geografia 8

geografia 8 geografia 8

16.06.2015 Views

4. Tu sazRvari evropa-azias Soris gauyveba kuma-maniCis Rrmuls an kavkasionis mTavar wyalgamyof qeds, am SemTxvevaSi saqarTvelo aziaSi moxvdeba. sxva SemTxvevaSi ki evropaSi xvdeba. § 40. kavkasiis reliefi 1. CrdiloeT kavkasiaSi mdebareobs imierkavkasiis vake, Crdilo SavizRvispireTi, samxreT kavkasiaSia – amierkavkasiis bari, mcire kavkasioni, samxreT kavkasiis vulkanuri mTianeTi da TaliSis mTebi lenqoranis dablobiT. 2. kavkasionis mwvervalebia ialbuzi, dixTau, uSba, Sxara, myinvarwveri. § 41. kavkasiis hava da Sida wylebi 1. a) ianvris saSualo temperatura yvelaze dabalia somxeTSi, xolo maRalia saqarTveloSi (aWara) da azerbaijanSi; b) naleqebi yvelaze didi raodenobiT (2000 mm-ze meti) modis saqarTveloSi, aWaraSi, xolo mcire raodenobiT – azerbaijanSi. 2. hava bevrad mkacri iqneboda, radgan CrdiloeTidan wamosuli civi haeris masebi did zegavlenas moaxdendnen samxreT kavkasiis klimatze. 3. a) Savi zRvis mdinareebia: rioni, enguri, bzifi, fsou da sxva. azovis zRvis mdinareebia: yubani, doni; kaspis zRvis mdinareebia: mtkvari, araqsi, Tergi, alazani, iori, debeda da sxva. b) saqarTvelos teritoriazea: mdinareebi – rioni, enguri, Woroxi, bzifi, fsou, mtkvari, alazani, iori, Tergi. tbebi: paliastomi, tabawyuri, riwa; wyalsacavebi: enguris (jvris) Jinvalis; azerbaijanis teritoriazea: mdinareebi – mtkvari. walsacavi: mingeCauri yabardo-balyareTi: tba cerikgioli. somxeTis teritoriazea: mdinareebi – araqsi, razdani. tbebi: sevani. 4. kavkasiaSi wylis resursebiT yvelaze Raribi raionia somxeTi. § 42. kavkasiis bunebrivi resursebi 1. kavkasiaSi tyeebi ZiriTadad gavrcelebulia kavkasionis mTebis kalTebze. 2. a) kavkasiaSi tyiT dafaruli teritoriis farTobia 83600 km 2 ; b) tyianobis koeficientia: saqarTveloSi – 25,1%; azerbaijanSi – 71,3%; somxeTSi – 66,2%, xolo mTlianad samxreT kavkasiaSia – 41,9%. % 80 70 60 71,3 66,2 50 40 41,9 30 20 25,1 10 0 saqarTvelo azerbaijani somxeTi sul samxreTi kavkasia 78

g) erT sul mosaxleze modis: saqarTvelo – 1658,8 km 2 , azerbaijani – 7331,1 km 2 da somxeTSi – 7111,1 km 2 . 3. kavkasiaSi gavrcelebulia Semdegi landSaftebi: kolxuri, ariduli subtropikuli, na xevrad mSrali tyis, ariduli kontinenturi, mTis stepis, wiwvovani tyeebi, alpuri da subalpuri mdeloebi da sxv. § 43. Savi zRva 1. a) Savi zRva atlantis okeanes ukavSirdeba bosforis srutiT, marmarilos zRviT, dardanelis srutiT, egeosis zRviT, xmelTaSua zRviT da gibraltaris srutiT. Savi zRva azovis zRvas ukavSirdeba qerCis srutiT; b) Sav zRvaSi Caedineba mdinareebi: dunai, rioni, enguri, Woroxi, dnepri da sxv. 2. a) Savi zRvis siRrme matulobs napirebidan daSorebis mixedviT. b) Sav zRvaSi ori wriuli dinebaa – mis dasavleT da aRmosavleT nawilebSi. 3. a) Savi zRvis auzis qveynebia: ukraina (kievi), ruseTi (moskovi), saqarTvelo (Tbilisi), TurqeTi (ankara), bulgareTi (sofia), rumineTi (buqaresti). b) ukraina – ialta, sevastopoli, aluSta, feodosia, evpatoria, odesa, xersoni, qerCi; ruseTi – soWi, tuafse, gelenjiki, anapa, novorosiiski; saqarTvelo – baTumi, qobuleTi, foTi, oCamCire, soxumi, axali aToni, gudauTa, gagra, leseliZe; TurqeTi – xofa, rize, trapizoni, samsuni, sinopi, zonguldaki; bulgareTi – burgasi, varna, oqros qviSebi; rumineTi – konstanca, baia, sulini. 4. Sav zRvas udidesi sameurneo da satransporto mniSvneloba aqvs saqarTvelosTvis. misi saSualebiT saqarTvelos navsadgurebidan (foTi, baTumi) TiTqmis yvela saxis nedleuli da samrewvelo produqcia gaaqvT da SemoaqvT, gadahyavT mgzavrebi. Sav zRvas, udidesi turistul-rekreaciuli mniSvnelobac aqvs Cveni qveynisTvis. baTumis, qobuleTis komfortuli plaJebi, xangrZlivi sabanao sezoni da Tbili hava mraval turistsa da damsvenebels izidavs. 5. a) saqarTvelo, azerbaijani, somxeTi, ruseTi, ukraina, TurqeTi, bulgareTi, rumineTi, saberZneTi, moldoveTi, albaneTi, serbeTi; b) aSS, safrangeTi, italia, germania, poloneTi, belorusi, CexeTi, slovakeTi. § 44. kaspiis zRva 1. Savi zRva dakavSirebulia msoflio okeanesTan, xolo kaspiis zRva ara. amitom igi dedamiwaze yvelaze didi tbaa. Savi zRva ganedurad aris gadaWimuli 1150 km-ze, xolo kaspiis zRva meridianulad 1200 km-ze. Savi zRvis maqsimaluri sigane 580 km-ia, kaspiis zRvisa – 560 km. 2. kaspiis zRvas uerTdeba mdinareebi: volga, urali, Tergi, mtkvari. 3. a). ruseTi, yazaxeTi, azerbaijani, irani, TurqmeneTi. b) kaspiis zRvas dasavleTidan esazRvreba ruseTi da azerbaijani, CrdiloeTidan – yazaxeTi, aRmosavleTidan – yazaxeTi da TurqmeneTi, samxreTidan – irani. § 45. stiqiuri movlenebi kavkasiaSi gaixsene: 1. bunebrivi movlena, romelic Tavs atydeba mosaxleobas da did materialur zarals ayenebs qveynebs; zogjer adamianTa msxverplsac iwvevs. 2. miwisZvra, mewyeri, Rvarcofi, kldezvavi, zvavi, wyaldidoba, wyalmovardna da sxv. 3. sxvadasxva stiqiuri movleniT gamowveuli katastrofuli Sedegebis Tavidan asacileblad mTeli rigi RonisZiebebis gatarebaa aucilebeli, magaliTad miwisZvrebis katastrofuli Sede- 79

