saqarTveloSi pirdapiri ucxouri investiciebis moculoba mcirdeba

saqarTveloSi pirdapiri ucxouri investiciebis moculoba mcirdeba saqarTveloSi pirdapiri ucxouri investiciebis moculoba mcirdeba

georgien.boell.net.de
from georgien.boell.net.de More from this publisher
18.11.2012 Views

1 kavkasiis analitikuri daijesti resourcesecurityinstitute.org www.laender-analysen.de www.res.ethz.ch www.boell.ge saqarTveloSi pirdapiri ucxouri investiciebis moculoba mcirdeba maia edilaSvili, Tbilisi nawyveti 2007 wels, pirdapiri ucxouri investiciebis uprecedento zrdis Semdeg, saqarTvelos am investiciebis TandaTanobiTi Semcireba awuxebs. rogorc adgilobrivi, ise ucxoeli eqspertebi erTxmad aRniSnaven, rom qveyana umwvavesi problemis winaSe dgas. pirdapiri ucxouri investiciebis odenoba an isev mkveTrad unda gaizardos an unda moxdes ekonomikis maRalpotenciuri seqtorebis stimulireba, rom SenarCundes mSp-is zrda da investorebis ndoba srulad aRdges. mosalodnelze bevrad naklebi uaRresad mZime sainvesticio garemos miuxedavad, pirdapiri ucxouri investiciebis mozidva mixeil saakaSvilis mTavrobisTvis erT-erTi umTavresi prioriteti gaxda im dRidanve, roca is xelisuflebaSi movida da radikaluri ekonomikuri reformebis gatareba daiwyo. mTavrobis Sefasebebis Tanaxmad, saqarTvelos ekonomika rom gadarCes, yovelwliurad daaxloebiT 2 miliardi aSS dolaris ucxouri kapitalis Semodinebaa aucilebeli. 2007 wels es mizani miRweul iqna. maSin pirdapiri ucxouri investiciebis odenoba orjer da metad gaizarda da 2.15 miliard aSS dolars miaRwia, rac mSp-is 19.8% iyo. am maCvenebels, ZiriTadad, privatizaciis wyalobiT miaRwia. ucxouri kapitalis es arnaxuli Semodineba mTavrobis Zalisxmevis Sedegi iyo. man moaxerxa biznesis warmoe- bis wesebis gamartiveba da sagadasaxado sistemis reformireba, ris Sedegadac Tavdapirvelad arsebuli 21 gadasaxadidan qveyanaSi mxolod eqvsi darCa, xolo 15 sabaJo proceduridan _ mxolod Svidi. Tavisi roli iTamaSa gadasaxadebis Semcirebamac. damatebiTi Rirebulebis gadasaxadi (dRg) 20%-dan 18%-mde Semcirda, mogebis gadasaxadi _ 20%-dan 15%-mde, xolo gadasaxadi dividendebze _ 10%-dan 5%-mde. magram msoflio finansurma krizisma, 2008 wlis agvistos omma da Semdgomma movlenebma zrda Seaferxa. 2008 wels pirdapiri ucxouri investiciebis odenoba mkve- Trad Semcirda da 1.56 miliard dolaramde daeca, 2009 wels ki _ 658 milion aSS dolaramde. am sevdiani suraTis miuxedavad, mTavrobas optimizmi ar daukargavs. magaliTad, premier-ministri nika gilauri 2010 wels ucxouri kapitalis saxiT 1.2 miliardi aSS dolaris Semodinebas winaswarmetyvelebda, Tumca mizani ver

1<br />

kavkasiis analitikuri daijesti<br />

resourcesecurityinstitute.org<br />

www.laender-analysen.de<br />

www.res.ethz.ch<br />

www.boell.ge<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> <strong>moculoba</strong> <strong>mcirdeba</strong><br />

maia edilaSvili, Tbilisi<br />

nawyveti<br />

2007 wels, <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> uprecedento zrdis Semdeg, saqarTvelos am <strong>investiciebis</strong><br />

TandaTanobiTi Semcireba awuxebs. rogorc adgilobrivi, ise ucxoeli eqspertebi erTxmad aRniSnaven,<br />

rom qveyana umwvavesi problemis winaSe dgas. <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> odenoba an isev<br />

mkveTrad unda gaizardos an unda moxdes ekonomikis maRalpotenciuri seqtorebis stimulireba, rom<br />

