Komunitate baten herrigintza. Anoetaren ... - Anoetako Udala

2.3.2. Komunitatearen ikur
Honela mintzo zitzaion Wilhelm Humboldt oraintsu berrehun urte,
1801. urteko gutun batean, Markinan ostatu eman zion Jose Maria
Murgari:
«Euskal Herria da nik ikusi dudan herri bakarra non kultura intelektuala
eta morala benetan herrikoia baita, non gizarteko lehendabiziko eta azkeneko
klaseak ez baitaude banatuta amildegi izugarri batez […] Han zinez eta benetan
ikusten da nazio bat, kemena ikusten da han, mugimendua, herritarren masatik
datorren nortasun nabarmena».
Euskal herriari buruzko pertzepzio horrek bazuen zerikusirik Europako
hizkuntza zaharren(etariko)aren egiturak Humboldti sortzen zion
lilurarekin; haren ustez, hizkuntza bakoitzaren barne egitura hizkuntza
hori mintzo den herri edo nazioaren bereizgarria da, eta egitura horrek
eraginik badu hiztunen munduarekiko ikuspuntua moldatzeko orduan.
Eta bizikizun horren espiritua hizkuntzak gordetzen zuen. Humboldten
ustetan, gure bizitzeko erak eta hizkuntzak bazuten elkarren arteko lotura
ezkuturik. Euskara zen gure identitate bereizgarria, urteetan anoetarrek
ahoz-aho komunitatearen adierazle bezala gorde sinboloa da.
Jose María Jimeno Juríok 59 euskararen historiaren inguruan zioenez,
«de ser la lengua natural y propia, considerada la primitiva y hablada en la mayor
parte del país, se pasó a situaciones de abandono, desprecio y represión más o menos
encubierta. Marginada, identificada con el sector social y económicamente menos
favorecido».
Gonzalez Ollek euskararen eta gaztelaniaren historiaz dioskunez:
«A mi entender, la situación sociolingüística del reino navarro debía ser ésta:
Frente a una población mayoritaria, rural, formada por labradores y pastores, o
artesanos y servidores en las villas, de habla vasca, analfabeta, existía un estamento
minoritario dirigente, romanizado, urbano (inicialmente al menos, sería preferible
decir palaciano y cenobial), de nobleza y clerecía (en el sentido medieval de este
término) y, en menor grado, militares subalternos y comerciantes, bilingües, cuyos
modelos culturales la escritura entre ellos eran de origen latino».
Koldo Mitxelenak ere ez zuen ezkutatzen euskararen historia sozial
tamalgarria. Bere hitzetan, euskara etxe barruko hizkuntza izan da, latinarekin
edo gaztelania-frantsesarekin lehiatzen saiatu ez dena. Hau da,
59. Jimeno Jurío, José María. Navarra, Guipúzcoa y el Euskera. Siglo XVIII. Pamiela.
194