Komunitate baten herrigintza. Anoetaren ... - Anoetako Udala

ana hitzetik dator, zeinak larrea esan nahi baituen. 28 Beraz, Anoeta hitzak
larre multzoa esan nahi du.
Garai hartako anoetarrak naturaren osagaiak transformatu eta etxekotzetik
bizi ziren, hau da, nekazaritza eta artzaintzatik. Eta Ahanoeta
sortzeko elkartu ziren komunitatea osatzen zuten herritarrek bi behar
nagusi zituzten: janaria lortu beharra eta bizitzako ziklo biologikoaren
urrats nagusiak antolatzeko sistema.
Naturak eskainitako ekoizpenak janari transformatzeko bidean errota
oso figura garrantzitsua zen, hau da, labore-aleak birrindu, hauek irin bihurtu
eta ogia egiteko ezinbesteko tresna. Errotaren funtzionamendua oso
garrantzitsua izanik, bere erabilera funtzionamenduaren antolaketa eskatzen
zuen. Errota komunitatearentzat hain garrantzitsua izanik, herritarrek
Kontzejuaren bidez kudeatzen zuten. Berau gobernatzeko lehenik ahozko
araudi bat jarraitzen zen, gerora, XVI. mendean, dokumentazioa idatziz
burutu zelarik. Antolaketa-moduaren garrantzia errotaren eraikitze eta
mantenu lanean datza; izan ere, errotek eskatzen zuten lana ez zen batere
makala: erreka menperatzeaz gain, hilero mantenu-lan handia eskatzen
zuen: turtuki eta ardatzen bidez bertaraino errekatik ura bideratu behar
da, uraren indarra erabiliz alea ehotzeko. Ehotzeko harriek aterpe sendo
eta lehor bat behar zuten, eta gainera errotako osagai nagusia egurrezkoa
zen. Beraz, gizarte komunitateak kontrolatzen zuen. Eta ideia hau oso
garrantzitsua da, zeren herri askotan erroten jabeak bertako jauntxoak
izaten baitziren eta, sarritan, errotak nekazal komunitatea kontrolatzeko
bidea baitzen. Anoetan aldiz, alderantziz gertatu zen.
Anoetako errotei buruz topatu diren dokumenturik antzinakoenak
XVI. mendekoak dira. 1551. urteko dokumentu batean egun Anoetako
Errota izenez ezagutua denari buruz zera aipatzen da: «… que es sito sobre
el río Oria, conoçido por el dicho nombre de Ierachulo…». 29 Juantxo
Agirre Mauleonen hitzetan. 30
28. Kortadi, Edorta eta Orella, Jose Luis: El camino de Santiago en Guipúzcoa; de Zuberoa a Zalduendo.
Universidad de Deusto. Campus de Donosita.
29. Iera, igara = errota; txulo = zuloa.
Gipuzkoako Agiritegia. PT2, 484a.-485a. Francisco Luzuriaga eskribaua. Aranzadi Zientzi Elkartearen
Tolosaldeko Kultur Ondarea eta Historia egitasmoa.
30. Agirre Mauleon, Juantxo: Ieratxulo Errota. Memoria de la intervención arqueológica. Aranzadi Zientzi
Elkartea. Anoeta 2003.
170