SenarCundes mSp-is zrda da investorebis ndoba srulad aRdges.<br />

mosalodnelze bevrad naklebi<br />

uaRresad mZime sainvesticio garemos miuxedavad,<br />

<strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> mozidva mixeil saakaSvilis<br />

mTavrobisTvis erT-erTi umTavresi prioriteti<br />

gaxda im dRidanve, roca is xelisuflebaSi movida<br />

da radikaluri ekonomikuri reformebis gatareba<br />

daiwyo. mTavrobis Sefasebebis Tanaxmad, saqarTvelos<br />

ekonomika rom gadarCes, yovelwliurad daaxloebiT 2<br />

miliardi aSS dolaris <strong>ucxouri</strong> kapitalis Semodinebaa<br />

aucilebeli. 2007 wels es mizani miRweul iqna. maSin<br />

<strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> odenoba orjer da<br />

metad gaizarda da 2.15 miliard aSS dolars miaRwia,<br />

rac mSp-is 19.8% iyo. am maCvenebels, ZiriTadad, privatizaciis<br />

wyalobiT miaRwia.<br />

<strong>ucxouri</strong> kapitalis es arnaxuli Semodineba mTavrobis<br />

Zalisxmevis Sedegi iyo. man moaxerxa biznesis warmoe-<br />

bis wesebis gamartiveba da sagadasaxado sistemis reformireba,<br />

ris Sedegadac Tavdapirvelad arsebuli 21<br />

gadasaxadidan qveyanaSi mxolod eqvsi darCa, xolo 15<br />

sabaJo proceduridan _ mxolod Svidi. Tavisi roli<br />

iTamaSa gadasaxadebis Semcirebamac. damatebiTi Rirebulebis<br />

gadasaxadi (dRg) 20%-dan 18%-mde Semcirda,<br />

mogebis gadasaxadi _ 20%-dan 15%-mde, xolo gadasaxadi<br />

dividendebze _ 10%-dan 5%-mde.<br />

magram msoflio finansurma krizisma, 2008 wlis agvistos<br />

omma da Semdgomma movlenebma zrda Seaferxa. 2008<br />

wels <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> odenoba mkve-<br />

Trad Semcirda da 1.56 miliard dolaramde daeca, 2009<br />

wels ki _ 658 milion aSS dolaramde. am sevdiani suraTis<br />

miuxedavad, mTavrobas optimizmi ar daukargavs.<br />

magaliTad, premier-ministri nika gilauri 2010 wels<br />

<strong>ucxouri</strong> kapitalis saxiT 1.2 miliardi aSS dolaris<br />

Semodinebas winaswarmetyvelebda, Tumca mizani ver


iqna miRweuli. saqarTvelos statistikis departamentis<br />

mier gamoqveynebuli winaswari monacemebiT, 2010<br />

wels <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> odenoba 16%iT<br />

Semcirda da 553 milioni aSS dolari Seadgina. es<br />

mSp-is 4.7 procentia, rac ara mxolod krizisis wina<br />

periodze naklebia, aramed 2004 wlis Semdgomi periodisaTvisac<br />

sarekordod dabali maCvenebelia.<br />

saqarTvelo - sanimuSo reformatori<br />

saqarTvelos mSp-is zrdis tempi 2004 wels SedarebiT<br />

dabali iyo da 5.9%-s Seadgenda, 2007 wels ki 12.3%-s<br />

miaRwia. miCneulia, rom mTavrobas biznesisaTvis xelsayreli<br />

garemos Seqmnasa da korufciis aRmofxvraSi<br />

warmatebebisaTvis rom ar mieRwia, es SeuZlebeli iqneboda.<br />

msoflio bankis iniciativiT daarsebuli Investing Across<br />

Borders, romelic <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong>aTvis<br />

