Argitalpena deskargatu - Eurobask

Europar Batasuna,bake-eragiletzat:kontraesanak eta XXI. menderako demakHEZKUNTZA, HIZKUNTZAPOLITIKA ETA KULTURA SAILADEPARTAMENTO DE EDUCACIÓNPOLÍTICA LINGÜÍSTICA Y CULTURAKANPO HARREMANETARAKOIDAZKARITZA NAGUSIASECRETARÍA GENERALDE ACCIÓN EXTERIOR

BATZORDE ANTOLATZAILEAEUROBASKEuropako Mugimenduaren Euskal KontseiluaConsejo Vasco del Movimiento EuropeoJosé María González Zorrilla. Presidentea.Igor Filibi Lopez. Presidenteordea.Lorena Lopez de Lacalle. Presidenteordea.Ángel García Ronda. Presidenteordea.Carmelo Barrio. Presidenteordea.Nicolás de Miguel Vélez. Presidenteordea.Eusebio Cadenas. Batzordekidea.Eusebio Gainza. Batzordekidea.José Poza. Batzordekidea.Isabel Aspe-Montoya. Zuzendari teknikoa.Argitaraldia:Ale kopurua:2013ko martxoa1.200 ale© EUROBASKEuropako Mugimenduaren Euskal KontseiluaConsejo Vasco del Movimiento EuropeoInternet:Argitaratzailea:Fotokonposizioa: SACALInprimaketa:www.eurobask.orgEUROBASKEuropako Mugimenduaren Euskal KontseiluaConsejo Vasco del Movimiento EuropeoSACALISBN: 978-84-695-7231-3D.L.: VI 221-2013LAGUNTZAILEAK:Eusko Legebiltzarra.Kanpo Harremanetarako Idazkaritza Nagusia. Eusko Jaurlaritza.Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila. Eusko Jaurlaritza.Arabako Foru Aldundia.Bizkaiko Foru Aldundia.Gipuzkoako Foru Aldundia.

Europar Batasuna, bake-eragiletzat:kontraesanak eta XXI. menderako demakAurkibideaAurkezpena.JOSÉ MARÍA GONZÁLEZ ZORRILLA ................................................................................ 9EUROBASKeko presidentea.Sarrera.Europa etxea.BAKARTXO TEJERIA OTERMIN....................................................................................... 11Eusko Legebiltzarreko lehendakaria.Bakearen Nobel saria: europar integrazio handiago baten alde lan egiteko akuilu.JO LEINEN............................................................................................................................. 13Nazioarteko Europar Mugimenduko (EMI) presidentea.Artikuluak.Europar Batasuna: presentzia etenkorra munduan.JOANA ABRISKETA............................................................................................................. 15Ikerketako eta Nazioarteko Harremanetako dekanordea. Zuzenbide Fakultatea.Deustuko Unibertsitatea.Nobel sari bidezko eta beharrezkoa, baina berandu.FRANCISCO ALDECOA....................................................................................................... 17Nazioarteko Harremanetako katedraduna. Madrilgo Complutense Unibertsitatea.Jean Monnet katedraduna.Globalizazioa, krisia eta Europar Batasuna: bakea, etorkizuna eta itxaropena.JUAN JOSÉ ÁLVAREZ...........................................................................................................19EHUko Nazioarteko Zuzenbide Pribatuko katedraduna.Bakearen Nobel saria eta Europar Batasuna: bultzada bat, garai zurrunbilotsuetan.MIKEL ANTON ZARRAGOITIA......................................................................................... 21Mugaz Gaindiko Lankidetzarako ordezkaria. Eusko Jaurlaritza.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-35

Bakearen alde, “Gora Europa!” bat.CARMELO BARRIO BAROJA............................................................................................. 23EUROBASKeko presidenteordea (PP).EB: Europa bake “bare”tik bake “goxo”ra.JOXERRAMON BENGOETXEA.......................................................................................... 25EHUko Teoria Juridikoko irakaslea.Europar Batasuna, bakea eta gizarte justizia.GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR.................................................................................. 27Euskal Autonomi Erkidegoko Auzitegi Nagusiko Sozial Saileko magistratua.EHUko irakaslea.Europaren bahiketa.EUSEBIO CADENAS............................................................................................................ 29EUROBASKeko zuzendaritzako kidea.Ares eta Tyr, arbuiaturik.MARÍA JESÚS CAVA MESA................................................................................................ 31Europako Erkidegoko Zuzenbideko katedraduna. Deustuko Unibertsitatea.Europar Batasunak bake-eragiletzat duen potentziala.CRISTINA CHURRUCA MUGURUZA................................................................................ 35Nazioarteko Ekintza Humanitarioan Erasmus Mundus masterreko zuzendaria.Pedro Arrupe Giza Eskubideen Institutua. Deustuko Unibertsitatea.Spleen Bruselan.NOÉ CORNAGO.................................................................................................................... 39EHUko Nazioarteko Harremanetako irakasle titularra.Nazioarteko Lankidetza ez Zentralizatua: Bakea eta Garapena Masterraren zuzendaria.Europako gizarte eredua, integrazio prozesuaren kontakizun gisa.JOSÉ LUIS DE CASTRO RUANO....................................................................................... 41EHUko Nazioarteko Harremanetako irakasle titularra. Jean Monnet katedrako titularra.“Bakea nahi baduzu, egizu lan justiziaren alde”: Europar Batasuna eta Nazioarteko Zigor Auzitegia.JOSÉ LUIS DE LA CUESTA ARZAMENDI........................................................................ 43Zuzenbide Penaleko Nazioarteko Elkarteko presidentea (AIDP).EHUko Uda Ikastaroen zuzendaria.Europarrak.NICOLÁS DE MIGUEL......................................................................................................... 45EUROBASKeko presidenteordea (UPyD).6EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

Europarra izatearen harrotasunagatik.JAVIER ELZO........................................................................................................................ 47Deustuko Unibertsitateko katedradun emeritua.Nobel sari bat, Europako egiturazko bakerako.IGOR FILIBI........................................................................................................................... 49EUROBASKeko presidenteordea (EAJ-PNV).EHUko Nazioarteko Harremanetako irakaslea.Europar Batasuna: bake-eragile bat, edo kio nabarmenak dituzten 27 ahots.EUSEBIO GAINZA................................................................................................................ 51EUROBASKeko zuzendaritzako kidea.Ospakizunerako arrazoi.Mª CARMEN GALLASTEGUI............................................................................................. 55EHUko Ekonomia Analisiaren Oinarrietako katedraduna.Europar Batasuna = Bakea.ÁNGEL GARCÍA RONDA.................................................................................................... 57EUROBASKeko presidenteordea (PSE-PSOE).Zer esan nahi du bateratu hitzak?JOSU JUARISTI..................................................................................................................... 59Kazetaria. GARA.Europako erakundeen beharrezko eraikiberritzea.LORENA LOPEZ DE LACALLE.......................................................................................... 61EUROBASKeko presidenteordea.Eusko Alkartasunaren Nazioarteko politika idazkaria.Bakearen Nobel sariaren inguruko polemikak.MIKEL MANCISIDOR.......................................................................................................... 65UNESCO Etxea – Euskal Herriko UNESCO Zentroko zuzendaria.Europa gaixorik dago… baina ez hilik.JOSÉ MARTÍN Y PÉREZ DE NANCLARES....................................................................... 69Nazioarteko Zuzenbide Publikoko katedraduna. Salamancako Unibertsitatea.Atzerri Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioko Nazioarteko Aholkularitza Juridikoko burua.Oroimenaren mugatutasuna eta elkartasun printzipioa.MARÍA OIANGUREN IDIGORAS....................................................................................... 71Gernika Gogoratuz Bakearen Aldeko Ikerketa Zentroaren zuzendaria.Gernika Gogoratuz Fundazioa.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-37

Europar Batasuna: eskualde gobernantzako eredua, segurtasun globaleko aktore eskasa.BEATRIZ PÉREZ DE LAS HERAS...................................................................................... 73Europar Batasuneko Zuzenbideko katedraduna. Deustuko Unibertsitatea.Europar Batasuna eta Bakearen Nobel saria: hobe berandu, inoiz ez baino.JOÃO DIOGO PINTO............................................................................................................ 75Nazioarteko Europar Mugimenduko (EMI) idazkari nagusia.Erasmuserako Nobel saria.JOSÉ POZA ........................................................................................................................... 77EUROBASKeko zuzendaritzako kidea.Ezagutza hau: bidezkoa, berandukoa eta… kalterakoa?JAVIER UNCETABARRENECHEA LARRABE.................................................................. 79Politika Zientzietako eta Soziologiako doktore. Politika Zientzietako espezialitatea.EHUko Nazioarteko Harremanetako irakaslea.8EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

AURKEZPENAJosé María González ZorrillaEUROBASKeko presidenteaEkonomia, gizarte eta finantza krisi sakon baten erdian, Nazioarteko EuroparMugimenduak, 2012ko maiatzean, erabaki zuen Europar Batasunari eman ziezaiotelaBakearen Nobel saria, europar integrazioko prozesuak kontinentean bakeari eta adiskidetzeariegindako berebiziko ekarpenaren ezagutza gisa.2011ko urriaren 12an plazaratu zen hain sari preziatua Europar Batasunari ematekoerabakia. Nobel Sariaren Batzordeko buruak, Thorbjørn Jaglandek, erabaki horren arrazoiaklaburbildu zituen: “Bigarren Mundu Gerrako sufrimendu lazgarriak munduari erakutsi zionEuropa berri bat behar zela. 70 urtez, Alemania eta Frantzia hiru gerratan borrokatu ziren.Gaur egun, Alemaniaren eta Frantziaren arteko gerra bat pentsaezina da. Horrek erakustendu nola, asmo oneko ahaleginen bidez eta elkarren konfiantzako harreman bat eraikiz, etsaihistorikoak aliatu estu bihurtu diren”.Ohiko harriduraren ondoren, eztabaida piztu da Europako gizartean, sari horrenkomenientziaz eta egokitasunaz. Eztabaidan, nolabait ere nahasita azaldu dira EuroparBatasunak bakearen sustatzailetzat dituen helburu eta arrakastak, batetik, eta Estatukideetako batzuen ekimenez egin diren eta inola ere Europar Batasunaren erabaki eremuanez dauden esku hartze belikoak eta porrotak.Horregatik, EUROBASKek beharrezko ikusi du Euskadiko gizartean eztabaidaabiaraztea, benetan ere gai nagusitzat hartuta Europar Batasunak bake potentziatzat XXI.mendean dituen arrakastak, kontraesanak eta demak.Eztabaida horrek ez ditu alboratu nahi edozein gizarte, ekonomia eta politika prozesukaurrera egiteko behar dituen kritikak. Baina, era berean, Europar Batasunak nazioartekoezagutza garrantzitsu hori jasotzeko 60 urte baino gehiagoan egin dituen merezimenduaknabarmendu nahi ditu.Eztabaidan parte hartzeko, EUROBASKek Euskadiko gizarteko ordezkariak eta Europakogaietako adituak aukeratu ditu. Parte hartzaile horiek, artikulu labur baino distiratsuetan,beren iritzia eta analisia ekarri dute, Europar Batasunari emandako Bakearen Nobel sariagaitzat hartuta.Itxaro dugu artikulu hauek interesgarriak izango zaizkiela irakurleei, eta Euskadikogizarteak bakearen, askatasunaren, demokraziaren eta giza eskubideen europar balioekinduen eginbidea indartzen lagunduko dutela.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-39

EUROPA ETXEABakartxo Tejeria OterminEusko Legebiltzarreko lehendakariaAbenduaren 10ean, tradizioari jarraituz, Osloko Rathaus egoitza (Norvegiako hiriburukoudaletxea) Bakearen Nobel saria emateko zeremoniaren agertoki izan zen; eta 2012an,Europar Batasuna izan zen sariduna. Saria eman zuen Norvegiako Legebiltzarreko NobelBatzordeak nabarmendu zuen Europar Batasunaren lanak “nazioen arteko senidetasuna”adierazten duela, eta Alfred Nobelek 1895eko bere testamentuan Bakearen sarirakoirizpidetzat aipatutako “bake prozesu” haien antza duela.Europar Batasunari dagokionez, sariak berariaz ezagutzen du “Europar Batasunak,sei hamarkadaz baino luzaroago, Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak etagiza eskubideek aurrera egin dezaten egindako ekarpena”, eta bereziki “Europaren zatirikhandiena gerrako kontinente izatetik bake kontinente bat izatera eraldatzen lagundu” duenEuropar Batasunak jokatutako rol orekatzailea.Oraingo errealitate hau ametsa zen II. Mundu Gerran, askatasunaren alde borrokatzenziren mugimenduak bat etorri zirenean zenbait balio defendatzearen alde, hala nola, gizaeskubideak, nazioarteko lankidetza eta europar federalismoa. Oraindik gerra bukatu gabe,hastapenetako garai zail haietan, erbesteko Eusko Jaurlaritzaren inguruan egituratutakoeuskotarrek amets eta asmo zoriontsu eta egoki haiek babestu zituzten, MendebaldekoEuropako Herrialdeen Kultura Batasunean parte hartuz 1942an, eta Batasun Federalean1944an. Ez zen kasualitatea izan Jose Antonio Agirre Lehendakaria, Indalecio Prieto,Francisco Javier Landaburu, Juan Carlos Basterra eta Lezo de Urreztieta fundatzaileetakobatzuk izatea, Europar Mugimenduaren sorkuntzan. Gogor lan egin zuten gerraren ondorengonazioarteko ordena berrian posible izan zedin, alde batetik, Europaren integrazio politikofederalista bat, uste izanik hori benetako bake eta askatasun berme izango zela; eta, bestetik,nazioen eta herrien –handien nahiz txikien– erabateko garapen bat, nazio eta herri horiek–tartean Euskal Herria izanik– Europa den etxe erkide handi honen parte baitira.Europak askatasuna adierazten zuen orduan, eta adierazten du orain. Europar BatasunariBakearen Nobel saria ematearekin batera mende erdia bete da frankismoak “Contuberniode Munich” izenarekin ospetsu egin zuen hura: Nazioarteko Europar Mugimenduaren IV.Biltzarra. Han parte hartu zuten Espainiako, Kataluniako eta Euskal Herriko ordezkariek,eta biltzarrak galdegin zuen Espainia Europar Elkartean onartu ahal izateko baldintzatzatjar zedila “egiaz ordezkatzaile eta demokratikoak diren erakundeak ezartzea”, “gizakiareneskubide guztiak modu eraginkorrean bermatzea”, politikako eta sindikatuetako askatasunak,eta, besteak beste, “erkidego naturalen nortasuna onartzea”.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-311

Bakartxo Tejeria OterminGizabanakoaren eta gizataldeen eskubideak errespetatzea, bai eta gizarte eskubideak ere,Europar Batasunaren sustraian dago, eta funts sendo horren gainean eraiki da Europa etxea,demokraziaren eta giza eskubideen balioetan oinarrituta, nazioak eta herriak beren nortasuneta kultura propioarekin proiektu erkide batean elkartuta. Hortxe egin du, egin dezake etaegin behar du ekarpena Euskadik, gaur egunean eta geroan.Europako herri zahar honek bere tokia du, bere tokia behar du Europako etxe erkidean.Beharrezkoa da etengabe gogoan izatea eta lantzea, jakinik hori dela etorkizuna. Beharbadaare gehiago honelako garaiotan, krisialdiak jota gaudenean, baina inoiz ez itxaropenagalduta.Nobel saria emateko ekitaldiko hitzaldian, Norvegiako Legebiltzarreko Nobel Batzordekoburuak, Thorbjørn Jaglandek, dei egin zuen elkartasunaren eta erantzukizun kolektiboarenalde, Europar Batasunak nozitzen dugun ekonomia krisialdi larria gaindi dezan. “Hainbestepertsona errugaberi eragiten ari zaien finantza krisiaren argitan, ikus dezakegu EuroparBatasunaren euskarri den esparru politikoa orain inoiz baino garrantzitsuagoa dela.Elkarturik iraun behar dugu. Erantzukizun kolektiboa dugu”, gogorarazi zigun NorvegiakoNobel Batzordeko buruak; ez dezagun ahatz.12EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

BAKEAREN NOBEL SARIA: EUROPAR INTEGRAZIOHANDIAGO BATEN ALDE LAN EGITEKO AKUILUJo LeinenNazioarteko Europar Mugimenduko (EMI) presidenteaBakearen Nobel saria Europar Batasunari une egokian eman diote. EuropakoLegebiltzarreko lehendakari Martin Schulzek jaso zuen saria, Europako Batzordeko buruJose Manuel Barroso eta Europako Kontseiluko lehendakari Herman Van Rompuy lagunzituela. Europar Batasuneko 500 milioi herritarrei emandako saria da. Bakearen Nobel sariakEuropar Batasunak bakearen eta askatasunaren alde egindako ekarpen bikaina nabarmendudu, eta europarrak animatu ditu lankidetza eta integrazio espiritu hori are gehiago sendotzekolan egiten jarraitzera. Sariak arbuiatu egiten ditu azken urteotan gero eta maizago europarintegrazioko prozesua geldiarazten saiatu diren antieuropar guztiak. Bakearen Nobel sariariesker, europar integrazioko proiektuak are ezagutza handiagoa izango du mundu osoan.Dagoeneko Afrikar Batasunarekin, ASEANekin eta Mercosurrekin hasiak diren aliantzenantzekoak lortuko dira. Horrenbestez, Europar Batasunaren arrakasta, Europarako ez ezik,Europaz kanpo ere bada garrantzitsua.Herrialde askorentzat, Europar Batasunean sartzeak aurrerapauso handia ekarri die,askatasunari eta demokraziari dagokienez. Espainiak eta Portugalek atzean utzi zituztenbakartze politikoko hamarkadak, eta bizkarra eman zioten diktadurari. Herrialde horiekekonomia gorakada izan zuten. Europar Batasuna ekialderantz zabaltzearekin, kontinentearenzatiketa bukatu zen behin betiko. Sobiet Batasuna erori, Txekia eta Eslovakia banandu, etaJugoslavia pixkanaka desegin eta gero, herrialde berriak sortu ziren, eta herrialde horiekEuropara jo zuten. Balkanetako herrialdeei Europar Batasunera atxiki ahal izatearenikuspegia ematen jarraitu behar zaie.Europar integrazioko prozesuak Europako Estatuak bateratu ditu, eta bakea etaegonkortasuna eman. Hala ere, orain Europar Batasunak ezin du ereinotzetan bertan goxoegin, ezin du iraganetik bizi. Etorkizuneko proiektu integral bat behar du, krisialdi honetatik–bere bizialdi osoan aurre egin behar izan dion krisialdi handienetik– atera ahal izateko.Merkatu bakarra eta diru batasuna, berez, ez dira aski epe luzera 27 Estatu kideen kohesioaziurtatzeko. Nahitaezkoa da benetako ekonomia eta finantza batasun baterantz urratsakegitea, eta politika batasun bat lortze aldera.2008ko finantza krisiak Europa eta mundua astindu ditu. Krisialdia hasi zenez geroztik,Europar Batasuneko milioika lagunen bizi kalitateak okerrera egin du nabarmen. Langabeziahanditzea, enpleguaren segurtasun eza, desberdinkeria gero eta handiagoa, pobrezia handitzeaeta gizarte bazterkeria dira errealitate tristea, eskualde eta herrialde askotan. HorregatikEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-313

Jo Leinenguztiagatik, harreman egonkorragoak eta sostengagarriagoak eraikitzea ahalbidetuko duenproiektu bat behar du Europak. Hazkunde eta enplegu politika batek krisi honetatik irtetekobidea erraztuko luke.2014ko Europako hauteskundeen ondoren, beste itun bat onartu behar litzateke, europarintegrazioko hurrengo pausoak prestatzearren. Europaren etorkizunari buruzko jendartekoeztabaida zabal bat behar dugu. Horrekin, herrialde guztietako europar mugimenduak aukeraizango luke “europar proiektua” gizarte zibileko beste erakunde batzuei eta herritarreiesplikatzeko, eta horrela integrazio prozesuak aurrera jarraitzeko beharrezko sostengualortzeko. Europa merkatu handi bat baino gehiago da. Europak politika batasun bat izanbehar du, balio eta interes erkideak barrurantz eta kanporantz ordezkatuko dituena, munduosoko gure bazkideen aurrean.14EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA:PRESENTZIA ETENKORRA MUNDUANJoana AbrisketaIrakasle kontratatua, Nazioarteko Zuzenbideko eta Nazioarteko Harremanetako doktoreaIkerketako eta Nazioarteko Harremanetako dekanordea.Zuzenbide Fakultatea. Deustuko UnibertsitateaEuropar Batasuneko Estatu kideak prest al daude erakundeko kanpo politika propiotzatonartzeko? Azken urteotan Europar Batasunari (EB) buruzko edozein albiste irakurritaondorioztatzen denez, haren kanpo politika ez da kezka handiena eragiten diena EuroparBatasunari eta Estatu kideei. Kanpo politika indartsu batek barne politika indartsu batadieraziko luke, eta azken hori ez denez, nekez izan daiteke lehena. EBk, baina, ezin dukanpo ekintza atzeratu bere arazo nagusia konpondu arte, bere finantza, zerga eta ekonomiapolitikaren gabeziak konpondu arte. Munduan gertatzen denaren aurrean, ikusle hutsabaino gehiago izatea eskatzen zaio. Estatu kideek berek erakutsi zuten, Lisboako Itunekohitzaurreak adierazten duenez, erabakita zeudela kanpo politika eta segurtasuneko politikaerkide bat garatzera, europar nortasuna indartzearren.Egia da Atzerriari eta Segurtasunari buruzko Politika Bateratua baztertuta geratzen delaerakundearen eskumen esklusibo, partekatu eta osagarrien arteko sailkapen klasikotik.Horrenbestez, kokapenik gabekoa edo “sailkaezina” den politika bat da, Mangas Martinekdioenez 1 . Sistema bereizi horretan, bi dira kanpo politika garatzeko esparru ezinbestekoaeratzen duten bi erreferenteak: erakundezkoa bata, eta legezkoa bestea. Erakundezkoazden bezainbatean, Europar Kontseiluak eta Ministro Kontseiluak definitzen dituzte interesestrategikoak eta erabakitzen dituzte helburuak; gehienetan, aho batez ebatzi behar dute, etahori ez da erraza. Kanpo Arazoetarako eta Segurtasun Politikarako goi ordezkariari eta Estatukideei dagokie erabaki horiek gauzatzea. Arauzko tresnez den bezainbatean, “erabakiak”dira EBren ekintza eta jarrera bateratuak jasotzen dituztenak. Funtsean gobernuartekoaden zuzenbide eta erakunde egitura horrek guztiak, kanpo politikaren arloan, Mariscalek“europeismo defizitaren gurpila, bertute handirik gabekoa” deritzona islatzen du 2 .Are gehiago, EBk kanpoan egindako ekintzaren oinarri dira hainbat printzipio, jatorrizkozuzenbidetik nahiz zuzenbide eratorritik datozenak. Kanpo ekintzari aplikagarri zaionzuzenbideko Estatuaren konstituzio printzipioa (EBren Ituneko 21. artikuluan aldarrikatua)eta EBko Oinarrizko Eskubideen Gutuna (6.1 artikuluak itunen balio juridiko bera ematendio), hartara, nahitaezko erreferente bihurtu dira, EB egiturazko zimenduetatik bake1MANGAS MARTÍN, A., La Constitución Europea, Biblioteca Jurídica Básica, Iustel, Madril, 2005, 225. orr.2MARISCAL, N., Más allá de Lisboa: Horizontes europeos, Tecnos, 2010, 180. orr.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-315

