9. Zenbakia - Lea-Artibai Amankomunazgoa

9.Gurasoentzako aldizkaria• Hiruhilabetekaria2003ko neguaLea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

Gurasoentzako aldizkaria9. zenbakiaLege Gordailua BI-2770-01Laguntzaileak• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua• Guraso elkarteak:Berriatuako Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaOndarroako Herri IkastetxeaOndarroako Zubi Zahar IkastolaOndarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroa-Lekeitio InstitutuaMaketazioa BOL & ERI KomunikazioakImprimategia GERTU imprimategiaBanatzailea Asmatu XXIEgileaLea-Artibaiko Amankomunazgoa• Prebentziorako ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78eburgoa@lea-artibai.org3 BarriakGurasoen prestakuntza’044 0tik 5 urteraNola hitz egin behar dutnire umearekin?Estibalitz Bilbao6 6tik 11 urteraHeriotzaren pedagogiaPatxi Izagirre8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenNerea Urrosolo10 12tik 18 urteraAdoleszentzia: Ez ume ezheldu diren garai kritikoaXemein Astialdi taldeko begiraleak12 DenentzatLea-Artibain Ateak ZabalikIñaki GoitiaBabesleakEkintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso duEtxebizitza eta Gizarte gaietako saila2 Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko negua

0tik 5 urtera 5eraEstibalitz BilbaoPedagogoa eta Haur Hezkuntzako irakaslea• ONDARROANire umearekinnola hitz egin behar dut?Gurasoen "berba egitekoerak" erabateko eraginadauka umearengan bai hizkuntzarenkalitatean baieta erabilera egokian.Helduren batek ume txiki batekinberba egiten duenean honelako elkarrizketakentzun ohi dira, adibidez, honakohau (Nerea eta bere amona igande goizbatean kalean aurkitu dira):Amona: ....etorri hona Nereatxu etaeman amonatxuri pa. Ai...!! zelako neskatxupolita zaren. Joango al gara dendarakokito erostera? Koko asko gustatzenjatzu ezta?Nerea: Gutatu, gutatu.Amonak: Bai gutatu, gutatu. Nahi baduzubeste egunean dendan ikusi genuenaitatxoren bezalako "brum-bruma"erosikodizut. (Dendarako bidean) Begirazein dagoen hor Nereatxu, zure izebatxoMiren eta bere "uau-uau-ua", laztandukoal dugu? (Nereatxu pozez zakurra laztantzerahurbildu da, hurbiltzerakoanzakurrak salto egin dio eta beldurturiknegarrez hasi da).Amonak: Lasai Nereatxu ez da ezer gertatzen,hartu "pipi" eta ez negar egin. Zeregin dizu uau-uau honek? BegiraNereatxu, zurekin okertxu izateagatik"tas-tas", egingo diot. (Azkenean heldudira gozodendara eta amonatxuk erosidio koko eta "brum-brum" Nereatxuri)."Horrelako elkarrizketa batenaurrean zera pentsatu behar dugu.Nerearentzat elkarrizketa aberasgarriaal da? Akatsak zuzentzeko balio al dio?Erabiltzen ditudan berbak errealak alaasmatutakoak al dira? Nire intonazioaegokia al da edo "ñoñeria" gehiegi darabilt?Laburbilduz, Nerea pertsona helduabalitz horrela berba egingo alnioke? Argi dago erantzuna ezezkoadela. Beraz, zer dela-eta berba eginbehar diogu horrela? Egia da ume txikiadela baina, ez al du guk bezala hitz egitenikasi behar? Komeni zaio errealitateangauzak nola deitzen diren lehenbailehenikastea, horrela, bere ingurukoekinmodu egokian komunikatzeko gaitasunazazkarrago jabetuko baita. Gainera,interesatzen zaizkion objektuak izendatzekoorduan ez zaio zalantzarik sortuko:Nahi dudan jostailu hori eskatzeko "piopio"ala "txoria" esan behar dut?Ume txikiak helduok ditugun hiztungaitasun berberak izanik ez dauka"umetutako hizkuntza