Seqmnil garemos afasebs, acxadebs, rom saqarTvelo<br />

ucxoeli investorebisaTvis erT-erTi yvelaze<br />

gaxsnili qveyanaa. Tavis angariSSi organizacia amtkicebs,<br />

rom is qveynebi, romlebsac misi SefasebiT<br />

kargi maCveneblebi aqvT, TavianTi ekonomikisa da mosaxleobis<br />

zomebis gaTvaliswinebiT ufro met pirdapir<br />

ucxour investicias izidaven. angariSSi aseve naTqvamia,<br />

rom <strong>saqarTveloSi</strong> biznesis dasawyebad saWiro<br />

procedurebis gasavlelad `erT kviraze naklebi~ (4<br />

dRe) ixarjeba, haitisa da angolaSi ki amas SeiZleba<br />

naxevari weliwadi dasWirdes. <strong>saqarTveloSi</strong> mTavrobisagan<br />

miwis ijariT asaRebad 50 dRea saWiro, bulgareTSi<br />

ki imave miznis misaRwevad 351 dRe dagWirdebaT.<br />

msoflio bankisa da saerTaSoriso safinanso korporaciis<br />

yovelwliuri mimoxilvis Tanaxmad, romelSic<br />

qveynebis rangireba biznesisaTvis Seqmnili garemos<br />

mixedviT xdeba, 2006 wels saqarTvelo dsT-is region-<br />

Si saukeTeso reformatori gaxda. angariSSi `biznesis<br />

warmoeba 2011: garemos Secvla mewarmeebisaTvis~ saqarTvelo<br />

biznesgaremos reformirebis TvalsazrisiT<br />

bolo xuTi wlis ganmavlobaSi msoflios saukeTeso<br />

aTeulSi Sedis, rac imas niSnavs, rom qveyanam biznesisaTvis<br />

garemos gaumjobesebis saqmeSi win `didi nabijebi<br />

gadadga~.<br />

amas garda, mTel msoflioSi saxelmwifo seqtorSi korufciis<br />

donis erT-erTi yvelaze sando Semfaseblis,<br />

Transparency International-is korufciis aRqmis indeqsis<br />

Tanaxmad, 178 qveyanas Soris saqarTvelo 68-e adgilzea.<br />

2010 wels <strong>saqarTveloSi</strong> korufciis aRqmis indeqsi<br />

3.8 iyo, 2002 wels ki _ 2.2. Seswavlil aT sferoSi<br />

situacia `sufTaa~, `uaRresad korumpirebuli~ ki arcerTi<br />

ar aRmoCnda. SedarebisaTvis, somxeTi am siaSi<br />

kavkasiis analitikuri daijesti 2<br />

123-e adgilzea, azerbaijani ki _ 134-ze. saqarTvelom<br />

evrokavSiris wevrobis kandidatebs, montenegros, serbeTs,<br />

albaneTsa da bosnia-hercegovinasac gauswro.<br />

ekonomikis mxardaWera<br />

zrdis umTavres mamoZravebel Zalas, pirdapir ucxour<br />

investiciebs, saqarTvelos bolo aTi wlis mimdinare<br />

balansis deficitis dafinansebisaTvis gadamwyveti<br />

mniSvneloba hqonda.<br />

2007 wels, roca ekonomika swrafi tempiT izrdeboda,<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> mimdinare balansis deficiti 2 miliardi<br />

