdebare angariSSimoyvanili analizis safuZvelze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 42

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi7. gzis dagegmaraebis da mSeneblobis teqnikuri moTxovnebiaRmosavleT_dasavleTis saavtomobilo gzis modernizacia oTxisatransporto zoliT dagegmili iyo jer kidev wina saukunisoTxmocian wlebSi. im periodSi daiwyo kidevac garkveulisamuSaoebis ganxorcieleba saavtomobilo gzis sxvadasxvamonakveTebze wyalgamSvebebis, sayrdeni kedlebis da xidebismSeneblobis saxiT. rac Seexeba miwis reursebs igi TiTqmismTlianad saxelmwifo sakuTrebas warmoadgenda, maT Soris gzisgasxvisebis zonaSi arsebuli miwebic. dReis mdgomareobiT miwisnakveTebis umetesi nawili igoeTi-sveneTis monakveTis farglebSigzis orive mxares kvlav ekuTvnis saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis gzebis departaments, amitom arsebuli orzolianigzis gafarToeba da misi gadakeTeba oTxzolian gzad yvelazeufro xelsayrelia arsebuli gzis gasxvisebis derefnisfarglebSi.saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis- monakveTisproeqtirebis dros gamoyenebuli iqna Cqarosnuli gzis evropulistandartebi (TEM) mesame redaqciiTE (2002 wlis Tebervali). esstandartebi SemuSavebulia trans-evropuli CrdiloeT-samxreTisaavtomobilo magistralis proeqtSi monawile qveynebis mieruzrunvelyofili teqnikuri rekomendaciebis safuZvelze.am standartebis mizaniaM saavtomobilo gzis dagegmva daproeqtireba imgvarad, rom saavtomobilo gzam uzrunvelyostransportis saTanado moculoba minimaluri saoperacioxarjebiT, aseve Seiqmnas momsaxureobis saTanado donesaavtomobilo gzis momxmareblebisaTvis, rac gulisxmobsusafrTxoebas, siCqares da mZRolebis komforts saSualo dagrZel manZilebze gadaadgilebisas.saavtomobolo gzis reabilitaciis farglebSi standartuliganivi kveTis zomebi (naxazi 1.) Semdegnairia: 7,5 m siganis gzissavali nawili ori zoliT, TiToeuli 3,73 m siganiT; 3.75 m siganiskidura zoli 3 m siganis mxariT, romlis 0,75 m daifareba igivestruqturiT, rogoric gamoyenebulia marjvena zolTan, (savalinawilisa da kidura zolis erTmaneTisagan gamosayofad undadaigos gamafrTxilebeli zoli), xolo 2,25 m daigebaSemavsebeliani msubuqi struqturiT bitumis safaris nacvlad daKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 43

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidaifareba standartuli safariT da 0,75 m siganis bermiT;marcxena myari zoli : TiToeuli 1 m siganis, sadac Sua zolSigamoyenebuli iqneba betonis barierebi; Sua zoli: ar unda iyos 3m naklebi siganis transportis nakadebis fizikuri gamyofibarierebis CaTvliT. Sua zolSi SeiZleba ganTavsebuli iyossagzao niSnebis sayrdeni konstruqciebi, drenaJis sistema, xidebisboZebi da landSaftis mowyobis sxva elementebi. gamonaklisisdaSveba SeiZleba mxolod calkeul adgilebSi an didi xidebisSemTxvevaSi.naxazi 1gzis vakisis bermis sigane unda iyos 0,75 m siganis im SemTxvevaSi,Tu ar aris saWiro usafrTxoebis moajirebi. Tu saWiro iqnebausafrTxoebis moajirebis mowyoba, maSin es sidide daematebaferdis radiuss R = 1,00 m.7.1 gzis moxazuloba da profilebimosworebul teritoriaze minimaluri radiusi ZiriTadad Seadgens600 metrs. Tu radiusi aRemateba 1.600 m-s, gzis SemaRleba ar arissavaldebulo. 600 metriani radiusisaTvis SemaRlebis maqsimalurigradusi unda iyos 7%, xolo 1600 metriani radiusisaTvisminimaluri – 2%. SemaRlebis gradusi Sualeduri radiusebisaTvise.i. 600-ian da 1600-ian radiusebs Soris, gamoiTvleba wrfiviformuliT. rac Seexeba profiles, maqsimaluri gradienti undaiyos 5%. minimaluri radiusi gzis dadablebis adgilebSi undaiyos 5.000m, xolo amaRlebis wertilebSi – 15.000 m.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 44

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiiseTi geometriuli elementebi, rogoricaa mosaxvevebi da wrfivielementebi, dakavSirebuli unda iyos optikuri parametrebidangamomdinare klotoidur elementebTan. SemoTavazebuli saproeqtosiCqare Seadgens 120 km/sT, mniSvnelovania, rom zemoTaRniSnuligeometriuli standartebi iqneba daculi rogorc minimaluri,xolo iq, sadac SesaZlebelia, gamoyenebuli iqneba umaRlesistandartebi.im adgilebisTvis, sadac arsebuli gza ar gamodgeba arsebulimonakveTis reabilitaciisaTvis, SemoTavazebulia gzis gasworebisvarianti, naxaz-2-ze naCvenebi sqemis mixedviT. detalurad arisdaproeqtebuli gzis sareabilitacio da arasareabilitaciomonakveTebs Soris arsebuli gardamavali monakveTi, racsaSualebas iZleva SenarCunebul iqnes arsebuli geometriulimaxasiaTeblebi. magaliTad, qvemoT mocemuli naxazi aCvenebsgasworebuli gzisa (AB) da arsebuli gzis SeerTebas B wertilSi.mosaxvevis da xilvadobis manZili C wertilSi unda ganisazRvrosmonakveTis saproeqto siCqaris mixedviT.naxazi 2aseTi variantebi, rogorc wesi, dakavSirebulia ori donisgadakveTebTan. amgvari gadawyveta saSualebas iZleva miRebuliqnes oTxi sasurveli Sedegi:• ori amocanis martivi gadawyveta: gzis gasworeba da ori donisgadakveTis ageba;• arsebuli gzis adgilobriv qselTan damakavSirebelmeorexarisxovan gzad gamoyeneba;• dabali fasi arsebuli gzis demontaJis Tavidan acilebis Sedegad;• garemoze dabali zemoqmedeba arsebuli gzis gamoyenebis gamo.iseTi problemis naklebad warmoqmna (rogoricaa gansaxlebisaucilebloba, demontaJis Sedegad warmoqmnili narCenebis gatanaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 45

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSida sxva), romelic aucileblad moiTxovs SemarbilebelRonisZiebebs Camoyalibebas.arsebul gzasa da momaval avtomagistrals Soris warmoqmniliteritoria SeiZleba gamoyenebuli iqnes, rogorc gzis samSenebloubani. SesaZlebelia SemdgomSi misi reabilitacia da momavalSigamoyeneba avtobusebis gaCerebis, aseve sawarmoo da komerciuliteritroiebis mosawyobad. am adgilize SesaZlebelia komerciulijixurebis gadmotanac.7.2 mosamzadebeli da samSeneblo samuSaoebididi masStabis samSeneblo ubnebi mimosvlis gaadvilebis mizniTganTavsdeba arsebuli gzis siaxloves. damxmare samSeneblo ubnebi,romlebic gamoiyeneba miwis samuSaoebisa da ZiriTadikonstruqciebis mSeneblobis dros, moewyoba zolebs Soriscentralur nawilSi marSrutis gaswvriv. rac Seexeba misasvlelgzas, misTvis gamoyenebuli iqneba mSenebare trasis gaswvrivnayaris vakisi, samSeneblo teqnikis gadasaadgileblad.garemoze zemoqmedebis Semcirebis mizniT ZiriTadi da damxmaresamSeneblo ubnebisaTvis saTanado adgilebis SerCevis procesSiaseve gamoyenebuli unda iqnes trasis sxva gzebTan gadakveTisadgilebi (rogorc arsebuli, aseve saproeqto) da maT SigniTarsebuli Semofargluli ubnebi.yvelaze mniSvnelovani sakiTxebi, romlebsac yuradReba undamieqces igoeTi-sveneTis monakveTis farglebSi aris miwissamuSaoebi, gzis safaris dageba da estakadebis mSenebloba.aRebuli gruntis ZiriTadi nawilis gamoyeneba gaTvaliswinebuliagzis vakisis momzadebis dros. arasaTanado grunti gamoyenebuliqneba 1/3 daqanebis vakisisa da mcenareuli niadagis Semavseblad.gzis arsebuli safari moixsneba da Tavidan daigeba. arsebobs oriSesaZlo varianti: 1. gzis safaris masala gadamuSavdeba dagamoiyeneba mSeneblobaSi da 2. gzis safaris masala argamoiyeneba, igi CaiTvleba narCenad da gadatanil iqnebaspecialurad SeTanxmebul nagavsayrelze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 46

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiZiriTadi struqturebi ganTavsdeba igoeTis SemovliT gzaze. undaaSendes ori estakada: igoeTis estakada (sigrZe 178-180 m) dalexuras estakada (sigrZe 222 m). igoeTis estakada nawilobrivaSenebulia – ukve arsebobs estakadis pirveli monakveTis 6 boZi, 2kapiteli, 1 sayrdeni da ganivi RerZebi. boZebi Sedgeba 2 rvakuTxaelementisgan (1.5 m diametriT) TiToeuli mimarTulebisaTvis,romlebic erTdeba kapiteliT zeda nawilSi, xolo qveda nawilSi– betonis blokiT. estakadis monakveTebis sigane daaxloebiT 25.5m-ia. Tu SesaZlebeli iqneba arsebuli elementebis gamoyeneba,mSenebloba dasruldeba ararsebuli struqturebis damatebisa daarsebulebis gamagrebis (sadac aucilebelia) gziT. Tu vermoxerxda am elementebis gamoyeneba, maSin unda daingres arsebuliboZebi da aSendes axali struqturebi.mSeneblobis mosamzadebeli samuSaoebis ganxorcielebagulisxmobs saproeqto gzis mosworebas proeqtiT dadgenilisazRvrebis demarkaciiT da mkacri dacviT, teritoriisdagegmarebas, teritoriidan niadagis humusovani fenis moxsnas,gatanas da winaswar SerCeul teritoriaze mis dasawyobebas.mosamzadebeli samuSaoebi agreTve gulisxmobs misasvleli gzebismowyobas, droebiTi samSeneblo banakebis teritoriis irgvlivwyalamridi arxebis mowyobas, sakanalizacio wylebis Semkrebiormos mowyobas, muSaTa sacxovrebeli vagonebis montaJs, kvebisblokisa da saSxapes mowyobas, administraciuli blokis mowyobas,avtotransportisa da sagzao meqanizmebis sadgomis mowyobas,sawvavis samarage rezervuarebis mowyobas garemosdacviTipirobebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT, droebiTi meqanikurisaxelosnosa da sasawyobe meurneobis mowyobas.unda aRiniSnos is, rom mSenebloba warimarTeba tranportismoZraobis pirobebSi, vinaidan gzis monakveTis ZiriTadi nawilismodernizacia iTvaliswinebs arsebuli gzis gadakeTebas axaliinfrastruqturis erTi mimarTulebis gzad. am SemTxvevaSimSenebloba unda daiyos or etapad: 1. erTi mimarTulebis axaligzis mSenebloba da 2. transportis gadayvana axlad aSenebulgzaze da arsebuli gzis modernizacia. trasportis gadayvanagadmoyvanisdroebiTi epati moiTxovs usafrTxoebisaTvis saWirodamatebiT xarjebs sagzao SemTxvevebis asacileblad.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 47

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8. fonuri informacia da potenciuri zemoqmedeba8.1 klimati da meteorologiaklimatologiuri maxasiaTeblebi warmoadgenen erT-erT ZiriTadkomponents saproeqto zonaSi garemos fonuri mdgomareobisSeswavlisaTvis. saqarTvelos centralur-aRmosavleTis regioni(xaSuri-gori-igoeTi) ganlagebulia zRvis donidan 500-600 metrissimaRleze. am adgilebisTvis damaxasiaTebelia civi zamTari daxangrZlivi cxeli zafxuli. haeris temperaturis maqsimumi arwevs+40+C xolo minimumi SeiZleba iyos ianvarSi: -16+C. naleqebiswliuri maCvenebeli Seadgens 450-500 mm-s sadac minimaluri donedafiqsirebulia zamTris periodSi, xolo maqsimumidafiqsirebulia zafxulSi - rac axasiaTebs mSral subtropikulklimats. regionSi weliwadSi aris 40-50 Tovliani dRe, da Tovlissafaris sisqe Cveulebrivad ar aRemateba 16 sm-s. iseve, rogorchaeris temperatura, niadagis temperatura yvelaze dabaliadekember-ianvarSi. fardobiTi tenianoba Seesabameba naleqianobisdones, gansakuTrebiT zafxulSi, rodesac Seadgens 55-68%.niadagis zedapiris saSualo wliuri temperatura Seadgens 12-13+C,rac yvelaze dabali maCvenebelia mSrali subtropikulizonisTvis. niadagis daangariSebuli temperatura 2m siRrmeze aseveSesabamisad dabalia. zogadad regioni xasiaTdeba civi zamTrebiTda cxeli zafxuliT. mzis radiaciis marali intensioba, mzianidReebis xangrZlivi periodebi da Rrubliani dReebis simcireganapirobebs zafxulobiT maRal teralur reJims.meteorologiuri da klimatyuri monacemebi, romelic mocemuliadanarT 1 -Si, eyrdnoba saqarTvelos hidrometis samsaxuris gorisda kaspis sadgurebis mier warmodgenil informacias.8.2 geologia8.2.1 geomorfologiasareabilitacio avtomagistralis igoeTi - sveneTis ZiriTadimonakveTi mdinare lexuras da mdinare liaxvis auzebs Soris arismoqceuli, geomorfologiurad Sua qarTlis vakisis (velis),tirifonis monakveTze mdebareobs. dasawyisSi, sofel igoeTisaRmosavleTis mxridan Savi tyis zegani esazRvreba. aRmosavleTismxridan wlevis qedis Crdilo-dasavluri gagrZeleba, samxreTKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 48

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidasavleTidan (sofel renes meridianidan ufro dasavleTiT) ukvekvernakis qedi miuyveba TiTqmis paralelurad, xoloCrdiloeTidan gzis gayolebiT tirifonis velia gaSlili.gzis simaRleTa niSnulebi profilis gaswvriv 620 dan 800metramde meryeobs, mis mezoblad arsebuli zegnebisa da qedebissimaRleTa niSnulebi ki zRvis donidan 715m – 1092m simaRlemdeicvleba.sareabilitacio avtomagistralis igoeTi - sveneTis monakveTiZiriTadad wlevis qedisa da kvernakis qedis CrdiloeTi kalTebisperiferiul nawilzea ganlagebuli.kvernakis qedis CrdiloeTi ferdi ZiriTadad dabalmTiani, mcireddanawevrebuli, denudaciur – eroziuli reliefiT ariswarmodgenili, soflebis nawreti-sveneTis uSualo siaxloveSiproluviuri – deloviuri Sleifebia ganviTarebuli.tirifonis velze, romelic mcire samxruli daxrilobiTxasiaTdeba, sof. igoeTidan sof. sveneTamde monakveTSiavtomagistrals sami mdinare gadakveTs. aqedan meridianulimimarTulebiT CrdiloeTidan samxreTisaken mdinare lexura, xolosofel gamdliswyarosTan aRmosavleTi TorTla, sofel sveneTisaRmosavleTiT ki mdinare dasavleT TorTlas xeoba, romelicmaqsimalurad uaxlovdeba avtomagistralis saval nawils.dasavleT TorTla – liaxvis monakveTze goris akumulaciuridablobia ganviTarebuli, romlis misi reliefic samxreTiTmcired daxrili terasebiT aris gajerebuli da agebuliaumetesad proluviur-aluviuri naleqebiT.zogadad reliefi igoeTis monakveTis gamoklebiT rbilia damcired daxramuli. tirifonis velze mkvlevarTa monacemebiTmxolod erTi mdinareuli terasa aris ganviTarebuli, romlissimaRle 1.5 - 2.0 m-mde farglebSi meryeobs.Tanamedrove egzogenuri procesebidan igoeTi - sveneTismonakveTze yvelaze intensiurad ganviTarebulia gverdiTidaxramvis erozia, rac aucileblad angariSgasawevia aRniSnuliavtomagistralis gayvanis dros.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 49

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur.3: gverdiTi daxramvis erozia sofel igoeTTan8.2.2 geologiuri daxasiaTebasakvlevi teritoriis geologiuri Seswavlis dros, Cvens miergamoyenebuli iqna gasuli saukunis 90-ian wlebSi dazustebulimsxvilmasStabiani (1:50000) da 2003 wlis g.gujabiZis, e. gamyreliZisredaqtorobiT gamocemuli saxelmwifo geologiuri rukebi.teqtonikuli daraionebis mixedviT, (e.gamyreliZe, 2000w.) qarTlisdablobi ganekuTvneba didi kavkasionisa da aWara-TrialeTismTaTaSua daZirvis aRmosavleT zonas. igi TiTqmis mTlianadagebulia mZlavri molasuri oligocenuri da mio-pliocenuriasakis qanebiT. zogadad yvelaze Zveli qanebi qarTlis dablobisCrdilo nawilSi gvxvdeba. aq baiosis porfiritul wyebas Tavzeadevs zeda iuruli naleqebi, rasac aRmaval WrilSi (samxreTiT)ganagrZoben carculi asakis qanebi.avtomagistralis igoeTi-sveneTis, rogorc arsebuli, agreTvesaproeqto monakveTebi, ZiriTadad tirifonis velze danawilobriv tirifon-muxranis velebis gamyof igoeTis teqtonikurzRudarzea ganTavsebuli.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 50

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSitirifonis veli Tavismxriv warmoadgens qarTlis dablobisnawilsDda agebula mesameulisa da meoTxeulis mZlavrinaleqebiT. tirifonis velis amgebi naleqebis yvelaze sruliWrili warmodgenia md. lexuris marcxena ferdze, sofel zemozaxoris samxreTiT arsebul gaSiSvlebaze. aq gaSiSvlebulia:• CrdiloeTidan duSeTis wyebis qanebze samxreTisaken gadmowoliliSuasarmatuli asakis qanebi (simZlavre 108 m)• monacrisfro-moyviTalo feris Tixebi (simZlavre 3 m).• kargad Secementebuli da kargad daxarisxebuli konglomeratebi(simZlavre 120 m).• kargad Secementebuli konglomeratebi iSviaTi karbonatuliSedgenilobis Tixis SreebiT (simZlavre 90 m).• msxvili zomis konglomeratebis da TxelSreebis Tixebis morigeoba(simZlavre 92 m).• Secementebuli konglomeratebi, romelSic gamoereva yviTelikarbonatuli Sedgenilobis Tixis linzebi (simZlavre 38 m).• wvrili da saSualo zomis qvargvalebiani konglomeratebi,romlebic morigeoben Txeli qviSaqvebisa da Tixebis SuaSreebTan(simZlavre 95 m).• sustad Secementebuli konglomeratebis, msxvilmarcvlovaniqviSaqvebis linzebis da TxelSreebiani qviSaqviani Tixebis dasta(simZlavre 62 m).qvemoT moyvanilia am naleqebis mokle daxasiaTeba:sarmatuli sarTulis qanebi. isini qveda, Sua da zeda sarmatuliasakis dastebad aris danawilebuli.qveda sarmatuli (N1 s1) naleqebi 400 – 500 m simZlavrisaa dawarmodgenilia Tixebis, Tixiani qviSaqvebis morigeobiT,romlebSic xSiria konglomeratebis SuaSreebisa da linzebisCanarTebi.Sua sarmatuli (N1 s2) ufro naklebi simZlavrisaa (250–300m) dakonglomeratebis, qviSaqvebis, Tixiani qviSaqvebisa da mergelebismorigeobiT agebuli dastiT aris warmodgenili.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 51

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSizeda sarmatuli asakis dasta warmodgenilia nacxoris (N1 nc)wyebis qanebiT. nacxoris wyebis qanebi liTologiuri saxesxvaobisgamo, qveda da zeda qvewyebad aris danawilebuli.zeda qvewyebis (N1 nc2) qanebi warmodgenilia ZiriTadadkonglomeratebiT, romlebSic monawileoben Tixiani qviSaqvebis daTixis Sreebi. maTi simZlavre 300 da 400 m _ mde meryeobs.qveda qvewyebaSi ( N1 nc1 ) ufro meti Tixuri da Tixian –qviSaqviani Sreebi Warbobs, maTi saerTo simZlavre 400 – 500metramde meryeobs. am naleqebs Tavze adevs meotur – ponturiasakis duSeTis wyebis qanebi. am wyebis qanebi masalis damuSavebisada cementaciis xarisxis mixedviT oTxad arian gayofili. jerduSeTis qveda (N1-2 ds1) da zeda (N1-2 ds2) qvewyebad, xolo SemdegTviToeuli es ori qvewyeba kidev or nawiladaa gayofili. esenia:duSeTis wyebis qveda nawilis qveda da zeda qvewyeba da duSeTiswyebis zeda nawilis qveda da zeda qvewyebebi.sul qveda qvewyeba (N1-2 ds1) simZlavriT 250 – 350 m_ia. is wvrilkenWnariani, kargad daxarisxebuli da Secementebuli konglomeratebiTaris agebuli, romlebSic gamoereva Tixebisa daqviSaqvebis SuaSreebi.meore qveda qvewyeba (N1-2 ds1) simZlavriT 300 – 390 m_s aRwevs dawarmodgenilia kargad daxarisxebuli Secementebuli saSualozomis kenWnariani konglomeratebiT, romlebSic gamoerevaTixebisa da Tixnarebis Sua Sreebi.mesame nawili, anu duSeTis zeda wyebis qveda qvewyeba (N1-2 ds2)simZlavriT 350 – 450 m_mde meryeobs. misi Sedgeniloba ufromsxvilkenWnariani da sustad Secementebuli konglomeratebiTaris warmodgenili. maTSi qviSaqvebisa da Tixebis SuaSreebiZalian iSviTad gamoereva.sul zeda qvewyeba ( N1-2 ds2 ). simZlavriT 400-500 m _s aRwevs. esqvewyeba ufro msxvilkenWnariani da amasTanave Seucementebeli dakonglomeratebiT aris agebuli. maTSi iSviaTad gamoereva Tixebisada Tixnarebis linzebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 52

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimeoTxeuli asakis naleqebidan (Q II-IV ), ZiriTadad terasuli,aluviur _ proluviuri da proluviur – deluviuri saxeobisqanebia gavrcelebuli. maTi saerTo simZlavre 200 – 250 m_s aRwevs.isini warmodgenili arian sustad an saerTod Seucementebelisxvadasxva zomis kaWariTa da kenWnariT agebulikonglomeratebiT, qviSaqvebiT da silis morigeobiT. am naleqebSiiSviaTad gamoereva Tixis SuaSreebi.sur.4: meoTxeuli asakis naleqebis Wrili sofel igoeTTanproluviur-deluviuri saxis qanebi, ZiriTadad gavrcelebulniarian kvernakes Crdilo periferiuli ferdobebis gaswvriv. amsaxis naleqebi qmnian V – sebri formis CaWril xeobebs. gamotaniskonusebi ki gegmilSi maraosebr farTodgaSlil Sleifurformebs iZlevian. granulometruli TvalsazrisiT isiniwarmodgenilni arian kenWovan-xvinWkovan-qviSovani masaliT. maTiSemavsebeli ki kaWar-kenWovani da qviSnar-Tixovani qanebia. amqanebis simZlavre meryeobs 1-2 metridan 18_20 m –mde.Tanamedrove aluviur-proluviuri warmonaqmnebi gavrcelebulniarian: md. liaxvis, md. lexuras, aRmosavleT da dasavleTTorTlas xeobebSi. maTi liTologiuri Sedgeniloba aseTia:monacrisfro _ moyviTalo qviSiani Tixebi, xSirad kargaddamuSavebuli kenWovani masaliT, romelic zemodan gadafarulianiadagis feniT. am qanebSi gvxvdeba ganamarxebuli niadagis Savi,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 53

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimonacrisfro fenebic, romelTa simZlavre zog adgilas 2 m-mdecki aRwevs.8.2.3 sainJinro-geologiuri pirobebis da geo-safrTxeebirogorc zemoT iyo aRniSnuli, geomorfologiuri daraionebismixedviT, Cqarosnuli avtomagistralis igoeTi-sveneTis ubaniteqtonikurad saqarTvelos beltis Sida qarTlis daZirvis zonis,tirifon-muxranis vakis qveraionSi – ZiriTadad tirifonisakumulaciur velzea ganlagebuli. tirifonis da muxranisakumulaciuri vake erTmaneTisagan gamoyofilia igoeTisteqtonikuri zRudariT.geologiuri agebulebis TvalsazrisiT tirifonis akumulaciurivake agebulia meoTxeuli asakis deluviur-aluviuri naleqebiT.liTologiurad deluviuri naleqebi warmodgenilia Tixa-Tixovanniadagianimasalis Semcveli gruntebiT, xolo aluviuri naleqebiavseben tirifonis dablobs da warmodgenili arian qviSaxreSovanida kaWar-kenWnarovani masaliT. vertikalur WrilSiisini TandaTan gadadian Zvel aluviur naleqebSi;calke ganxilvas eqvemdebareba igoeTis teqtonikuri zRudari. igiagebulia mio-pliocenuri asakis konglomeratebis da TixebismorigeobiT.sur.5: igoeTis teqtonikuri zRudaris amgebi qanebis gaSiSvlebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 54

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiCqarosnuli avtomagistralis igoeTi-sveneTis ubnis gaswvrivmimdebare teritoriis gamosakvlevad savele rekognoscirebiTimarSrutebi Catarda, romlebic iTvaliswinebda saproeqtoavtotrasis gaswvriv zogadi sainJinro geologiuri da saSiSigeologiuri procesebis fonuri mdgomareobis Seswavlas daSesabamisad trasis gaswvriv im ubnebis gamoyofas gulisxmobda,romlebic ar imyofebian stabilur mdgomareobaSi da SemdgomSieqvemdebarebian detaluri sainJinro-geologiuri (geoteqnikuri)gamokvlevebis Catarebas, aucilebeli SemarbilebeliRonisZiebebis dasaxvas da ganxorcielebas moiTxoven.sakvlevi teritoriis savele gamokvlevebi iwyeba sof. igoeTidan(km/niSnuli 54+200), benzingasamarTi sadguris pirdapir damiemarTeba dasavleTiT sof. sveneTamde (km/niSnuli 80+400).km/niSnuli 54+100. saproeqto a/magistralis (igoeTi-sveneTi)marjvena – aRmosavleT ferdobze zemodan qvemoT Semdegi saxeobisgruntebia gaSiSvlebuli:sur.6: gruntis saxeobebi saproeqto gzisaRmosavleT ferdze (km.niSnuli 54+300)1) karbonatuli Sedgenilobis Ria-yavisferi, deluviuriwarmoSobis Tixa-Tixnarebi. maTSi gvxvdeba wvrili kenWebis danatexebis CanarTebi (10-15%). am fenis simZlavre 0.6-dan 1.0 m.-isfarglebSi meryeobs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 55

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi2) Savi feris ganamarxebuli niadaguri fena – Tixnari xistotebis CanarTebiT – simZlavre 0.3-0.5 m.3) karbonatuli Sedgenilobis Tixa-Tixnarebi, kenWebisa da wvrilinatexebis CanarTebiT. maTi xiluli simZlavre 2 m.-dea. aRwerligaSiSvlebis CrdiloeTiT, savaraudo gzis aRmosavleT ferdobzefiqsirdeba blokuri Camowyvetebi, romelTa wyvetis simaRledaaxloebiT 2 metria.km/niSnuli 54+200. am ubanze igoeTis teqtonikuri zRudaris amgebiqanebia gaSiSvlebuli. mis samxreT ferdobze fiqsirdeba Tixebisda konglomeratebis morigeoba. konglomeratiani qanis SrissimZlavre meryeobs 1.0-1.2 metris farglebSi, xolo TixebissimZlavre 1.0-2.5 metramdea. gaSiSvlebis saerTo simaRle amadgilas Seadgens 8.0 metrs. aRniSnuli naleqebi zedapirze Zliergamofitulia da TavianTi struqturis da Semadgenlobis gamoadvilad damyolni arian gamofitvisa da eroziuli procesebismimarT.km/niSnuli 54+450. am ubanze konglomeratebis simZlavre ufromatulobs da Seadgens 3.5-4 metrs. konglomeratebi kargad arianSecementebuli Tixiani kirqvis cementiT. aqve unda aRvniSnoT, romam ubanze saproeqto gzis qveS gadis wylis ori 1200 mm-iani mili,romlebzec zemodan gadafarebulia betonis filebi. am adgilidandasavleTiT 150 mmetris farglebSi agebulia betonis damcavikedlebi. kedelze fiqsirdeba konglomeratebis mcire blokebisCamoqceva.km/niSnuli 55+00. am adgilas saproeqto a/magistralis marjvenaferdobze ganviTarebulia mewyruli procesi. mewyruli sxeuliagebulia Tixebis da konglomeratebis morigeobiT. mewyerismorfologia blokuri tipisaa. mewyruli cirkis simaRle meryeobs5-10 metrs Soris. sigane cirkul (zemo) nawilSi Seadgens 45-50metrs. Mmewyruli sxeulis sigrZe (saproeqto trasamde) 100metramdea. mewyruli naleqebi dagrovilia saproeqtoa/magistralis vakisze da misi simZlavre am adgilas 4-6 metrsSeadgens. liTologiurad ki warmodgenilia erTmaneTSi areuliTixebis da konglomeratebis masisagan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 56

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur.7: mewyruli sxeuli saproeqto gzis aRmosavleTferdze (km.niSnuli 55+00)mewyruli procesis ganviTarebis mizezs am adgilas warmoadgensmewyris ferdobze gravitaciuli Zalebis da atmosferulinaleqebis zemoqmedeba, agreTve adre arsebuli sarwyavi arxidanwylis gaJonva. amJamad sarwyavi arxi dangreulia da gauqmebulimewyruli procesebis zemoqmedebis gamo.a/magistralis aRniSnuli ubani warmoadgens saSiSroebis maRaliriskis mqone monakveTs da aucileblad migvaCnia Catardes maszedetaluri sainJonro-geologiuri (geoteqnikuri) kvlevebimewyruli procesebis ganviTarebis sawinaaRmdegod da saWiriSemarbilebeli RonisZiebebis SemuSavebis mizniT.mewyruli procesebis ganviTareba fiqsirdeba agreTve meoreadgilas, kerZod aRwerili aqtiuri mewyruli monakveTisgan 120-150metriT CrdiloeTiT. aqac mkafiod SeiniSneba mewyrulisafexurebis ganviTareba. frontalur adgilas mewyris sigane 5-6metrs aRwevs, mewyruli ferdobis sigrZe ki am adgilas SeadgensdaaxloebiT 30-40 metrs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 57

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur.8: saproeqto gzis aRmosavleT ferdze mdebare maRali Zabviseleqtrogadamcemi xazis sayrdeni boZi (km.niSnuli 55+300)am adgilas arsebuli mewyruli sxeuli saSiSroebas uqmnis igoeTixviTi-lamisyanis mimarTulebiT gaWimuli maRali Zabvis eleqtrogadamcemi xazis sayrden anZas, romelic a/magistralis aRmosavleTferdobis Tavze dgas.km/niSnuli 55+100 - dan km/niSnuli 55+400 – mde, daaxloebiT 300metris sigrZeze, saproeqto a/magistralis marjvena ferdobidafaruli xSiri tye-buCqnaris safariT da raime saSiSi geodinamikuriprocesebis ganviTarebas adgili ar aqvs. aRvniSnavTmxolod imas, rom am monakveTis ukidures dasavleTiT mdebareobsmSrali xevi, romlis saSualebiTac sezonuri naleqebis dawvimebis gaZlierebis dros mosalodnelia niaRvrebis warmoqmna daam movlenebma SesaZloa gamoiwvios a/magistralis vakisisdatborva. a/ magistralis proeqtirebis da mSeneblobis dros esmomentic aucilebllad gasaTvaliswinebelia.saproeqto a/magistralis gayvanis mizniT gasuli saukunis 90-anwlebSi agebuli estakadis ximinjebis samxreTi dboloebis ubanSi,saamSeneblo a/magistralis xelovnurad gaWril ferdobzeSiSvldeba konglomeratebisa da Tixebis morigeoba. aRniSnuliqanebi aRmosavleT ferdobze aramdgrad mdgomareobaSi imyofebianKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 58

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi(suraTi) da Cvenis azriT am adgilas aucileblad unda moewyosmaTi damcavi sainJinro nagebobani (kedlebi).amis Semdeg teritoria ufro Crdilo-dasavleTiT md. lexurasmarcxena ferdobamde SedarebiT mdgradia sainJinroTvalsazrisiT.Semdeg monakveTze md. lexuras orive mxareze ganviTarebuliaWaliszeda pirveli terasa, romelic agebulia Tanamedrovealuviuri naleqebiT: liTologiurad es naleqebi warmodgeniliakargad damuSavebuli riynariT, qviSa-xreSis SemavsebliT. amubanze md. lexura awarmoebs aqtiur eroziul gamorecxvas xeobisorive mxareze.Cvenis azriT, aseve aucilebelia md. lexuraze (saxide gadasasvlelismonakveTze), detaluri sainJinro_geologiuri kvlevebisCatareba xidis burjebis saZirkvlis qanebis Sesaswavlad.md. lexuris gadakveTidan dasavleTiT 100_120 m-ze saproeqtoavtomagistralis alternatiuli varianti Zalian axlos gaivlis(5–6 m_Si) baqo-sufsis navTobsaden milTan. amitom es faqtiaucilebelad unda gaecnos da SeTanxmdes navTobsadenis kompaniisxelmZRvanelobasTan.am adgilis Semdgom Cqarosnuli avtomagistralis mimarTulebamiuyveba aRmarTs da ufro dasavleTiT Wris igoeTis teqtonikurizRudaris samxreT ferdobs. Semdeg miemarTeba arsebuli trasisparalelurad, CrdiloeTis mxridan. aRniSnuli ferdobi agebuliasustad Secementebuli konglomeratebisa da Tixa_TixnarebisSemcveli qanebisagan. avtomagistrali ferdobs Wris km. niSnuli60+00-mde, aRmosavleT TorTlas gadakveTamde. aRniSnuli ferdobisamxreTidan dafarulia bunebrivi tyis buCqnariT, xolo misiCrdiloeTi kalTa Sereuli tyis safariT. xsenebul ferdobzeavtomagistralis gayvanis dros aucilebeli gaxdeba gruntisCamoWra gzis vakisis mowyobis mizniT. amitom mosalodnelia ammonakveTze mcire mewyruli gadaadgilebebi da eroziuliprocesebis gaaqtiureba ferdobze. am movlenebis Tavidanasacileblad mizanSewonilad migvaCnia am monakveTzec gakeTdesdamcavi sainJinro nagebobani.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 59

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSikm/niSnuli 60+00. avtomagistrali kveTs md. aRmosavleT TorTlasda paralelurad miuyveba arsebul trasas CrdiloeTis mxridan,sofel renes mimarTulebiT. aRniSnuli teritoria tirifonisvelis farglebSia moqceuli, mosworebulia da odnav dariliaCrdiloeTisken; km/niSnuli 60+400-ze avtomagistrals gadakveTsigoeTi-rene-goris mimarTulebis maRali Zabvis eleqtrogadamcemixazi. misi sayrdeni boZi aucileblad iqneba gadasaadgilebeli,radganac igi usafrTxoebis derefanSia moqceuli.aRniSnul monakveTze teritoria agebulia niadagur – TixianiSedgenilobis qanebiT, romlis simZlavre 0,2-0,8 m_mde meryeobs. masqveS mosdevs aluviur _ proluviuri naleqebi, romelTa simZlavrexevebSi Seadgens 1,5-2,0 m_s. liTologiurad es ukanasknelniwarmodgenili arian kargad damuSavebuli qvargvalebisa daTixa_Tixnaris Semavseblisagan.km/niSnuli 62+500-mde teritoria mosworebulia, odnav daxriliCrdiloeTisken (6_8 gradusiT) da moqceulia tirifonis velissamxreT kideSi. niadaguri feni aq warmodgenilia moyavisfroferis TixnarebiTa da TixebiT, romelTa simZlavre 0,2 dan 0,4m_mde meryeobs. aRniSnuli teritoriis monakveTisainJinro_geologiuri pirobebis TvalsazrisiT mdgradia.km/niSnuli 62+500-ze avtomagistralis mimarTuleba gadakveTssamxreTidan CrdiloeTisken mimarTul mSral xevs. (sof. renespirveli xevi). am xevis CaWris siRrme 1-1,5 metramde meryeobs. misibortebi ar aris mdgradi. Tbilisi-goris axla moqmedi gzis qveSxevi moqceulia betonis filebSi.km/niSnuli 63+00-is farglebSi teritoria mdgradia, agebulebiTiseTivea, rogorc wina monakveTi. Tanamedrove geologiuriprocesebis ganviTareba arc aq aRiniSneba.km/niSnuli 63+00-ze fiqsirdeba sof. renes meore wyliani xevisgadakveTa. saWiro iqneba avtomagistralis gayvanisas es xevimoeqces betonis jebirebSi.amis Semdeg km/niSnuli 63+00 -dan km/niSnuli 77+00-mde sakvleviubnis teritoria mdgradia da Tanamedrve dinamiuri procesebisgavrceleba arc aq fiqsirdeba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 60

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSikm/niSnuli 77+00-dan dasavleTisken, arsebuli trasis marcxenaferdobze fiqsirdeba mewyruli procesebi. ferdobi am adgilasxasiaTdeba gorak-borcviani reliefiT. mewyeri stabiluria dasaporoeqto magistrals axlandel mdgomareobaSi raimesaSiSroeba ver Seuqmnis.km/niSnuli 76+800-dan 77+200-mde monakveTSi saproeqto trasamoqceulia dasavleT TorTlas xeobasTan Zalian axlos (1-6metris daSorebiT. saproeqto avtomagistralis savaraudogadakveTis ubanSi mdinaris mier teritoria Zlier daWaoebebulia,radganac am adgilze mdinaris xeoba meandres qmnis. xeobis CaWrissiRrme 2-3 metria. bortebze SiSvldeba aluviur-deluviuri Tixa-Tixnarebi, romelTa simZlavre meryeobs 0.3-0.5 metris farglebSi.mdinaris xeobis marjvena bortze SiSvldeba aluviuri kaWarkenWnariTixa-Tixnaris SemavsebliT. maTi simZlavre 2.0-4.0metramde icvleba. mdinaris marjvena ferdobze ganviTarebuliamewyruli Camoqcevebi, agreTve gverdiTi eroziuli da daxramvisprocesebi. a/magistralis es monakveTi warmoadgens maRali riskissaSiSroebis mqone ubans. amitom aucileblad migvaCnia aq Catardesdetaluri sainJinro-geologiuri (geoteqnikuri) kvlevebi.sur.9: geologiuri mdgomareoba arsebuli gzisgaswvriv gudabertyias monakveTze (km/niSnuli 76+800 dan 77+100-mde)KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 61

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimeore arsebiTi momenti am ubanze is aris, rom avtomagistralsaq samxreTi ferdobidan esazRvreba Zveli (stabiluri) mewyruliubnebi. am adgilas kargad fiqsirdeba mewyruli safexurebi, Tumcamoqmedi gzisTvis aRniSnuli procesebi am etapze raimesaSiSroebas ar warmoadgens. Cvenis azriT axali Cqarosnuliavtomagistralis proeqtirebis da mSeneblobis etapebze es faqtiaucileblad aris mxedvelobaSi misaRebi.Semdegi monakveTi dasavleTiT (km/niSnuli 80+00 mde) ukvemdgradia da a/magistralis mSeneblobisTvis sainJinriTvalsazrisiT raime sirTules ar qmnis.amgvarad, Cqarosnuli avtomagistralis igoeTi-sveneTis monakveTisgaswvriv Catarebuli vizualuri savele sainJinro-geologiurikvlevebis ganzogadoebis Sedegad, bunebrivi garemos sirTulisada geodinamikuri saSiSroebis mixedviT sakvlev teritoriazeSeiZleba gamoiyos sami kategoriis ubani:• geodinamikuri saSiSroebis dabali riskis.• geodinamikuri saSiSroebis saSualo riskis.• geodinamikuri saSiSroebis maRali riskis.pirveli kategoria moicavs teritorias, romelic mdebareobsmd. aRmosavleT TorTlas gadakveTidan (sof. gamdliswyaro) md.dasavleT TorTlas gadakveTamde. teritoria moqceuliatirifonis velis samxreT periferiul nawilSi. a/magistralissaproeqto monakveTi ganTavsdeba mosworebul, odnav CrdiloeTiTdaxril (6-8 gradusiT) relifze. am ubanze dinamikuri procesebisganviTareba ar SeiniSneba. sainJinro-geologiuri TvalsazrisiTteritoria mdgradia, magram am ubanSi aucilebelia gruntiswylebis doneebis dadgena.meore kategoria moicavs teritorias, romelic mdebareobs md.lexuras gadakveTidan dasavleTiT km/niSnul 60+00 – mde (sof.gamdliswyaromde). es teritoria agebulia TixebiT dakonglomeratebiT. am ubanze a/magistralis mSeneblobis drosmosalodnelia mewyruli procesebisa da ferdobis eroziuli(daxramviTi) procesis ganviTareba. aRniSnuli monakveTis mTelsigrZeze aucilebelia sainJinro-geologiuri kvlevebis CatarebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 62

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSida Sedegebidan gamomdinare sxvadasxva saxis damcavi sainJinronagebobaTa mSenebloba-mowyoba.mesame kategoria moicavs Semdeg ubnebs:a) sof. igoeTis teritorias km 54+100 niSnulidan md.lexurasgadakveTamde. am ubanze ganviTarebulia mewyruli procesebi,gverdiTi da ferdobuli eroziebi. am ubanze aucilebeliaCatardes detaluri sainJinro-geologiuri kvlevebi, aseveaucilebelia sainJinro damcavi nagebobani. damcavi nagebobismowyoba aucilebeli iqneba agreTve sof. igoeTis teritoriazeganTavsebul moqmed avtotrasasa da saproeqto avtomagistralsSoris.b) md. dasavleT TorTlas xeobasTan gadakveTa. am ubanzeaucilebelia detaluri sainJinri-geologiuri kvlevebis Catarebaa/magistralis gasayvanad saWiro estakadis sayrdeni burjebissaZirklis qanebis Sesaswavlad, aseve wylis saerTo analizisCatareba da betonis mimarT misi agresiulobis gansazRvrismizniT.8.2.4 seismuri pirobebisaqarTvelos teritoria kavkasiis seismurad aqtiuri regionisSemadgeneli nawilia da xmelTaSua zRvis seismur sartyelsmiekuTvneba. misi seismoteqtonikuri moZraoba da aqtivobamezobeli evropa-aziis da afrika-arabeTis filaqnebismoZraobasTan aris mWidro kavSirSi.geostruqturuli TvalsazrisiT saqarTvelos teritoriaaraerTgvarovani agebulebis aris. am mizeziT seismuri aqtivobacmozaikur xasiaTs atarebs. amiT aris gamowveuli saqarTvelosteritoriaze mosalodneli miwisZvrebis da seismuri saSiSroebissxvadasxva done (ix. TandarTuli seismuri ruka).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 63

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur.10: saqarTvelos seismuri rukaam suraTze mocemuli seismuri daraioneba dafuZnebuliageologiuri struqturebis Taviseburebaze, seismuri parametrebisgansazRvrasa da dedamiwis zedapirze miwisZvriT gamowveuliefeqtis gamoTvlaze. masze lurji feriT datanilia saproeqtoavtomagistralis mimarTuleba. warmodgenil rukaze teqtonikurizonebis maqsimaluri balianoba gamoTvlilia 2%-iani albaTobiT(50 wliani molodiniT) rixteris skalis Sesabamisad. rogorc amrukidan Cans, saavtomobilo magistralis sveneTi_ruisis monakveTiganlagebulia 8 baliani albaTobis miwisZvris saSiSroebis ubanze.miwisZvris zemoqmedeba avtomagistralze SeiZleba ori kuTxiTSefasdes:• miwisZvris Sedegad mosalodnelia avtomagistralis (xidebis,estakadebis, gvirabebis) mTlianobis darRveva, rac gaarTulebs anSeaferxebs moZraobas avtomagistralze da negatiur zemoqmedebasmoaxdens rogorc bunebriv, iseve socialur garemoze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 64

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• meore mxriv miwisZvris Sedegad avtomagistralis gaswvrivarsebuli qanebis da niadagebis Sreebis mTlianoba SeiZlebadairRves. rasac SeiZleba mohyves an mewyruli movlenebi uSualodmiwisZvris Semdeg mokle droSi, an geologiurad meore rigissaSiSi procesebis (Svavebi, qvaTacvena, mewyerebi, Rvarcofi da sxv.)gaaqtiureba.aseTi movlenebis Sedegad gamowveuli materialuri zaralisodenoba winaswar Zneli dasadgenia. amasTan aseve rTuli iqnebabunebriv da socialur garemoze negatiuri zemoqmedebisSefasebac. orive SemTxvevaSi avtomagistralis dazianeba misimSeneblobis xarisxze iqneba damokidebuli. amitomavtomagistralis mSenebloba Sesabamisad unda Catardes arsebuliseismuri saSiSroebis pirobebis aucilebeli gaTvaliswinebiTa dasamSeneblo normebis sruli dacviT.8.2.5 hidrogeologiasaqarTvelos hidrogeologiuri daraionebis mixedviT (i. buaCiZe,1970) sakvlevi teritoria miekuTvneba qarTlis arteziuli wylebisauzs, romelic Tavis mxriv warmoadgens saqarTvelos mTaTaSuadablobis arteziuli auzebis centralur nawils.zemoT dasaxelebuli arteziuli auzis hidrogeologiuripirobebi ganisazRvreba am raionis geologiur-struqturuli,geomorfologiuri, liTologiuri da sxva niSnebiT.winamdebare Tavi ZiriTadad Sedgenilia gasuli wlebisgeologiuri da hidrogeologiuri samuSaoebis safuZvelze,romlebic gamdidrebulia Cveni savele dakvirvebiTa da aRwerebiT.vinaidan CvenTvis saintereso monakveTi (igoeTi-sveneTi) qarTlisarteziuli auzis nawilia, aRwerac zogadad am regionis amnawils exeba. arniSnuli teritoriis farglebSi gamoiyofaSemdegi wyalSemcveli horizontebi:• Tanamedrove aluviuri naleqebis wyalSemcveli horizonti.• Tanamedrove da zedameoTxeulis deluviur-proluviuri naleqebiswyalSemcveli horizonti.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 65