Joana Abrisketaeraikitzailetzat identifikatuko duen politika koherente eta sendo bat egituratzeko. Gainera,aipatu beharrekoa da, besteak beste, Garapenerako Lankidetza Finantzatzeko Tresna 3 . Tresnahorrek erreferentziazko esparrua eratzen du, garapen bidean diren herrialdeekin lankidetzageografikoa finantzatze aldera; eta batik bat Milurtekoko Garapen Helburuak finkatzen ditu,EBren kanpo ekintzarekin bat etorri behar duten helburutzat.Horiek horrela, pentsa daiteke EBri emandako Bakearen Nobel saria akuilu dela bai Estatukideen batasunerako, bai munduko eskualdeetan sartzeko, batez ere, eskualdeetako herrialdeliderrekin (Brasil, Hego Afrika, Txina, India eta, jakina, Estatu Batuak, Ipar Amerikakolider eztabaidaezintzat). Gainera, dudarik gabe, Obama lehendakariaren azken agintaldian,Estatu Batuen kanpo politikak are pisu handiagoa hartuko du aurreko agintaldietan baino;beraz, adostasunak planifikatzea komeni da.Horregatik guztiarengatik, nortasun juridikoa formalki eta berariaz onartua duenhonetan, nazioarteko ordena juridikoan eskubide eta betebeharren titular izateko gaitasunaduen honetan, EBk bere buruari eman dizkion tresna horiek baliatu behar ditu, munduanindartsuago izateko.3EE 960/2009 Arautegia, Europar Batzordearena, 2009ko urriaren 14koa. Haren bitartez aldatu da EE 1905/2006 Arautegia,Europako Parlamentuarena eta Europar Kontseiluarena, garapenerako lankidetza finantzatzeko tresna bat ezarriduena.16EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

NOBEL SARI BIDEZKO ETA BEHARREZKOA,BAINA BERANDUFrancisco AldecoaNazioarteko Harremanetako katedraduna. Madrilgo Complutense UnibertsitateaJean Monnet katedraduna“Europa ez zen egin, eta gerra izan genuen”. Schuman Adierazpeneko ideia horrekadierazten du bakearen eta europar eraikuntzaren arteko egiturazko lotura. Europareraikuntzaren helburua zen gerraren arazoa proiektu kolektibo baten oinarri bihurtzea, gerrapentsaezina ez ezik egituraz ezinezkoa ere izatea lortzearren.Nobel Batzordeak, 2012ko urriaren 12an, erabaki zuen Bakearen Nobel saria EuroparBatasunari ematea. Hedabide batzuetan, baita Norvegiako batzuetan ere, ez dute egokiikusi. Europako zenbait herrialdetan ere ez, ekonomia krisiarekin lotu baita, eta ustebaitzuten orain ez zela unea. Espainian ere gaizki ulertu da sari emate hori, eta, zenbaitetan,Alemaniak –Merkelek– eta Frantziak –Hollandek– sari hori jasotzeko ekitaldian izan zutenprotagonismoa kritikatu dute. Hala ere, zentzu osoa du, Frantziaren eta Alemaniaren artekoadiskidetzearen sinbolo baitziren, eta hain zuzen ere 2013. urte honetan ospatuko da itunharen izenpetzearen 50. urteurrena. Gogoan izan behar da ezen, nolanahi ere, saria jasozutenak Europako erakundeen ordezkariak izan zirela.Dena dela, lerro hauek izenpetu dituen honek uste du beharbada lehenago jaso beharkozuketela, Schuman eta Monnet bizi zirenean. Edonola ere, ondo emana dago, bidezkoeta beharrezko erabakia da. Are gehiago, Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoaindarrean sartu zenetik 60 urte bete direlarik, eta integrazioaren aldeko bultzada eta berezikibakeari dagokionez haren ikusgarritasuna lausotzen ari delarik, oso egokia da.Une honetan eman izanak, gainera, XXI. mendean giza eskubideak esportatzearen arloangertatzen ari diren aurrerapen ikusgarriak gogoraraztea ahalbidetzen du. Bitxia da EuroparBatasunak bere sorreran egindako ekarpena ondo ezaguna izatea, eta, hala ere, oraingoaaskoz ezezagunagoa izatea, nahiz eta oraingoak askoz neurri handiagoa izan; eta horixe damundu gobernantzara arauzko botereak egindako ekarpena deritzona.Horrek eragin handia du egiturazko baldintzetan, eta bakeak aurrera egitea ahalbidetzen dugaur egungo munduan. Munduko beste eragileena baino zorrotzagoa den giza eskubideetakopolitikaz ari naiz. Hortxe dago, konparazio batera, heriotza zigorra ezeztatzearen aldekoborroka; 2007ko abenduaren 12ko Europar Batasuneko Funtsezko Eskubideen Gutuneko(2009ko abenduaren lehenaz geroztik indarrean dena) 2.2 artikuluan ezarrita dagoenez,“inor ezingo da kondenatu heriotza zigorrera, ez eta exekutatu ere”. Aipagai ditut, orobat,EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-317

Francisco Aldecoaheriotza zigorraren gai horren gaineko atzerapen eskaera, Nazio Batuen Biltzar Nagusianegina; Nazioarteko Zigor Auzitegia sortzea (dagoeneko hamar urte daramatza indarrean, etahasia da gizadiaren arkako delitu larrietan –hala nola genozidioaren kasuan– zigorgabetasunabukatzea ahalbidetzen); garapenerako lankidetzako eta laguntza humanitarioko aurrerapenak,ezinbesteko faktore baitira bakerako, eta mundu osoak guztira egiten duen ekarpenarenerdia baino gehiago Europar Batasunetik baitator; multilateralismo eraginkorra, berekindakarrena, besteak beste, Nazio Batuen eta haren agentzia espezializatuen sistemarenmultzoari finantzaketaren ia erdia Europar Batasunak ematea... Eta beste gai asko ere aipanitzake, hala nola ingurumena, klima aldaketa…2012ko Bakearen Nobel sari honek europarroi balio behar izan digu, guztia gaizkiikustea edo ez ikustea eragiten digun eszeptizismozko aldi honetatik irteteko. Ondo bereizibehar dira arrakastak eta porrotak, eta hori da gure arrakasta handietako bat, gure porrotarikonponbidea emateko balio behar diguna. Gaur egungo Europar Batasunaren porrot handiada ez garela gai izan krisiari irtenbide zuzen bat emateko, gure elkartasun, berdintasun etaekitate balioetan oinarriturik. Konponbidea ematearren, beharrezkoa da Europa politikogehiago, subiranotasun partekatu gehiago, demokrazia gehiago, giza eskubide gehiago,erreforma sakonak, eta kohesiora eta adostasunera itzultzea. Gure proiektu kolektiboarensorburuan daude.Beste berrogei urte barru ez dezatela esan behar izan: “Ez genuen Europarik izan,eta krisia izan genuen”. Hori litzateke gure gizarte eredu ezberdintzailearen, kohesioan,elkartasunean eta berdintasunean oinarrituaren, azkena.18EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

GLOBALIZAZIOA, KRISIA ETA EUROPAR BATASUNA:BAKEA, ETORKIZUNA ETA ITXAROPENAJuan José ÁlvarezEHUko Nazioarteko Zuzenbide Pribatuko katedradunaMaiz europazaleoi leporatzen zaigu gauzatu ezinezko utopien betikortzaile inozoakgarela. Erantzuki horren aurrean, egungo Europako eta munduko ingurugiro katartikohonek, aurrekaririk ez duen krisialdi batekin eta aurrez ezarritako gidoirik gabe, arrazoibidegehigarri garrantzitsuak dakartza, gure europar proiektu erkidean sakondu eta aurreratubeharraren alde. Konponbidea bailitzateke, krisiari lurraldeka zatikatutako erantzunenatomizazio nazionaletik datorren bilakabide alderraiari aurre egiteko.Aurrekaririk gabeko gertaerak bizi izaten ari gara, eta Europako erkidego politikarengaraia dugu. Europak bere buruaren alde egin behar du. Autarkia errezeta absurdoa etaeraginkortasunik gabea da, krisialditik irteteko edo haren eraginak albait gehien arintzeko.Europa gehiago izateak ez du inola ere esan nahi bere baitan itxi behar duenik. Horrekguztiak lidergo politikoaren eskakizuna eta dema dakar, eta Europaren eta haren erakundeenunea dela aldarrikatzeko aukera ematen du: etorkizuna birkonkistatzeko aukera, lorpenkolektiboetatik lokabetutako banakako itxaropenen batura hutsetatik urrundutako etorkizunbat. Tunel luze eta ilun horren konponbidea ezin da etorri ad hoc eta alde bakarretik hartutakoerreskate erabakietatik. Europar Batasunerako aukera eta dema bat da, eta bereziki eurorako.Aukera hori baliatzearren, beharrezkoa da lidergo globala, ahots bakar bat izatea, Europakoekonomia gobernantza ad intra eta ad extra indartzeko gai izango dena.Gai horrentzako erantzunak ebidentzia bat izan behar du abiaburu: Nazio-estatueninpotentzia, globalizazioaren ondorioen aurrean. Europar Batasunaren alde areago egitekoordua da. Izan ere, Estatuek beren kabuz dituzten erakunde diseinua eta tresnak ez dira aski,mundu osoko merkatuek eragindako dinamikei aurre egiteko. Krisiaren konplexutasunaketa tamainak agerian jartzen ditu gabezia horiek, eta europar dimentsioaren garrantzianabarmentzen du. Dimentsio horren garrantzia, izan ere, giltzarri den faktore batetik dator:egokiagoa eta eraginkorragoa dela, ohiko estatu eremuen batura atomizatua baino.Gure politikari klasearentzat eta gure gizartearentzat krisi honen tamainak dakarrendemak arrazoibide gehigarriak dakartza Europaren alde egiteko, Europa ireki baten alde, ezbere baitan itxitako Europa baten alde. Ezinbestekoa da Europar Batasunaren ekonomiakoarautze eta esku hartze mekanismoak –bai eta gizarte babesekoak ere– mantentzea etaindartzea. Eta, horretarako, nahitaez sakondu beharko da aurrekaririk gabeko krisialdi larrihonen kudeaketa erkidegoratzeko bidean aurrera egitea. Finantza sistema kolapsoaren ertzeanjarri duen mesfidantza espiralaren aurrean, Europar Batasunaren barruan Estatuen arteanEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-319

Juan José Álvarezkoordinatutako proiektu erkide baten sendotasunarekin baizik ezingo da lortu diagnosian etakonponbiderik eraginkorrenetan asmatzeko beharrezko lasaitasuna.Nola heldu gara honaino? Zer egin dugu gaizki Europak, krisialdia eragin gabe, inorkbaino areago nozitzeko? Greziako krisia, gaitz sakonago baten sintoma da, Europareneraikuntzako kontraesanen sintoma. Ondorengo desoreka hauen emaitza metatua da:zenbait herrialdetako zerga politika sostengaezinak; finantza sistema saneatzean izandakoatzerapenak; diru batasunak ondo funtzionatzeko beharrezko diren diziplinaren etamalgutasunaren eza; eta Euroguneko gobernantza eskasa.Krisiak bi lezio garrantzitsu eman dizkigu: alde batetik, erakunde gabezia larriak jarri diraagerian, krisiaren kudeaketa politikoan; bestetik, agerian jarri da finantza sektorea saneatzekobeharra, harenganako konfiantza itzultzearren eta kreditu fluxua atzera normalizatzearren.Mario Fernandezek EUROBASKek babestutako udako ikastaro bikain bateannabarmendu zuenez, beharbada batzuetan Estatuak handiegiak dira arazo txikietarako, bainagaur, Greziako eta Europako hegoaldeko gainerako herrialdeetako krisiak erakusten duenez,txikiegiak dira arazo handietarako. Globalizazio honen erdian, noraezekoa da errealismozjokatzea. Erantzun posible bakarra dago: berrikuntzako europar proiektuan sakontzea. Edoerabat integratzen gara, edo gizarte eta politika proiektutzat desintegratuko gara. Krisi honek(oraintsuko historiako larriena) kontzeptu asko eraitsi ditu. Izan ere, auzitan jarri ditu guregizarteetan finkatutzat genituen printzipioak, eta garrantzi historikoa duten dilemak berpiztuditu. Europaren ordua da, 1957an izan zen bezala. Gizarte bakea, gure gizarte eredua,jokoan da. Europak beste ezerk ez dezake bermatu gure etorkizuna. Hori da dema handia,hala Europarentzat, nola europar proiektu integratzaile, elkartasunezko eta gizartekoi bataldezten dugunontzat.20EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

BAKEAREN NOBEL SARIA ETA EUROPAR BATASUNA:BULTZADA BAT, GARAI ZURRUNBILOTSUETANMikel Anton ZarragoitiaMugaz Gaindiko Lankidetzarako ordezkaria. Eusko JaurlaritzaZail da edozein sari ematearen bidezkotasunaz edo bidezkotasunik ezaz iritzia ematekotentazioari itzuri egitea. Eta halaxe gertatzen da Bakearen Nobel sariarekin ere. 1901ansortutako sari horren curriculuma aztertuz gero, hortxe aurkituko ditugu hainbat sariduneztabaidatsu, hala nola Henry Kissinger (1973), Jimmy Carter (2002), Barack Obama (2009)edota Wangari Maathai. Lehen hirurak, munduan arma nuklear gehien duen herrialdearenburu; eta azkena, IHESaren birusa ingeniaritza genetikoaren emaitza zela eta Afrikan beltzeikalte egitearren jarri zutela adierazi zuena. Bistan da lauretako bat ere ez dela hutsezina,baina, hala eta guztiz ere, pisu handiagoa dute bakearen alde, nazioarteko diplomaziarenalde eta sostengagarritasunaren alde egin dituzten jarduerek, aurpegira dakizkien jarduerekbaino.Bestalde, sariduna aukeratzean bidezkotasuna kontu erlatiboa da, eta EuroparBatasunaren ospea eta sendotasuna ez dabiltza beren unerik hoberenean. Hori guztia aintzathartuta, iritzirako tarte labur honetan nire nahia da Europar Batasunaren ibilbidean zeharbakeari loturik izan diren egintzak nabarmentzea, bai eta sari hori ematea egokitzat jotzeauste izateko arrazoiak ere.2012aren bukaeran Europar Batasunari Bakearen Nobel saria eman izanak ezagutzaematen dio europarren hainbat belaunaldik egindako ahaleginari, gerrek suntsitutako eremubat bake eta joritasun eremu bihurtze aldera egindako ahaleginari, alegia.Gure esku dagoen aukera ez ezik, gure betebeharra da Europar Batasunarekin kritikoizatea, baina ez litzateke bidezkoa Europar Batasunak izandako lorpenak: lorpenik handiena,mendez mende etsai izandakoak egiturazko lankide bihurtu izana. Horren paradigma diraFrantzia eta Alemania. Izan ere, Europar Batasunak, Estatu kideek beren subiranotasunarenzati handi bat erkidegoaren esku utzita, lortu du, eredu politiko konplexu baina berritzailebaten bitartez, Europako herrien arteko bizikidetza eredu bihurtzea, eta bere mugen barruaninoiz izan den bake garairik handiena eskuratzea.Lortu du, gainera, bere 500 milioi herritarrak elkarrekin bizitzea balio demokratikoetaninspiratutako esparru politiko batean (horrek ez die garrantzia kentzen, hala ere, Estatukide batzuetan ageri diren joera populista eta xenofoboei). Erdietsi du sistema autoritarioakgainditzea, eta lagundu du XX. mendearen lehen erdialdetik Europan zen zatiketagainditzen.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-321

Mikel Anton ZarragoitiaEra berean, Europar Batasunak nazioarteko harremanetan praktikara eraman du softpower delakoa; eredu horretan, nagusi dira metodo diplomatikoak. Horrela, alde batera utzidu ohiko hard power delakoa, non indarraren presentzia (edo indarra erabiltzeko mehatxua)nagusi den. Ikusteke dago ea Europan estatubatuar tutoretza pixkanaka ahultzen joateakahalbidetzen duen soft power jardunbideari eustea, behin Europak benetako Defentsa PolitikaBateratu bat garatzen duenean. Nolanahi ere, Europar Batasunak nazioarteko harremanetangaratu duen ereduak berrikuntza interesgarria ekarri du politika egiteko moduari dagokionez,eta giza eskubideen eta balio demokratikoen aldeko ildoari jarraitu dio.Bere 60 urte baino gehiagoko ibileran egindako hutsegiteen eta gabezien jakitun, inoizbaino aproposagoa dugu aforismo ezaguna: hoberena, maiz, onaren etsai” Eta, honakohonetan, bat etorri beharko dugu Europar Batasunak onaren antza izatea behintzat lortuduela.Bukatu aurretik, azken alderdi bat aipatu nahiko nuke, Europar Batasunak egiten duenbakegile lanari lotua, eta jende gehienari oharkabean pasatzen zaiona. Europar Batasunak,era berean, erakutsi du eragile garrantzitsua dela bere Estatu kideen barruko liskarrakebazte aldera. Gogoan izan, konparazio batera, Ipar Irlandako bake prozesuan egindako lanitzela, elkarrizketa bideratzeko ez ezik, PEACE eta PEACE II egitarauen bidez laguntzamaterial garrantzitsuak emanez. Betiere Estatu kideen erakunde autonomiari zor zaionbegirunea gordeta –autonomia horrek Lisboako Itunaren babesa baitu–, Europar Batasunaklan nabarmena egin lezake Europan oraindik dugun azken indarkeria fenomenoetako batdeuseztatzeko, eta Euskadin bake iraunkor baterako oinarriak ezartzen laguntzeko. Halabiz.22EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

BAKEAREN ALDE, “GORA EUROPA!” BATCarmelo Barrio BarojaEUROBASKeko presidenteordea (PP)Joan den urriaren 12an Oslon iragarri zen 2012ko Bakearen Nobel saria Europar Batasunarieman zitzaiola “sei hamarkadatan Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak eta gizaeskubideek aurrera egin dezaten egin duen ekarpenagatik”. Politika eta erakunde esparrubatean bizi garela aitortzen duen ezagutza hori, gure planetako demokrazia eta askatasunerreferentzia hoberena da, eta hain desiratua den politika, ekonomia, gizarte eta finantzabatasuna bultzatzeko balio behar izan digu.Europar Batasuneko Estatuetan berotasun handirik gabe hartua, egiaz berebiziko albisteaizan da, europarrok harrotzekoa. Era berean, “irudipenezkoa ez den errealismo” baltsamobat aplikatu die gure arazo makroekonomiko eta soziopolitikoei, eta lagungarri izanbehar da zeregin neketsua aurrera eramateko: beste gerra hori irabaztea, krisiaren kontra,langabeziaren kontra, espekulaziozko ekonomiaren aurka, desindustrializazioaren aurka,eta orobat euroeszeptizismoaren eta estremismoaren kontra, horiek guztiak hilgarri baitiraEuroparentzat.Ez da lehenengo aldia, politikako edo nazioarteko erakunde batek Alfred Nobel suediarraksustatutako saria jaso duena. Europar Batasunak baino lehenago, merezimendu osoz jasoazuten Gurutze Gorriak, UNICEFek, Amnesty Internationalek, Nazio Batuen Erakundeak,Mugarik gabeko Medikuek, ACNURrek eta abarrek. Hala ere, ohituago gaude sari berezihorren irabazleari izen-deiturak jarri ahal izateak guri zirrara eragiten uztera. Hartara, HenriDunantengandik Obamarenganaino, tartean Lech Walesa, Nelson Mandela edota, berrikiago,emakumearen eta haren eskubideen aldeko aktibista Tawakkul Karman jemendarra direla,guztiek ikusarazi digute, beren lan pertsonalekin, giza eskubideen eta giza duintasunarenaldeko borrokaren –azken batean, munduko bakearen aldeko borrokaren– adibideak.Horregatik, eta adibide eztabaidaezin eta kontaezin horien guztien aurrekariarekin, 2012koBakearen Nobel sariak dimentsio berria hartzen du, gure gogoberotasuna anestesiatzenduen eta haren arrakastak onartzea galarazten digun krisiak murgilduta gauzkan akidurarenaurrean. Hori guztia, etorkizunari orientatua, uztartua dago Europaren guraso fundatzaileekzerabiltzaten printzipioekin. Funtsean humanismo kristaukoak diren printzipio horien artetik,aipatzekoak dira europarren hainbat belaunaldiren bakea eta askatasuna, hainbat mendetakogatazken eta gorrotoen ondoren. Bali horiek eta lan hori ezagunak dira eta jarraipena duteEuropako Alderdi Popularrean.Adenauer, Monnet, Schuman eta De Gasperi, bai eta Churchill Spaak, Spinelli etaHallstein ere: horra hor, hainbeste urte geroago sari garrantzitsu hau zein izenetan pertsonifikaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-323

