Komunitate baten herrigintza. Anoetaren ... - Anoetako Udala

lurrek. Sarobeek zuten garrantziaren adierazle da Anoetako Elbarrena
bailaran kokatzen den XV. mende amaiera-XVI. mende haserako Sarobe
izeneko baserria edo herrian aurki daitezkeen aztarnak. Sarobeak40 edo
saroiak lur eremu zirkularrak ziren, zeinaren erdian harri bat ezartzen
baitzen artamugarri, izenez ezagutua. Sarobe eta herri lurren arteko
erlazioaz zera esan daiteke:
«Los seles [sarobeak] han sido la unidad básica de la arquitectura del espacio
comunal en el hábitat pastoril. Un sel es una unidad de explotación, primero pastoril
y con el paso del tiempo también forestal, que es complementaria al espacio
comunal». 41
Dirudienez, saroiak artzain mundu komunaltzalearekin loturik agertzen
dira, baina baita jadanik aldatzen ari den sistema sozialarekin ere.
Dokumentu zaharrenetan, saroiak nomadismotik sedentarismorantz
(transhumantzia mugatuarekin; alegia, artaldeak zaintzeko babesleku
finko batekin) zuzentzen ari den gizarte batekin loturik agertzen dira.
Sistema sozialaren aldaketa horretan komunalen pribatizazioa ematen
da, eta saroien lurraldeetan baserriak eraikitzen hasten dira. Era honetan,
antzinako saroien izaera komunala galtzen hasten da, eta unibertso komunalzalearen
inguruan saroiak jabego pribatuaren uharte bihurtzen dira.
Jabetza pribatuaren hedapenak sarobeen izaera komunala galarazi
bazuen ere, gaur egun arte lur antolaketa komunalaren arrastoak mantendu
dira, herri lurrak alegia. Lursail hauek herriarenak izan ohi ziren
eta herritarrek erabiltzen zituzten libreki. Lur eremu hauek elkarte,
anaiarte edo partzuergo batek kudeatzen zituen eta instituzio hauek
errepresentatzen zituzten artzain eta abeltzainen interesak. Orain gutxi
arte anoetarrek erabiltzen zituzten mota honelako lursailak.
«Pastores de las localidades guipuzcoanas de Aia, Errezil, Asteasu y Anoeta,
arriendan en el monte Ernio un terreno que pertenece en común a 14 caseríos.
Cada pastor paga renta anual que en 1997 ascendió a 10.000 pesetas (60€) con
independencia del número de cabezas que lleve a estos pastos. El pago se realiza el
día de San Ignacio (uztailak 31) en la reunión que los pastores celebran en una
de las txabolas. […] Estos pastores de Ernio realizan labores en común; así en las
40. Gipuzkoako Foruen XX.Tituluko III. Kapituluan jasotzen denez: «Ordenamos y mandamos que que en
toda ella (Gipuzkoa) haya de tener tenga el sel (sarobeak) común en el remate y en circunferencia setenta y dos
goravillas, de a siete estados o brazadas cada goravillas, tirando desde el mojón, como de centro alrededor».
41. Zaldua, Luis Mari: «Seles en Vasconia. Ganadería y pastoreo en Vasconia», in Atlas Etnográfico de
Vasconia. Eusko Jaurlaritza.
176