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• mio-pliocenuri Tixa-qviSaqviani wyalSemcveli horizonti.• carculi asakis karbonatuli Sreebis wyalSemcveli horizonti.1. Tanamedrove aluviuri naleqebis (a G1v) wyalSemcvelihorizonti gavrcelebulia TiTqmis mTeli tirifonis velze.gansakuTrebiT didi simZlavriT es naleqebi aRiniSnebianmdinareTa xeobebSi, am naleqebis wyalSemcveloba ZiriTadad xdebamdinareTa wylebis infiltraciis, atmosferuli naleqebisa daxSir SemTxvevebSi sarwyavi arxebis xarjze. am wylebis qimiuriSmadgenloba hidrokarbonatul-sulfatur-kalcium-natriumiania.aris SemTxvevebi, roca wyalSi aRniSneba magniumis Semcvelobac.2. Tanamedrove da zedameoTxeuli asakis deloviur-proluviurihorizontis naleqebis gavrceleba ar aris Tanabari. isiniwarmodgenili arian rogorc fxvieri, aseve TixovaniwarmonaqmnebiT. am qanebidan wylis gamoJonva ZiriTadaddafiqsirebulia xeobebsa da xramian adgilebSi. wylistemperatura 9-13 gradusamdea. qimiuri SemadgenlobiT es wylebidaaxloebiT igivea, rac mis zemoT ganlagebul horizontebSi.3. mio-pliocenuri asakis naleqebis Semadgenloba mravalferovania.am asakis qanebi agebulia: TixebiT, konglomeratebiT,konglomeratiani TixebiT, qviSaqvebiani TixebiT, qviSaqvebiT daiSviaT SemTxvevaSi gravelitebiT. es qanebi sustaddislocirebulia. hidrogeologiuri TvalsazrisiT formacia,romelic Seicavs miwisqveSa wylebis horizontebs, ZiriTadadwarmodgenilia qviSaqvebisa da konglomeratebis dastiT, sadacTviTon wylis Semadgenloba maRali xarisxisaa da gamoiyenebadasalevad.saavtomobilo gzis samSeneblo derefanSi arsebuli wylissinjebze Catarebulma laboratoriulma kvlevebma cxadyo, romwylebi betonis mimarT agresiulobas praqtikulad ar amJRavneben.8.3 landSafti da miwis gamoyenebis pirobebisareabilitacio avtomagistrali, rogorc aRvniSneT, qarTlisbars miekuTvneba. mis farglebSi niadag-mcenareuli safarisramodenime zona gamoiyofa. md. liaxvis da misi Senakadebis auzSiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 66

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiniadagebi warmodgenilia yavisferi, yavisfer-karbonatuli daaluviur-karbonatuli saxesxvaobebiT. samSeneblosarekonstruqcioavtomagistralis dasawyisSi aRmosavleTidan(Savi tyis zegani) da samxreT - aRmosavleTidan (wlevis qedi)bunebrivi tyis zoli esazRvreba. ganviTarebulia eklovanbuCqovanida stepuri mcenareuli safari. danarCen teritoriazezogadad ufro simSralis moyvaruli mcenareebi sWarbobs.sof.gamdliswyaros, nawreti–SavSvebis da sveneTis raionebSi gzismimdebare teritoriebze mravalwliani xexilis baRebi da gzisorive mxares xelovnuri tyis zolebia qarsacavi zolebis saxiTgaSenebuli. mravalwliani xeebi warmodgenilia vaSlis, msxlis,atmis, TuTis qliavis da sxva kurkovani nairsaxeebiT. danarCenifarTobi kerZod, mdinare lexuras, aRmosavleT da dasavleTTorTlas xeobis orive mxareebze da kvernakes qedis Crdiloferdobze arsebuli farTobebi ZiriTadad erTwliani sasoflosameurneokulturebis (xorbali,simindi, kombosto, kartofili,pamidori da sxv.) saxnav-saTesad, an saZovrebad aris gamoyenebuli.8.4 niadagebi8.4.1. Sefasebis meTodologiaCqarosnuli avtomagistralis saproeqto igoeTi-sveneTismonakveTze 2007 wlis Teberval-martSi Catarebuli savelesamuSaoebis Sedegad Cvens mier aRwerili da Seswavlili iqna ammonakveTis farglebSi arsebuli sxvadasxva tipis niadagebi,romlebic gavrcelebulia ZiriTadad avtomagistralis gasxvisebis600 metrian (300+300) zolSi.vinaidan Cveni kvlevebis mizans warmoadgenda avtomagistralisgaswvriv amJamad arsebuli garemos fonuri mdgomareobis Seswavla– dadgena, amitom niadagis tipebis aRwerac zogad xasiaTs atarebsda ZiriTadad dafuZnebulia saqarTvelos niadagebis SesaxebdReisTvis arsebuli bolo wlebis literaurul monacemebze(S.sabaSvili 1965 w, T.uruSaZe 1977, 1997 w.), amis gardagamoyenebuli iqna Cvens mier savele samuSaoebis Catarebis drosmiRebuli faqtobrivi masala da niadagis qimiuri analizebisSedegebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 67

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisavele samuSaoebis dros niadagis tipebis vizualuri dadgenisada aRweris garda, Cvens mier Seswavlili da Sefasebuli iqnaniadagis eroziis done da xarisxi, risTvisac gamoyenebuliamorganis (2000w) saqarTvelos niadagebisTvis miRebuli eroziissimZimis klasifikacia.8.4.2 nidagis tipebirogorc savele dakvirvebebma da literaturuli masalebisSeswavlam gviCvena, avtomagistralis igoeTi-sveneTis monakveTisfarglebSi, saqarTvelos niadagebis arsebuli klasifikaciismixedviT axla moqmedi da aseve saproeqto avtomagistralisfarglebSi ZiriTadad gavrcelebulia nidagis sami tipi. eseniayavisferi niadagebi, yavisfer – karbonatuli niadagebi daaluviur – karbonatuli niadagebi (ix. niadagebis ruka, danarTi.)aqedan yvelaze didi gavrcelebiT (Cvens mier SeswavlilmonakveTebis farglebSi) yavisferi niadagebi xasiaTdebian. misiprocentuli raodenoba daaxloebiT 50–55% - ia. SedarebiT mcireareals ikavebs yavisfer-karbonatuli niadagebi (35–40%). xoloaluviur – karbonatuli niadagebi yvelaze mcire farTobze ariangavrcelebuli. isini damaxasiaTebelia mdinareebis lexurasa daTorTlas xeobaTa gaswvriv, viwro zolis saxiT.a) yavisferi niadagebirogorc ukve aRvniSneT, am tipis niadagebi yvelaze metigavrcelebiT xasiaTdebian. am tipis niadagebis formirebisaTvissaWiroa SedarebiT rbili da teniani klimaturi pirobebi. maTiwarmoqmnis procesSi gruntis wylebi naklebaT monawileoben,vinaidan isini zedapiridan sakmaod mniSvnelovan siRrmezemdebareoben.zogadad yavisferi niadagebi SeiZleba davaxasiaToT Semdegnairad:maTTvis damaxasiaTebelia diferencirebis sakmaod maRalimaxasiaTebeli, humusis Semcveloba meryeobs 3-dan 10% mde. amniadagebis geoqimiuri potenciali mJave reaqciiT xasiaTdeba,romelic siRrmis zrdasTan erTad sustdeba da neitralurSigadadis. aqedan gamomdinare, am niadagebisaTvis damaxasiaTebeliagadarecxvis sakmaod maRali koeficienti (sur. 8).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 68

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiMsur.11: mdelos yavisferi niadagebi sof. gamdliswyarosda sof. nawretis midamoebSiyavisferi niadagebi ZiriTadad mTagorian reliefze arianganviTarebuli. aseTi reliefisTvis ki damaxasiaTebelia CaWrilixeobebis da daRaruli zedapirebis siuxve. am tipisniadagwarmomqmneli masala deluviur-proluviuria, rac anarekliaim geologiuri masalisa da mcenareTa narCenebisa, romlebic amtipis reliefze izrdeba.. tipiuri yavisferi niadagebisgavrcelebis zonebisTvis damaxasiaTebelia mravalwliani,Sereuli tyeebis damaxasiaTebeli jiSebi (rcxilnari, wiflnari,iSviaTad muxnari da wiwvnari). Cveni monakveTisaTvisdamaxasiaTebelia Sereuli foTlovani tyis saxesxvaobani dagzebTan axlos xelovnurad gaSenebuli naZvnaris tyeebi daqarsacavi zolebi. s igoeTsa da gamdliswyaros monakveTzeCrdiloeTis mxridan da rene-axalSenis monakveTze samxreTismxridan. saerTod, am saxis niadagebisTvis damaxasiaTebeliaintensiuri gamofitva rasac xels uwyobs am zonaSi teqnogenuripirobebic – sasoflo-sameurneo saqmianobisTvis niadagisintensiuri gamoyeneba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 69

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSib) yavisferi karbonatuli niadagebiiseve rogorc yavisferi niadagebi, yavisfer – karbonatuliniadagebis gavrceleba avtomagistralis gasxvisebis zonaSisakmaod did farTs ikavebs. zog SemTxvevaSi igig ufro met farTsikavebs(gansakuTrebiT alternatiuli variantebis gaswvriv) vidreyavisferi niadagebi. am tipis niadagebis liTologiuriSemadgenloba ZiriTadad igivea, rac yavisferi niadagebisaTvis,oRond aq sWarbobs karbonatuli masalis Semadgenloba, racgamoxatuli aris mis saxelwodebaSi.aseTi niadagebi ZiriTadad warmoqmnilni arian deluviuriCamonataniT da maTi gavrcelebis ZiriTadi zonebia mTis Zirisnawilebi. mcenareuli safaris mixedviT am niadagebisTvisacdamaxasiaTebelia wiflnar – rcxilnar – muxnariani tyeebi.avtomagistralis gaswvriv gansakuTrebiT gavrcelebuliaxelovnuri fiWvis gaSenebuli tyeebi mdinare aRmosavleTTorTlas marcxena ferdze mdinare dasavleT TorTlas marcxenaferdze aseve kvernakis qedis Crdlo ganStoebaze da nawretiaxalSenis monakveTis fragmentul adgilebze.g) aluviur – karbonatuli niadagebialuviur karbonatuli niadagebi gavrcelebulia mdinare lexurasorive napirze da mdinareebis aRmosavleTi da dasavleTiTorTlas xeobebSi. niadagis es tipi sakmaod cvalebadia. misiZiriTadi masa, profilis sisqe, meqanikuri Semadgenloba,karbonatis, azotis, naxSirbadis Semcveloba da sxvamaxasiaTeblebi xSir SemTxvevaSi did diapazonSi meryeoben. esbunebrivia vinaidan yvela niadagis tipis ganmsazRvreliparametrebi (rac aucilebelia niadagis tipis dadgenisaTvis)damokidebulia mdinareTa dinamikaze, maT mier motanil masalissaxeze, am masalis liTologiur da meqanikur (zoma, wona)Semadgenlobaze da sxva kidev mraval procesebze. rogorcdasaxelebidan Cans, am tipis niadagebisaTvis damaxasiaTebeliaaluviuri masalis nairsaxeoba da karbonatis maRali Semcveloba..Tavis mxriv aluviur-karbonatuli niadagebi kidev or qvejgufadiyofian esenia:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 70

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi- axalgazrda terasebze warmoqmnili niadagebi;- Zvel terasebze warmoqmnili niadagebi;pirvel jgufs miekuTvnebian niadagebi, romlebic warmoqmnilniarian drois mcire monakveTSi da aqedan gamomdinare maTiprofilic sustia da naklebad mdgradi.meore jgufis niadagebisaTvis damaxasiaTebelia warmoSobis droismeti xangrZlivoba, profilis mdgradoba, rac gamoixateba masalisufro metad daxarisxebaSi – wvrili da msxvili fraqciebismorigeobaSi.sur.12:Aaluviur-karbonatuli niadagebi md. dasavleT TorTlas xeobaSi.8.4.3 niadagis eroziis Sefasebasaproeqto avtomagistralis gaswvriv niadagis eroziis Sefasebaganxorcielda savele kvlevebis dros jgufis mier CatarebulisamuSaoebis safuZvelze. eroziis albaToba Sefasda rogorcavtomagistralis gasxvisebis derefanSi, aseve mis mimdebareteritoriaze.Sefaseba ganxorcielda rogorc savele dakvirvebiTmiRebuli monacenebiT aseve arsebuli literaturuli masalisgamoyenebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 71

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSieroziis Sefasebis procesSi Cvens mier gamoyenebuli iqna 2000wels garemosdacviTi saagentos mier Catarebuli gamokvlevebi,niadagis danakargebis universaluri Secvlili gantolebis (TheUniversal Sait Loss Equation – USLE, morgani, 2000 w.) gamoyenebiT, raTayvela calkeuli gamoyofili eroziuli ubnisaTvis migvekuTvnebinaeroziis klasebi. USLE gantoleba (Wisehmeier and Smith, 1978)warmodgenilia Semdegnairad:A=RxkxSxLxCxPsadac A- niadagis saSualo wliuri danakargia, R - atmosferulinaleqebis eroziuli faqtori, K- niadagis eroziisadmimidrekilebis faqtori, S- ferdobis daxrilobis faqtori, L-ferdobis sigrZis faqtori, C- kulturebis ( mcenareuli safaris)marTvis faqtori da P- eroziis kontrolis faqtoria.rodesac zemoT aRniSnuli gantoleba calkeuli ubnebisSesafaeblad gamoiyeneba, gantolebis meSveobiT xdeba aRniSnulimovlenebis saSualo riagirebis prognozireba. qvemoT moyvaniliasaxelmZRvanelo cxrili, sadac mocemulia eroziis simZimisklasebi. is gakeTebulia 2000 wels morganis mier krnfildisuniversitetSi dasavleTis mimarTulebis saeqsportonavTobsadenisaTvis (baqo – sufsa).cxrili 3: morganis eroziis simZimis klasebissaxelmZRvanelo cxrili (2000 w.)eroziisklasisityvieriSefasebaeroziis tempi(tona/saaTSi)vizualuri Sefaseba1 Zlier mcire < 22 mcire 2-5niadagis gamkvrivebis, anqerqwarmoqmnisdamadasturebeli niSani araris. morecxvis angamorecxvis damadasturebeliniSnebi ar aris. No splashpedestals,an gaSiSvlebulifesvebi, an arxebi ar aris.niadagis zedapirzenawilobriv qerqwarmoqmna,lokalizebuli morecxva,magram gamorecxva ar aris anZlier mcirea. eroziuliKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 72

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSieroziisklasisityvieriSefasebaeroziis tempi(tona/saaTSi)vizualuri SefasebaRarebi yovel 50 – 100 metrSi.mcire splash pedestals ,sadac qvemo an gaSiSvlebulifesvebis qveSmyof niadagskargad icaven.3 saSualo 5-10morecxvis niSnebi arsebobs.uwyveti eroziuli Rarebiyovel 20 – 50 metrSi. splashpedestals da gaSiSvlebulifesvebi moniSnaven yofiliniadagis zedapiris dones.gaWuWyianebis saSiSroebisniSnebi.4 maRali10-50yovel 5 – 10 metrSi eroziisRarebis SeerTebuli da uwyveti qseli, anCaxramvebi yovel 50– 100metrSi. mcenareTa fesvebisada axalgazrda mcenareTasruli gamorecxva.SesaZlebelia saWiro gaxdesxelxali daTesva.gaWuWyianebisa da sedimentaciis saSiSroebis problemebibiefis qvmoTken.5 mwvave 50 – 1006 Zlier mwvave 100 – 500yovel 2-5 metrSi eroziisRarebis uwyveti qseli, anyovel 20 metrSi xramebisarseboba. ubanze misvlagaZnelebulia. mcenareulisafaris aRdgeniTi samuSaoebiSeferxebulia da saWiroasedimentaciuri zomebisgatareba. gzebi dazianebuliaeroziiT da meoradisedimentaciiT.yovel 5-10 metrSi Caxramvebisda eroziis Rarebis uwyvetiqselia ganviTarebuli.garemomcvel niadagze Zlieriqerqwarmoqmna SeiniSneba.xeebis da mcenareTa fesvebiTiTqmis mTlianadgaSiSvlebulia. ZlieriSlamwarmoqmna gaWuWyianebada evtrofirebis problemebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 73

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSieroziisklasisityvieriSefasebaeroziis tempi(tona/saaTSi)vizualuri Sefaseba7 katastrofuli >500eroziuli Rarebisa daCaxramvebis uwyveti, farToqseli: Zlieri Caxramvebi(metia 10000 kv. metrze) yovel2 metrSi. xe – mcenareTafesvebis umetesi nawiligaSiSvlebulia. seriozulidazianeba emuqreba niadagsada mis qveS mdebare Sreebs.eroziisa da sedimentaciisgamo adgilze da biefis qvedamimarTulebiT.cxrili 4: eroziis xarisxobrivi Sefasebakm/niSnuliprioritetuliriskfaqtorebismixedviTeroziisklasi(cifrulidasityvieriSefasebamorganismixedviT)adgilmdebareobissaxelwodebaspecialuri zomebi54+200-dan54+400-mde54+400-dan55+00-mde55+00-dan56+00-mde56+00-dan57+00-mde3 2 (mcire) igoeTisbenzingasamarTisadgurismaxloblad1 4(maRali) igoeTis saproeqtogzatkecilisdasawyisi1 5 (mwvave) mdinare lexurasorive sanapirozoli1 4 (maRali) gamdliswyaroskenmimavali gzisaRmarTiaramisaRebiaSemarbilebelizomebi uaxloesperiodSimisaRebiaSemarbilebelizomebi uaxloesperiodSimisaRebiazomebi 3 – 5wlisganmavlobaSi57+00-dan58+800-mde2 3(saSualo)gamdliswyarosmidamoebimisaRebiazomebi 3 -5wlisganmavlobaSi58+800-dan 3 2 (mcire) qvemo renes saswrafozomebis miRebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 74

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSikm/niSnuliprioritetuliriskfaqtorebismixedviTeroziisklasi(cifrulidasityvieriSefasebamorganismixedviT)adgilmdebareobissaxelwodebaspecialuri zomebi62+00-mde midamoebi aucilebeli araris62+00-dan66+00-mde3 2 (mcire) nawretis midamoebi saswrafozomebis miRebaaucilebeli araris66+00-dan72+00-mde3 2 (mcire) renes midamoebi saswrafozomebis miRebaaucilebeli araris72+00-dan76+700-mde3 2 (mcire) sofel axalSenisintervalisaswrafozomebis miRebaaucilebeli araris77+300-dan77+800-mde1 4(maRali)mdinare dasavleTTorTlas marcxenanapirimisaRebiaaucilebelisaswrafozomebi gzismSeneblobiswina etapze78+00-dan80+00-mde3 2 (mcire) sofel sveneTismidamoebisaswrafozomebis miRebaaucilebeli araris8.4.4 niadagebis dabinZurebis xarisxis SefasebaTbilisi-leseliZis saavtomobilo avtomagistralis igoeTisveneTismonakveTze gzis gasxvisebis zonaSi arsebuli gruntsa dagzis mier gadakveTil mdinareebSi dabinZurebis doneebisdasadgenad gzis gaswvriv aRebuli iqna niadagisa da wylissinjebi. dabinZurebis Sefasebaseba moxda maTSi mZime metalebisda toqsikuri elementebis fonuri Semcvelobis gansazRvrisaTvis,rac ori momentiT aris gamowveuli:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 75

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi1) sabWoTa periodSi iseTi obieqtebis, rogorc mSeneblobis, asevemaTi eqspluataciis periodSi saavtomobilo gzebis mier gruntisada wylis dabinZurebis SesaZleblobas arsebiTi yuradReba areqceoda. aRniSnulidan gamomdinare, miuxedavad imisa, romavtomobilebis sawvavad ZiriTada eTilirebuli benzinigamoiyeneboda, dReisaTvis ar arsebobs moqmedi avtogzisgasxvisebis derefanSi garemos (niadagi, grunti) mZime metalebiTdabinZurebis fonuri monacemebi.2) saproeqto saavtomobilo avtomagistralis eqspluataciaSiSesvlis Semdeg, mosalodnelia, rom satransporto saSualebaTanakadi mniSvnelovnad moimatebs, rac gamoiwvevs atmosferulihaeris gamonabolqvebiT dabinZurebis gazrdas.winamdebare dokumentaciiT gaTvaliswinebuli, garemosmdgomareobis fonuri informaciis dadgenisaTvis saWiroCatarebuli kvlevebis monacemebis arseboba da SemdgomSi maTiSedareba satransporto saSualebebis gazrdil raodenobisperiodSi monitoringul kvlevebis SedegebTan, saSualebasmogvcems Seafasebuli iqnes garemos dabinZurebis xarisxisSesaxeb informacia saavtomobilo gzis gasxvisebis derefanSi.niadagisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis fonurimdgomareobis Sefasebis mizniT avtomagistralis igoeTi-sveneTismonakveTis farglebSi, gasxvisebis derefnis orive mxares aRebuliiqna niadagis da wylis sinjebi. niadagis sinjebis aRebaganzorcielda gzi safaridan erTi metrsa da daaxlovebiTasormocdaaTi metris farglebSi. rac Seexeba wylis sinjebsmaTi aReba moxda avtomagistralis gadamkveTi ZiriTadimdinareebidan da sof axalSenSi moqmedi avtomagistralisCrdiloeTiT 20 metris moSorebiT arsebuli wyarodan. sulaRebuli iqna niadagis 16 da wylis 4 sinji. aRebis adgilebidatanilia geoekologiuri mdgomareobis rukaze (ix. danarTi #3).aRebuli sinjebis kvlevis meTodologianiadagisa da wylis nimuSebis aRebis meTodologia da maTigamokvlevis programa damyarebulia dReisaTvis arsebulsaerTaSoriso normebze, romelic mocemulia specialurKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 76

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiliteraturaSi: SOIL - Inspection of Quality and Geological Safety Accordingto International Standarts (1997);dasaxuli amocanis Sesabamisad da moqmedi normatiuli aqtebidangamomdinare, Cvens mier arsebuli saavtomobilo gzis igoeTi –sveneTis monakveTze winaswar iqna gansazRvruli niadagisnimuSebis aRebis adgilebi, aseve aRebis sixSire da damuSavebismeTodebi.niadagis nimuSebis aRebis adgilis SerCeva moxda, rogorcniadagis tipebis sxvaobisa da misi gzasTan siaxlovidangamomdinare, aseve imis mxedvelobaSi miRebiT raTa dagvedginamaTi dabinZurebis xarisxi gansakuTrebiT sasoflo-sameurneomiwis nakveTebSi. aRniSnuli mniSvnelovania vinaidan maTzemoyvanil sasoflo-sameurneo produqtebs ZiriTadad moixmarenavtomagistralis gaswvriv arsebuli soflebis macxovreblebi.nimuSebis aRebis adgilebi asxulia qvemodmoyvanil cxrilSi.niadagis nimuSebis laboratoriuli gamokvleva Catarda TbilisSikavkasiis mineraluri nedleulis institutis sertificirebullaboratoria “geoeqspertSi”. analitikuri gamokvlevis Sedegadniadagis sinjebSi gansazRvruli iqna:• mZime liTonebi;• mJavaSi xsnadi komponentebi;• kaliumi;• sulfat-ioni;• karbonati.niadagis mZime metalebiT dabinZurebis gamokvlevis Sedegebiavtomagistralis aRniSnuli monakveTis gaswvriv Catarebulianalitikuri kvlevis Sedegebi Sejamda da Seudarda evropisqveynebisa da msoflio standartebs.literaturuli kvlevis Sedegebi gviCvenebs, romavtomagistralebis gaswvriv tyviis koncentraciis maRalimaCvenebeli avtotransportis gamonabolqvTan aris uSualodKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 77

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidakavSirebuli, xolo mimdebare teritoriebze spilenZismomatebuli raodenoba arsebul sasoflo-sameurneo miwebzeSeiZleba agrarul saqmianobasTan iyos mWidro kavSirSi.niadagebSi mZime metalebiT gamowveuli damabinZurebeliraodenobis dasaSvebi normebi aRebulia rogorc holandiuristandartebis mixedviT, aseve msoflio standartebisgaTvaliswinebiTac. es monacemebi mocemulia qvemoT, cxrilissaxiT.cxrili 5: mZime metalebis Semcvelobisstandartebi niadagebisaTvis mg/kg-SielementisqimiurisimbolometalisdasaxelebaniadagSi mZimemetalebisfonuriSemcveloba(niderlandebisnormebi 1985)niadagSi mZimemetalebisfonuriSecveloba(msofliosnormebi 2000)Cu spilenZi 36 2_50Zn TuTia 140 10_300Pb tyvia 85 0.1_20Ni nikeli 35 1_100Co kobalti 20 1_50Cd kadmiumi 0.8 0.01_1.0As dariSxani 29 1_50laboratoriuli analizis Sedegad miRebuli monacemebi asaxuliaqvemodmoyvanil cxrilSi, romeliSic mocemulia mZime metalebisSemcveloba igoeT-sveneTis monakveTis gaswvriv arsebulniadagebSi.rogorc cxrilidan Cans mZime metalebis Semcveloba Cvens miergamokvleuli 12 sinjisTvis akmayofilebs saerTaSorisostandartebiT mocemul mniSvnelobebs. gamonakliss warmoadgensme-5 nimuSi, romlis dabinZurebis anomaliuri monacemebis mizeziver iqna dadgenili.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 78

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 6: sinjebSi mZime metalebis Semcvelobis fonuri monacemebi# da gziskm/niSnulim Z i m em e t a l e b i (mg/kg)Cu Zn Pb Ni Co AsSeniSvna1(kp76+300)2(kp76+300)3(kp76+300)4(kp76+300)5(kp70+00)6(kp70+00)7(kp70+00)8(kp70+00)9(kp64+00)10(kp64+00)11(kp64+00)12(kp64+00)13(kp58+00)14(kp58+0038.2 138.8 46.8 58.9 26.0 0.08 gzis marcxniv1 m42.1 210.4 31.6 56.1 24.0 0.29 igive mxares250 m -Si43.2 131.3 31.1 51.8 22.5 0.39 gzis marjvniv1 m39.7 276.5 31.1 58.8 24.2 0.35 igive mxares200 m-Si114.7 347.8 83.4 59.1 24.3 0.26 gzis marcxniv1,5 m44.5 105.9 30.8 44.5 26.5 0.18 igive mxares150 m-Si46.7 152.2 31.6 48.4 22.5 0.49 gzis marjvniv1,5 m58.5 88.7 35.9 63.9 30.1 0.78 igive mxares150 m-Si25.5 101.8 25.4 24.4 22.1 0.46 gzis marcxniv1,5 m34.4 72.3 22.4 58.5 24.1 0.09 igive mxares250 m-Si32.3 102.1 45.9 48.6 20.4 0.35 gzis marjvniv1,5 m24.2 68.8 22.5 54.4 24.2 0.27 igive mxares200 m-Si32.5 342.0 42.7 54.7 22.2 0.17 gzis marcxniv1,5 m31.5 83.9 31.5 62.9 24.4 0.11 igive mxares200 m-Si15 32.2 93.4 31.1 65.7 27.7 0.09 gzis marjvnivKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 79

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi(kp58+0016(kp58+001,5 m27.6 145.2 34.6 65.6 27.6 0.16 igive mxares200 m-Simoqmedi avtomagistralis kp 70+00 km-ze uSualod gzissiaxloves (1,5 m-Si). am nimuSis SemcvelobaSi sakmaod didiraodenobiT aRiniSneba spilenZisa da TuTiis raodenoba. asevemomatebulia TuTiis raodenoba me-13 sinjSi. Tu gaviTvaliswinebTim faqts, rom orive es sinji aRebul;ia moqmedi avtomagistralissiaxloves (1,5 m) SeiZleba vivaraudoT, rom spilenZisa da TuTiismomatebuli Semcveloba transportis gamonabolqviT SeiZlebaiyos gamowveuli.ufro rTulia #2 da #4 nimuSebis SemcvelobaSi gamovleniliTuTiis maRali koncentraciis interpretaciis sakiTxi. niadagis esorive sinji aRebulia avtomagistralidan 200 da 250 m-ismoSorebiT gzis sxvadasva mxares, sasoflo-sameurneo miwebisteritoriaze. meores mxriv igive monakveTSi, gzis gadamkveTiprofilis gaswvriv, magistralis siaxloves (1.5 m-Si) aRebulia #1da #3 sinjebi, isinic gzis sxvadasxva mxares. maTSi mZimemetalebis koncentracia dasaSveb normebSia (ix. cxrili). amitomra Tqma unda #2 da #5 nimuSebSi TuTiis momatebuli Semcvelobaar SeiZleba davukavSiroT avtotransportis gamonabolqvs.migvaCnia, rom am etapze ar SegviZlia calsaxad anomaluriSemcvelobis mizezis dadgena. Tumca SeiZleba vivaraudoT, romniadagebSi TuTiis moxvedra SesaZlebelia gamowveuli iyosxelovnurad, mosaxleobis mier sasoflo-sameurneo kulturebismRrnelebisagan dacvis mizniT, sawamlavi preparatis (cinkissulfidi) gamoyenebisSemTxvevaSi. amasTan sxva adgilebSisasoflo-sameurneo teritoriebidan aRebul sinjebSi cinkismaRali Semcveloba ar fiqsirdeba.daskvna: Tbilisi-leseliZis avtomagistralis igoeTi-sveneTismonakveTis gasxvisebis derefanSi niadagebis savele dalaboratoriulma Seswavlam gviCvena, rom am monakveTSi gvxvdeba 3tipis niadagebi: yavisferi, yavisfer-karbonatuli da aluviurkarbonatuli.maTma qimiurma Seswavlam gviCvena, rom am niadagebSimZime metalebis Semcveloba ZiriTadad akmayofilebsniadagebisTvis miRebul holandiur da msoflio standartebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 80

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimoTxovnebs. gamonaklisis saxiT SeiZleba aRiniSnos elementebi:TuTia da spilenZi, romelTa anomaluri Semcveloba aRiniSnebaavtomagistralis mimdebare fragmentul monakveTebze. amdabinZurebis mizezi avtomagistralis siaxloveSi arsebulfarTebze SeiZleba avtotransportis gamonabolqvisintensivobasTan iyos kavSirSi. TuTiisa da spilenZis anomaluriSemcveloba avtomagistralidan mocilebul farTobebze, Cvensmier Catarebuli gamokvlevebis am etapze Znelad asaxnelia. igisavaraudod SeiZleba dakavSirebuli iyos, mosaxleobis miersasoflo-sameurneo savargulebis Sxamqimikatebis, mRrRnelebissawinaaRmdego preparatebis an qimiuri sasuqis xmarebasTan.8.4.5 zemoqmedeba niadagebzeniadagis ganadgureba, niadagis SemWidroveba, niadagis erozia daniadagis dabinZureba aris niadagze zemoqmedebis is ZiriTadisaxeebi, romelic mosalodnelia igoeTi-sveneTis gzis monakveTismSeneblobis procesSi.niadagis ganadgurebis SesaZlebloba SeiZleba minimumamde iqnesdayvanili, radgan samSeneblo teritoriidan niadagis fenamoiWreba, Seinaxeba da SemdgomDgamoiyeneba, rogorc es aRweriliaSemarbilebeli zoma #4-Si (Tavi 9.2. Semarbilebeli zomebi).erozias SeiZleba adgili hqondes viwro xevebis fskerze daxevebis gaswvriv, sadac droebiTi nakadebi recxaven danaleqmasalas da gadaaqvT is reliefis ufro dabal nawilSi.teritoriis danarCen nawilSi zedapiri irecxeba zedapiruliwylis nakadebiT. ferdobebis mdgradoba SeiZleba dairRves amteritoriaze gzis gayvanis Sedegad. eroziam SeiZleba gamoiwviosarsebuli mewyrebis “gaRviZeba” igoeTis midamoebSi da axalSensada sveneTs Soris mdebare monakveTze. gzis gayvanis Sedegadwarmoqmnilma narCenma masalam SeiZleba gamoiwvios mcenareulisafaris dazianeba da gaaZlieros eroziisa da ferdobebismdgradobis problema. arxebis Caketvisa da wylis nakadebismaregulirebeli struqturebis dazianebis Sedegad zedapiruliwylebis mimarTulebis Secvla zrdis eroziuli procesebisganviTarebis SesaZleblobas. niadagis erozia gzis ZirSi,saiTkenac miemarTeba koncentrirebuli nakadebi gadaxuruli daRia sadrenaJo arxebidan. niadagebis grZelvadiani degradaciaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 81

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimisasvleli gzebis, karierebis, nagavsayrelebis, samSeneblobanakebis da a.S. ubnebze.SemTxveviTi xasiaTis dabinZurebas SeiZleba adgili hqondesavariuli daRvrebis Sedegad tvirTebis gadaadgilebis da maTiCatvirTva/gadmotvirTvis dros an saxelosnoebTan, im SemTxvevaSi,Tu moxdeba naxSirwalbadebis, toqsikuri da koroziulinivTierebebis gaJonva.qronikuli xasiaTis dabinZurebas miekuTvneba yvela saxisdabinZureba, warmoqmnili avtomagistralis eqsploataciis drossatransporto, saremonto da sxva samuSaoebidan:• gamonabolqvebiT gamowveuli dabinZureba: naxSirwalbadebi, tyvia,a.S.,• satvirTo manqanebidan gamonaJoni zeTebi, antifrizi an refriJenti;• manqanebis koroziis Sedegad warmoqmnili metalis narCenebi;• sapoxi mineraluri da sinteTuri zeTebi;• samrewvelo narCeni wylebis CaSveba wylis nakadebSi.niadagebis dabinZureba kavSirSia atmosferuli haerisa da wylisdabinZurebasTan. am saxis dabinZurebis ZiriTadi gamomwvevi sagzaotransportia. amgvar dabinZurebas ZiriTadad warmoqmnis mZimemetalebi, PCB, arawvadi naxSirwyalbadebi da mtveri.damabinZureblebi xvdeba da rCeba mcenareTa foTlebze anSeiwoveba maTi fesvebis mier. gzis samSeneblo samuSaoebiTwarmoqmnili Txevadi da myari narCenebis arasworma ganTavsebamaseve SeiZleba gamoiwvios niadagebisa da gruntis wylis SesaZlodabinZureba.8.5 hidrologia da zedapiruli wylis xarisxiam nawilSi moyvanilia zedapiruli wylebis hidrologiurimonacemebi da am wylebis xarisxis Sefaseba savele dalaboratoriul kvlevebze dayrdnobiT. asaxulia tirifonisvelis, igoeT-sveneTis monakveTis Cqarosnuli avtomagistralisorive mxares 300+300 m-iani derefnis farglebSi hidrologiuriqselis Sesaxeb arsebuli informacia.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 82

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.5.1 wylis ZiriTadi obieqtebisavele samuSaoebis periodSi Cqarosnuli avtomagistralis igoeTsveneTismonakveTSi dakvirvebis safuZvelze davadgineT, rom ammonakveTis farglebSi avtomagistralis mier gadaikveTeba xidebissaxiT Semdegi wylis obieqtebi: md. lexura, md. aRmosavleTi dadasavleTi TorTla da agreTve mravali patara xevi, romlebicwliuri drois TiTqmis ¾ periodis ganmavlobaSi mSlar xevebswarmoadgenen. (ix. cxrili)cxrili 7: gzis gadamkveTi mdinareebisa da xevebis cxrili:mdinaris,xevissaxelwodebaa.magistraliskm/niSnuliGPS-iT gansazRvrulikooordinatebigrZediganedisimaRlezRvisdonidanmd. lexura 56+423 38451300 4649438 671aRm. TorTla 58+501 38449404 4649952 675renes I xevi 62+005 38446013 4650783 742renes II xevi 63+268 38445328 4651046 740nigozas xevi 64+157 38444271 4651440 739Cobalauris xevi 65+102 38443114 4652081 738orWosanis xevi 66+154 38442168 4652311 741xurvaleT. xevi 67+236 38441101 4652481 745nawretis I xevi 70+247 38438599 4652726 740nawretis II xevi 70+324 38438049 4652662 739qv. SavS. I xevi 72+349 38436716 4652709 751qv. SavS. II xevi 72+052 38436326 4652715 729SavSvebis I xevi 72+245 38436125 4652721 723SavSvebis II xevi 73+141 38435819 4652737 724SavSvebis III xevi 73+450 38435228 4652759 718axalSenis aRm.xevi74+051 38434432 4652942 708axalSenis das. 75+141 38433528 4653027 690KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 83

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSixevi (mSrali)md. das.TorTla(maqs. miaxl.adg.)77+016 38431414 4652988 668a) mdinare lexuramdinare lexura saTaves iRebs didi kavkasionis samxreTi ferdisfarglebSi hifsometriulad 1509 metris simaRleze. misi sigrZe 53kilometria. igi moedineba qarTlis maRlobze da warmoadgensmdinare mtkvris marcxena Senakads. mdinare lexura arsebul dasaproeqto gzebs kveTs 56.4 km/niSnulze. xolo Semdeg miedinebasamxreTisken mdinaris Sevseba xdeba damdnari Tovlis,atmosferuli naleqebis da gruntis wylebis periodTan arisdakavSirebuli.mdinare lexuras wyalSemkrebi auzis farTi 289 kv.km.-s Seadgens,xolo danaleqebis dagroveba mWidrod dakavSirebulia mdinarisxarjTan, romelic rogorc ukve iqna aRniSnuli Zlier meryeobswlis periodebis, anu sezonuri naleqebis mixedviT.sur. 13: md. lexura igoeTi-samTavisis monakveTzeKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 84

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSib) mdinare aRmosavleTi TorTlasaTaves iRebs sof. zemo bagebis midamoebSi, zRvis donidan 1300metr simaRleze da misi saerTo sigrZea 26,5 km. is mdinarelexuras marjvena mxridan erTvis sof igoeTTan. mdinaris xeobisvardna 690 metria, xolo saSualo qanobi Seadgens 0,026%. misiwyalSemkrebi auzis farTobi 54 kvadratuli kilometria,profilis saSualo simaRle ki zRvis donidan 910 metri.wyalSemkrebi auzis geologiuri agebuleba erTferovania. igiZiriTadad miedineba mesameuli asakis nacrisfer Tixovan qanebSi,am mizeziT wyali gajerebulia Tixovan-niadagiani nawilakebiT,TiTqmis mudam mRvriea da adgilobrivi mosaxleoba mas amis gamoturtlas uwodebs.zogadad mdinaris xeoba viwroa da 250-300 metrs ar aRemateba, immonakveTSi ki sadac avtomagistrals gadakveTs (ix. cxrili)kalapotis sigane 4 metrs uaxlovdeba.md. aRmosavleTi TorTla ZiriTadad ikvebeba gruntis wylebiT,wvimis da Tovlis naleqiT, wyaluxvia gazafxulze daSemodgomaze, xolo wyalmarCxi zamTrisa da zafxulis TveebSi.adgilobrivi mosaxleoba zafxulis periodSi mis wyals mcirearxebis saSualebiT mimdebare sasoflo-sameurneo miwebissarwyavad iyenebs.g) mdinare dasavleTi TorTlamdinare dasavleTi TorTla saTaves iRebs zRvis donidan 144 metrsimaRleze, sof. qveda Woldasgan samxreT-dasavleT mxares 2,5 kmze.misi sigrZe 31 kilometria da md. mejudas marcxnidan gorismidamoebSi erTvis. mdinaris profilis saSualo daxriloba0,0262%-ia, profilis saSualo simaRle zRvis donidan 813 m-ia.wyalSemkrebi auzisfarTi 197 kv. metri.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 85

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur. 14: mdinare das. TorTla gudabertyias monakveTSimdinare das. TorTla gruntis wylebiTa da sezonuri naleqebiTikvebeba. isic wyaluxvia gazafxulsa da Semodgomaze, xolowyalmarCxi zamTarsa da zafxulSi.md. aRmos. TorTlas xeoba ZiriTadad Sida qarTlis velzemdebareobs, samxreT-dasavleTiT aris mimarTuli da mesameuliasakis Tixian-gravelitian da niadagis Semcvel qanebSi miedineba,ris gamoc isic TiTqmis mudam mRvriea.mdinaris xeoba aluviur velSi mixveul-moxveulia, daberebuli dagansakuTrebiT misi auzis qvemo welSi xSir meandrebs qmnis.arsebul avtomagistrals misi xeoba 76+800km. niSnulzeCrdiloeTidan maqsimalurad uaxlovdeba da TiTqmis 300-350 metrissigrZeze miuyveba dasavleTiT marcxena meandres eroziulireliefiT (flates saxiT). am monakveTze mdinaris gamokveTilimeandres marcxena ferdis daSoreba gzidan 1 dan 6 metramdemeryeobs.am adgilidan mdinaris dinebis mimarTulebiT cota ufro qvemoT,saTavidan 29 kilometrze, md. aRmosavleTi TorTlaavtomagistrals, sof. berbukTan gadakveTs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 86

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.5.2 zedapiruli wylebis dabinZurebis xarisxis Sefasebarogorc avRniSneT, Tbilisi_leseliZis avtomagistralis igoeTisveneTismonakveTze Cvens mier aRebuli iqna wylis 4 sinji (md.lexura, md. aRmosavleT TorTla, md. dasavleTi TorTla, sof.axalSenis wyaro). wylis sinjis aRebamde adgilze iqnaSemowmebuli wylis savele parametrebi: temperatura da risSemdegac momqmedi meTodikis dacviT, laboratoriis mier winaswarSemowmebul da damuSavebul boTlebSi iqna aRebuli wylissinjebi 2 l. moculobiT.laboratoriaSi Catarebuli analizis safuZvelze ganisazRvra:• wylis saerTo fiziko_qimiuri maxasiaTeblebi;• saerTo sixiste;• saerTo tutianoba;• agresiuli CO2 ;• per. Jangbadoba;• wylis Semcveli kaTionebi da anionebi;• siliciumis Semcveloba;• aluminis Jangis Semcveloba;• mZime metalebi;• saerTo mineralizacia;• eleqtro gamtaroba;wylis sinjebis aReba moxda avtomagistralis gadamkveTi ZiriTadimdinareebidan da sof axalSenSi moqmedi avtomagistralisCrdiloeTiT 20 metris moSorebiT arsebuli wyarodan. mocemulqveTavSi aRwerilia zedapiruli wylebis qimiuri gamokvlevisSedegebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 87

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 10: wylis qimiuri gamokvlevis Sedegebi# wylisdasaxeleba1. das.TorTla2. axalSeniswyaro3. aRm.TorTlasavele gansazRvra laboratoriuliparamertrebioPHTsaerTo mSralimineralizacia naSTi mg/lmg/l6.5 8 418.3 3146.5-7.0 9 749.4 6797.0 10 400.5 2784. lexura 7.0 7 1175.9 1275cxrilSi mocemulia savele pirobebSi gansazRvruli PH parametrida temperatura. Tu gaviTvaliswinebiT sinjebis aRebis adgilsada wlis dros (savele gazomvebi Catarda Tebervlis TveSi), wylistemperaturis meryeoba TiTqmis umniSvneloa, iseve rogorc PHparametri. wylis sixiste damokidebulia kalciumis karbonatiskoncentraciaze, amitom SeiZleba iTqvas, rom md.lexuras wyaliSedarebiT ufro xistia, vidre sami danarCeni sinjis da meryeobs8_10 -is farglebSi. aseve didia md. TorTlas da md. lexuraswylis sinjSi mSrali naSTis raodenobac. es SeiZlebadavukavSiroT mdinaris kalapotSi karbonatuli qanebisarsebobasTan da mdinaris mier kirqvian-karbonatuli qanebisgarecxvasTan.rogorc axalSenis wyaro, aseve md. lexuras wyali didimineralizaciiT xasiaTdeba.yuradRebas iqcevs is faqti, rom gamokvleul wylis sinjebSi araRmoCnda mZime metalebi, aseve kvalis doneze ganisazRvrakaliumis, rkinis kaTionebi da CO3 da NO3 anionebi. danarCensinjebSi kaTionebisa da anionebis Semcveloba sxva parametrebTanerTad mocemulia qvemodmoyvanil cxrilSi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 88

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 11: kationebis da anionebis semcveloba wylis sinjebSi# el.gamtarobaom-1/smpermang. kaTionebianionebiJangbadimg/l Ca MMg Na SO4 HCO3 Cl1. 1.3 1.68 65.13 16.53 21.16 55.2 250.1 10.182. 3.2 1.98 100.88 26.14 74.00 193.7 311.1 43.533. 1.1 0.39 201.02 16.12 6.44 48.6 250.1 5.254. 9.9 11.5 120.66 62.64 126.50 436 378.2 50.60wylis sinjebis laboratoriulma analizma gviCvena:eleqtrogamtaroba, iseve rogorc permanganatuli JangbadimaRalia md. lexuras wyalSi. igive SeiZleba iTqvas kaTionebisa daanionebis Sesaxeb. md. lexuras wylis sinjSi da axalSenis wyaroswylis sinjebSi maRalia kalciumis, magniumis da natriumiskaTionebis Semcveloba, vidre das. da aRm. TorTlas wylebisSemcvelobaSi. am elementebis siWarbis mizezi SeiZlebasavaraudod ukvavSirdeba am wylebis dinebas zedaiurul-carculiasakis karbonatul qanebSi, sadac SeiZleba xdeba am elementebiTwylis gamdidreba.aseve mniSvnelovania is faqti, rom arcerT wylis sinjSi mZimemetalebis arseboba ar dafiqsirda.8.5.3 zemoqmedeba zedapirul da gruntis wylebzemSeneblobis etapze Semdegi Zemoqmedeba aris mosalodnelizedapirul da gruntis wylebze:momatebuli simRvrive (Sewonili nawilakebi) Slamis da qviSisCarecxvis gamo, romelic gamowveulia mSeneblobis Sedegadwarmoqmnili eroziuli procesebiT (samSeneblo moednebze, gzisgaswvriv miwis moWris da dayris Sedegad, narCenebis dayrisSedegad. rogorc Sedegi - wylis xarisxis gauareseba damomatebuli sedimentacia. samSeneblo saqmianobis zemoqmedebamd.lexuras da md.TorTlas aquatikur ekosistemebze, aseve xevebze,romelsac kveTs trasa. wylis naxSirwyalbadebiT (zeTebiT,sawvaviT) da saRebavebiT dabinZurebis potenciuri riskebiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 89