Carmelo Barrio Barojadezakegun, nahiz eta ezezagun bat izan, Europako Kontseiluko lehendakari Herman VanRompuy –Durão Barrosorekin eta Martin Schulzekin batera–, europar guztien izenean sariajaso zuena joan den abenduaren 10ean, Norvegiako hiriburuan.Azken asteotan, gogoeta asko eta oso interesgarriak egin dira, Nobel saria emanizanaren argitan; batzuk kritikoak, beste batzuk suharrak, baina gehienak eraikitzaileak etakitzikagarriak. Nazioarteko Harremanetako irakasle Felipe Sahagunek El Mundo egunkarianplazaratu zuenez, “justizia egin zaio amets bati”, eta horretarako arrazoitzat azaldu zuenondorengo hau: “integrazio multinazionaleko ezein proiektuk ez dio ekarpen handiagorikegin bakearen eta giza eskubideen kausari”. Eta, Europar Batasunerako Estatu idazkari IñigoMéndez de Vigok ederki zioenez, “Nobel sariak hegoak eman behar dizkigu, zailtasunakgainditzearren, egoismoak baztertzearren eta beldurrak galtzearren”. Zeinen egiazkoa den ElCorreo egunkariko gogoeta editoriala, “zalantzek eta beldurrek harrapatuta dabilen Europabatentzako akuilu” izan behar duela nabarmentzean. Aipagarria da, orobat, bere erakundesakontasunagatik, Viviane Reding komisarioaren iragarpena; adierazi duenez, “2020 aldera,Europa indartu batek merezi duen tokia hartuko du nazioartean”.Europar Batasuna, bere historian, faktore erabakigarria izan da europarren arteanbizikidetza eta ongizatea hobetzeko. Aldendu egin du konstante belikoa, gure historiarenzatirik handienean hizkera arrunta izan dena; eta demokratikoki eta zentzuz garaitu dituterrorismoa eta nazionalismo asaldatuak, demokrazia sustatuz ez zegoen tokietan, etabeste ezein proiektu historiko kolektibok bezala egin du aurrera askatasuna lortzeko etapertsonaren eskubideak errespetatzeko bidean. Halaber, nahiz eta oraindik ez modu osoan,bere barruan arrakastaz borrokatu du pobreziaren aurka, elkartasunean eta gizarte justizianaurrera egiteko bere kolektibotasunen bereizgarri den faktore gisa, faktore horiek guztiakbakerako giltzarri baitira.Horregatik guztiagatik, poz eutsi eta esperantzagarrizko egunak bizi izaten ari gara,eta Euskaditik erakunderen batzuek une hau baliatu beharko dute politika, ekonomia etagizarte batasuna (egunen batean ikusiko dugun Europako Estatu Batuak) egiteko proiektuakdakarren ilusioa lehenbailehen gauza dadin. Euskadiko erakunde horiek, ardura dutenGobernuetakoak edo Europako Mugimenduaren Euskal Kontseiluak (EUROBASK) bezala,zeregin garrantzitsua dute. Eusko europazaleen foro honek, bakearen alde Europar Batasunakegindako lan handia jakinda, erabaki zuen Francisco Javier de Landaburu Universitas sariraaurkeztutako ikerlanek 2007an ikergai hau izango zutela: “1957-2007: 50 urte ErromakoItunaz geroztik. Bakerako, batasun politikorako eta ekonomia oparotasunerako proiektubaten argi itzalak”. Bakeari dagokionez, aurrera egiten ari gara: GORA EUROPA!24EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EB: EUROPA BAKE “BARE”TIK BAKE “GOXO”RAJoxerramon BengoetxeaEHUko Teoria Juridikoko irakasleaEB-Europar Batasunari 2012ko Bake-Nobel Saria emateko arrazoiak bakea eta gizaeskubideak izan dira. Gakoak jar dakizkioke Sarirako Oslon hartutako erabakiari. “Ez dagobakerik justiziarik gabe”, esan omen zuen Martin Luther Kingek beltzekiko bereizkeriarenaurkako borrokan. Arrazoia zuen jakina, baina hori irizpidea balitz, hainbat Nobel Sariitzuli beharko litzateke. Ziurrenik Luther Kingek,bizirik balitz, poz handia hartuko lukeEstatu Batuetako Presidentea afroamerikar bat izateagatik eta agian baita ere Bake NobelSaria jaso duelako. Auskalo. Aurreraka eta presaka gabiltzan mundu honetan EBz hitzegiterakoan, oraingo krisi latzak besterik ez zaizkigu bururatzen: krisi ekonomikoa, politikoa,erakundekoa, proiektuarena, eredu sozialarena, besteak beste. Sariak deskolokatu egitengaitu. Baina denboraren dimentsioa garrantzitsua da eta atzera begiradak egoki dira:mundugerrak, balkanetako gerrak, totalitarismoak, giza eskubideen zapalkuntzak, kolonizatzeak,inperialismoak, langileen mugimenduen aurkako zaplastadak, ez dira ahaztu behar etaMemoria landu behar dugu. Munduari begirada bat bota eta gatazkak amaitzearen premiazohartzen gara. Hau da Europan gertatu zena munduko bi gerren ostean: Europar integrazioprozesuak bakea ekarri du. Zabalkunde prozesuan Estatu kide berriak gerturatu dira bakeproiektura. Jakina, Bakea ez da bakarrik biolentziarik, edo istilurik eza. Baina “bake bare”hori ezinbestekoa da eta,Europan behinik behin, hori lortu dugu. Horrek ez du esan nahi gizaeskubideak ez direla bortxatzen edo Estatuek eskuak garbi dituztela. Kasu larriak gertatzendira eta horretarako Europako Kontseilua eta horren magalean eratutako Giza EskubideenItuna funtsezko tresnak dira eta pena da Bake Nobel sari hau, Noruega kide duen Europakobeste erakunde garrantzitsu hori, Europako Kontseilua, saritik kanpo utzi izana.Biolentziarik eza guztiz garrantzitsua da. Hain zuzen ere egoera “bare” horretatik hasitaposible egiten delako justiziaren eta bake osoa goarenalde egitea: pertsonen funtsezkoeskubideen errespetua, tolerantzia, askatasuna, legearen aurrean berdintasuna eta aniztasuna,demokrazia. Are gehiago, baldintza zibil eta politiko hauek lortzen direnean, “bake goxoa”lortzeko bidean jar gaitezke: oreka soziala eta ekologikoa, ongizatea, alaitasunaren xerka.Mailakagarria da bakearen kontzeptua: muina, biolentziarik eta gatazka armaturik eza da;hurrengo pausua justizia formala da – zuzenbidezko estatua; beste pauso potolo bat gizaeskubideen bermea, eskubide zibil eta politikoak eta segituan justizia mamitsua, eskubidesozial, kultural eta ekonomikoak, eta giza garapen lauso eta jasangarria, eta horrela bakeaosatzen, goxatzen dihoa, etengabeko ibilbidean.Neurri batean hau da Europar integrazioaren proiektuaren bisioa, eta hori saritzeak ezdu esan nahi bake goxoa lortu denik; urrundik ere ez. Baina gutxienez bake barea eta bakeEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-325

Joxerramon Bengoetxeaosoagoa lortzeko bidean abiatu garelakoan nago. Jakina Europar proiektua ez da bakearenabakarrik, merkatu bakuna edo barne merkatua ere funtsa, eta elkarlana, baina bakea,Estatuen arteko biolentziarik eza bermatuta dagoela esan daiteke. Eta mundu zabaleanEuropar Batasuna saiatzen da bakearen muineko edo gutxieneko kontzepzio “bare” hauere zabaltzen: bere interbentzioak bakea ekartzeko edo mantentzeko izaten dira, eragingehiago ala gutxiagorekin, arrakasta gehiago ala gutxiagorekin, baina Petersbergen adostuhelburuak garbi dauzka. Kritikatu ohi da lortzen duen gutxia, eta guztiz beharrezkoak dirakritika horiek, baina Europa Batasuna ez dabil gatazkak sortzen edo bazterrak nahastengatazkak sorrarazteko asmotan. Alderantziz laguntza humanitarioa bideratzen du istiluapairatzen dutenen kaltea arintzeko asmotan. Berriro diot, ez du beti lortuko, baina Europakohiritarren eginkizun nagusia bilakatzen da enpeinu horietan, kritikatzeaz gain,laguntzea ere.Behin, istiluak baretzen direnean, orduan errazago du garapenerako elkarlana eta laguntza,eta demokraziaren bidea eta giza eskubideen errespetua ekartzeko elkarlana ematea. Ospadezagun beraz bigarren mundu gerratik egindako ibilbidea.26EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA, BAKEA ETA GIZARTE JUSTIZIAGarbiñe Biurrun MancisidorEuskal Autonomi Erkidegoko Auzitegi Nagusiko Sozial Saileko magistratuaEHUko irakaslea.Bakearen Nobel saria, 1901az geroztik ematen zaio ondorengo honi: “nazioen artekosenidetasunaren alde, dauden armadak kentzearen edo txikiagotzearen alde, eta bakeprozesuak egitearen eta sustatzearen alde gehien edo hobekien lan egin duenari”. 2012an,bada, Europar Batasunari eman zaio, bi alderdi hauei ezagutza ematearren: “sei hamarkadazbaino luzaroago, bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak eta giza eskubideek aurrera egindezaten egindako ekarpenari, eta Europaren zatirik handiena gerrako kontinente izatetikbake kontinente bat izatera eraldatzean jokatutako rol orekatzaileari”.Ez dugu bake kontzeptu adierabakarrik. Harengandik hurbil daude gerrarik eza,herritarren lasaitasuna, harmonian eztabaida eta desadostasuna izatea… Garbi dago, baina,hor ez dela agortzen bakearen ideiaren edukia, ezta haren eduki gutxienekoa eta funtsezkoaere: bakeak, gaur egun, gerrarik eza eta segurtasuna galdegiten ditu, baina egoera horiekaldez aurreko beste errealitate batzuen emaitza dira. Bakeak gehiago eskatzen du: bakea,batez ere, gizarte justiziatik eraikitzen da.Hala ikusi zen Lehen Mundu Gerra bukatutakoan, Nazioen Elkartearen barruan LanarenNazioarteko Erakundea sortu zenean, premiazkotzat jo zelako lan baldintzak hobetzea, etagizaki askorentzako justiziarik ezaren, miseriaren eta gabezien maila “munduko bakerakoeta harmoniarako mehatxua” zelakoan. Orduan ulertu zen gizarte justizia dela pertsonen,gizataldeen eta Estatuen arteko harmoniaren eta bakearen erdigunea eta ardatza. Gizartejustiziarik gabe, ez da bakerik.Bigarren Mundu Gerra bukatzean, aldiz, Europa integratzeko prozesua abiatu zen.Haren eraikuntza politikoa eta gizarte gaiari emandako erantzuna bide gorabeheratsua izanda, mugekin, oztopoekin, aurrerapen eta atzerakadekin, horri buruzko pentsamolde hagitzezberdinak elkarrekin izatearen ondorioz.Bide horretan askotariko aldiak izan dira, unean-unean lehentasuna zuten helburuenarabera. Hasierako aldi luze bat izan zen, gutxi gorabehera 1985 arte: gizarte politika, ordukohartan, erkidego ekintzaren ekonomia pentsamolde liberalaren mende zegoen argi eta garbi,merkatuaren funtzionamendu libreak eta lehia libreak berez gizarte aurrerapena ekarrikozutelako uste absurdoarekin. Geroagoko uneetan, “ekonomia eta gizarte kohesioa” nozioajaso da, Europako Gizarte Gutuna onartu da, eta lehentasuna eman zaie enplegu politikari,gizarte eredua modernizatzeari, giza kapitalean inbertitzeari, eta gizarte bazterkeriarennahiz pobreziaren aurka borrokatzeari. Hala ere, duela pare bat urtetik hona, krisiari segika,EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-327

Garbiñe Biurrun Mancisidorbestelako planteamenduak agertu dira, gizarte politika horren aldeko ez direnak. Orobat pisuhandia hartu dute, dudarik gabe, Europa politikoaren sendotze ezak, Konstituzio Itunarenporrotak eta Lisboako Ituna garatzeari buruzko zalantzek. Hala eta guztiz ere, aipatzekoada, aldi horiek guztiek erkide duten ildotzat, Europar Batasunak jokatu duen rol nabarmena,generoari zor zaion berdintasunaren eta bereizkeria ezaren aldeko borrokan. EuroparBatasunaren gizarte politikaren ardatz da, izan ere, borroka hori.Sariarekin edo gabe, munduko bakearen oinarritzat gizarte justizia modu eraginkorreansustatzeko lan egin behar du Europar Batasunak. Dema asko daude erantzun zain: EuroparBatasun berriaren politikoki sendotu beharra, oraindik ere ekonomia eta gizarte kohesioarenbeharrean baita; demografia eta kultura errealitate berria, eta migrazio fenomenoak;immigrazio politika erkide eta integratzaile bat; enpleguaren banaketa; pertsona guztieihiritartasun eskubideak onartzea, garatzea eta eraginkor egitea, lan mundutik baztertutabadaude ere; balio demokratikoetan sakontzea (Europar Batasunean benetako boterebanaketa egitea, organoen erabaki eginkizuna berriz planteatzea, herritarren parte hartzea,gizarte eragileen rola eta gizarte elkarrizketa sustatzea, gardentasuna, lurralde politika etaEstatuz besteko erakundeak onartzea, aniztasuna eta kulturartekotasuna onartzea...).28EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAREN BAHIKETAEusebio CadenasEUROBASKeko zuzendaritzako kideaBakearen Nobel saria orain-berriki Europar Batasunaren proiektuari eman izanareneraginez, hainbat inguruabarretan Batasuna birpentsatu da bere sortze unearekinerlazionaturik. Niri dagokidanez, ondorioa da fundazio printzipioak desbideratu egin direla,guraso fundatzaileen asmoekin bat ez datorren eraldatze batean.Europaren bahiketaren greziar mitema, Mendebaldeko kulturan, askotariko irudikapenikonografiko ugaritan gauzatuz joan da (Veronese, Tiziano, Rembrandt, Picasso, Botero,Moreau…). Dena dela, aniztasun ikonografiko handia gorabehera, guztiek dute aipagaiOvidiok Metamorfosia lanean egindako kontakizuna: Zeusek engainua eta amarruadarabiltza Europa feniziar printzesa bere egiteko helburuarekin. Europa limurtzeko xedez,zezen zuri bihurtu zen, eta Euroaren aita Agenor erregearen zezen taldeekin nahasi zen,neskak hondartzatik hurbil loreak biltzen zituela. Europa zezenarekin liluratuta geratu zen,haren alboak laztandu zituen, eta mantsoa zela ikusita, haren bizkarrera igo zen. Horretazbaliatuta, Zeus itsasora joan zen lasterka, eta neska bizkarrean zeramala Kreta uharterainoigeri egin zuen.Egitura mitemiko eta ikonografiko horretatik nabarmendu nahi dudana bi alderdi dira.Lehena: Europaren ideia, De Gasperi, Schuman, Monnet, Adenauer pertsonaia ausart etaameslariek irudikatu zutena, bahituta dagoela. Merkelek, Schäublek eta WeidmannekEuropaz duten ikusmoldeak ez du zer ikusi handirik guraso fundatzaileen diskurtsoarekin.Alde horretatik, Thilo Sarrazinen panfletoaren agerpena proposa dezakegu adibidetzat:“Europak ez du euroa behar”, dio panfletoak, eta Alemaniari eskatzen dio Europakoherrialdeak aintzat hartu gabe jardun dezala, PIG herrialdeei beste euro bat bera ere emangabe, PIG herrialde horiek beren jokaera orgiastiko etengabearekin arriskuan jartzen baitutealeman herri langilearen oparotasuna. Sarrazinen proiektua engainua da, berez. Izan ere,SPDko militante izanik, Europaren esentzietako bat bahitu du, hau da, ilustratuen idealzaharra betetzea: “Berdintasuna, Askatasuna, Elkartasuna”.Nabarmendu nahi dugun bigarren ideiak, Europaren kontzeptuaren itxura poliedrikoarekindu zerikusia. Dagoeneko ikusi dugu nola interpretazio ikonografikoak, bere ñabardurekin,garai guztiak korritu dituen, konplexutasuna, aberastasuna eta aniztasun kontzeptualagehituta. Batzuetan Europa modu unibokoan “atzeman” nahi izan da, eta, hala ere, Europa,Ortega y Gasseten hitzetan, “oso egunerokotasun zaharreko gertaera bat da”, existitzen deneta prozesuala den zerbait, bere esanahia existentzia hondoratzaile batean ainguratua duena.Haren ezagutza bere existentzian berean datza. Batzuek demos perfilatu, definitu bat bilatzenEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-329

Eusebio Cadenasdute; beste batzuek, izaera politiko progresista bat; eta beste batzuek, kontzeptu geografikobat. Eta, hala ere, segur aski, haren ezagutza haren esentziari eta existentziari buruzkodialogoan datza (Zubirik liokeenez), dialogoa habermastar zentzuan ulertuta, komunikazioekintzatzat.Ez dago beste aukerarik, lekuaren eta denboraren arabera aldatzen den faktualitate gisahistoriak pentsatzen duen eraren zordun den kontzeptualitate batez baliatu behar dugu.Prozesualki eraikiz doan errealitatea, ez oso definitua baina dinamismoen eragile den Telosbaten existentzia etengabe gogoratuz.Existentzia problematizatu horretara laguntzen dute Europari buruzko kontakizunek,non indarrez azaltzen diren eskualde desoreka indartsuak, diskurtso ekonomikoak ebaztenez dituenak.Dena dela, Gianni Vattimok bezala, “utopia bideragarri bakarra” den Europa bateanpentsatzen dugu, zentzu honetan: nazio-estatutzat definitutako demos baten eza onartuta,haren ideiak berak dakarrela “utopia beharrezko” baten existentzia. Marcusek zioenez,“utopiaren garrantzia ez datza utopia gauzatzean (utopia izateari utziko lioke), prozesuanbaizik”.30EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

ARES ETA TYR, ARBUIATURIKMaría Jesús Cava MesaEuropako Erkidegoko Zuzenbideko katedraduna. Deustuko Unibertsitatea2005ean, 1990eko hamarkadaz geroztik antolatu diren Europako ikerketa sare nabarmenenetakobatean parte hartu nuen: CLIOHRES (ingelesez, Creating Links and InnovativeOverviews for a New History Research Agenda for the Citizens of a Growing Europe) sareanalegia. Orduko hartan, Europar Batzordearen esparru egitarauko 7. lehentasunaren gaia “herritartasuna”zen, eta sarean interakzioan ari ginenok geure egin genuen proiektua, uste izanikelkarrizketarako eta eztabaidarako plataformatzat balio zuela, lanbideak agindutakoa bainoharago zihoazen helburuekin. Mugaz gaindiko eztabaida bat, aukera bikaina zekarrena, ezagupenasortzearren eta sare haietan bestelako begiradarekin eta irizpide berritzaileekin bildutakodiziplinak barneratzearren. Ikertzaileen foro hartan, hainbat nazio eta eskualde tradiziozeuden ordezkatuta, baina prest ginen ohiko agenda nazionalak hausteko eta elkar ulertzeranzkobideak irekitzeko. Historialarien elkarretaratze hura nabarmendu nahi nuke, Europar Batasunakbake eragiletzat egindako lanari buruzko gogoeta laster honen abiaburuan, metaforagisa. Izan ere, oso adierazgarriak dira bai prozesu hori, bai Europar Batasunak bake politikareningurugiro batean babestu dituen beste prozesu batzuk ere, oso bestelakoak direnak.Kontua ez zen Europa historikoki zer den definitzeari buruzko behin betiko epaia ematea,baina koordenatu horiek gogoan izan ziren eta orain ere gogoan izan beharko liratekeorain, krisialdian, azken hamarkadetan sortutako barneratze eta kanporatze elementuakebaluatzearren, eta ildo guztietan –alteritatearen estimua barne– Europar Batasunarenbaitan lortutako aurrerapena ere zehaztearren. Hori, onerako eta txarrerako, gure gizarteenbilakabideari lotuta doa. Hainbat kulturatatik datorren irudia itzultzen digun ispilu horrek,hala ere, kohesionatu egiten du –eta inoiz ere ez zatikatu– gure europar munduak funtsezkoduen hura. Horregatik, elkar ulertzearen bideak esploratzeko erraztasun nabarmenak ageridira Europar Batasunak irekitako prozesuetan, munduaren ideia postmodernoaren azpiandatzan konplexutasuna gorabehera. Hartara, batasunari esker, pentsaezina da Europakoherrien artean nazioarteko gatazka bat gertatzea, antzina ohikoa zen bezala. Izan ere,lorpen nabariez gainera, hain agerikoak ez diren asko ere erdietsi dira. Europa historiaren,politikaren, kulturaren, ekonomiaren, erlijioaren eta abarren arloko gogoetaren gai etaemaitza gisa aipatzeko hizkuntza berri bat sendotu ere egin da, postmodernitatea eta harenondorioak gainditu eta gero. Beraz, sendotuz doa “hizkera” bat, europartasunaren sein etadasein horren funtsezkotasuna eta mesedegarritasuna konbentzimendutik nabarmentzekoprest dagoena, orobat azaleratzen diren euroeszeptizismo eta arbuio saihestezinen aurrean.Bada, bestalde, kultura ekarpenen aritmetika bat, alde handia dago gure aurretikobelaunaldietakoenekin. Aurretiko belaunaldi horiek, izan ere, joan den mendeko liskarEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-331

María Jesús Cava Mesaingurugiroan bizi izan ziren. Bakearen Nobel saria emateko ardura duen batzordeak adierazidu Europar Batasunak saria jaso duela “Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak etagiza eskubideek aurrera egin dezaten egin duen ekarpenagatik”. Egiaz, Europak zerikusihandia du gerrarekin eta bakearekin. “Eta historia handi baten atzean beti dago historiatxiki bat, pertsonalagoa”, adierazi zuen orain-berriki, halaber, Hans-Gert Pötteringek(Europako Parlamentuko diputatu, Konrad Adenauer Fundazioko lehendakari, eta EuropakoParlamentuko lehendakari ohia). Mintzaldi hori ez da erabiliaren erabiliaz gastatua. Batnator Europa balio erkidego bat dela, eta bake erreferente bat, munduan. Iraganean, Europaizan zen gerrari eta deuseztatzeari emandako erantzuna. Egun, Europa da aurretiko dramaeta suntsipen historia ugariek izurtutako mezuaren bermea, odolaren, izerdiaren eta malkoenindarrez ikasitako mezu batekin. Bake positiboa gorantz datorren balioa da. Gainera,gatazkak saihesteko nahia sendotzen duten kultura eta sinbolo erak ugaritu dira. Zorionez,Europa dagoeneko ez dago proiektu politikorik gabea, nahiz eta oraindik ez duen lortuBigarren Mundu Gerraren ondorengo belaunaldiak eman nahi izan zion hura.Oraintxe, krisi globaletik datorren ezegonkortasun iraunkorrarekin nahasia, Europanabarmendu egiten da alderdi anitzeko agertoki honetan, hala ere erabakitasunez. Europakoherrialde askoren hazkunde ereduaren hauskortasuna gorabehera, azken hamabost urteanintegrazioan ekintza ugari egin dira: pragmatismo berri bat eta jadanik historiara igaro denmundu bipolar hartatiko hondar tikak desegin izana erakusten duten ekintzak...Uste izan nahi dut Europar Batasunaren emaitza estrategiko ugariren baliozkotasunakhelburu berrietaranzko jaurtikitze plataforma bihurtzen dutela. Edozein sektoretatik aztertutaere, balantzea sendoa eta eraginkorra da, nahiz eta zailtasunez betea izan, jakina. Denadela, nekez uka litezke europar eraikuntza –batzuetan bihurgunetsu– honetatik ekonomian,politikan, kultura nahiz hezkuntzan, zuzenbidean, epailetzan eta abarretan lortutako eraginonuragarriak.Nork uka lezake Europar Batasuneko kide izateari berari lotutako europar herritartasunekoikusmolde berria? Edo, teknologia hedapenetik, komunikaziotik eta pentsamenduzientifikotik eratorritako gizarte berriaren aurrean, nork ken lezake gaur egungo munduordenan beste eszena eta eragile boteretsu batzuek emaniko nazioarteko hierarkizazioarenaurrean Europar Batasunak oraindik jokatzen duen rola?Bere ahultasunak gorabehera, Europar Batasuna ez da errealitate estatikoa, eta berebatbaztertuenei kasu egiten die, nahiz eta desorekek hainbat ad intra eremutan oraindikberebiziko garrantzia duten. Elkartasun printzipioak, europar interpretazioan, estilo propioaizan du, paradigmatikoa ez den arren, Estatu Batuen eta XXI. mendeko beste mundu liderpotentzial batzuen mende izateak nazioarteko beste agenda batzuek mugatua sentiaraztenbaitute.Esan izan da, azkenik, Europa eraikitzeko bidea urratsez urrats eginez doala. Eta,egiaz, esperientzia behar da beldurrak eta ziurgabetasunak gainditzeko, benetako kohesio32EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

