Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Euskaldunak eta arra.. - Euskerazaintza
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ARRAINTZAGizonez <strong>eta</strong> estatxaz ondo ornitutako txalupa guztiekirten zezaketen <strong>arra</strong>ntzara. ltxasoan bale batbaiño geiago balego, <strong>eta</strong> bale batek iges egiñ, baleorren ondoren ibillitako guztiak ere <strong>arra</strong>patutakoenpartillan sartu bear ziran.* * *Toki <strong>eta</strong> garai guzti<strong>eta</strong>n berdiñ izan ez bazan ere,gutxi gora-berea antzekoak ziran. G<strong>eta</strong>rian, esatebaterako, bale bakoitzetik iru zati egiten ziran. Baterriarentzat moillak <strong>eta</strong> kaia zaintzeko; bigarren zatiatxalupa-maixuentzako beurenak izaten bait ziran txalupa<strong>eta</strong> tresna guztiak; irugarrena, mariñelen aneanzabaltzeko. Aurretik sariak banatu bear <strong>eta</strong> okerrakzuzendu.* * *Baleak <strong>eta</strong> beste <strong>arra</strong>inek ordaintzen zituzten bestezorrak ere gure kai<strong>eta</strong>n.Garai batean agindua eman zien erregeak g<strong>eta</strong>riarrei,berari zor zioten bale-erdia Donostiako Prebosteariemateko. Baiña, erriko jendeak agintzeko juezakaukeratu zituzten kontzaille. Bale-erdiaren ordez, 640burni -kintal ematekotan gelditu ziran.Erriak "villa" (bilduak) egiten ziranean, <strong>arra</strong>iñ<strong>eta</strong>tikonenbesteko bat eskatzen zieten erritik kanporakoagintariek.Eztabaidak sortzen ziran aundiak. Ala gertatu zanLekeition ere. Prebosteak amabostna <strong>arra</strong>ñ<strong>eta</strong>tik bateskatzen zien jaiero. Baiña <strong>arra</strong>ntzaleak ez ziranorrekin konforme <strong>eta</strong> burrukan ekin zioten luzaroan.1457 tik 1.536 raiñoko burrukatik auek ateratzenditugu:Eun <strong>arra</strong>iñ<strong>eta</strong>tik Prebostearentzako iru zirala.Baiña, saldutako <strong>arra</strong>iñ<strong>eta</strong>tik bakarrik <strong>eta</strong> ez saldugabe gelditzen ziranetik. Ezta ere beuren otzara edo saskisten<strong>arra</strong>ntzala bakoitzak etxera eraman oi zuenetik.Eta iru <strong>arra</strong>inek bakarrik ordaintzen zutela zor ori:amabi brazako itxasotik kanpora <strong>arra</strong>patzen zituztenbixigu, legatz <strong>eta</strong> itxas -aingerak. Ez beste <strong>arra</strong>iñek.Gaiñera kontztzen asi baiño leen karnatera prezioakendu bear zan <strong>eta</strong> beste berezko gastuak. Gelditzenzanetik, eunetik bat Prebostearentzat.ARRANTZALEEN EKINTZARIK AUNDIENANeguro lau illabete<strong>eta</strong>n egiten zuten bale-<strong>arra</strong>ntza,beste <strong>arra</strong>ntzarik utzi gabe. Bataz-beste G<strong>eta</strong>riangutxienez lau <strong>eta</strong> geienez amar bale <strong>arra</strong>pa oi zituztenXVI ganen eukiaren asieran. Kilotan jarri ezkero,milloi erdi kilotik milloi t ' erdira. Millaka kilo askodira aragitan, koipe<strong>eta</strong>n, bizarr<strong>eta</strong>n...Alaz ere, balea gure itxaso<strong>eta</strong>tik alde egiten asitazegoan.Balea Ifar-aldetik zetorren. An, goi artan bizi zan<strong>eta</strong> itxasoa izozten zanean, orduan zenbait baleekego- alderutz jotzen zuten gure Kostaldean agertzeko.Gure <strong>arra</strong>ntzaleek Galizia <strong>eta</strong> Irlandako aldeak ezaguztenzituzten aspalditik. Bai Islandia bera ere.Errez jo zuten terranobara.Noiz? Ez dakigu noiz. Colonek Amerik<strong>eta</strong> aurkitubaiño leen? Euskaldun ez diran zenbait idazleek aladitoe. Dana dala <strong>eta</strong> dena den, Amerik<strong>eta</strong>ko bideakazaldu ziranean, an zeuden gure <strong>arra</strong>ntzaleak balearenondoren San Lorenzo ibaiaren agoan. Terranobakobeste aldetik dago <strong>eta</strong> itxaso naiko zabala egitendu kolko batean gord<strong>eta</strong>.Antxe arkitu zuten Euskalerriko balea sardatan,molsotan <strong>eta</strong> ordutik izena jarri zioten Sardako Balea.Gertakizun onek eragingo zitun gure euskal portu guztiak,berreun ontzi baiño geiago Terranoba bidean jartzeko.Ontzi bakoitzean gutxienez 45 gizasemem <strong>eta</strong>geienez 75, ontziaren neurrian.* * *Ontziak ziran edo galeoi edo karabela. Aundiak.Txikienak, gerora bakallautan zebiltzenak, 1 00 toneladakoak.Aundienak 600 toneladako ontziak.Aberastasunarekin batera lapurrak ere agertu ziran(oi<strong>eta</strong>tik ez gutxi politika arazoak sortutako lapurrak)<strong>eta</strong> ontziak armatuta jan oi ziran, bai kañoiez, bai arkabuzaz,bai ballestaz, esp<strong>eta</strong>z <strong>eta</strong> abar.Itxas-ontzi auek danak gure erreka baztarr<strong>eta</strong>n egitenziran.Balea urtu egiten zuten, gero Euskalerrira koipeaekartzeko. Koipea urtutzeko labeak jaso <strong>eta</strong> labeekinbatera egurrezko moillak <strong>eta</strong> txabolak. Orr<strong>eta</strong>rakoondartza edo kaitxo bat aukera bear zuten. Orrelakolekuak millka daude pareje ai<strong>eta</strong>n.Tokia aukeratzean lenengo lana zan, egur batenmuturrean ontziaren izena jartzean, <strong>eta</strong> izenakin bateraetorritako eguna. Besterik ez zan an sartuko burrukarakoeza bazan.* * *Tokia aukeratu, labeaka <strong>eta</strong> txabolak jaso, gizonaklegorrerako aukeratu <strong>eta</strong> beste guztiak balearen ondoren.Koipea barrik<strong>eta</strong>n ekartzen zuten <strong>eta</strong> barrika oiekondo ekartzeko, ontzi bakoitzak iru kubierta zitun batabestearen gaiñean. Kubierta oi<strong>eta</strong>n barrika alkarri santsita,elkanengana bilduta, jartzen zituzten segurantziagatik.Itxasoa arrotzen danean <strong>eta</strong> barrikak mogitzenasiko balira batetik bestera ondamendia sortukolitzake ontzian. Ontzi asko ondoratu dira itxasoanbarruko kargaren mogimentuak itzulita.13
Change language