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimSeneblobis periodSi, rogorc uSualod gasxvisebis zolSi, asevesamSeneblo danadgarebidan, asfalTis qarxnebidan.gzis eqsploaciis etapze Semdegi zemoqmedeba aris mosalodneli:garkveuli cvlilebebi md.lexuras da mcire nakadulebishidrologiur rejimebSi, gamowveuli xidebis mSeneblobiTigoeTis midamoebSi, da Sesabamisi zemoqmedeba infrastruqturaze,sasoflo-sameurneo miwebze da ekosistemebze, romlebicganlagebulia momdebare teritoriebze. SesaZlo cvlilebebizedapiruli da gruntis drenaJis reJimebSi (sadac gza kveTswyalSemkreb gorizontebs, nakadulebs da sxva). aseveeqsploataciis periodSi wylis dabinZureba naxSirwyalbadebiT(sawvavi, zeTebi) da saRebavebis komponentebiT gzis gaswvriv.gruntis da zedapiruli wylebis potenciuri dabinZurebapesticidebiT an herbicidebiT, romelsac gamoiiyneben mcenareebisSesawamlad.8.6 florawinamdebare TavSi aRwerilia Tbilisi-leseliZis saavtomobilogzis Sida qarTlis regionis mcenareuli safari, romlisfarglebSic moiazreba igoeTi-sveneTis raionic.mcenareuli safaris literaturuli wyaroebis (r. qvaCakiZe“saqarTvelos geobotanikuri daraioneba” Tbilisi 1996w)monacemebiT aRwerasTan erTad Catarda savele gasvlebic, raTadazustebuliyo dReisaTvis arsebuli situacia. saWiroa aRiniSnos,rom sakvlevi derefnis botanikur Sefasebas drois simcire dazamTris periodi arTulebda, ris gamoc kvleviT samuSaoebTanerTad gamoyenebuli iqna literaturuli monacemebic. undaaRiniSnos, rom saqarTvelo erT-erTi im qveyanaTagania, romlismcenareuli safaric gadametebuli anTropogenuri wnexis gamoZlierad aris dazianebuli.8.6.1 Sida qarTlis geobotanikuri raioniSida qarTlis botanikuri raioni, romlis farglebSic moqceuliasaproeqto igoeTi-sveneTis teritoria, moicavs Sida qarTlisvakeebs da maTze aRmarTul serebs. raionis teritoriaSemosazRvrulia xemo imereTis, qsan liaxvis, fSav-mTiuleTis,kaxeTis, qvemo qarTlisa da samcxis teritoriebiT. teritoriaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 90

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSirTuli reliefiT xasiaTdeba, umetesi nawili vakea, romelicdaserilia md. mtkvriT da misi mravalricxovani SenakadebiT(frone, lexura, TorTla, qsani, aragvi, liaxvi da sxva). raionisabsoluturi simaRle meryeobs 550_850 metris farglebSi. mdmtkvrisa dam is zogierT SenaerTSi kargadaa gamosaxuliakumulaciuri terasebi. rTuli reliefiT xasiaTdeba vaketeritoriebze aRmarTuli serebic, mag. kvernakis seri, romelic mdfronedan md. aragvamdea gadaWimuli. aRniSnuli seri CaWriliakavkasionidan Camomdinare md. mtkvros marcxena SenakadebiT_qsani,lexura, TorTla, liaxvi da sxva. raionis hava mSralikontinenturia.Savi zRvis haeris masebis gavlena lixis qediTSezRudvis gamo umniSvneloa. raionis mcenareuli safarigenetikuradda struqturuli organizaciis mixedviT rTul suraTsiZleva. Soreul (geologiur) warsulSi raionis teritoria_vakeebida serebis kalTebi_ TiTqmis mTlianad tyeebiT iyo dafaruli,romelTa Sorisac dominirebda muxnari (Guergus iberika), rcxilnari(Carpinus caucasica), wiflnari (Fagus orientalia); mogvianebiT tyissafari anTropologiuri zemoqmedebis Sedegad TandaTan Semcirda,bevrgan ki (ZiriTadad vakeebze) mTlianad ganadgurda.mniSvnelovani zewola ganicada mdinareTa terasebze arsebulmaQWalis tyeebma, maT adgilze zogan Camoyalibda meoradimcenareuloba_hemiqserofiluri da qselofiluri buCqnarebi dabalaxeuli cenozebi.teritoriebis umetesi nawili daikavasasoflo-sameurneo savargulebma.8.6.2 igoeTi-sveneTis teritorebis farglebSi arsebuli mcenareulisafarisaavtomobilo gzis igoeTi-sveneTis monakveTis farglebSiarsebuli tyiani teritoria, romelzec SesaZlebelia negatiurizemoqmedeba moaxdinos proeqtiT gansazRvrulma gzis samSeneblosarekonstruqciosamuSaoebma mxolod sof. igoeTis mimdebareteritoriaze ganlagebuli. aRniSnuli tyis masivi amJamadfunqcionirebadi saavtomobilo gzidan dacilebulia daaxlovebiT80 metriT, xolo am monakveTis farglebSi gasayvani alternatiulitrasidan dacilebuli iqneba daaxlovebiT 120 metriT. tyewarmodgenilia ZiriTadad amonayari dabali warmadobis muxnarebiT(Guercus iberica), ifani (Fraximus excelsior), mindvris nekerCxali (Acercampestral), rcxila (Carpinus caucasica) da sxva. qvetye muxnarkoromebSi Seqmnilia jagrcxilas (Carpinus orientalis) mier SigadaSigKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 91

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSereulia Sindi (Carnus mas), Txili (Carulus avellana), Rvia (Tuniperusufesiena vulgare), askili (roza canina), kuneli (Grateaegus kyrtostula),Trimli (Cotinus coggygria) da sxva. raionis teritoriaze (vakeebi,serebis kalTebi) sakmao farTo gavrcelebas aRwevshemiqselofiluri da qselofiluri buCqnarebi, romelTaabsoluturi umravlesoba meoreulia, isini ganviTarebulia vakisada Walis tyeebis, agreTve serebis kalTebis naalagevze.sur. 15: Trimli (mowiTalo feris)buCqnarTa Soris dominirebs_ZeZvianebi (Paliurus spina christi),graklianebi (Spiraen hipericifolia), jagrcxilianebi (Carpinus orientalia),aseve polidominanturi nairbuCqnarebi (Savjaga-Rhamnus pallasii),ZeZvi-P(aliurus spina Christi), Rvia-L(uniperus oblonga) da sxva, yvelazemSral adgilsamyofelebSi qva-RorRian niadagebze ganviTarebuliazRarbianebi (Acantholimon lepturoidea, a. fominil), uroianebi (Thumustiflisienia) da sxva.sakvlevi teritoriis aRmosavleT periferiaze (KP 55+500)arsebuli benzingasamarTi sadguris mopirdapired, aq arsebulicementis bunkeris Crdilo—dasavleTiT misgan daaaxlovebiT 20KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 92

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimetris dacilebiT (igoeTi—sveneTis monakveTis marjvena mxares)dafiqsirebuli iqna saqarTvelos wiTeli wignis saxeoba kavkasiisastragali glerZi (Astragalus caucasicus). populacia warmodgeniliaermaneTisagan sakmaod daSorebuli (4—5 m) ramodenime individiT,romelTa simaRle daaxlovebiT 25—30 sm-ia. habitati warmoadgenssamxreT-dasavleTis eqspozicias, 20—25 gradusis daqanebis xriok,qvian ferdobs.sur.16: kavkasiis astrogalisakvlevi teritoriis ukidures dasavleT nawilSi (lamisyanisgadsaxvevidan aRmosavleTiT, Tbilisi—igoeTis saavtomobilogzis marjvena mxares) sarekonstruqcio monakveTis farglebSi,mSenebare estakadis dasawyisidan samxreT aRmosavleTiT,daaxlovebiT 40 metris dacilebiT, ferdobze (gzidan 8 m-isdacilebiT) dafiqsirebuli iqna saqarTvelos wiTeli wignissaxeoba—qarTlis iordasalami (Paeonia cartalinica). habitatiwarmodgenilia ferdobze gamaval gruntis gzaze, romelic amJamadgayamirebulia da dafarulia buCqebiTa da balaxovani safariT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 93

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur. 17: qarTlis iordasalamizemod aRniSnuli dafiqsirebuli maRali sakonservacioRirebulebis saxeobaTa (kavkasiis astrogali, qarTlisiordasalami) Tanamedrove mdgomareobis Sefasebam aCvena, romaRniSnuli saxeobebi Sesabamis fitocenozebTan (stepi, ZeZviani,nairbuCqnari) erTad ganicdian sust uaryofiT zemoqmedebas, racZiriTadad pastoraluri faqtoriTaa (mouwesrigebeli Zoveba)ganpirobebuli. gzis mSenebloba-rekonstruqciis pirobebSi orivesaxeoba uSualod sagzao samuSaoebis arealSi moeqceva, racSesabamisad gazrdis maTi ganadgurebis risks. zemoaRniSnulidangamomdinare, kavkasiis astragalisa da qarTlis iordasalamispopulaciebis SenarCuneba unda ganxorcieldes sakvlevteritoriaze arsebuli individebis saeqsploatacio derefnisgareT mdebare usafrTxo nakveTebze gadargvis an moTesvismeTodiT.md. dasavleT TorTlas Walur nawilSi, saavtomobilo gzis 77-ekm-s mimdebared, mdinaris meandrul nawilSi ganviTarebuliaWaobis mcenareuloba, romlis SemadgenlobaSi aRiniSneba leli(Phragmites communia), laqaSi (Typha latifolia) da sxva.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 94

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi.sur. 18: Waobis mcenareuloba md. dasavleT TorTlas WalaSi(gudabertyias monakveTi)8.7 faunasaqarTvelo gaerTianebulia palearqtikis biogeografiul olqSida gamoirCeva biomravalferovnebis da endemizmis maRali doniT.am regionSi anTropogenuli presi sakmaod mZlavri daprogresirebadia. swored amitom igi erTerTia im ocdaxuTi e.w.`cxeli wertilidan”, rommelic msoflios yvela garemosdacviTiorganizaciis yuradRebis qveSaa.saqarTvelos teritoriaze, misi geografiuli maxasiaTeblebisgamo, gvxvdeba mravalferovani klimati, rac ganapirobebsmcenareuli safaris did mravalferovnebas, Sesabamisad didisiuxviT xasiaTdeba cxovelTa samyaroc. dyeisaTvis faunis bevrisaxeoba gadaSenebis pirsaa misuli, es ki imas niSnavs, romyvelaferi unda gakeTdes, raTa SenarCunebuli iqnes qveynisbunebis, Tundac dRevandeli unikaluri saxe.Tbilisi-leseliZis saavtomobilo trasis igoeTi-sveneTismonakveTis farglebSi Casatarebeli samSeneblo-sarekonstruqciosamuSaoebis teritoria Sedis Sida qarTlis regionSi da funisSemadgenlobac moiazreba, rogorc misi Semadgeneli nawili.Sesafasebeli raioni, rogorc aRniSnulia ZiriTada moicavsSidaqarTlis vakur nawils da xasiaTdeba Semdego biotopebiT:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 95

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidabali sartyelis tyeebiT, stepuri fragmetebiT mdinareuliWalebiT dasasoflo-sameurneo savargulebiT.zamTris klimaturi pirobebisa da samuSao drois simciris gamo,savele kvlevebTan erTad moxda arsebuli literaturuliinformaciis mopveba da gamoyeneba.Catarebulma kvlevebma arsebul literaturul wyaroebTan erTadgarkveuli daskvnebis gakeTebis saSualeba mogvca. qvemodmoyvanil cxrilebSi asaxulia xerxemlian da uxerxemlo cxovelTaCamonaTvali.8.7.1 ZuZumwovrebicxrili 12: saproeqto regionSi ZuZumwovarTa saxeobebis nusxadasaxelebaqarTuliSveliRori(gareuli)dasaxelebalaTinuriCapreolucapreolusSus scrofabiotopityetyebuCqnariMmura daTvi Ursus arctos tyemgeli Canis lupus tyetura Canis aureus tye- buCqnarebimela Vulpes vulpes tye-buCqnarebifocxveri Lynx lunx tyetyis-kata Felis chaus tyekverna Martes spp tye-buCqnarikavkasiuri ciyvi Sciurus anomalis tyekbilTeTra Crocidura russala tyemaCvi Meles meles buCqnaribuCqnarismemindvriaTerricola majoribuCqnari da RiaadgilebiKkavkasiuri biga Sorex araneus tyezRarbi Erineaceus buCqnari da RiaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 96

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSirumanicusadgilebikurdReli Lepus europaeus buCqnari da RiaadgilebiulvaSa mRamiobi Muotis mystacinus buCqnari da Riaadgilebimcire cxvirnalaCia RamuraRhinolophushipposiderusVesperttiliopipistrellusbuCqnari da RiaadgilebibuCqnari da RiaadgilebiSeniSvna: mura daTvi (Ursus arctos) Seyvanilia saqarTvelos wiTelwignSi, aseve masSi Seyvanilia Semdegi iSviaTi da endemuri mcireZuZumwovrebis saxeobebi: Cricetulus migratorius, Mesocricetus brandti,romelTa areali mcirdeba da Ramurebi, Rhinolophus mehelyi,Barbastella barbastellus, Miniopterus schrebersi.8.7.2 orniTofaunacxrili 13: saproeqto regionSi orniTofaunis saxeobebis nusxaDdasaxelebaqarTulidasaxelebalaTinuribiotipiqori Accipiter gentilis tyeebimimino Accipiter nisus velebibuCqnariCveulebrivi kirkita Falco tinnunculus velebibuCqnarimwyeri Coturnix coturnix velebibuCqnariqedani Columba palumbus tyeebityis bu Strix aluco tyeebiguguli Cuculus canorus tyeebinamgala Apus apus velebibuCqnariyapyapi Caracias garrulus tye-velebiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 97

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiMmwvane kodala Picus viridis tyeebisoflis mercxali Hirundo rustica velebityis Wvintaka Prunela modularis tyispirebiCveulebrivibolocecxlaPhoenicurusphoenicurusvelebibuCqnariSavi SaSvi Turdus merula tye-velebiwiwkana Parus caeruleus tye-velebiCxikvi Garrulus glandarius tyeebiruxi yvavi Corvus corone velebiyorani Corvus corax velebiMmindvris beRuraA Passer montanus velebiskvinCaN Fringilla coelebs tyeebiCitbatona Carduelis carduelis tyispirebi8.7.3 herpentofaunacxrili 14: saproeqto regionSi herpentofaunis saxeobebis nusxaDdasaxelebaqarTuliKkavkasiuri jvarulaCveulebrivi vasakamwvane gombeSoCveulebrivi gombeSotboris bayayigvelxokerazoliani xvlikiMmdelos xvlikiCveulebrivi ankaraDdasaxelebalaTinuriPelodytes caucasicaHyla arboreaBufo viridisBufo bufo verucosissimaRana rindibundaOphisaurus apousLaceria strigataLacerta praticola praticolaNatrix natrixwylis ankaraNatrix tessellataspilenZaCoronella austriaca austriacaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 98

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSikatisTvala gveliTelescopus fallax iberusxmelTaSua zRvis kuTesudo graceaWaobis kuEmys orbicularis8.7.4 iqTiofaunaqvemoT moyvanilia Sejamebuli informacia Tevzebisa dameTevzeobis Sesaxeb momzadebuli im masalaze dayrdnobiT,romelic mocemuli iyo meTevzeobis da zoologiis Sesaxebarsebuli literaturis mimoxilvebSi.aRmosavleT saqarTvelos Tevzebis ZiriTadi saxeobebis 23%kavkasiis endemebia da 7 mtkvris auzis endemuri saxeobebia.ramdenime saxeobis gavrcelebis arealis sakontaqto zonebSiwarmoiqneba hibriduli saxeobebi, mag. wvera. arsebobs agreTvepolimorfuli ojaxebi da saxeobebi, romelTa niSan-Tvisebebiicvleba garemo pirobebis umniSvnelo cvlilebebis dros, mag.kalmaxi Salmo truta da qaSapi Leucisus cephalus.yvelaze dabinZurebuli mdinareebia mtkvari da rioni, TumcasaqarTvelos damoukideblobis miRwevis Semdeg xmeleTis wylebisda zRvis dabinZureba mniSvnelovnad Semcirda. winamdebaredokumentaciiT gaTvaliswinebuli saqmianobis teritoriis arialSiZiriTadad moiazreba mxolod md. lexura, dasavleTi daaRmosavleTi TorTla. samive maTgani md. mtkvris auzisSemadgenlobaSi Sedis da aqedan gamomdinare qvemod ganxiluliamd. mtkvris auzis zogadi daxasiaTeba.mdinare mtkvris auzis iqTiofauna:mtkvris auzSi gvxvdeba Tevzis 26 saxeoba. maTgan 12mniSvnelovania ekonomiuri TvalsazrisiT; amasTanave 11 saxeobamdinareebSi binadrobs, xolo 3 (Salmo fario, Barbus capito and Barbusmursa) ZiriTad SenakadebSi gvxvdeba. oTxi saxeoba migrirebadia(Rutilus rutilus caspius, Aspius aspius taeniatus, Chalcaburnus chalcoides daAbramis brama orientalis). Svidi saxeoba mdinare mtkvris da misiauzis endemuri saxeobaa (Chondrostoma cyri, Gobio persa, VaricorhinusKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 99

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicapoeta, Barbus lacerta cyri, Barbus mursa, Acanthalburnus microlepis,Nemachilus brandti) da ori kavkasiis endemia (Barbus capito and Alburnusfilippi). am saxeobebidan oTxs (Varicorhinus capoeta da Barbus spp.-sCaTvliT), sarewi mniSvneloba aqvT. bolo ori saxeobis satofeadgilebi ganlagebulia Sida qarTlis regionismdinareebSi,mcxeTis dasavleTiT. proeqtiT gaTvaliswinebulisamuSaoebis mixedviT md. lexurasa, aRmosavleT da dasavleTTorTlaSi mobinadre reofiluri Tevzebi SeiZleba saxidegadasasvlelebis mSeneblobis procesSi SesaZlebelia potenciurizegavlenis qveS moeqcnen, Tumca yvelaze mgrZnobiare SeiZlebaiyvnen ara-reofiluri Tevzebi, zemoT moxseniebuli saxeobebisCaTvliT, romelTa tofobis adgilebi mcxeTis dasavleTiT arisgavrcelebuli. qvemodmoyvanil cxrilSi asaxulia iqTiofaunis issaxeobebi romlebic mosalodnelia arsebobdnen md. lexurasa daTorTlebSi. amasTan mxedvelobaSia misaRebi is garemoeba, romCamoTvlili saxeobebis Sesaxeb informacia cota moZvelebulia,vinaidan kvlevebi ukanaskneli 30 wlis periodSi ar Catarebula.cxrili 15: saproeqto regionSi iqTiofaunis saxeobebis nusxaDdasaxelebaqarTuliDdasaxelebalaTinuriKkavkasiuri qaSapiMmtkvris tobiMmtkvris cimoriMmtkvris wveraWanarimurwamtkvris TaRliTaaRmosavluri fritamtkvris goWalakavkasiuri RorjoLeuciscus cephalus orientalisChondrostoma cyriGobio persaBarbus lacerta cyriBarbus capitoBarbus mursaAlburnus filippiAbramis brama orientalisNemachilus brandtiGobius cephalargesKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 100

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.8 istoriuli, kulturuli da xuroTmoZRvrebis ZeglebiqarTvel eqspertTa jgufma savele samuSaoebis Catarebis peridSimopovebuli masalebis Sefasebisa da literaturul masalazedayrdnobiT Seagrova informacia im istoriuli, kulturuli daarqeologiuri Zeglebis Sesaxeb, romlebic Cqarosnuliavtomagistralis Tbilisi- leseliZis igoeTi-sveneTis monakveTSigzis orive mxares erTi kilometris farglebSia ganTavsebuli. esmonacemebi aRmosavleTidan dasavleTisken mimdevrobiT, qvemoTmoyvanilia cxrilis saxiT.sur.19 igoeTis wiTeli saydarikmniSnulisaxelwodebageografiulimdebareobaagebis dro anwarmoSobisasakiZeglis saxe damdgomareoba(zomebi)54+900igoeTiswiTelisaydari(arqit. Zegli)soflisaRmosavleTiT,(a/magistralidandasavleTi)ganviT.feodaluri xanadarbazuli(10х6,15m)nagebia muqi,wiTeli ferisaguriT55+500 mariamCadunelissaxl-muzeumi(ist. Zegli)Sua sofelSi(a/magistr.dan dasavl.-iT)1934-1935 wlebi orsarTulianisaxli55+700 igoeTisRvTismSobliseklesia(ist. Zegli)soflis samxr-das.(a/magistr.dan dasavl.-iT)adrindelifeod.xanadarbazuli(5.85х4 m),agebulia uxeSaddakuTxuli dapirgaTliliKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 101

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimozrdililodebiT56+900 igoeTisfunagisissoflis samxreTdaadrindelifeod. xanadarbazuli(7,1х4,8 m),wm. giorgiseklesia (arqit.Zegli)savleTiT,(a/magistr.dan dasavl.-iT)agebulia uxeSaddakuTxuli dapirgaTlilimozrdililodebiT55+750 naqalaqianTxevi(arqeolog.Zegli)igoeT-lamisyanisgzidan 1 km(a/magistralidandasavleTi)gviani antikurixanaarqeologiuriZeglis narCenebissaxiT arisSemorCenili57+700 igoeTissamarovani(arqeolog.Zegli)soflisCrdiloeTiT(a/magistralispiras)gviani brinjaos,adrindelirkinissaWiroaarqeologiurikvlevebisgagrZeleba56+650 samTavisistaZriskompleqsi(arqit., istor.monumenti,xelovn. Zeglisoflis centrSi,(avtomagistralidanCrdiloeTiT)C.w. VI,X-XI s.sjvar-gumbaTovani(725x18m),mopirkeTebuliasufTad gaTlili,moyviTalo damonacrisfrokvadrebiT, kargmdg. Sia59+400 gamdliswyarossamarovani(arqeolog.Zegli)soflis das.-iT,md.TorTlasxeobisZveli w.aRricxvis IaTaswleulisaWiroaarqeologiurikvlevebisgagrZelebamarcxena ferdze(a/magistralidanCrdiloeT)63+500 nigozassamarovani(arqeologiuriZegli)soflisdasavleTiT,adgildaWrilebSi(a/magistralisadrindelirkinis xanasaWiroaarqeologiurikvlevebisgagrZelebaCrdiloeTiT)72+800 SavSvebisRvTismSobliseklesia(arqiteqt.Zegli)soflissamxreTiT,(a/magistralidandasavleTiT)ganviT.feodaluri xanadarbazuli (12.1x5.7m), nagebia kirqviskvadrebiT.dazianebulia,SemorCenilia 2 m.-de simaRliskedlebisveneTisRvTismSoblissoflis gviandeli restavrirebuliaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 102

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi78+750 eklesia (arqit.Zegli)aRmosavleTimagistralidanCrdiloeTiTfeodalurixanadarbazuli (7.5X5m)nagebia riyis qviTda aguriT78+700sveneTiswminda giorgiseklesiasoflissamxreTiTmagistralidansamxreTiTgviandelifeodalurixananormalurmdgomareobaSidarbazuli (5.4X3m),nagebia riyis danatexi qviT79+300 sveneTiscixeagorasnamosaxlari(arqeologiuriZegli)soflidansamxreTdasavleTiT(magistralidanCrdiloeTiT)qedakulturulifenebi _Zv.w.aRricx. IIIaTaswleuli,zeda fenebi _gviani brinjaosda adre rkin.xananamosaxlari,nasoflarisSenobaTa naSTebi,Tixatkepniliiatakisfragmentebi,aliziT nagebizRudis narCeni79+200 sveneTiscixeagorasnamosaxlaridan samxreTiTarsebulisamarovani dayorRani(arqeologiuriZegli)soflis ganapirascixeagorasZeglidansamxreTiT 200 m,magistralidanCrdiloeTiTSeuswavleliaSeuswavlelia76+700 gudabertyiasnamosaxlari,avtomagistralidan samxreTiTSeuswavleliaSeuswavlelia8.9 kulturuli Zeglebis nusxa da potenciuri zemoqmedebaavtomagistralis igoeTi-seneTis modernizaciam SesaZloa gamoiwviosSemdegi saxis zemoqmedeba kulturul memkvidreobaze:• gzis mSeneblobasTan dakavSirebuli saqmianobebiT, rogoricaa qvisada xreSis karierebis muSaoba, da kulturuli memkvidreobisubnebze adamianebis ukontrolo misvla-mosvliT gamowveulidazianeba. aseTi saxis zemoqmedeba uaryofiTad moqmedebsistoriul, samecniero, socialur da esTetiuri xasiaTisRirebulebebze;• esTetiuri zemoqmedeba kulturul Zeglebze da arqeologiurubnebze; da• kulturuli RirebulebiT gamorCeul ubnebze misvlisSesaZleblobis gaumjobesebiT gamowveuli dadebiTi zemoqmedeba;adre ucnobi Tu aRmouCeneli saintereso adgilebis SematebiTKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 103

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigamowveuli dadebiTi zemoqmedeba samecniero, istoriul dasocialur Rirebulebebze; raionis kulturuli da istoriulimemkvidreobis Sevseba da ganaxleba.gzis am monakveTze arsebuli miwisqveSa da miwiszeda ZeglebixasiaTdeba adgilobrivi TaviseburebebiT da, Sesabamisad, ZalianmniSvnelovania istoriuli TvalsazrisiT. gasaTvaliswinebelia isfaqti, rom zogierTi arqeologiuri Zegli mdebareobs uSualod gzissiaxloves, magaliTad, nasoflari yorRani gudabertyia (sof. sveneTTan).gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces im arqeologiur Zeglebs,romlebic dazianda warsulSi gzis mSeneblobis dros (nasoflariigoeTTan).arqeologiuri da kulturuli Zeglebis mimdebare teritoriebzemimdinare samuSaoebisaTvis unda ganisazRvros sainJinro-teqnikurinormebi. aucilebelia Zeglebis dRevandeli mdgomareobis aRwera daSefaseba. aseve unda konkretulad ganisazRvros maTze samSeneblosamuSaoebis SesaZlo uaryofiTi zemoqmedeba, xolo kontraqtorma undaSeimuSaos Sesabamisi Semarbilebeli RonisZiebebi. unda aRiniSnos, romprevenciuli zomebis miReba, pirvel rigSi, niSnavs mkacr arqeologiurzedamxedvelobas mSeneblobis mTeli procesis ganmavlobaSi, rac iZlevamSeneblobis mimdinareobis dros moulodnelad aRmoCeniliarqeologiuri Zeglebis Seswavlis garantias aucileblobis SemTxvevaSi.ufro dawvlirebiT kulturul Zeglebze zemoqmedebis SemcirebisSesaxeb procedurebi aRwerilia kulturuli Zeglebis dacvismenejmentis gegmis monaxazSi, romelic mocemulia winamdebare angariSisqveTavSi 10.3.10.8.10 arsebuli infrastruqturasavele dakvirvebis safuZvelze jgufis wevrebma aRricxes dadokumentacia Caatares im gzebis da gzatkecilebis, romlebicCqarosnul avtomagistrals uerTdebian igoeTi-sveneTismonakveTze. agreTve, im maRali Zabvis xazebis, romlebic ammonakveTze mas gadakveTen. maTi saxelwodeba, koordinatebi damaxasiaTeblebi qvemoT cxrilebSia moyvanili.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 104

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 17: saproeqto avtomagistralis gadamkveTi gzebi# gzis saxelwodebamdebareobaavtomagistralis km.niSnulzeGPS-iT gansazRvrulikoordinatebigrZediganedisimaRle1 rgvaliWala-igoeTi-okami 54+387 38452744 4648045 7452 igoeTi-lamisyana-oZisi 56+445 38451816 4648783 6643 igoeTi-kaspi 56+480 38451798 4648739 6634 igoeTi-samTavisi-qvemoWala 56+282 38451481 4649423 6725 igoeTSi CrdiloeTid.Semavali gza57+480 38450945 4649470 6706 igoeTi-gamdliswyaro 59+111 38449033 4650081 6957 qv. reneSi Semavali 61+137 38446845 4650564 7308 kodiswyaroSi Semav. 62+406 38445633 4650938 7439 nigozaSi, yarafilaSi 64+462 38444583 4651357 75010 CobalaurSi Semavali 65+102 38443114 4652081 73811 orWosanSi Semavali 66+59 38442378 4652279 74112 nadarbazevSi Semavali 66+162 38442169 4652347 74213 xurvaleTSi Semavali 67+236 38441101 4652481 74514 wiTelubanSi Semavali 70+378 38438730 4652716 74815 nawretSi Semavali 71+425 38437726 4652634 75116 qv.SavSvebSi Semavali 71+228 38437216 4652669 75518 SavSvebSi Semavali 73+219 38435585 4652724 73019 axalsofelSi Semav. 75+141 38433528 4653027 69020 axalSenSi Semavali 76+468 38432875 4653080 68421 sveneTidan samxreTiT(sasaflaoze, sasoflomiwebTan)79+174 38429417 4652200 65022 sveneTSi Semavali gza 79+174 38429417 4652200 650KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 105

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur. 20: arsebuli avtomagistralis da meorexarisxovani gzebisgadakveTis adgilicxrili 18: saproeqto avtomagistralis gadamkveTimaRali Zabvis el. xazebi#el.xazissaxelwodebamdebareobaavtomagistraliskm.niSnulzeGPS-iT gansazRvrulikoordinatebigrZediganedisimaRlez/d1 igoeTi-xviTi-oZisi 55+138 38452074 4648407 6832 igoeTi-gamdliswyaro. 59+302 38448629 4650167 7093 kaspi-rene (qarTli 2) 61+137 38446843 4650556 740KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 106

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisur. 21 kaspi-goris moqmed avtomagistralssof. renesTan maRali Zabvis xazebi gadakveTs8.11 xmauri: fonuri monacemebi da potenciuri zemoqmedeba8.11.1 moqmedi avtomagistralis xmauris maxasiaTeblebis dadgenaarsebuli avtomagistralis igoeTi-sveneTi monakveTis xmaurismaxasiaTeblebis Seswavlis mizniT 2007 wlis martSi, dRissaaTebSi (11-dan 17sT-mde periodSi) standartuli meTodikisSesabamisad Sesrulebul iqna xmauris parametrebis gazomvebi.gazomvebis Casatareblad gamoyenebul iqna 00026 tipis zustimaintegrirebeli xmaurmzomi, romelsac gaaCnia cnobametrologiuri damowmebis Sesaxeb. Sedegebi warmodgeniliacxrilSi 19.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 107

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 19: xmauris maxasiaTeblebi saproeqto avtomagistralze(dRis saatebSi)dasaxlebulipunqtibgerisekvivalenturidone, dbAmoZraobis intensiuroba,avt/sTmsubuqi avt., satvirTo avt.,mikroavtobusebi avtobusebi1. igoeTi77,2894662. gamdliswyaro76,68341263. qvemo rene77,48581024. nigoza77,28201015. patara xurvaleTi77,77141206. nawreti-qvemo SavSvebi77,47601017. SavSvebi77,1792918. axalSeni76,87081149. sveneTi76,468475gazomvebis Catarebisas haeris temperatura iyo 8-14 0 C farglebSi,qaris siCqare ar aRemateboda 4m/wm-s. cxrilidan Cans, rom dRissaaTebSi arsebuli moZraobis pirobebSi igoeTi-sveneTi monakveTzekidura zolidan 7,5m manZilze bgeris ekvivalenturi doneebi 76,6-77,7dbA farglebSia.moZraobis intensiurobis Sesaxeb arsebuli monacemebisa dameToduri normatiul-teqnikuri dokumentebis gamoyenebiT RamissaaTebisaTvis gaangariSebuli xmauris maxasiaTeblebi 70-72dbAfarglebSia. igive Sedegebia miRebuli arsebuli avtomagistralisigoeTi-sveneTi monakveTze Ramis saaTebSi xmauris maxasiaTeblebisgazomvis Sedegad. gazomvebi Sesrulebul iqna 23-dan 01 saaTamde.am periodSi avtomagistralze moZraobis intensiurobaSemcirebulia dRis „pikis saaTebTan“ SedarebiT, magram yvelazemaRalia Ramis saaTebisavis.Ramis saaTebSi avtomagistralis xmauris maxasiaTeblad iTvlebaxmauris ekvivalenturi done, gazomili 23-dan 07 saaTamdeperiodSi romelime erTi, yvelaze xmauriani, saaTis ganmavlobaSi.swori reliefis pirobebSi, mwvane nargavebisa da sxva bgerisaTvisxelSemSleli zRudeebis ar arsebobis pirobebSi xmauriT„gaWuWyianebuli“ iqneba farTo zoli gzis orive mxridan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 108

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi„gaWuWyianebulad“ iTvleba is are, romelSic gzaze warmoqmnilixmauri aWarbebs bunebrivi (fonuri) xmauris dones.xmauris maqsimaluri doneebi avtomagistralis kidura zolis Suaxazidan 7,5m manZilze sxvadasxva gasazom wertilSi miRebulimonacemebiT ar aRemateboda 92dbA-s (88-92dbA).8.11.2 rekonstruqciis Semdeg garemoze xmauris mosalodneli emoqmedebisSefasebasaavtomobilo gzebze avtosatransporto nakadebis moZraobisaswarmoiqmneba xmauri, romelic vrceldeba mimdebare teritoriazeda „aWuWyianebs“ garemos. im SemTxvevaSi, rodesac xmauris doneaWarbebs dasaSveb sidideebs sacxovrebel da sxvadasxvadaniSnulebis sazogadoebriv SenobebTan is mavne zegavlenasaxdens adamianis janmrTelobaze.teqnikuri davaleba monakveTis rekonstruqciaze iTvaliswinebspirveli kategoriis swrafsavali magistraluri saavtomobilogzis (SemdgomSi – avtomagistralis) proeqtirebas da mSeneblobasori satransporto zoliT TiToeuli mimarTulebiT, romlebicdacilebuli iqnebian erTmaneTisagan 3-metriani gamyofi zoliT.magistralze (da, bunebrivia, igoeTi-sveneTi monakveTze) moZraobisdasaSvebi siCqare iqneba 110km/sT msubuqi, xolo 90km/sT satvirToavtomobilebisa da avtobusebisaTvis.samSeneblo normebisa da wesebis mixedviT (2.05.02-85 „saavtomobilogzebi“ [2]) pirveli kategoria gzas eniWeba im SemTxvevaSi, Tu misiperspeqtiuli maqsimaluri moZraobis intensivoba aRemateba 2400erT/sT (msubuq avtomobilebze dayvanil erTeuls saaTSi).dasaproeqtebeli gzis gamtarunarianoba gaangariSebis mixedviTaRwevs 3000 erT/sT mniSvnelobas (2000-dan 2500-mde fizikurisatransporto erTeuli saaTSi), da ar aris gamoricxuli, rommoZraobis intensivobam axal magistralze 2-3 jer gadaaWarbosarsebuls.amrigad, avtomagistralis rekonstruqciis Semdeg mosalodneliamoZravi avtosatransporto nakadebis siCqarisa da intensivobiszrda, rac dakavSirebulia gzis xmauris maxasiaTeblebis (bgerisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 109

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiekvivalenturi doneebis) zrdasTan. Sesabamisad gaizrdeba agreTvexmauris ekvivalenturi doneebi mimdebare teritoriazeganlagebul saxlebTan da gafarTovdeba xmauriT „gaWuWyianebuli“are.samuSaos mizans warmoadgenda arsebuli da mosalodneliakustikuri situaciis Sefaseba avtomagistralis mimdebareteritoriaze moqmedi normatiuli da sakanonmdeblo dokumentebisgamoyenebiT.sakanonmdeblo da normatiuli dokumentebi:ZiriTadi sakanonmdeblo dokumenti garemos dacvis sferoSi aris„saqarTvelos kanoni garemos dacvis Sesaxeb“ , romlis ZaliTsaqarTvelos moqalaqes ufleba aqvs „cxovrobdes TavisijanmrTelobisaTvis uvnebel da jansaR garemoSi“.samSeneblo normebisa da wesebis mixedviT (2.05.02-85 „saavtomobilogzebi“) moiTxoveba, rom ganaSenianebis zoli dacilebul iqnasswrafsavali saavtomobilo magistralidan aranakleb 200mmanZiliT.igive moTxovnebia warmodgenili samSeneblo normebsa da wesebSi2.07.01-9 (p. 6.9) „qalaqTmSenebloba. saqalaqo da sasoflodasaxlebaTa dagegmareba da gaSeneba“. amave dros, am dokumentismixedviT, aucileblobis SemTxvevaSi dasaSvebia, rom I kategoriisgza dacilebul iqnas ganaSenianebis zolidan naklebi manZiliT,magram is ar unda iyos 100 metrze naklebi..saqarTvelos kanonqvemdebare normatiuli aqtis – sanitaruliwesebis da normebis (sanwdan 2.2.1/2.1.1. 000-03 mixedviT didmanZilze gavrcelebadi fizikuri faqtorebis (maT Soris -xmauris) wyaroebisaTvis, rogoricaa gzebze moZravi saavtomobilotransporti, sanitaruli dacvis zonis sidideebi „yovelkonkretul SemTxvevaSi unda dasabuTdes gaangariSebis gziT“.bgeris dasaSvebi doneebi sacxovrebel, sazogadoebriv SenobebSida sacxovrebeli ganaSenianebis teritoriisaTvis dadgeniliasaqarTvelos kanonqvemdebare normatiuli aqtiT „garemosxarisxobrivi mdgomareobis normebi“ (sanitaruli normebi snKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 110

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi2.2.4/2.1.8. 000-00. amonaweri am dokumentidan warmodgenilia cxrilSi1. am cxrilidan Cans, rom xmauri sacxovrebel saxlebTan ar undaaWarbebdes bgeris ekvivalenturi da maqsimaluri doneebisdasaSveb sidideebs, anu orive saxis normatiuli moTxovnaaucileblad unda iqnas dakmayofilebuli.cxrili 20: bgeris (xmauris) dasaSvebi doneebi sacxovrebeliganaSenianebis teritoriazeteritoriisdaniSnulebadRe-Ramisdrobgerisekvivalenturidone, dbAbgerismaqsimaluridone, dbAteritoriebi, romlebic uSualodesazRvreba sacxovrebel saxlebs,poliklinikebis Senobebs,ambulatoriebis, dispanserebis,dasasvenebeli saxlebis, moxucTa dainvalidTa saxl-internatebis,bavSvTa skolamdelidawesebulebebis,skolebis da sxvasaswavlo dawesebulebebis,biblioTekebis Senobebs7-dan 23sT-mde23-dan 7sT-mde55457060teritoriebi, romlebicuSualod esazRvreba sastumroebisda saerTo sacxovreblebis Senobebs7-dan 23sT-mde23-dan 7sT-mde60507565arsebuli saavtomobilo gzis maxloblad bgeris ekvivalenturida maqsimaluri doneebis Sesaswavlad gaTvaliswinebuli iyostandartuli meTodikebis gamoyeneba: saxelmwifo standarti 20444-85 saavtomobilo nakadebis xmauris maxasiaTeblebisdasadgenad da saxelmwifo standarti 33 337-78 samosaxloteritoriaze xmauris parametrebis gasazomad.magistraluri saavtomobilo gzis rekonstruqciis Semdegmosalodneli xmauris maxasiaTeblebis, bgeris ekvivalenturidoneebis da xmaurdamcavi ekranebis akustikuri efeqturobisgasaangariSeblad gamoiyeneboda samSeneblo normebi da wesebi II-12-77 „xmaurisagan dacva“da sxvadasxva meToduri rekomendaciebida saxelmZRvanelo dokumentebi, romlebic SemuSavebuliamravalwliani Teoriuli da praqtikuli gamokvlevebissafuZvelze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 111

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.11.3 mosalodneli xmauris doneebis akustikuri gaangariSebis Sedegebiaxali saavtomobilo magistralis xmauris maxasiaTeblebisgasaangariSeblad gamoyenebul iqna saproeqto monacemebi. qveynisekonomikis Semdgomi ganviTarebis gaTvaliswinebiT mosalodnelia,rom axali gzis saproeqto SesaZleblobebi srulad iqnebagamoyenebuli.kategoriis swrafsavali avtomagistralis xmaurismaxasiaTeblebis gaangariSeba Sesrulebulia Semdegi pirobebisgaTvaliswinebiT:• dRis „pikis saaTebSi“ moZraobis intensivobam SeiZleba miaRwiosgamtarunarianobis dones _ 3000 dayvanil erTeuls saaTSi. msubuqiavtomobilebi imoZraveben 110, xolo mZime satvirTo avtomobilebida avtobusebi – 90km/sT siCqariT; satvirTo avtomobilebis daavtobusebis raodenoba saerTo nakadSi iqneba 10%-20%-is toli;• Ramis pirvel (yvelaze xmaurian) saaTebSi (0-dan 2sT-mde), rodesacmoZraobis intensivoba 2_3-jer klebulobs dRis „pikis saaTebTan“SedarebiT, ar aris gamoricxuli gzaze 800-1000 dayvanilierTeulis moZraoba erTi saaTis ganmavlobaSi. Semcirebuli iqnebaagreTve moZraobis siCqareebi.aRniSnulis gaTvaliswinebiT Sesrulebuli gaangariSebissafuZvelze, miRebulia Semdegi Sedegebi: dRis „pikis saaTebSi“avtomagistralis xmauris maxasiaTebeli iqneba 82 dbA, xolo Ramisyvelaze xmaurian periodSi xmauris maxasiaTebelma SeiZlebamiaRwios 76dbA mniSvnelobas.im SemTxvevaSi, Tu axali saavtomobilo magistralis safaradgamoyenebuli iqneba betonis filebi, mosalodneliazemoaRniSnuli maxasiaTeblebis zrda 3dbA sididiT.rekonstruqciis Semdeg soflebSi asfaltbetoniT dafaruliavtomagistralis mimdebare teritoriaze akustikuri situaciaSeicvleba. gaangariSebiT miRebuli Sedegebi warmodgeniliacxrilSi 21.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 112

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 21: mosalodneli bgeris ekvivalenturi doneebi axaliavtomagistralis mimdebare teritoriazemanZiliavtomagistralidangaangariSebiswertilamde, mdRe-Ramisperiodibgerisekvivalenturidone, dbAdasaSvebidoneebis [1]gadaWarbeba, dbA50 dReRame100 dReRame200 dReRame70-7364-6765-6760-6260-6255-5715-1819-2210-1215-175-710-12gaangariSeba Sesrulebulia im SemTxvevebisaTvis, rodesac gzispiras da saerTod, bgeris gavrcelebis gzaze ar aris jebirebi(Robeebi) da mwvane nargavebi, xolo miwis zedapiri aris fxvieri,an dafarulia balaxiT.avtosatransporto saSualebaTa arsebuli modelebis gamoyenebispirobebSi bgeris maqsimaluri doneebi avtomagistralismaxloblad ar Seicveleba, anu iqneba 88-92dbA farglebSi rogorcdRis, ise Ramis saaTebSi. bgeris maqsimaluri doneebis dasaSvebisidideebis gaTvaliswinebiT ([1], cxrili 1), mosalodnelianormebis iseTive gadaWarbebis sidideebi, rogorc bgerisekvivalenturi doneebisaTvis aris moyvanili me-3 cxrilSi.Seqmnili mdgomareoba moiTxovs yvela SesaZlo xmaurdamcavi(Semarbilebeli) RonisZiebebis ganxilvas da SemdgomSi –ganxorcielebas. satransporto xmaurisagan mosaxleobisdasacavad yvelaze farTod gamoiyeneba xmaurisagan damcaviekranebi (barierebi) da mwvane nargavTa zolebi.sakiTxi avtomagistralis igoeTi-sveneTi monakveTze mosaxleobisxmaurisagan dasacavad akustikuri ekranebis gamoyenebis Sesaxebganxilulia danarTSi 1 (rekomendebuli varianti warmodgeniliarukaze).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 113

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.11.4 xmaurisgan damcavi RonisZiebebis akustikuri efeqturobis Sefasebamsoflio praqtikaSi akustikuri ekrani aRiarebulia, rogorcavtosatransporto xmaurisagan yvelaze efeqturi damcavisaSualeba.xmaurisagan damcavi (akustikuri) ekranebis saxiT SeiZlebagamoyenebul iqnas rogorc specialurad damzadebulikonstruqciebi, aseve reliefis xelovnuri da bunebrivi elementebi(miwayrilebi), Senobebis yru kedlebi da sxva.ekranebis saWiro akustikur efeqturobis ganapirobebs misigeometriuli zomebi (simaRle, sigrZe), manZili wyarosa da ekransSoris da sxva.grZeli (ganfenili) xmaurisagan damcavi ekranebis saSualebiTavtosatransporto nakadebis xmauris doneebis Semcirebissaorentacio mniSvnelobebi gaangariSebis wertilSi, romelicganTavsebulia teritoriis zedapiridan 1,5 m simaRleze,warmodgenilia me-4 cxrilSi. monacemebi miRebulia ekranebisaTvis,romlebic ganTavsebulia avtomagistralis kidura zolidan 3 mmanZilze.cxrili 22: monacemebi akustikuri ekranis efeqturobis SesaxebmanZili ekransa da gaangariSebiswertils Soris, mekranissimaRle, mbgeris donisSemcireba, dbA50 246100 2467111471113cnobilia ekranebis mravali konstruqcia. maT amzadeben rkinis,aluminis, rkinabetonis da sxvadasxva plastikuri masalebidan.ekranebis ganTavseba saavtomobilo gzis erTi mxridan areklavsbgeris energiis nawils da iwvevs bgeris doneebis zrdas gzismopirdapire mxares 1-2dbA sididiT. amrekli zedapirebis mqoneKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 114