ARES ETA TYR, ARBUIATURIKsakonago batera iritsi arte. Hala erakunde erreformetatik, nola gobernu arteko integraziokoideia berrietatik edo etorkizunean beretzat defini dezanetik, Europar Batasunak ingeniaritzapolitiko bat egikaritu behar du etorkizunean, orain arte baliozkotutako hoberena sendotzealdera. Horixe da bide bakarra herritarrak objektibotasunez baliozta dezan hainbestealderditan oraindik inperfektua den (baina, funtsean, bake bide ukaezin eta iraunkor batireki duen) esperientzia horri ate berriak ireki izanak dakarren balio erantsia.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-333

EUROPAR BATASUNAK BAKE-ERAGILETZAT DUENPOTENTZIALACristina Churruca MuguruzaNazioarteko Ekintza Humanitarioan Erasmus Mundus masterreko zuzendariaPedro Arrupe Giza Eskubideen Institutua. Deustuko UnibertsitateaNorvegiako Nobel Batzordeak erabaki zuen 2012ko Bakearen Nobel saria EuroparBatasunari eman behar zitzaiola, sei hamarkada baino gehiagoan Europan bakeaketa adiskidetzeak, demokraziak eta giza eskubideek aurrera egin dezaten egin duenekarpenagatik. Aski arrazoi daude, sari hau eszeptizismoz jasotzeko eta Europa eraikitzekoproiektu historikoaren porrotaren beldur izateko (finantza krisi iraunkorra, elite politikoenausardia eta ikuspegi eza, Europako eredua definitu duen gizarte kohesioa auzitan jartzea,nazionalismo antieuropeistaren eta herritarren egonezinaren hazkundea). Ezin dugu onartugabe utzi, hala ere, Europar Batasuna etapa berritzat duen prozesu horrek bakea lortu duelalehen gerrek suntsitua zuten kontinentean.Nobel sariko epaimahaiaren adierazpenetik, bitxia da ez duela aipatzen Europar Batasunakmunduan bakeari egin dion ekarpena. Bitxia, Bakearen Nobel sariak beti nazioarteko bakeariegindako ekarpena berariaz aipatu duelako –eta oraingoan aipatu ez duelako– ez ezik,funtsean europar integrazio prozesuak beti Europako bakea munduko bakeari lotu baitio.Europako Kontseiluaren 1973ko Kopenhageko bilkuran onartutako Europar Nortasunariburuzko Adierazpenaz geroztik, kanpo politika bateratuaren garapenak helburu izan du“Europar nortasuna eta independentzia indartzea, Europan eta munduan bakea, segurtasunaeta aurrerapena sustatzearren”. Hain zuzen ere bere nortasuna nazioartean sendotzeko,dema berriei erantzuteko eta munduan dituen erantzukizunak bere gain hartzeko borondateada Europar Batasuna sortzea bultzatu zuten arrazoietako batzuk. Ez aipatze horretatikondorioztatzen da, dirudienez, Europar Batasunak mundu eremuan bake-eragiletzat duengaitasunari buruzko zalantza dagoela.Egia da azken bi hamarkadetan 1990eko hamarkadaren hasierako ilusiotik geroztikodesengainura eta egungo eragin galerara pasatu garela, eta horrek Europar Batasunakbake-eragiletzat garrantzirik ez duela pentsarazten duela. Europar Batasuna nazioartekosegurtasunaren eta bakearen aldeko nazioarteko eragiletzat hartzea –ekonomia potentziareneta araugintza potentzia zibilaren izaera bikoitza izatean oinarri hartuta– dudatan jarritadago gaur egun. Europar Batasunak oparotasun eta hazkunde polotzat duen gaitasunazalantzan jarri da. Era berean, Europar Batasunak, arauei eta erakundeei lehentasunaematea eszena globalean aktoretzat bere nortasun ezaugarrietako bat egin duen araugintzapotentziak, eragina galdu du giza eskubideen arloan, klima aldaketaren arloan eta, Dohakonegoziazio errondan, gorantz datozen potentzien aurrean. Arabiar udaberriak zalantzan jarriEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-335

Cristina Churruca Muguruzadu bere kanpo politikaren hari gidaritzat giza eskubideak babestu eta sustatzeko eginbidearieusten ote dion. Bistan da Europar Batasunak iraganean ez duela aski sostengatu herrialdehorietako gizarte zibila, eta ez duela beharrezkoa egin egonkortasuna aldeztu beharreanaldaketa bultzatzeko, diktadura erregimen ustelei laguntza eman baitie.Europar Batasunaren Itunean lehendabizikoz kanpo politika bateratuko helburu batzukezarri izanari esker (Europan eta munduan bakeari eta egonkortasunari laguntzea, nazioartekomerkataritza garatzea, eta demokrazia nahiz zuzenbide Estatua sustatzea, politika bateratuhorren giltzarritzat), erdialdeko eta ekialdeko Europako herrialdeen atxikitzea prestatuahal izan zen. Elkartzean oinarritutako euromediterranear harremanen eskema berri batdefinitu ahal izan zen. Latin Amerikarekiko harremanak zabaldu eta sakondu ahal izanziren. Asiarekiko estrategia bat, Estatu Batuekiko adostasunerako eta ekintza bateraturakoAtlantikoaz gaindiko agenda berri baten onarpena, eta gatazkak prebenitu eta kudeatzerabideratutako politika aktiboago bat definitzen hasi ahal izan zen. Jugoslavia ohian gatazkarikonponbide negoziatu eta iraunkorra bilatzearen aldeko estreinako ekintza bateratuak,Ekialde Hurbilean bake prozesuari lagundu izana, eta Hego Afrikan trantsizio demokratikokoprozesuari sostengua eman izana, horren erakusgarri dira. Era berean, Europar Batasunagizaldeko laguntzaren eta garapenerako laguntzaren mundu osoko hornitzaile nagusiabihurtu zen.Hala ere, Europar Batasunari laster leporatu zioten gizaldeko laguntza ekintzapolitikoaren ordezkotzat erabiltzen zuela, nazioarteko segurtasuna, egonkortasuna eta bakeasustatzen laguntzeko rol diplomatiko, politiko eta militar garrantzitsua jokatu beharrean,Kanpo Arazoetarako eta Segurtasunerako Politika Bateratuaren helburuei jarraituz. EuroparBatasuna ez zen gai izan erabaki bateratuak hartu eta bizkor erreakzionatzeko, krisi egoerenaurrean (hala nola Bosnia-Herzegovina, Somalia, Ruanda eta Kosovo). Desengainusentimendua laburbiltzen zuen deskribapen honek: “Europar Batasuna ekonomia potentziabat da, gizaldeko erraldoi bat, ipotx politiko bat, eta beldar militar bat”. Irakeko krisiarenaurrean Estatu kideen artean izandako zatiketak inpresio hori berretsi besterik ez zuenegin.Irak aldi berean izan zen katalizatzaile bat eta dei bat, Europar Batasunak lehendabizikozsegurtasun estrategia bat onar zezan 2003ko abenduan. Segurtasuneko Europar Estrategiakonartzen zuen ezen, munduan dituen erantzukizunak bere gain hartuz segurtasun mehatxueieta globalizazio eskariei aurre egiteko, Europar Batasunak aktiboago, koherenteago etagaituago izan beharko duela.Azken urteotan, krisiak kudeatzearen arloan garapen garrantzitsuak egin dira: gaitasunmilitar eta zibiletako helburu bateratuak ezartzea; indarrak eta aurrerapenak sortzekomekanismoak; ekipamenduak harmonizatzea; hogeita sei misio zibil eta militar hedatzea,Balkanetatik eta auzo herrialdeetatik hasi eta Asia nahiz Afrikaraino. Horien artean daudesegurtasun sektorea erreformatzea, poliziari eta indar militarrei laguntza eta heziketa ematea,zuzenbide Estatua indartzea, hauteskunde behaketa, muga laguntza... Oro har, baina, dela36EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNAK BAKE-ERAGILETZAT DUEN POTENTZIALAizaeraren aldetik, dela irismenaren aldetik, Segurtasun eta Defentsako Politika Bateratuarenmisioak zatikatuak izan ohi dira, eta egoeren arabera sortu ohi dira. Europar Batasunak ez dufinantzaketa bateraturik bere misioetarako, eta ez dago kargaren berdintasunezko banaketabat Estatuen artean.Kontua da ezen, nahiz eta gogo handia jarri, ez da krisiak kudeatzean –edo, bestelaesanda, erantzun bizkorra emateko ahalmenean– Europar Batasunak bake-eragiletzathobekien laguntzen duen edo lagun dezakeen alorra. Maliko krisiari erantzutean izandakogeldotasuna da adibide. Europar Batasunaren potentziala egiturazkoa da. Europar Batasunak,berez, bakea eraikitzeko lan etengabea, bake komunitate bat irudikatzen du, eta horrexegatikeman diote Nobela. Europar Batasunak, bada, funtsezko rola du gatazkak prebenitzekolanean. Horretarako, epe luzera eta laburrera jarduteko tresna sorta zabala du.Garapen politika eta lankidetzarako zehar programa geografikoak dira gatazken kauseieragiteko dituen tresnarik hoberenak. Europar Batasunaren dema handia da alderdi hauekkonbinatzeko gai izatea: larrialdiko laguntza, giza eskubideak babesteko neurriekin etabirgaitze neurriekin, gatazken azken kausei helduko dieten epe luzerako estrategiekin.Gainera, nahitaezkoa da Europar Batasunaren politika diplomatikoak, militarrak,merkataritzakoak eta garapenekoak haien ekonomia politika bateratuen kanpo dimentsioeilotzea (Europako Diru Batasuna, energia, garraioak eta abar). Eskuragarri dituen politikaeta tresna guztiak erabiltzea du bide bakarra, Batasunak, potentzia eraldatzailetzat etabake-eragiletzat jarduteko gai izateko. Eraginkorrago izan behar du, eta bere burua hobetokoordinatu. Diagnosia ez da berria. Orain badugu beharrezko gaitasuna. Egin nahi izateabesterik ez da behar.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-337

SPLEEN BRUSELANNoé CornagoEHUko Nazioarteko Harremanetako irakasle titularraNazioarteko Lankidetza ez Zentralizatua: Bakea eta Garapena Masterraren zuzendariaIndibidualismo basatiaren eta boluntarismo xaloaren artean zalantzan dabilen mundubatean, erakundeek pentsatzen dutelako ideia pentsamendua irudikapen kolektibotzat baizikera eta esplika ez daitekeela adierazteko modu bat da, hau da, kide dituen norbanakoengainetik pentsatzen duen eta ondorioz ekiten duen gizarte baten produktutzat hartzea. Horida, behintzat, Mary Douglas britainiar antropologoak bere liburu ospetsuenetako bateandioena (How do the institutions think? izenburuko liburuan, hain zuzen). Bakearen Nobelsaria Europar Batasunari eman izanari ikuspegi horretatik beha dakioke. Edonola ere,kontua ez da geure buruari galdetzea Nobel Fundazioa zertan ari ote zen pentsatzen hainsari garrantzitsua Europar Batasunari ematean, Europar Batasunaren historia luzean seguraski unerik kritikoena den honetan. Aitzitik, guztiz kontrako galdera egin behar diogu geureburuari: Zer pentsatuko ote zuen Europar Batasunak jaso duen Nobel sariaz?Estatu Batuetan sortutako finantza krisiaren tamainak eta Europar Batasunaren gaineandituen eragin iraunkorrek agerian jarri dute oso askotariko izaera duten arazo batzukbadirela. Arazo horiek kudeatzea (gizarte, ekonomia eta erakunde inplikazio garrantzitsuakbaititu) badirudi Estatu boteretsuenen estatu ahalmenak ere gainditzen dituela dirudi.Ematen du ekintza kolektiboko modu berriak baliatu behar direla, eta Europar Erkidegoarenerakundeak indartu behar direla. Paradoxikoki, ordea, ez dirudi krisiaren kudeaketak eskarihori sortu duenik, baizik eta, aitzitik, lehendakarien goi bilerak ugaldu dira, gaitasun etaeragin handieneko Estatuek bultzaturik. Goi bilera horietan, aurretik europar direktoriomoduko batean (non itxura denez Alemania izaten den beti dagoen bakarra) ezarritakoerabakiak onartzen diren azkenean, baina inoiz ez hasieran aurreikusitako eran, EuroparBatasun osorako.Estatuz gaindiko metodoaren ordez gobernuarteko metodoa horrela hartzea, europarintegrazioko prozesuaren historian aurrekaririk ez duen joera aldaketa da. Izan ere, nahifederalistaren eta gobernuarteko asertzioaren arteko ohiko tentsioak hainbat hamarkadazeratu zuen Europar Erkidegoko metodoaren berezitasuna. Orain, hori eta horren lorpenikemankorrenak alboratu egin ditu gobernuarteko dinamika batek. Badirudi dinamika horiberriz nazionalizatzekoa dela, eta gainera, ustekabean bada ere, irregularki konstituzionalizatudutela ematen du.Hala ere, krisiari emandako berehalako erantzunak (funtsean, doitze programak etaerreskate nahiz berme sistemen ezarpena, eta zerga politikaren ikuspegi hertsiki diziplinazkoa)iragankorrak dira nahitaez, gizarte kostu handia dutelako eta hazkundearen gainean dituztenEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-339

Noé Cornagoeraginengatik. Beraz, pentsatzekoa da ezen, beren egonkortze eraginak lortu bezain laster,haien tokia hartuko dutela asmo politiko handiagoko planteamenduek, epe ertain eta laburreansartuago dauden helburuekin. Horietan, Europar Batasuna –oraingo krisialdia gorabehera,eta garrantzia behin-behinekoz kantzilergoetara aldatu izana gorabehera– indartuta aterabeharko da. Hori da, behintzat, Europar Batasunak pentsatu nahiko lukeena.Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izana, horiek horrela, Europako potentzianhandien arteko adiskidetze politikoaren esparruan erakunde bakan horrek izandako lorpengarrantzitsuen ezagutzatzat (berandu samarreko ezagutza, egiaz), edota bere barruan dituengizarte nahiz etnia gatazka ugarien kudeaketa baketsuari egindako ekarpenaren (ekarpenapalagoa, benetan) ezagutzatzat baino areago, ulertu daiteke hotsandiko gonbidapentzat,Europar Batasunak bere buruaz gogoeta egin dezan, bere iraganaz eta orainaz pentsa dezan,horrela bere bultzada politikoa berreskuratze aldera.Planteamendu horrek, hala ere, doktrina inspirazio zeharo berria eskatzen du, ekonomiarengobernu eta autoritate printzipioaren oinarri publikoa argi eta garbi adieraziko duena; eta,azken batean, gida kontzeptutzat gobernantzaren nozioa alde batera uztea, krisiak agerianjarri baitu nozio horrek, nahitako bere anbiguotasunarekin, eragiten duen nahasmen geroeta handiagoaren ondorio larriak. Eta nahasmena sortzen du, nekez delako bateragarriaerakunde hierarkiako, zuzenbide publikoko eta ordezkaritzazko politikako kategoriekin,sistema politiko demokratikoen oinarritzat.Bultzada horrek integrazio eredua sakontzeko beharra erakutsi beharko du. Argitzenjoango da krisiaren ondorioek –eta gobernuarteko planoan emandako kudeaketa eskasak–,gizarte ondoeza orokortzen dela ikusita, azkenean erakusten duten neurrian Europar Batasuna,arriskuko Estatu arteko erkidego bat (berez Estatuen ondorengo kontzientzia politiko berribaten katalizatzailea) ez ezik, bere barne arkitektura oraindik inperfektua izanagatik,locus politiko nagusia ere badela. Hortxe katalizatu beharko da, lehenik, eta gero adierazibeharko da, ordezkaritzazko demokraziaren bitartez, erantzun politiko berri bat. Erantzunhorrek, gainera, bateragarri izan beharko du Estatuen ondorengo demokraziako gramatikaberriarekin; eta gramatika hori, gaurko egunean, Europar Batasunak beste inork ezin duenuntziatu, nahiz eta hastapenetako modu inperfektuan egiten duen. Dena dela, erakundepentsamendu horrek Europar Batasuna bere malenkonia autosuntsitzailetik erreskata dezan,beharrezkoa litzateke Europako politikari klase erosozale eta ezgauza errotik berritzea.40EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAKO GIZARTE EREDUA,INTEGRAZIO PROZESUAREN KONTAKIZUN GISAJosé Luis de Castro RuanoEHUko Nazioarteko Harremanetako irakasle titularra eta Jean Monnet katedrako titularraAski da Bakearen Nobel sariaren historiari begiratzea, konturatzeko saria nori emanzaion jakitearekin batera eztabaida piztu dela askotan. 2012ko sariarekin ere ezin bestelagertatu, eta Europar Batasunak lortutako sariak ez du ia inor hotzepel utzi. Sariarengatik plazaratutakolaudorio eta kritikekin batera, halabeharrezko galdera sortu da: zergatik orain?60 urte baino gehiago darama europar proiektuak ekarpen erabakigarria egiten bakearenmantentzeari eta giza eskubideen nahiz demokraziaren sustapenari, Kontinente Zaharrean.Lehendabizi, Frantziaren eta Alemaniaren arteko adiskidetzea; gero, Grezia, Portugal etaEspainia demokrazian ainguratzea; geroago, Erdialdeko Europako herrialdeak; eta, oraintsuago,Europar Batasuna betiere ezegonkor izaten diren Balkanak egonkortzeko tresnatzatagertu da. Hasieratik –eta lehenago ere, 1924ko Kalergiko Paneuropar Manifestuan (“Nekeariamore eman gabe errepikatu beharrekoa da egia soil hau: Europa zatitu batek gerrara,zapalkuntzara, miseriara darama; Europa batu batek, bakera!”) eta Nazio Batuen aurreanaurkeztutako 1929ko Briand Proiektuan (uste dut geografiaren aldetik multzokatuta daudenherrien artean, hala nola Europako herrien artean, nolabaiteko lotura federal bat izan behardela”) dakusagunez–, europar integrazioaren funtsezko arrazoia izan zen gerra saihestea(“Europa ez zen eraiki, eta gerra bat izan zen”, ageri da 1950eko maiatzaren 9ko SchumanAdierazpenean). Edo, are gehiago, gerrarik izatea egituraz ezinezko bihurtzea, gaur egunEuropar Batasunaren barruan gertatzen den gisan. Ikuspegi horretatik, Bakearen Nobel sariaematea justifikatuta dago, eta Europar Batasunaren merezimendua eztabaidaezina da.Zergatik orain, baina?Zaila dirudi Norvegiako batzordearen erabakian ez ikustea nolabaiteko “materialen nekea”nabari zaion eraikin bat zurkaizteko saiakera. Gero eta arrisku ageriagoa da, sei hamarkadabaino gehiagoan neke handiz eraikitako integrazio proiektuak azkenean finantzakrisiak deuseztatuko duela beharbada. Koiunturak berezko dituen zailtasun eta demei, herritarrentxeragabetasun aurrekaririk gabea batu zaie. Europar Batasunak egiturazko bakearensortzailetzat arrakasta eztabaidaezina izan du, baina finantza krisiaren ondoriozko austeritatepolitikak direla kausa Europako gizarte ereduan nozitzen ari garen urratsez urratseko mutazioabada, bai, eztabaidatua. Europar integrazioa esperimentu aparta zen, herrialdeak etaherriak integratu zituena hainbat balio eta printzipio etiko ardatz hartuta, hala nola: elkartasunaeta gizarte justizia; merkatuko gizarte ekonomia barnerakoia eta solidarioa eraikitzea,herritar gehienei gizarte estaldura zabalak eta ongizate maila orekatuak emanda. Hala, bada,emaitzen bitartez herritarrek nolabaiteko “adostasun permisiboa” eta legitimitatea eman zu-EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-341