aSS dolari iyo, mSp-is daaxloebiT 11.8%. krizisis<br />

Semdeg sagareo bazrebze Semcirebulma moTxovnam da<br />

fasebis dramatulma vardnam mimdinare balansis deficiti<br />

2009 wels mSp-is 11.7%-mde Seamcira, 2010 wels ki<br />

_ mSp-is 10%-mde.<br />

mimdinare balansis deficitis Semcireba saqarTvelos<br />

centralurma bankma savaWro balansSi momxdari cvlilebebiT<br />

axsna. 2009 wels savaWro deficiti 32.5%-iT<br />

Semcirda da 3.24 miliardi aSS dolari Seadgina, 2008<br />

wels ki es ukanaskneli 4.56 miliardi aSS dolari iyo.<br />

es maCvenebeli 2010 wels mxolod mcirediT, 9%-iT<br />

gaizarda da 3.52 miliardi aSS dolari Seadgina.<br />

miuxedavad amisa, rogorc miiCneven, amJamindeli 10%iani<br />

mimdinare balansis deficiti regionis sxva mzard<br />

bazrebTan SedarebiT mainc didia. ucxoeli specialistebi,<br />

maT Soris, saerTaSoriso savaluto fondidan,<br />

miiCneven, rom Tu saqarTvelom 2011 wels <strong>pirdapiri</strong><br />

<strong>ucxouri</strong> investiciebi ver miiRo, mSp-is zrda SeCerdeba,<br />

fiskaluri deficiti ki gaizrdeba. maTi rekomendaciiT,<br />

saSualovadian perspeqtivaSi mimdinare balansis<br />

deficiti mSp-is daaxloebiT 5-6%-mde unda Semcirdes.<br />

zrdis potencialis gamoyeneba<br />

saqarTvelos mTavrobis azriT, krizisisSemdgom garemoSi<br />

mxolod <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> mkveTr<br />

zrdaze imedis damyareba zrdis uzrunvelsayofad Sei-<br />

Zleba sakmarisi aRar iyos da ufro proaqtiuri midgoma<br />

gaxdes saWiro. adgilobrivi ekonomistebi Tanxmdebian<br />

im sakiTxze, rom warmoebis zrdis uzrunvelsayofad<br />

da kerZo <strong>investiciebis</strong> mosazidad xelisuflebam yuradReba<br />

zrdis maRali potencialis mqone seqtorebze,<br />

maT Soris soflis meurneobasa da energetikaze unda<br />

gadaitanos.<br />

mowinaaRmdegeebi saakaSvilis mTavrobas gamudmebiT<br />

akritikebdnen imis gamo, rom 2005 wels mSp-Si soflis


3<br />

kavkasiis analitikuri daijesti<br />

meurneobis 14.8%-iani wilis 2010 wels 8.4%-mde dacema<br />

dauSva. <strong>saqarTveloSi</strong> yovelwliurad moxmarebuli<br />

bostneulisa da xilis 50%-ze meti ucxoeTidan Semodis,<br />

am seqtorSi <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

odenoba ki kvlavac dabalia da 2010 wels 2%-ze naklebi<br />

Seadgina. kritikosebis sapasuxod, parlamentisadmi<br />

Tavis yovelwliur mimarTvaSi prezidentma saakaSvilma<br />

piroba dado, rom 2015 wlisaTvis sasoflo-sameurneo<br />

nawarmis <strong>moculoba</strong> gaormagdeba da es dargi damatebiT<br />

150 milion lars (90 milion aSS dolars) miiRebs.<br />

energetikis seqtoris sruliad xeluxlebeli potencialic<br />

aseve STambeWdavi Cans. Tu 2005 wels saeqsportod<br />

daaxloebiT 3 milioni aSS dolaris Rirebulebis<br />

122 aTasi kvt/sT eleqtroenergia gadioda, 2010 wels<br />

pirvelma maCvenebelma 37 milion aSS dolars gadaaWarba,<br />

meorem ki _ 1 miliard kvt/sT-s. gasul wels saqarTvelom<br />

sazRvargareT 1400 miliardi kvt/sT eleqtroenergia<br />

gayida, rac mTliani generaciis 15% iyo.<br />

energetikis saministro moculobis dramatul zrdas<br />

elodeba da acxadebs, rom 2016 wlisaTvis qveyanas 5<br />

miliard kvt/sT-mde eleqtroenergiis eqsportis potenciali<br />

aqvs.<br />

<strong>ucxouri</strong> kapitali: umTavresi moTamaSeebi<br />

2007 wels, roca <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

donem piks miaRwia, ucxoeli investorebisTvis<br />

yvelaze mimzidveli xuTi seqtori _ transporti<br />

da komunikaciebi (mTliani <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

20.7%), mrewveloba (19.8%), energetika (18%),<br />

sastumroebi da restornebi (12%) da mSenebloba (8.5%)<br />

iyo, xolo investorebs Soris CexeTi, niderlandebi,<br />

britaneTis virjiniis kunZulebi, kviprosi da<br />

TurqeTi liderobdnen. imave wels Cexurma kompaniam<br />

Enego-Pro Georgia, qveyanaSi hidroeleqtrosadgurebi da<br />

gamanawilebeli kompaniebi Seisyida da saqarTvelos energetikis<br />

bazarze umsxvilesi moTamaSe gaxda.<br />

2010 wlis winaswari statistikuri monacemebi cxadyofs,<br />

rom ucxoeli biznesmenebi kvlavac bevr fuls<br />

deben transportsa da komunikaciebSi (mTliani <strong>pirdapiri</strong><br />

<strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> 35%). mimzidveloba SeinarCuna<br />