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiekranebis ganTavseba gzis orive mxridan („ormxrivi“ ekranirebisSemTxveva) iwvevs ekranebis akustikuri efeqturobis Semcirebas 1-5db sididiT, romelic damokidebulia manZilze ekransa dasatransporto nakads Soris.am arasasurveli efeqtis Tavidan asacileblad mraval qveyanaSi(fineTi, germania, ruseTis federacia da sxva) SemuSavebuliaxmauramridi ekranebis konstruqciebi bgeraTSTanmTqmelimopirkeTebiT. mniSvneloba eniWeba agreTve ekranebis formas dadaxrilobas. aucilebelia, rom akustikur ekranebsbgeraTSTanmTqmeli mopirkeTebiT gaaCndeT stabiluri meqanikurida akustikuri maxasiaTeblebi, iyvnen bio- da tenmedegieqspluataciis mTeli periodis ganmavlobaSi.SedarebiT dabali Rirebulebis gamo gansaxilvelia maRalimiwayrilebis mowyobis SesaZlebloba, romlebic dafaruli iqnebamwvane nargavebiT. arsebuli Sefasebis mixedviT miwayrilebismowyobis Rirebuleba 2-3 jer naklebia Cveulebrivi ekranebisasaSeneblad saWiro danaxarjebze. miwayrilebis ferdebisdekoratiuli gamwvaneba alamazebs garegnul xeds da nawilobrivSTanTqavs gzaze warmoqmnil xmaurs. miwayrilebis naklia is rommoiTxovs did farTobs ferdis maRali (1:2 an 1:1,5) daxrilobisgamo.avtosatransporto nakadebis xmaurisagan mosaxleobis dasacavadxSirad gamoiyeneba mwvane nargavebis zolebi. xeebisa da buCqebisxelsayreli kombinaciis gamoyenebis SemTxvevaSi SesaZlebeliamniSvnelovani Sedegis miRweva. magaliTad, 50m siganis zolissaSualebiT SesaZlebelia xmauris donis 4dbA sididiT Semcireba.amrigad, akustikuri ekranebisa da mwvane nargavebis zolismowyobiT, agreTve sxva Semarbilebeli RonisZiebebis gamoyenebiT(magaliTad, danarTi 2-is mixedviT), SesaZlebeli iqnebaavtomagistralidan 100m da meti manZiliT dacilebulsacxovrebel saxlebTan xmauris doneebis 12-17dbA farglebSiSemcireba da mosaxleobis didi nawilis dacva zenormatiulixmaurisagan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 115

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigarkveul pirobebSi, magaliTad araxelsayreli reliefisgavlenis gamo, xmauramridi ekranebis akustikuri efeqturobaSeiZleba iyos naklebi, vidre es mocemulia cxrilSi 4.mxedvelobaSi aris misaRebi isic, rom soflis saxlebis zedasarTulis fanjrebis simaRleze SerCeul gaangariSebis (gazomvis)wertilisaTvis akustikuri ekranis efeqturoba ramdenadmeSemcirebuli iqneba.vinaidan xmaurisagan damcavi ekranebi – ZviradRirebulikonstruqciebia, romelTa akustikuri efeqturoba damokidebuliaara marto simaRleze, aramed sigrZeze (ganfenilobaze), amitomkonkretuli ubnebisaTvis gansaxilvelia rogorc xmaurisagandacvis mosalodneli Sedegebi, aseve xarjebTan dakavSirebulisakiTxebi.zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT mizanSewonilia ganxilul iqnasdasaxlebuli punqtebidan (ganaSenianebis wina zolidan)avtomagistralis dacileba 200 metrze meti manZiliT, rogorcmoiTxovs samSeneblo normebi da wesebi [2]. am RonisZiebisakustikuri TvalsazrisiT sasurveli varianti warmodgeniliarukaze (danarTi 1).axali avtomagistralis aSenebis SemTxvevaSi (xmauramridiekranebis gareSe) rukaze aRniSnuli alternatiuli marSrutiTdasaxlebuli punqtebi uaxloes saxlebidan 2m manZilze xmauripirvel wlebSi iqneba dasaSvebi sidideebis farglebSi dRisa daRamis saaTebisaTvis. avtomagistralis sruli (saproeqto)datvirTviT amoqmedebis SemTxvevaSi xmauris ekvivalenturidoneebi uaxloes sacxovrebel saxlebTan iqneba naklebi, vidreamas adgili aqvs amJamad, gzis rekonstruqciamde. avtomagistralissruli datvirTviT amoqmedebis Semdeg SesaZlo xmauriTzemoqmedebisagan mosaxleobis dasacavad anu normatiulipirobebis Sesaqmnelad gzasTan uaxloes sacxovrebel saxlebTan,saWiro iqneba avtomagistralis erTi mxridan 2-3m simaRlismiwayrilebis an rkinabetonis jebirebis mowyoba. mizanSewoniliaagreTve mwvane nargavTa zolis da danarTi 2-is mixedviTSemarbilebeli RonisZiebebis ganxorcieleba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 116

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSieqspluataciaSi Seyvanis Semdeg pirvel wlebSi ar arismosalodneli gzaze moZraobis intensivobis mkveTri zrda. Tuavtomagistrali dasaxlebuli punqtebis maxloblad daifarebaasfaltbetoniT, mimdebare teritoriaze Sesabamisad ar eqnebaadgili xmauris maxasiaTeblebis mniSvnelovan zrdas. SemdgomSiaucilebelia xmauris monitoringis ganxorcieleba da saWiroebisSemTxvevaSi damatebiTi ekranebis ageba miRebuli SedegebisgaTvaliswinebiT. amis SesaZlebloba ki winaswar unda iqnasgaTavaliswinebuli. kerZod, proeqti unda iTvaliswinebdesSemdgomSi ekranebis dasamontaJebel farTobs.gasaTvaliswinebelia agreTve finansuri meqanizmebi damatebiTixmaurdamcavi RonisZiebebis gansaxorcieleblad.8.12 atmosferuli haeri: fonuri monacemebi da potenciuri zemoqmedebawinamdebare dokumentSi mocemulia Tbilisi-senaki-leseliZis avtotrasis igoeTi-sveneTis monakveTis mSeneblobis procesSiatmosferuli haeris dacvasTan dakavSirebuli sakiTxebis mokleaRwera. proeqti SemuSavebulia erovnuli da saerTaSorisogaremosdacviTi standartebis sruli SesabamisobiT. saerTaSorisogaremosdacviTi standartebidan gamoyenebulia jandacvismsoflio organizaciis mier rekomendirebuli haeris xarisxismaxasiaTeblebi WHO (2000). Air quality guidelines for Europe, 2nd ed. Copenhagen,World Health Organization Regional Office for Europe, 2000 (WHORegional Publications, European Series No. 91).8.12.1 proeqtis klasifikacia da zemoqmedebis tipebisagzao oboeqtebi saerTaSoriso moTxovnebis mixedviT dayofilia3 “ekologiur klasad”.I klasi - msxvili obieqtebi, romlebsac gaaCniaT mniSvnelovanizemoqmedeba garemoze - I da II kategoriis magistraluri dasaCqarosno gzebi sagzao moZraobis 4 zoliT da xelovnurinagebobebiT maTze, calkeuli xidebi da 500 metrze metigzagamyvanebiT.II klasi - obieqtebi, romlebsac gaaCniaT sagrZnobi zemoqmedebagaremoze - I da II kategoriis gzebi saangariSo (perspeqtiuli)KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 117

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiintensivobiT > 2000 manq/dReSi maTze arsebuli xelovnurinagebobebiT.III klasi - obieqtebi, romlebsac gaaCniaT lokaluri zemoqmedebagaremoze - saangariSo (perspeqtiuli) intensivobiT < 2000manq/dReSi da maTze satransporto nagebobebiT.saavtomobilo gzebis ekologiuri usafrTxoebis Sefaseba undamoicavdes zemoqmedebis Semdeg jgufebsa da saxeobebs, romlebicgansxvavdebian maTi warmoqmnis wyaroebis mixedviT:a) satransporto dabinZureba (emisia) - satransporto saSualebebisemisia, romlebic iyeneben gzas: namuSevari airebi, satransportoxmauri, mtvrisebri (myari) gafrqvevebi da gzis safaris cveTisproduqtebi, romlebic iwveven mimdebare teritoriebis haeris,niadagis da wylis dabinZurebas.b) samSeneblo da sxva samuSaoebis teqnologiuri zemoqmedeba:atmosferos, niadagis da wyalsatevebis dabinZureba maTimuSaobisas, samrewvelo xmauri, mtvris gavrceleba, niadagisdabinZureba da a.S.trasis mimarTuleba unda SeirCes garemosdacviTi, miwis, wylisada tyis dacvis kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli pirobebisdacviT, amasTan unda moxdes mSeneblobis pirobebis yovelmxriviSeswavla yvela SesaZlo da rekomendirebuli variantebisaTvis.SesaZlo ekologiuri zemoqmedeba moicavs:• garemos arsebuli da perspeqtiuli dabinZurebis donis SefasebasSemoTavazebuli trasis gaswvriv;• dasaxlebuli punqtebis mokle daxasiaTebas SemoTavazebuli trasisgaswvriv;• gzis mSeneblobisaTvis saWiro karierebis adgilmdebareobisa damaTi simZlavris gaTvaliswinebas;• garemoze mSeneblobis zemoqmedebis Sefasebas (riskis warmoqmnisalbaToba, maxasiaTeblebi, masStabebi, gavrcelebis zona da a.S),agreTve ekologiur da masTan dakavSirebul socialur -ekonomikuri Sedegebis prognozirebas;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 118

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• RonisZiebebis gansazRvras, romlebic uzrunvelyofen negatiurizemoqmedebis Semcirebas, Serbilebasa da maTi realizaciisSemTxvevaSi efeqturobis Sefasebas;• garemoze narCeni zemoqmedebisa da misi Sedegebis Sefasebasdagegmili saqmianobis realizaciis yvela etapze da winadadebebismomzadebas ekologiuri monitoringis gansaxorcieleblad;• qvemoT moyvanilia atmosferuli haeris dabinZurebisgaangariSebisas gamoyenebuli ZiriTadi cnebebi.a) gavlenis zona - teritoria, romelzedac gzis mSeneblobisa daeqsploataciisas, mJRavndeba pirdapiri da iribi zemoqmedebabunebriv sistemebze. satransporto dabinZureba aWarbebs saSualowliur fonur monacemebs, magram ar aRemateba zdk-s.b) damcavi zoli - teritoria, romelzedac satransportodabinZureba saangariSo periodSi SesaZloa aWarbebdes zdk-s.cxrili 23: gavlenis zonis da damcavi zonis saorientacio zomebiteritoria, romelicganicdiszemoqmedebasmanZili savali nawilis napiridan gzebis sxvadasxvaekologiuri klasisaTvisI II IIIgavlenis zona 3000/1500 2000/1000 * 600damcavi zoli 250/150 150/90 60/30*SeniSvna: mricxvelSi -zemoqmedebis pirobebi - Tavisufaligavrceleba; mniSvnelSi - gaTvaliswinebulia winaRoba amaRlebulireliefiT, ganaSenianebiT, ara nakleb sagzao zolis naxevrissiganis mwvane nargavebis zolebiT da a.S.g) samSeneblo zemoqmedeba: zemoqmedeba, romelic dakavSirebuliasamuSaoebis warmoebaze da atarebs droebiT xasiaTs.d) saeqsploatacio zemoqmedeba: zemoqmedeba, romelic mJRavndebaobieqtis eqsploataciis xangrZliv periodSi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 119

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 24: samSeneblo da saeqsploatacio periodSi zemoqmedebis saxeebida pirobebi, romlis drosac maTi mxedvelobaSi miReba savaldebuloa.zemoqmedebis saxeSesaZlo RonisZiebebiSerbilebisaTvispirobebi, romlis drosaczemoqmedebis mxedvelobaSimiReba savaldebuloa1 2 3haeris dabinZurebateritoriis damtverianebahaeris dabinZurebaasfaltbetonisa dacementbetonis qarxnebidan,gzis gaswvrivi sxvasamrewvelo sawarmoebidan.garemos dabinZurebasamSeneblo manqanebisa dameqanizmebis muSaobisas.gzis dagegmarebaparametrebiT, romlebicuzrunvelyofs moZraobisoptimalur reJims, damcavimwvane nargaobis mowyoba.gzis dagegmareba umtverosagzao samosis gamoyenebiT,damcavi mwvane nargaobismowyoba.emisiis wyaroebis gamwmendisaSualebebiT aRWurvaekologiurad naklebadsaxifaTo, TanamedrovesamSeneblo manqanebisa dameqanizmebis gamoyeneba.I da II kategoriisgzebisaTvismtvriani tipiT gzisdagegmarebisasdasaxlebuli punqtebisaxlos da maRaliRirebulebis sasoflosameurneomniSvnelobismiwebisaTvis.proeqtebSi gzis gaswvrivisamrewvelo sawarmoebisarsebobisas.miwis samuSaoebisaTvissaWiro adgilisaTvis,agreTve samSeneblomanqanebisa da meqanizmebisgamoyenebisas, romlebiciZlevian didi moculobisemisiebs.sagzao samosi pirobiTad iyofa mtvrian da aramtvrian zedapiriansafarad. aramtvrian zedapirian safarad iTvleba asfaltiani dabetoniani, xolo mtvrianad- RorRiani, xreSiani, gruntis da a.S.cxrili 25: gzebis ekousafrTxoebis maCveneblebi da normativebigaremos elementihaeriavtotransportisa da gziszemoqmedebis maxasiaTebelinaxSirJangi, azotisa dagogirdis oqsidebi, mtveri,naxSirwyalbadebinormatiuli dokumentebi,romlebic gansazRvravenmaCveneblebis donesdasaxlebuli punqtebisgareT ar normirdeba.dasaxlebul punqtebSi araumetes zdk.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 120

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili 26: atmosferul haerSi zRvrulad-dasaSvebi koncentraciebinivT. dasaxelebamaqs.erTjeradizdk (mg/m 3 )saSualo dR/Ramuriazotis dioqsidi 0.2 * 0.04azotis oqsidi 0.4 0.06Wvartli 0.15 0.05gogirdis oqsidebi 0.5 0.05naxSirJangi 5.0 3.0mtveri 0.5 0.05naxSirwyalbadebi (benzinisfraqcia)naxSirwyalbadebi (navTisfraqcia)5.0 1.51.2 -formaldehidi 0.035 0.003benz(a)pireni - 0.0000001* SeniSvna - zdk miRebulia msoflio jandacvis organizaciismier rekomendirebuli maCveneblis mixedviT.cxrili 27: adamianis janmrTelobisaTvis damabinZurebelnivTierebaTa saSiSroebis donis SedarebiTi analizinivTierebasaSiSroebisklasihaeris mdgomareoba koncentraciisas (mg/m 3 )iwvevssaSiSroebassaSiSiauaRresadsaSiSiamtveri III 0.15 0.75 3.75gogirdis oqsidebi III 0.05 0.2 1.8azotis dioqsidi II 0.2 0.255 0.765naxSirJangi IV 5.0 10.0 25.0naxSirwyalbadebi(benzinis fraqcia)IV 1.5 7.5 37.5KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 121

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiWvartli III 0.05 0.25 1.25fenoli II 0.04 0.1 0.16gogirdwyalbadi II 0.008 0.024 0.072avto gzis ZiriTadi saproeqto teqnikuri parametrebi atmosferulhaerTan mimartebaSi:perspeqtiuli moZraobis intensivobis gaTvaliswinebiT da СниП2.05.02-85-is Sesabamisad aRniSnuli monakveTi miekuTvneba Ikategorias.moZraobis saangariSo siCqare miRebulia 120 km/sT, monakveTissaerTo sigrZe 25 km.mSeneblobis moTxovnileba sagzao vakisis misawyobad nawilobrivgaTvaliswinebulia mSeneblobis procesSi amoRebuliqvabulebidan da adgilobrivi gruntis rezervebidan.sagzao samosis konstruqcia miRebulia satransportosaeqsploataciomaxasiaTeblebis, gzis mniSvnelobisa dakategoriis, moZraobis intensivobisa da Semadgenlobis mixedviT.mSeneblobis I stadiaSi moewyoba gardamavali tipis safari; IIstadiaSi, miwis vakisis stabilizaciisas, sagzao samosi gakeTdebagaumjobesebuli zedapiriT: erTfena zedapiri mkvriviwvrilmarcvlovani asfaltbetoniT, amasTan I stadiis Zvelisagzao samosi gamoiyeneba II stadiis sagzao samosis qveda fenad.sakvlevi monakveTis ZiriTadi nawili moewyoba betonis safariT.TiToeuli mimarTulebiT gzis sigane Seadgens 27 m, xolo gzispiri 0.7 m.8.12.2 atmosferuli haeris xarisxze dakvirvebis stacionaruli punqtebisaqarTvelos rig qalaqebsa da raionul centrebSi (11 qalaqSi),adre moqmedebda hidrometdepartamentis garemos kontrolisspecialuri punqtebi, romlebSic regularulad tardebodadakvirvebebi atmosferuli haeris xarisxze (ZiriTad da specifiurKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 122

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidamabinZureblebze), Tumca qveyanaSi ukanasknel wlebSiekonomikuri viTarebis arastabilurobis gamo dahidrometdepartamentis sadamkvirveblo da instrumentuli bazisarasaTanado momaragebis pirobebSi, gansakuTrebiT ukanasknelwlebSi, Zalze SeizRuda dakvirvebebis raodenoba.qvemoT moyvanilia atmosferuli haeris dabinZurebis saSualodonis cvlileba 1995-1999 wlebSi q. Tbilisisa da q. kaspi, gori,romlebic samwuxarod jerovnad ver asaxaven amJamindelmdgomareobas.cxrili 28: atmosferuli haeris dabinZurebis done TbilisSi 1995-1999ingredientebikoncentraciebi mg/m 31995w 1996w 1997w 1998w 1999wmtveri 0.3 0.3 0.3 0.3 0.3gogirdisdioqsidi- 0.009 0.17 0.19 0.18xsnadisulfatebi- - - - 0.02naxSirJangi 3 3 4 3 3azotisdioqsidi0.04 0.04 0.04 0.04 0.04azotis oqsidi 0.03 0.03 0.03 0.04 0.04fenoli 0.005 0.005 0.005 0.004 0.005formaldehidi 0.008 0.013 0.015 0.012 0.012gogirdwyalbadi - - - - 0.003haeris amJamindeli xarisxis monacemebi saWiroa, raTa mTlianobaSiSefasdes atmosferos xarisxze zemoqmedebis yvela SesaZlebloba,romelic dakavSirebulia atmosferos dabinZurebasTansaavtomobilo trasis arealSi. am ganyofilebaSi warmodgeniliahaeris xarisxis Sefaseba saavtomobilo trasis mimdebared, radganmxolod es monakveTebi ganicdian atmosferuli damabinZureblebiszemoqmedebas.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 123

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiimis gamo, rom trasis mimdebared ar arsebobs atmosferul haerzedakvirvebis stacionaruli punqtebi, Cvens mier SemoTavazebul iqnaatmosferuli haeris xarisxis Sefasebis Teoriuli gza, romelicmeTodologiurad efuZneba atmosferul haerSi mavne nivTierebaTagabnevis (dispersiis) gaangariSebis Tanamedrove midgomebs.aRniSnuli midgomebi realizebulia haeris xarisxis modelirebisunificirebul programul uzrunvelyofaSi. programisgaangariSebis algoriTmi sruliad pasuxobs qveynisgaremosdacviT kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebs. programasaSualebas iZleva wertilovani, xazobrivi da farTisebriwyaroebidan maTi gafrqvevebis geometriuli da aerodinamiurimaxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT, agreTve gafrqvevebis masurimniSvnelobebisa da sxvadasxva xelmisawvdomi meteorologiuri daklimaturi maxasiTeblebis safuZvelze, gaangariSebul iqnasnebismieri mavne nivTierebis SesaZlo maqsimaluri koncentraciissivrciTi ganawileba qaris yvela SesaZlo mimarTulebebisa dasiCqaris gaTvaliswinebiT nebismieri sakvlevi wertilis anfarTobis mimarT. sityva “unificirebuli” - aCvenebs, rom programagamoiyeneba yvela tipis damabinZurebeli wyaroebisaTvis,miuxedavad imisa, Tu mrewvelobis romel kategoriasganekuTvnebian isini, maT Soris magistraluri saavtomobilogzebisaTvis.mavne nivTierebaTa atmosferul haerSi gabnevis maxasiaTeblebzearsebiT gavlenas axdenen adgilmdebareobis klimaturimaCveneblebi, atmosferos temperaturis vertikaluri ganawileba,romelic gaiTvaliswineba atmosferos stratifikaciiskoeficientiT. (yofili ssrk-s teritoria zonirebulia ammaCvenebliT da igi cvalebadobs 140-dan 250-mde. saqarTvelosTvises maCvenebeli miRebulia 200-is tolad.) gaangariSebisaTvis asevesaWiroa qaris siCqaris is mniSvneloba, romlis gadaWarbebisalbaToba saSualo mravalwliuri reJimis mixedviT Seadgens 5 %-sda igi ganisazRvreba klimaturi cnobarebis mixedviT.wyaroebidan gamofrqveuli mavne nivTierebebi aseve xasiaTdebianTavianTi parametrebiT. pirvel rigSi es aris atmosferuli haerisxarisxis kriteriumebi (zRvrulad-dasaSvebi koncentraciebi -mg/m 3 ).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 124

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaangariSebiT miRebuli konkretuli mavne nivTierebiskoncentraciebis sidideebis SedarebiT mis xarisxis kriteriumTan,msjeloben ama Tu im nivTierebis koncentraciis gadaWarbebazemocemuli wertilisaTvis.TviTeuli wyarosTvis dgindeba teqnikuri parametrebisgansazRvruli nakrebi. am parametrebs miekuTvneba:• wyaros simaRle miwis zedapiridan. (m);• wertilovani wyaros milyelis diametri (m);• wertilovani wyaros milyelidan nakadis gamosvlis saS. siCqare.(m/wm);• gamofrqveuli nakadis temperatura. ( 0 C);• gafrqvevis simZlavre-drois erTeulSi atmosferoSi gafrqveulinivTierebis raodenoba. (g/wm);programa iyenebs gafrqvevis wyaroebis teqnikur parametrebs,rogorc saSualedos. atmosferos dabinZurebis gaangariSebisCatarebisas programa iyenebs e.w. “saangariSo parametrebs”,romlebic miiReba gaangariSebis gziT teqnikuri parametrebidan.(simaRle, milis diametri, gafrqvevis siCqare da gafrqvevistemperatura).gafrqvevis wyaros “saangariSo parametrebi” axasiaTebs gafrqvevisSedegad am nivTierebis gabnevas:C m - maqsimaluri miwispira koncentracia, romelic miiRwevamocemuli wyarodan mocemuli nivTierebiT;X m - manZili wyarodan, romelzedac miiRweva maqsimaluri miwispirakoncentracia. (m);U m - qaris siCqare, romlis drosac miiRweva maqsimaluri miwispirakoncentracia (m/wm).kvlevis interesis sferos warmoadgenda avtogzis is monakveTebi,romlebic gadis dasaxlebuli punqtebis mimdebared.mTlian monakveTze aseTi mniSvnelovan ubnebad miCneulia soflebi:igoeTi, gamdliswyaro, qvemo rene, qvemo SavSvebi, SavSvebi,axalSeni da sveneTis gadasaxvevi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 125

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimodelireba Sesrulebulia ganxilul SemTxvevaSi qaris saxifaTomimarTulebisaTvis.gaangariSebaSi miRebulia daSveba, rom satransporto nakadisintensivoba gansaxilvel 25 km-ian monakveTSi stabiluria (iserogorc meteomaxasiTeblebi) da aqedan gamomdinare SesaZlebeliaimis daSveba, rom damabinZurebel nivTierebaTa sivrciTiganawilebis grafikuli asaxvis monacemi erTi konkretuli mciremonakveTisaTvis (500 metriani) SesaZlebelia gamoyenebul iqnes ammonacemebis Canacvleba-misadagebiT trasis mimdebaredganTavsebuli nebismieri dasaxlebuli punqtis mimarT.8.12.3 atmosferul haerze zemoqmedeba arsebul pirobebSirogorc zemoT aRiniSna trasa gadis dasaxlebuli punqtebissiaxloves (soflebi: igoeTi, gamdliswyaro, qvemo rene, qvemoSavSvebi, SavSvebi, axalSeni da sveneTis gadasaxvevi).obieqtis eqsploatacia iwvevs satransporto dabinZurebas namwviairebiT saavtomobilo gzis mimdebare teritoriebze.gansaxilvel gzaze atmosferul haerze zemoqmedeba gamoixatebaatmosferul haerSi emisiiT saavtomobilo Zravebidan. maqsimalurisaaTuri datvirTva arsebul pirobebSi Seadgens 900 a/manqanassaaTSi (lokaluri dakvirvebis Sedegebi).Catarebul moZraobis intensivobaze dakvirvebis analizis mixedviTsatransporto nakadi ganiyofeba Semdegi %-li SefardebiT:cxrili 29: moZraobis nakadis Semadgenlobamanqanebi tipebiormxrivimimarTuleba%msubuqi benzinze 450 50msubuqi dizelze 360 40satvirTo daavtobusebi dizelze90 10sul 900 100KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 126

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiimis gamo, rom atmosferuli haeris normireba xdeba mxoloddasaxlebuli punqtebisaTvis, emisiis gaangariSeba SesrulebuliamoZraobis intensivobis arsebuli mdgomareobis pirobebSidasaxlebuli punqtis gaswvriv lokalur 500 metrianmonakveTisaTvis specialuri licenzirebuli kompiuteruliprogramiT.cxrili 30: gaangariSebuli faqtiuri maqsimaluri emisiasatransporto nakadis 500 metrian monakveTzenivTierebisdasaxelebakodiemisia (g/wm)naxSirJangi 337 0,324375azotis dioqsidi 3301 0,14605azotis oqsidi 304 0,02373313naxSirwyalbadebi(benzini)naxSirwyalbadebi(navTis fraqcia)2704 0,04468752732 0,0425Wvartli 328 0,00696875gogirdis dioqsidi 330 0,00866875formaldehidi 1325 0,00045688benz(a)pireni 703 0,00000003miRebuli SedegebiT Sesrulebulia haeris xarisxis modelirebameteopirobebis gaTvaliswinebiT da damabinZurebel nivTierebaTasivrciTi ganawilebis asaxvis grafikuli Sedegebi da SesabamisigaTvlebis cxriluri monacemebi danarT # 3-Si.gaangariSebis Sedegebi iZleva daskvnas, rom arsebul pirobebSiairadi damabinZureblebis emisiis Sedegad araxelsayrelmeteopirobebSi formirebuli koncentraciebi azotis dioqsidisada jamuri zemoqmedebis jgufis (azotis oqsidi + azotisdioqsidi + gogirdis dioqsidi) mimarT aRwevs maqsimalurmniSvnelobebs trasis RerZula xazidan miaxloebiT 40 metrzeorive mimarTulebiT (1 zdk), xolo danarCeni nivTierebebisaTvisar aWarbebs atmosferuli haeris dadgenil normativebsdasaxlebuli punqtebisaTvis da ar axdens negatiur zemoqmedebasmosaxleobis sacxovrebel pirobebze da garemoze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 127

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi8.12.4 atmosferul haerze zemoqmedeba mSeneblobis procesSimSeneblobis procesSi samSeneblo da sagzao manqanebi undaSeesabamebodnen ekologiur da sanitarul moTxovnebs emisiismxriv ГОСТ 17.2.2.02-86-s, xolo xmauris mxriv - СН 2.2.4\2.1.8.562-96 -s.mSeneblobis procesSi mosalodnelia Semdegi dasaxelebisa daraodenobis samSeneblo da sagzao manqanebis eqsploatacia.cxrili 31: samSeneblo da sagzao teqnikis savaraudo Semadgenloba## dasaxeleba ganzomileba raodenoba1avtogreideri avtomaturinivelirebis mowyobilobiTcali 22 avtogudronatori 3,5 m 3 cali 13 amwe tvirTamweobiT 10 tn. cali 24 amwe tvirTamweobiT 16 tn. cali 25 amwe tvirTamweobiT 25 tn. cali 36 amwe tvirTamweobiT 40 tn. cali 37 buldozeri simZlavriT 79 kvt. cali 28 buldozeri simZlavriT 96 kvt. cali 19 kompresori gadasaadgilebebli cali 610 sangrevi CaquCebi cali 1211 civi reciklirebis manqana cali 1asfaltdamgebi warmadobiT 500t/sT, saniveliro avtomatikiT,1213maRalmamWidroebeli filiT,airSemTbobiT da TermulikontroliT.asfaltbetonis qarxana iZulebiTiareviT, 150 t/sT warmadobiTcali 1cali 114 betonis damamzadebeli danadgari cali 415 eleqtro SeduRebis aparati cali 616 airSeduRebis aparati cali 417armaturis saWreli da karkasisdamamzadebebli mowyobilobacali 418 koWmzidebi cali 6KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 128

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi19 saburRi agregati cali 320 eqskavatori saSandakebeli cali 2212223eqskavatori CamCis moculobiT 0.5m 3eqskavatori CamCis moculobiT 0.65m 3eqskavatori CamCis moculobiT 1.0m 3cali 3cali 3cali 224 eleqtrovibratori cali 1225 avtobetonsarevi cali 626 satkepni kombinirebuli cali 327 satkepni pnevmaturi cali 328 satkepni vibraciuli cali 329 satkepni gluvvalciani cali 330 saburRi-amwe manqana cali 331 niSansadebi manqana cali 132 sarwyav-sarecxi manqana cali 33334353637avtoTviTmclelebi tvirTamweobiT10-12tn.avtoTviTmclelebi tvirTamweobiT10-12tn.bortiani avtomanqanatvirTamweobiT 20tnbortiani avtomanqanatvirTamweobiT 7 tnbetonis damgebi danadgariqarxanacali 18cali 12cali 6cali 4cali 138 safrezi danadgari cali 4mSeneblobis savaraudo periodia 2 weli.aRniSnuli teqnika gadanawilebuli iqneba trasis gaswvrivmoTxovnilebis mixedviT. teqnikis maqsimaluri koncentraciamosalodnelia saxide gadasasvlelebis mSeneblobisas da maTisaerTo r-ba ar gadaaWarbebs 5-6 erTeuls, amasTan sinqronuladimuSavebs ara umetes 2-3 erTeulisa.damabinZurebel nivTierebaTa gafrqvevebis gaangariSeba sagzaosamSeneblomanqanebis Zravebidan mocemulia danarT-3 -Si.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 129

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimiRebuli SedegebiT Sesrulebulia haeris xarisxis modelirebameteopirobebis gaTvaliswinebiT da damabinZurebel nivTierebaTasivrciTi ganawilebis asaxvis grafikuli Sedegebi mocemuliaqvemoT, xolo Sesabamisi gaTvlebis cxriluri monacemebi danarT# 3-Si.daskvna: mSeneblobis procesSi damabinZurebel nivTierebaTasivrciTi ganawilebis mixedviT SesaZlebelia vivaraudoT, romjamuri zemoqmedebis jgufis (3301+304+330) da azotis dioqsidis(kodi-3301) mimarT formirebulma koncentraciebma SesaZloamiaRwion gzis ReZula xazidan 100 metris manZilze orivemimarTulebiT, xolo danarCeni nivTierebebis mier formirebulikoncentraciebi ar gadaaWarbebs dadgenil normebs, amasTanmSeneblobis zemoqmedebas aqvs xanmokle periodi da amdenadkumulaciuri zemoqmedeba ar aris mosalodneli.8.12.5 atmosferul haerze zemoqmedeba trasis eksploataciis procesSimonacemebi perspeqtiuli intensivobis eqsploataciis pirobebSisaproeqto 25km-iani trasis satransporto nakadis 500 metrianmonakveTze (satransporto erTeuli/sT):14000 erTeuli/dRe /24sT = 583 erTeuli/sT; k = 2.27; 583 * 2.27 = 1324cxrili 32: satransporto saSualebebisklasifikacia da mosalodneli moZraobis intensiobamanqanebi tipebiormxrivimimarTuleba%msubuqi benzinze 662 50msubuqi dizelze 530 40satvirTo daavtobusebi dizelze132 10sul 1324 100imis gamo, rom atmosferuli haeris normireba xdeba mxoloddasaxlebuli punqtebisaTvis, gaangariSeba Sesrulebuliadasaxlebuli punqtis gaswvriv lokalur 500 metrianKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 130

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimonakveTisaTvis moZraobis intensivobis perspeqtiulimdgomareobis gaTvaliswinebiT.cxrili 33: damabinZureblebis klasifikacia da emisiis raodenobanivTierebisdasaxelebakodiemisia (g/wm)naxSirJangi 337 0,50176389azotis dioqsidi 3301 0,17864889azotis oqsidi 304 0,02903044naxSirwyalbadebi(benzini)naxSirwyalbadebi(navTis fraqcia)2704 0,065740282732 0,07750347Wvartli 328 0,01134431gogirdis dioqsidi 330 0,0130325formaldehidi 1325 0,00074028benz(a)pireni 703 0,00000005trasis eqsploataciis fazaze damabinZurebel nivTierebaTagafrqvevebis gaangariSeba mocemulia danarT-3-Si. miRebuliSedegebiT Sesrulebulia haeris xarisxis modelirebameteopirobebis gaTvaliswinebiT. damabinZurebel nivTierebaTasivrciTi ganawilebis asaxvis grafikuli Sedegebi mocemuliadanarT # 3-Si.gaangariSebis Sedegebi iZleva daskvnas, rom arsebul pirobebSiairadi damabinZureblebis emisiis Sedegad araxelsayrelmeteopirobebSi formirebuli koncentraciebi azotis dioqsidisada jamuri zemoqmedebis jgufis (azotis oqsidi + azotisdioqsidi + gogirdis dioqsidi) mimarT aRwevs maqsimalurmniSvnelobebs trasis RerZula xazidan miaxloebiT 50 metrzeorive mimarTulebiT (1 zdk), xolo danarCeni nivTierebebisaTvisar aWarbebs atmosferuli haeris dadgenil normativebsdasaxlebuli punqtebisaTvis da ar axdens negatiur zemoqmedebasmosaxleobis sacxovrebel pirobebze da garemoze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 131

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi9. zemoqmedeba garemoze da Semarbilebeli zomebiqvemoT aRwerilia garemosdacviTi zemoqmedebebi daSemarbilebeli zomebi proeqtis sxvadasxva etapebisTvis:kontraqtoris mobilizaciis (banakebis, misasvleli gzebis,manqanebis sadgomebis, da a.S. mowyobis) etapze, samSeneblosamuSaoebis etapze da gzis eqspluataciis etapze.9.1 zemoqmedebis kategoriebigaremoze zemoqmedebebi dayofilia kategoriebad da proeqtisetapebis mixedviT. mosalodneli potenciuri zemoqmedebebisdetaluri aRwera garemos receptorebTan (niadagebi, wylisobieqtebi, kulturuli memkvidreoba, da a.S.) mimarTebaSimocemulia Tavi 8-Si – “fonuri informacia da potenciurizemoqmedebebi”.9.1.1 avtomagistralis mSeneblobis etapTan dakavSirebuli zemoqmedebebimSeneblobis etapze warmoqmnili pirdapiri da arapirdapirizemoqmedeba garemoze SeiZleba gamowveul iqnes rigi wyaroebidanda gavlena iqonios rogorc sacxovrebeli, aseve bunebrivigaremos sxvadasxva receptorze.• mSeneblobis procesSi SesaZlo uaryofiTi zemoqmedebakanonmdeblobiT dacul mcenareTa saxeobebsa da cxovelTapopulaciebze, Tu isini ganTavsebuli arian gzis derefnismosasworebeli, an saeqskavacio, an karieruli saqmianobebiswarmoebis zonebSi.• zmoqmedeba gamowveuli xeebisa da buCqebis moWriT sof. igoeTTan,aseve gamdliswyarosa da sof. qvemo renes (Kp58+480 – Kp62+500)Soris arsebul monakveTze.• samSeneblo masalebis mopovebiT da damuSavebiT gamowveulizemoqmedeba: gzis sareabilitacio samuSaoebisaTvis aucilebeliaasfalti, qva, xreSi da qviSa. miuxedavad imisa, rom am masalebismopoveba da damuSaveba pirdapir ar ukavSirdeba proeqts, amsaqmianobam SeiZleba gamoiwvios droebiTi xasiaTis mqonegaremosdacviTi problemebi. asfaltis qarxnebi sakmaod abinZurebenatmosferul haers, vinaidan isini wvaven mZime sawvavs, romelicSeiZleba Seicavdes gogirds. amasTan erTad, asfaltis qarxnebiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 132

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiafrqveven didi raodenobiT toqsikur gazebs. qvis karierebsacaxasiaTebs nawilakebis Semcveli mniSvnelovani moculobisemisiebi, romlebmac SeiZleba seriozuli problemebi Seuqmnas iqmomuSave adamianebis janmrTelobas. im SemTxvevaSi, Tu karierimdebareobs dasaxlebul punqtTan, safrTxe daemuqreba adgilobrivimosaxleobis janmrTelobasac. qvis samtvrevi qarxnebis muSaobaiwvevs xmaurisa da mtvris warmoqmnas mimdebare teritoriaze.mdinareebidan xreSisa da qviSis Warbi raodenobiT amoRebamSeiZleba gamoiwvios mdinareTa napirebis struqturuli mdgardobisdarRveva da uaryofiTad imoqmedos mdinaris hidrologiur reJimsada ekologiaze. amitom Zalian mniSvnelovania garemosdacviTiusafrTxoebis standartebis dacva samSeneblo masalebiswyaroebTan mimarTebaSi.• zemoqmedeba bunebriv da socialur garemoze saproeqto dadroebiTi gzebis mSeneblobasTan, samSeneblo banakebisa damSeneblobisTvis saWiro masalebis dasawyobebis adgilebismowyobasTan dakavSirebuli avtomanqanebis gadaadgilebisa datvirTebis moZraobis dros. zemoqmedebis saxeebia: atmosferulihaeris dabinZureba, xmauri da vibracia. am SemTxvevaSi receptoriasacxovrebeli garemo soflebTan: igoeTi, gamdliswyaro, didi dapatara rene, patara xurvaleTi, nawreti, SavSvebi, qvemo SavSvebi,axalSeni da sveneTi, da bunebrivi (veluri) garemo sof. igoeTTan.• zemoqmedeba gamowveuli saSiSi geologiuri procesebiT, romlebicSeiZleba gamoiwvios samSeneblo ubnis maxlobladganxorcielebulma samSeneblo samuSaoebma. SesaZlo zemoqmedebissaxeebia: mewyeri, erozia, qvaTacvena, gruntis gamorecxva da a.S.potenciuri receptorebia: saavtomobilo magistrali,samSenebloubani, niadagi da miwisqveSa wylebi, mimdebare miwis nakveTebi.• zemoqmedeba niadagisa da mis qveS arsebul gruntze proeqtiTgaTvaliswinebuli samuSaoebis Catarebisa da saproeqto gzis dadroebiTi gruntis gzebis vakisis momzadebis Sedegad. zemoqmedebisreceptorebia: niadagi da grunti, miwisqveSa da zedapiruli wylebida sasoflo-sameurneo miwebi.• proeqtiT gaTvaliswinebuli samSeneblo samuSaoebiT gamowveulizemoqmedeba mdinareTa kalapotebsa da mis mimdebare teritoriebze:md. lexuraze xidis mSenebloba niSnuli kp 56+490-dan kp 56+690-mde;md. aRmosavleT TorTlaze wyalgamtari gvirabi kp 58+480 niSnulze;sainJinro damcavi nageboba md. dasavleT TorTlaze kp 76+800–dankp 77+100-mde. zemoqmedebis gamomwvevi mizezebia: specialuriKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 133

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamSeneblo da saavtomobilo transportis moZraoba mdinareTaterasebsa da kalapotebSi da navTobproduqtebiT da sapox-sacxebimasalebiT wylis SesaZlo dabinZureba transportisa dameqanizmebis gaumarTaobis SemTxvevaSi.• mSeneblobaSi dasaqmebuli personalis usafrTxoebasa dajanmrTelobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebi. es exeba:sanitarul-higienur pirobebs, narCenebis gatanas, sasmel wyals,masalebis Sesanax saSualebebs da a.S.• saavtomobilo gzis gasxvisebis derefanSi samuSaoTamimdinareobisas SesaZlo zemoqmedeba arqeologiur da kulturulmemkvidreobis Zeglebze da landSaftebze.• droebiTi samSeneblo banakebis, droebiTi misasvleli gzebisa dagasxvisebis derefnis farglebSi mimdinare sxva droebiTi xasiaTissamuSaoebiT gamowveuli zemoqmedeba. zemoqmedebis saxeebia:niadagisa da gruntis SemWidroeba, miwisqveSa da zedapiruliwylebis SesaZlo dabinZureba naxSirwyalbadebiTa da sapoxizeTebiT, gansakuTrebiT danadgarebisa da teqnikis remontisprocesSi. meqanikuri saxelosnoebi, sawvavis gasamarTi da Sesanaxiadgilebi SesaZloa gaxdnen seriozuli dabinZurebis wyaroebi.amasTan erTad, dabinZurebis SesaZlo wyaros warmoadgenssamSeneblo procesSi warmoqmnili da mSeneblobis procesisdasrulebis Semdeg darCenili narCenebi.• mSeneblobis procesSi SesaZloa zemoqmedebis qveS moeqces gzisgaswvriv arsebuli mwvane zolis mcenareebi. aseve, SesaZloa,moimatos mcenareTa parazitebisa da daavadebebis ricxvma maTwinaaRmdeg mcenareTa brZolisunarianobis daqveiTebis gamo.avtomagistralis mSeneblobam SeiZleba gamoiwvios mcenareTamavneblebis, parazitebis, daavadebebis, sarevelebisa da mavnemikroorganizmebis gavrceleba mimdebare baRebSi, naTesebSi,qarsacav zolebsa da tyian ubnebSi im SemTxvevaSi, Tu ar iqnebamiRebuli saTanado zomebi. amitom, garemosdacviTi menejmentisgegmaSi unda ganisazRvros saTanado Semarbilebeli dasakompensacio zomebi.9.1.2 avtomagistralis eqspluataciis etapTan dakavSirebulizemoqmedebebi• xmauri da vibracia gamoiwvevs uaryofiT zemoqmedebas axlomdebaredasaxlebul punqtebSi, gansakuTrebiT iseT mgrZnobiareKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 134

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSireceptorebze, rogoricaa saswavlo, samedicino da sajarodawesebulebebi.• atmosferuli haeris dabinZureba. zemoqmedebis qveS eqcevamgrZnobiare receptorebi, rogoricaa sacxovrebeli garemo, asevesaswavlo, samedicino da sajaro dawesebulebebi.9.2 Semarbilebeli zomebiwina TavSi aRniSnuli zemoqmedebebis Tavidan acilebis anSemcirebis mizniT SemoTavazebulia Semdegi Semarbilebelizomebi.9.2.1 mSeneblobis fazasTan dakavSirebuli Semarbilebeli RonisZiebebiSemarbilebeli zoma # 1: saqarTvelos biomravalferovnebiswiTel wignSi Setanili saxeobebis dacvasamSeneblo proeqtiT gaTvaliswinebul samuSaoebis dawyebamdeigoeTi-sveneTis nebismier monakveTze unda ganxorcieldesdetaluri mokvleva, raTa dadgenil iqnes saWiroa Tu ara florisim iSviaTi an gadaSenebis piras mdgomi saxeobebis gadargva,romlebic arseboben da SeiZleba moyvnen saproeqto gzisgasxvisebis derefanis farglebSi. es sakiTxi gansakuTrebiTyuradsaRebia sof. igoeTis teritoriaze gasayvani alternatiuligzis monakveTisaTvis. igoeTi-gamdliswyaroos monakveTisfarglebSi samSeneblo-sarekonstruqcio samuSaoebismimdinareobis procesSi ZiriTadi yuradReba gamaxvilebuli undaiqnes saqarTvelos wiTel wignSi Setanil saxeobebze: Astracaluscaucasicus da Peonia carthalinica-ze romelTa saxeobebidafiqsirebuli iqna da romelTa adgilmdebareoba zedmiwevniTaris miTiTebuli me-8 TavSi. sofel igoeTsa da sofel SavSvebisteritoriaze avtomagistralis alternatiuli monakveTisgayvanisas aseve yuradReba unda mieqces mcire zomis ZuZumwovrebsada amfibiebis zogierTi saxeobebis SesaZlo sacxovrebel garemosda faunis specialistTan erTad unda daisaxos specialuriSemarbilebeli RonisZiebebi aRniSnul saxeobebze zemoqmedebisSesamcireblad.saproeqto saavtomobilo gzebis mSeneblobasTan dakavSirebiTgamoyenebul droebiT teritoriaze aRdgeniTi samuSaoebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 135