José Luis de Castro Ruanoten. Hori guztia errotik ari da aldatzen: emaitzak dagoeneko ez dira onak, pobrezia gurekaleetan nabari da, eta Europar Batasuna gizarte hausturaren eragiletzat hautematen da.Hirurogei urte geroago, bakea lortzea ez da jadanik europar kausaren alde mobilizatzekoaski. Hain bat hamarkadaz europar eraikuntza justifikatu, akuilatu eta legitimatu zuen kontakizunabukatu da, Bakearen Nobel saria eman izana gorabehera. Horrexegatik eztabaidatzenda –edo are axolagabekeriaz, mespretxuz nahiz txantxaz tratatzen da– sari hori eman izana.Beste narratiba bat bilatu behar da, Batasunaren kontakizun esperantzagarria eta aski motibatzaileaemango duen narratiba bat. Europar utopia bahitzen badu merkatuei begiratzendien eta herritarrengandik aldenduta dabilen ideologia ekonomizista batek, europar kontakizunakrisialdian sartzen da, eta inoiz sortu den proiektu politiko zirraragarrienari buruzkotxeragabetasuna saihestezina da. Ondorioak bistan ditugu: populismo antieuropeistak, sistemarenaurkako estremismoa, eta herritarrak europar proiektutik aldentzea (edo are argieta garbi haren aurka jartzea). Barrosok inplizituki halaxe onartu zuen Europako Legebiltzarrarenaurrean, Batasunaren Egoerari buruzko Hitzaldian, Bakearen Nobel saria emanaizan baino hilabete lehenago: “Europar Batasuna bakea bermatzeko eraiki zen. Gaur egun,horrek esan nahi du gure Batasunak globalizazioaren demei erantzun ahal izatea egin behardela. Horregatik, Europari buruzko beste gogoeta bat behar dugu”.Egiturazko bakea lortzeaz gainera, kontuan hartzen badugu merkatuko gizarte ekonomia(orain ezbaian den Europako gizarte eredua) zela europar proiektuaren beste bereizgarria,esan beharra dago Estatuak ez direla gai izango gizarte lorpen horiek ziurtatzeko, munduglobalizatu honetan. Krisiak eragindako Estatu berekoikeriak, adibidez, inbertsioak etamerkatuak lortzearren Txinarekin alde biko negoziazioak egitera baldin bagaramatza, europarbatzuek besteen aurka lehiatuz, elkarrekin Pekinekin harreman bat izatea proposatubeharrean, orduan, besterik gabe uko egiten arituko gara gizarte dumping-ari aurre egitekoestrategiak garatzeari. Elkarrekin estrategia horiek lantzea da bide bakarra gizarte babesekomaila jakin batzuei eusteko, hobeto edo okerrago, egungo ekonomia globalizatu lehiakorhonetan. Hori da geure burua Europan identifikatzeko aukera eman diezaguken kontakizuna.Susan Georgeren hitzetan: 4“Itzulingururik esan dezadan: ez dut uste beste mundu bat posible denik, baldin Europa ez badajakitun bere paper ezinbestekoaz, eta ez badago bere sustraiei, bere kulturari eta bere historiako–bereziki, gerraondoko bere historiako– alderdi hoberenei leial irautera eta haietatik abiatutaeraikitzera deliberatua. Gainera, europar kontzientzia hori eta, handik abiatuta, estatubatuarraz osobestelakoa den Europako gizarte eredu bat eraikitzea lortu ezean; beste mundu posible horretarakooinarritzat eredu hori baliatzeko aukera izan ezean, ezinezkoa izango da beste mundu bat, etagainera Europa bera mortu bihur liteke; bere eliza ederrekin, gazteluekin eta ardo onarekin, bainamortu, azken batean”.4Otro mundo es posible si…; Bartzelona, Icaria Editorial, 2004, 112. orr.42EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

“BAKEA NAHI BADUZU, EGIZU LAN JUSTIZIAREN ALDE”:EUROPAR BATASUNA ETA NAZIOARTEKOZIGOR AUZITEGIAJosé Luis de la Cuesta ArzamendiZuzenbide Penaleko Nazioarteko Elkarteko presidentea (AIDP)EHUko Uda Ikastaroen zuzendaria2002ko uztailaren lehenean hasi zen Nazioarteko Zigor Auzitegiaren Estatutuarenindarraldia. Egia bihurtu zen “utopia” hori, hainbat hamarkadaz hainbeste instantziatatikeskatua; besteak beste, 2004ko biltzar nagusiaz geroztik (Pekin, Txina) presidente izatekoohorea dudan Association Internationale de Droit Pénal (AIDP-IAPL) elkartetik. ZigorZuzenbideko Nazioarteko Batasunaren (Viena,1889) eraikiberritze gisa Parisen 1924ansortua, dagoeneko bere lehenengo biltzarretik (Brusela, 1926) AIDP-IAPL elkarteak galdatuzuen nazioarteko zigor auzitegi bat ezar zedila, justiziako instantzia iraunkortzat, besteakbeste ondorengo hauek auzipetuko (eta zigortuko) zituena: eraso krimenetik eratorritakozigor erantzukizuna (hala gizabanakoena, nola Estatuena), horri lotutako delituak, etanazioarteko legediaren kontrako beste urraketa larri batzuk, gerra nahiz bake garaian eginak;bai eta munduko bakearen aurkako mehatxu diren nazioarteko beste krimen batzuk ere.Maiz nabarmendu dira Europar Batasunak Nazioarteko Zigor Auzitegia sortzekoprozesuan egindako ekarpenak, albait herrialde gehien sartzearen alde egin duen lana, etaegin duen diru ekarpen erabakigarria. Gainera, Europar Batasunak ahaleginak egin dituEstatu Batuak Auzitegiko prozesuan sartzearen aldeko elkarrizketa bultzatzeko, berariazkobideak bilatuz eta ezarriz, kasu konkretuetarako behintzat.Era berean, 2010ean, Kampalan, Erromako Estatutua berraztertzeko biltzarrean,nabarmendu zen Europar Batasunak eta haren Estatu kideek egindako ekarpena, NazioartekoZigor Auzitegiaren independentzia indartzearen alde, Auzitegiak funtzionamendueraginkorra izatearen alde, Auzitegiaren estatutuetako aurreikuspenak betetzearen alde, etalankidetza bideak zabaltzearen alde.Egiaz, ekintza eremu horretan ere Europar Batasunak baditu hainbat argi-ilun; horietakoez gutxi, Nazioarteko Zigor Auzitegiaren aurrerakuntza eta sinesgarritasunerako funtsezkoakdiren arloetan (osagarritasuna, immunitatea, Fiskaltzarekiko eta Auzitegiarekiko lankidetza,biktimak eta lekukoak, atxiloketa, eta abar). Arlo horietan, beste hainbatetan bezala, Estatukideen arteko aldeek (Estatu kideek nazioartean nortasun propioarekin jarduten jarraitzenbaitute, baita Estatu kide gehienen jarrerarekin bat ez datozen jarrerak aldezten ere) azkeneanberriz ere islatzen dute Europar Batasunaren kanpo politikako ahultasun tamalgarri hori,luzapenetan gehiago ibili gabe lehenbailehen gainditu beharrekoa.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-343

José Luis de la Cuesta ArzamendiBetiere, Kampalako berraztertze biltzarra burututa, Europar Batasunak beste erabaki bat(2011/168/PESC) eta ekintza plan bat (2011) onartu zituen. Bi horien bitartez, NazioartekoZigor Auzitegiarekin hartutako ardura berretsi zuen nabarmen, eta estandarren barnebateratzearen lana egiten lagundu behar dute, Europako tresnen eta Estatu politiken arteankoherentzia handiagoa izatea ziurtatuta, eta hala Europar Batasunak nola Estatu kideekNazioarteko Zigor Auzitegiarekin duten lankidetza indartzearren Lisboako Itunak dakartzanaukerak baliatzea ziurtatuta.Paulo VI.ak, testu honen goiburuan jarri dugun bere “Bakearen Mundu Jardunaldirakomezua” ezagunean (1972), gogorarazi zuen bakea ezin dela lortu justiziarik gabe (Opusiustitiae pax, cfr. Is 32,17). Hori hala baldin bada, espero izatekoa da ezen, bere arazoak etagabeziak gorabehera, eta nazioartean zigor justiziaren alde eta zigorgabetasunaren aurkaborrokatzeko funtsezko zutoin gisa, Nazioarteko Zigor Auzitegiak bakea mantentzearieta nazioarteko segurtasuna sendotzeari egindako ekarpena erabakigarria izango dela.Nabarmentzekoak dira, horrenbestez, Europako gure erakundeek Nazioarteko ZigorAuzitegiaren alde eman duen ardura eta sostengua. Horretan, koherentziaz jokatu dunazioarteko krimen larrienen zigorgabetasunaren aurkako borrokari 1995az geroztikemandako garrantziarekin, eta Europar Batasunaren kanpo politikako lehentasunenartean zuzenbide Estatua, giza eskubideak eta nazioarteko zuzenbide humanitarioa aipatuizanarekin.44EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPARRAKNicolás de MiguelEUROBASKeko presidenteordea (UPyD)Bakearen Nobel saria orain-berriki Europar Batasunari eman izanak harridura behintzateragin zuen. Herritar libreek osatutako proiektu baten ordezkaritzat, UPyD alderdiak nahitaezhartu behar du herritarren Europaren bandera. Europar Batasunak, desiratua eta beharrezkoaden askatasunaren eta bakearen eragiletzat, noraezekoa du fiskalitate bakarraren, federaltasunerreal eta elkartasunezkoaren sendotasunean aurrera egitea, ardatz gisa herritarrak hartuta.Horrek berekin ekarriko luke pixkanaka eta modu itzulezinean haren kideek politika etagizarte subiranotasuna lagatzea. Batasun indartsu bat, realpolitik delakoa socialpolitikdelakoarekin neurriratuko duena. Socialpolitik hori baita europartasuntzat ulertu behardugunaren bandera ontzia. Eta europartasuna, orain, larriki mehatxatuta dago.Nobel saria elkar ez sarraskitzeagatik emandako ohorezko bereizgarritzat hartzenbada, mendez mendeko zatiketak eta borrokak gainditzeko Estatuz gaindiko arkitekturabat eraikitzeari emandako ezagutzatzat, ondo merezia du. Bakea terminoak, baina, ez dubelizismoa soilik aipatzen, berekin ekarri behar du gizarte harmonia bat, Ongizate Estatuadeitu ohi diogun hori, gaur egun astindua eta auzitan jarria dena. Ongizate horrek sustraiaksartuak ditu milioika europarren nahi gabeko sakrifizioan, europar horiek jakin gabe ezen,Harresia erori eta hogei urtera, hainbeste sufrimendu, konponbiderik jartzen ez bazaio,alferrikakoa izango zela beharbada. Europar Mugimendua sortu zuen eta egungo EuroparBatasunaren enbrioia ernatu zuen hondamen fisiko eta etikoan murgildutako kontinentehartan, porrot egin zuten politika batasunaren lehenengo zirriborroek. Merkataritza, finantzaeta diru arloetako barne batasun asimetriko batean aurrera egin zen, betiere epe laburrekokoiunturen mende sinatutako zutabeekin. Eta dagoeneko XXI. mendean garela, oraindikarautu gabe dugu salerosleek demokraziaren tenpluan duten presentzia, politikari klase jakinbaten laguntza ezinbestekoarekin. Klase hori, herrialde batzuetan, erdipurdiko kasta bilakatuda, erreakzio gaitasunik gabea. Halako osagaiekin, ez da harritzekoa Europar Batasun honekmunta handirik ez izatea babesten omen dituen balioen bermatzaile eta esportatzaile gisa,nahiz eta balio horiengatik ezagutza eman berri zaion (paradoxikoki, Europar Batasunekokide izateari uko egiten dion herrialde batean).Kanpo eta barne politikaren arloan sinesgarria izango den ahots bakar bat izan gabe,kideetako batzuk –berriz ere bestelako aurpegiarekin– rol hegemonikora jokatzen aridirelarik. Horrek agerian jartzen du Europar Batasunaren gaur egungo egiturak duenezintasuna, bake eragiletzat, justizia eragiletzat eta giza eskubideen babesletzat. Bigarrenmailako antzezlearen rolera atzendua, Europar Batasun honek ez ditu ukitutxoak behar,baizik eta errotiko ebakuntza kirurgikoa, bizirik irauteko ere. Ez da harritzekoa, bada,EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-345

Nicolás de MiguelEuroparen beraren barruan erregimen zitalak izatea. Sinesgaitz ere ez da gertatzen, EuroparBatasunean bertan ere –presaka egindako eta desdoitzeez beteriko zabalkuntza baten emaitzaden Europar Batasun honetan– gaizki eta berandu geldiaraztea tik politiko batzuk, duela urtegutxi dudarik egin gabe autoritariotzat –edo are faszistoidetzat– joko genituzkeenak.“Europa gehiago” eta antzeko adierazpenak eszeptizismorik gabe, behintzat,entzun ditzatela europar gehienek. Izan dadila aurrerapenaren, gizarte justiziaren, baliodemokratikoen sinonimo. Hitzontzikeria huts eta metafisiko gutxiago. Heldu diezaiogun,behingoz, erakunde erkideak eratzeari, interes partikularistetatik harago joango diren boterelegegile eta betearazleak izango dituzten erakundeak.Gure arbasoek dagoeneko Aro Modernotik amets egin zuten ekinaldia, Argien mendeangorpuztu zena, XVIII. mendearen azkenaldiko goiburu iraultzaile inoiz baino indarraldiagoandagoenarekin. Greziar eta erromatar Antzinaroak utzitako hoberenaren gordailu. Kulturaerkidegotzat kontzientzia hartu zuena, kristautasunetik harago (baina kristautasunari ukoegin gabe), XIX. mendeko gure pertsonaia argitsuak buru zirela. Jarraipena izan zuena,iragan mendearen erdialdean-eta hain kontrako egoerak izan arren. Ekinaldi hori, dakarrendema zaila gorabehera, europar herritarrok, desiragarria ez ezik (bistan baita desiragarria erebadela), posible den bakarra da.46EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPARRA IZATEAREN HARROTASUNAGATIKJavier ElzoDeustuko Unibertsitateko katedradun emerituaZenbait ikertzailek nabarmentzen dute 1945az geroztiko europar eraikuntzaren aldekoarrazoibide nagusia izan da (eta Bakearen Nobel saria Europar Batasunari ematekoerabakian pisua izango zuen) gerra posible ez den eremu bat sortu duela. Egia da hori,baina Mendebaldeko Europan soilik, ezin baitugu ahaztu Balkanetako Gerra deritzona,Jugoslavia ohian.Aipatu da, orobat, 1914/1919 eta 1939/1945 aldietako gerren ondoren, beharrezkoazela ospe txarreko nazionalismo eta abertzaletasunak gaindituko zituen organizazio bat,Estatuz gaindiko erakunde bat sortuta, gaur egun Europar Batasuna izena duena. Horere, ordea, ikusten dugu lotsaz “lehentasun nazionala” deritzona agertu dela, adibidez LePenek erabilitako “les français d´abord” formulan. Horrek eskuin muturraren jarraitzaileakbaino askoz herritar gehiagoren adostasuna jaso du, Frantzian eta Europako beste herrialdebatzuetan. Gogoan izan Frantziak eta Herbehereek uko egin ziotela Europako Konstituzioarenproiektuari, 2005eko lehen seihilekoan.Une hartako Erresuma Batuko Atzerri Arazoetako ministro Jack Strawk, gertaturikoaoso kontuan hartuta, artikulu argigarria idatzi zuen prentsan: “Subsidiariedad: en busca delequilibrio” (El Correo eta Diario Vasco, 2005-09-09). Hor aldezten zuen ezen, britainiarlegebiltzarrak erabaki dezakeen hartan, ez dezala esku hartu europarrak. Haren ustez, horrelabi erakundeak indartuta aterako lirateke, eta europarren atxikipen sentimenduak (anitzak) ezzirela kalteturik aterako, ingelesa, frantsesa, herbeheretarra... izatearen eta europarra izatearenartean aukeratu behar izateagatik. Guztiz bat nator, ñabardura bakar –baina garrantzitsu– bateginda: subsidiariotasun printzipioa ez dadila mugatu Estatu kideetako parlamentuen etaEuropako Legebiltzarraren arteko harremanetara. Aplika bedi, era berean, eskualdeetako,nazioetako, landerretako, nazio erkidegoetako edo dena delakoetako parlamentuetara ere.Europar Batasuna diru batasun bat baino gehiago izatea nahi badugu, beharrezkoa izango daeuskal herritarrek, katalanek, espainiarrek, frantziarrek, ingelesek, eskoziarrek eta abarrek,harro, esan dezagula europarrak garela. Eta urrun gaude, oso urrun, helburu hori lortzetik.Europan balioez egindako inkestetan, azken 25 urte honetan galdetu izan dugu atxikipensentimenduez, inkestatuei bost erantzun aukeran emanda, lehentasunen ordenan bi hautaditzaten: bizileku duen hiriarekiko atxikipena, eskualde edo autonomia erkidegoarekikoa,Estatuarekikoa, Europarekikoa edo mundu osoarekikoa. Sistematikoki, Europakoa izatearensentimendua azken tokian ageri da, alde handiz. Are gehiago, Europako herritarrak, neurriaskoz nabarmenagoan, munduko herritar sentitzen dira, Europako herritar baino. Europa,atxikipeneko erreferentzia eremutzat, ez da herritarrengan barneratu.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-347

Javier ElzoNi neu uste osoko europazalea naiz. Egia da eraikitzen ari den Europa gehiago delaekonomia eta finantza Europa, kultura eta gizarte Europa humanista baino. Amin Maaloufenformula ederrak dioenez, ordea, “Europar Batasunak gauzatu den utopia baten adibideaeskaintzen digu”. Izan ere, Europa ez da euroa soilik. Era berean bada, adibidez, berenjatorrizko herrialdeetatik kanpora hezten diren unibertsitarioen ugaltzea. Askotan, berenlanbide bizitza beste herrialde hartan jarraitzen dute. Bai eta bikotea aurkitu ere, maiz.Nazioarteko ezkontzak gehitzen ari dira, eta hurrengo belaunaldiek oraingoek baino neurrihandiagoan esango dute: “europarrak gara”.Harro, gainera. Mende honetan azken urteotan izandako degradatzea gorabehera,munduko toki gutxitan daude –baten batean baldin badaude– Europan baino gizartedesberdinkeria txikiagoak, pentsamendu askatasun eta politika nahiz erlijioko sinesmenenaskatasun eta presentzia publiko handiagoak. Eta ez dezagun ahatz Europan gizabanakogaixoentzat, bakartuentzat eta langabeentzat dugun babesa. Horregatik, gure seme-alabeneta biloben etorkizunerako, Europar Batasun indartsu bat aldezten dut, egun berean EuroparBatasuneko legebiltzarkide federalak eta lehendakaria bozkatzeko aukera emango diena.Europar herritartasun bakarraz gainera, hura eratzen eta aberasten duten herrietako etaEstatuetako kulturak eta hizkuntzak errespetatu, babestu eta sustatuko dituen Europa bat.Europa horrek zer esan handia izango du munduko gainerako tokietan.48EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

NOBEL SARI BAT, EUROPAKO EGITURAZKO BAKERAKOIgor FilibiEUROBASKeko presidenteordea (EAJ-PNV)EHUko Nazioarteko Harremanetako irakasleaErreforma protestantearekin (1517), Europa urratu egin zen, hainbat erlijio eta politikagerratan. Azkenean, XVII. mendearen erdialdean bukatuko ziren, Wesfaliako Bakearekin(1648). Estatu modernoak eta haien gerra etengabeak Europako historiako aktore nagusibihurtu ziren. Europako lehen Bake hura izenpetu zuten gobernatzaileek formula batbesterik ez zuten aurkitu, elkar hiltzen ez jarraitzeko: elkarri nor bere lurraldeen gainekosubiranotasuna onartzea, eta, horrenbestez, beren mendekoek jarraitu beharreko erlijioaelarri onartzea.Hiru mende zehatz geroago, beste gerra sail amaiezin baten ondoren, ehunka europar bilduziren Hagako Biltzarrean, 1948ko maiatzean. Bi mundu gerrek dozenaka miloi gizabanakohilda utzi zituzten gudu zelaietan eta deuseztatze esparruetan. Lehenengo arma atomikoekerakutsia zuten Europan, Gerra Hotzaren barruan, berriz gertatzekoa zen gerrak ekarrikozuen amesgaiztoa. Hagako eztabaida haiek aho batezko ondorioa eman zuten: beharrezkoazen Europa batzea.Frantziaren proposamena, 1950eko maiatzaren 9koa, ezin argiagoa zen: Europa ezzen egin, eta gerra izan genuen. Azkena izango zen beste gerra bat saihestu nahi bazen,beharrezkoa zen kontinenteko herriak nazioez gaindiko aginte bakarraren pean batzea.Estatuek uko egin behar zieten beren subiranotasun egoistei, guztien onaren bila.Bitxia da nola XVII. mendeko gerrak saihesteko balio izan zuen subiranotasun hurabera, alabaina, XX. mendeko gerren errudun izan zen. Gaur egun, inork ezin du irudikatuFrantziaren eta Alemaniaren arteko gerra bat, ez eta Europako beste ezein herrialderenartekoa ere. Robert Schuman frantses ministroaren proposamenak hitzeman zuenez, gauregun jadanik gerra, Europan, pentsaezina ez ezik, materialki ezinezkoa ere bada. Oraindikez dugu eratu europar federazioa, integrazio prozesuaren azken helburua; baina dagoenekolortu dugu haren helburu lehena eta handiena: Estatuen arteko bakea. Horrexegatik jasozuen Europar Batasunak Bakearen Nobel saria 2012ko abenduaren 3an.Integrazio prozesuaren ekarpen baliotsuena, bake klase berri bat taxutu eta gauzatzeada; haize politikoen gorabeheran dagoeneko husten ez den bake bat. Egiturazko bakea da:ehuntzen duen interes eta balio sarea hain da estua eta sakona, inork ezin du desegin. Europardimentsioa hain dute berezko gure Estatuek, aspaldi utzi zioten soilik nazional izateari.Gure bakeak badu kanpo dimentsio bat ere. Izan ere, elkarrizketaren balioa, arazoaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-349