samrewvelo seqtormac (16.4%), xolo safinanso<br />

seqtoris wilma mkveTrad moimata _ 6.8%-dan 2007 wels<br />

16.2%-mde 2010 wels. sagrZnoblad gaizarda uZravi<br />

qonebis wilic, romelmac 15.3%-s miaRwia maSin, roca<br />

sami wliT adre sul 1.5% iyo.<br />

2010 wels yvelaze didi investori niderlandebi<br />

iyo. misma wilma mTlian pirdapir ucxour investiciebSi<br />

143.2 milioni aSS dolari Seadgina. meore adgilze<br />

108.4 milioni aSS dolariT SeerTebuli Statebi<br />

gavida, mesame adgili ki 51.5 milioniT ruseTma daikava.<br />

meoTxe adgilze 50.2 milioni aSS dolariT saer-<br />

TaSoriso organizaciebi gavidnen, xolo azerbaijani<br />

46.6 milioni aSS dolariT _ mexuTeze. bolo ori wlis<br />

ganmavlobaSi investorebi niderlandebidan, ZiriTadad,<br />

energetikisa da finansebis seqtorebSi muSaobdnen,<br />

xolo SeerTebuli Statebi upiratesad transportisa<br />

da komunikaciebis seqtoriTa da mrewvelobiT<br />

iyo dainteresebuli. ruseTma didi investiciebi Cado<br />

transportisa da komunikaciebis da safinanso seqtorebSi,<br />

saerTaSoriso organizaciebma _ ZiriTadad,<br />

uZrav qonebasa da safinanso seqtorSi, azerbaijanma ki<br />

_ uZravi qonebis seqtorsa da transportsa da komunikaciebSi.<br />

arabTa gaerTianebuli saamiroebi, romelic saqarTvelos<br />

umsxvilesi investori iyo krizisis periodSi _<br />

2008 da 2009 wels, roca man, Sesabamisad, 306.5 milioni<br />

da 169.8 milioni aSS dolari Cado, 2010 wels 39.9 milioni<br />

aSS dolariT meeqvse adgilze aRmoCnda. arabeTa<br />

gaerTianebuli saamiroebis saxelmwifo kompania Ras Al<br />

Khaimah Investment Authority (RAKIA) fuls ZiriTadad uZrav<br />

qonebasTan dakavSirebul msxvil proeqtebSi debda.<br />

2009 wels meore umsxvilesi ucxoeli investori 97.9<br />

milioni aSS dolariT TurqeTi iyo, xolo 2010 wels<br />

misi wvlili mTlian pirdapir ucxour investiciebSi<br />

37.5 milion aSS dolaramde Semcirda da qveyanam me-7<br />

adgilze gadainacvla. Turquli kapitali umTavresad<br />

transportisa da komunikaciebis seqtorsa da mSeneblobaSi<br />

ideba. TurqeTi saqarTvelos hidroenergetikis<br />

seqtoriTac did dainteresebas iCens. amJamad<br />

hidroenergetikis sferoSi sul 30 proeqti xorcieldeba,<br />

investiciebma ki, Sefasebebis Tanaxmad, 3 miliard<br />

aSS dolars gadaaWarba. am 30 proeqtidan Turqi<br />

investorebi 16-is ganxorcielebaSi monawileoben da<br />

energetikis saministros mier SemoTavazebuli axali<br />

proeqtebis mimarTac iCenen interess.<br />

mosalodnelia ekonomikis stabiluri<br />

gajansaReba<br />

2009 da 2010 wlebSi, roca <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

<strong>moculoba</strong> mTel msoflioSi katastrofulad<br />

mcirdeboda, saqarTvelos mTavroba Zalisxmevas um-<br />

Tavresad fiskaluri stabilurobis SenarCunebasa da<br />

<strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> mozidvas axmarda.<br />

winaswari statistikuri monacemebiT, 2009 wels 3.8%iT<br />

Semcirebis Semdeg 2010 wels saqarTvelos ekonomika<br />

6.4%-iT gaizarda. ekonomikuri zrda, romelsac kerZo<br />

seqtorSi kreditebis Semosvlam da eqsportze sagrZnoblad<br />

gazrdilma moTxovnam Seuwyo xeli, mTel region-


Si yvelaze STambeWdavi iyo (azerbaijanSi, romelsac<br />

navTobi da gazi saeqsportod gaaqvs, zrda 5% iyo,<br />

xolo somxeTSi, romelic navTobsa da gazs yidulobs,<br />

_ 2.6%).<br />

premier-ministr gilauris gancxadebiT, mSp-is zrda<br />

2011 wels `SeiZleba 5-dan 7%-mde iyos~. misive TqmiT,<br />

es optimizmi usafuZvlo araa: saqarTvelom moaxerxa<br />

imis damtkiceba, rom misi ekonomikis safuZvlebi<br />

sakmarisad myaria da politikuri da saerTaSoriso<br />

Zvrebis miuxedavad, mokle xanSi gajansaRebis gzaze<br />

dadgoma SeuZlia.<br />

roca kerZo seqtorma fexze wamodgoma daiwyo, mTavrobam<br />

finansuri stimulaciis Sewyveta da xarjebis<br />

Semcireba gadawyvita, ris Sedegadac biujetis deficiti<br />

2009 wlis 9.2%-dan 2010 wels 6.6%-mde Semcirda.<br />

yvela am pozitiuri niSnis gaTvaliswinebiT, saerTa-<br />

Soriso analitikosebi dadebiT prognozebs akeTeben.<br />

saerTaSoriso savaluto fondis aprilis angariSis<br />

Tanaxmad, krizisis pirobebSi saqarTvelos mTavrobis<br />

politika warmatebuli iyo, ramac ekonomikis stabilizaciasa<br />

da ndobis aRdgenas Seuwyo xeli. `ekonomika<br />

soliduri nabijebiT midis gajansaRebisaken~, _ naTqvamia<br />

angariSSi, romlis prognoziTac 2011 wels biujetis<br />

deficiti 3.9%-mde Se<strong>mcirdeba</strong>, rac fiskaluri<br />

seqtoris safuZvliani gajansaRebis erT-erTi niSani<br />

iqneba. mosalodnelia mSp-is 5.5%-iani zrda.<br />

umTavresi amocana: meti <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong><br />

investiciis mozidva 2011 wels<br />

saqarTvelos mTavrobis dRis wesrigSi amJamad pirvel<br />

adgilze <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> mozidvaa.<br />

prognozebis Tanaxmad, 2011 wels qveyanaSi daaxloebiT<br />

800 milioni aSS dolaris investiciebi Semova. agvistos<br />

omis Semdeg saqarTvelos mTavroba <strong>investiciebis</strong><br />

mozidvas aziis qveynebSi cdilobda, radgan evropel<br />

investorebs konfliqtur regionebSi fulis Cadeba ar<br />

uyvarT, azielebi ki am mxriv, rogorc fiqroben, imdenad<br />

ar frTxiloben.<br />

<strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> mosazidad aucilebeli<br />