berezirik" zertanerabili. Ostera, gure eginbeharra hezitzailelez, umeari bere eguneroko errealitatean(etxean, kalean...) komunikatzenlagunduko dion hizkuntza irakastea daeta horretarako, guztiok erabiltzen ditugunhitzak eta hitz egiteko moduak berarekinpraktikatu behar ditugu. Berbetañoñotu hori puntualki erabiliz gero ezdauka ondorio kaltegarririk zertan eraginumearen hizkuntzaren garapenean.Zenbaitetan egokia eta interesgarria ereizan daiteke: hizkuntzaren alde dibertigarriaerakutsi nahi diogunean, istoriobat kontatzerakoan "zaratak" adieraztekoere bai... Orduan, noiz piztu beharzaigu argi gorria? Hitz egiteko moduhori sistematizatzen dugunean, umearekinnagoen bakoitzean, ia beti, horrelaxehitz egiten dudala konturatzen naizenean,hain zuzen. Zein litzatekeondorioa? Ume horrek zuzenduakeduki behar zituen akats fonetikoak egitenditu oraindik, bere hiztegia besteenarenaldean, pobrea izango da (sinonimoeta antonimo gutxi erabiliko ditu-eta)orokorrean, umekeriaz moldatuko daelkarrizketetan (intonazioa, erritmo aldaketeidagokionez...) eta ez da batereerrez moldatuko egoera komunikatibodesberdinetara egokitzeko... Azken finean,aukera guztiak dauzka gure semealabahorrek bere burua traketsa ikusteko,hizkuntza kontuetan batere trebea ezdela konturatuko da eta.Guraso lez ahalegin guztiak eginbeharko genituzke gure seme-alababide horretatik ateratzeko. Umeak gurehizkuntza gaitasun eta trebetasun berakdauzkan pertsona dela ulertu behardugu. Pentsakera horrexetan oinarritubehar dugu bai gure jokabidea baita4Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko negua

ZEURE TXOKOAgurasoen galderei erantzutenGurasook,seme-alabak hezitzelan honetan, kezka etazalantza asko izaten ditugu.Beraz, horiek aldizkarira bidaltzeragonbidatu nahi zaituztegu.Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak honakohelbidera eta berehala erantzungodizuegu: Lea Artibai Amankomunazgoa.Prebentziorako zerbitzua.Patrokua Jauregia, 48.270Markina-Xemein. Faxa: 94 61692 78. Posta elektronikoa:eburgoa@lea-artibai.org.12 urteko semea dut. Aurtengoudan gauez irten behar duela-taordutegiak direla-ta eztabaidakeduki ditugu etxean. Udan bertanere jakin dut nik bere adineko umebatzuk alkohola edaten eta kanutoakere erretzen hasi direla. Lehen14 bat urterekin hasten zirengauza berriak probatu nahian (batxilergoahastearekin batera) orainostera, badirudi 12 urterekin hasinahi dutela (DBH hasteaz bat),zerikusia al du horrek? Nola jokatuahal dugu? Zein izan daiteke gurasoonjarrera?Nerea Urrosolo UrkizuHezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa• ONDARROA"Drogas y escuela V" ikerketaren arabera,badaude 11 edo 12 urterekin hasten direnakalkohola, tabakoa edo cannabisa probatzen,baina gehien-gehienetan, 14 edo 15 urterenbueltan hasi izaten dira horretan, normaleanaisialdian eta aisialdia ematen duten lekuetan.Horietako batzuk, noizbehinka hartu izango dutezerbait eta kitto, baina beste batzuk ostera, ohiturahartuko dute edo beste sustantzia batzuekinere hasiko dira.Zer egin dezakete gurasoek arrisku horrenaurrean?. Ezin dugunez ekidin neska-mutilekdrogekin kontaktu edukitzea, geure egunerokobizimoduan nonahi eta denon eskura daudelako,beste neurri batzuk hartu beharko ditugu.Familiaren papera oso garrantzitsua da drogakzelan erabili behar diren zein horren gehiegikeriarenaurrean. Nahiz eta nerabea, sarri, gurasoenesanen kontra agertu edo eurekin hitzikegin nahi ez, eragin handia du familiaren hurbiltasunaketa batasunak. Prebentziorako heziketaaholku batzuk emango ditugu:- Drogei buruz objetibitateaz eta errealitateazberba egin seme alabekin, exageratu gabe,bestela ez digute sinetsiko eta nahi dugunarenkontrakoa lortuko dugu, eurak arriskurik ezdagoela pentsatzea.