Igor Filibielkarrekin definitzearen eta orobat elkarrekin aurre egitearen balioa, ez da Europan bukatzen.Europarrek, beren esperientziarekin eta beren baliabideekin, gatazka ugaritan lagundudute. Batzuetan, leporatzen zaigu bigunegiak garela, gure kanpo politikaren euskarritzatbotere militarra izateari uko egiten diogula. Ez diogu uko egiten, jakina, asmo handikokanpo politika bat izateari, baina bide gogorrenetik ikasi dugu, eta ez dugu gerrarik nahi, ezEuropan, ez inon.Horregatik, inork indarkeria erabiltzen duenean, Europak larrituta begiratzen du. Estatuenmugen barruan ere bai. Maastrichten Europar Batasunaren ituna izenpetu zenetik (1992),jende asko hasi zen Ipar Irlandako gatazka europar gatazkatzat definitzen. Diagnosi hartatikabiatuta, gatazkak ebaztearen eta adiskidetzearen arloan historian izan den esperientziarikinteresgarrienetako bat egituratu zen: PEACE egitaraua, Europar Batzordea buru zuena.Haren irakaspenak, Monika Wulf-Mathies komisarioak harro aldarrikatu zuenez, lagungarriizan litezke Europako beste toki batzuetan.Azkenik, gatazka nazionalistak (Estatua dutenak nahiz ez dutenak) bukatzen direnean,oraindik beste gatazka batzuk eta beste indarkeria batzuk geratuko dira. Galtung egiturazkoindarkeriari buruz mintzo zen: saihets daitekeen kalte orok indarkeria bat dakar. Generoindarkeria, era guztietako bazterkeriak eta bereizkeriak: horra hor europarrok ebatzi beharkoditugun hurrengo gatazkak, dirudienez.50EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA: BAKE-ERAGILE BAT,EDO KIO NABARMENAK DITUZTEN 27 AHOTSEusebio GainzaEUROBASKeko zuzendaritzako kideaEuropazale guztiok poztu gara Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izanaz,eta onartzen dugu egin duen ekarpen handia, historia guztian Europa suntsitu zutenkontinenteko gerra zibilak errotik kenduta. Hala ere, egoki da gogoeta bat egitea, halaEuropako ikuspegitik, nola nazioartekotik, Europar Batasuna zatiketa eta krisialdi sakonabizi izaten ari den garaiotan. Zatiketa eta krisi sakon horiek arriskuan jarri dute Europaintegratzeko proiektua, nozitzen ari garen neurri eta murrizketa zorrotzen erantzule baitaEuropar Batasuna europar askoren buruan, nazio estatuetako liderren beren gainetik, nahizeta nazio estatuetako liderrek sobera erakutsia duten ezgaitasuna eta asmatu ezina, krisiaabiatu zuen banku sistemak zuzentzen dituen espekulazio merkatuen jazarpen amaigabearikonponbideak emateko.Europar Batasunaren barrualderantz begiratuta, bistan da bata bestearen atzetik abiarazidiren itunek (Nazioarteko Europar Mugimenduak bultzatutako Europako Konstituzioarenordez onartuak) agerian jarri dutela Europar Batasunaren oinarriek ez dutela sendotasunhandirik, dela ekonomiaren arloan, dela bere herritarrei ekonomia botereen aurrean gizartebabesa ematean. Kanpora begiratuz gero, ordea, berriz ere egiaztatuko dugu EuroparBatasunaren operatibotasuna, hala gure bake eta segurtasuna mehatxatzen duten kanpogatazketan (Israel-Palestina, Irak, Afganistan…), nola kanpo politikan, paper bustia dela.Horregatik, europeismoaren hastapenetatik adierazitako ideiak berreskuratuta, ezinbestekoikusten dugu Batasuna gauzatzea Europa Federalaren hiru printzipio osagarrietan,herritarrak konbentzitzearren beren zergak itzuli egiten direla gozatzen dituzten ongizateaneta zerbitzuetan:− Politika bakarra, Europar Batasunaren kanpoko eremuari dagozkion gaietan(batasuna).− Europar balioen garrantzia, hainbeste bake eta aurrerapen urte ekarri dutenak, etaFederazioko zuzentarau horizontalen oinarri izan behar dutenak, Estatu federalbakoitzeko politika propioak koordinatzeko.− Europar Batasuneko zerbitzuak eta barne politikak kudeatu eta gauzatzea,herritarrengandiko eremurik hurbilenean (subsidiariotasuna).EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-351

Eusebio GainzaEuropar Batasun Federala modu bateratuan kudeatzearren funtsezkotzat ditugun eremuakzirriborratzen saiatze aldera, aipatu beharrekoak ditugu:1. Kanpo politika eta ordezkaritza bakarra. Europar Batasunak ahots bakarra izateaezinbestekoa da, batasun irudia emango bada, eta Europaren interesak benetanordezkatuak izatea eta planeta osoan errespetatuak izatea lortuko bada. Gainera, bistandenez, batasun ezak dakartzan askotariko gastuak merkatuko ditu. Gaur egun mundukoherrialde bakoitzean Batasuneko herrialdeek dituzten 27 enbaxaden ordez, EuroparBatasunaren enbaxada bakarra ezarriko litzateke, eta Estatu kideek Batasunaren barruandituzten enbaxadak kenduko lirateke: 27 x 26 = 702 enbaxada alferrikakoak direnak.Kendu beharreko gastuak iruditzen zaizkigu, krisi garaian izan edo ez.2. Defentsa. Defentsako 27 ministerio mantentzea, teorikoki gu Batasunaren etsaietatikbabesteko, gastua alferrik biderkatzea ez ezik, 27 armada koordinatzean eraginkortasunagaltzea da. Armada horiek, kanpora beren eginkizuna egitera irteten direnean, 27 aginterierantzuten diete, eta 27 politikariri, Batasuneko politikariak adostea lortzen ez dutenarazoak konpontzen saiatzeko. Gastu horien eraginkortasunik eta mugarik eza logikoada, eta itxuragabekeria bat, argi eta garbi bateraezina dena teknologikoki aurreratuaizango den eta soilik Batasunaren interesei erantzungo dien Europako defentsa sistemabat izatearekin.3. Diru politika eta ekonomia batasuna. Gure ustez, dudarik gabe, politika bateratua izanbehar duen Europar Batasuneko hirugarren ardatza da. Eurogunean diru batasunerakoegindako urrats egokiak inola ere ezin dira zalantzan jarri, horren ondoriozko ekonomiapolitika ere nazio estatuek Batasunaren esku uzteko gai izan ez direlako. Politikahori Batasunaren esku uztea, Batasunaren eta Batasuneko herritarren interesak soilikbabestuko dituen Europako Banku Zentral (EBZ) bat beharko litzateke. Defizitarenmailak finkatu eta kontrolatzeari soilik begiratu beharrean, EBZk zuzentarau horizontalakezarri beharko lituzke zerga politiketan, diru bilketan eta gastuetan; eta interes tasabakarra ezarri beharko luke Batasuneko Administrazio publikoen zorpetzea egiteko,Euriborra bera erreferentziatzat hartuta, espekulaziorik gabeko mailetan. Bere seneanden Batasuneko ezein enpresaburuk edo herritarrek ezin du ulertu nola gure bankupublikoen artean nagusia izan beharko lukeenak, EBZk, nola euroak ematen dizkienbankuei Euriborraren tasan, banku pribatu horiek EBZren beraren akziodunei mailegadiezaieten hiru edo lau aldiz handiagoa den tasa batean. Eta, bien bitartean, EBZ ez dagai kapital transferentzia handien gaineko Europako tasa bat ezartzeko.Noranzko horretan bidea egitea ezinbestekoa iruditzen zaigu, dagoeneko ahaztuak ditugundesadostasun eta indarkeria putzu ilunetara eramango gaituzten bideak ez desegitearren.Bide hori egiteko, bada, nahitaezkoa da Europako Batzordea benetan ere BatasunekoGobernu bihurtzea, soilik Parlamentuaren mende, herritarrek zuzenean hautatua. Ezin daBatasunaren norabidea nazio estatuen liderren esku utzi, botoa eman zieten herritarrenordezkari baitira soilik.52EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA: BAKE-ERAGILE BAT, EDO KIO NABARMENAK DITUZTEN 27 AHOTSJakitun gara halako apustu batek beharbada pertsuasio eta lidergo dohain handiak beharizango dituela batasun erakundeengandik, erabakitasunez aurrera egitea lortzeko. Beraz,barne politikak aplikatzean hainbat abiadura izatea eta zuzentarau orokorrak ezartzeajustifikatuta izan daiteke, betiere baldin Batasunaren lidergoan diharduten herrialdeen etaeuroeskualdeen taldeak gai badira besteei tira egiteko eta bidea erakusteko, gainerakoakepez epe bide horrekin bat egin dezaten.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-353

OSPAKIZUNERAKO ARRAZOIMª Carmen GallasteguiEHUko Ekonomia Analisiaren Oinarrietako katedradunaEuropari emandako Bakearen Nobel saria begirada kritikoz ikusi dute batzuek, eta bestebatzuek justifikazio itxura duten oharrekin; adibidez ohar batek dio Europari emandakobizkarrekoa dela, aurrera egiten segi dezan, orain arte egindako lanaren ezagutza bainogehiago. Eta, hala ere, bada neurri batean bitartekoa den ikuspegi bat ere, Bakearen Nobelsaria eman digutelako europartzat geure burua zoriontzeko aukera eman diezagukeena,konplexurik gabe eta geure burua neurriz gain goretsi egin gabe.Begien bistakoa da arrazoi ekonomikoak ez direla herrialdeen artean gerrak izatekozergatiko bakarrak, baina badira, bai, harremanak ezegonkortzeko faktore bat. Europak orainarte lortutakoa, joan den mendearen erdialdetik gaur egun arte, ekonomia eremu erkide bateratzeko ahalegina egitea da; eta hori, dudarik gabe, beste garai batzuetan hondamena ekarridiguten gerrak askoz gertaezinago egiten lagunduko du.Bi mundu gerrek (lehena 1914-1918 bitartean, eta bigarrena 1939-1945 bitartean) txikitutautzi zuten Europa, eta herrialde batzuek, konparazio batera Alemaniak, denbora luzea etalaguntza ugari behar izan zituzten beren nazioa, beren kanpo harremanak, beren irudia,beren ekonomia berreraikitzeko. Hori guztia, izan ere, deuseztatuta zuen Alemaniak, berakpizten lagundu zuen gerraren ondorioz. Orduz geroztik, 68 urte igaro dira. Aldi horretan,Europako herrialdeen arteko elkar ulertzea praktikatu da, Europar Batasun baten eta diruerkide baten eraikitzea, merkataritza harremanen liberalizazioa, ondasun eta zerbitzuenmerkatu bakarra diseinatzea, eta eztabaidak eta urratsak egiten ari dira erakunde sorkuntzahandiago baterantz, erakunde horiek orain arte lortu denaren zimenduak indartu eta sendotuditzaten. Zeregin horretan akats ugari egin dira. Batzuk, sobera ezagunak: diru eremu egokibaten gabezia, zerga politika erkide baten gabezia, finantza ikuskatze bateratu baten gabeziaeta banku batasun baten gabezia, besteak beste.Europaren eraikuntza geldoa izaten ari da, hainbat arrazoirengatik. Zereginaren zailtasunabistan da. Estatu burujabeek pixkanaka ekonomia eskumen garrantzitsuak (uler bedi dirupolitika) Europako erakunde erkide bati (Europako Banku Zentrala) lagatzeak borondatepolitiko handia eta barne adostasun handia eskatzen ditu. Geldotasun hori are nabariagoaizaten ari da urteotan, ekonomia krisialdia Europa gogor jotzen ari denean, nahiz eta moduhomogeneoan egiten ez duen. Horrek agerian uzten ditu funtsezko aldeak, Euroguneareniparraldeko herrialdeek eta hegoaldeko herrialdeek bultzatzen dituzten hurbilketen artean.Europaren garapenak, baina, aurrera jarraitzen du, nahiz eta norabide aldaketa handiak behardituen, baldin arrakastaz burutu nahi badu hainbesteko ilusioz abiatutakoa. NabarmentzekoaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-355

Mª Carmen Gallasteguida ahaleginen oinarrian ideia erkide batzuk daudela, ongizate Estatu bat taxutu beharrariburuz. Ongizate estatu horrek Europako herritarrak babestuko lituzke beren zori txarretikedo beren abiapuntu egoera txarragotik; edota, orain bizi izaten ari garen gisako egoeretan,ekonomia krisiek –bereziki ahulenei– eragindako kalteetatik.Nire iritzira, Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa eratu zenetik egindakobidean, geroago barne merkatua, merkatu bakarra, Europar Batasuna, Ekonomia eta DiruBatasuna (diru bakarrarekin)... bide horretan beti gidari izan da ideia hau: Europakoherrialdeentzat erakunde egitura bat lortzea, bakea arau izan dadin, eta ez salbuespen, etaherritarren aurrerakuntza eta ongizatea guztien helburu izan dadin. Zeregina ez da bukatu.Akatsak aitortzeko prozesuan gaude; eta, globalizazioa gorabehera, guztiok ontzi bereangaudelako eta noranzko berean arraun egiten dugulako seguru sentiarazteko aukera emangodiguten mekanismoak sortzeko prozesuan. Horrek batzuetan ez gaitu batere pozik uzten;baina, 2007aren erdialdeaz geroztik bizi izaten ari garen arazo itzelen argitan aztertzendugunean, denbora ikuspegiarekin begiratuta, lorpen ikusgarria da. Eta lorpen horri eskeresan daiteke bakea Europan askoz ziurtatuago dagoela. Ekonomia erakundeez gainera,erakunde erkideak eratu ditugula, gazteen eta ez hain gazteen mugikortasuna ahalbidetudugula, hobeto elkar ulertzea lortu dugula, ideiak partekatzea, elkar hartuta lan egitea. Azkenbatean, normalena bakea izan dadin eta gerrak itzul ez daitezkeen iraganeko gertaerak izandaitezen lan egin dugu.Bakearen Nobel saria, horrenbestez, ospatu beharrekoa da, eta Europak saria jasotzekoaski merezimendu egin ez duela uste duten guztiei esan nahiko nieke beharbada arrazoidutela, aurrera egiteko bide luzea dugulako, baina emandako pausoak noranzko egokianeman direla, eta Europan izan direla, eta badirela, hainbat buru argi. Eta buru argi horieklurralde hau toki oparo, bidezko eta baketsutzat eratuko duen etorkizun baterantz jo dezagunlortzen ari diren erakundeak eta jardunbideak diseinatzen, berritze eta eraikitzen dihardute.Daitekeena da luzaroan munduko ekonomia potentzien artetik lehena ez izatea, baina hori ezda hain tamalgarria ere, baldin baketsuagoa, solidarioagoa eta abegitsuagoa dela ziurtatzenbadugu bien bitartean.Nobel sariak lan handiei ezagutza emateko ezarri ziren. Eta hemen, Europan, egin dena,horixe izan da: lan handi bat (oraindik sostengu gehiagoren beharrean), beharrezkoa etaguztientzako ona den helburu erkide baten alde.56EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA = BAKEAÁngel García RondaEUROBASKeko presidenteordea (PSE-PSOE)Bakea nahi baduzu, begira iezaiezu gerraren hondamendiei, eta pentsa ezazu aldi luzebatez haietaz.Latindar esaera zaharraren aldaketa txiki horrek erakusgarritzat balio izan dezake,Europar Batasuna gure azpikontinenteko herrien arteko bat etortzearen egile nagusitzatonartua izan dadin behin betiko. Zeregin hori garaipen bat litzateke, lurralde horretarakogure XXI. mendearen azkenaldean lortuko balitz. Lehenik eta behin, eskualde geografikohau, tribu, arraza, hizkuntzen eta erlijioen arragoa dena, hainbat mendez bertako biztanleokdrama belikoaren ia aldaera guztiak antzezteko erabili dugun antzokia izan delako.Bigarrenik, herrialdetzat eta estatutzat, gizatiarki ahituta atera garelako XX. mendearenlehen erdialdeko gerra operatik. Eta, hirugarrenik, munduko elkar ulertzeari dagoeneko ezinzaiolako ekarpenik egin Europak bere burua bere gorputzaren barruan ulertu gabe.Aldarrikatzen dut Europar Batasunari emandako Bakearen Nobel saria eztabaidaezinadela, eta, izatekotan, jadanik duela urte asko eman behar izango zitzaiokeela. Ezin dut ulertugai partzialengatik zalantzan jarri ahal izatea, hastapenetan ideia bat izanik, hotzepel zaizkionedo ukatzen nahiz borrokatzen dutenek ere duda egiten ez duten garrantzia duen erakundebihurtu den hura. Egindako bidea behaztopaz, hutsegiteez eta akatsez betea izan da, baina gauregun utopia izaten jarraitzen duen –baina dagoeneko zerumugan neur daitekeen– hori lortzekoelkar hartu zuten haien helburuak iparra izaten jarraitzen du, europeiston iparrorratzean.Lerro hauetatik laudatu nahi dut Europaren lehen guraso haien maltzurtasuna, eraikuntzalehen zimendutik hasi baitzuten: betiereko bakea (Kant –etika humanistaren zutabea, bera–bere atseden hilezkorretik laudatzen arituko den hura) lortzeko asmo dudaezina. Maltzurtasunonbera izan zen eraikina egiteko lanak posibleena zen aldetik hastea, gerrak nekatu etapobretutako nazioetan: gerraondoko garapena berehala abiaraz zezaketen ekonomiainteresei buruzko hitzarmenak. Handik aurrera, guztia izan da hasiera batean ekonomianoinarritutako loturak bata bestearen atzetik egitea, baina gero eta garapen handiagoak eginezpolitikan, gizartean, hezkuntzan eta kulturan.Jakitun naiz beti dugula ekonomia totalitarismoaren arriskua, eta beharrezkoa dela adiibiltzea, guztiok jarraitu behar omen ditugun lege batzuk fabrikatu dituen arlo horretaraarrasta ez gaitzaten. Orobat kontuan izan nahi dut, ordea, zailtasun hori dela bilakaerahistoriko orotan izaten direnetako bat, eta, iritsi nahi dugun helmugaren ikuspegia galtzenez badugu, hura menperatzeko ere gai izango garela.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-357

Ángel García RondaEsentzia eta helburuaren bila, nabarmendu nahi dut ezinbestekoa dela batasuna,senidetasun bidearen eta oreka etikoaren eskubideetako berdintasunaren oinarri, bereizketabakarra eginda: naturak edo desberdinkeria historikoek eragotzita, lortu dugun hoberenabaliatu ezin dutenei babes berezia ematea. Aniztasuna bilatu gabe datorkigu, gizakiarengandago, norbera izateagatik eta besteren ondoan izateagatik. Bilatu behar duguna, berdintasunada, guztien arteko orekarako eta nork bere barruko orekarako ezinbesteko baldintza baita.Erresalburik gabe txalo egiten diot sari hori eman izanari, merezia delako, eta akuilutzathar dadin, europar asmoan dihardugunok indartsu jarrai dezagun geure lanean, eta indartsujarrai dezagun eszeptikoak konbentzitzen gure etorkizuna –ez soilik eta ez nagusikiekonomikoa, jakina– dinamikoa eta batua den Europan dugula, Europarekin, Europarakoeta Europatik.58EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

ZER ESAN NAHI DU BATERATU HITZAK?Josu JuaristiKazetaria. GARABerrogeita hamar urte baino gehiagoan, bateratu adjektiboak Europar Erkidegoko egituraolioztatu. Estatu interesek, ordea, kontzeptu hori ahuldu dute pixkanaka, eta erakunde egitura,bilakabide etengabe baino motelean, ez da aski zutabe indartsua kontzeptu hori inposatzeko.Hogeita zazpiren artean, normala da aurrerapena geldoa izatea, zaila baita hainbeste interesdibergente ados jartzea, baina izendatzaile komunetako txikienaren metodoa erabiltzeakharen ahalmena ito lezake. Badirudi Europar Batasuna heldu dela bere Rubicon ibaira, etaematen du gaur egun ibai hori uhar gisa datorrela eta hainbat lerro banatzaile markatzendituela: lerro bat, asko laburtuz, iparraren eta hegoaren artean (kopuru garbietan ordaintzailedirenak alde batean, eta eskatzen dabiltzan eta etengabeko elkartasuna behar dutenak bestealdean); eta beste lerroa, areago sinplifikatuz, alde batean jarrita beren politikak gero etagehiago integratzearen alde eta fisonomia askoz politikoagoa izango duen Batasun baterantzaurrera egitearen alde egiten dutenak, eta bestean jarrita Erkidegoko ohiko gobernuartekouretan nabigatu nahiago dutenak, nor bere nabigazio gutunarekin, edo ia-ia. 27 kideen noraez hori, bateratu kontzeptuaren inguruan, nabarmen agertu zen Europako Kontseiluarenabenduko bilkuran, eta banku ikuskatzaile bateratuari buruzko akordioak ez zuen ezkutatuahal izan gainerako guztian izandako aldentzea. Bateratua adjektiboak, gaur egun, hainbatesanahi ditu Batasunaren barruan, bakoitzaren helburuen eta beharren arabera. Beharbada,horixe du dema: kartak mahai gainean jartzea eta horren ondorioz jokatzea.Ingurugiro horretantxe, hain zuzen Europako “interes bateratua” okerren olioztaturikageri denean, Europar Batasunak sari bat jaso du, Bakearen Nobel saria, eta badirudigehiago ohoratzen duela egin zuenagatik, gaur denagatik baino. Sariak, guraso fundatzaileekaldarrikatutakoa gogoratuz, gaur egun Batasunak –bake-eragiletzat ere– dituen gabezietakoasko biluzten ditu. 1950eko hamarkadan ere, oraindik gerra bukatu berria zela eta “kanpoko”hainbat Estatu –hala nola Espainia– diktaduraren pean zirela, kontzeptu horrek beste alderdiasko barne hartzen zituen, eta alderdi horiek orain, berriz ere, premiazkoak dira europaraskorentzat. “Barne bakea” (gizartekoa eta ekonomiakoa, eta demokratikoa), milioikaherritar krisi betean direla, duen demarik handiena, zuzenean lotuta dago europar terminolarri zauritu horrekin, bateratu adjektiboarekin. Edo bateratua da (ongizatea) edo bakerik ezda, ez behintzat egungo integrazio ereduaren barruan, arrakala (ipar-hego, eta gizartekoa)gehiegi zabal daitekeelako eta josturak puska daitezkeelako. Europako gizarte eredurik ereez dago, aterki bateratu bat, inolaz ere. Badira hobeak, hala-holakoak eta txarrak.Bakearen Nobel saria eman izana baliatu behar zatekeen Estatu kideek partekatu behardituzten –eta, ondorioz, herritarrei bermatu behar dizkieten– printzipioei, balioei, eskubideeiEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-359