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidamTavrebisTanave yvela gadarguli mcenare reintocirebuli undaiqnes Tavis bunebriv habitatSi.saavtomobilo gzis gasxvisebis derefanSi gzis vakisisa da mismimdebare teritoriebze gawmendiTi operaciebis dros moWrili xetyeSesaZlebelia masalad iqnes gayiduli adgilobrivmmarTvelobiT organoebisa da satyeo meurneobis specialistebTanSeTanxmebiT. ekologiuri balansis aRdgenis uzrunvelsayofadunda moxdes xeebis dargva SefardebiT 1:1,5, anu 10 moWrili xissanacvlod unda dairgos 15 Ziri. moWrili xeebis sakompensacioddarguli unda iqnes is saxeobebi, romlebic adgilobrivi florismniSvnelovan komponentebs Seadgenen.amasTan erTad unda moxdes teritoriis kompleqsuri aRdgeniskonkretuli meTodologiis SemuSaveba ama Tu im ubnis niadagiseroziisadmi midrekilebis gaTvaliswinebiT.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. samuSaoTa dawyebamdeunda moxdes orive aRniSnuli saxeobis mcenaris Astracaluscaucasicus da Peonia carthalinica-s gadargva winaswar SerCeularealSi. kontraqtoris mier samuSaoTa dawyebamde mowveuli undaiqnes botanikosi, raTa mis mier kidev erTxel dazustdessaqarTvelos wiTel wignSi Setnili saxeobebis arsebobasamSeneblo vakisis farglebSi an uSualo mimdebared.kontraqtoris mier Semarbilebel RonisZiebebSi asaxulimoTxovnebis srulyofili saxiT ganxorcielebis mizniT undaCamoyalibebuli iqnes specialuri jgufi, romelic gauwevskontrols RonisZiebebis droulad da xarisxianad Sesrulebas.damatebiTi moTxovnebi. floris iSviaTi da gadaSenebis pirasmdgomi saxeobebi fonuri Sefasebisas aRniSnulia sof. igoeTismimdebared arsebuli tyiani safarisa da mis piras, rasac aseveunda iTvaliswinebdes kontraqtori mSeneblobis warmoebis gegmisSemuSavebis dros. Semarbilebe-li zomebi SeTanxmebuli unda iqnessaqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebissaministros regionalur samsaxurebTan.Semarbilebeli zoma # 2: samSeneblo procesebiT gamowveulizemoqmedebis Semcireba axlomdebare dasaxlebebze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 136

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamSeneblo samuSaoebis mimdinareobis mTel etapze satransportosaSualebebisa da samSeneblo meqanizmebis moZraobisasgansakuTrebuli yuradReba unda mieqces dasaxlebul garemozezemoqmedebis aspeqtebs. kerZod: transportis moZraobisasdasaxlebuli punqtebis mimdebared arsebul gruntis safariangzebze, an saWiroebisaTvis mowyobil droebiT gzebze.atmosferul haerze zemoqmedebis Serbilebis mizniT saWiroa:- arsebuli gruntiani gzebis SekeTeba;- mSral amindSi orive saxis gruntiani gzebis regularulimorwyva;- satransporto da samSeneblo meqanizmebis regularuliSemowmeba, maT mier gamonabolqvi airis standartul moTxovnebSimosaqcevad.- arastandartuli gamonafrqvevebis mqone satransportosaSualebebis moZraoba ar unda iqnes daSvebuli.xmauriTa da vibraciiT gamowveul zemoqmedebebTan dakavSirebiT:- nebismieri saxis samuSaos Sesasruleblad unda SeirCesSesabamisi mowyobiloba, romelsac yvelaze dabali Tanmdevixmauris doneebi eqneba, amasTan satransporto da samSeneblomeqanizmebis teqnikurma momsaxurebam unda uzrunvelyostransportis iseTi mdgomareoba, romelic uzrunvelyofs xmaurisda vibraciis doneebis maqsimalur farglebamde Semcirebas;- teqnikis muSaoba unda xdebodes fonuri xmaurisgaTvaliswinebiT. dauSvebelia CarTuli mowyobilobebis da manqanadanadgarebis fuWi svlis reJimSi dayovneba, maTi Zravebi ar undamuSaobdnen uqmad – saWiroebis gareSe;- sensitiuri receptorebis arsebobis SemTxvevaSi xmaurianisamuSaos xangrZlivoba unda Semcirdes da unda Caetios dRisnormalur samuSao saaTebSi.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. am TavSi asaxuliSemarbilebeli RonisZiebebis droulad da xarisxianadSesrulebaze pasuxismgebloba ekisreba mSenebel- kontraqtors.amasTan igi valdebulia uSualo kontaqti daamyaros mSeneblobiszemoqmedebis zonaSi moqceul adgilobriv mosaxleobasTan, raTadroulad miiRos informacia maT moTxovnebTan dakavSirebiT racSeamcirebs mosalodnel konfliqtebs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 137

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSemarbilebeli zoma # 3: saSiS geologiur procesebTan(geosafrTxe-ebTanZ) dakavSirebuli SesaZlo zemoqmedebisSemcireba.sof. igoeTi – sof. gamdliswyaros monakveTi (kp54+200 dan 59+100mde) avtomagistralis eroziasaSiS monakveTze (kp54+500 dan 54+650mde), romlis gayvanac dawyebuli iyo gasuli saukunis 90-ianwlebSi da romlis drosac Sesrulebuli samuSaoebis Sedegadagebuli iyo magistralis aRmosavleTis mxridan damcavi sainJinronageboba (betonis kedlis saxiT), dReisaTvis arsebulimdgomareobidan gamomdinare saWiroa, rom am monakveTze gzisvakisis orive mxares moewyos sadrenaJe da wyalamridi Txrilebi.kp54+700 dan 54+850-mde da aseve kp54+950 dan 55+450-mdevizualurad dakvirveba ori Ria mewyruli sxeuli. am monakveTebzesaavtomobilo gzis vakisis samSeneblo samuSaoebis dawyebamde,mizanSewonilad migvaCnia detaluri geoteqnikuri mdgomareobisSemafasebeli samuSaoebis Catareba da mxolod mis safuZvelzedamcavi sainJinro nagebobebis parametrebis SerCeva da SesabamisisadrenaJo nagebobebis da wyalamridi Txrilebis mowyoba.kaspi – lamisyanis gzis zemoT estakaduri tipis gadasasvlelismSeneblobis dros (kp55+500 dan 55+620 mde farglebSi), qveda gzazesamSeneblo samuSaoebis damTavrebis Semdeg saWiro gaxdebaferdobebze gzis orive mxares eroziasawinaagmdego RonisZiebebisSemuSaveba da aucilebeli ganxorcieleba.igoeTis alternatiuli avtomagistralis da arsebuli Tbilisigorisgzis SeerTebis adgilze saproeqto magistralisgafarToebis dros CamoWrili ferdobebis mdgradobisSenarCunebisa-Tvis kp57+100 dan kp57+250 mde monakveTis farglebSisaWiro iqneba gzis marjvena mxares ferdobze eroziissawinaaRmdego sainJinro nagebobebis mSenebloba, xolo gzismarcxena mxares ki, mis gaswvriv arsebuli ferdobis eroziisSemarbilebeli jebirebis da damcavi konstruqciebis mowyoba.saavtomobilo gzis monakveTi sofel axalSensa da sofel sveneTsSoris (kp76+900dan 77+200 mde monakveTSi). saproeqto gzisaRniSnul monakveTze gaTvaliswine-bulia arsebuli gzisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 138

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigafarToeba CrdiloeTis mxridan, romelic mdinare dasavleTiTorTlas meandrul monakveTs mniSvnelovnad uaxlovdeba. mdinaredasavleTi TorTla xasiaTdeba kalapotis periodulicvalebadobiT da garkveuli drois Semdeg mosalodnelia igidaubrundes gzispira meandrul nawils, rasac SesaZlebeliamohyves napiris eroziuli dazianeba, gamorecxva – walekva.aRniSnuli mdgomareobidan gamomdinare mizanSewonili iqnebaSemarbilebeli zomebis saxiT am monakveTze moewyosavtomagistralis damcavi eroziis sawinaaRmdego nageboba.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. mSenebelikontraqtoris mier am monakveTebze samuSaoTa dawyebamdemoZiebuli unda iqnes Catarebuli geoteqnikuri samuSaoebisSedegad Camoyalibebuli daskvnebi, raTa zustad iqnasgaTvaliswinebuli daskvnis pirobebi. geoteqnikuri samuSaoebismonacemebis ar arsebobis SemTxvevaSi unda Catardes aseTi saxisSeswavlebi. aRniSnuli exeba aseve erozia-saSiS ubnebsac.Semarbilebeli zoma # 4: samSeneblo banakis mowyobasTandakavSirebuli zemoqmedebis Semcireba.samSeneblo monakveTis farglebSi fonuri informaciis SekrebisperiodSi SerCeuli iqna samSeneblo banakebis mosawyobad saWiroteritoriebis 4 varianti, romelTa Semdgomi gamoyenebis Taobazegadawyvetileba mSenebeli-kontraqtoris mier iqneba misaRebi. esteritoriebia:• sof. igoeTTan, igoeTi-sveneTis gzis monakveTis marjvena mxares,md. lexuraze asagebi xidis mimdebared, KP 56+500 sa da KP 56+750niSnuls Soris daaxlovebiT 250 metri sigrZisa da 50 metrisiganis 1,25 ha farTobis teritoria. amJamad teritoriaze arsebobssaqmiani ezos nangrevebi da ramodenime farduli. teritoriazebunebrivi saxis xeebi ar aris. mxolod md. lexuras WalurnawilSia ramodenime saxis xe. tertoria mTlianadurbanizirebulia. aRniSnuli farTobis gamoyeneba SesaZlebelia,rogorc gzis aseve md. lexuraze xidis mSeneblobis mTelperiodSi. teritoria uzrunvelyofili aris, rogorc sameli asevesameurneo daniSnulebisaTvis saWiro wylis resursiT.teritoriaze ar arsebobs arcerTi daniSnulebis sakanalizaciosistema.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 139

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• sof. kodiswyaros gadasaxvevis mopirdapire mxares, amJamadmomqmedi da saproeqto gzis marcxena napiras KP 62+200 niSnulsada KP 62+450 niSnuls Soris daaxlovebiT 250 metri sigrZisa da 50metri siganis 1,25 ha farTobis Tavisufali teritoria, romelzecbunebrivi saxis mcenareuloba ar aRiniSneba. teritorisfarglebSi arc sasmel-sameurneo daniSnulebisTvis saWiro wyliswyaro da arc sakanalizacio sistema ar arsebobs.• sof. axalSenis mimdebared, gzis marcxena mxares KP 74+700 da KP74+950 niSnuls Soris, gzis marcxena mxares, daaxlovebiT 250metri sigrZisa da 60 metri siganis 1,5 ha farTobis teritoria,romelic mcenareuli safarisan Tavisufalia. teritoriiswyalmomaragebiT uzrunvelyofa SesaZlebelia. teritoriazesakanalizacio sistema ar arsebobs.• sof. sveneTis mimdebared saavtomobilo gzis marcxena mxares, KP78+300 da KP 78+400 niSnuls Soris, 100 metri sigrZisa da 60metri siganis, daaxlovebiT 0,6 ha farTobis teritoria, romelicTavisufalia mcenareuli safarisagan. teritoriaze sakanalizaciosistema ar aris.mSenebel-kontraqtors zemodCamoTvlili teritoriebis garda,saWiroebis SemTxvevaSi Tavadac SeuZlia damatebiT moiZiosmisTvis misaRebi tertorebi, amasTan igi valdebuli iqnebasamSeneblo banakis mowyobisas gaiTvaliswinos garemosdacviTiyvela moTxovna. mniSvnelovani yuradReba unda daeTmos droebiTimisasvleli gzebis mowyobis sakiTxs, vinaidan maT arakompetenturSerCevam SeiZleba gaaZlieros negatiuri zemoqmedeba socialurpirobebze.aRniSnul teritoriebze saamSeneblo banakis mowyobis samuSaoebisdawyebamde Sefasebuli unda iqnas aq arsebuli mwvane safaris(xeebi, buCqnari) xeluxleblad datovebis SesaZlebloba.SerCeuli teritoriis reliefis detaluri SefasebisasgaTvaliswinebuli unda iqnes warmoqmnili Camdinare saniaRvrewylebis gawmendisa da SemdgomSi maTi gamdinare wylebSi CaSvebisSesaZleblobebi.samuSao unda daiwyos teritoriis farglebSi niadagis fenismoxsniTa da misi winaswar SerCeul adgilze ganTavsebiT. niadagisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 140

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSifenis Senaxvis pirobebi unda akmayofilebdes “teritoriebiskompleqsuri aRdgenis gegmis” moTxovnebs.samSeneblo teritoriaze warmoqmnili sameurneo wylebis (saSxape,samzareulo, tualetis da sxva) gamwmend danadgarSi CaSvebamdeunda moxdes specialur septikebSi maTi dagroveba. masSidaleqvisa da winaswari gawmendis Semdeg wyali gatardebagamwmend danadgarSi.mniSvnelovania agreTve samSeneblo bazis teritoriazenavTobproduq-tebis Senaxvisa da misi ganawileba-gacemis etapzegaremosdacviTi moTxovnebis Sesabamisi SemarbilebeliRonisZiebebis ganxorcieleba:• navTobproduqtebis Sesanaxi da gasacemi rezervuaris irgvliv undamoewyos wyalgaumtari masalisagan daRvris Semakavebeli barieri;• barieris SigniT teritoriac moSandakebuli unda iqneswyalgaumtari masaliT;• avtocisternebiT sawvavis miReba-gacemis operaciebisTvis saWiroteritoria momzadebuli unda iqnes daRvris sawinaaRmdego zomebisgaTvaliswinebiT.specialuri teqnikisa da satransporto saSualebebis sawvaviTgamarTva mdinare lexuraze saxide gadasasvlelis mSeneblobisa damdinare dasavleT TorTlasTan sainJinro-damcavi nagebobis agebisdros kategoriulad dauSvebelia mdinareTa kalapotsa da mismimdebare terasebze.droebiTi misasvleli gzebisTvis marSutis SerCevis dros,mxedvelobaSi unda iqnes miRebuli 2 aspeqti:• SesaZleblobis farglebSi maqsiamlurad iqnes dacilebulidasaxlebul adgilebs;• avtomagistralis marSruti SesaZleblobis farglebSi unda iqnesacilebuli xeebiTa da mniSvnelovani saxeobis buCqnariT dafaruladgilebs.droebiT misasvleli gzebis mowyobis dros mosamzadebelisamuSaoebi unda daiwyos niadagis fenis moxsniTa da misi winaswarSerCeul teritoriaze dasawyobebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 141

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisaproeqto saavtomobilo gzisTvis saWiro damatebiTi teritoria,romelSic igulisxmeba, rogorc arsebuli saavtomobilo trasisgafarToeba, aseve Cqarosnuli avtomagistra-lis alternatiulimarSrutebisTvis saWiro teritoriebi, daaxloebiT Seadgens 146000kv.metrs. avtomagistralis vakisis mosamzadebeli samuSaoebisdawyebamde mosaxsneli niadagis feni (romlis gasaSualoebulisimZlavre Seadgens 0,25 m-s) Sesabamisad iqneba 36000 kub.metri.aRniSnuli moculobis niadagis feni SesaZlebelia gadaecesadgilobriv mmarTvelobiT organoebs mwiri niadagebis xarisxisgasaumjobeseblad.saproeqto avtomagistralis gzis vakisis farTobidan moxsniliniadagis fenis droebiTi dasawyobeba unda moxdes gasxvisebisderefnis gaswvriv, winaswar SerCeul adgilebze. gasxvisebisderefnis gaswvriv dasawyobebuli niadagis fenis struqturisSenarCunebis mizniT, isini unda dasawyobdes stabilurmdgomareobaSi, risTvisac daculi unda iqnes Semdegi aucilebelimoTxovnebi:• dasawyobebuli niadagis fenis simZlavre ar unda aRematebodes 2 m-s;• dasawyobebis mizniT SerCeuli adgili unda iyos SemaRlebulreliefze, raTa sxva teritoriidan wamosulma atmosferulmanaleqebma ar gamoiwvios misi gadarecxva, an erozia;• dasawyobebuli niadagis zvinis irgvliv, mTel perimetrze undamoewyos sadrenaJe Txrilebi.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. SemarbilebelRonisZiebebSi asaxuli monacemebi, romlebic droebiTibanakebisaTvis SesaZlo variantebs exeba gadasawyvetiakontraqtoris mier. SesaZlebelia mis mier SerCeuli iqnesromelime sxva variantic, Tumca is moTxovnebi, romlebicCamoyalibebulia Semarbilebel zomebSi gansaxorcielebeli iqnebayvela sxva teritoriebis mimarTac. am Semarbilebel zomebSiganxilul sxva sakiTxebTan dakavSirebiT Camoyalibebulaspeqtebis Sesrulebaze pasuxismgebelia kontraqtori mis gundTanerTad.damatebiTi moTxovnebi. am etapze ar aris SerCeuli, rogorcsamSeneblo samuSaoebis-Tvis saWiro banakebis teritoriebi, aseveKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 142

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiar aris SerCeuli droebiTi misasvleli gzebis marSrutebi daSesabamisi teritoriebi.moxsnili niadagebis Senaxvis pirobebis mdgomareobis Sefasebaunda moxdes adgilobrivi mmarTvelobiTi organoebisa dagaremosdac-vis regionaluri samsaxurebis mier.Semarbilebeli zoma # 5: mdinareebis kalapotebSi da mimdebareteritoriebze samSeneblo saqmianobiT gamowveuli zemoqmedebisSemcireba.mdinareebis (aRm. da das. TorTla, lexura) terasul nawilzenapirebis gasworeba, xidebis burjebisTvis saWiro tranSeebiskonfiguraciebis saproeqto monacemebis mixedviT gayvana. am drossedimantaciebis Tavidan acilebis mizniT aucilebelia inertulimasalebiT barierebis mowyoba.mdinareTa napirebisa da axlomdebare qanebis Semowmeba gruntisada niadagis fenis CamoSlaze, raTa droulad iqnes CatarebuliaRdgeniTi da napirgasamagrebeli samuSaoebi; samSeneblosamuSaoebis ganxorcieleba ar unda moxdes iqTiofaunisqviriTobis periodSi (umjobesia zafxulsa da Semodgomaze).xidis burjebisa da damcavi sainJinro nagebobebis mSeneblobebissaWiro masaliT (betoniT) Sevsebisas aucilebelia samuSao droismininmumamde Semcireba;burjebisa da nagebobebis saZirkvlis tranSeebidan amoRebulimasalis mdinareTa kalapotebSi daStabeleba ar daiSveba;mdinareTa kalapotebSi da mis terasebze momuSave specialuri dasatranspor-to saSualebebis gamarTu-loba, raTa ar moxdeswyalSi navTobproduqtebis gaJonvebi.mdinareTa kalapotebSi xidebis, gvirabebisa da sainJinro damcavinagebobebis mSeneblobasTan dakavSirebiT kalapotebis droebiTgadaagdilebis saWiroebisas, aucilebelia wyalgamtarebisa,wyalamridi da wyalsawreti arxebis mowyoba; Tevzsavalis da sxvabio organizmebis Tavisuflad gadaadgilebis da wylis nakadebSisaWiro sanitaruli xarjis SenarCunebis mizniT;moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. Semarbilebelizomebis Sesrulebaze pasuxismgebelia mSenebeli kontraqtori.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 143

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidamatebiTi moTxovnebi. Semarbilebeli zomebis Sesaxeb informaciaregularul-ad unda miewodos garemos dacvis regionalursamsaxurebs.Semarbilebeli zoma # 6: personalis usafrTxoebaze uaryofiTizemoqmedebis Semcirebis zomebimuSam-mosamsaxureebisTvis samuSaoTa Sesaxeb detaluriinformaciis mowodeba. janmrTelobisa da garemodacviTipirobebis ganxilva da usafrTxoebaSi specialuri instruqtaJisda teqnologiis Catareba. momuSave personalis aRWurva piradidamcavi saSualebebiT.mdinareTa (lexura, aRm. da das. TorTla) kalapotebSi momuSavepersonalisTvis uecari wyalmovardnis SemTxvevaSi zemoqmedebisTavidan asacileblad saWiro specialuri saregulacio gegmisSedgena da gegmasTan dakavSirebuli moklevadiani treningisCatareba.samuSaoebSi dasaqmebuli teqnikuri personalis (buldozeris daeqskavatoris memanqaneebis, spec. transportis mZRolebi da sxva)codnis Semowmeba usafrTxo qmedebaSi. aseve mSeneblobaSidasaqmebuli personalisadmi garemosdacviTi mimarTebisspecialuri informaciis miwodeba.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. am SemarbilebelzomebTan dakavSirebuli RonisZiebebis gatarebazepasuxismgebloba ekisreba kontraqtors. gansakuTrebuli yuradRebaunda daeTmos Sromis usafrTxoebasTan dakavSirebiT Casatarebeltreningebs.Semarbilebeli zoma # 7: kulturuli Zeglebze da arqeologiurubnebze zemoqmedebis SemcirebamSeneblobis nebismier fazaze mosalodnelia axali arqeologiuriubnebis gamovlena gansakuTrebiT axali alternatiulimonakveTebis mSeneblobis procesSi, Sesabamisad mSeneblobaSimonawile personals unda Cautardes treningi aseT SemTxvevaSiSemdeg qmedebasTan dakavSirebiT. arqeologiur ubnebis aRmoCenisSemTxvevaSi, aRmoCenebi unda aRinusxos da informacia gadaecesKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 144

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisaqarTvelos arqeologiur samsaxurs, romlebmac undaganaxorcielon samSeneblo samuSaoebis monitoringi.samSeneblo samuSaoebis warmoebis procesSi mosalodnelialandSaftze zemoqmedeba, samSeneblo samuSaoebis damTavrebisSemdeg saproeqto saavtomobilo gzis eqsploataciaSi gaSvebamdesaWiroa landSaftologis mier saboloo saxiT iqnes SefasebulilandSaftebze zemoqmedebis yvela monakveTi, rac safuZvlad undadaedos dandSaftis harmonizaciis gansaxorcielebel gegmas.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. samSeneblosamuSaoebis warmmarTavi mSeneblis (kontraqtoris) mier miwissamuSaoTa dawyebamde SemuSavebuli unda iqnes arqeologiuri dakulturuli memkvidreobis marTvis (menejmentis) gegma. asevelanSaftis harmonizaciis gegma.damatebiTi moTxovnebi. arqeologiur sakiTxebTan dakavSirebiTtreningis Casatareblad mowveuli unda iqnes saqarTvelosarqeologiur da kulturul ZeglTa dacvis Samsaxuriswarmomadgeneli.Semarbilebeli zoma # 8: samSeneblo saqmianobisTvisgamoyenebuli teritoriebis pirvelad mdgomareobamde aRdgeniszomebisamSeneblo-sarekonstruqcio samuSaoebis damTavrebisTanave,aucilebelia moxdes gasxvisebis zonasa, droebiTi gayvaniligzebisa da samSeneblo banakebis zemoqmedebis qveS myofiteritoriebis aRdgeniTi samuSaoebis ganxorcieleba, romlisdrosac saWiroa:• zemoqmedebis qveS myofi gruntis gafxviereba da dafarva adremoxnili niadagis feniT;• gamoyenebuli saZovrebis aRdgenis periodSi unda moxdesbalaxeuli mcenareulobis TesviTi samuSaoebi, romlis drosacmcenareulobis saboloo aRdgenamde dauSvebelia misi saZovrebadgamoyeneba. amisaTvis teritoriebi unda iqnes SemoRobili.• bunebrivi habitatebis gavrcelebis adgilebSi, sadac moxdebamniSvnelovani saxis mcenareebis (maT Soris “wiTel wignSi”Setanili) xelmeored gadargva, maTi saboloo saxiT aRdgenamde,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 145

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiunda moxdes aseT farTobebTan misvlis SezRudva da specialuribarierebis mowyoba.mTlianobaSi teritoriebis aRdgeniTi samuSaoebi undaganxorcieldes “teritoriebis kompleqsuri aRdgeniTi menejmentisgegmis” moTxovnaTa Sesabamisad. aRniSnuli gegmis struqturamocemulia winamdebare angariSSi.moTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. teritoriebiskompleqsuri aRdgenis menejmentis detaluri gegma saboloosaxiT, romelSic gaTvaliswinebuli iqneba yvela arsebulisituacia, momzadebuli unda iqnes samSeneblo kontraqtoris mier.damatebiTi moTxovnebi. teritoriebis aRdgeniTi gegmebis Sesaxebinformacia miwodebuli unda iqnes adgilobriv mmarTvelobiT dagaremosdacviT organoebSi.Semarbilebeli zoma # 9: samSeneblo narCenebiT gamowveulizemoqmedebis Semcireba.yvela saxis narCenebis mier SesaZlo negatiur zemoqmedebisSerbilebis mizniT, saWiroa samSeneblo samuSaoebis dawyebamde,rogorc adgilobrivi, aseve regionalur mmarTvelobiTorganoebTan moxdes im adgilebis identifikacia, sadacSesaZlebelia ganTavsdes warmoqmnili narCenebi, maTi saxeobebisSesabamisad. amasTan gasaTvaliswinebelia, rom moxdes narCenebisgadatanis gegma. narCenebis gadatanasTan dakavSirebiTSesaZlebelia xelSekruleba gaformdes romelimeqvekontraqtorTan.narCenebis gadatanamde maTi droebiTi Senaxva unda xdebodes:• toqsikuri narCenebisa da sayofacxovrebo narCenebis specialurdaxurul sacavebSi moTavseba, aucileblad cal-calke;• samSeneblo-sameurneo narCenebis mogroveba winaswar SerCeuladgilebze, SesaZlebelia Riad;• narCenebis dasawyobeba da ganTavseba unda xdebodes “narCenebisganTavsebisa da menejmentis gegmis” mixedviT romlis struqturulimonaxazi mocemulia winamdebare angariSSi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 146

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimoTxovnebi mSeneblis/kontraqtoris mimarT. nebismieri saxisnarCenebis usafrTxo ganTavsebaze pasuxismgebloba ekisrebamSenebel kontraqtorsa da qvekontraqto-rebs. narCenebisganTavsebasTan saWiro informacia kontraqtorma unda miiRosadgilobrivi mmarTvelobiTi organoebidan.Semarbilebeli zoma # 10: gruntisa da qvis karierebzewarmoebuli samuSaoebiT gamowveuli zemoqmedebis Semcirebagruntis karierebi/qvabulebi:gruntis karierebis standartuli saeqspluatacio procedurebimoicavs Semdeg moTxovnebs: karieridan maqsimaluri raodenobissasargeblo masalis amoReba, eroziisa da sedimentaciis riskisSemcireba, mimdebare wylis nakadebisa da Warbtenianiteritoriebis wylis xarisxis dacva, haeris xarisxis SenarCunebaeqskavaciis procesSi, gareuli cxovelebis qvabulSi CavardnisSemTxvevebis Tavidan acileba da ubnis aRdgena samuSaoebisdasrulebis Semdeg.kontraqtorma unda Seasrulos Semdegi principebi:• proeqtis farglebSi gamoyenebul unda iqnes mxolodgaremosdacviTi uwyebis mier damtkicebuli arsebuli sabadoebi;• karierebis marTva (im aRdgeniTi samuSaoebis CaTvliT, romelicxorcieldeba calkeuli samuSaoebis dasrulebis Semdeg) undaxdebodes yvela Sesabamisi garemosdacviTi standartisa daprincipis sruli dacviT;• karierebis ubnebis eqskavacia da am ubnebisa da mimdebareteritoriebis aRdgena garemosdacviTi principebis sruli dacviTda garemosdacviTi uwyebis, an saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentis garemosdacviTizedamxedvelobis jgufis, an saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamentis saxeliT moqmedi mSeneblobiszedamxedvelobis konsultantis moTxovnebis Sesabamisad undaganxorcieldes kontraqtorisTvis saboloo anazRaurebisdamtkicebasa da gadaxdamde;• karierebis/qvabulebis gaTxris Sedegad moxsnili niadagishumusovani zedafena Seinaxeba da Semdeg gamoiyeneba karierebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 147

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigasamwvaneblad adgilobrivi garemosdacviTi uwyebisa dasaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis moTxovnebis Sesabamisad. ar moxdeba damatebiTikarierebis gaxsna manam, sanam ar iqneba aRdgenili Zveli, ukvegamouyenebeli ubnebi. axali karierebis gasaxsnelad saWiroaadgilobrivi garemosdacviTi uwyebis Tanxmoba.tranSeebis, axali sadrenaJo arxebisa da Semavseblebis sabadoebisgaxsnis SemTxvevaSi gasaTvaliswinebelia Semdegi Semarbilebelizomebi:• gruntis amoTxra, gatana da ganTavseba unda moxdes saqarTvelosgaremos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrossamarTlebriv dokumentebSi gansazRvrul teritoriebze. nebismierSemTxvevaSi, es adgilebi daSorebuli unda iyos wylis nakadebidan,sul mcire, 100 m-iT mainc;• eroziasTan brZolis meTodebis gamoyeneba, rogoricaa, mag.,mcenareulobis dargva xelyofil niadagebze da a.S., arxebisferdobebsa da niadagebis dasawyobebis adgilebSi eroziuliprocesebis ganviTarebis Tavidan asacileblad. asevegasaTvaliswinebelia is principebi, romlebic gansazRvrulia mZimemetalebiT dabinZurebis Tavidan asacileblad.rac Seexeba axali sadrenaJo da wyalgamtari arxebis mSeneblobas,weliwadis mSral periodebSi wylis zogierTi nakadi xasiaTdebawyaluxvobiT da saWiroebs derivaciuli arxebis mSeneblobas. aseTSemTxvevebSi arxebi saguldagulod unda iqnes momzadebuli, raTaminimumamde Semcirdes natanis gadaadgilebiT gamowveuliSedegebi. weliwadis mSral periodebSi Zalian bevri samuSaoaCasatarebeli imisaTvis, rom rac SeiZleba metad Semcirdeseroziuli procesebis ganviTarebis riski.xreSis amoReba:xreSis amoRebis SemTxvevaSi gasaTvaliswinebelia SemdegigaremosdacviTi moTxovnebi:• pirvel rigSi, garemosdacviTi TvalsazrisiT sasurveliaeqspluataciaSi ukve myofi resursebis gamoyeneba, radgan amisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 148

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSedegad ar moxdeba saeqskavacio ubnebis ricxvis zrda, xolokontroli da aRgdeniTi samuSaoebi ufro marTvadi gaxdeba.• im SemTxvevaSi, Tu aucilebelia xreSis amoRebis axali ubnisgaxsna, unda Catardes kvleva mdinareTa kalapotebidan daSorebulisabadoebis gamosavlenad. am teritoriebze xreSis amoRebisSemTxvevaSi uzrunvelyofil unda iqnes gamoyenebadi gruntisdasawyobeba aRdgeniT samuSaoebSi maTi xelaxali gamoyenebismizniT. karieris sazRvrebi zustad unda iyos gansazRvruli.mdinaris mxridan SenarCunebul unda iqnes saTanado manZili.amoRebis siRrme damokidebulia ubnis maxasiaTeblebze daeqspluataciis saxeze. masalebis amoReba wylis arsebuli donisqvemoT nebadarTulia im SemTxvevaSi, Tu teqnikis sawvavi da sapoxizeTebi ar moxvdeba wyalSi, e.i. daaxloebiT 1 metris siRrmeze.dreglainis gamoyenebis SemTxvevaSi SesaZlebelia xreSis amoRebameti siRrmidan.• im SemTxvevaSi, Tu xreSis amoReba nebadarTulia arsebulimdinareebis meandrebis Sida sazRvrebis farglebSi, dauSvebeliaxreSis aReba arsebuli wylis zeda donidan or metrze naklebmanZilze, raTa ar dairRves mdinaris arsebuli kalapoti.masalebis amoRebis siRrme ar unda aRematebodes amoRebisprocesSi arsebuli zedapiruli wylis dones, aseve, SenarCunebulunda iqnes mdinaris arsebuli profili. aseT teritoriebze xreSisamoReba ar unda xdebodes mdinaris wyaluxvobis periodSi, ramac,SesaZloa, gamoiwvios wyaldidoba samuSaoebis warmoebis dros.• im SemTvevaSi, rodesac xreSis amoReba warmoebs naklebadsensitiur, wyalmcire mdinareebSi, dasaSvebia masalebis aRebamdinaris kalapotis donemde. SenarCunebul unda iqnes reliefisprofili, xolo samuSao teritoria daculi unda iyos dabali, 1-2m siganis xreSis nayariT.axali karieris gaxsnis aucileblobis SemTxvevaSi karierisadgilmdebareobis SerCevis dros unda Sesruldes Semdegirekomendaciebi:• filtrebisa da gamwmendi mowyobilobebis dayeneba qvis satexiqarxnidan mtvris emisiis Sesamcireblad.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 149

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi9.2.2 proeqtirebis fazasTan dakavSirebuli Semarbilebeli RonisZiebebiSemarbilebeli zoma # 11: xmauriTSemcireba proeqtirebis fazaze.gamowveuli zemoqmedebisdasaxlebuli punqtebis maxloblad gamavali axali magistralisgaswvriv saWiroa ganxorcielebul iqnas akustikuri ekranebismSenebloba (ix. danarTi 1):_ gzis marcxena mxridan:• igoeTi 54,8 _ 57,0km; simaRle 2m• gamdliswyaro 58,4 – 59,5km; simaRle 4-6m (aqedan 58,6-69,3 – 6m)• qvemo rene 60,7 – 62,2km; simaRle 4-6m (aqedan 61,0-62,1 – 6m)• nigoza 62,9 – 64,2km; simaRle 2m• nawreti-qvemo• SavSvebi 69,2 – 71,7km; simaRle 4-6m (aqedan 69,4-70,3 – 6m)• SavSvebi 71,8 – 73,1km; simaRle 4-6m (aqedan 71,9-72,9 – 6m)• axalSeni 74,9 – 76,2km; simaRle 4-6m (aqedan 75,2-76,0 – 6m)• sveneTi 78,1 – 79,2km; simaRle 2m_ gzis marjvena mxridan:• igoeTi, monakveTze 56,3 – 57,0km; simaRle 3m• patara xurvaleTi 66,8 – 68,5km; simaRle 4mpirveladi monacemebi:xmaurdamcavi ekranebi (betonis an liTonis konstruqciebidan)Cveulebrivad idgmeba gzis kidura xazidan 3m manZilze. sakiTxiakustikuri ekranebis konstruqciis, sigrZis an sxva moTxovnebisSesaxeb, romlebsac unda akmayofilebdnen ekranebi, gansaxilveliamaTi gamoyenebis Sesaxeb Sesabamisi gadawyvetilebis miRebisSemdeg.axali magistralis gaswvriv aucilebelia mwvane nargavebis zolisSeqmna, romelic xels uwyobs xmauris mosaxleobaze mavnezemoqmedebis Semcirebas. mizanSewonilia agreTve mwvane nargavebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 150

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi(buCqebis) gaSeneba avtomagistralis gamyofi zolis mTel sigZeze.xeebisa da buCqebis konkretuli miznebisaTvis Sesaferisi jiSebisSerCeva unda ganxorcieldes specialistebTan konsultaciebisSemdeg.soflebis igoeTi, gamdliswyaro, qvemo rene, nigoza, xurvaleTi,qvemo SavSvebi, axalSeni da sveneTis teritoriebzeavtomagistralis zedapiri unda daifaros asfaltbetoniT, radgancnobilia, rom aseT safarze moZravi avtosatransporto nakadebiwarmoqmnian 3dbA sididiT nakleb bgeris doneebs.alternatiuli winadadebis mixedviT (danarTi) axaliavtomagistralis aSenebis SemTxvevaSi sakmarisi iqneba 2-3msimaRlis da .1.1. punqtSi aRniSnuli sigrZis miwayrilebis anrkinabetonis jebirebis mowyoba dasaxlebul punqtebTan: qvemorene, nigoza, xurvaleTi, qvemo SavSvebi, SavSvebi da axalSeni.mizanSewonilia es iyos mwvane nargavebiT (buCqebiT, xeebiT,balaxiT) dafaruli miwayrilebi.9.2.3 eqsploataciis fazasTan dakavSirebuli Semarbilebeli RonisZiebebiSemarbilebeli zoma # 12: xmauriTSemcireba eqsploataciis fazaze.gamowveuli zemoqmedebiskategoriulad unda aikrZalos axali sacxovrebeli saxlebis,poliklinikebis, ambulatoriebis, dispanserebis, dasasvenebelisaxlebis, skolamdeli dawesebulebebis, skolebisa da sxvadawesebulebebisa da biblioTekebis Senobebis ganlageba 200metrze nakleb manZilze avtomagistralis kidura zolidan,rogorc es moiTxoveba samSeneblo normebiTa da wesebiT (2.05.02-85„saavtomobilo gzebi“).SeniSvna: vinaidan saavadmyofoebisa da sanatoriumebis mimdebareteritoriebisaTvis xmauris dasaSvebi doneebis mniSvnelobebi10dbA sididiT naklebia vidre sacxovrebeli saxlebis mimdebareteritoriebisaTvis, aseTi obieqtebis mSeneblobis aucileblobisSemTxvevaSi sakiTxi Sesabamisi Senobebis da mimdebareteritoriebis dacilebis Sesaxeb I kategoriis swrafsavali gzidanunda wydebodes specialuri Seswavlisa da gaangariSebissafuZvelze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 151

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimosaxleobis socialuri da ekologiuri usafrTxoebis uzrunvelyofisaTvismizanSewonilia avtomagistralidan 50 metrze naklebimanZiliT daSorebuli saxlebis mcxovreblebis dakmayofilebaaxali samosaxlo adgilebiT (an Sesabamisi kompensaciebiT).vinaidan qveynis ekonomikis ganviTareba ganapirobebs axalisatransporto derefnis permanentul „datvirTvas“, aucilebelia:• avtomagistralis eqspluataciaSi Seyvanis Semdeg mis mimdebareteritoriaze xmauris monitoringis ganxorcieleba (igulisxmebayovelwliurad xmauris maxasiaTeblebisa da sensitiur ubnebSibgeris ekvivalenturi da maqsimaluri doneebis Semowmeba);• monitoringis Sedegebis Sesabamisad saWiroebis SemTxvevaSidamatebiTi xmaurisagan damcavi teqnikuri RonisZiebebis dasaxva,rogoricaa: xmaurisagan damcavi ekranebis sigrZis gazrda, mwvanenargavTa xmaurisagan damcavi zolis siganis gafarToeba,sacxovrebeli saxlebis avtomagistralisaken miqceuli kedlebisada fanjrebis bgeraTizolaciis gazrda an sxva.daskvna. axali saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTimonakveTis sruli datvirTviT amoqmedebis Semdeg mimdebareteritoriaze dasaxlebul punqtebSi mosalodnelia xmaurisekvivalenturi doneebis zrda daaxloebiT 5-6dbA sididiT.mosaxleobis xmaurisagan dacvis mizniT aucilebeliaSemarbilebeli RonisZiebebis ganxorcieleba (teqstis me-6 punqtisSesabamisad).• soflebSi Sesaferisi (saWiro simaRlis, sigrZis da sxva)xmaurisagan damcavi ekranebisa da mwvane nargavTa zolebisgaSenebis SemTxvevaSi avtomagistralidan 100 metrze meti manZiliTdaSorebul sacxovrebel saxlebTan dRisa da Ramis saaTebSixmauri ar gadaaWarbebs dasaSveb sidideebs.• akustikuri ekranebiT aRWurvili axali avtomagistralidan 100m-zenaklebi manZiliT daSorebul sacxovrebel saxlebTan xmaurmaSeiZleba gadaaWarbos dasaSveb sidideebs, magram akustikuriKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 152

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisituacia ar iqneba gauaresebuli amJamad arsebul mdgomareobasTanSedarebiT.• axali avtomagistralis SemoTavazebuli alternatiuli marSrutiTgatarebis SemTxvevaSi dasaxlebuli punqtebis didi nawilidacilebuli iqneba gzis kidura zolidan 200 metriT an metimanZiliT. avtomagistralis sruli datvirTviT amoqmedebisSemTxvevaSi xmauri uaxloes sacxovrebel saxlebTan gadaaWarbebsdasaSveb sidideebs dRisa da Ramis saTebSi 5-12dbA sididiT, anunaklebi iqneba imaze, rasac amJamad aqvs adgili.dabali (2-3 m simaRlis) miwayrilebi and xelovnuri borcvebigazis gasqvriv aseve unda iyos gamoyenebuli mosaxleobisdasacavad Warbi xmauris zemoqmedebisagan• akustikuri ekranebis mSenebloba unda ganxorcieldes xmaurisdoneebis perioduli Semowmebis Sedegebis gaTvaliswinebiT daspecialistebTan Sesabamisi konsultaciebis safuZvelze. amisaTvisproeqti unda iTvaliswinebdes gzis piras ekranebisdasamontaJeblad saWiro farTobs. gaTvaliswinebuli unda iqnasagreTve gzis mimdebare teritoriaze xmaurisagan damcavi teqnikuriRonisZiebebis gansaxorcieleblad aucilebeli saxsrebi.Semarbilebeli zoma # 13: atmosferuli haeris dabinZurebiTgamowveuli zemoqmedebis Semcireba eqsploataciis fazaze.avtomagistralis igoeTi-sveneTis monakveTze mwvane nargavebisdargva da damcavi ekranebis mowyoba gzis gaswvrivgaTvaliswinebulia rogorc ZiriTadi Semarbilebeli RonisZiebaraTa Semcirebul iqnes atmosferuli haeris dabinZurebiTgamowveuli zemoqmedeba sacxovrebel garemoze, saganmanaTleblo,samedicino da sazogadoebriv obieqtebze.unda aRiniSnos, rom gzis gaswvriv arsebuli tyis zolebi daxmauramridi ekranebi amave dros amcireben damabinZurebelnivTierebaTa koncentraciebsa da xels uSlian maT gavrcelebas.qvemoT moyvanilia mavne nivTierebaTa koncentraciis SemcirebisSesaZlo maCveneblebi sxvadasxva tipis damcavi nagebobebiTa damwvane nargavebis mowyobis gaTvaliswinebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 153

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSicxrili44RonisZiebaxeebis erTi rigibuCqnariT, simaRliT1,5 metri, gazoniszoli 3-4 metri siganisxeebis ori rigibuCqnaris gareSe 8-10metr gazonzexeebis ori rigibuCqnariT 10-12 metrgazonzexeebis sami rigi oririgi buCqnariT 15-20metr gazonis zolzexeebis oTxi rigi 1.5metri buCqnariT 25-30metr gazonis zolzemTliani ekrani,Senobebis kedlebisimaRliT savalinawilis donidan 5metrze meti simaRliTmiwis nayarebi,gverdulebi gzisgayvanisas qvabulSiniSnulebis sxvaobisas2-3 metri.igive, niSnulebissxvaobisas 3-5 metri.igive, niSnulebissxvaobisas >5 metrze.koncentraciisSemcireba %101530405070506070Semarbilebeli zoma # 14: pesticidebis moxmarebiT gamowveulizemoqmedebis Semcireba mSeneblobis da eqsploataciis fazaze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 154

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimsoflo bankis "pesticidebis marTvis saxelmZRvaneloSi"deklarirebuli principebis konteqstSi proeqtis winaswarmaSefasebam daadastura, rom proeqti ar iTvaliswinebs pesticidebisraime saxiT gamoyenebas da, aseve, ar gamoiwvevs pesticidebismoxmarebis gazrdas an pesticidebis aramdgradimoxmarebis/marTvis praqtikis danergvas.mxolod mSeneblobis fazaze arsebobs mcire riski romsamSeneblo procesebi, da kerZod mtveri, gamiwveven garkveulzemoqmedebas mwvane nargavebis mdgradobaze (imunitetze)parazitebis da daavadebebis mimarT. am zemoqmedebis SemcirebaSesaZlebelia mwvane nargavebis, baRebis, naTesebis xSiri morwyviT,rac SeunarCunebs nargavebs mdgradobas. atmosferul haerzemtveriT gamowveuli zemoqmedebis Sesamcireblad proeqtiTgaTvaliswinebuli sxva Semarbilebeli RonisZiebebi (samSeneblonarCenebis da inertuli masalis transportireba gadafarebulitvirTmzidebiT, samSeneblo moednebis morwyva da sxva) aseveSeuwyobs xels mcenareTa mdgradobis SenarCunebas. amave drosproeqtiT SeiZleba iyos gaTvaliswinebuli pesticidebisintegrirebuli marTvis (IPM) da kontrolis garkveulielementebi, raTa Sefasdes narCeni zemoqmedeba (mSeneblobisdasrulebis Semdeg), informireba da mxardaWera gaewiosadgilobriv mosaxleobas/fermerebs raTa minimumamde iyosdayvanili pesticidebis moxmareba da Semcirdes janmrTelobazeda garemoze pesticidebiT gamowveuli zemoqmedebis riskebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 155

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi10. garemosdacviTi menejmentis gegmagaremosdacviTi menejmentis gegma Sedgeba ori ZiriTadikomponentisgan:pirveli komponenti SemuSavebul iqna proeqtis farglebSi daSedgeba Semarbilebeli RonisZiebebisa (warmodgenilia angariSisme-9 TavSi) da garemosdacviTi monitoringis gegmisagan (romelicangariSis winamdebare TavSi aris warmodegenili cxrilis saxiT)meore komponenti Sedgeba potencialis zrdisa da treningisgegmisa da, aseve, sxvadasxva sakiTxebisaTvis (rogoricaaadgilobrivi mosaxleobis usafrTxoebisa da adgilobrivmosaxleobasTan urTierTobis marTva, teritoriis kompleqsuriaRdgenis marTva, garemos dabinZurebis Tavidan acilebis marTva,narCenebis marTva, kulturuli memkvidreobis marTva, avariuliSemTxvevebis marTva) SemuSavebuli garemosdacviTi menejmentiszogadi gegmebisagan (romelsac zogjer "procedurebs" uwodeben).kontraqtoris SerCevamde am gegmebis detalurad damuSavebaSeuZlebelia, radgan kontraqtorebs SeiZleba hqondeTgansxvavebuli potenciali, iyenebdnen usafrTxoebisa da garemosdacvis sxvadasxva procedurebs da hqondeT samuSaos warmoebisgansxvavebuli gegmebi gzis konkretul ubanTan mimarTebaSi.amitom, sasurvelia, mobilizaciis etapze gamarjvebulmakontraqtorma mWidrod iTanamSromlos saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentTan calkeulubnebTan dakavSirebuli konkretuli detaluri garemosdacviTimenejmentis gegmebis SemuSavebis mizniT. garemosdacviTimenejmentis detaluri gegmebi damyarebuli unda iyos Semdegze:1. gzS-s angariSSi mocemuli Semarbilebeli zomebi;2. garemosdacviTi menejmentis zogadi gegmebi, romelTa miznebida amocanebi mocemulia winamdebare gzS angariSis TavSi“garemosdacviTi menejmentis gegmebis momoxilva”;3. kontraqtoris sakuTari samuSaos warmoebis gegma dasamSeneblo meTodebi calkeul sakontraqto/gzis monakveTebTanmimarTebaSi;4. msoflio bankisa da saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamentis CarCo garemosdacviTiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 156