- Eredua izan. Gure droga kontsumo ohikoamurriztu.- Seme alaben ingurua ezagutu- Aita eta ama ados egon behar dira arauak etalimiteak ipintzerakoan, kontraesanetan hasigabe.- Arauak argiak izan behar dira eta argi esanbehar dira, seme-alabek jakin egin behar dutezer onartuko zaien eta zer ez: etxeratzekoorduan, ikasketetan, etxeko lanetan laguntzekoorduan eta droga kontsumoan ere bai.- Arauek iraunkorrak izan behar dute eta ondorioakeduki behar dute betetzen ez badira; berrironegoziatu ez baldin badira, behintzat.- Arauak negoziatu eta akordioetara heldu.Baina lehentasuna gurasoen irizpideak du. Araubatzuk ezin dira negoziatu.- Arauak gutxitu egin behar dira seme alabahazten doan neurrian.Dena dela, aurreko pautak jarraituta ere betigerta daiteke, edozeinen semeak edo alabakdrogak hartzea, eta ez noizbehinka bakarrikbeharbada konturatuko gara sarri egiten duenkontua dela. Kasu honetan ere alperrik da urduritasunakedo beldurrak eraginda berehalakosoluzio drastikoak aurkitu nahi izatea, ez daudeeta. Gainera arazoa ez da ikusi behar nagusibaten drogen dependentzia bezala, adin hauetannormalean dependentziarik ez delako izaten,gehiegikeria edo abusua baizik.Oso garrantzitsua da kasu bakoitzean kontsumoareninguruan dauden zirkunstantziak aztertzea,bakarrik horrela jakin ahal izango dugulakozer den aldatzen saiatu behar duguna :- Kasu batzuetan, nahiz eta droga gehiegi hartu,ez da izaten hori nerabearen arazo handiena.Ikasketa porrota izan daiteke, edo arazo pertsonalakedo sozialak... eta horiei eman beharkozaie lehentasuna.- Beste batzuetan, zereginik eduki gabe denboragehiegi daukate eta horixe izaten da arazoa.Aspertuta ez egoteko hartzen dira drogak lagunartean. Orduan, aisialdia antolatzen ikasi beharkodute.- Aste bukaerak edo jaiak ahal den gehien dibertitzekodirela pentsatzeko joera ere badago, etahori lortzeko modu bat dira drogak. Holakoetannorbere buruaren kontrola eta limite batzuenonarpena landu beharko dira.- Identidade baten bila aritzea ere izaten daarrazoia. Talde batzuekin identifikatzeko modua,edo alderantziz, beste batzuen modukoa ezdela adierazteko. Orduan drogen kontsumoetatikaparte dauden eredu erakargarriak ezagutuaraztea izango da komenigarria.- Nerabe batzuk euren izaeragatik, errez sentitzendute sosegurik eza, haserrea, asaldaketa...eta larritasun hori baretzeko balio diete drogak.Horrela bada, lasaitasuna lortzeko beste erabatzuk erakusten saiatu beharko dugu.Azken batean, adin hauetan hartu behar direnneurriak beti izan behar dira hezgarriak, etakasu gutxi batzuetan, izan beharko dira terapeutikoak.Adoleszentearen ondoan egoten ikasi behardugu, urte hauetako zailtasunak gainditzenlaguntzeko.8Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko negua