Josu Juaristieta betebeharrei errepaso on bat emateko. Argigarria da ikustea, adibidez, zer alde itzeladagoen britainiar Gobernuak eskoziarren aldarrikapenei buruz duen jarreraren eta espainiarGobernuak Euskal Herriari eta Kataluniari buruz duen jarreraren artean. Bitxia da, bainaNobel saria merezi zezakeen Europako agintariren bat aipatu behar bagenu, Norvegiakobatzordearen ohiko irizpideei jarraituz, David Cameron aipatuko genuke, Eskozianerreferenduma negoziatu eta itundu zuelako.Hala ere, beharbada Nobel sariak balio izan du Batasuna aktibatzeko azkenaldian utzienizan duen alderdietako batean: kanpo politikan eta kanpo ekintzako Europako zerbitzuan,alegia. Zerbitzu hori Kanpo Arazoetarako eta Segurtasun Politikarako goi ordezkariCatherine Ashtonen agindupean dago, eta hura da, dudarik gabe, proiekziorik txikienaeta txarrena duen Erkidegoko goi kargua. Ez zen kasualitatea izan Europako Kontseiluakabenduan egindako bilkurak mahai gainean jarri izana kanpo politika eta segurtasun politika.Gai hori goi bileretatik at izan da urte askoan; eta goi bilerek ematen omen dute bultzadapolitikoa gai handietan. Kanpo politikaren alderdietako askotan (lankidetza eta garapena,eta bateratua izan gabe jarraitzen duen kanpo zerbitzu hori barne), Europar Batasunak ez duirakasgaia gainditzen, edo motz geratzen da. Eta dema, hain zuzen ere, bateratua izatea da,garela 15, 20 edo 27.60EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAKO ERAKUNDEEN BEHARREZKOERAIKIBERRITZEALorena Lopez de LacalleEUROBASKeko presidenteordeaEusko Alkartasuneko Nazioarteko Harremanetarako idazkariaEuropar Batasunaren guraso fundatzaileak oraindik biziko balira, oihuka eskatuko luketeEuropar Batasuna eraikiberritzea. Robert Schumann, Jean Monnet, Alcide de Gasperi, Paul-Henri Spaak, Winston Churchill, Konrad Adenauer, Walter Hallstein eta Altiero Spinelli,guztiak, hori eskatzen arituko lirateke.Bigarren Mundu Gerraren bukaeran, adierazi zuten beren asmoa zela atzean uztea, bailiskarren mende erdi bat, eta bai ondorengo bi irizpide hauek oinarri zituen Europako historiabat: lurraldeak inbaditzea eta nagusitasun politikoa nahiz ekonomia boterea ezartzea, biakindarrez lortuta.Hori da guraso fundatzaileek amaiarazi nahi izan zuten eredua.Eta halaxe jaio zen, 1949ko maiatzaren 5ean, Europar Mugimenduak bultzatuta,Europako Kontseilua, gaur egun 47 herrialdek osatua. Europako Kontseiluan, izatez,ekialdeko eta mendebaldeko herrialdeak elkarrekin izan ziren, etenik gabe, Berlingo hormaerori baino lehen. Haren helburuen artean aipagarriak dira, XXI. mendean oraindik ereduten egokitasunagatik:1. Eremu demokratiko eta juridiko erkide bat eratzea. Giza eskubideak, demokraziapluralista eta zuzenbidearen nagusitasuna errespeta daitezen zainduko du.2. Europako kultura nortasuna ezagut eta balioets dadin laguntzea, nortasun horrenaniztasuna errespetatuz eta sustatuz.3. Europan egonkortasun demokratikoa garatzea, beharrezko politika, legegintza etakonstituzio erreformak aldeztuta.Europako Kontseilua, nahiz eta Estatuen gainean indar loteslerik ez duen, erakundeaurrekari bat da, eta ezin konta ahal gai gidatzen ditu. Izan ere, Europar Batasunak harenildoari jarraitzen dio, eta han landutako gaietako asko arautzen ditu gero.Guraso fundatzaileen jatorrizko herrialdeek eginbide handiagoa hartzeko nahia izanzen, hain zuzen ere, lehendabizi Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa etaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-361

Lorena Lopez de Lacallegero Europako Ekonomia Erkidegoa eratzera eraman zituena. Europar Batasunak, egun,Europako Kontseiluko kide diren 47 Estatuetatik 27 barne hartu ditu dagoeneko. Gainera,Europako Estatuak gutxiago dira ezagutza eta errespetua galdegiten dituzten herriak baino;herri horiek Europa eraikitzen esku hartu nahi dute, eta tokia eman beharko zaie, erabatPolitika Batasun bihurtu beharko litzatekeen horren barruan.Hori da konpondu gabeko kontua, eta irtenbide bakarra da ekonomia krisirako ez ezik,gizarte ereduaren krisirako ere.Guraso fundatzaileek lidergoa zuten, eta horixe behar du Europak, figura karismatikobat, ausarta eta buruargia, jarraibide berriak jartzeko, errezeta automatiko eta errazetatikirteteko, Europa segidismoetatik ateratzeko, eta are politika eta kultura mendekotasunetatikateratzeko ere.Eta oraintxe jaso du Europar Batasunak Bakearen Nobel saria, sari preziatua.Hastapenetatik egin dituen merezimendu ukaezinengatik, baina, batez ere –hala pentsatunahiko nuke–, aurrera begira, XXI. mendean jokatuko duen rolarengatik.Bakearen Nobel saria Norvegiako Legebiltzarrak horretarako izendatutako batzordeakproposatuta ematen da. Batzorde hori, orain, Europako Kontseiluko hamahirugarren idazkarinagusi Thorbjørn Jagland norvegiarra da. Uler liteke Europako Kontseilutik beste bultzadabat eman nahi zaiola Europar Batasunari.Ezin ahatz dezakegu guraso fundatzaileen ibilbide humanista nabarmena, geroztikoEuropar Batasunaren eraikuntzari nortasun ezabaezina eman ziona.Jatorrizko izaera hori, baina, gaur ere praktikan jarri behar da.Egia da Europak gerra liskarrik gabeko 60 urte bizi izan dituela, eta erakundedemokratikoak –oraindik hobetzeko modukoak– jarri dizkiola bere buruari bakearen bideanaurrera egitearren; baina egia da, orobat, egiteke dauden hainbat zeregin daudela halaEuropar Batasunaren kanpoan nola barruan.Europar Batasunaren barruan, Estatu batzuek esperientzia eta ibilbide diplomatiko luzeakdituzte nazioarteko gatazkak konpontzen. Taldetzat, Europar Batasuntzat, ordea, oraindikez dituzte beharrezko sinergiak aurkitu, taldean proaktibo eta eraginkor izateko. HistoriakEuropa egintzen aurrean eta ahots bakarrarekin bizkor esku hartzeko beharraren aurreanjartzen duenean, Europar Batasuna atzean geratzen da, nazio interesek gordea eta galgatua.Ikus bitez Palestinaren edo Siriaren kasuak, oraintxe.Oraindik ere ez dago benetako kanpo politika erkiderik; ezberdinak eta batzuetanaurkakoak diren 27 politikaren batura da oraindik.62EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAKO ERAKUNDEEN BEHARREZKO ERAIKIBERRITZEAEta barrurantz begiratuz gero, Europar Batasuna presente izan zen eta laguntzen jarraitzendu Irlandako bake prozesuan. Hala ere, askoz gehiago esku hartu behar du, duen eginkizunakhala eskatzen diolako, Euskal Herrian guztiok ireki nahiko genukeen bake prozesuan.Guraso fundatzaileen filosofia, Europako oraingo eta etorkizuneko erakundeen bidezdatorkiguna, inspirazio iturri izan beharko genuke Europa bidezkoago eta solidarioagobaten bila, jaso duen Bakearen Nobel sariaren duin.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-363

BAKEAREN NOBEL SARIAREN INGURUKO POLEMIKAKMikel MancisidorUNESCO Etxea – Euskal Herriko UNESCO Zentroko zuzendariaUrriaren 12an Norvegiako Nobel Batzordeak iragarri zuen 2012ko Bakearen Nobelsaria Europar Batasunari eman zitzaiola “sei hamarkada baino gehiagoan Europan bakeaketa adiskidetzeak, demokraziak eta giza eskubideek aurrera egin dezaten egin duenekarpenagatik”.Albistea jendeak epeltasunez jaso zuen, gogoberotasun handirik gabe, eta ez zenbatzordeari eta erakunde sarituari egindako kritikarik falta izan. Nire jarrera aurreratukodut: saria justifikatua delakoan nago. Artikulu honetan, labur, kritiketako batzuk errepasatunahi ditut, eta neure jarrera argumentatu.Machadok bere poeta aldarea zuen bezala, nork bere pertsonalitate aldare bat du, bizitzanmarkatu dioten edo miretsi dituen pertsonalitateena. Horien artean legoke, nire kasuan, PérezEsquivel. Hari jarraitu nion eta arretaz irakurri nion, heziketa politiko eta internazionalistakourteetan. Eta, nola ez, Desmond Tutu ere izango litzateke, apartheid garai latzetako lana ezezik adiskidetze lana ere egin zuena.Biak, Tutu eta Esquivel, Nobel saridunak dira orobat (1984an eta 1980an, hurrenezhurren), ondo jakina denez. Hau guztia harira dator, 2012ko Nobel saria emateko egunarenbezperan biek argitara atera zutelako, orobat Bakearen Nobel sariduna (1976koa) den MaireadMaguire irlandarrarekin batera, saria ematea kritikatzeko gutun gogor bat. Horrenbesteerrespetatzen ditudan pertsonek izenpetutako dokumentu bat oinarritzat hartuta, haiekplazaratutako eragozpenak oso serioski hartzeko ahalegina egitera behartu dut neure burua,haiekin bat ez etortzeko bada ere.Gutuna izenpetu duten hiru saridunek Europar Batasunari leporatu diote ez dela AlfredNobelek saria sortu eta diruz hornitzean buruan bide zuen “bakearen txapelduna”.Gutunaren hiru izenpetzaileen ustez, Europar Batasunakez ditu egin “bere ahaleginikhoberenak herrien anaitasunaren alde, armadak kendu edo murriztearen alde, eta bakeprozesuak sustatzearen alde”, nahiz eta horixe galdegiten duen Nobelen azken borondateak.Guztiz aitzitik, “Europar Batasuna ez da Nobelek nahi zukeen mundu ordena desmilitarizatuagauzatzea bilatzen ari, eta nahiago du segurtasun ordena bat, indar militarrean eta gerretanoinarritua, ordezko ikuspegiak bilatzen saiatzea baino”.Nobel Sariaren Batzordearen aurkako akusazioa irmoa da: “Nobel sariaren NorvegiakoEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-365

Mikel Mancisadorbatzordeak bestela definitu eta formulatu du saria, legea betetzen ez duen modu batean”.Gainera, eskari zakar samarra dakar: “We ask the Board of the Foundation to clarify that itcannot and will not pay the prize from its funds”.Gutuna bukatzeko, gogoeta harrigarri hau: “2012ko saria Europar Batasunari eman izanabereziki arazotsua da, kontuan izanik Nobelen testuak zioela ezen azken urtean [eginak izanbehar zutela saritutako ekarpenek] eta sarituak pertsona bat izan behar zuela”.Horraino, gutuna. Hemendik aurrera, nire gogoetak.Izan ere, Alfred Nobelek hitzez hitz adierazi zuen saritua pertsona bat izango dela.Egia esatera, baina, batzordeak askoz lehenagotik ere interpretatua du pertsona terminoakpertsona juridikoak edo erakundeak ere aipatzen dituela. Halaxe ageri da oinarrietan, eta1904, 1910 edo 1917 bezain atzera jo dezakegu saritutako erakundeak ikusteko. Oportunistasamarra dirudi eragozpen hori orain plazaratzea, aurrez ezer ez baitzen esan, nik dakidala,beste kasu hauetan, adibidez: Gurutze Gorria, Amnesty International, Mugaz GaindikoMedikuak, Gerra Nuklearra Prebenitzearen aldeko Mediku Elkartea.Orobat behartua iruditzen zait aipatzea Nobel sari guztietarako ezarritako eskakizunorokor hori, ekarpenak sariaren aurretiko urtean eginak izatearena. Arestian aipatutakoerakundeek, saria jaso aurreko urtean, ez zuten ezer egin hainbat hamarkadaz egiten arituakziren lanaz beste; eta, adibidez, Literaturako Nobel saridun batengandik ez da espero bereobrarik hoberena urte horretan argitaratu izatea. Askotan (dela literatura, dela medikuntza,dela fisika, dela beste edozein espezialitate, eta duela 100 urte baino lehenagotik), sariaekarpena egin baino hamarkada batzuk geroago ere eman izan da. Horren arrazoia egokierada beharbada, edo, areago, ekarpenaren neurriak denbora behar duela ulertua eta estimatuaizateko. Gorabehera hori kasu jakin horri bakarrik aurpegiratzea ez dirudi bidezko.Garrantzitsuagoak dira, jakina, mamiko objekzioak. Gutunaren izenpetzaileek Nobelsariaren testuari egiten dioten irakurketa hain hitzez hitzekoa eginez gero, saria kendubeharko genieke, esaterako, Rigoberta Menchuri, Shirin Ebadiri, Wangari Maathairieta Leymah Gboweeri, bakearen kontzeptu orainagokoak (eta segur aski aberatsagoak,barneratuta baitituzte giza eskubideak, generoaren gaia, kultura aniztasuna eta ingurumena)aldeztu baitzituzten, Nobelek buruan izan zuen kontzeptu klasikoa baino.Europar Batasun ez da inola ere –eta ez du izan nahi– egungo nazioarteko zuzenbidearenargitan zilegi denean indarraren erabilerari edo armadei uko egiten dien erakunde bakezalebat. Ez da ezertan bereizten, horretan, Nazio Batuen Erakundearen Gutunean jasotakotik.Europar Batasunak, egiaz, erantzukizun larriak ditu armen nazioarteko merkataritzan. Eraberean, ordea, armagabetze arau eta esperientzietan buru izan da, eta baketze, adiskidetze,armagabetze nahiz berreraikitze ekintza ugari finantzatu ditu mundu osoan. Batak ez dubestea berdintzen, baina baztertzen ditu, bai, irakurketa manikeoak.66EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

BAKEAREN NOBEL SARIAREN INGURUKO POLEMIKAKNobelen borondatea hitzez hitz hartzen badugu, Europar Batasuna azken 60 urteanEuropan “armadak murrizteko” faktore garrantzitsua izan da, gure kontinenteko bakeariaurrekaririk gabeko ekarpena egin baitio. Gainera, “bake prozesuak ezartzea eta sustatzea”lagundu du herrialde askotan.Europar Batasunak, Europan rol bat jokatzeaz gainera (eta hori da Nobel Batzordeaksaritu duena, gogoan izan dezagun), aktore garrantzitsua da nazioartean, eta erabakipolitikoak hartu behar ditu egoera konplexu eta zailetan. Hala ere rol bat jokatu du,askotan protagonistatzat, pertsonaren duintasuna, bakea, zuzentasuna, giza garapena,genero berdintasuna eta ingurumena errespetu handiagoz tratatuko dituen mundu baterantznazioarteak egin dituen aurrerakuntza hoberenetako askotan.Nire irakurketatik guztiz urrun dago 60 urteko ekinbide politikoa –argi-ilun asko eta defizithandiak dituena– ikuspegi idealizatuz hartzea. Baina esaten badidate Nobel BatzordeakEuropar Batasunari saria eman diola, “sei hamarkadan Europan bakeak eta adiskidetzeak,demokraziak eta giza eskubideek aurrera egin dezaten” egindako ekarpenagatik, esan behardut, nolabaiteko ikuspegi historikoz, saria merezia dela.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-367

EUROPA GAIXORIK DAGO… BAINA EZ HILIKJosé Martín y Pérez de NanclaresNazioarteko Zuzenbide Publikoko katedraduna. Salamancako UnibertsitateaAtzerri Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioko Nazioarteko Aholkularitza Juridikoko buruaUste dut ez garela inola ere originalak esaten badugu Europar Batasuna oso-oso unezaila bizi izaten ari dela orain. Egiaz, askotariko krisialdiak izan dira europar integrazioarenprozesu osoan. Oraingoan, baina, Batasunaren zimenduei berei eragiten ari zaie, eta,beharbada sortu zenetik lehen aldiz, ez da burugabea integrazio proiektuaren berarenetorkizunaz beldur izatea.Krisialdi honek agerian jarri du nekez izan daitekeela diru indartsu eta iraunkor bat,proiektu politiko fidagarri bat gabe eta erakunde erkide eraginkor batzuk gabe; aurrekontuerkidea izena merezi duen aurrekonturik gabe; eta “lankidetza metodo irekia”ren entelekiaetereo hori baino gehiago izango diren zerga eta ekonomia politikarik gabe. Eta, batez ere,orobat ezin da proiektu bideragarririk izan, proiektua eratzen duten Estatu kideen artekogutxieneko elkartasun bat gabe.Zoritxarrez, baina, errealitatea hortik oso urrun dugu. Gutxitan ikusi izango da hainkontraste nabarmena egunkarien eguneroko izenburu latzen eta konstituzio itunetako letrarenartean. Ez da harritzekoa, beraz, Europar Batasuna bere erakargarritasun osoa galtzen ari izateanazioetako iritzi publikoetan. Tamalgarria da, baina zoritxarrez ulergarria, askok Batasunhori mehatxutzat ikustea, proiektu ilusionatzailetzat baino areago. Eta are atsekabegarriagoada horren kausa nekez bat etortzeko moduko interes eta ikuspegiak izatea.Izan ere, batzuentzat Europar Batasuna gure gizarteetako gero eta geruza zabalagoakmiseriara eta itxaropenik ezera daramatzaten murrizketen sinonimo da. Beste batzuentzat,berriz, mehatxu hori hondorik gabeko kutxa baten irudi bidegabearekin identifikatzen da,eta ekonomia saneatuenak kutxa horretan nahitaez beren gain hartu behar izaten ari diragero eta finantza karga handiagoak, gastatzaile porrokatutzat jotzen diren Estatuen alde.Panorama horrekin, baikorrenek ere ezingo dituzte ikusi orain proiektu erkide baten osagaifuntsezkoenak. Batasuna eratzen duten kideen arteko interesen ezberdintasun itzelak(esan dezagun, modu plastikoan ikusteko, erdialdeko eta iparraldeko Estatu “aratz”en etahegoaldeko nahiz sartu berritako Estatu “bekatari”en arteko ezberdintasunak direla) hautsiegin du europar proiektu bateratua, eta lasta larria ezarri dio edozein diskurtso ilusionagarrieraiki ahal izatea. Eta proiektu nahiz diskurtso sinesgarririk gabe, ez dago Batasun posiblerik,luzarora.Guztiarekin ere, nire iritziz oraindik ez da beranduegi, guraso fundatzailetik sortuzutenetik Berlingo harresia erori arte europar integrazio prozesuak jarraitutako bideEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-369

José Martín y Pérez de Nanclaresemankorrera itzultzeko. Europak oraindik ez du galdu (osorik) azken sei hamarkada honetanizan duen erakargarritasuna; oroimen kolektibotik ez dira galdu (oraindik) izan diren lorpendudaezinak. Ez dut uste, Batasunaren aldeko manifestu batean (“Europa edo kaosa”) europarintelektual nabarmen batzuek duela egun gutxi adierazten zutenez, Europa “hiltzen” aridenik. Egia da gaixorik dagoela, eta beharbada larriki gaixorik ere. Baina ez da hiltzen ari.Senda daiteke.Hori bai, jakitun izan behar dugu iraganean arrakastak lortu izanak ez dutela etorkizuneanarrakastak lortzea bermatzen. Mundu Gerraren ostean gure aitona-amonentzat eta gerokoGerra Hotzean gure gurasoentzat balio zuen europar diskurtsoak dagoeneko ez du baliobelaunaldi berrientzat. Eta azken bi hamarkada honetan bultzatu gaituen inertziarenbultzada bukatzen ari da. Edo bizkor hartzen dira egungo egoera alderantzikatuko duteneta prozesu integratzailea garai berrietara egokituko duten erabaki ausartak, edo Batasunairaganeko erlikia eder bat bilakatzeko arrisku larrian izango da. Gustatu edo ez, irtenbidea,egiaz, sinplea da guztiz. Politika bateratuak, behar adinako aurrekontua, erakunde sendoaketa barne elkartasuna dira ezinbesteko osagaiak, Estatu kide guztientzat erakargarria –etaerrentagarria ere– izango den formula fidagarri bat aurkitu nahi duen edozein errezetarako.Atzerantz begiratzea, dagoeneko itzuliko ez diren Estatu subiranoetan oinarritutakoereduetarantz, irudikeria hutsa da. Egungo mundua globalizatu eta irekia da, elkarrenmendekoa eta lehiakorra, ziurgabea eta aldakorra; dagoeneko ezinezkoa da zeharkaldiakbakarrik egitea. Europak, lortzen duen batasun maila edozein dela ere, beharbada inoiz ezdu iraganeko distira berreskuratuko. Ia erabat segurua da aktore periferiko bihurtu beharkoduela, ardatza Ozeano Barerantz aldatzen ari zaion mundu batean; mundu horretan, gainera,jadanik ez dago nazioarteko protagonismoa eta ohituak ginen ongizatea mantentzekobenetako aukerarik. Baina Europa batu bat gabe, herri edo Estatu bakoitza kondenatuadago historiaren itzalean kokatzera. Eta, zoritxarrez, ondotxo dakigu nolakoa den itzalhori, guraso fundatzaileek Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa sortzearekin etaondoren “urratsez urratseko” integrazio prozesua abiaraztearekin betiko lekutu nahi izanzuten itzala. Batasunari emandako Bakearen Nobel sariaren bidez onartu berri da europarintegrazioa, luzaroan, bakearen, egonkortasun demokratikoaren, giza eskubideen etaongizatearen sinonimo izan da, mendez mende gerretara, diktaduretara, jazarpenetara etamiseriara ohitutako kontinente batean. Krisi larri honen prezioak ezin du ekarri Europakazken mendean izan duen lorpen politikorik handiena lurperatzea. Baina sendatzea ez dazerutik eroriko. Gu guztion lana da.70EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

OROIMENAREN MUGATUTASUNAETA ELKARTASUN PRINTZIPIOAMaría Oianguren IdigorasGernika Gogoratuz Bakearen Aldeko Ikerketa Zentroaren zuzendariaGernika Gogoratuz FundazioaEuropar Batasunak, bake-eragiletzat, bakeari buruz pentsatzeko eta bakearen alde egitekodemak plazaratzen ditu. Bakea helburutzat hartzearen ideia, “bakea nahi baduzu, prestazaitez gerrarako”, presente izan da Europako historian Antzinarotik. Hala ere, bitartekotzathartutako bakearen aldeko ekintza, “bakea nahi baduzu, presta zaitez bakerako”, zentzudinamikoan landu behar da, bere gainean berrituko den praxis baten (pentsamendua etaekintza) gainean. Europako oroimenak etikaren eta demokraziaren printzipioa gogoraraztendigu. Plaza agerian giza ekintzaren eta praktika arruntaren arteko bitartekari den oroimena,haren zentzua interpretatzeko aukeratzat. Oroimenaren amaiera, haren zentzu bikoitzean.Zentzu batean “helmuga” esan nahi du, eta zertarako bati erantzuten dio, “guztion ona”ri;eta beste zentzuan, “mugatua”, hau da, bukaera bat duela eta hasiera bat eragiten duela.Elkartasun printzipioa. Amaiera, mugako munduaren eta haren hastapenaren aipamentzat;han, “ez du guztiak balio, ez maitasunean, ez gerran”.Oroimen bat, gogoratzeko ezen nagusi diren kultura eta gizarte aginduak nora ezeandabilen gizarte global batean bizirik irautera garamatzatela. Mugarik gabeko espekulaziomerkatu baten preso den ekonomia gainbehera batean, eta erreferentetzat politikarenlegitimitatearen krisialdi batean, erantzun zaileko galderak ari gara plazaratzen: “zeretikbizi naiz?” eta “zertarako bizi naiz?” Eta besteen bizitza “nori axola zaio?”; “sormena”aldarrikatu gabe “austeritatea” predikatzen duen erretorika batetik harago.Europako erakunde arkitekturak politika eta ekonomia araupetzeko neurriak eskuratubehar ditu, finantza merkatuen aurrean; giza eskubideetan sakondu, eta betebehar komunakindartu, gizarte, kultura nahiz ekonomiaren aldetik sostengagarria izango den bizikidetzabat eraikitzen laguntzeko. Ekonomia bitartekotzat, eta ez helburutzat, bizikidetza berritubaterako. Bake ekonomia. Horregatik, komeni da gogoratzea irudimenarekiko ekintzabatek “ongi egin”erako “nola egin” adierazten digula. Ezer ez da erraza. Epika Europakoimaginarioan dago, baina baita etika ere, ekintza demokratiko bat –inperfektua eta osagabea,hori bai, baina guztion onera bideratua orobat– abiaburutzat hartuta pertsonalaren etakolektiboaren printzipioak ulertzeko modu bat sortu zuenetik. Horregatik, etika ezin da bereburura mugatu, baizik eta norberaren gainean berritu behar da.Europar Batasunari emandako Bakearen Nobel sariak gogorarazten digu gatazka belikoakEuropako gudu zelaietatik at daudela, baina ezin digu ahaztarazi injustiziak, desberdinkeriakEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-371