saxelmwifo politikis SemuSavebaze pasuxismgebeli<br />

saqarTvelos erovnuli sainvesticio saagentos<br />

monacemebiT, wels yuradReba aziis qveynebze, kerZod<br />

kavkasiis analitikuri daijesti 4<br />

ki CineTsa da indoeTze gamaxvildeba. am siaSia azerbaijani<br />

da ukrainac. prioritetuli seqtorebia energetika,<br />

turizmi, infrastruqtura, agrobiznesi da<br />

teqstilis warmoeba.<br />

investorebis ndobis dabrunebis saqmeSi saqarTvelos<br />

perspeqtivebis Sefasebisas saerTaSoriso savaluto<br />

fondi aRniSnavs, rom <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

odenobis xelmeore zrda <strong>saqarTveloSi</strong> mosalodnelze<br />

ufro neli aRmoCnda, Tumca mdgomareoba<br />

zogadad mainc umjobesdeba. saerTaSoriso standartebis<br />

mixedviT, <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong> Semodineba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> `sakmaod karg~ donezea. ucxoeli analitikosebi<br />

qveynis winsvlas aRniSnaven, magram maTi<br />

optimizmi mainc frTxilia. saerTaSoriso savaluto<br />

fondi saqarTvelos mTavrobas afrTxilebs, rom<br />

sagareo viTareba albaT kvlavac meryevi iqneba, rac<br />

imas niSnavs, rom <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

amdenad sasurveli xelmeore zrda uwindeburad didi<br />

kiTxvis niSnis qveSaa.<br />

daskvna<br />

or erTdroul krizisamde <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>ucxouri</strong> kapitali<br />

didi odenobiT Semodioda, magram agvistos omma<br />

da msoflio sakredito krizisma investorebis ndobas<br />

Zlieri dartyma miayena da <strong>pirdapiri</strong> <strong>ucxouri</strong> <strong>investiciebis</strong><br />

TandaTanobiTi kleba gamoiwvia.<br />

amJamad saqarTvelos mTavrobis optimizmis umTavresi<br />

safuZveli gasuli wlis stabiluri fiskaluri mdgomareobaa.<br />

mTavrobas imedi aqvs, rom es indikatori<br />

da <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli biznesklimati, romelmac<br />

sayovelTao aRiareba moipova, aseve <strong>investiciebis</strong><br />

mosazidad mTel msoflioSi warmoebuli intensiuri<br />

kampania, qveyanas ukve Semosuli investorebis ndobis<br />

ganmtkicebasa da axali investorebis (ZiriTadad, aziis<br />

qveynebidan) mozidvaSi daexmareba.<br />

vinaidan arsebuli riskebi ar gamqrala, adgilobrivi<br />

da ucxoeli eqspertebi saSualovadian perspeqtivaSi<br />

saqarTvelos mTavrobas safuZvliani ekonomikuri<br />

zrdisaTvis ukeTesi pirobebis Seqmnas, yvelaze perspeqtiuli<br />

biznesseqtorebis gamovlenasa da maT ganviTarebas<br />

urCeven.<br />

avtoris Sesaxeb:<br />

maia edilaSvili yovelkvireuli inglisurenovani gazeTis, Georgia Today-s redaqtoria. is aseve regularulad wers<br />

inglisurenovani biznesJurnalis, Investor.ge-saTvis.


5<br />

biznesis keTebis siadvile<br />

momzadebulia msoflio bankis mier<br />

masala mzaddeba 2003 wlidan<br />

sixSire: yovelwliuri<br />

monacemebi asaxavs wina wlis mdgomareobas.<br />

amJamad masala mzaddeba 183 qveynis Sesaxeb.<br />

URL: http://www.doingbusiness.org/economyrankings/<br />

mokle aRwera:<br />

biznesis keTebis siadvilis indeqsi qveynebis ekonomikas 1-dan 175-mde adgilebis mixedviT alagebs.<br />

indeqsi gamoiTvleba rogorc 10 gansaxilvel sakiTxSi qveynis procentuli maCveneblebis saSualo<br />

ariTmetikuli. mimoxilvis dros gamoiyeneba Sefasebis martivi meTodebi, raTa qveynebis daxasiaTeba<br />

da Sedareba drois sxvadasxva monakveTSi maTi mdgomareobis aRweris SemTxvevaSic SesaZlebeli<br />

iyos. mxedvelobaSi miiReba biznesis iuridiuli forma, misi <strong>moculoba</strong>, warmoebis adgili da xasiaTi.<br />