kontsultak •zalantzak • kezkak...Gauzak kolekzionatzeari buruz;batzuk diote betidanik izan delaona "kolekzionismo"aren afizioaizatea; horrela umeak ikasten baituklasifikatzen, ordenatzen, arduratzen...baina bestalde, ez al da egiabaita horrek gehiago kontsumitzera(gastatzera) eramaten duela?Ahaztu zait esatea, 7 urte daukanire alabak.Kolekzionatu edo bildumatu berbak, nire ustezkontzeptu oso zabala adierazten du.Hiztegiaren arabera bilduma bat mota berekohainbat gauzen multzoa da. Hortik aurrera,multzoak modu oso sinplean egin daitezke edomodu oso konplexuan. Mota bereko gauza guztiakmultzo bakar batean sartu daitezke, sailkatzekokriterio bakar bat izanez, edo lehenengomultzo orokorretik hainbat azpimultzo egitenjoan, horren arabera sailkapen kriterioak korapilduz.Norbaitek esan dezake landareen bildumaari dela egiten mendira joaten denean landaresortak hartu eta denak elkarrekin gordetzenbaditu, eta ondo esanda egongo da, nahizeta kasu horretan klasifikatzeko edo ordenatzekolan handirik ez egin. Beste batek ordea, landareenbilduma egitea sailkapen zehatz bat egiteakontsideratuko du, eta hori nahiko zereginnekeza izango da.Kolekzionismoaren afizioa ona dela esatendenean, seguraski azken kasu honetan pentsatzenda. Imaginatzen dugu pertsona hori gauzaksailkatzen, ordenatzen eta bere bilduma era osometodikoan antolatzen. Era horretan aritzeak,agian, beste lanetarako ere asko erakutsiko du,ohitura onak hartuko dira. Baina bildumak erahorretan eta jarraikortasun batekin egiteko, gaitasunaeduki behar da: pazientzia, txukuntasuna...heldu askorentzat ere oso zailak direnkualitateak, eta zer esanik ere ez zazpi urtekoumeentzat. Nik uste dut holako bildumak egitendituzten umeak egon badaudela, baina gutxi.Askoz ere gehiago dira bildumak egiten hastendirenak, baina beste kriterio eta asmo batekin:ahal den denbora gutxienean pieza gehien lortzea,eta horrela, bilduma ahalik eta arinenamaitzea.Saltzaileek ondo dakite zer erraza den umeakholako bildumak egitera erakartzea, eta hainzuzen ere, horretaz baliatzen dira edozer produktuerosarazteko. Argi dago zentzu honetako"kolekzionismoak" kontsumitzera bultzatzenduela. Gurasoei tokatzen zaie gastu horienmugak erabakitzea eta ipintzea, denok dakiguadin horietako haurrak, bestela, dirua gastatzekomakinak izan daitezkeela eta.Oraindik ez daukat umerik bainalaster izatea espero dut. Jakin nahidut ia zergatik eta zertarako direnoso garrantzitsuak umearen lehendabizikourteak. Leku guztietangauza bera irakurtzen dut. Azalduahal didazue hau? Gurasoak hainkonsziente dira honetaz?Umearen lehenengo urteetan izugarrizko bilakaeragertatzen da. Lehenengo hiru urteetan aldaketahandiak gertatzen dira eta era oso azkarrean.• Garapen fisikoaHazkunde fisiko eta muskular bizkorra dago, etahorri ezker motrizitatean aurrerapen handiakegiten dira, beste askoren tartean, adibidez,gauzei heltzea edo oinez hastea.Zentzumenak aldi berean joaten dira garatzen,ukimena delarik gehien erabiltzen duena munduaikuskatzeko.• Garapen intelektualaLehenengo bi urteetan zehar umea bere buruaeta inguratzen duen mundua bereiztera heldukoda, hau da, bere buruaren kontzientzia hartukodu.Lengoaia agertzen da. Hasieran, soinu solteekinhasiko zaigun umea handik hilabete batzuetaraberba motelka hasiko zaigu, eta gero, lehenberbak entzungo dizkiogu, non berba bakarbatek pentsamendu osoa adierazten duen, etaazkenik esaldi osoak egingo ditu.