EZAGUTZA HAU: BIDEZKOA,BERANDUKOA ETA… KALTERAKOA?Javier Uncetabarrenechea LarrabePolitika Zientzietako eta Soziologiako doktore. Politika Zientzietako espezialitateaEHUko Nazioarteko Harremanetako irakasleaBeste gerra handi bat lehertzea, Europan eskala handiko gatazkarik izatearen ideia,belaunaldi oso bat gudu zelai beltz batean inor hiltzera edo bera hiltzera joan behar izatearenbeldurra, gaur egun pentsaezina da, eta zientzia (edo politika) fikzioko kontakizun ilunpetsubatean baizik ez dirudi posible izango litzatekeenik. Historiara begiratu laster bat egiteakerakusten digu zenbateraino den bakealdi hau ohiz kanpokoa gure historian. Lorpen zoragarrihori aski da, berez, oraintsu Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izana ondobaino hobeto justifikatzeko. Arazoa da ezagutza hori egungo Europar Batasunaren politikeiemandako onarpen akritikotzat sumatua izatea.Prozesuaren bultzatzaileek asmatu zuten arazoaren diagnosian: Estatu subiranotasunarenikuspegi absolutuak, eta harekin batera nazionalismo asaldatu batek (mende batez bainoluzaroxeago arretaz bultzatua), hondamendira eraman zuten Europa. Kausa nagusiadagoeneko zehaztuta, konponbide bat bilatu behar zen, historiak erakusten baitigu ez zela askiadierazpen (eta prozesu) boluntaristekin, gerra saihesteko. Eta konponbidea zen, SchumanAdierazpenean esan zen bezala, Frantziaren eta Alemaniaren arteko gerra “pentsaezina ezezik, benetan ezinezkoa ere” izan zedin lortzea. Proposaturiko konponbidea, honezkero,ondo ezaguna da (subiranotasuna partekatzea, Estatuz gaindiko erakunde baten esparruan),baina oraindik ere harritzekoa da haren ausardia eta izaera berritzailea. Subiranotasunpartekatu baten ideia bera bazirudien bi terminoren arteko kontraesana zela, baina problemaebazteko giltza aurkitu zen. Aurrekaririk gabeko esperimentu hori egiteko arloa (ikatza etaaltzairua) ez zen kasualitatez aukeratu. Armagintzari hain estu lotutako arlo batean Estatuzgaindiko goi agintaritza bat eratzeak egia bihurtu zuen Schuman Adierazpena: Frantziareneta Alemaniaren arteko gerra (Europako gerra, hortaz) pentsaezina ez ezik, benetan ezinezkoere bihurtu zen.Arrakasta horrek europar integrazioko prozesuaren bultzatzaileak animatu zituenbeste proiektu askoz handinahiago bat proposatzera: Europako Defentsarako Erkidegoasortzea. Europako historian kritikoa zen une batean, elite txiki batek konponbide ausarteta berritzailea proposatu zuen (Estatuz gaindiko erakunde baten barruan subiranotasunapartekatzea). Konponbide hura nekez onartuko zuketen gehienek, bi mundu gerretakogorrotoa eta izugarrikeriak oraindik oso gogoan zituzten herritarren artean. Haien porrotaketa ikuspegi funtzionalista baten garaipenak (Europako Ekonomia Erkidegoaren ItunaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-379
Javier Uncetabarrenechea Larrabeeratzean gauzatutako ikuspegia) proiektua salbatu zuten; horren zenbait eragin, baina,kalterako izan direla agertu da gerora. Integrazio prozesua bultzatzen zuen elitea ohituegin zen herritarren parte hartze aktibo eta kontzientearen ezein formatatik ihes egitera.Parte hartze hori arriskutsutzat jotzen zuten Europarako hil edo bizikoa zen proiektuarenbiziraupenerako. Europako herritarren egia entzuteari zioten beldur hori, eta merkatuaardatz duten erreformen espiral baten aldeko apustu irmoa: horra hor integrazio prozesuakgaur egun duen krisiaren kausa nagusiak.Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izana, sei hamarkada inguruan“Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak eta giza eskubideek aurrera egin dezaten”egindako ekarpenagatik, dudarik gabe ezagutza bidezko bezain berandukoa da. EuroparBatasuna, haren goi karguak eta Europako herrialdeetako agintari nagusiak, haren politikaketa zerumugak, errotik hain pobreak, berekoiak eta epe laburrekoak direnak, ezin dirakonparatu Bigarren Mundu Gerraren ondoren eta bonba atomikoaren aroko Gerra Hotzarenhastapenetan Europa berriz eraikitzeko demari erantzun behar izan ziotenek erakutsi zutenberrikuntza ahalmenarekin eta asmoen bikaintasunarekin. Iraganeko merezimenduek ezdigute eragotzi behar Europar Batasunari egin beharreko kritika egiten, gaur egun ez baitumailarik ematen, eta ez baitu oso garbi etorkizunean zer rol izango duen. Egiazko dramada Europa inoiz baino beharrezkoagoa dela, eta integrazio prozesuaren oraingo miseriekbelaunaldi oso batek hori ahaztea ekar dezaketela.80EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3