gamokiTxva utardeba 8 aTasze met adgilobriv eqsperts, maT Soris iuristebs, konsultantebs,<br />

buRaltrebs, mTavrobis moxeleebsa da sxva profesionalebs, romlebic regularulad iyeneben<br />

sakanonmdeblo da sxva regulaciebs an Sesabamis sakiTxebze konsultaciebs atareben.<br />

adgili<br />

biznesis dawyeba<br />

mSeneblobis<br />

nebarTvis<br />

aReba<br />

sakuTrebis<br />

registracia<br />

sesxis aReba<br />

investor. dacva<br />

gadasax. gadaxda<br />

vaWroba<br />

sazRvargareT<br />

kontraqtebis<br />

Sesruleba<br />

biznesis daxurva<br />

kavkasiis analitikuri daijesti<br />

sainvesticio klimati samxreT kavkasiaSi<br />

cxrili 1: biznesis keTebis siadvile 2010 wlisaTvis<br />

aSS saqar-<br />

Tvelo<br />

germania<br />

somxeTi<br />

azerbaijani<br />

CineTi ruseTi ukraina<br />

5 12 22 48 54 79 123 145<br />

9 8 88 22 15 151 108 118<br />

27 7 18 78 160 181 182 179<br />

12 2 67 5 10 38 51 164<br />

6 15 15 46 46 65 89 32<br />

5 20 93 93 20 93 93 109<br />

62 61 88 159 103 114 105 181<br />

20 35 14 82 177 50 162 139<br />

8 41 6 63 27 15 18 43<br />

14 105 35 54 88 68 103 150


konkurentunarianobis msoflio indeqsi<br />

momzadebulia msoflio ekonomikuri forumis mier<br />

mzaddeba 2005 wlidan (2001-2004 ww.: zrdis konkurentunarianobis indeqsi)<br />

sixSire: yovelwliuri<br />

monacemebi mocemulia dasaxelebaSi pirvelad naxsenebi wlisaTvis<br />

amJamad masala mzaddeba 133 qveynisaTvis<br />

URL: http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm<br />

mokle aRwera:<br />

konkurentunarianobis msoflio indeqsi qveynebis konkurentunarianobas afasebs da im faqtorebis<br />

erTian mimoxilvas warmoadgens, romlebsac Sromis nayofierebisa da konkurentunarianobisaTvis<br />

gadamwyveti mniSvneloba aqvs. es faqtorebi 90 indikatorisgan Sedgeba da cxra jgufad erTiandeba.<br />

esenia: instituciuri faqtorebi (sakuTrebis ufleba, eTika da korufcia, Seusabamo gavlena,<br />

mTavrobis araefeqturoba, usafrTxoeba, angariSvaldebuleba); infrastruqturuli faqtorebi<br />

(infrastruqturis xarisxi, transporti, energetika, telekomunikaciebi); makroekonomika; jandacva da<br />

dawyebiTi ganaTleba; umaRlesi ganaTleba da profesiuli momzadeba; bazris efeqturoba (konkurencia,<br />

gadacdomebi, bazris sidide, moqniloba da Sromis bazris efeqturoba, safinanso bazris sirTule da<br />

Riaoba); teqnologiuri mzaoba; biznesis daxvewiloba; inovaciebi. Sefasebebi keTdeba sxvadasxva tipis<br />

zusti sajaro monacemebis kombinaciisa da aRmasrulebeli pirebis gamokiTxvis Sedegebis safuZvelze.<br />

es ukanaskneli amomwuravi yovelwliuri gamokiTxvaa, romelsac Tavis partnior organizaciebTan<br />

erTad msoflio ekonomikuri forumi atarebs. am droisaTvis gamokiTxva biznesis sferos 13 aTasze<br />

met xelmZRvanels utardeba 133 indeqsirebul qveyanaSi. gamokiTxvis anketa qveynis biznesklimatze<br />

gavlenis mqone im faqtorebis farTo speqtrs moicavs, romlebsac mdgradi ekonomikuri<br />

ganviTarebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba eniWeba.<br />

diagrama 1: konkurentunarianobis msoflio indeqsi: qulebi da adgilebi 2010-2011 ww.<br />