• Garapen sozialaHasieran umearen barrea xede gabeko keinubat besterik ez da, baina laster keinu hori bestegizakiei zuzentzen hasiko da. Lehenengo edonoriegingo dio irribarre berdina, baina geroxeagoondo bereiztuko da nori zer egiten dion.Orduan, besteei zuzendutako barreak edonegarrak jadanik sentimenduen adierazpenakizango dira.Laburtuta, aipatutako aurrerapenak eta bestehainbat gertatzeko, faktore bi dira behar-beharrezkoak:heldutasuna eta ikasketa.Heldutasuna nerbio sistemaren garapenak markatzendu, baina ez da nahikoa, eboluzionatzekoezinbestekoa da berari lotuta ikasketa prozesubat egotea. Nola ikasten du umeak? Aldebatetik, imitazioaren bidez eta bestetik, bereingurua aztertuta.Hor dago familiaren garrantzia. Umeari maitasunaadierazten bazaio, maitatzen ikasiko du, etaseguru eta fidakor sentituko da. Berba egitenbazaio, berbetan ikasiko du...Esploratzekoaukerak ematen bazaizkio, bere ingurua ezagutzenjoango da...Nire ustez guraso gehiengoak oso konszienteakdira urte hauen garrantziaz eta jakituria zehatzikez duenak ere, umea babesteko eta estimulatzekosena izaten du. •Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko negua9

12tik 18 urtera 18raAintzane Gandiaga, Izaro Retolaza eta Jabi GorbeaXemein Astialdi taldeko begiraleak• MARKINA-XEMEINAdoleszentzia: Ez ume ez helduizatearen garai kritikoa. Aisialdia.Gure adoleszenteen aisialdiadela eta: zer egitendute euren aisialdian?Atsegin dute egiten dutenhori? Guk, gurasook, bultzatuahal dugu nola edohala euren aisialdia "gozamenosasuntsu" bat izateko?Honetaz hausnartzekoeskualdean bertan, Markina-Xemeinen,25 urte beteduen aisialdiko talde batdaukagula, aproposa deritzogueurei galdetzea.Aisialdia gora, aisialdia behera,aisialdirako astia behar da ezta?Gaur egungo adoleszenteek baduteastirik horretarako?Noski, aisialdia eta astia lotuta doaz,astirik gabe ez baitago aisialdirik. Gauregungo adoleszenteek, euren aisialdirakogero eta aukera gehiago dituzte baiastegun zein asteburuetan eta askotanaukera horiek guztiengatik, aukeratubeharrean aurkitzen dira.Guk zera esan genezeke: astia badutelabaina ez dutela behar bezala erabiltzen.Izan ere, astean zein asteburuanzehar hainbeste gauza egin ondoren,geratzen zaien asti horretan orokorreanpasotismoan erortzen baitira.Hemen astia esatean, beraiek nahi dutenaegiteko geratzen zaien denboraz arigara eta hor kokatuko genuke guk hainzuzen, gure lan esparrua. Hitz gutxitanesanda, astia probetxuzko zerbaitean(aisialdia) bihurtzeko gai ez den adoleszentearilagundu edo aukera batzukeskaintzea. Goian aipatu bezala, asteanzehar burutzen dituzten ekintza guztiakdirela eta, denbora librea erabat murriztuagelditzen zaie eta egoera honekgure taldeko dinamika aldatzera eramangaitu; urte askotan ohitura izan dugunbezala gazteekin larunbatero elkartubeharrean, hamabostean behin (gutxigorabehera)elkartzen hasi ginen iazkoikasturtean.Zuen ustez, zer nola bizi dute eta zernola bizi beharko lukete adoleszenteekeuren aisialdia ondo bainohobeto pasatzeko era osasuntsubatean?Hasi orduko, adoleszenteen adin tarteaoso zabala da eta garai bakoitzakbere ezaugarriak ditu.Adoleszenteen ezaugarrinagusia noraezean aurkitzendirela da, ez dira ez ume eznagusiekin identifikatzen (etengabekoborrokan dabiltza).Gure ustez, adin honetako gazteakgustura sentitzeko ezinbestekoada euren beharraketa interesak entzutea eta kontutanhartzea. Ondoren azaldukodugun bezala, honek ez duinolaz ere esan nahi eurek nahiduten guztia egin behar dutenik.Gure zeregina nahi horiek erantzungodituzten ekintzak modu egokian bideratzeada, hau da, euren iniziatiba eta partehartzea bultzatuz. Izan daitezela eurek,beti ere monitoreon laguntza eta aholkuekin,zer egin proposatzen