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimoTxovnebi da kontraqtoris usafrTxoebisa da garemos dacvissakuTari procedurebi.aRniSnul sqemas unda daerTos mSeneblobisa da eqspluataciisperiodis monitoringis angariSebi, sadac aRwerili iqneba, Turogor ganxorcielda Semarbilebeli RonisZiebebi da ramdenadefeqturia isini. es angariSebi SemuSavebul unda iqnessaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis garemosdacviTi zedamxedvelobisa da monitoringisjgufebis mier winaswar dadgenili formatiT da waredginoskontraqtis menejerebsa da maregulirebel uwyebebs.10.1 garemosdacviTi moTxovnebis SesrulebisTvis saWiro instituciuripotencialigzS-Si da garemosdacviTi menejmentis gegmebSi gansazRvruligaremosdacviTi moTxovnebis warmatebiT Sesasrulebladaucilebelia momaval kontraqtorsa da saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departaments (an saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departamentissaxeliT moqmed samSeneblo/garemosdacviTi zedamxedvelobiskonsultants) gaaCndes saTanado instituciuri potenciali, racuzrunvelyofs samSeneblo samuSaoebis SesabamisobasgaremosdacviT moTxovnebTan.rac Seexeba momaval kontraqtors: kontraqtoris kompetenturobisdadgena unda moxdes winawari SerCevisa da bidingis procesisdros garemosdacviTi menejmentisa da TviTkontrolisganxorcielebis SesaZleblobebsa da gamocdilebasTandakavSirebuli moTxovnebis safuZvelze. amgvari moTxovnebia:janmrTelobis dacvis, usafrTxoebisa da garemos dacvissakiTxebis marTvis korporatiuli struqturis warmodgena, gzebismSeneblobis/rekonstruqciis msgavsi proeqtebisaTvisSemuSavebuli/damtkicebuli konkretuli teritoriebisgaremosdacviTi menejmentis gegmebis magaliTebis warmodgena, SidagaremosdacviTi zedamxedvelobis marTvisstruqturis/TviTkontrolis gegmis aRwera. zogierT SemTxvevaSiproeqtis subieqts/klients (am SemTxvevaSi saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departaments) uxdebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 157

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidamatebiTi zomebis miReba, mag. bideris zedamxedveloba daswavleba imisaTvis, rom uzrunvelyofil iqnes garemosdacviTimoTxovnebis Sesrulebis sasurveli done. saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departamentma undagansazRvros da gaTvalos is xarjebi da resursebi, romelicsaWiroa gamarjvebuli bideris (im SemTxvevaSi, Tu biders akliakompetencia) mier garemosdacviTi moTxovnebis SesrulebissaTanado donis misaRwevad. mag., gamarjvebuli kontraqtoristreningi garemosdacviT sakiTxebSi, daxmareba konkretuli ubnebisgaremosdacviTi menejmentis gegmebis momzadebaSi, daxmarebawinasamSeneblo kvlevebSi da a.S.proeqtis subieqtis/klientis (saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamenti) kompetenturobauzrunvelyofil unda iqnes kvalificiuri garemosdacviTizedamxedvelobis konsultantis daqiravebis, an garemosdacviTizedamxedvelobis, iseve, rogorc mTlianad garemosdacviTimenejmentis sistemis monitoringis sferoSi, sakuTaripotencialis gazrdis gziT (mag., saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentis garemosdacviTizedamxedvelobisa da monitoringis jgufis Seqmnis saSualebiT).orive SemTxvevaSi samSeneblo samuSaoebis mimdinareobis procesSigaremosdacviTi moTxovnebisa da garemosdacviTi menejmentisgegmis Sesrulebis monitoringi unda ganxorcieldes saTanadodSemuSavebuli garemosdacviTi zedamxedvelobis marTvis gegmissaSualebiT. es meqanizmi uzrunvelyofs saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentis saxeliT (rogorces gansazRvrulis kontraqtis pirobebSi) kontraqtoris(kontraqtorebis) saqmianobisa da garemosdacviTi menejmentisa damonitoringis gegmebis moTxovnebis Sesrulebis efeqturzedamxedvelobas.garemosdacviTi zedamxedvelobis marTvis gegma srulad undaSeesabamebodes mTlianad proeqtis zedamxedvelobis marTvisgegmas, romelsac dadgenil vadebSi SeimuSavebs saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departamenti.garemosdacviTi menejmentis dazustebuli gegmebi warmoadgensproeqtis xarisxis kontrolis umniSvnelovanes elements dapasuxobs msoflio bankis principebs.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 158

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi10.2 zedamxedvelobis midgomebigaremosdacviTi da socialuri sakiTxebis zedamxedvelobisganxorcielebis procesSi saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamentis garemosdacviTma jgufma undagamoiyenos Semdegi midgomebi. zedamxedvelobis mizaniauzrunvelyos msoflio bankis politikaSi, aseve garemosdacviTimenejmentis gegmebsa da gansaxlebis samoqmedo gegmebSigansazRvruli garemosdacviTi da socialuri zemoqmedebebisSemarbilebeli zomebis umaRles doneze Sesruleba.potencialis zrdis sawyis etapze saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentsa da kontraqtorebsSesaZloa ar gaaCndeT Tanamedrove meTodebisa Tu standartebisgamoyenebis unar-Cvevebi. amitom zemoqmedebebis Serbilebisprocesi unda iyos rac SeiZleba martivi da mkafiodgansazRvruli da iTvaliswinebdes kvalifikaciis mudmivamaRlebasa da swavlebas.samuSaoebis yovedRiuri zedamxedveloba unda ganaxorcielonsaqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis proeqtis jgufis garemosdacviT sakiTxebze daadgilobriv mosaxleobasTan urTierTobaze pasuxismgebelmaTanamSromlebma. garemosdacviT sakiTxebze pasuxismgebeliTanamSromlebi uSualo kontaqtSi iqnebian samuSao ubanzearsebuli kontraqtoris menejmentis yvela safexurTan.saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentma unda gamoyos/daiqiraos saTanado kadrebi samuSaoubnebis inspeqtirebisaTvis. inspeqtorebma kontraqtorTan erTadunda uzrunvelyon gadaudebeli Semarbilebeli zomebis miRebaadgilze. saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosgzebis departamentis inspeqtorebi unda imyofebodnen yvelasareabilitacio ubanze mTeli samuSao dRis ganmavlobaSi, maSin,rodesac garemosdacviT sakiTxebze pasuxismgebeli TanamSromlebiimoZraveben erTi ubnidan meoreze, raTa darwmundnen, rom yvelaubani imyofeba saTanado zedamxedvelobis qveS.saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis garemosdacviT da socialur sakiTxebze momuSaveTanamSromlebi aRricxaven da daafiqsireben darRvevebs,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 159

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiCveulebriv, cifruli fotoaparatisa da Canawerebis saSualebiT,ubanze pasuxismgebel menejers dauyovnebliv ganusazRvravenamocanas prevenciuli/ gamosasworebeli RonisZiebebis miTiTebiTda daadgenen dros/TariRs amocanis Sesasruleblad. dadgenilivadis Semdeg inspeqtorebi dabrundebian ubanze da Seamowmeben,ramdenad Sesrulda prevenciuli Tu gamosasworebeliRonisZiebebi da gamosworda Tu ara mdgomareoba. dokumentacia daangariSi nebismieri xasiaTis (dadebiTi Tu uaryofiTi) gatarebuliRonisZiebis Sesaxeb unda momzaddes yoveldRiurad, Semdeg dResdagegmili inspeqtirebis dawyebamde.informacias proeqtSi mimdinare yoveldRiuri movlenebis Sesaxebproeqtis xelmZRvaneloba unda iRebdes garemosdacviT sakiTxebzeda adgilobriv mosaxleobasTan urTierTobaze pasuxismgebeliTanamSromlebis yoveldRiuri angariSebidan, sadac mokled arisaRwerili maTi dakvirvebebi da momxdari movlenebi. TiToeulifaqti unda iyos dokumentirebuli da fotografirebuli imisdamixedviT, Tu ramdenad seriozuli iyo esa Tu is movlena.proeqtis xelmZRvaneloba uSualod ar unda monawileobdesubnebis marTvaSi, riTac Tavidan iqneba acilebuligadawyvetilebis miRebis da/an mSeneblobis procesis garTulebada Seneleba.saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gzebisdepartamentis proeqtis xelmZRvanelobam unda uzrunvelyosubnebze kompetenturi, mcodne da pasuxismgeblobis grZnobis mqoneTanamSromlebis (inspeqtorebis) daniSvna. inspeqtorebs undaSeeZloT adgilze gadawyvetilebebis damoukideblad miReba,magram garkveuli SemTxvevebis gamoklebiT. Tu saqme exeba iseTmniSvnelovan sakiTxs, rogoricaa mSeneblobis Sewyvetis TaobazebrZanebis gacema, inspeqtorebma gadawyvetilebis miRebamdekonsultacia unda gaiaron xelmZRvanelobis ufro maRal doneze.miuxedavad amisa, inspeqtorebs unda hqondeT imis uflebamosileba,rom SeaCeron calkeuli samuSaoebi, an ubanze mimdinaresaqmianobis garkveuli komponentebi, im SemTxvevaSi, Tudadasturdeba, rom samuSaoebisa Tu saqmianobis gagrZelebamSeiZleba gamoiwvios garemosdacviTi Tu socialuri xasiaTisseriozuli problemebi. ubnebze mimdinare samuSaoebi asaxuliunda iyos yoveldRiur angariSebSi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 160

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaremosdacviT da socialur sakiTxebze momuSave TanamSromlebiangariSvaldebulebi arian saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebissaministros gzebis departamentis mier daniSnuli garemosdacviTimenejeris winaSe. garemosdacviTi menejeri garemosdacviT dasocialur sakiTxebze momuSave TanamSromlebisagan miRebuliyovedRiuri angariSebis safuZvelze Seadgens inspeqtirebis dRiurangariSs da warudgens mas proeqtis menejersa da mSeneblobismenejers, aseve is am angariSs Caabarebs saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentis dokumentebiskontrolis centrs. garemosdacviTi menejeri Tavadac ecnobaubnebze arsebul situacias Sesabamis inspeqtorebTan erTadubnebis monaxulebis gziT (monawileobas iRebs ubnebisinspeqtirebaSi rac SeiZleba ufro xSirad, sul mcire kviraSisamjer).garemosdacviTi menejeri unda darwmundes, rom ubanze momuSaveinspeqtorebi saTanado yuradRebas aqceven garemosdacviTimenejmentis gegmebsa da gansaxlebis samoqmedo gegmebSi asaxulyvela sakiTxs. yoveldRiur angariSebSi aRweril mniSvnelovan angadauwyvetel sakiTxebs garemosdacviTi menejeri gadaitansyovelkvireul angariSSi da Sesabamis kontraqtorTan SexvedrisdaniSvnamde am angariSebs warudgens saqarTvelos ekonomikuriganviTarebis saministros gzebis departamentis proeqtismenejersa da mSeneblobis menejers. saWiroebis SemTxvevaSiyovelkvireul Sexvedrebze kontraqtorisTvis wardgeniliyovekvireuli angariSebis ZiriTadi punqtebi Tan unda erTvodes amSexvedrebis oqmebs informaciis swrafi gavrcelebisa da maTzegadaudebeli reagirebis mizniT. Cveulebriv, es aris angariSebi,romlebic exeba mudmivad ganmeorebad an ubnebis inspeqtorebisZalebiT gadauwyvetel SemTxvevebs. yovelkvireul da yovelTviurangariSebSi aseve asaxuli unda iyos xelmZRvanelobis donezeganxorcielebuli saqmianobebic.garemosdacviT da socialur sakiTxebze momuSave TanamSromlebsunda hyavdeT xarisxiani da sando orxidiani avtomanqana (4WD),romelic uzrunvelyofili iqneba saTanado raodenobis sawvaviTda teqnikuri momsaxurebiT, raTa inspeqtorebs hqondeT nebismierubanze daubrkoleblad gasvlis SesaZlebloba saWiro dros, anmaSin, roca amas proeqtis xelmZRvaneloba moiTxovs.TanamSromlebisa da ubanze momuSave inspeqtorebis nebismieriKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 161

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigadaadgilebis Sesaxeb unda ecnobos transportis koordinatorsda janmrTelobis dacvisa da usafrTxoebis jgufs, raTa maTmudmivad hqondeT informacia TanamSromlebis moZraobis Sesaxeb.mokle informacia ubnebze gasvlebis Sesaxeb unda miewodos aseveproeqtis menejersa da mSeneblobis menejers.zedamxedvelebis yvela jgufs unda hqodes, sul mcire, erTimaRali xarisxis fotoaparati, romelic dauyovneblivdaafiqsirebs nebismier darRvevisa da daurRvevlobis faqts.jgufis TiToeul wevrs unda gaaCndes piradi dacvisstandartuli da srulyofili aRWurviloba da mudvivadatarebdes mas saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosgzebis departamentis piradi usafrTxoebis procedurebisSesabamisad.ubanze momuSave TiToeuli inspeqtori aRWurvili unda iyos mcireradiusze moqmedi (3-4 km) radiomimRebiT, raTa mas hqondes swrafida saimedo kavSiros damyarebis SesaZlebloba ubanze yofnisdros. garemosdacviT da socialur sakiTxebze momuSaveTanamSromlebs aseve unda hqondeT portatuli kompiuteri,aRWurvili, sul mcire, erTi 3-4 m rezoluciis mqone GPS-iT, GISkompiuteruli programiTa da detaluri rukebiT, rac maT miscemsubnebze swrafi orientaciis saSualebas, aseve darRvevebissivrciTi aRweris, dafiqsirebisa da maTze dakvirvebebisCanawerebis gakeTebis SesaZleblobas Semdgomi samagidokvlevebisaTvis.saWiroebis SemTxvevaSi garemosdacviT da socialur sakiTxebzemomuSave TanamSromlebs SeuZliaT moiTxovon ufro sruli darTuli teqnikuri aRWurviloba (rogoricaa ufro maRalirezoluciis GPS an sxvadasxva saxis dabinZurebismonitoringisaTvis saWiro aRWurviloba) seriozuli darRvevebisSedegebis monitoringisaTvis. aseTi aRWurvilobis/ momsaxurebismiReba/daqiraveba SesaZlebelia mesame mxaris saxiT, profesiuliwyaroebidan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 162

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi10.3 garemosdacviTi da socialuri menejmentis procedurebis mimoxilvagaremosdacviTi menejmentis sisitemis efeqtiani ganxorcielebadamokidebulia garemosdacviTi da socialuri menejmentisgegmebis SemuSavebasa da ganxorcielebaze.garemosdacviTi da socialuri menejmentis gegmebiqvemoTmoyvanili cxrilSia Sejamebuli. gegmebi aRwerilia maTimiznisa da amocanebis, Sesrulebis mosalodneli vadis, asevegegmis SemuSavebasa da ganxorcielebaze pasuxismgebeli mxaris(kontraqtoris) gaTvaliswinebiT.operatoro kompania ganixilavs da daamtkicebs kontraqtorismier SemuSavebul gegmebs. SemdgomSi gegmebis Sesrulebazepasuxismgebeli iqneba mSenebeli kontraqtor xolo gegmebisSesrulebis Semowmeba da monitoringis funqcia eqneba operatorTakompania.10.3.1 proeqtis Sesabamisi garemosdacviTi menejmentis procedurebisCamonaTvali#gegmissaxelwodebamiTiTebadokumentSigegmis mizani daamocanebiSesrulebis TariRipasuxismgebloba gegmisSemuSavebasa daSesrulebaze1adgilobrivimosaxleobisusafrTxoebismarTvis gegma10.3.2mSeneblobiskontraqtorebisaTviskonkretuliRonisZiebaTadasaxva, raTauzrunvelyofiliiqnes proeqtiTgaTvaliwinebulisaavtomobilo gzisigoeTi-sveneTismonakveTismimdebaredmcxovrebimosaxleobisusafrTxoebakontraqtormasamSeneblo samuSaoebisdawyebamde, proeqtismixedviT,undaSeimuSavos detalurimarTvis gegma saboloosaxiT. aRniSnuli gegmaunda SeTanxmdes gzebisdepartamentTankontraqtors ekisrebapasuxismgeblobamSeneblobis procesSiadgilobrivimosaxleobisusafrTxoebis marTvisgegmis Sesrulebaze.Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielosgzebis departamentma2adgilobrivmosaxleobas-TanurTierTobisgegma10.3.3kontraqtorisaTvisRonisZiebaTadasaxva, raTauzrunvelyofiliiqnes pozitiuriurTierToba daTanamSromlobaadgilobrivmosaxleobasTansamSeneblo samuSaoebisdawyebamdekontraqtorma, proeqtismixedviT, SeimiSaos dadaamtkicos detalurigegma saboloo saxiT;mSeneblobiskontraqtors ekisrebapasuxismgeblobasaboloo saxis gegmismoTxovnebis mixedviTmosaxleobasTanurTierTobis sakiTxebismogvarebaze;Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielosgzebis departamentmaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 163

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi#3gegmissaxelwodebatransportismoZraobismarTvis gegmamiTiTebadokumentSi10.3.4gegmis mizani daamocanebiaRniSnul gegmaSigansazRvruliaRonisZiebebi raTasaTanadod iqnesmarTulitransportismoZraobadausafrTxoeba da,aseve transportismoZraobiTgamowveulipotenciurizemoqmedeba.Sesrulebis TariRisamSeneblo samuSaoebisfazisdawyebamdekontraqtorma undaSeimuSaos da daamtkicostransportis moZraobisdausafrTxoebisdetalurigegmasaboloo saxiT;pasuxismgebloba gegmisSemuSavebasa daSesrulebazemSeneblobiskontraqtors ekisrebapasuxismgeblobamSeneblobis etapzesaboloosaxiTdamtkicebuli detalurigegmismixedviTgansaxorcielebelimoTxovnebisSesrulebaze;.Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielosgzebis departamentma4teritoriiskompleqsuriaRdgenisSemajamebeligegma10.3.5aRniSnulSemajamebel gegmaSigansazRvruliaRonisZiebebi,romlebickontraqtorma undaSeasrulos, raTaganaxorcielosmSeneblobiTdazianebuliteritoriebisaRdgena - eroziiskontrolis,mcenareuli safarisaRdgenis,biologiuripirobebis aRdgenisdasxvaRonisZiebebisCaTvliTmSeneblobiskontraqtorebma amnawilSi warmodgeniligegmis proeqtis mixedviTsamSeneblo samuSaoebisdawyebamdeundaSeimuSaos da daamtkicosteritoriebiskompleqsuri aRdgenisdetalurigegmasaboloo saxiT.mSeneblobiskontraqtors ekisrebapasuxismgeblobamSeneblobis dawyebamde,damtkicebuli gegmismoTxovnebissafuZvlebze xelyofiliteritoriebissrulfasovnad aRdenaze;Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielongzebis departamentma dagaremosdacvissaministrosadgilobrivmagaremosdacviTmasamsaxurma.5landStafisharmonizaciismarTvis gegma10.3.6aRniSnul gegmaSimocemuliaRonisZiebebi da sxvasakiTxebi, romelickontraqtorma undaSeasruloskonkretuli obieqtismxedvelobaSimiRebiT, raTasaTanadodo iqnesdaculi mSeneblobisdawyebamde arsebulilandSaftebisharmoniuloba.mSeneblobiskontraqtorma proeqtismixedviT, samSeneblosamuSaoebis dawyebamdeunda SeimuSaos dadaamtkicos landStafisharmonizaciis marTvisgegma saboloo saxiT.SesaZlebeliakoreqtivebis SetanasamuSaoTa msvlelobisprocesSi. aRniSnuligegma SeTanxmebuli undaiqnesgzebisdepartamentTan daadgilobriv mmarTvelorganoebTansaboloosaxiTSeimuSvebuli dadamtkicebuli gegmismixedviT kontraqtormalandStebi dagegmarebissferoSi momuSaveeqspertebTan erTadunda ganaxorcielosgegmiTgaTvaliswinebulimoTxovnebi.Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielongzebis departamentma daadgilobrivimmarTvelobisorganoebma.6garemosdabinZurebisTavidanacilebismarTvis gegmada narCenebismarTvis gegma10.3.710.3.8mSeneblobiskontraqtorisa dagzebis departamentismier RonisZiebebisdasaxva, raTauzrunvelyofiliqnes garemosmSeneblobiskontraqtorma mowveulqvekontratorebTanerTadsamuSaoTadawyebamde SemuSavebulida damtkicebuli gegmismixedviTundadabinZurebis prevenciisada narCenebis marTvisdamtkicebuli gegmebismixedviT yvela sakiTxisgadawyveta ekisrebamSeneblobiskontraqtors. gzebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 164

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi#gegmissaxelwodebamiTiTebadokumentSigegmis mizani daamocanebidabinZurebisSesaZleblobisSemcireba an Tavidanacileba.Sesrulebis TariRiganaxorcielonnarCenebis marTvisgegmisa da dabinZurebisprevenciis gegmiTmoTxovnili yvelapiroba. orive ggegmisSedgenisas mxedvelobaSiunda iuos miRebuliobieqtzegasaxorcielebelisaqmianobidangamomdinare yvelaaspeqti.pasuxismgebloba gegmisSemuSavebasa daSesrulebazedepartamentma undaganaxorcielosperioduli Semowmebagegmis SesrulebasTandakavSirebiT.7avariebzereagirebismarTvis gegma 10.3.9mSenebelmakontraqtormasamSeneblosamuSaoebisfazisaTvis undaSeimuSaosaRniSnuli gegmebimasSi asaxulikonkretuliRonisZiebebismiTiTebiT.mniSvneloavania, romuzrunvelyofiliunda iqnes asevegauTvaliswinebeliSemTxvevebissaTanado marTava.aRniSnulTandakavSirebiTkontraqtoris mierSemuSavebulidadamtkicebuli unda iqnasaRniSnuligegmasaboloosaxiT.kontraqtorma am gegmazedayrdnobiT undaSeasrulon yvelagatvaliswinebulimiTxovna.mSeneblobis etapzekontraqtors ekisrebapasuxismgeblobasaboloosaxiTdamtkicebuli gegmiTgaTvaliswinebul yvelasakiTxis mogvarebasa damis Sesrulebaze. gzebisdepartamentma undaganaxorcielosperioduli kontroligegmiTgaTvaliswinebulisamuSaoTa Sesrulebaze.8kulturuliZeglebismarTvis gegma10.3.10mSeneblobiskontraqtorisa dagzebis departamentismier RonisZiebebisdasaxva, raTauzrunvelyofiliqnes kulturulZeglebzezemoqmedebisSemcireba.gansakuTrebuliyuradReba undadaeTmos miwissamuSaoebis drosmoulodneliarqeologiuriaRmoCenebisTvisgankuTvnilprocedurebs (chancefindings)mSeneblobiskontraqtorma mowveularqeologqvekontratorTan erTadsamuSaoTa dawyebamdeSemuSavebulidadamtkicebuli gegmismixedviTundaganaxorcielonyvela saWiro RonisZiebaraTa Semcirdes arsebulkulturul monumentebzezemoqmedeba, asevedaculiiyosmoulodneliarqeologiuri aRmoCenisprocedurebi miwissamuSaoebis dros.saboloosaxiTSeimuSvebuli dadamtkicebuli gegmismxedvelobaSi miRebiTkontraqtormaZeglTa dacvis sferoSimomuSaveeqspertebTan erTadunda ganaxorcielosgegmiTgaTvaliswinebulimoTxovnebi.Sesrulebis kontroliunda ganaxorcielosdepartamentma dasaqarTvelos ZeglTadacvis saxelmwifouwyebam.10.3.2 mosaxleobis usafrTxoebis marTvis gegmis monaxaziwinamdebare proeqtis farglebSi jamrTelobisa da usafrTxoebissakiTxebis marTva ganxorcieldeba gzebis departamentisgaremosdacviTi da socialuri politikis Sesabamisad. qvemoTaRniSnuli proeqti usafrTxoebasTan dakavSirebul aspeqtebs exebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 165

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimxolod imdenad, ramdenadac isini zemoqmedebas axdenensazogadoebis jgufebze.mSeneblobis kontraqtori valdebuli iqneba winamdebarestruqturis mixedviT SeimuSaos mosaxleobis usafrTxoebismarTvis detaluri gegma saboloo saxiT. misi ganxilva daSemdgomi damtkiceba unda moxdes gzebis departamentis mier.saavtomobilo gzis igoeTi-sveneTis monakveTis gasxvisebis zonaSiSemdegi soflebia trasis gaswvriv ganlagebuli: igoeTi,gamdliswyaro, qvemo da zemo rene, nigoza, nawreti, qvemo SaSvebi,SavSvebi, axalSeni da sveneTi. aqedan gamomdinare adgilobrivimosaxleobis usafrTxoebis marTvis gegmis saboloo saxiTSedgenisas, samuSaoTa kontraqtorma unda daamyaros urTierTobaaRniSnuli soflebis mosaxleobasTan, raTa gegmaSi asaxuli iqnesyvela mtkivneuli sakiTxi, rac gaadvilebs SemdgomSi samuSaoTawarmoebas.miznebi da amocanebiadgilobrivi mosaxleobis usafrTxoebis gegmis miznebswarmoadgens:• saavtomobilo gzis igoeTi-sveneTis monakveTis mSeneblobisasmosaxleobis usafrTxoebis maqsimaluri uzrunvelyofa;• miiRon aqtiuri monawileoba mimdinare samuSaoebTan dakavSirebiTsakuTari usafrTxoebis uzrunvelsayofad;aRniSnulis mizniT dasaxuli unda iqnes sxva amocanebic, romelTaTaobazec periodulad unda moxdes Sexvedrebi maTTan, raTaganxiluli da gadawyvetili iyos samuSaoTa procesSi warmiqmnilisakiTxebi; magaliTad saWiro iqneba amocanebis dasaxva, raTamosaxleobis jamrTelobasTan an usafrTxoebasTan dakavSirebuliraime seriozuli incidenti ar warmoiSvas.pasuxismgeblobamSeneblobis kontraqtori pasuxismgebeli unda iyos samSeneblosamuSaoebis mimdinareobis ganmavlobaSi, zemoTasaxuli miznebisada amocanebis Sesrulebaze. Sesabamisad nebismier incidentzepasuxismgebloba kontraqtors daekisreba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 166

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiangariSgebakontraqtoris valdebuleba iqneba, samuSao gegmaSi asaxulsakiTxTan dakavSirebiT garkveuli periodis mixedviT angariSiCaabaros gzebis departaments (an gzebis departamentis mierdaqiravebul garemosdacviTi zedamxedvelobis menejers), romlismixedviTac es ukanaskneli mudmivad iqneba samSeneblosamuSaoebTan adgilobrivi mosaxleobis urTierTobis kursSi.jamrTelobasa da usafrTxoebasTan dakavSirebiT warmoqmniliseriozuli SemTxvevebis Sesaxeb kontraqtorma dauyovnebliv undaacnobos operator kompanias.resursebikontraqtoris specialistebma, gzebis departamentisgaremosdacviTi da socialuri menejmentis jgufis daxmarebiTunda gaataros usafrTxoebasTan dakavSirebili yvelaRonisZiebebi, raTa Tavidan iqnes acilebuli nebismieri incidenti.dasaxuli RonisZiebebi exeba normebsa da standartebs, romlebicuzrunvelyofen mosaxleobis usafrTxoebasa da janmrTelobas.10.3.3 mosaxleobasTan urTierTobis marTvis gegmis monaxaziaRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT adgilobriv mosaxleobasTanurTierTobis gegmebi dayofilia or nawilad:• adgilobriv mosaxleobasTan urTierTobis marTvis gegma;• muSaTa banakebis marTvis gegma.adgilobriv mosaxleobasTan urTierTobis marTvis gegma damuSaTa banakis marTvis gegma, mniSvnelovan rols asrulebssocialuri zemoqmedebis efeqtianad marTvis procesSi.winamdebare gegmis yuradReba gamaxvilebulia mSeneblobazedakavebuli muSebisa da adgilobrivi mosaxleobis urTierTobisorganizebul marTvaze. muSaTa banakebis marTvis gegma gulisxmobsaseve RonisZiebebs, romlebic dakavSirebulia sxva saxissocialur zemoqmedebasTan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 167

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimiznebiadgilobriv mosaxleobasTan urTierTobis marTvis gegmis mizaniaganisazRvros RonisZiebebi, pasuxismgebloba da SesrulebisTanmimdevroba, rac gamoisaxeba:• proeqtis zemoqmedebis sferoSi moqceuli mosaxleobis da mSenebelkontraqtorebs Soris mSeneblobis procesSi wamoWrili nebismieriuTanxmoebaTa gadawyvetaSi;• daxmarebis gawevaSi samSeneblo saqmianobis mimdinareobis fazaSiiseT sakiTxebTan dakavSirebiT, romlebsac SeuZlia garkveulisargebeli moutanos mosaxleobas;• nebismieri axali mniSvnelovani sakiTxebi, romlebic SeiZlebawamoiWras saqmianobis procesSi, gamovlenasa da daregulirebaSi,rromelic warmoqmnil konfliqtur situaciaSi orive mxarismoTxovnebs daakmayofilos.zemoTaRniSnuli miznebis garda SesaZlebelia samuSaosmimdinareobis etapze warmoiSvas rigi sakiTxebisa mosaxleobismxridan ris Taobazec kontraqtorma unda gamarTosmolaparakebebi dadgenili procedurebis Sesabamisad.pasuxismgeblobaadgilobriv mosaxleobasTan urTierTobis gegmis saboloo saxiTdamtkicebamde saWiro iqneba mSeneblobis kontraqtorma dadepartamentma Seqmnan sazogadoebasTan urTierTobis erToblivijgufi. jgufs unda daevalos zemoT xsenebuli miznebisuzrunvelyofa, aseve saWiroebis SemTxvevaSi dasaxos damatebiTiamocanebi, romlebic sxvadasxva daniSnulebebis SesrulebisasdadebiTi stimulis rols Seasrulebs. aRniSnuli jgufisSemadgenloba am proeqtisaTvis samuSao obieqtis moculobismxedvelobaSi mixedviT SeiZleba oTxi specialistisagan Sedges. amjgufis mier warmoebul saqmianobaze pasuxismgebloba undadaekisros mSeneblobis kontraqtors.jgufis movaleobaSi SeiZleba Sevides adgilobrivimosaxleobisaTvis samuSao obieqtis garSemo obieqturiinformaciis miwodeba arsebuli mdgomareobis Sesaxeb, perioduliinformaciis miwodeba departamentisTvis, aseve sxva saxisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 168

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiinformaciebis Sekreba, gaanalizeba da warmodgena, romlebicSeiZleba warmoiSvas samuSaoTa msvlelobis procesSi.angariSgebasazogadoebasTan urTierTobis jgufis muSaobis Sesaxebinformacia gzebis departaments unda miewodos periodulad,umjobesia yovelkvireuli angariSebis saxiT. gadaudebelisaWiroebis semTxvevaSi unda momzaddes yoveldRiuri angariSebi.10.3.4 transportiT moZraobis marTvis gegmis monaxazitransportis moZraobis marTvis gegmis saWiroeba gamoixatebaimaSi, raTa minimumamde iqnes dayvanili garemoze da adgilobrivmosaxleobaze saavtomobilo gzis igoeTi-sveneTis monakveTisfarglebSi mimdinare samSeneblo samuSaoebiT gamowveulinegatiuri zemoqmedeba, kerZod samuSao obieqtTan misasvleligzebis mimdebared mcxovrebTa Sewuxeba da aseve sazogadoebrivida kerZo qonebis (saxnav-saTesi da saZovari miwebi, saxlebi dasxva) da bunebrivi garemos dazianebis Tavidan acileba.gegmis mizanitransportis moZraobis marTvis xelSewyobis mizniT mSenebelikontraqtoris mier unda SemuSavdes specialur sakiTxTandakavSirebuli Semdgomi moTxovnebi:• samSeneblo proeqtis zemoqmedebis qveS moqceuli mosaxleobisinformireba proeqtis ganxorcielebasTan dakavSirebulitransportis moZraobis Sesaxeb, moZraobiT gamowveuli uaryofiTizemoqmedebis da potenciuri saCivrebis mogvarebis SesaZleblobebisSesaxeb.• saWiroebis SemTxvevaSi SezRudvebis dadgena proeqtTandakavSirebul satransporto saSualebaTa zomebze, raodenobaze,moZraobis marSrutze, sixSireze da droze, raTa minimumamde iqnesdayvanili zemoqmedeba mosaxleobasa da mimdebare garemoze sadacki SesaZlebelia.• proeqtTan dakavSirebuli satransporto moZraobiT gamowveuliriskfaqtorebis kontroli, siCqaris limitis, mZRolebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 169

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSispecialuri momzadebis, mgzavrobaTa marTvis da Sesabamisi sagzaoniSnebis gamoyenebiT.• garemoze negatiuri zemoqmedebis Semcireba gamonabolqvebisspecialuri kontroliT, satransporto saSualebaTa maRalixarisxis teqnikuri momsaxureobiT, Sesabamisi standartebis (maTSoris xmauris limitis da gansazRvruli samuSao saaTebis) dacviT.• transportis moZraobis marTvis gegmis efeqturobis ganxilva dasaWiroebis SemTxvevaSi gamoyenebuli Semarbilebeli zomebisSesworeba.zemoTxsenebuli miznebis misaRwevad transportis moZraobisgegmaSi yuradReba unda gamaxvildes Semdegze:• satransporto saSualebaTa zomebze da maTi moZraobis ganrigze;• moZraobis adgilobrivi procedurebze;• mZime tvirTebis gadatanasTan dakavSirebuli satransportosaSualebebis aucilebeli raodenobis da tipis aRweraze;• adgilobriv mosaxleobasTan kavSirze;• transportis moZraobasTan dakavSirebul saCivrebis marTvasa daSesabamis sakiTxTa gadawyvetaze;• proeqtiT gansazRvrul samuSao teritoriebis garda sxvateritoriebze SeRwevis SezRudvaze;• gzebis gamtarunarianobis dadgenasa da damtkicebuli marSrutebisgansazRvraze satransporto saSualebaTa gansakuTrebulikategoriebisaTvis;• proeqtiT dadgenili zRvruli siCqaris mkacrad dacvaze;• mZRolebTan Casatarebeli moklevadiani treiningze garemos dacvisada usafrTxoebis sakiTxebSi;• mgzavrobis marTvis dagegmvaze;• xmauriani samuSaoebis Sesaxeb adgilobrivi mosaxleobisinformirebis proceduraze.pasuxismgeblobaobieqtze nebismieri samuSaos dawyebamde kontraqtorma undaSeimuSavos proeqtisaTvis Sesabamisi satransporto saSualebebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 170

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimoZraobis marTvis gegma, romelic moicavs rogorc kontraqtorisaseve gzebis departamentis transportirebis procedurebssamSeneblo samuSaoebis mimdinareobis ganmavlobaSi. kontraqtorsaRniSnul saqmianobaSi zedamxedveloba da kontroli undagauwios departamentma.monitoringi da ganxilvamSeneblobis kontraqtorma unda moamzados yovelkvireuliangariSebi, romelSic warmodgenili iqneba transportis moZraobismarTvis gegmis Sesrulebis monitoringuli monacemebi. gzebisdepartamentis menejeri valdebuli iqneba periodulad Seamowmoskontraqtoris saqmianoba satransporto saSualebebis moZraobismarTvis gegmebis SesrulebasTan dakavSirebiT.resursebirogorc wina TavSia aRniSnuli, kontraqtori pasuxismgebeliatransportis moZraobis marTvis saboloo gegmis Sedgenisa daSesrulebaze. SesaZlebelia gansakuTrebiT rTul situaciaSisaWiro gaxdes damatebiTi kadrebis mowveva, romelmac undadaareguliros urTierToba mosaxleobasTan.10.3.5 teritoriis kompleqsuri aRdgenis gegmis monaxazizemoqmedebis qveS namyofi teritoriebis kompleqsuri aRdgeniTisamuSaoebis Semajamebeli gegma iTvaliswinebs im principebsa damiznebs, romelic saWiroa samuSaoTa warmoebis teritoriazesaqmianobis Sedegad ekologouri da geologiuri pirobebismixedviT darRveuli miwebis reabilitaciisaTvis. samSeneblosamuSaoebis sruli saxiT damTavrebamde winaswar rTulia yvelaim teritoriis xarisxobrivi da raodenobrivi Sefaseba, romelicmoyveba aqtiuri zemoqmedebis zonaSi.aRniSnulis mxedvelobaSi miRebiT, samuSaoTa mwarmoebelma kontraqtormaunda SeimuSavos specialuri meTodika da procedurebizemoqmedebis qveS moqceuli teritoriebze aRdgeniTi samuSaoebisganxorcielebisTvis detaluri samoqmedo gegmis saxiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 171

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimiznebikompleqsuri aRdgeniTi samuSaoebis Semajamebelma gegmam undagansazRvros gansaxorcielebeli RonisZiebebi dapasuxismgeblobebi, raTa SesaZlebloba mieces SeadginosrigiToba miznis misaRwevad, aRniSnuli Tavis mxriv gulisxmobs:• niadagis zeda fenis dacvas;• saavtomobilo gzis derefnis farglebSi zemoqmedebis qveSmoqceuli miwebis stabilizebas;• saWiroebis SemTxvevaSi florisa da faunis Dhabitatebis aRdgenas;• moxsnili Warbi gruntis gatanas an gaSlas;• mTian nawilSi ganapira ferdobebis WriT gamowveuli zemoqmedebisTavidan acilebas;pasuxismgeblobakontraqtorma unda Seadginos kompleqsuri aRdgenis Semajamebelidetaluri gegma, maT Soris: meTodologia, eroziis mimdinareobisada sxva sareabilitacio samuSaoebis aRweriT, aseve CatarebulsamuSaoTa inspeqtirebis gegma. zemoTdCamoTvlili gegmadamtkicebuli unda iyos gzebis departamentis garemosdacviTimenejeris mier.departamentis warmomadgenelma periodulad unda Seamowmoskontraqtoris mier ganxorcielebeli samuSaoTa xarisxi da srulyofileba.angariSgebasaqmianobisTvis gansazRvrul teritoriaze arsebuli fonuri monacemebisaRweriTi angariSi momzadebuli unda iqnes samuSaoTa dawyebamdekontraqtoris mier gzebis departamentis garemosdacviTisamsaxuris warmomadgenelTan SeTanxmebiT. angariSSidasabuTebuli unda iyos yvela konkretuli teritoriebisaTvissaWiro aRdgeniTi samuSaoebis aucileblobis sakiTxi. samuSaoTadamTavrebis Semdeg kontraqtoris mier momzaddeba CatarebulaRdgeniTi samuSaoebTan dakavSirebuli angariSi. aRdgeniTi samu-KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 172

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSaoebis Catarebis srulyofilebas gansazRvravs gzebisdepartamentis warmomadgeneli uflebamosili piri.resursebikontraqtori pasuxismgebelia damtkicebuli kompleqsuriaRdgeniTi saboloo saxis gegmiT gaweril samuSaoebissrulfasovan Sesrulebaze. im SemTxvevaSi Tu samuSaoTamimdinareobisas warmoiqmneba garTulebuli situaciebi, romlisdrosac saWiro iqneba damatebiTi resursebis mobilizireba,kontraqtori valdebulia TviTon uzrunvelyos maTi moZieba.10.3.6 landSaftis harmonizaciis gegmis monaxaziim SemTxvevaSi, Tu samuSaoTa warmoebisas mosalodnelia arsebulilandSaftis mniSvnelovani darRveva, kontraqtorma mis miermowveul specialist konsultantebTan erTad unda SeimuSavoslandSaftis marTvis gegma saboloo saxiT. aRniSnul gegmaSiasaxuli unda iqnas meTodologia da procedurebi, romlebicaRweren landSaftze zemoqmedebis Semcirebis moTxovnaTaSesrulebis process.miznebiqvemod moyvanilia landSaftis marTvis gegmis miznebi:• samuSaoTa mimdinareobisas, romlis farglebSic gaTvaliswinebuliaigoeTisa da SavSvebis alternatiuli axali monakveTis gayvanagasxvisebis derefnis farglebSi SesaZlebelia darRveuli iqnesxedi. landSaftis marTvis gegmam unda uzrunvelyos xedisdarRvevis minimumamde dayvana iseTi zomebis safuZvelze,rogoricaa mimdebare teritoriebis terasireba, sawyisi konturisaRdgena da kompleqsuri aRdgeniTi gegmis ganxorcieleba;• saavtomobilo gzis wrfivi xasiaTidan gamomdinare landSaftzezegavlenis minimumamde dayvana iseTi zomebis gamoyenebiT,rogoricaa ganapira ferdobebis gverdis avla, aseve SesaZleblobisfarglebSi xeebis zolis Wris Tavidan asacilebeli pirobebisSeqmna;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 173

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• landSaftis marTvis gegmiT gaTvaliswinebuli gansaxorcielebulizomebis Sefaseba, zegavlenis Semcirebis monitoringisa da misiganxilvis safuZvelze.pasuxismgeblobalandSaftis marTvis gegmis ganxorcielebaze pasuxismgeblobaevaleba kontraqtors. gegmis Sesrulebis efeqtianobis (sisrulesada xarisxs) kontrolis ganaxorcieleba ki gzebis departaments.angariSgebamSenebelma kontraqtorma operator kompania yovelkvireulad undawarudginos landSaftis marTvis gegmasTan Sesabamisobis angariSi.samuSaoTa damTavrebis Semdeg operatori kompaniis mier undaganxorcieldes landSaftis harmonizaciis gegmis Sesrulebiskontroli.resursebikontraqtori pasuxismgebelia landSaftis marTvis gegmisaTvisaucilebeli ZiriTadi resursebis uzrunvelyofaze. damatebiTimoTxovnis SemTxvevaSi, gzebis departaments SeuZlia SesTavazoskontraqtors gamocdilebis gaziareba specialist-konsultantisSerCevis gziT.10.3.7 dabinZurebis Tavidan acilebis marTvis gegmis monaxazikontraqtoris mier SemuSavebuli unda iqnes dabinZurebis Tavidanacilebis marTvis detaluri gegma winamdebare TavSi asaxulimoTxovnebisa mxedvelobaSi miRebiT. detalurad unda iyosaRwerili, Tu rogor moxdeba winamdebare proeqtTandakavSirebuli atmosferuli haeris, niadagis an wylisdabinZurebiT gamowveuli zemoqmedebis Tavidan acileba da/anSemcireba. qvemoT mocemulia gegmis sakiTxebi, romelTagaTvaliswinebiT kontraqtorma unda Seadginos misi saboloodetaluri varianti. aseTi saxiT SemuSavebul gegmas amtkicebsgzebis departamenti.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 174

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimiznebiqvemoT CamoTvlilia dabinZurebis Tavidan acilebis marTvisgegmis Semadgeneli komponentabi:• savaraudo damabinZurebeli agentebis dadgena;• konkretuli winadadebebis miwodeba sasawyobo teritoriebismiwayriliT dacvisaTvis;• procedurebi damabinZurebeli agentebis transportirebis,damuSavebis, Senaxvisa da gamoyenebisaTvis.• sawvaviT gasamarTi obieqtis garemosdacviTi moTxovnebis pirobebisproceduruli uzrunvelyofa.• niadagsa da wyalSi navTobproduqtebis daRvrisa da misi Tavidanacilebis RonisZiebebis aRwera;• wylis resursebis dacva.• transportis moZraobiT gamowveuli zemoqmedebis mogvareba.dabinZurebis Tavidan acilebis marTvis gegmis ZiriTad aspeqtssaxifaTo narCenebis gankargva warmoadgens. winamdebareproeqtisaTvis mniSvnelovania aseve samSeneblo samuSaoebisSeuferxebeli warmoebisaTvis saWiro sawvav-sapoxi masaliTgamarTvis da misi dasawyobebis sakiTxebi.aRniSnulTan dakavSirebiT aucilebelia specialuri sagangeboprocedurebis SemuSaveba. saxifaTo masalebs samuSaoTamimdinareobisas ZiriTadad navTobproduqtebi (dizelis sawvavi dasapoxi zeTebi) warmoadgenen. maTTan dakavSirebiT specialuridamaxasiaTebeli procedurebi moicavs zomebs, romlebicuzrunvelyofen Semdegs:• sawvav-sapoxi masalebiT gamarTvis da Snaxvis adgilebis proeqtiunda moicavdes potenciuri daRvrebis sawinaaRmdego zomebs maTminimumamde dasayvanad an Tavidan asacileblad droebiTganTasvsebul avzebs unda hqondes drenaJis mqone wveTovana;• avzebze mowyobili unda iqnes donis indikatori;• sawvav-sapoxi masalebi ar unda inaxebodes mdinaris kalapotis angruntis wylebis aqtiurobis zonaSi;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 175

