512. zkia - Ttipi-Ttapa

4 | ERREPORTAJEAttipi-ttapa | 512 zbk.2010.02.18SORGINEN AUZIA ZUGARRAMURDIN ➜ 400. URTEURRENASorgin ehizak hainbatherritar zigortu zituela400 urte beteko diraaurtenHildako herritarren omenez, urte osoan ekitaldiakizanen dira ZugarramurdinXVI. eta XVII. mendeen ezaugarrietakobat nabarmentzekotan ezinalde batera utzi sorginen kondairak.Euskal Herrian sorginkeria oldebat hedatu baitzen garai hartan, etagure eskualdeak ere somatu zuenharen eragina: Baztan, Bertizarana,Bortziriak, Malerreka, Xareta…Denak ukitu zituen. Baina berezikiZugarramurdikoa izan da ezagunegin dena. Aurten, 400 urte betekodira sorginkeriak egitea egotzitaInkisizioak hainbat herritar zigortuzituela.G. PIKABEA | ZUGARRAMURDIEuropa aldetik etorrizen sorginkeriaren sukarhura gure eskualdera,frantziar eta espainiarestatuak euren mugakdefinitzen ari ziren garaian,XVI. mendearenazkenalderaetaXVII.arenhasieran.Sorginakbenetanbazirenalaezeztabaidansartu gabe, sorginetansinestenzutenakizanenziren, baina interesagatiksorginen kontuhori baliatu ere maiz eginzen,etahorrenondorioz,frogarik gabe zigortu etahilzituztengizon-emakumeakaunitz izan ziren.Sorgineninguruanhainbatkasuaipatuizandirahistorian.JuainasPaulArzak historialariak beregaraianTTIPI-TTAPAnargitaratuzuenez,1525ean,Aurtizko San Martin elizansorgin ospea zutenakbiltzen saiatu ziren,eta 400 lagunek borondatezaurkeztuomenzuteneuren burua. Horietatik12 sorgin bereizi zituzten.Beranduago, berriz,zenbait herritan askatasunpixka bat eskatuzherritarrak mugitzenhasi omen ziren. Lapurdin,Beran,UrdazubinetaZugarramurdin,adibidez.GaraihartanUrdazubietaZugarramurdiSanSalvadormonasterioarenmenpezeuden,etaantza,herritarbatzuk zergak ezordaintzekoeskatzenhasiziren. Sorginena aukeraona izan zen jende horierditik kentzeko.Gertaerak ugari, bainabada guztien arteanbereziki ezagun egin dena:Zugarramurdikoa,Sorginenherriaizena erehartuduena.Aurten,gainera,sorginkeriak egitealeporatuzInkisizioakhainbatherritar zigortu zituela400 urte beteko dira.1610EKO EPAIKETA1608an gorabeherabatzuk izan zituzten herrian,sorginak bazirelazabaltzen hasi baitzen.Horren ondotik, «saltsahaundia»sortuomenzenherrian. Horrela azaldudigu sorginen kontu hauhurbiletik segitu izan duenKoro Iratzoki herritarrak.BainaElizanegin-dakobilkurabateankon-pondu zituzten hasierakogorabeherahaiek.Denadela, hasieran herritarrenarteko liskarra zena,denbora ttikian kanporazabaldu zen.1609koilbeltzeanhasizen kontua okertzen,Logroñoko (Errioxa) auzitegikoinkisidore bateksorginakzirelakoanZugarramurdikolauemakumeatxilotu eta Logroñoraeraman zituenean. Erratendenez, Urdazubikomonasterioko abadeaksalatu zituen. Urte bereaninkisidoreakbehinbainogehiagotan ibili zireninguruotan, eta tarte horretan,fede-ediktua ereezarri zuten: «fededunguztiakderrigortutadaudesorginaksalatzera,eskumikatuakizan nahi ezbadute». Ibili eta buelta,31 lagun espetxeratu zituzten.Horietatik gehienakzugarramurdiarrak, JUAINAS PAUL ARZAK HISTORIALARIAK DIOENA«Salaketa kopuruak hain ugariak ziren,guztiz sinestezina bihurtu zutela muntaia»«Zugarramurdiko epaiketaren 400. urteurrena. Astakeria genozidak orduanizan zuen inflexio puntua edo malda aldaketa. Lapurdin bezala, Baztan-Malerreka-Bortzirietako populazioak zuen sorgin izate salaketa kopuruak hainugariak ziren, guztiz sinestezina bihurtu zutela muntaia. Logroñoko epaiketaizan zen bukaeraren amaiera –geroztik Inkisizioak ez zuen kasu gehiagoonartuko– eta hasiera –epaiketa horretan plazaratu zen Akelarre hitza, dakigunezizugarrizko arrakasta ergelarekin, benetan ez baitziren ospatzen–.Dena dela, epaiketa zaharragoak egon badira. Nafarroan bertan, XVI. mendeosoa botako dute sasi-jakintsu batzuk sinesten duten sorginkeria eredubaten atzetik, herritarrek jasan beharko dituztela, batzuetan; besteetan herritareurek izanen dira salatariak eta sinesmenaren erabiltzaileak, mendekurenbat hartu nahi dutenean. Izanen dira ziur daudenak ere, horrela uler daitekeelakobakarrik eguraldi gorria, ekaitza madarikatua, uzta hutsala, semealabenheriotza edo ez jaiotzea.... zorigaitzaren zerrenda luzea. Hitz gutxitan:sorgin-mundua izan zen sinesmen konplexu eta zabala, denetako balio zuena,izugarri hedatua –modu desberdinez mundu osoan- eta hagitz zaharra...Horrela izanik, aldakorra. Azkenetariko aldaketa horrek, deabruarekin lotueta gaiztoen besta gisa ikusi eta asmatu zuenak, eman zion astakeria genozidarenarriskua. Urdazubi eta Zugarramurdiko bordariek, San Salbador monasterioarenmenpekoek, ezagutu zutena, hain zuzen».