dutenaketa baita ideia horiek aurrera eramatekolan egiten dutenak ere. Honela, eurakdira protagonista, baloratuak sentitzendira, konfiantza irabazten dute eta aldiberean, heldutasun bat hartzen doaz,euren ideiak aurrera eramateko.Guzti honetan, garrantzitsuena eurenkabuz ikasten dutela da, esperientzienbitartez ikasten dute. Gure ustez hau daaisialdi aberasgarri baten muina, gustukoekintzak egin, ondo pasatuz eta norbereburua aberastuz.Batzuk diote, gazteei (eta ez haingazteei) dena eginda ematen zaiela,gauza gehiegi dutela, txikitatiknabari dela ez dakitela jolastu ereegiten….zenbateraino da egia hau?Neurri handi batean egia da eta askotankomentatu dugu monitoreok ere gero tazailagoa dela euren gustuei erantzutea.Horren arrazoi nagusia gaur egungogizarteak transmititzen dituen baloreetanaurkitzen dela uste dugu. Horregatik,gure taldean balore horiek albo baterautzita, bestelako eredu batzuk transmititzenahalegintzen gara (batez ere taldelanean eta harremanetan oinarritzendiren baloreak) eta denborarekin ikustendira fruituak, gure ustez behintzat.Adibidez, 15 eguneko kanpamentuannabaria izaten da batez ere lehenengozdatozen ume eta gazteengan, lehenengoegunetik azkenengora ematen dutenjarrera aldaketa, gauzak konpartitzekoorduan, antolatzeko orduan, e.a. Azkenfinean, talde baten partaide sentitzendira, talde-lana eta elkarbizitzarako baloreakeskuratzen dituztelarik.10Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko negua

elkarrizketaAisialdiak, talde-elkarteetan ibiltzeadakar ezinbestez?Ezinbestekoa ez da baina argi dago taldeanibiltzeak onura asko dakartzala.Azken finean, adoleszente bat gai dabere kabuz bere aisialdia betetzeko,baina bistakoa da talde batean egonda,askoz aberatsagoa izango dela bereaisialdia: harremanak landu, besteenganakoerrespetua, talde-lanaren garrantziazjabetu, taldekideengandik ikasi, e.a.Azken baten, gizarte honetan hain baztertuakdauden balore horiek lantzenlagunduko dio taldean ibiltzeak eta bizipenhauek, bere burua hobeto ezagutzeneta bere nortasuna eratzen lagundukodiote.ADOLESZENTEEIZUZENDUTAKO ZENBAITAHOLKU:• Helduen lekuan jartzensaiatzea haien jarrera ulertzeko.• Eskaerak era arrazoituanplanteatzea.• Planteatutako eskaerakberen gain hartzekoerantzukizuna erakustea.GURASOEI ZUZENDUTAKOZENBAIT AHOLKU:• Eskaerak eraso pertsonalgisa ez hartzea, adoleszenteenaldaketa prozesuaren partegisa baizik.• Garrantzirik gabekotxikikeriagatik ez eztabaidatzea.• Apurka apurka, zenbaiteskaeretan askatasunaematen joatea.Aisialdian zein da gauzarik garrantzitsuenazuen ustez?Aisialdian burutzen diren ekintzak norberegustukoak izatea eta bere bizitzakoparte garrantzitsu bezala hartzea. Gurealdetik, ezin dugu ahaztu aisialdia hezkuntzarenatal bat dela, (hezkuntza ezformala).Hau horrela izanik, ekintzakbitarteko bezala hartzen ditugu, eta ezhelburu bezala.Lehen aipatu bezala, aisialdian berezikiazpimarratuko genukeena da esperientzienbitartez ikasten dela, norbere gustukoesperientzien bitartez eta ahal denneurrian inposaketak erabat baztertukogenituzke.Posible al da gurasoek ere eurenseme-alaba adoleszenteekin aisialdiakonpartitzea?Uste dugu hala izan behar duela bainaoso zaila dela. Alde batetik, gurasoekumea babestu beharra sentitzen dute;eta bestetik, seme-alabek, jada ez dutehorrenbesteko gurasoen dependentziariksentitzen, nahiago baitute euren kabuzibili eta bizipen berriak