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• avzebis an sawvavmzidebis ganTavsebis teritoria unda SemoRobiliqnes raTa SeuZlebeli iyos operatoris garda sxva piris moxvedraSiga teritoriaze.pasuxismgeblobaobieqtze nebismieri samuSaos dawyebamde kontraqtorma undaSeimuSavos dabinZurebis Tavidan acilebis marTvis gegma. igipasuxismgebeli iqneba dabinZurebis Tavidan acilebis gegmisganxorcielebisa da misi efeqtianobis Semowmebaze. kontraqtorismuSaobis kontroli evaleba gzebis departaments.monitoringi da ganxilvagegma momzaddeba mSeneblobis dawyebamde da masSi detaluradunda iqnes aRwerili dabinZurebis Tavidan acilebis yvela saWirozomebi.kontraqtorma gzebis departaments yovelkvireulad undawarudginos gegmis Sesrulebis Sesabamisobis angariSi.departaments ufleba aqvs nebismier dros Seamowmos gegmisSesrulebasTan dakavSirebuli sakiTxebi.resursebigansakuTrebiT garTulebul situaciebSi SeiZleba saWiro gaxdesdamatebiTi resursebis mozidva. aseTi situacia SeiZlebawarmoiSvas navTobproduqtebis daRvrisas. aseT SemTxvevaSi saWirodamatebiTi resursebis moZiebis sakiTxs erToblivad gadawyvetenkontraqtori dagzebis departamenti.10.3.8 narCenebis marTvis gegmis monaxazinarCenebis marTvis gegma SemuSavebuli unda iqnes am proeqtismSeneblobis fazisaTvis. rac Seexeba saeqspluatacio fazas igiSemuSavebuli iqneba Tbilisi-senaki-leseliZis mTeli trasisaTvis.samSeneblo samuSaoebis dawyebamde, kontraqtors moeTxovebamSeneblobis konkretuli samuSaosaTvis gaTvaliswinebulinarCenebis marTvis detaluri gegmis SemuSaveba. SesaZloa gzebisdepartamentma kontraqtoris mier narCenebis gatanis sakiTxTanKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 176

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidakavSirebiT gamoiyenos romelime mesame mxaresTan gaformebulixelSekruleba.miznebi:narCenebis marTvis gegmis mizans warmoadgens:• proeqtiT gaTvaliswinebuli, rogorc mSeneblobiTi samuSaoebismimdinareobisas, aseve samuSaoebis damTavrebisa da eqspluataciaSigaSvebis fazebis ganmavlobaSi warmoqmnili narCenebistransportirebis, damuSavebisa da gatanis sakiTxebisSesabamisobaSi moyvana qveyanaSi arsebul sxvadasxvainstruqciebTan da wesebTan;• narCenebis marTvis, gatanis, damuSavebisa da ganTavsebis procesisTviTeuli Semadgeneli nawilisaTvis momqmedi meTodologiismxedvelobaSi miReba da gamoyeneba;• saWiroebis SemTxvevaSi narCenebis transportirebisa da SemdgomganTavsebasTan dakavSirebiT, romelime mesame mxaresTanxelSekrulebis gaformeba;• narCenebis raodenobis minimumamde Semcirebis mizniT SesaZlosxvadasxva saxis meTodebisa da gzebis moZieba da gamoyeneba;• proeqtis menejerebisa da kontraqtorebis mimarT am sakiTxebisgarSemo mkacri yuradRebis valdebulebis dakisreba;• mSeneblobis mimdinareobis procesSi warmoqmnili narCenebisdroebiTi usafrTxo Senaxva maT saboloo ganTavsebamdespecialurad gamoyofil adgilebSi, amasTan mxedvelobaSi iqnasmiRebuli, rom aseTi adgilebi SerCeuli unda iqnes xelovnur dabunebriv wyalsatevebidan da wyalSemcveli fenebidan daSorebiT;ar iqnes daSvebuli narCenebis ukontrolo (unebarTvo) wva anniadagSi maTi Camarxva;• narCenebis marTviT gaTvaliswinebuli pirobebis dacvazemonitoringuli da SemowmebiTi procedurebis SemuSaveba;• narCenebis miwisqveSa ganTavsebis yvela potenciuri adgili, asevenarCenebis mocilebis yvela gegma daeqvemdebaros garemosdacviTganxilvas da garemosdacviTi riskis Sefasebas;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 177

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSipasuxismgeblobaZiriTadi pasuxismgebloba narCenebis gatanis procedurebzeekisrebaT mSenebel kontraqtors partnior qvekontraqtorebTanerTad.Tavisi pasuxismgeblobis Sesrulebis mizniT kontraqtorivaldebulia uzrunvelyos:• narCenebis gamtan qvekontraqtorebs mosTxovos narCenebisdamuSavebisa da gatanis procesSi iseTi aRWurvilobis gamoyeneba,romelic daakmayofilebs momqmedi standartebisa da wesebismoTxovnebs;• narCenebis regulirebis sakiTxebSi dasaqmebuli specialistebistreningis Catareba, rac iTvaliswinebs narCenebis minimizaciis,maTTan Sesabamisi mopyrobis da saTanado Senaxvis pirobebiscodnas;• zemodCamoTvlili sakiTxebis Sesrulebis Semowmebas.monitoringi da revizianarCenebis marTvis gegmis monitoringi moxdeba mSeneblobisdawyebamde da mSeneblobis damTavrebis Semdeg _ periodulad, racSeexeba kontrols gegmis SesrulebasTan dakavSirebiT igi undaganaxorcielos gzebis departamentma.resursebinarCenebis marTvis detaluri procedurebi gulisxmobs, rom undaarsebobdes narCenebis zusti aRwerilobis Semcveli satvirTozeddebulebi. aseTi dokumenti Tan unda axldes narCenebs maTisaboloo ganTavsebis punqtamde. aRniSnuli SesaZleblobas iZlevaraTa gakontroldes Sesrulebuli operaciebi. proeqtis obieqtzedasaqmebuli yvela TanamSromeli gaivlis narCenebis gankargvasTandakavSirebul specialur sainformacio treinings.narCenebis regulirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi romelicmoicavs adgilmdebareobis miTiTebas, savaraudo zemoqmedebis,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 178

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiSemarbilebeli RonisZiebebis da maTi monitoringis sixSires,asaxulia aseve “garemosdacviTi monitoringis” cxrilSi.10.3.9 avariul SemTxvevebze reagirebis gegmis monaxazikontraqtorma mSeneblobis fazisaTvis unda SeimuSavos daganaxorcielos avariul SemTxvevebze reagirebis gegma, romelicgzis igoeTi-sveneTis monakveTze samSeneblo samuSaoebismimdinareobis procesSi SesaZlo daRvriT an sxva incidentiTgamowveuli uaryofiTi zegavlenis da avariuli SemTxvevebisminimumamde Semcirebas daisaxavs miznad.avariul SemTxvevebze reagirebis gegmebSi asaxuli unda iqnesgauTvaliswinebeli SemTxvevebisaTvis gamiznuli samoqmedo gegmebi,specialuri treiningebi da SesaZlo ubeduri SemTxvevebis daincidentebis dros saWiro moqmedebis wesebi.miznebiqvemod moyvanilia gzis mSeneblobis procesSi avariulSemTxvevebze reagirebis gegmis miznebi da mis gansaxorcielebladsaWiro procedurebi:• avariis Sefaseba misi ekologiuri sensitiurobis TvalsazrisiT;• avariuli dabinZurebis wyaros izolirebis teqnika;• adsorbentebis gamoyeneba daRvrili nivTierebebis gasawmendad;• dabinZurebuli niadagis mocilebis saTanado wesi;• wyalSi/mdinareSi momxdari incidentis an CaRvris SemTxvevaSidamatebiT gasaTvaliswinebeli procedurebi;• ubeduri SemTxvevis pirobebSi moqmedebis procedurebi.mSeneblobis procesSi avariuli reagirebis gegmaSi Setanili undaiqnes incidentis amsaxveli angariSis Sedgenis wesi. daRvrisasangariSi unda momzaddes swrafad.pasuxismgeblobaobieqtze nebismieri samuSaos dawyebamde kontraqtorma unda Seimu-Savos mSeneblobis periodSi avariul SemTxvevebze reagirebisKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 179

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigegmebi. kontraqtori pasuxismgebelia aRniSnuli gegmebisganxorcielebisa da efeqtianobis Semowmebaze.winamdebare angariSis mixedviT yvelaze sarisko processwarmoadgens sawvaviT gamarTva da samSeneblo banakebSinavTobproduqtebis samarago sarezervuaro parkebi, sadac sawvavismiReba-gacemis procesSi mosalodnelia moxdes navTobproduqtebisdaRvra da Sesabamisad gruntis dabinZureba. aRniSnulis Tavidanacilebis mizniT, saWiroa daRvris sawinaaRmdego RonisZiebebisCamoyalibeba.angariSgebaavariul SemTxvevebze reagirebis gegmiT gawerili procedurebisSesrulebis monitoringuli monacemebi yovelkvireuli angariSissaxiT kontraqtorma unda waradginos gzebis departaments.resursebikontraqtori pasuxismgebelia mSeneblobis procesis dawyebamdeSeadginos avariul SemTxvevebze reagirebis gegmebi saboloosaxiT, SeaTanxmos gzebis departamentTan. rTul situaciebSiSesaZlebelia saWiro Seiqmnas damatebiTi kadrebis mowveva, rackontraqtoris pasuxismgeblobis farglebSi Sedis.gzebis departamentis garemosdacviTi menejeris movaleobaSi Sevasaboloo saxis gegmis jer winaswari ganxilva da damtkiceba,SemdgomSi misi ganxorcielebis kontroli.10.3.9 kulturuli Zeglebis marTvis gegmis monaxazikulturuli memkvidreobis marTvis gegmis amocanebia:• proeqtis periodSi Zeglis usafrTxoebis uzrunvelyofa,saWiroebis SemTxvevaSi misi teritoriis saTanado dacva,misasvleli gzis gayvana.• mSeneblobis procesSi arqeologiuri gaTxrebis saWiroebisSemTxvevaSi saTanado reagireba• kontraqtoris da departamentis personalis treningiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 180

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• demarkaciis barieriT Zeglis teritoriis dacva• kulturuli memkvidreobis mniSvnelobis mqone teritoriissiaxloves samuSaoebis gansakuTrebuli kontrolis qveS Catareba• miwis samuSaoebis procesSi potenciuri arqeologiuri ZeglebisaRmoCenis SemTxvevaSi samuSaoebis SeCerebis meqanizmebisgansazRvraarqeologiur ubnebze da kulturul Zeglebze zemoqmedebis Semcirebakontraqtori adgens arqeologiuri ubnebis da kulturul ZeglTamarTvis gegmas da samuSaoebs awarmoebs am gegmebis moTxovnebisfarglebSi.winasamSeneblo samuSaoebis periodSi arqeologiuri daistoriuli Zeglebis (eklesiebi, Senobebi, samarxebi da a.S.) mqoneteritoriaze ganxorcieldeba demarkacia gzis departamentTan daZeglTa dacvi samsaxurTan SeTanxmebiT. demarkaciis punqtebisa dadacvis barieris moparvis SemTxvevaSi GPS da KP niSnulebi iqnebagamoyenebuli adgilis SemosazRvravad. gzebis departamentiuzrunvelyofs arqeologebis daswrebas:• avtomagistralis koridoris dasufTavebis jgufis muSaobisas; da• karierebze da qvabulebze miwis samuSaoebis procesSi.kontraqtori informirebulia, rom gaTxrebi unda dasruldessamSeneblo fazis dros, Tumca SesaZloa garkveuli periodidaeTmos konkretuli problemis kvlevas. kontraqtori imuSavebsarqeologebTan SeTanxmebis safuZvelze.im SemTxvevaSi, Tu samSeneblo samuSaoebis periodSi,kontraqtoris personalis mier dafiqsirdeba axali arqeologiuriadgilis aRmoCenis faqti:• aRniSnul teritoriaze da mis SemogarenSi samuSaoebidauyovnebliv Sewydeba• saqmis viTarebas gaacnoben teritoriis pasuxismgebel pirsa dadepartamentis warmomadgenels• amis Semdeg kontraqtori mimarTavs arqeologebs samuSaoebisCasatarebladKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 181

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi• samuSaoebi gagrZeldeba mxolod departamentis nebarTvis Semdegdepartamenti agreTve daexmareba kontraqtors arqeologiurimniSvnelobis teritoriisa da Zeglebis mimarT samSenebloprocesebis zemoqmedebis Semarbilebeli zomebis ganxorcielebaSi,konkretulad:• saTanado gamokvlevis dasrulebamde droebiT SeaCerebs koridorisdasufTavebisa miiRebs usafrTxoebis zomebs teritoriis savalnawilSi;• gamoiyenebs konkretul meqanikur danadgars;• daawesebs SezRudvebs miwis zedapirize mimdinare samuSaoebze• gamoiyenebs aRdgeniTi samuSaoebis teqnikas saTanado ruqazemocemuli indikatorebis Sesabamisad;• daamontaJebs demarkaciis bariers mosazRvre teritoriebisdasacavad; da• gansakuTrebuli yuradRebiT awarmoebs samuSaoebs, mag. misasvleligzis gayvanisas, damatebiTi Senoba-nagebobebis mSeneblobisas,kulturuli memkvidreobis ZeglebTan maxloblad.im SemTxvevaSi Tu gzis mosazRvre teritoriaze ganlagebuliasasaflaoebi, kontraqtori valdebulebas iRebs, rom mSeneblobisprocesi ar moaxdens gavlenas aRniSnul teritoriaze.garemosdacviTi procedurebi moulodneliarqeologiuri aRmoCenebis SemTxvevaSiaRniSnuli procedurebi esadageba nebismier samuSaos racdakavSirebulia proeqtis farglebSi ganxorcielebul miwissamuSaoebTan. saWiroebis SemTxvevaSi arqeologiuri mniSvnelobisteritoriis gverdis avliT gagrZeldeba dagegmili samuSaoebigadawyvetilebis miRebamde.kontraqtori valdebulia imoqmedos saqarTvelos kanonmdeblobis,kulturuli memkvidreobis marTvis gegmis debulebebisSesabamisad. procedurebSi aRniSnulia is zomebi racaucilebelia arqeologiuri mniSvnelobis ubnis da Zeglebiszianis Tavidan acilebisaTvis.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 182

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSikontraqtori da gzebis departamenti daiqiraveben arqeologebswinasamSeneblo, samSeneblo samuSaoebisa da mudmivimeTvalyureobisa da kontrolisaTvis. sazedamxedvelo saqmianobaaucilebelia nebismieri saxis arqeologiuri nivTis povnisSemTxvevaSi saTanado reagirebisaTvis. aqedan gamomdinare, didiaarqeologebisa da samuSao jgufis TanamSromlobis mniSvneloba.niadagis zeda fenis moxsnis procesSi SeiZleba gamovlindesarqeologiuri mniSvnelobis nivTi an ubani. gaTxris adgilidanamoRebis Semdeg xdeba nivTebis stratificireba. aqedangamomdinare gafrTxilebulia eqskavatoris an buldozerisoperatorebi raTa maT gansakuTrebuli yuradRebiT awarmoonsaeqskavacio samuSaoebi. nebismieri aRmoCenis SemTxvevaSisamuSaoebi dauyovnebliv unda Sewydes, raTa moxdesarqeologiuri nivTebis aRnusxva zusti adgilis mixedviT.pasuxismgeblobakontraqtori valdebulia miwis samuSaoebi awarmoosarqeologebis zedamxedvelobis qveS da zemoTaRniSnuliprocedurebis Sesabamisad. departamentis garemos dacis menejerivaldebulia uzrunvelyos kontraqtoris da arqeologebiskoordinirebuli muSaoba. arqeologi valdebulia Tvalyuriadevnos samuSaoebs da warmoadginos yoveldRiuri angariSi.arqeologi mudmivad amyarebs kavSirs arqeologiuri kvlevebiscentrTan.angariSgebaarqeologiuri nivTis aRmoCenis SemTxvevaSi kontraqtorivaldebulia oficialurad mimarTos arqeologiur samsaxurs dawarmoadginos Sesabamisi angariSi. Sedegad, departamenti moiwvevsarqeologTa jgufs arqeologiuri masalis Rirebulebisdasadgenad. kontraqtori valdebulia miiRos saTanadokoreqciuli zomebi proeqtis ganxorcielebis periodSi. personalivaldebulia nivTis povnis SemTxvevaSi acnobon proeqtisarqeologs an garemos dacvis menejers.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 183

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiprocedurebimSeneblobis periodSi:• arqeologi mudmivad daeswreba miwis zedapiris damuSavebisa dagaTxrebis process;• potenciuri arqeologiuri mniSvnelobis ubanze imuSavebsmaRalkvalificiuri operatori (memanqane).• arqeologis moTxovnis safuZvelze personali wyvets muSaobas;• werilobiTi nebarTvis gareSe arqeologiuri masalis gadaadgilebaakrZalulia;• adamianis nawilebis aRmoCenis SemTxvevaSi informacia dauyovneblivgadaecema Sesabamis struqturasarqeologiuri nivTis povnis Semdeg:• proeqtis arqeologi moaxdens nivTis adgilmdebareobisregistracias da markirebas pirveladi kvlevisaTvis;• im SemTxvevaSi, Tu teritoria naklebad mniSvnelovaniaarqeologiuri TvalsazrisiT, moxdeba misi swrafi damuSaveba daSedegebi dafiqsirdeba yoveldRiur angariSSi.• im SemTxvevaSi, Tu saWiroa teritoriis ufro detaluri Seswavla,arqeologi acnobebs gzebis departamentis garemos dacvis menejers,romelic Tavis mxriv saqmis kursSi Caayenebs kulturis da ZeglTadacvis saministros• gzebis departamenti moiwvevs kulturis da ZeglTa dacvissaministros eqspert-arqeologebs aRmoCenis mniSvnelobisdasadgenad.10.4 garemosdacviTi monitoringi mSeneblobis fazazewinamdebare TavSi warmodgenilia monitoringis sxvadasxvaRonisZieba, romelic unda ganxorcieldes samSeneblo–sarekonstruqcio samuSaoebis mTeli periodis ganmavlobaSi.monitoringi ,garemosdacviTi menejmentis sistemis mniSvnelovaninawilia, romelic xels uwyobs SemuSavebuli da SeTanxmebuliRonisZiebebis ganxorcielebas da maTi efeqtianobis Sesaxebinformaciis uzrunvelyofas. iseT SemTxvevebSi, roca negatiurizemoqmedebis Semasrulebeli RonisZiebebi SesaZlebelia efeqtianiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 184

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiar aRmoCndes, saWiro iqneba moxdes maTi gadaxedva daalternatiuli samoqmedo RonisZiebebis dasaxva.qvemoT moyvanil cxrilSi asaxulia samSeneblo samuSaoebisTvisdamaxasiaTebel zemoqmedebebze gaTvlili SemarbilebeliRonisZiebebis ganxorcielebis garemosdacviTi monitoringispirobebi.im SemTxvevaSi, rodesac monitoringuli monacemebis mixedviTgamovlindeba, rom Semarbilebeli zomebi ar aris efeqtiani anraime sakiTxi xels uSlis mis saTanado ganxorcielebas,mSenebeli valdebulia gzebis departamentTan erToblivadgaataros nabijebi, romlebic aucilebelia proeqtiT dasaxuliamocanebis Sesasruleblad, saWiroebis SemTxvevaSi dasaxon ufroadekvaturi zomebi.kontraqtori pasuxismgebelia gzebis departamentTan SeTanxmebulimonitoringis gegmis mixedviT ganaxorcielos monitoringisakuTari ZalebiT. gzebis departamenti aseve axorcielebszedamxedvelobas da garemosdacviT monitorings sakuTarikompetenciis farglebSi da aseve uwevs kontrols kontraqtorismier monitoringis gegmis Sesrulebas.winamdebare TavSi monitoringuli gegma warmodgenilia cxrilissaxiT imis uzrunvelsayofad, rom proeqtiT gaTvaliswinebulisamuSaoebi Seesabamebodes saqarTvelos kanonebsa da normatiuldokumentebs aseve saerTaSoriso saukeTeso praqtikas. cxrilSiasaxulia potenciuri negatiur zemoqmedebebi, SemoTavazebuliaSemarbilebeli RonisZiebebi da monotoringuli qmedebebivaldebulebebisa da drois gaTvaliswinebiT.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 185

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigaremosdacviTi monitoringis gegmasamuSaostipiubnisgawmendiTisamuSaoebisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperiodulobamonitoringisganmaxorcielebeliuwyeba1 2 3 4 5 6 7 8gasxvisebis mcenareuliinspeqtireba mSenebeli/ mudmividerefnisa da safaris dazianebamSeneblobis kontraqto monitodamxmareanmoWramTeliriringiinfrastruqturisaTvi(dakargva).procesismSeneblo-buCqnarisa damimdinareobisbis mTels gamoyenebul balaxovanidros.yvelasafaristeritoriaze ganadgureba.qarsacav zolebzezemoqmedeba _moWraandazianebasamuSaoTa dawyebamde unda Catardesgawmendis wina kvleva, raTa dadgeniliiqnes, unda moiWras Tu gadairgosmcenareebi, an sxva ra zomebia misaRebifloris (mcenareuli safaris) imsaxeobebis mimarT, romlebicimyofebian dagradaciis piras daromlebzec SesaZloa gasxvisebisderefnis farglebSi gawmendiTmasamuSaoebma moaxdinon uaryofiTizemoqmedeba.gansakuTrebuliyuradRebagamaxvildes saxide gadasasvlelebis(sarekonstruqcioda axali).mSeneblobis dros mdinareTa WalebSi(lexura, aRmos.da das. TorTla) sof.igoeTis mimdebared arsebul tyeebSimcenareTa saxeobebis dacvaze, raTaaucilebeli saWiroebis gareSe armoxdes maTi moWra an dazianeba.gasxvisebis derefnis zonis gaswvrivmSeneblobis wina mosamzadebeligawmendiTi samuSaoebis CatarebisasSeZlebisdagvarad acilebul iqnesxeebis moWris aucilebloba.moWrili xeebis sakompensaciod undadairgas im saxeobebis xeebi, romlebicproeqtiTdaumtkicebeliteritoriebisada misasvlelidroebiTigzebisSemdgomigamoyenebisdauyovnebliviSeCereba.xelyofiliteritoriebisaRdgena.periodSi.aRdgeniTisamuSaoTadamTavrebis Semdeg.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamentiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 186

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperioduloba1 2 3 4 5 6 7 8adgilobrivi floris mniSvnelovankomponents warmoadgenen.monitoringisganmaxorcielebeliuwyebasamSeneblobanakebi,droebiTisamSenebloubnebi damisasvleligzebi.gasxvisebisderefnis farglebSi,samSeneblobanakebi dadroebiTimisasvleligzebi.zemoqmedebamcenareulsafarze, miwisresursebisaraadekvaturigamoyeneba.ekologiurad mgrZnobiare adgilebSisamuSaoTa damTavrebis Semdegganxorcieldes saproeqto gzismSeneblobis dros gamoyenebulimisasvleli gzebis, aseve sxvaobieqtebis (muSaTa banakebi,dasasawyobebuli teritoriebi da sxv.)teritoriebis proeqtis winamdgomareobamde aRdgena am dokumentSimocemuli kompleqsuri aRdgeniTigegmis moTxovnaTa mixedviT.inspeqtirebamSeneblobismimdinareobis mTlianfazaze.mSenebeli/kontraqtorimonitoringisamSeneblosamuSaosdawyebiswin.SemdgomSiperiodulad kviraSierTxel.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti,adgilobrivimmarTvelobis organoebi.ekologiuradaramgrZnobiareadgilebSi SesaZloa droebiTi gzebisdatoveba mosaxleobis sargeblobismizniT adgilobriv mmarTvelobiTorganoebTan SeTanxmebiT.srulyofilimonitoringisamuSaoTadamTavrebis Semdeg.inspeqtirebateritoreibis aRdgenisgegmiTganxorcielebulteritoriebzeKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 187

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperioduloba1 2 3 4 5 6 7 8monitoringisganmaxorcielebeliuwyebawylisresursebismarTvasamSeneblobanakebsadainfrastruqturulimiznebisaTvisgamoyenebulobieqtebzesamSeneblobanakebi dainfrastruqturisTvisgamoyenebuliyvela obieqti.wylisresursebisa dagruntisdabinZureba,sakanalizacio danavTobproduqtebiani wylebisukontrolodaRvra.droebiTi samSeneblo obieqtebidan(muSaTa banakebi, samSeneblo masalebisdasawyobebis adgilebi) sameurneosakanalizacio wylebis CaSvebam arunda moaxdinos zemoqmedebazedapirul wylis obieqtebze.dabinZurebuli wylebis dagrovebaunda moxdes septikebisa da specialursakanalizacio wylebis SemkrebormoebSi. maTi Sevsebis SemTxvevaSiunda moxdes maTi gadatana da CaSveba,moqmed sakanalizacio qselSi (mag. q.gorSi).droebiTi samSeneblo banakebisteritoriebze sawvav – sapoxi masalisrezervis Seqmnis mizniTsarezervuaro moculobebis dadgmisadgilis mowyoba unda moxdesgaremosdacviTimoTxovnebisSesabamisad, kerZod rezervuarebisirgvliv unda moewyos wyalgamtarimasaliT (SesaZlebelia TixiT)daRvris sawinaaRmdego Semozvinva.rezervuaris qveS da aseve SemozvinvisSida farTobic unda daifaroswyalgamtari masaliT.inspeqtirebamSeneblobismimdinareobismTlian fazaze.“navTobproduqtebis avariulidaRvrisTavidanacilebisareagirebisgegmis”moTxovnebisSesrulebismonitoringi.damSenebeli/kontraqtorimudmivimonitoringisamSeneblosamuSaoebismimdinareobis mTelperiodSi.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamentiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 188

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperioduloba1 2 3 4 5 6 7 8niadagiszedahumusovanifenisdacva,niadagiseroziisada daniadagisfizikuristruqturisgauaresebisTavidanacilebasamuSaoebSidasaqmebuli muSebis,asevesatransportosaSualebebisa dasamSeneblomeqanizmebigasxvisebisderefnis dadamxmareinfrastruqturuli obieqtebisteritoriebisgawmendasamuSaosdawyebis winaperiodisTvis.samuSaosmimdinareobismTelteritoriaze,maT SorissamSeneblobanakebsadroebiTmisasvlelgzebze.daniadagis xarisxisdegradireba, misistruqturisgauareseba dapreduqtulobisSemcireba.muSebis,memanqaneebis,mZRolebisa daspec. personalisusafrTxoebasamSeneblo teqnikisa da santrasportosaSualebebis sawvaviT gamarTva undamoxdes amisTvis specialuradmowyobil teritoriaze “dabinZurebisprevenciis gegmis” moTxovnaTaSesabamisad.gasxvisebis derefnisa da sxvagamoyenebuli teritoriebisTvisSemuSavebuli kompleqsuri aRdgenisgegmis Sesrulebis ganxorcieleba.niadagis konkretuli pirobebisa datopografiisgaTvaliswinebiT.gasxvisebis derefnis gaswvrivdasawyobebuli niadagis zedahumusovani fenis stabilurmdgomareobaSi SenarCuneba teritoriiskompleqsuri aRdgeniTi gegmismoTxovnaTa Sesabamisaddasaqmebuli personalisTvis proeqtiTgaTvaliswinebuli saqmianobis Sesaxebdetaluri informaciis miwodeba.janmrTelobisa da garemosdacviTipirobebis ganxilva.specialobebis mixedviT usafrTxoqmedebebTan dakavSirebuli treningebisCatareba.momuSave personalis aRWurva piradidamcavi saSualebebiT.monitoringuliSefasebasamuSaoebismimdinareobisprocesSi.perioduliSemowmebaniadagisdasawyobebulifenismdgomareobisSefasebismizniT.perioduliinspeqtireba daspecialuritreningebisgegmebiswinaswariganxilva dasrulyofilebis Sefaseba.mSenebeli/kontraqtorimSenebeli/kontraqtorimonitoringisganxorcielebakviraSierTxel,xolosrulfasovnad -samuSaoTadamTavrebis Semdegmonitorigisganxorcielebayovelkvireulad.treningebisCatarebismonitoringi.monitoringisganmaxorcielebeliuwyebasaqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamentisaqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti,saqarTvelosgaremosdacvisa dabunebriviKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 189

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperioduloba1 2 3 4 5 6 7 8smZRolebisadamemanqaneebisusafrTxoeba.samSeneblosamuSaoebiszemoqmedebawylisxarisxze,mdinareebissedimentebze,iqTiofaunaze daniadagebze.mdinareebis:TorTla,mejuda, fSanada liaxvisnapirebi dakalapoturinawilebi.wylis xarisxisSesaZlogauareseba,mdinareTakalapotSimimdinaresamuSaoebisa dakalapotebismdebareobisSecvliT(gadaadgilebiT)gamowveulizemoqmedebaiqTiofaunaze.mdinareTanapirebzeeroziuliprocesebisgaaqtiureba.mdinareTa kalapotSi xidebis an sxvasaxis sainJinro nagebobebismSenebloba – rekonstruqciaSidasaqmebuli personalis uecariwyalmovardnis SemTxvevaSi specialurisaekuvacio gegmis Sedgena daSesabamisi treningis Catareba.teqnikuripersonalis(memanqaneebi, mZRolebi da sxv.) codnisSemowmeba usafrTxo qmedebaSi.mdinareebis (lexura, aRmos. da das.TorTla) napirebis konfiguraciisgasworeba da xidebis burjebisaTvissaWiro tranSeebis konfiguraciissaproeqto monacemebis mixedviTgayvana.mdinareTa kalapotamde droebiTimisasvleli gzebis gayvana napirebiseroziuli mdgomareobis mxedvelobaSimiRebiT.mdinareTa napirebisa da axlomdebareqanebis Semowmeba gruntisa da niadagisCamoSlaze, raTa droulad iqnesaRdgenili da gamagrebuli.samSeneblo samuSaoebis ganxorcielebamdinareebSi arasaqviriTo periodSi(umjobesia Semodgomaze).xidebis burjebis mSeneblobis droisinspeqtirebaxidebisa daestakadebisrekonstruqciis mSeneblobismTel periodSi.imteritoriebze,romlebicproeqtiT ararisgansazRvrulida sadacmimdinareobsnebismierisaxis qmedeba,dauyovneblivunda SewydesmuSaoba dateritoriaaRdgenil iqnesmSenebeli/kontraqtorimonitoringi xidebisadamdinareTaarealSimimdinareproeqtiTgansazRrulqmedebebze.monitoringisperioduloba -kviraSierTxel.monitoringisganmaxorcielebeliuwyebaresursebissaministrosaqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti,saqarTvelosgaremosdacvisa dabunebriviresursebissaministroKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 190

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomaburjebisTvis saWiro tranSeebidanamoRebuli masalis md. kalapotSidaStabelebis ar daSveba.tranSeaSi burjebis mSeneblobasTandakavSirebuli samuSaoebis dawyebamdetranSeidan amotumbuli wylismdinareSi zalpuri CaSvebis akrZalva.monitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperiodulobamonitoringisganmaxorcielebeliuwyeba1 2 3 4 5 6 7 8optimalur minimumamde dayvana.TavdapirvelisaxiT.mdinareebSi(lexura,aRmos. dadas.TorTla)wylisxarisxismonitoringimdinareTakalapotebi,terasebi dauSualodmimdebareteritoriebimdinareebSiwylis xarisxisgauareseba.navTobproduqtebis SesaZlodaRvrebisSedegad.mdinareTa kalapotebSi xidebismSeneblobasTan dakavSirebiT saWirococxali kalapotis droebiTgadagdebisas wyalgamtarebisa daarxebis mowyoba Tevzsavalebis SeqmnismizniTkontrolis daweseba, raTa ar moxdesmdinareTa kalapotebSi, terasebze damimdebareteritoriebzeavtomanqanebisa da meqanizmebis SevsebasawvaviT, rasac SeiZleba moyvesavariuli CaRvra maTi Sevsebisas.SemuSavebul iqnes avariuli daRvrissawinaaRmdego RonisZiebebi.avtotransportisa da meqanizmebismdinaris arealSi CasvlamdeyoveldRiurad Semowmdes CaRvrisSesaZlo wyaroebi adgilebi(hidravlik. siTxis mimRebi, sawvavisavzebi da sxv.)kontrilisawvavis miReba,ganTavseba dagacemis mTeletapze.mSenebeli/kontraqtorimonitoringi sawvavisbrunvismTelfazaze.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti,saqarTvelosgaremosdacvisa dabunebriviresursebissaministroKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 191

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipiwylisresursebis,niadagisada gruntisdacva.samSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperiodulobamonitoringisganmaxorcielebeliuwyeba1 2 3 4 5 6 7 8zedapiruli wylisgruntisa da zedapiruli wylebismSenebeli/ mudmiviwylisresursebis, arsebobis adgilebSi sawvaviTkontraqto monitoringobieqtebi, niadagisa da gamarTvasa da SesaZlo daRvrebzerii sawvavTanniadagi dakontrolis daweseba.dakavSireblandSaftis,arqeologiuri dakulturulimemkvidreobis dacva.atmosferuli haeri,xmauri davibracia.gruntisamuSaoTaarealSi.gasxvisebisderefanSimimdinaresamSeneblosamuSaoebTandakavSirebuliyvelateritoria, maTSoris droebiTmisasvleligzebigruntisdabinZurebanavTobproduqtebiT an sxvadamabinZure- belinivTierebebiT.landSaftisdarRveva,zemoqmedebakulturul daarqeologiurZeglebze,atmosferulihaeris xarisxisgauareseba,mosaxleobisSewuxeba xmaurisgazrdilidoneebiT.momzadebuli unda iqnes avariuldaRvraze reagirebis gegma gzismSeneblobis yvela fazis mxedvelobaSimiRebiT.landSaftismosalodnelcvlilebebTan dakavSirebiT samuSaoTadawyebamde SemuSavdes da damtkicdeslandSaftis harmonizaciis gegma amdokumentSi mocemuli Sesabamisiproeqtis mixedviT.mSeneblobis yvelafazaze axali arqeologiuri ubnebisaRmoCenis Taobaze moxdes mimarTvaspecialur samsaxurTan.atmosferuli haeris dabinZurebisSesaZleblobis mizniT undaganxorcieldes yvela satransportoda samSeneblo meqanizmis regularuliSemowmeba.ganxorcieldes teqnikuri momsaxurebiskontrolisdawesebasawvavis miReba,dasawyobeba dagacemisqmedebebTandakavSirebiT.kontrolireagirebisgegmisSedgenasa daganxorcielebis mTel etapze.kontrolisganxorcielebamiwissamuSaoebTandakavSirebulyvela saxissaqmianobaze dalandSaftisharmonizaciisgegmisSedgenasamisSesrulebazeulsaxisqmedebaze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 192damSenebeli/kontraqtoriyvelamudmivimonitoringi miwisresursebTandakavSirebul yvelasaxissaqmianobaze.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti,saqarTvelosgaremosdacvisa dabunebriviresursebissaministrosaqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamenti

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamuSaostipisamSenebloubanimosalodnelizemoqmedebaSemarbilebeli zomamonitoringisRonisZiebapasuxismgebeli uwyebapasuxismgeblobamonitoringis saxe daperioduloba1 2 3 4 5 6 7 8regularuli programebi yvelamobilur Tu stacionarulimowyobilobisTvis.mSral gruntebze muSaobisas moxdesgruntis perioduli morwyva.monitoringisganmaxorcielebeliuwyebaadamianebidabunebrivireceptorebiniadagebis,gruntis,zedapiruli dagruntiswylebisdacvanarCenebiTdabinZurebisaganmasalisgadazidvebisamuSaoTawarmoebisTvisgaTvaliswinebul mTelteritoriaze.samuSaoTawarmoebisTvisgansazRvrulmTelteritoriaze.gaxrdilixmauriszemoqmedebaadamianebsabunebrivreceftorebze.daukontrolodganTavsebuliyvela saxisnarCenisnegatiurizemoqmedeba.dasaxlebul punqtebTan xmaurisgamomwvevi samuSaoebis da meqanizmebisfunqcionirebis Semcireba dRisnormalur samuSao saaTebamde.narCenebis marTva am dokumebtSimocemuli ori gegmis: dabinZurebisprevenciisa da narCenebis marTvisgegmis Sesabamisad.kontrolisganxorcielebaxmaurisgamomwvev yvelateqnikurmowyobilobaze,raTasaWiroebisSemTxvevaSiSemuSavebuliqnesSesabamisiSemarbilebelizomebi.mudmivikontrolinarCenebiswarmoqmna _ganvTavsebaze,raTa armoxdes maTiukontrolodasawyobeba.mSenebeli/kontraqtorimSenebeli/kontraqtorimonitoringis mudmiviganxorcielebadasaxlebuladgilebSisamuSaoTawarmoebismTeletapze.mudmivimonitoringisamSeneblosamuSaoTamimdinareobis mTeletapze.saqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamentisaqarTvelosekonomikuriganviTarebissaministrosgzebisdepartamentiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 193

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi11. garemosdacviTi RonisZiebebis xarjTaRricxvacxrilSi mocemulia Semarbilebeli zomebisa da monitoringisgegmis Sesrulebis savaraudo xarjebi. samSeneblosamuSaoebis xarjebi unda Sevides kontraqtoris samuSaoebispaketSi, xolo is xarjebi, romlebic dasWirdeba saqarTvelosekonomikuri ganviTarebis saministros gzebis departamentisdaxmarebas garemosdacviTi menejmentis gegmis SesrulebaSi dasaTanado garemosdacviTi treningebis Catarebas, SevamSeneblobis zedamxedvelobis xarjebSi.cxrili 1. garemoze zemoqmedebis Serbilebisa da monitoringis xarjebi# punqti erTeuli raodenobaerTeulisfasi $Tavi 9.2-Si aRwerili Semarbilebeli zomebi 1gadaSenebis safrTxis qveS myof mcenareTa#1saxeobebis gadargvadRe 10 300 3,000xeebis dargva maTi moWris sakompensaciod nergi 10,000 3 30,000mSeneblobis procesSi axlomdebare#2 dasaxlebuli punqtebis mtvrisa da xmauris dRe 300 125 37,500zemoqmedebisagan damcavi zomebi#3 mewyerebisa da eroziisgan damcavi zomebi Cadebulia teqnikuri proeqtis xarjTaRricxvaSisamSeneblo ubnebis SerCeva da droebiTi#4 samSeneblo banakebis mowyoba garemosdacviTi Cadebulia teqnikuri proeqtis xarjTaRricxvaSiprincipebis dacviTniadagis humusovani fenis aReba, Senaxva daxelaxali gamoyenebam 3 36,500 5 182,500teqnikuri dacvis zomebi xidebis mSeneblobis#5ubnebzeCadebulia teqnikuri proeqtis xarjTaRricxvaSimuSebisa da TanamSromlebis treningimTliani1 5,000 5,000#6 usafrTxoebisa da janmrTelobis dacvisRirebulebasakiTxebSiSemTxveviTi arqeologiuri aRmoCenebi,mTliani1 2,000 2,000#7 muSebis treningi saTanado qmedebebisRirebulebasakiTxebSizemoqmedebis qveS myofi teritoriis aRdgena,#8 dazianebuli niadagebis gafxviereba da adre Cadebulia Semarbilebeli zoma #4-is xarjTaRricxvaSimoWrili niadagis feniT dafarvanarCenebis ganTavsebis adgilebis#9 identifikacia. narCenebTan mopyrobis Cadebulia teqnikuri proeqtis xarjTaRricxvaSiprocedurebis SesrulebamTliani#10 karierebi, garemosdacviTi zomebi Rirebuleba1 30,000 30,000xmauris Semamcirebeli zomebi gzis#11,poreqtirebisa da eqspluataciis etapze,#12akustikuri ekranebiCadebulia teqnikuri proeqtis xarjTaRricxvaSigzis napirebze buCqnarisa da xeebis dargva (3metris siganeze gzis orive mxares), rogorc#13atmosferuli haeris dabinZurebisnergi 100,000 3 300,000sawinaaRmdego zomamavneblebTan brZolis da pesticidebis#14marTvis RonisZiebebiminimaluriTavi 10.5-Si mocemul garemosdacviTi monitoringis gegmaSi aRwerili monitoringisulubnebis gawmendiTi samuSaoebis monitoringiCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSi1 mSeneblobis periodis (3 weli) savaraudo xarjebiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 194

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamSeneblo samuSaoebisaTvis gamoyenebuligaremosdacviTi TvalsazrisiT sensitiuriubnebis regularuli aRdgenawylis resursebis marTvis monitoringisamSeneblo banakebsa da obieqtebzeniadagis humusovani fenis SenaxvismonitoringimuSebis usafrTxoeba da janmrTelobis dacva/ treningebis perioduli Semowmebazedapiruli wylebis dacvis RonisZiebebismonitoringi samSeneblo samuSaoebiswarmoebis drosmiwisqveSa wylebis dacvis RonisZiebebismonitoringi samSeneblo samuSaoebiswarmoebis drosatmosferuli haeri da xmauri, avtomanqanebisada samSeneblo teqnikis regularuliSemowmebaCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSiCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSiCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSisaaTi 100 100 10,000Cadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSiCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSiCadebulia teqnikuri proeqtis/zedamxedvelobisRonisZiebebis xarjTaRricxvaSisul 600,000.00KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 195

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi12. gamoyenebuli normatiuli dokumentebi da literatura(bibliografia)1. saqarTvelos kanoni ,,garemos dacvis Sesaxeb”. saqarTvelosparlamentis normatiuli aqtebi garemos dacvis sferoSi.asociacia ,,samarTlebrivi sazogadoeba”. Tbilisi, 2000.2. saqarTvelos kanoni ,,licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb”.3. saqarTvelos kanoni ,,garemosdacviTi nebarTvis Sesaxeb”.saqarTvelos parlamentis normatiuli aqtebi garemos dacvissferoSi. asociacia ,,samarTlebrivi sazogadoeba”. Tbilisi, 2000.4. saqarTvelos kanoni ,,saxelmwifo ekologiuri eqspertizisSesaxeb”. saqarTvelos parlamentis normatiuli aqtebi garemosdacvis sferoSi. asociacia ,,samarTlebrivi sazogadoeba”. Tbilisi,2000.5. saqarTvelos kanoni ,,atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb”.saqarTvelos parlamentis normatiuli aqtebi garemos dacvissferoSi. asociacia ,,samarTlebrivi sazogadoeba”. Tbilisi, 2000.6. saqarTvelos kanoni ,,wylis Sesaxeb”. saqarTvelos parlamentisnormatiuli aqtebi garemos dacvis sferoSi. asociacia,,samarTlebrivi sazogadoeba”. Tbilisi, 2000.7. saqarTvelos zedapiruli wylebis dabinZurebisagan dacviswesebi, Tbilisi, 1996.8. samSeneblo normebi da wesebi, qalaqTmSenebloba, qalaqisa dasoflis dasaxlebis dagegmareba da ganaSenianeba. sn da w 2.07.01.89.Tbilisi, 1991.9. korZaxia m., saqarTvelos hava. Tbilisi, 1951;10. r. qvaCakiZe. saqarTvelos geobotanikuri daraioneba. Tbilisi,1996.11. Климат и климатические ресурсы Грузии.Труды Зак НИГМИ.Гидрометеорологическое издательство. Ленинград 1971г.12. Санитарные нормы проектирования промышленных предприятии(сн-245-71) Москва 1971 г.13. dabinZurebis stacionaruli wyaroebidan atmosferul haerSigafrqvevebis faqtobrivi raodenobis gansazRvrisinstrumentaluri meTodis, dabinZurebis stacionaruliwyaroebidan atmosferul haerSi gafrqvevebis faqtobriviraodenobis damdgeni specialuri gamzom-sakontrolo aparaturisstandartuli CamonaTvalisa da dabinZurebis stacionaruliwyaroebidan teqnologiuri procesebis mixedviT atmosferulKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 196

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSihaerSi gafrqvevebis faqtobrivi raodenobis saangariSo meTodikisSesaxeb” debulebis (s.s.m. #80, 04.08. 2003 weli)14. dargobrivi normebi 3.04-97. magistraluri gazsadenebiTbunebrivi gazis transportirebisas teqnologiuri danakargebisnormativi. saTbob-energrtikis saministro.15. klimatis cnobari (me-14-e gamocema, qari, haerisa da niadagistemperatura, haeris sinotive, atmosferuli naleqebi, Tovlissafari, nislianoba da atmosferuli movlenebi.)hidrometgamomcemloba. leningradi, 1990w.16. руководство по установлению нормативов санитарно-защитных зондля объектов транспорта и хранения газа. РД 51-131-87, ВНИИГАЗ.(1987г)17. руководство по нормированию выбросов загрязняющих веществ ватмосферу на объектах транспорта и хранения газа. РД 51-100-85,ВНИИГАЗ. (1985г)18. atmosferos dabinZurebis gaangariSebis unificirebuliprograma “ekologi”.19. dasaxlebuli adgilebis atmosferuli haeris damabinZurebelinivTierebebis zRvrulad dasaSvebi koncentraciebis Sesaxeb_2003 w;20. samuSao zonis haerSi mavne nivTierebebis SemcvelobiszRvrulad dasaSvebikoncentraciebis Sesaxeb_2004 w;21. mavne nivTierebis wliuri gafrqvevis zRvruli mniSvnelobisada mavne nivTierebis wliuri gafrqvevis droebiT SeTanxmebulimniSvnelobis gaangariSebis meTodisa da limitis Sevsebis wesisSesaxeb-2000 w;22. dabinZurebis stacionaruli obieqtebis identifikaciisa dainventarizaciis wesis Sesaxeb - 2001 w;23. saqarTvelos kanoni "atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb".saqarTvelos parlamentis normatiuli aqtebi garemos dacvissferoSi. asociacia "samarTlebrivi sazogadoeba", Tbilisi, 2000.24. atmosferul haerSi damabinZurebel nivTierebaTa zRvruladdasaSvebi gafrqvevis normebis gaangariSebis meTodika.saqarTvelos bunebrivi resursebisa da garemos dacvis saministro,Tbilisi, 1999.25. xmauri samuSao adgilebze, sacxovrebeli, sazogadoebriviSenobebis saTavsoebSi da sacxovrebeli ganaSenianebisteritoriaze_2001 w;26. saqarTvelos kanonqvemdebare normatiuli aqti „garemosxarisxobrivi mdgomareobis normebi“. sanitaruli normebi sn2.2.4/2.1.8. 000-00. xmauri samuSao adgilebze, sacxovrebeli,KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 197

