qarTvelur enaTa Seswavlisa da swavlebis sakiTxebi

qarTvelur enaTa Seswavlisa da swavlebis sakiTxebi qarTvelur enaTa Seswavlisa da swavlebis sakiTxebi

17.01.2015 Views

é-s ukavia reducirebuli xmovnis adgili: Sesabamisad sam- da oTxmarcvlian msubuq birTvSi a/ð, e, i da é xmovnebi ganicdian sruli saxis reduqcias, e.i. gvaZleven alternaciebs: a/ð// Ø, e/ Ø, i/ Ø da é/Ø. debuleba imis Sesaxeb, rom é aris meoreuli, ganviTarebuli xmovani (e.i. moxda sruli saxis reduqcia da Semdeg ganviTarda é), eWvs iwvevs, radgan xmovnis gauqmeba da Semdeg sxva xmovnis ganviTareba iq, sadac is aucilebelia, rogorc TanxmovanTa gasayari, ar aris mosalodneli. am SemTxvevaSi ufro gamarTlebulia ucvleli darCeniliyo Tavdapirveli xmovani. aRniSnuli debuleba nawilobriv uariyofa iseTi magaliTebis arsebobiTac, rogoricaa: andri /modis/, esRri, /midis/, ðntxe /daabrunebs/ da a.S. mocemul magaliTebSi xmovani ki ar ganviTarda, aramed arsebulma ganicada sruli saxis reduqcia /miuxedavad TanxmovanTa Tavmoyrisa/, e.i. sityvis struqtura gansazRvra reduqciam. igi Zlieri movlenaa svanurisaTvis, amitom sareduqcio poziciaSi xmovnis ganviTareba ar aris mosalodneli. marTalia, aRniSnul magaliTebSi TanxmovanTa Tanmimdevroba ar iZleva CCsC (aseTi SemTxveva saerTod ar gvxvdeba sityvis dasawyis- Si), ris gamoc verafers vityviT danamdvilebiT (iqneb or Cqamiers Soris sonori ar SeiZleba da amitom Cndeba é), magram erTi cxadia, é-s gamoCena aRniSnul poziciaSi damokidebulia TanxmovanTa distribuciaze. mZime birTvi da misi fonologiuri garemo ganapirobebs sareduqcio xmovnebis amgvar cvalebadobas. 64

sakmarisia, Cven mier aRniSnuli reduqciis ganmsazRvreli sami ZiriTadi faqtoridan (birTvis struqtura, birTvis fonologiuri garemo da sareduqcio xmovani) erT-erTi SevcvaloT, rom Seicvleba reduqciis saxe. am SemTxvevaSi mTeli sisruliT Tavi iCina pirvelma faqtorma: birTvis struqturis cvlam gamoiwvia erTi da imave xmovnebis gansxvavebuli alternaciebi. amrigad, reduqciisaTvis xelsayrel fonologiur garemoSi a/ð, e, i da é xmovnebma msubuq birTvSi mogvca alternacia V/Ø, xolo mZime birTvSi – alternacia V/é. sainteresoa v. Tofurias azri i xmovanTan dakavSirebiT. avtors mohyavs aseTi magaliTi: findix- (tyvia) _ _ _ _ _ _ _ CiCsCVC ↓ lðféndixór (satyvie) _ _ C V & CéCsCVC V & C es –é rom i-dan aris, _ wers avtori, _ iqedan Cans, rom wina a-s aumlautebs, sxva gziT rom yofiliyo, umlauts ar mogvcemda (5, 152). es azri kidev ufro gamyarda mas Semdeg, rac g. maWavarianma gamosca Tavisi cnobili werili svanuri enis xmovanTa Sesaxeb, romelic zemoT iyo ganxiluli. avtori asabuTebs, rom .. é = i-s. Tu .. é -s umlauts anu palatalizacias movuxsniT, darCeba é. es debuleba sxva araferia, Tu ara mtkiceba imis Sesaxeb, rom xmovani saxes icvlis, Tavis raRac Tvisebas, Semadgenel elements kargavs, rac sworedac, aris reduqcia. da Tu i xmovnis SemTxvevaSi reduqciasTan gvaqvs saqme, cxadia, imave fonologiur garemoSi (anu erTgvar sareduqcio birTvSi) sxva a/ð/, e, é xmovnebic imave cvlilebas ganicdis. es aris sakuTriv reduqciis 65

é-s ukavia reducirebuli xmovnis adgili:<br />

Sesabamisad sam- <strong>da</strong> oTxmarcvlian msubuq<br />

birTvSi a/ð, e, i <strong>da</strong> é xmovnebi ganicdian sruli<br />

saxis reduqcias, e.i. gvaZleven alternaciebs:<br />

a/ð// Ø, e/ Ø, i/ Ø <strong>da</strong> é/Ø.<br />

debuleba imis Sesaxeb, rom é aris meoreuli,<br />

ganviTarebuli xmovani (e.i. mox<strong>da</strong> sruli saxis<br />

reduqcia <strong>da</strong> Semdeg ganviTar<strong>da</strong> é), eWvs iwvevs,<br />

radgan xmovnis gauqmeba <strong>da</strong> Semdeg sxva xmovnis<br />

ganviTareba iq, sa<strong>da</strong>c is aucilebelia, rogorc<br />

TanxmovanTa gasayari, ar aris mosalodneli. am<br />

SemTxvevaSi ufro gamarTlebulia ucvleli<br />

<strong>da</strong>rCeniliyo Tav<strong>da</strong>pirveli xmovani.<br />

aRniSnuli debuleba nawilobriv uariyofa<br />

iseTi magaliTebis arsebobiTac, rogoricaa:<br />

andri /modis/, esRri, /midis/, ðntxe /<strong>da</strong>abrunebs/<br />

<strong>da</strong> a.S. mocemul magaliTebSi xmovani ki ar ganviTar<strong>da</strong>,<br />

aramed arsebulma ganica<strong>da</strong> sruli saxis<br />

reduqcia /miuxe<strong>da</strong>vad TanxmovanTa Tavmoyrisa/, e.i.<br />

sityvis struqtura gansazRvra reduqciam. igi<br />

Zlieri movlenaa svanurisaTvis, amitom sareduqcio<br />

poziciaSi xmovnis ganviTareba ar aris<br />

mosalodneli. marTalia, aRniSnul magaliTebSi<br />

TanxmovanTa Tanmimdevroba ar iZleva CCsC (aseTi<br />

SemTxveva saerTod ar gvxvdeba sityvis <strong>da</strong>sawyis-<br />

Si), ris gamoc verafers vityviT <strong>da</strong>namdvilebiT<br />

(iqneb or Cqamiers Soris sonori ar SeiZleba <strong>da</strong><br />

amitom Cndeba é), magram erTi cxadia, é-s gamoCena<br />

aRniSnul poziciaSi <strong>da</strong>mokidebulia TanxmovanTa<br />

distribuciaze. mZime birTvi <strong>da</strong> misi fonologiuri<br />

garemo ganapirobebs sareduqcio xmovnebis<br />

amgvar cvalebadobas.<br />

64

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!