4. Tu sazRvari evropa-azias Soris gauyveba kuma-maniCis Rrmuls an kavkasionis mTavar wyalgamyof<br />

qeds, am SemTxvevaSi saqarTvelo aziaSi moxvdeba. sxva SemTxvevaSi ki evropaSi xvdeba.<br />

§ 40. kavkasiis reliefi<br />

1. CrdiloeT kavkasiaSi mdebareobs imierkavkasiis vake, Crdilo SavizRvispireTi, samxreT kavkasiaSia<br />

– amierkavkasiis bari, mcire kavkasioni, samxreT kavkasiis vulkanuri mTianeTi da TaliSis<br />

mTebi lenqoranis dablobiT.<br />

2. kavkasionis mwvervalebia ialbuzi, dixTau, uSba, Sxara, myinvarwveri.<br />

§ 41. kavkasiis hava da Sida wylebi<br />

1. a) ianvris saSualo temperatura yvelaze dabalia somxeTSi, xolo maRalia saqarTveloSi<br />

(aWara) da azerbaijanSi;<br />

b) naleqebi yvelaze didi raodenobiT (2000 mm-ze meti) modis saqarTveloSi, aWaraSi, xolo<br />

mcire raodenobiT – azerbaijanSi.<br />

2. hava bevrad mkacri iqneboda, radgan CrdiloeTidan wamosuli civi haeris masebi did zegavlenas<br />

moaxdendnen samxreT kavkasiis klimatze.<br />

3. a) Savi zRvis mdinareebia: rioni, enguri, bzifi, fsou da sxva.<br />

azovis zRvis mdinareebia: yubani, doni;<br />

kaspis zRvis mdinareebia: mtkvari, araqsi, Tergi, alazani, iori, debeda da sxva.<br />

b) saqarTvelos teritoriazea: mdinareebi – rioni, enguri, Woroxi, bzifi, fsou, mtkvari,<br />

alazani, iori, Tergi.<br />

tbebi: paliastomi, tabawyuri, riwa;<br />

wyalsacavebi: enguris (jvris) Jinvalis;<br />

azerbaijanis teritoriazea: mdinareebi – mtkvari.<br />

walsacavi: mingeCauri<br />

yabardo-balyareTi: tba cerikgioli.<br />

somxeTis teritoriazea: mdinareebi – araqsi, razdani.<br />

tbebi: sevani.<br />

4. kavkasiaSi wylis resursebiT yvelaze Raribi raionia somxeTi.<br />

§ 42. kavkasiis bunebrivi resursebi<br />

1. kavkasiaSi tyeebi ZiriTadad gavrcelebulia kavkasionis mTebis kalTebze.<br />

2. a) kavkasiaSi tyiT dafaruli teritoriis farTobia 83600 km 2 ;<br />

b) tyianobis koeficientia: saqarTveloSi – 25,1%; azerbaijanSi – 71,3%; somxeTSi – 66,2%,<br />

xolo mTlianad samxreT kavkasiaSia – 41,9%.<br />

%<br />

80<br />

70<br />

60<br />

71,3<br />

66,2<br />

50<br />

40<br />

41,9<br />

30<br />

20<br />

25,1<br />

10<br />

0<br />

saqarTvelo<br />

azerbaijani<br />

somxeTi<br />

sul samxreTi<br />

kavkasia<br />

78

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!