María Oianguren Idigoraseta izaeraz uniforme diren proiektuak presente daudela gure bizitzetan. Beharrezko egitenda gogoeta etiko bat eta bakerako ekintza bat, biziaren konplexutasunaren, haren zentzu,hasiera eta bukaeraren aurrean erantzunak eskainiko dizkiguna. Ez bortxazkoa, ez bortxatuaden bizikidetzako agertokiak gaitzeko dema, bitartekoen eta helburuen arteko kontraesanikgabe, justiziaren eta maitasunaren bidez, indarraren eta legearen bidez. Interpretaziogiltzarriak ematera gonbidatzen gaituzte, bidaia ziurgabe baten aurrean; “nora goaz?”.Bidaia horretan, dena dela, ez gaude bakarrik, “oroimenaren kartografiek” eta “paisaiaetikoek” laguntzen gaituzte, eta erabaki behar dugu mesfidantzaren gainean lan egiteko etagiza gaitasunak berraktibatzeko, Europan bizikidetza solidarioak dakartzan demen aurrean.Hitzak, bitartekaritzako oroimen batek eta bakerako ekintzak interpretazio hizkuntza berriakproposatzen dituzte, bizikidetza berrituko errealitateei esanahia emango diena. Bere gaineanberritutako Europa bat, modu errealean, etika eta demokrazia bezala, galeren aurrean etasolidarioki, beste bat gehiago izanik, mundu anitz eta plural batean.72EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA: ESKUALDE GOBERNANTZAKOEREDUA, SEGURTASUN GLOBALEKO AKTORE ESKASABeatriz Pérez de las HerasEuropar Batasuneko Zuzenbideko katedraduna. Deustuko UnibertsitateaEuropako erkidegoetan izan zuen sortzeaz geroztik, Europar Batasuna multilateralismoarrakastatsuaren adibide izan da, politika eta ekonomia gobernantzako eredu, Europari bakeaeta oparotasuna ekarri dizkiona. Bakea da Europar Batasunak nazioz gaindiko erkidegopolitikotzat lortutako arrakastaren adierazle biribilena: sekula ez da kontinente zaharreanhonen bakealdi luzerik ezagutu, Europa eraikitzeko prozesuaren 62 urteko azken aldi hau ezbada. Europan bakea jakintzat ematen da, eta hori lorpen nabarmena da, Nobel Saria ondomerezia duena.Gainera, Europar Batasunaren ezaugarri nabarmenenetako bat da, politika batasunekoproiektutzat, bere izaera demokratikoa. Izan ere, Estatu kideen arteko harremanetan, legeaeta zuzenbideko Estatuak berezko dituen printzipioak dira nagusi, eta ez indarraren erabilera.Europar Batasuneko kide izateak halaxe lagundu du demokrazia Estatu kide guztietansendotzen, eta bereziki totalitarismoko aldi luzeetatik ateratakoetan. Europar integraziokoprozesuak, horrenbestez, nazioz gaindiko demokrazia paradigma berri bat eskaintzen du.Haren adibideak, abian diren beste eskualde prozesu batzuk (konparazio batera: KaribetarErkidegoa, Hego Amerikako Nazioen Batasuna, Afrikar Batasuna, eta abar) inspira ditzake.Azken 20 urte honetan, Europar Batasuna saiatu da bere eredua esportatzen, eta munduanbakearen eta segurtasunaren ad extra agente bat bihurtzen ere. Bereziki azken hamarkadan,Europar Batasuna ahalegindu da eskualde gatazketan rol aktiboa jokatzen. Gatazka horietatikgehienak Afrikan eta Ekialde Hurbilean dira (Kongoko Errepublika Demokratikoa, Sudan,Txad, Palestina, eta abar). Europar Batasunaren kanpo eta segurtasun gaietako politikan,lehentasuntzat ezarri dira demokrazia nahiz giza eskubideak sustatzea, eta Estatu hutseginetanoinarrizko erakundeak berregitea. Hain asmo handiak lortzeko, tresna hauek darabiltza:diplomazia, lankidetza, bitartekaritza eta gatazken konponbide baketsua. Guztiarekin ere,kasu gutxi batzuk alde batera utzita –hala nola Artemis operazioa, Kongoko ErrepublikaDemokratikoan– Europar Batasunak emaitza urriak izan ditu, nazioarteko segurtasunaktoretzat. Nabari zaion ezintasunaren kausa da, neurri handi batean, bere kanpo ekintzakobeste arlo batzuetan (merkataritza, garapenerako lankidetza, gizaldeko laguntza eta abar) ezbezala, Estatu kideek ez dituztela aski eskumen eta bitarteko eskualdatu, Europar Batasunakmodu eraginkorrean erantzun ahal izan diezaien XXI. mende honetako mehatxu globalei(terrorismoa, itsas segurtasuna, natura baliabideen urritasuna, suntsitze masiboko armak etaabar). Ondorioz, Europar Batasunak intentsitate baxuko kanpo politika batean oinarriturikjarraitzen du jarduten, ekintza bateratu eraginkorraz baino gehiago irudiaz arduratuta.EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-373

Beatriz Pérez de las HerasEuropako Estatuak, nor bere aldetik, txikiegiak dira gaur egun nazioarteko segurtasunarengainean dabiltzan demei aurre egiteko. Eta, ahal ere, Estatu horietako zenbaitek ez dioteEuropari begiratzen kanpo mundura proiektatu behar duen boteretzat. Horrenbestez, interespaneuroparren gabeziak, ikuspegi estrategiko erkide baten ezak, eta duen kanpo ekintzarenzatikatze politiko nahiz juridikoak, sinesgarritasuna kentzen diote Europar Batasunari bakeeta segurtasun globaleko aktoretzat.Europar integraziorako une bereziki zail hauetan, Europar Batasunak ezin du soilikbarrurantz begiratu, kanporantz ere begiratu behar du, eta rol aktiboa jokatu behar dugobernantza globalean.Ikuspegi horretatik, ekonomia integrazioan aurrera egiteaz gainera, beharrezkoa dakanpo ekintza bateratzea. Horretarako, noraezekoa da Estatu kideek borondate politikoarendosi handi samarrak jartzea. Kanpo eta segurtasun politika integratu gabe, ezingo da EuroparBatasuna bake eragile bihurtu, ad intra ez ezik, ad extra ere. Horrela, eragin nabarmenekopotentzia bihurtuko da, egungo inguru multipolarrean. Nazioarteko ekintza arrakastatsuaizateak, gainera, europar nortasuna indartuko luke, bai eta bakeak eta demokraziak balioerkidetzat duten garrantzia ere.74EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EUROPAR BATASUNA ETA BAKEAREN NOBEL SARIA:HOBE BERANDU, INOIZ EZ BAINOJoão Diogo PintoNazioarteko Europar Mugimenduko (EMI) idazkari nagusiaNazioarteko Europar Mugimenduaren Biltzar Federalak egindako azken bileran (Brusela,2012ko maiatza), ebazpen bat onartu zen, Zuzendaritza Batzordeari eta Idazkaritzarihertsatuki eskatzen ziena mobiliza zezatela Nazioarteko Europar Mugimenduaren sarea,Europar Batasuna Bakearen Nobel saria jasotzeko hautagaitzat sustatzearren. 2012koabenduaren 10ean, Oslon, Europar Batasunari eman zitzaion Bakearen Nobel saria.Nazioarteko Europar Mugimenduaren arrakasta bat baino areago da; sariak ezagutzaematen dio Europar Batasunaren integrazio prozesuak egin dituen ekarpenei, duela seihamarkada baino lehenagotik, Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak eta gizaeskubideek aurrera egin dezaten. Sari hori, hala ere, Europako gizarteen barruan eta haienartan krisialdi sakoneko eta zatiketa ugariko une batean heldu da. Krisialdi eta zatiketahorien nolakotasuna eta tamaina Bigarren Mundu Gerraz geroztik ikusi ez bezalakoak dira.Paradoxa horrek –merezimenduen ezagutza Europaren integrazio prozesurako une zailbatean iritsi izanak– eztabaida zirraragarria eragin du, Europaren eraikuntzako lorpenei etagabeziei buruz eta, garrantzitsuena, Europar Batasunak bakea sustatzen duen rolari buruz.Aitortu behar dut harritu egin nindutela Norvegiako Batzordeak Bakearen Nobel sariaEuropar Batasunari emateko hartutako erabakiari egindako kritika gogorretako batzuek.Dudarik gabe, Europar Batasuna ez da perfektua, eta bidezko da haren egiturako etafuntzionamenduko alderdi asko kritikatzea. Europan –eta are munduan– bakeak aurreraegin dezan egin duen ekarpen itzela ukatzea, ordea, erabateko itsukeria da.Funtsean, europar proiektuaren asmoa izan da, beti, behin baino gehiagotan gerraren etaindarkeriaren sinonimo izan den munduko eskualde batean bakea sustatzea. Bere helburuetanlortu duen arrakasta biribilak ekarri du europar gutxi izatea kontziente lorpen handi horretaz.Era berean, gero eta gutxiago dira gerraren esperientzia bertatik bertara izan dutenak, eta,beste alde batetik, europarrek pixkaka ahaztu egin dute bizi izandako izugarrikeria, etagaldu egin dute berriz gertatzearen beldurra. Batzuek iradoki ere egiten dute gerra hainaspaldi bukatu zenez orain beste arrazoi bat behar dugula Europar Batasuna justifikatzeko...Europaren lorpenak, baina, ez dira mugatzen bake sostengagarriko hirurogei urte bainogehiago horietara: lorpenik handiena, orain ere gero eta garrantzi handiagoa duena, politikaegiteko bestelako eredu bat da, esklusioaren gainetik inklusioa bultzatzen duena, liskarrarenEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-375

João Diogo Pintogainetik lankidetza, eta botere militarraren gainetik botere zibila. Egun, Europar Batasuna,bere buruarekin bakean izateaz gainera, ez da mehatxu besteentzat ere, eta nazioarterakoeredu da. Bai, egia, aspaldi bukatu zen Bigarren Mundu Gerra, baina Europar Batasunakoraindik erakusten digu gerrak ez direla gertatu behar inoiz ere berriro.Europako bakearen merezimendu osoa ezin zaio eman integrazioari, baina askoz gutxiagolortuko litzateke, edo ez hain osorik, ez eta hain bizkor ere, ezta eragin iraunkorrekin ere,europar proiektuak emandako lankidetza ikuspegia gabe. Europaren eraikuntzak europarrokelkarrekin lan egitera bultzatu gintuen, helburu bateratuak hitzartzera, merkataritza langakeraistera, eta ideia demokratikoen eta merkatu librekoen irispidea sakontzera eta zabaltzera.Bide orri bat eskaini zigun gatazkei irtenbide baketsua emateko, eta ekonomia nahiz gizarteharremanak eraikitzeko lanak elkarrekin egitera akuilatu gintuen, halako moduz, nonEuropan negoziatzeko bide arrunt izandako lehia politiko eta militarraren amaiera ekarrizuen.2012ko Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izanak sendo gogoraraztenditu Europaren eraikuntzaren oinarrizko printzipioak eta sekulako lorpenak. Horrenbestez,europar guztiontzako harrotasun iturri berritua izan behar du. Eta bereziki garrantzitsua da,Europar Batasunak adierazten dituen helburuetarako funtsezko demez beteriko une bateanheldu delako.Nobel sariak ez du ezkutatu behar (eta ezin du ezkutatu) Euroguneko krisiaren hondoa,milioika europarri eragiten dien austeritate mingarria eta langabezia tasa altua. Hala ere,aukera ematen digu, herritarrei eta arduradun politikoei berdin, beharrezko berrikuntzaeta bultzada abiarazteko, krisialdia gainditzearren eta bakearen, garapenaren eta gizartejustiziaren bidea berriz hartzeko, Europan eta munduko gainerako tokietan.76EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

ERASMUSERAKO NOBEL SARIAJosé PozaEUROBASKeko zuzendaritzako kideaEuropar Batasunak merezimenduz –berandu bada ere– jaso du 2012ko Bakearen Nobelsaria.Sari horrek omenaldia egiten die guraso fundatzaileei. Batasunaren guraso haiek,1950ean, Bigarren Mundu Gerra bukatu zenetik bost urte besterik igaro ez zela, zatikatutaeta gerraren orbainek markatuta zegoen kontinente batean, ikusmena eta ausardia izan zuten,ideia hau plazaratzeko: lankidetza eta adostasuna zirela hainbat hamarkadatako liskar etagatazkak gainditzeko bide bakarra.Bake bidez eta balio erkideak erabiliz (hala nola giza eskubideak, demokrazia etazuzenbideko Estatua) aurkakotasunak gainditzea eta Europa batzea ahalbidetu duen proiektuberritzaile eta ameslari baten aldarrikapena da.Krisi eta ziurgabetasun garaiotan, gogorarazten digu integrazio prozesuak sendotzen etabatasun politikoan aurrera egiten jarraitu behar duela, orain zalantzan jarri den Europakogizarte ereduaren bideragarritasuna bermatuko bada.Era berean, ezagutza egiten dio Umberto Eco italiar nobelagile eta filosofoak “europargazteen lehenengo belaunaldia” deitu dion horri: Erasmus programari esker Europako besteherrialde batean ikasten, bizitzen eta maitatzen aritu diren ia hiru milioi gazte horiek.Saria, baina, berandu dator. Segur aski, 20 urteko atzerapenarekin. 2012an saria, hainzuzen ere, europar gazteen lehenengo belaunaldi horri eman behar izango zioketen, Erasmusprogramak mende laurdena betetzearekin batera.Erasmus da arrakastarik eta jendarteko osperik handiena duten europar programetakobat. Erakusten du Europa herritarrengandik eta ikasgeletatik ere eraiki daitekeela eta eraikibehar dela.1987an jaio zenez geroztik, Erasmusek hiru milioi inguru europar gazteri aukera emandie, goi mailako ikasketak egitera edo enpresa batean praktikaldia egitera beste herrialdebatera joan zitezen.Ezin dudatuzkoa da Erasmusek gazteei nazioarteko ikasketa esperientzia aberasgarriEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-377

José Pozabat ematen diela, errealitatearen bestelako ikuspegi batzuk jaso ditzaten. Lanbide arloan,Erasmus gazteek bildu dituzten hizkuntza ikasketak, nazioarteko esperientzia bera etagazteen egokitze gaitasuna oso balioetsitako trebetasunak dira Europako lan merkatuan.Gainera, Europak eskatzen duen ezagupenaren gizarterako gaikuntzarik eta prestakuntzarikonena duen belaunaldia da.Erasmus programa, hala ere, askoz gehiago da. Beste hizkuntza bat ikasi duten, bestekultura bat eta beste ohitura batzuk ezagutu dituzten gazte horiek dira, egiaz, EuroparBatasunak zer esan nahi duen bizipenetatik hauteman dutenak. Haientzat, europar proiektuazerbait konkretua eta erreala da. Bizitzaz dira europar herritarrak. Haiek eraikitzen duteeuropar herritartasuna; azken batean, Europa gehiago.Ikasleen mugikortasun hori, egungo Europar Batasunean honen arrunta eta ohikoa dena,pentsaezina zen duela mende bat baino gutxixeago, gerra arteko denboran. Aldi hartan, auzoherrien kontrako gorrotoa sustatzeko erabiltzen zen eskola.Aurrekontu murrizketen garaiotan, gazteen eta ikasleen mugikortasuna eta trukeasustatuko dituzten programa eta ekimenak –hala nola Erasmus programa– inoiz bainobeharrezkoagoak dira, europar proiektua sendotzearren eta europar herritartasunaindartzearren.1950ean, Schuman Adierazpenak zioen Europa honela egingo zela: “gauzatze zehatzeiesker, gauzatze horien bidez lehenik izatezko elkartasuna sortuta”. Erasmus programa daelkartasun konkretuak sortu dituzten eta europarren arteko batasun estuago hori aldeztenduten gauzatze zehatz eta ukigarri horietako bat.Erasmus programek sortutako loturek, izan ere, mugak desegiten dituzten adiskidetasuneta maitasunak eratzen dituzte.78EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3

EZAGUTZA HAU: BIDEZKOA,BERANDUKOA ETA… KALTERAKOA?Javier Uncetabarrenechea LarrabePolitika Zientzietako eta Soziologiako doktore. Politika Zientzietako espezialitateaEHUko Nazioarteko Harremanetako irakasleaBeste gerra handi bat lehertzea, Europan eskala handiko gatazkarik izatearen ideia,belaunaldi oso bat gudu zelai beltz batean inor hiltzera edo bera hiltzera joan behar izatearenbeldurra, gaur egun pentsaezina da, eta zientzia (edo politika) fikzioko kontakizun ilunpetsubatean baizik ez dirudi posible izango litzatekeenik. Historiara begiratu laster bat egiteakerakusten digu zenbateraino den bakealdi hau ohiz kanpokoa gure historian. Lorpen zoragarrihori aski da, berez, oraintsu Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izana ondobaino hobeto justifikatzeko. Arazoa da ezagutza hori egungo Europar Batasunaren politikeiemandako onarpen akritikotzat sumatua izatea.Prozesuaren bultzatzaileek asmatu zuten arazoaren diagnosian: Estatu subiranotasunarenikuspegi absolutuak, eta harekin batera nazionalismo asaldatu batek (mende batez bainoluzaroxeago arretaz bultzatua), hondamendira eraman zuten Europa. Kausa nagusiadagoeneko zehaztuta, konponbide bat bilatu behar zen, historiak erakusten baitigu ez zela askiadierazpen (eta prozesu) boluntaristekin, gerra saihesteko. Eta konponbidea zen, SchumanAdierazpenean esan zen bezala, Frantziaren eta Alemaniaren arteko gerra “pentsaezina ezezik, benetan ezinezkoa ere” izan zedin lortzea. Proposaturiko konponbidea, honezkero,ondo ezaguna da (subiranotasuna partekatzea, Estatuz gaindiko erakunde baten esparruan),baina oraindik ere harritzekoa da haren ausardia eta izaera berritzailea. Subiranotasunpartekatu baten ideia bera bazirudien bi terminoren arteko kontraesana zela, baina problemaebazteko giltza aurkitu zen. Aurrekaririk gabeko esperimentu hori egiteko arloa (ikatza etaaltzairua) ez zen kasualitatez aukeratu. Armagintzari hain estu lotutako arlo batean Estatuzgaindiko goi agintaritza bat eratzeak egia bihurtu zuen Schuman Adierazpena: Frantziareneta Alemaniaren arteko gerra (Europako gerra, hortaz) pentsaezina ez ezik, benetan ezinezkoere bihurtu zen.Arrakasta horrek europar integrazioko prozesuaren bultzatzaileak animatu zituenbeste proiektu askoz handinahiago bat proposatzera: Europako Defentsarako Erkidegoasortzea. Europako historian kritikoa zen une batean, elite txiki batek konponbide ausarteta berritzailea proposatu zuen (Estatuz gaindiko erakunde baten barruan subiranotasunapartekatzea). Konponbide hura nekez onartuko zuketen gehienek, bi mundu gerretakogorrotoa eta izugarrikeriak oraindik oso gogoan zituzten herritarren artean. Haien porrotaketa ikuspegi funtzionalista baten garaipenak (Europako Ekonomia Erkidegoaren ItunaEUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-379

Javier Uncetabarrenechea Larrabeeratzean gauzatutako ikuspegia) proiektua salbatu zuten; horren zenbait eragin, baina,kalterako izan direla agertu da gerora. Integrazio prozesua bultzatzen zuen elitea ohituegin zen herritarren parte hartze aktibo eta kontzientearen ezein formatatik ihes egitera.Parte hartze hori arriskutsutzat jotzen zuten Europarako hil edo bizikoa zen proiektuarenbiziraupenerako. Europako herritarren egia entzuteari zioten beldur hori, eta merkatuaardatz duten erreformen espiral baten aldeko apustu irmoa: horra hor integrazio prozesuakgaur egun duen krisiaren kausa nagusiak.Bakearen Nobel saria Europar Batasunari eman izana, sei hamarkada inguruan“Europan bakeak eta adiskidetzeak, demokraziak eta giza eskubideek aurrera egin dezaten”egindako ekarpenagatik, dudarik gabe ezagutza bidezko bezain berandukoa da. EuroparBatasuna, haren goi karguak eta Europako herrialdeetako agintari nagusiak, haren politikaketa zerumugak, errotik hain pobreak, berekoiak eta epe laburrekoak direnak, ezin dirakonparatu Bigarren Mundu Gerraren ondoren eta bonba atomikoaren aroko Gerra Hotzarenhastapenetan Europa berriz eraikitzeko demari erantzun behar izan ziotenek erakutsi zutenberrikuntza ahalmenarekin eta asmoen bikaintasunarekin. Iraganeko merezimenduek ezdigute eragotzi behar Europar Batasunari egin beharreko kritika egiten, gaur egun ez baitumailarik ematen, eta ez baitu oso garbi etorkizunean zer rol izango duen. Egiazko dramada Europa inoiz baino beharrezkoagoa dela, eta integrazio prozesuaren oraingo miseriekbelaunaldi oso batek hori ahaztea ekar dezaketela.80EUROBASK- Europar Batasuna, bake-eragiletzat: kontraesanak eta XXI. menderako demakISBN: 978-84-695-7231-3