ezagutzea."Urte berriak, asmo berriak". Zer proposamendauzkazue gurasoentzateuren seme-alabak aisialdi osasuntsueta dibertigarri bat izateko?Gure aholku xumea da adoleszenteaulertzen ahalegintzea, nola? Lehenik etabehin beraiei entzun, eta ahaleginduideia eta burutazioak lehenengotik ezbaztertzen. Gogoratu behar da garaihauetan guraso eta seme-alaben artekoetengabeko konflikto hori sarri eman daitekeelabaina komenigarria litzateke haualbo batera utzi eta kontutan izateaseme-alaba horiek apurka-apurka geroeta helduagoak direla. Azken finean,adoleszentea bere nortasuna eraikitzenari den izaki aktibo bat bezala kontsideratubehar dugu. Honela, seme-alaba etagurasoen arteko borroka baretuko litzateke,bien arteko konfidantza sortuz.Honek bi parteen ahalegina eskatzen du,batez ere gurasoena. Abiapuntu honetatikhasi beharko lukete gurasoek eurenseme-alabekin aisialdi osasuntsu bat eradibertigarriagoan bizitzen. •liburu interesgarriaAdolescenciaLa adolescencia comprende a chavalesque todavía no se identifican con los jóvenespero que han dejado de ser niños. Espor eso que una de las características delos adolescentes es su desorientación.Para que el adolescente se sienta a gusto,deben tenerse en cuenta sus intereses yconsiderar sus necesidades sin que elloconlleve que siempre tengan que hacertodo lo que ellos quieran.Hay que responder a sus necesidadesmediante actividades que les gusten yque hayan sido promovidos y organizadospor ellos en alguna medida. De esta formase sienten valorados y adquieren responsabilidadesy confianza en sí mismo.Está demostrado de que la mejor formade madurar y aprender es divertirse experimentando.Egiteko Prest! 9. zenbakia 2 0 0 3 k o n e g u a11

DenentzatKolore guztiakIñaki GoitiaInmigraziorako teknikaria• LEA-ARTIBAIKO AMANKOMUNAZGOALea-Artibain ateak zabalik danontzatMomentu honetan, Lea-Artibain EuroparBatasunetik eta Europar Eremu Ekonomikotikkanpoko nazionalidadea daukien 740 etorkininguru dago. "Etorkin" berbea danontzat erabiliarren, hainbeste errealidade, guztiz ezbardinak,batzen dauz berba horrek. Jakin beharradago 40 herrialde baino gehiagotik etorriakdirala, bakotxa bere kultura, hizkuntza etaidentidadeagaz.Etorteko zergaitiak be ugari dira (batez be ekonomikoaketa politikoak) baina, hori bai, danakdatoz etorkizun hobeago baten bila, eurenjatorrizko herrietan ez daukielako etorkizunegoki bat jasoteko baldintzarik.Arazo nagusia "paperena" dabe. Euren egoerenarteko aldea be handia da. Zortea eukidabenek paperak lortu ahal izan dabez, beharegiteko eskeintza baten bidez. Baina abenduaren21etik aurrera, Estatuan indarrean sartudan lege barria dala-eta, bide hori be itxi jake.Une honetan hemen erregularizau barik dagoanetorkin batentzat, behar egiteko baimenalortzea ia ezinezkoa bihurtu da. Paperik ezbadaukie ezin dabe beharrik egin eta gelditzenjaken bide bakarra, nahi eta nahi ez, azpiekonomianjardutea edo gizarte zerbitzuetakodirulaguntzetatik bizitzea da. Horri, etxebizitzalortzeko zailtasunak, hizkuntza arazoak etakultura edota erlijino ezbardin bat eukiteagehitzen badeutsagu, samur ulertuko doguaskoren egoerea ez dala bape erreza.Horrezaz ganera, asko gurasoak dira etaeuren familiak jatorrizko herrietan itzi beharizan dabez; horregaitik, buruan daukien gauzabakarra hareei dirua bialtzea eta ahalik eta arinenbertora ekartea da.Eskualdean 70 ume eta gazte etorkin ingurudago, Lehen etaB i