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisazogadoebrivi Senobebis saTavsebSi da sacxovrebeliganaSenianebis teritoriaze. saqarTvelos sakanomdeblo macne. #90,2001, 186-194gv.27. СниП 2.05.02.85. Автомобильные дороги. 1986, - 56с.28. СниП 2.07.01-89. Градостроительство. Планировка и застройкагородских и сельских поселений. 1991-56с.29. saqarTvelos kanonqvemdebare normatiuli aqti „sawarmoebis,nagebobebisa da sxva obieqtebis sanitaruli dacvis zonebisa dasanitaruli klasifikaciebis Sesaxeb“.saqarTvelos sakanomdeblomacne #119, 2004.30. ГОСТ 20 444-85. Шум. Транспортные потоки. Методы измеренияшумовой характеристики. 1985.31. ГОСТ 20 337-78. Шум. Методы измерения шума на селитебнойтеритории и в помещениях жилых и общественных зданий. 1979.32. СниП II-12-77. Защита от шума. 197833. Руководство по расчету и проектированию средств защиты застройкиот транспортного шума. НИИ стройфизики. 1982.34. Методические рекомендации по оценке необходимого снижения звука унаселенных пунктов и определению требуемой акустическойэффективности экранов с учетом звукопоглощения.35. WORLD BANK OPERATIONAL MANUAL: Operational Policy/BankProcedure 4.04 “Natural Habitats”, dated January 2001 (revised in August2004) and Operational Policy/Bank Procedure “Environmental Assessment”,dated January 1999, revised in August 2004 and updated in March 2007.36. EUROPEAN UNION: Council Directive 97/11/EC of March 1997 amendingdirective 85/337/EEC on the assessment of the effects of certain public andprivate projects on the environment.37. KOJI TSUNOKOWA and CHRISTOPHER HOBAN (1997): Roads and theEnvironment. A Handbook. World Bank Technical Paper No. 376. WashingtonD.C. 1997.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 198

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidanarTi 1: klimati da meteorologiaatmosferuli haeris saSualo wliuri temperatura q. gorisTviscxrili 6Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C -1.2 0.2 4.8 10.3 15.7 19.1 22.2 22.3 18 12.3 6 0.9 10.9atmosferuli haeris wliuri saSualo minimaluri temperaturacxrili 7Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C -4.8 -3.7 0 4.9 10.2 13.5 16.7 16.8 12.7 7.2 2 -2.5 6.1atmosferuli haeris absoluturi wliuri minimaluri temperaturacxrili 8Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C -28 -26 -20 -9 -3 2 6 5 -3 -9 -18 -24 -28atmosferuli haeris saSualo wliuri maqsimaluri temperaturacxrili 9Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C 3.3 4.9 10.6 16.8 21.7 25.4 28.3 28.7 24.1 18.4 11.1 5.4 16.6atmosferuli haeris absoluturi wliuri maqsimaluri temperaturacxrili 10Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C 16 19 28 31 34 38 38 40 37 32 25 18 40KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 199

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi50403020100-10-20-30-40I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSsaS.wliuri saS.min abs.minsaS.maqsabs.maqsfardobiTi tenianobacxrili 11Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS% 82 79 74 68 70 68 66 66 70 77 81 82 7490807060504030201007970668281 8274777468 687066I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS%naleqebicxrili 12Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSgori, 31 32 34 46 69 56 40 32 39 43 40 36 498mmigoeTi,mm33 34 36 49 75 60 43 34 42 47 43 38 534KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 200

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi80706050403020100I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIgoriigoeTiTovlis safari Tveebis dekadebis mixedviTcxrili 13TvedekadadReebisr-baI-1 I-2 I-3 II-1 II-2 II-3 XII-3 sul4 5 6 6 4 3 3 33saerTo nislianoba balebSi (%)cxrili 14Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0-2 24 22 20 22 19 28 32 38 38 33 27 28 283-7 23 24 26 26 32 34 35 33 32 28 25 24 288-10 53 54 54 52 49 38 33 29 30 39 48 48 446050403020100I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi6050403020100I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiqaris mimarTulebebis ganmeoradoba (%)cxrili 20Crdil. Crd.aRm aRm. samx.aRm samx. samx.das das. Crd.das Stili3 0 7 41 1 0 3 45 22CrdCrd.das45das3 71Crd.aRmaRm41samx.dassamx.aRmsamxrqaris siCqarecxrili 21Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSm/wm 3.2 4 4.9 5.1 4.6 4.3 4.6 4.3 4.2 3.5 3.4 2.9 4.1654323,244,95,14,64,34,64,34,23,53,42,94,110I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSm/wmKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 203

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiqaris siCqare gradaciis mixedviTgradacia 0-1 2-3 4-5 6-7 8-9 10-1112-1314-1516-1718-2021-2425-28cxrili 22% 37.5 18.6 15.5 12.4 5.8 4.9 2.1 1.8 0.8 0.6 0.01 0.01 0.003 0.00229-3435-40Stormuli qarebis (≥15mwm) dReTa saSualo wliuri r-bacxrili 23t 0 C I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSsaS 3.2 4.8 6.7 6.6 4.3 4.6 5.8 6.2 4.8 3.1 2.8 2.7 56niadagis zedapiris saSualo Tviuri, maqsimaluri da minimaluri temperaturacxrili 24t 0 C I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saSsaS -2 1 6 12 19 23 27 26 20 12 6 0 12saS.6maqs.10 21 29 36 41 46 46 38 28 17 8 27abs.23maqs.30 44 51 55 61 60 62 55 46 33 25 62saS.min.-6 -5 -2 2 9 12 16 15 11 5 0 -5 4abs.min.-31 -28 -22 -11 -4 0 5 4 -5 -9 -19 -26 -31806040200-20-40I III V VII IX XI saSsaS. saS.maqs. abs.maqs. saS.min. abs.min.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 204

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiatmosferuli haeris saSualo wliuri temperatura q. kaspisaTviscxrili 25Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C -0.5 0.6 5.4 10.7 15.8 19.7 23.1 23.2 18.9 13 6.4 0.7 11.4atmosferuli haeris wliuri saSualo minimaluri temperaturacxrili 26Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C -4 -3.1 0.7 6.1 10.8 13.9 17.8 17.8 14.1 8.1 2.7 -2.8 6.8atmosferuli haeris saSualo wliuri maqsimaluri temperaturacxrili 27Tve I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII saS0 C 5.2 5.4 10.6 17 22.1 26.1 28.9 29.5 24.7 18.5 10.8 6 17.1KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 205

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidanarTi 2: xmauris fonuri maCveneblebis Seswavla daxmauramridi ekranebis ganlagebis gansazRvraavtomagistralis igoeTi-sveneTi monakveTis mimdebareteritoriaze amJamad arsebuli akustikuri situaciis Sefaseba daxmauris Semcirebis saWiro mniSvnelobebis gaTvaliswinebiTxmaurisagan damcavi ekranebis mTavari parametrebis gansazRvraSesavaliaramudmivi xmauris Sesafaseblad saqarTveloSi gamoiyeneba bgerisekvivalenturi da maqsimaluri doneebi, romelTa dasaSvebisidideebi moyvanilia cxrilSi 1. am parametrebis Seswavlasoflis pirobebSi SesaZlebelia avtomagistralidan uaxloessaxlebTan, sofelSi Sesasvlel gzebze an kidura wertilebSi.soflis siRrmeSi, avtomagistralidan did manZilze, moqmedebsmravali wyaro, romelTa mier warmoqmnili xmauri xSirad aWarbebsavtomagistralidan gavrcelebul xmaurs da faravs mas. aseTiwyaroebia Sida gzebze moZravi avto da moto-transporti, Sinauricxovelebi da sxva. amitom zogierTi daskvna soflis siRrmeSiarsebuli xmauris Sesaxeb gakeTebulia xmauris doneebisxangrZlivi da mravali dakvirvebis Sedegad. gazomvis wertilebiaRniSnulia igoeTi-sveneTi monakveTis rukaze.Seswavlili iyo agreTve xmauris ekvivalenturi doneebiavtomagistralidan sxvadasxva manZilebze rogorc dRis (11-dan 17-mde), ise Ramis (23-dan 1-mde) saaTebSi. miRebuli Sedegebigamoyenebul iqna xmaurisagan damcavi ekranebis simaRlisa daganfenilobis saorentacio mniSvnelobebis gansazRvrisaTvis.xmaurisagan damcavi ekranebis ganlagebis adgilebi moniSnuliaTandarTul rukaze.xmaurisagan damcavi ekranebis gamoyenebis Sesaxeb gadawyvetilebismiRebis Semdeg mizanSewonilia miRebuli Sedegebis dazustebapraqtikuli gamocdilebis mqone specialistebTan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 206

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiigoeTi – samTavisiamJamad arsebuli avtomagistralis mimdebare teritoriazeuaxloes sacxovrebel saxlebTan avtosatransporto nakadebismier warmoqmnili xmauris ekvivalenturi doneebi 63-67dbAfarglebSia, rac 8-12dbA sididiT aWarbebs dasaSveb mniSvnelobebsdRis saaTebisaTvis.soflis „siRrmeSi“, romelic imyofeba avtomagistralTanSedarebiT dabal simaRleze, avtosatransporto nakadebis xmauridRis saaTebSi aris 40-45dbA farglebSi, ar aWarbebs dasaSvebsidideebs da soflis fonuri xmauris doneebs.proeqtiT gaTvaliswinebulia avtomagistralidan dacileba, racxels Seuwyobs xmauris soflis mosaxleobaze zemoqmedebisSemcirebas. saavtomobilo trasa gaivlis SedarebiT didsimaRleze, rac xels Seuwyobs xmaurisagan damcavi ekranebisefeqturobis zrdas. ekranebis gamoyeneba saWiro aris RamissaaTebSi mosaxleobis dasacavad axali avtomagistralis „srulidatvirTviT“ amoqmedebis pirobebSi.winaswari gaangariSebis safuZvelze dadgenilia, rom Ramisyvelaze xmaurian saaTebSi avtomagistralze warmoqmnilixmaurisagan soflis mosaxleobis dasacavad sakmarisi iqnebaavtomagistralis safaridan 3m manZilze soflis mxridan 2msimaRlis ekranebis (barierebis) damontaJeba54,8-57,0km monakveTze.avtomagistralis axali mimarTulebiT gayvanis SemTxvevaSimdgomareoba garTulebuli (gauaresebuli) iqneba samTavisismimarTulebiT gzis gadasaxvevTan (56,7km niSnulze) ganTavsebulsaxlebTan.am SemTxvevaSi mizanSewonilia sami sacxovrebeli saxlismcxovrebTa gansaxleba, vinaidan Semarbilebeli RonisZieba 3metris simaRlis xmaurisagan damcavi ekranis damontaJeba 56,3-57,0kmmonakveTze mxolod nawilobriv Seamcirebs xmauris dones amubanze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 207

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigamdliswyarosoflis nawili (59km niSnulTan), romelic ganlagebuliaarsebuli avtomagistralis maxloblad (wina rigi 25-35m manZilzegzis napiridan) warmoadgens meore „cxel wertils“. bgerisekvivalenturi doneebi am saxlebidan 2m manZilze dRis saaTebSiaRwevs 69dbA-s. normis gadaWarbeba am SemTxvevaSi aris 14dbA.gzaze moZraobis intnsivobis mosalodneli gazrdis Semdeg,gansakuTrebiT Ramis pirvel (23-1) da dilis(5-7) saaTebSiSesaZlebelia normis gadaWarbebam miaRwios 24dbA-s dRissaaTebSi. dRis saaTebSi normis gadaWarbeba iqneba naklebi –20dbA-mde.meore da mesame rigis sacxovrebel saxlebTan, romlebic metimanZiliT arian daSorebuli avtomagistralidan da nawilobrivekranirebuli wina rigis saxlebiT, mdgomareoba ukeTesia (57-58dbA), magram mainc moiTxovs Semarbilebeli RonisZiebisganxorcielebas.soflis ZiriTad nawilSi, romlis wina rigis saxlebiganlagebulia 130-400m manZilze, bgeris ekvivalenturi doneebi 49-58dbA farglebSia.Semarbilebeli RonisZiebebis saxiT SeiZleba gamoyenebul iqnasSemdegi:_ gzis gaganiereba (axali zolis gayvana) ganxorcieldes soflissawinaaRmdego mxridan;_ gamoyenebul iqnas xmaurisagan damcavi ekranebi 58,4-59,5kmmonakveTze. winaswari gaangariSebiT saWiroa 4-6m simaRlisekranebis gamoyeneba (aqedan 58,6-59,3km monakveTze – 6m simaRlis).mosalodnelia, rom avtomagistralis sruli datvirTviTamoqmedebis SemTxvevaSi gzispira saxlebTan warmoqmnili xmaurigadaaWarbebs dasaSveb doneebs 18-20dbA, xolo Ramis yvelazexmaurian saaTebSi 23-25dbA sididiT.ekranebi nawilobriv Seamcireben xmauris dasaSvebi doneebismosalodnel gadaWarbebas (13-14dbA sididiT), magram am SemTxvevaSimdgomareoba ukeTesi iqneba, vidre amas adgili aqvs amJamad.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 208

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiqvemo renesofelSi avtomagistralidan uaxloesi saxlis maxloblad(gzidan 50m manZilze) bgeris ekvivalenturi done meore sarTulisfanjris simaRleze aris 68dbA (65dbA – pirveli sarTulissimaRleze). amrigad dasaSvebi sidide dRis saaTebisaTvisgadaWarbebulia 10-13dbA sididiT. Ramis saaTebSi normisgadaWarbeba aRwevs 14-17dbA-s.arsebuli avtomagistralidan 110m manZilze bgeris ekvivalenturidone 1,5m simaRleze Seadgens 59dbA, xolo meore sarTulissimaRleze 62dbA-s. Sesabamisad, dasaSvebi sididis gadaWarbebadRis saaTebisaTvis Seadgens 4-8dbA-s. soflis teritoriaze,romelic 200 metrze meti manZiliT aris dacilebuliavtomagistralidan, xmauris done dRis saaTebSi amJamad 44-54dbAfarglebSia, rac dRis saaTebSi ar aWarbebs dasaSveb sidides.amrigad, yvelaze rTul mdgomareobas xmauris mosaxleobazezemoqmedebis TvalsazrisiT adgili aqvs sacxovrebeli saxlebiswina rigis jgufTan, romelic ganlagebulia avtomagistralidan50-70m manZilze 61,7-61,9km monakveTze.soflis mosaxleobis dasacavad arsebuli da mosalodneli mavnezemoqmedebisagan saWiroa 4-6m simaRlis xmaurisgan damcaviekranebis gamoyeneba 60,7-62,2km monakveTze. mizanSewonilia, rom 6msimaRlis ekranebi ganTavsdes 61,0-62,1km. monakveTze.nigozasoflis wina rigis sacxovrebeli saxlebi ganlagebulia 350mmanZilze arsebuli avtomagistralidan. mxolod skolis Senobaaris ganlagebuli gzidan 175m manZilze. am SenobebTan amJamadxmauris dasaSvebi sidideebis gadaWarbeba ar aRiniSneba.avtomagistralis sruli datvirTviT amoqmedebis Semdeg sofliswina rigis sacxovrebel saxlebTan Ramis saaTebSi SesaZlebeliawarmoiqmnas dasaSvebi donis gadaWarbeba 6-8dbA farglebSi. amzemoqmedebis Tavidan asacileblad sakmarisi iqneba 2m simaRlisekranebis (magaliTad, miwayrilebis) gamoyeneba 62,9-64,2kmmonakveTze.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 209

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiCobalaurivinaidan Cobalauri ganlagebulia avtomagistralidan 600mmanZilze, xmauris done amJamad ar aWarbebs dasaSvebmniSvnelobebs dRisa da Ramis saaTebisaTvis. praqtikulad ar arismosalodneli dasaSvebi doneebis gadaWarbeba arc rekonstruqciisSemdeg avtotransportis intensiuri moZraobis pirobebSi (0-2dbARamis saaTebSi).patara xurvaleTisoflis ramodenime saxli ganlagebulia 100-125m manZilzeavtomagistralidan. am SenobebTan bgeris ekvivalenturi doneSeadgens59-60dbA-s, anu 4-5dbA sididiT aWarbebs dasaSveb dones dRissaaTebisaTvis. Ramis saaTebSi gadaWarbebam SeiZleba miaRwios 14-17dbA-s.dasaxlebis ZiriTadi nawilis wina rigis saxlebi ganlagebulia175m manZilze avtomagistralidan. bgeris ekvivalenturi doneebi amsaxlebTan ar aRemateba 58dbA-s.arsebuli mdgomareobis Sefasebis safuZvelze gakeTebulia daskvnaimis Sesaxeb, rom mosaxleobis dasacavad dRisa da Ramis saaTebSisaWiroa 4m simaRlis xmaurisagan damcavi ekranebis gamoyeneba 66,8-68,5km monakveTze.nawreti – qvemo SavSvebisofeli nawreti warmoadgens morig „cxel wertils“ xmaurismosaxleobaze mavne zemoqmedebis TvalsazrisiT. sacxovrebelisaxlebis nawili aq ganlagebulia 50-70m manZilzeavtomagistralidan. bgeris ekvivalenturi doneebi am saxlebisgare kedlidan 2m manZilze 64-68dbA farglebSia.qvemo SavSvebSi bgeris ekvivalenturi done sacxovrebel saxlTan85m manzilze avtomagistralidan amJamad Seadgens 62dbA-s, skolisSenobasTan ki (gzis meore mxares) 66-68dbA farglebSia.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 210

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiproeqtis Sesabamisad axali magistralis dacileba qvemoSavSvebidan Seasrulebs Semarbilebeli RonisZiebis rols –nawilobriv Seamcirebs xmauris zemoqmedebas mosaxleobaze.miuxedavad amisa, saWiro iqneba damatebiTi SemarbilebeliRonisZiebebis gamoyeneba, kerZod 4-6m simaRlis xmaurisagan damcaviekranebis gamoyeneba 69,2-71,7km monakveTze (aqedan 69,4-70,3kmmonakveTze rekomendebulia 6m simaRlis ekranebis gamoyeneba).qvemo SavSvebis maxloblad axal monakveTze soflis mxridan 4mxmaurisagan damcavi ekranebis gamoiyeneba ganpirobebulia skolis,maswavlebelTa saerTo sacxovreblis mimdebare teritoriis da,nawilobriv, soflis mosaxleobis dasacavad xmauriszemoqmedebisagan.SavSvebiminimaluri manZili soflis sacxovrebel saxlebsa daavtomagistralis kidura zols Soris ar aRemateba 40 metrs.bgeris ekvivalenturi done uaxloesi saxlebis aivnebze Seadgens68dbA-s. amrigad, mdgomareoba adre ganxiluli „cxeliwertilebis“ analogiuria. ZiriTadi Semarbilebeli RonisZieba amSemTxvevaSic analogiuri iqneba: 4-6m simaRlis xmaurisagan damcaviekranebis gamoyeneba saWiro iqneba 71,8-73,1km monakveTze. aqedan 6msimaRlis ekranebis gamoyeneba saWiroa 71,9-72,9km monakveTze.axalSenisoflis sacxovrebeli saxlebis nawili ganlagebulia 25-30mmanZilze arsebuli avtomagistralidan. bgeris ekvivalenturidoneebi wina rigis saxlebTan (me-2 sarTulis doneze) 65-68dbAfarglebSia. soflis dawyebiTi skolis Senoba ganlagebulia 60mmanZilze avtomagistralidan. bgeris ekvivalenturi done skolisSenobasTan aris 63dbA, rac aWarbebs dasaSveb mniSvnelobas 8dbAsididiT.Semarbilebel RonisZiebas axalSenis mosaxleobis dasacavadwarmoadgens 4-6m simaRlis xmaurisagan damcavi ekranebi 74,9-76,2kmmonakveTze (aqedan 75,2-76,0km monakveTze – 6m ekranebi).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 211

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisveneTisveneTSi sacxovrebeli saxlebi dacilebulia gzidan 250-300mmanZiliT. bgeris ekvivalenturi doneebi am saxlebTan ar aRemateba52dbA-s da amJamad ar aWarbebs dasaSveb sidides dRissaaTebisaTvis. sabavSvo baRis SenobasTan bgeris ekvivalenturidone kidev ufro naklebia da ar aRemateba 49dbA-s.avtomagistralis rekonstruqciis Semdeg mosalodnelia, romRamis saaTebSi uaxloes sacxovrebel saxlebTan bgerisekvivalenturi done gadaaWarbebs dasaSveb mniSvnelobebs 8-10dbAsididiT. xmauris zemoqmedebis mosalodneli zrdisSesamcireblad, aucilebelia 2m simaRlis barierebis anmiwayrilebis gamoyeneba 78,1-79,2km monakveTze.avtomagistralis rekomendebuli profilisprincipuli sqema da gamyofi zolis mowyobismagaliTebinaxati d.2.1. rekomendebuli profilis principuli sqemaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 212

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinaxati d.2.2. gamyofi zolis mowyobis magaliTinaxati d.2.3. ganieri gamyofi zolis mowyobis magaliTiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 213

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidanarTi 3: atmosferul haerSi gafrqvevebis daangariSeba dagrafikuli modelirebamSeneblobis fazaze damabinZurebel nivTierebaTa gafrqvevebisgaangariSeba sagzao-samSeneblo manqanebis ZravebidandamabinZurebel nivTierebaTa gafrqvevebis gaangariSeba sagzaosamSeneblomanqanebis Zravebidan (traqtorebi, avtogreiderebi,eqskavatorebi, damtvirTavebi, buldozerebi, sagzao satkepnelebida sxva) xorcieldeba [1]-is Sesabamisad. Tumca, aRniSnulimeTodika ar iTvaliswinebs sagzao-samSeneblo manqanebisdatvirTvis sxvadasxva reJimebs. aseT SemTxvevaSi SemoTavazebuliamidgoma [2], romlis drosac maqsimaluri erTjeradi gafrqvevagaiangariSeba 30 wuTian intervalSi, ra periodSic adgili aqvsyvela muSa reJimis erTobliobas.es intervali Sedgeba Semdegi periodebisagan:• teqnikis moZraoba datvirTvis gareSe (buldozeris ukusvla,gadaadgileba Semdgomi datvirTvisTvis da a.S.), xasiaTdeba (t moZr. );• teqnikis moZraoba datvirTviT (eqskavatori gadaadgilebs masalasCamCiT, buldozeri gadaadgilebs tvirTs da a.S.) xasiaTdeba droiT(t datv. );• uqmi svla (Zravi muSaobs teqnikis gadaadgilebis gareSe,eqskavatoris isris SeCereba da a.S.) xasiaTdeba droiT (t uqm.svla. ).periodebis xangrZlivoba damokidebulia samuSaos Sesrulebisspecifikasa da teqnikis saxeobaze da saSualod miRebuliaSemdegi mniSvnelobebi [2] :muSaobiscxrili 33intervalisdasaxelebat moZr. t datv. t uqm.svla.dro wuTebSi 15 11 4atmosferuli haeris dabinZurebis SefasebisaTvis samSeneblomoedanze momuSave teqnikis Zravebidan gafrqvevis erTjeradimaqsimaluri mniSvneloba TviTeuli damabinZurebelinivTierebisaTvis gaiangariSeba formuliT:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 214

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiG i = ∑[(M moZr i x t moZr i ) + 1,3( M datv i x t datv i )+ (M uqm.svl i x t uq.svla i)] / (30 x60) g/wm.sadac: M moZr i – da M uqm.svl i -aris sagzao manqanebis kuTri emisiismaxasiaTeblebi Sesabamisad moZraobisa da uqmi svlis reJimze [1] ;1,3 M datv i- aris sagzao manqanis kuTri emisiis maxasiaTebelidatvirTvis reJimze, romelic gaiangariSeba imis gaTvaliswinebiT,rom datvirTvis gazrdisas izrdeba sawvavis xarji.gansaxilveli manqanebisa da danadgarebis maqsimaluri simZlavrear aRemateba 100 kvt-s (ix. cxrili zeviT), amitom qvemoT mocemulia61-100kvt. simZlavris sagzao manqanebisaTvis kuTri emisiismaxasiaTeblebi [1]-is mixedviT.cxrili 34manqaniskategoriadizelis ZravisnominalurisimZlavre, kvtdamabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikisnaxSirJangimoZraobis procesSi (g/wT)naxSirwyalbadebiazotisJangeulebi WvartligogirdisorJangi4 61↔100 1,29 0,43 2,47 0,27 0,19damabinZurebel nivTierebaTa kuTri emisia teqnikis uqmi svlis reJimze (g/wT)4 61↔100 2,40 0,30 0,48 0,06 0,097zemoTaRniSnulis gaTvaliswinebiT moxdenilia atmosferulihaeris damabinZurebel wyaroTa identifikacia, xolo maTgafrqvevebSi mosalodneli emisia gaangariSebulia moqmednormatiul, sacnobaro da literaturul wyaroebze dayrdnobiT.sagzao teqnikis (eqskavatoris, buldozeris, traqtoris da a.S.)funqcionirebisas airadi emisiebis gaangariSeba Sesrulebulia [1]-KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 215

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiis xolo araorganuli mtvrisa [4]-is Sesabamisad, SeduRebisoperaciebi [3]-is Sesabamisad.qvemoT moyvanilia emisiis gaangariSebebis mimdevroba wyaroebismixedviT da maTi Sedegebi.saeqskavacio samuSaoebigafrqvevis wyaro, eqskavatorisaangariSo formulebi, sawyisi monacemebi.teqnikis tipi: erTCamCiani eqskavatori;qanis simagre : qani f = 4;erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris jamuri gafrqvevaganisazRvreba formuliT:M = Q eqs x (3,6 x E x K eqs / T ec ) x K 1 x K 2 x T x N г x N)/(1000), t/wel;Q eqs = mtvris kuTri gamoyofa 1m 3 gadatvirTuli masalisgan, g/m 3(4,4);E _ CamCis tevadoba, m 3 (0,65);K э =0.6 (pirdapiri CamCa- 2.0 t/m 3 (qani simkvriviT 2,7t/m3,);T ec _eqskavaciis ciklis dro, wm. (30);K 1 =1.20 – koeficienti, romelic iTvaliswinebs qaris siCqares (2,1-5m/wm);K 2 =1.20 - koeficienti, romelic iTvaliswinebs masalis tenianobas.(tenianoba: 3.1-5%);T = 7 sT. –cvlaSi muSaobis sufTa dro;N г = 730 – weliwadSi dReebis r-ba;N = 1 – erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;M = Q eqs x (3,6 x E x K eqs / T ec ) x K 1 x K 2 x T x N г x N)/(1000)= 4.4 x (3.6 x0.65 x 0.6 /30) x (1.2 x 1.2 x 7 x 730 x 1) / 1000 = 1.515 t/wel;erTCamCiani eqskavatoris muSaobisas mtvris maqsimalurierTjeradi gafrqveva ganisazRvreba formuliT:G = Q eqs x E x K e x K 1 x K 2 x N/T ec , g/wm K eqs _ eqskavaciis koeficienti.G = Q eqs x E x K e x K 1 x K 2 x N/T ec , = 4.4 * 0.65 * 0.6 * 1.2 *1.2 * 1 / 30 =0.082g/wmairadi nivTierebebis emisiis gaangariSebaG i = ∑[(M moZr i x t moZr i ) + 1,3( M datv i x t datv i )+ (M uqm.svl i x t uq.svla i)] / (30 x60) g/wm;G(co) = [(M moZr( co) x t moZr( co) ) + 1,3( M datv.( co) x t datv.( co) )+ (M uqm.svl.( co) xt uq.svla.( co))] / (30 x 60) = (1,29 x 15) + 1,3(1,29x11) + (2,4 x 4)/ (30 x 60) =0.026 g/wm;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 216

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiG (CH) = [(M moZr( CH) x t moZr (CH)) + 1,3( M datv( CH) x t datv( CH))+ (M uqm.svl.( CH) xt uq.svla( CH))] / (30 x 60) = (0,43 x 15) + 1,3(0,43 x 11) + (0,3 x 4) / (30 x 60) =0.0076 g/wm;G (NOx) = [(M moZr( NOx) x t moZr (NOx)) + 1,3( M datv( NOx) x t datv( NOx)) + (M uqm.svl ( NOx)x t uq.svla( NOx))] / (30 x 60) = (2,47 x 15) + 1,3(2,47 x 11) + (0,48 x 4) / (30 x 60)= 0.041 g/wm;meToduri miTiTebis Sesabamisad azotis oqsidebistransformaciis koeficientis gaTvaliswinebiT azotis dioqsidisada oqsidis raodenoba gadaiangariSeba dadgenili koeficientebismixedviT (NO 2 = 0,8 ; NO = 0,13); maSasadame gveqneba: NO 2 = 0.041 x 0,8= 0,0328 g/wm; NO = 0.041 x 0,13 = 0,0053 g/wm;G ( Wv.) = [(M moZr(Wv. ) x t moZr (Wv)) + 1,3( M datv(Wv. ) x t datv(Wv. )) + (M uqm.svl ( Wv. ) xt uq.svla(Wv. ))] / (30 x 60) = (0,27 x 15) + 1,3(0,27 x 11) + (0,06 x 4) / (30 x 60) =0.0045 g/wm;G (SO2 .) = [(M moZr( SO2) x t moZr (SO2)) + 1,3( M datv( SO2) x t datv( SO2)) + (M uqm.svl ( SO2)x t uq.svla( SO2))] / (30 x 60) = (0,19 x 15) + 1,3(0,19 x 11) + (0,097x 4) / (30 x 60)= 0.0033 g/wm;gaangariSebis SedegebinivTiereb-iskodinivT. dasaxelebamaqs. gafrqveva(g/wm)cxrili 34jamuri gafrqveva(t/wel)337 naxSirJangi (CO) 0,0260 0,478330 gogirdis orJangi (SO 2 ) 0,0033 0,060328 Wvartli (C) 0,0045 0,082301 azotis dioqsidi (NO 2 ) 0,0328 0,600304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0972732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,1402902 araorganuli mtveri 0.0823 1.515sul mSeneblobis procesSi gasayvani trasis konkretulmonakveTze erTdroulad SesaZlebelia 1 eqskavatoriseqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia mSeneblobismTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. (K= g/wm * 3600wm *7sT * 730dRe / 10 6 = 18,396).sabuldozero samuSaoebigafrqvevis wyaro, buldozeri.saangariSo formulebi, sawyisi monacemebi.teqnikis tipi: buldozeri;KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 217

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiqanebis simagre: qani f = 4;buldozeris muSaobisas mtvris jamuri gafrqveva ganisazRvrebaformuliT:M = (3,6 x Q bul x G m x V x K 1 x K 2 x T x N r x N) / (1000 x T bc x K gk ),t/w;Q bul _ mtvris kuTri gamoyofa 1 t. gadasatani masalisagan, g/t(0.85);G m – qanis simkvrive t/m 3 (2.70);V _ gadaadgilebis prizmis moculoba (m 3 ) (2);T bc _ buldozeris ciklis dro, wm (80);K р – 2.7 qanis simkvrive t/m 3 (qanis simkvrive 2.70t/m 3 );K 1 =1.00 – qaris siCqareze damokidebuli koeficienti ( 2-5 m/wm);K 2 =1.20 – masalis tenianobaze damokidebuli koeficienti (3.1-5%);T = 7 sT – cvlaSi muSaobis sufTa dro;N г = 730 - weliwadSi samuSao dReebis r-ba;N = 1 – erTdroulad momuSave teqnikis r-ba;M = (3,6 x Q bul x G m x V x K 1 x K 2 x T x N r x N) / (1000 x T bc x K gk )= 3.6x 0.85 x 2.7 x 2 x 1 x 1.2 x 7 x 730 x 1 / 1000 x 80 x 1.35 = 0.938 t/wel.mtvris maqsimaluri erTjeradi gafrqvevebi buldozerismuSaobisas ganisazRvreba formuliT:G = (Q bul x G m x V x K 1 x K 2 x N) / (T bc x K р );G = (Q bul x G m x V x K 1 x K 2 x N) / (T bc x K р )= 0.85 x 2.7 x 2 x 1 x 1.2 x 1/ 80 x 1.35 = 0.051 g/wm;airadi nivTierebebis emisiis gaangariSebaG i = ∑[(M moZr i x t moZr i ) + 1,3( M datv i x t datv i ) + (M uqm.svl i x t uq.svla i)] / (30 x60) g/wm;G(co) = [(M moZr( co) x t moZr( co) ) + 1,3( M datv.( co) x t datv.( co) )+ (M uqm.svl.( co) xt uq.svla.( co))] / (30 x 60) = (1,29 x 15) + 1,3(1,29x11) + (2,4 x 4)/ (30 x 60) =0.026 g/wm;G (CH) = [(M moZr( CH) x t moZr (CH)) + 1,3( M datv( CH) x t datv( CH))+ (M uqm.svl ( CH) xt uq.svla( CH))] / (30 x 60) = (0,43 x 15) + 1,3(0,43 x 11) + (0,3 x 4) / (30 x 60) =0.0076 g/wm;G (NOx) = [(M moZr( NOx) x t moZr (NOx)) + 1,3( M datv( NOx) x t datv( NOx)) + (M uqm.svl ( NOx)x t uq.svla( NOx))] / (30 x 60) = (2,47 x 15) + 1,3(2,47 x 11) + (0,48 x 4) / (30 x 60)= 0.041 g/wm;meToduri miTiTebis Sesabamisad[2] azotis oqsidebistransformaciis koeficientis gaTvaliswinebiT azotis dioqsidisaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 218

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSida oqsidis raodenoba gadaiangariSeba dadgenili koeficientebismixedviT (NO 2 = 0,8 ; NO = 0,13); maSasadame gveqneba: NO 2 = 0.041 x 0,8= 0,0328 g/wm; NO = 0.041 x 0,13 = 0,0053 g/wm;G ( Wv.) = [(M moZr(Wv. ) x t moZr (Wv)) + 1,3( M datv(Wv. ) x t datv(Wv. )) + (M uqm.svl ( Wv. ) xt uq.svla(Wv ))] / (30 x 60) = (0,27 x 15) + 1,3(0,27 x 11) + (0,06 x 4) / (30 x 60) =0.0045 g/wm;G (SO2 .) = [(M moZr( SO2) x t moZr (SO2)) + 1,3( M datv( SO2) x t datv( SO2)) + (M uqm.svl ( SO2)x t uq.svla( SO2))] / (30 x 60) = (0,19 x 15) + 1,3(0,19 x 11) + (0,097x 4) / (30 x 60)= 0.0033 g/wm;gaangariSebis SedegebinivTierebis kodinivT. dasaxelebamaqs. gafrqveva(g/wm)cxrili 35jamuri gafrqveva(t/wel)337 naxSirJangi (CO) 0,0260 0,478330 gogirdis orJangi (SO 2 ) 0,0033 0,060328 Wvartli (C) 0,0045 0,082301 azotis dioqsidi (NO 2 ) 0,0328 0,600304 azotis oqsidi (NO) 0,0053 0,0972732 naxSirwyalbadebi (CH) 0,0076 0,1402902 araorganuli mtveri 0.051 0.938sul mSeneblobis procesSi gasayvani trasis konkretulmonakveTze erTdroulad SesaZlebelia 1 buldozeriseqspluatacia da es raodenoba gaTvaliswinebulia mSeneblobismTeli periodis jamuri emisiis gamosaTvlelad. (K= g/wm * 3600wm *7sT * 730dRe / 10 6 = 18,396).identurad gaiangariSeba erTi traqtorisa da sxva damxmaremeqanizmebis (mag. erTi satkepni danadgaris) emisiebi.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 219

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSimSeneblobis fazaze sagzao-samSeneblo manqanebis ZravebidandamabinZurebel nivTierebaTa gafrqvevebis grafikuli modelebi:rkinis oqsidebis (kodi-123) sivrciTi ganawilebamanganumis da misi oqsidebis (kodi-143) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 220

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiazotis oqsidis (kodi-304) sivrciTi ganawilebaWvartlis (kodi- 328) sivrciTi ganawilebagogirdis dioqsidis (kodi-330) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 221

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinaxSirbadis oqsidis (kodi-337) sivrciTi ganawilebaairadi ftoridebis (kodi-342) sivrciTi ganawilebabenz(a)pirenis (kodi-703) sivrciTi ganawilebaformaldehidis (kodi- 1325) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 222

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinaxSirwyalbadebis benzinis fraqciis (kodi-2704) sivrciTi ganawilebanaxSirwyalbadebis navTis fraqciis (kodi-2732) sivrciTi ganawilebaaraorganuli mtvris (kodi-2902) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 223

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiazotis dioqsidis (kodi-3301) sivrciTi ganawilebajamuri zemoqmedebis jgufis (330+342) sivrciTi ganawilebajamuri zemoqmedebis jgufis (337+2908) sivrciTi ganawilebajamuri zemoqmedebis jgufis (3301+304+330) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 224

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSieqsploataciis fazaze damabinZurebel nivTierebaTa gafrqvevebis grafikuli modelirebaazotis oqsidis (kodi-304) sivrciTi ganawilebaWvartlis (kodi- 328) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 225

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSigogirdis dioqsidis (kodi-330) sivrciTi ganawilebanaxSirbadis oqsidis (kodi-337) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 226

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSibenz(a)pirenis (kodi-703) sivrciTi ganawilebaformaldehidis (kodi-1325) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 227

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSinaxSirwyalbadebis benzinis fraqciis (kodi-2704) sivrciTi ganawilebanaxSirwyalbadebis navTis fraqciis (kodi-2732) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 228

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiazotis dioqsidis (kodi-3301) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 229

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSijamuri zemoqmedebis jgufis (kodebi-3301+304+330) sivrciTi ganawilebaKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 230

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidanarTi 4: dabinZurebuli Camdinare wylebis gamwmendikompleqsuri danadgari.gamwmendi danadgaris daniSnulebaa navTobproduqtebiTdabinZurebuli atmosferuli da sawarmoo Camdinare wylebisgawmenda. danadgari damuSavebulia moskovis samecniero kvleviTiinstitutis mier. danadgaris warmadobaa 6 m 3 /sT darekomendirbulia farTo praqtikuli gamoyenebisaTvis.igi warmoadgens samsafexuriani saleqarebisa da filtrebisaganSekrul erT mTlian liTonis bloks, romlis zomebia 2500 X 1000X 1500 mm, xolo wona 2200 kg-is farglebSia.danadgaris warmadobis, zomebis da teqnikuri monacemebisgaTvaliswinebiT misi gamoyeneba SesaZlebelia navTobproduqtebissacavis saniavRvre da Camdinare wylebis gawmendisaTvis.danadgaris muSaobis principialuri sqema mocemulia naxazze.Camdinare wylebi milsadenis (2) da gamanawilebeli Raris (3)saSualebiT miewodeba saleqaris pirvel safexurs (4), romelSicmoxdeba motivtive nivTierebebis ZiriTadi masis danavTobproduqtebis daWera danadgarSi mowyobili damWeris (5) daSemkrebi Rarebis (7) saSualebiT, saidanac navTobproduqtebiTviTdinebiT gadaedineba Sesagrovebel rezervuarSi (14).rezervuaris Sevsebis Semdeg (razedac mianiSnebs tivtivamaCvenebeli (15)) navTobproduqtebi gatanili unda iqnesteritoriis gareT meoradi gamoyenebis an/da gadamuSavebisaTvis.pirveli safexuris (4) Semdeg Camdinare wyali gaivlis meore (8) damesame (9) safexurebs qvemodan zemo gadadinebiT, romlebSicmoxdeba narCeni motivtive nivTierebebis nawilobrivi daleqva.saleqarebis naleqisagan gawmenda unda moxdes xeliT, gawmendisjeradoba damokidebulia dagrovebuli masis raodenobaze.saleqarebis gavlis Semdeg wyali qvemodan zemo gadinebiTgaivlis aseve samsafexurian filtrebs (10, 11, 12), romlebSicmoxdeba Camdinare wylebis sruli gawmenda da gamyvani milis (13)saSualebiT CaSvebuli iqneba arsebul saniavRvre sakanalizacioqselSi. wyalCaSvebis pirobebi SeTanxmebuli unda iqnes Sps“Tbilwyalkanali”-s xelmZRvanelobasTan.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 231

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSidanadgaris teqnologiuri angariSebi Sesrulebulia saamSeneblonormebisa da wesebis (СНиП 11 – 93 – 74 avtomanqanebis teqnikurimomsaxurebis sawarmoebi”, punqti 6, cxrili9) moTxovnebisSesabamisad, aRniSnul cxrilSi mocemuli gaWuWyianebis sawyisimonacemebis mixedviT:• 700 mg/l motivtive nivTierebebi;• 75 mg/l navTobproduqtebi.rogorc zemoT avRniSneT motivtive nivTierebebisa danavTobproduqtebis ZiriTadi masis daWerisaTvis gamoiyenebasamsafexuriani damwmendi danadgari. angariSi Catarebulia СНиП02. 04. 07 – 85-is gaTvaliswinebiT, romlis mixedviTacuzrunvelyofili unda iqnes 0,3 mm/wm diametris mqone nawilakebisdaWera (igulisxmeba 6 m.mik. da meti sididis nawilakebi).KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 232

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSiKOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 233

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSisamecniero kvleviT institutSi (ВНИИ «ВОДГЕО») Catarebuligamokvlevebis Tanaxmad warmodgenil samsafexurian saleqarSigawmendis efeqturoba Seadgens 97%. gamomdinare aRniSnulidanCamdinare wylebis saleqarSi gavlis Semdeg motivtivenivTierebebis raodenoba darCeba 700 X 0,03 = 21 mg/l. erT saaTSinaleqis raodenoba Seadgens:P = (C 1 -C 2 )Q /1000 = (700-21) X 6 / 1000 = 4 kgmoculoba iqneba:W S.n = P m.n X 100 / (100 - P) X γ = 0,004 X 100 / (100-70) X 1,5 =0,009m 3 /sTsadac, P – axladdaleqili nivTierebebis tenianobaa t/m 3 = 70γ - axladdaleqili nivTierebebis moc. wonaa t/m 3 = 1,5saleqris gawmendis efeqturobis angariSi navTobproduqtrebzeCatarebulia navTobis 100 m.mik. da meti diametris nawilakebisamotivtivebis siCqaris mixedviT, romelic Seadgens 0,07 sm/wm-s.vinaidan saleqarSi Camdinare wylebis dgomis xangrZlivoba metiaamotivtivebis droze, amitom saleqarSi gamaval wyalSinavTobproduqtebis daWeris efeqturobad Rebuloben 95%-s, e. i. 75X 0,05 = 3,75 mg/lerT saaTSi amotivtivebuli navTobproduqtebis raodenobaSeadgens :P n.p. = Q X (C 1 -C 2 ) / 1000 = 6 X (75-3,75) /1000 = 0,4 kg/sTmoculoba iqneba:W n.p. = P n.p. / γ = 0,0004 / 0,95 = 0,004 m 3 /sTrac Seexeba danadgarSi damontaJebul filtrebs, maTdaniSnulebas warmoadgens saleqaridan gamosul wylebSidarCenili wvril dispersiuli motivtive nivTierebebisa danavTobproduqtebis nawilakebis daWera. filtrebSi Semavaliwylebis maxasiaTeblebia:• motivtive nivTierebebi – 21 mg/l;• navTobproduqtebi 3,75 mg/l.Catarebuli kvlevebiT miRebuli monacemebis mixedviT filtrissiCqared (safiltracio masalebis gaTvaliswinebiT) miRebulia 6m/sT.filtris mowyoba saWiroa Semdegi TanamimdevrobiT:KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 234

E-60 saavtomobilo magistralis igoeTi-sveneTis monakveTis (km 56-80) gzS angariSi1. filtris qveda fena (simaRlis 1/4) Seivseba koqsiT (16), koqsiSeiZleba Seicvalos damsxvreuli keramzitiT, kvarcis siliT,antracitiT da sxva;2. filtris Sua fena (simaRlis 2/4) SeiZleba Seivsos xisburbuSeliT (17), romelic SeiZleba Seicvalos SuSis boWkoTian/da kapronis narCenebiT;3. filtris zeda fena (simaRlis 1/4) Seivseba koqsiT (18).analogiur filtrebze Catarebuli cdebisa da saeqsplotaciomonacemebis safuZvelze maTi gawmendi efeqturobad miRebuliamotivtive nivTierebebisaTvis 55%, xolo navTobproduqtebisaTvis70%. amrigad gasawmendi wylis koncentraciebis maCveneblebiTviTeuli safexuris gavlis Semdeg iqneba:I safexurSi: Sewonili nawilakebi – 21 X 0,45 = 9,45 mg/lnavTobproduqtebisaTvis – 3,75 X 0,3 = 1,12 mg/lII safexurSi: Sewonili nawilakebi – 9,45 X 0,45 = 4,3 mg/lnavTobproduqtebisaTvis – 1,12 X 0,3 = 0,336 mg/lIII safexurSi: Sewonili nawilakebi – 4,3 X 0,45 = 1,9 mg/lnavTobproduqtebisaTvis – 0,336 X 0,3 = 0,1 mg/lfiltrebis daWuWyianebis xarisxi ganisazRvreba periodulizedapiruli Semowmebisa da gawmendili wylebis analizismixedviT, saWiroebis SemTxvevaSi filtrebis Semadgeneli masalebiunda Seicvalos axliT.warmodgenili danadgaris daniSnulebis ZiriTadi mimarTulebaaCamdinare wylebis gawmenda, rac pirdapir SexebaSia wyalsatevebisda niadagis navTobproduqtebiT dabinZurebisgan dacvasTan.Tu gaviTvaliswinebT, rom warmodgenili tipis danadgari iZlevazemoTmoyvanil gawmendis xarisxs, maSin unda vigulisxmoT, romgawmendili wylebis wyalsatevSi an/da saniavRvre kanalizaciissistemaSi CaSvebisas ganzavebis gaTvaliswinebiT qveyanaSi moqmedinormativebis darRvevas adgili ar eqneba.KOCKS CONSULT GMBH da gis & dz sakonsultacio centri geografiki, maisi 2007 235