urrunZerdagoenSahara!Zer moduz Saharan? Iskanbilahandia al zegoen? Arriskurikbizi izan al duzue?Horrelako hamaika galdera entzunbehar izan genituen azaroan, Tinduferrefuxiatu kanpamentutiketorri ginenean. Guk arriskuriksentitu edo bizi izan ote genuen?Baina iskanbila guztia Sahara okupatuanizan zen <strong>eta</strong>! Ez ote dirakonturatzen —genion batak besteari—gu ehunka kilometrora geundela?Tinduf kanpamentua Aljeriako lurraldean kokaturikdagoela? Askok <strong>eta</strong> askok ez dakite Sahara okupatuan,Marokoren menpe dagoen lurraldean, edoerrefuxiatu kanpamentuan bizitzearen arteko aldeazein den. Errefuxiatu kanpamentua Aljeriako lurr<strong>eta</strong>negoteak babesa ematen die 200.000 sahararri, Marokokezin baitu horiengana joan <strong>eta</strong> haien anai-arrebeilurralde okupatu<strong>eta</strong>n egiten ari zaizkien basakeriakegin. Eskerrak!Gai hau zertxobait argitzeko asmoz, hona hemen zenbaitargibide: Saharako lurraldea bi pusk<strong>eta</strong>tan dagobanatua; Sahara okupatua, lurralderik aberatsena, Marokokoarmada <strong>eta</strong> poliziaren menpe dago 1975. urteanmilitarki menperatu zutenetik. Hor gertatu dira (<strong>eta</strong>gertatzen ari dira) lehen aipatutako basakeriak (ehunkahildako, desagertu, torturatu…). Beste batzuk lurraldelibrean bizi dira, militarki okupatua ez dagoenzatian, zati pobrean. Lurralde hori 2.600 kilometro luzeden harresi batez banandua <strong>eta</strong> bost milioi minazinguratua dago. Eta azkenik, beste asko, 200.000 laguninguru, Tindufeko basamortuan bizi dira (Aljeriakutzitako lurr<strong>eta</strong>n); hor bizitzeari “bizitzea” esaten badiogu,behintzat! Kanpamentu hori<strong>eta</strong>n izan gara gu,<strong>eta</strong> handik etortzen dira uda pasatzera geurera.Sahara okupatua <strong>eta</strong> Tindufeko kanpamentuen arteanbost bat orduko bidea dago. Errepideak oso txarrak dira.Kanpamentu<strong>eta</strong>n lasai egon ginen; bagenekien beste estatubat zela <strong>eta</strong> Aljerian ez zirela sartuko. Baina tentsioanabaria zen; beren senitartekoak ari ziren jipoiak jasotzen<strong>eta</strong> desagertzen.Kontuak kontu, han bizi den egoera politikoa <strong>eta</strong> giza eskubideenurraket<strong>eta</strong>n ez naiz sartuko; bakoitzak ulertukoditu bere erara. Dena den, merezi du aipatzea zenbait herritarboluntario gisa egiten ari den lana:
31WADNA TALDEAAgian, herritarrontzat, Wadna taldea da ezagunena. Talde horren bidezetorri ohi dira gaztetxoak urtero <strong>Zestoa</strong>ra (Tindufeko kanpamentutik),Oporraldiak Bakean programaren baitan. Horrez gain, Tinduf kanpamentuerrefuxiatura bidaltzeko janari bilk<strong>eta</strong> egiten dute urtero. Eta inguruko herri<strong>eta</strong>kojanari bilket<strong>eta</strong>n ere parte hartu ohi dute. Hitzaldiak <strong>eta</strong> Saharakoegoera hobeto ulertzeko kanpainak ere aurkezten dituzte, umeen ongietorriakere antolatzen dituzte… Kanpamentu<strong>eta</strong>ko beharrei erantzuten saiatzendira ahal den neurrian. Zenbait urt<strong>eta</strong>n, eguzki plakak bidali izan dituzte,<strong>eta</strong> jartzera bertarajoan ere bai…TEBALHerritar taldetxo bateksortu zuen Tebalelkartea duela bosturte, orain taldea handituegin bada ere.Orduz geroztik, isilpekolanean ari diraamets bat egi bihurtunahian. Bi hitz<strong>eta</strong>nesanda, eguneroko elikadurak —barazkiak, batez ere— basamortuanbertan lortzea du helburu proiektu horrek. Ben<strong>eta</strong>n proiektuaurrerakoia da, hainbat buruhauste baina aldi berean pozakematen ari dena. Sinesgaitza badirudi ere, ura dago basamortuhorr<strong>eta</strong>ko azpigune batean. Ura ateratzeko motoponpak, hazibereziak, berotegiak <strong>eta</strong> antzeko teknologiak lortu, <strong>eta</strong> hara eramandituzte; pixkanaka, guda irabazi diote basamortuari <strong>eta</strong>hango bero izugarriari.Horrekin batera, eskola bat ere eraiki <strong>eta</strong> martxan jarri berri dute,400 bat familiak bere baratzeasortu <strong>eta</strong> aurrera ateradezan beren haima ondoan.Eskola horren bidez, baratzehori aurrera ateratzen erakutsikozaie, gauzak nola egin,haziak nola lortu…Hurrengo erronka hiltegi batjartzea izango omen dute,eguzki plaken bidez hozkailuerraldoiak ipintzea. Horrela,haragia oinarrizko osasunbaldintzatan izango lukete.Aipatzekoa inguruko zenbait talde <strong>eta</strong>enpresak proiektu horri eman dioten babesa;horien artean daude Saharautz <strong>eta</strong>Enkarterri taldeak, BBK, Bombas Azcueenpresa <strong>eta</strong>, azkenaldian, <strong>Zestoa</strong>ko Udalaere bai.LEOK´KEta, azkenik, nola ahaztuko gara, ba, Leok´ktaldeko gure rockeroez? Horiekerakutsi digute hamaika era daudela sahararreilaguntzeko. Haiek musikarenbidez laguntzea erabaki zuten. Diskobat atera zuten denbora librean, <strong>eta</strong> horrensalmenta <strong>eta</strong> zuzeneko emanaldi<strong>eta</strong>nlortutako diru guztia Saharako emakumeeilaguntzeko erabiliko dute.Rockero beterano horiek ereduhartuz, lagundu dezagun bakoitzakgure erara: batzuek, harajoanez; beste askok, hemendikahal duguna bidaliz edo udanhaurren bat etxean hartuz… Betiereherri berezi horr<strong>eta</strong>z ahaztugabe. Haiek hamaika aldizesan ziguten gu hai<strong>eta</strong>z ez ahazteazela beren azken esperantza.Ni ez naiz ahaztuko; hitza ematendizuet.Karmelo Arrizabalaga