Xabier Renteria Uriarte

Irudi kontzeptualen eraketari buruzko ikerketa kognitiboek prozesu horiek berreraiki
dituzte. Sintesi ia bortitzean: arreta ingurumenaren aldea batean fokatzen da zentzu
organoek estimulu edo estimuluak jasoz (xehetasun gehiagorako adibidez Goldstein,
2010) eta lortutako pertzepzio argibideak bildu eta interpretatzen dira kontzeptuaketa
ahalmenarekin (Matlin, 2013, 32); hau guztia ere Psikologia Ebolutiboak haurren
hasierako sinapsi sorkuntza ikaragarriarekin eta geroko sinapsi askoren baztertze
kontzeptualarekin babesten du (Engstrand, Williams, & Lacerda, 2000). Kontzeptuaketan
“arauak”, “prototipoak” eta “adibideak” aplikatzen dira (Kellogg, 2003), baina denak uler
daitezke prototipoekin (“arauak” etorkizuneko “prototipoak” eratzeko hartzen dira, eta
“adibideak” prototipoengandik desberdinenak diren kasuak jasotzeko). Oro har,
kontzeptuaketak errealitatearen konplexutasunari “galbahea” edo “iragazkia” pasatzen dio
errepresentazio erabilgarria bihurtuz, eta “pentsamendu prototipikoa” erabiltzen da
iragazkiaren arretak fokatzeko.
Azkenik, lau ohar prototipo horiei buruz. Objektuak, jarduerak edo eszenak irudi/hitza
binomioan irudikatu ohi ditugu gure adimenean (Paivio, 1986 eta bere kodifikazio
bikoitzaren teoria); “hitz/irudi” horiek munduko egiteak nola gertatu eta aurkezten direneko
aurreikuspenak barneratzen dituzte (Luna & Tudela, 2006); mundu ikuspegi orokor horiek
aurreko balizko eta baloreak baldintzatzen dituzte irmo, adibide klasikoko puntu multzo
batean dalmata bat ikusten dugunetik zakurra ikusteari utzi ezin dugunean bezala
(Lindsay & Norman, 1977); eta horregatik saihestezina da “adimena norbanakoarena eta
jendartekoa dela era berean” (Edwards, 1997, 44). Ohar horien eta aurrekoen sintesia
aurreikus daiteke: nahiko euskarri dugu munduikuskerak arreta-fokatzaile diren
prototipoetan oinarritzen direla esateko, kognitiboak eta hein handian linguistikoak izateaz
gain.
Euskararen Jatorriaren 8. Biltzarra. Lazkao. 2013.05.25 40