g a r r e nHezkuntzakoikastetxeetan.Kopuru hori gorajoango da.Legearen arabera,etorkin batekbere familiaekarteko eskubideadaukabakar-bakarrikbeharrerako baimenabarriztaurik daukanean, eta praktikan,hori ez da lortzen gitxienez 3 urte pasatuarte, eta horrek drama ekarten dau familiara.Momentu honetan makina bat pertsonadago euren familiak ekarteko tramiteak egiten.Gure ikastetxeetako gelak aldatzen dabiz. Horierrealidadea da eta errealidade aberasgarriaizan be. Bakotxa bere hizkuntzeagaz, bere kultureagazeta bere izaereagaz. Zenbat eta gazteagoaizan, umearen integrazinoa orduan etaerrezagoa da. Zailtasunik handienak DBHngertatzen dira. Hezkuntza Sailak ume etorkinakeskolaratzeko plana onartu barri dau,umeon integrazinoa erreztuteko asmoz. Horigarrantzitsua izanik be, ikastetxeetako lagunenarteko harrerea da garrantzitsuena. Alkarregazjolastuz, alkar ezagutuz lortzen da benetakointegrazinoa, eta epe luzera begira benetanbalio dauena da.Lehenengo eta behin normaltasun osoz etamodu positiboan landu beharra dago etorkinengaia. Horretarako gurasoen benetako inplikazinoabehar da, umeentzako eredua diralako.Lehen pausua gure herrian bizi diran etorkinenerrealidadea ezagutzea izango litzateke.Zelan? Ba ume etorkinen gurasoakaz hartuemonetanjarriz, hartu-emon horreek landuz,alkar ezagutuz eta geure laguntza eskeiniz.Holan, umeek prozesu hau danau naturaltasunosoz ikusiko dabe eta berehala bereganatukodabe. Bestetik, umeei balore positiboak transmititzeaoso garrantzitsua da.Normalizazinoa lortzeko eta danoi inmigrazinoarenganeko balore positiboak helduarazoteko,etorkinen integrazinoarenaldeko sentsibilizazinokanpainabat jarridogu martxan,"Lea-Artibaindanontzatateak zabalik"lelopean. Honegaz adierazo nahi doguna zerada: gure eskualdean hemen bizi garan danontzatlekua dagoala eta etorkizuna guztiona dala.Lelo hau sendotzeko, eta bultzatu nahi doguzanbalore gisa, ondokoak egongo litzatekez:aniztasunak aberastuten gaituala; ezbardintasuneanbardinak garala; adiskidetasunak ezdaukala mugarik; giza eskubideak unibertsalakdirala; lurra maite eta lantzen dabenentzatdala; danok etorkizun hobeagoaren bila gabilzela;alkarregaz komunikauta hobeto ezagutukodogula alkar; maitasunak ez daukala kolorerik;sentimentuek ez daukiela arrazarik; irribarreakez dauela pasaporterik behar; alkarezagutzeak denok aberastuten gaituala…Guzti honeek seme-alabakaz lantzeko aproposakdira.Sentsibilizazino kanpaina honen lehenengourratsa Lea-Artibaiko Amankomunazgoko2004ko egutegia plazaratzea litzateke.Egutegian agertzen dana euskal ezkontza tradizionalada, antxinako arropakaz baina errealidadebarria agertuz, hau da, jatorriz besteleku batzuetakoa dan jentea etorten dagoala,gure artean bizi dirala eta askok euren etorkizunerakoproiektua hemen daukiela. Holan,gure euskal ezkontzako nobioa senegaldarrada, eta nobia, ostera, Lekeitiokoa; hori dala-ta,ikusiko dozuezan irudiak zuen seme-alabakazhemen aitatutako gai askoren gaineannormaltasun osoakaz berba egitekoaukerea emongo deutsue. Hori lortuezkero lehenengo pauso garrantzitsu batemonda eukiko genduke.Egutegi hau udaletxeetan, turismobulegoetan eta Lea-ArtibaikoAmankomunazgoko egoitzaneskuratu leiteke; euskal ezkontzarakoegin genduan argazki saioarenprozesu osoa ikusteko aukeraeukiko doguAmankomunazgoan martxoraarte, bai argazkietan eta baiikus-entzunezko muntaiabaten be. •12Egiteko Prest! 9. zenbakia 2003ko