aSS<br />

germania<br />

CineTi<br />

poloneTi<br />

azerbaijani<br />

ruseTi<br />

ukraina<br />

saqarTvelo<br />

somxeTi<br />

naklebad konkurentunariani metad konkurentunariani<br />

0 1 2 3 4 5 6<br />

3.9<br />

3.86<br />

3.76<br />

4.29<br />

4.24<br />

98<br />

4.51<br />

89<br />

93<br />

4.84<br />

57<br />

63<br />

kavkasiis analitikuri daijesti 6<br />

39<br />

5.43<br />

5.39<br />

27<br />

65<br />

5<br />

4<br />

5.7 qula<br />

adgili


7<br />

ekonomikuri Tavisuflebis indeqsi<br />

momzadebulia Heritage Foundation-isa da Wall Street Journal-is (aSS) mier<br />

mzaddeba 1995 wlidan<br />

sixSire: yovelwliuri<br />

monacemebi asaxavs wina wlis mdgomareobas.<br />

amJamad masala mzaddeba 183 qveynisaTvis<br />

URL: http://www.heritage.org/Index/Ranking.aspx<br />

mokle aRwera:<br />

kavkasiis analitikuri daijesti<br />

2007 wels miRebuli meTodologia gadaisinja, raTa SesaZlebeli yofiliyo ekonomikuri Tavisuflebis<br />

ufro naTeli suraTis warmodgena. indeqsiT 10 konkretuli faqtori fasdeba, Semdeg ki mTlianobaSi<br />

saSualo Sefaseba gamoiTvleba. aTidan yoveli Tavisufleba 100-quliani sistemiT fasdeba, sadac<br />

100 maqsimaluri Tavisuflebis aRmniSvnelia. 100 qula imis maniSnebelia, rom ekonomikuri garemo da<br />

politikuri zomebis erToblioba maqsimalur ekonomikur Tavisuflebas uzrunvelyofs. Sesafasebeli<br />

10 faqtori Semdegia: biznesis, vaWrobisa da fiskaluri Tavisufleba, Tavisufleba mTavrobisgan,<br />

monetaruli, sainvesticio da safinanso Tavisufleba, sakuTrebis ufleba, Tavisufleba korufciisgan,<br />

Sromis Tavisufleba.<br />

diagrama 2: ekonomikuri Tavisuflebis indeqsi: qulebi da adgilebi 2011 w.<br />

naklebi ekonomikuri Tavisufleba meti ekonomikuri Tavisufleba<br />

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90<br />

aSS<br />

germania<br />

saqarTvelo<br />

somxeTi<br />

poloneTi<br />

azerbaijani<br />

CineTi<br />

ruseTi<br />

ukraina<br />

80<br />

70<br />

60<br />

50<br />

40<br />

30<br />

20<br />

45.8<br />

52<br />

50.5<br />

59.7<br />

64.1<br />

71.8<br />

70.4<br />

69.7<br />

77.8<br />

azerbaijani ruseTi somxeTi saqarTvelo<br />

164<br />

135<br />

143<br />

92<br />

68<br />

36<br />

23<br />

29<br />

9<br />

5.7 qula<br />

65 adgili<br />

diagrama 3: ekonomikuri Tavisuflebis indeqsi: qulebi da adgilebi 1995-2011 ww.


korufciis aRqmis indeqsi<br />

momzadebulia Transparency International-is mier<br />

mzaddeba 1995 wlidan<br />

sixSire: yovelwliuri<br />

amJamad masala mzaddeba 180 qveynisaTvis<br />

URL: http://www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi<br />

mokle aRwera:<br />

korufciis aRqmis indeqsi Sedgenili indeqsia, romelic msoflios sxvadasxva qveynis saxelmwifo<br />

seqtorSi korufciis Taobaze eqspertebis gamokiTxvis Sedegebs efuZneba. qveynebis rangireba<br />

aTbaliani Skalis mixedviT xdeba. nuli Skalaze korufciis maRali aRqmis, 10 ki dabali aRqmis<br />

maniSnebelia<br />

meti ekonomikuri Tavisufleba naklebi ekonomikuri Tavisufleba<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />

diagrama 4: korufciis aRqmis indeqsi 2010: qulebi da adgilebi<br />

germania<br />

aSS<br />

poloneTi<br />

saqarTvelo<br />

CineTi<br />

somxeTi<br />

azerbaijani<br />

ukraina<br />

ruseTi<br />

diagrama 5: korufciis aRqmis indeqsi 2003-2010<br />

4.5<br />

4<br />

3.5<br />

3<br />

2.5<br />

2<br />

1.5<br />

1<br />

0.5<br />

0<br />

2.1<br />

statia momzadebulia hainrih biolis fondis<br />

mxardaWeriT. am publikaciaSi gamoTqmuli<br />

Sexedulebebi da mosazrebebi ar aris<br />

aucilebeli, gamoxatavdes hainrih biolis<br />

fondis Sexedulebebs.<br />

2.4<br />

2.4<br />

2.6<br />

154<br />

3.8<br />

3.5<br />

123<br />

134<br />

134<br />

78<br />

68<br />

5.3<br />

41<br />

7.1<br />

5.7 qula<br />

7.9<br />

65 adgili<br />

azerbaijani ruseTi somxeTi saqarTvelo<br />

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />

22<br />

kavkasiis analitikuri daijesti 8<br />

15

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!