You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
14 literaturuli gazeTi<br />
kritika 9 - 22 dekemberi 2011<br />
leqsi... vin icis, es aris RmerTi<br />
sulSi rom modis da moiRvreba,<br />
rom damcirebuls dagidges gverdSi<br />
da gaaRviZos SenSi Rirseba...<br />
* * *<br />
ar esmiT, ara, Cemi qarTuli...<br />
* * *<br />
me erTdroulad var axlo, Sori...<br />
zaza TvaraZis aw ukve literaturul<br />
memkvidreobad qceul Semoqmedebas<br />
saboloo wertili (Tu usasrulobasTan<br />
wilnayari mravalwertili)<br />
daesva; `daumTavrebeli~<br />
damTavrebuli poema `mxiaruli landebi~,<br />
dastambuli mwerlis gardacvalebidan<br />
sami wlis Semdeg, Tanamedrove<br />
literaturuli procesis<br />
usaCinoes movlenad mimaCnia. wigns<br />
(`mxiaruli landebi~, gamomcemloba<br />
nekeri, redaqtori manana jiqia, 2011)<br />
araferi etyoba dausruleblobisa,<br />
literator manana jiqias ZalisxmeviT,<br />
niWiT, unariT da, rac mTavaria,<br />
meuRlesTan sulieri Tanaziarobis<br />
wyalobiT, poema TavisTavadi<br />
Rirebulebis mqone, `damTavrebul~<br />
savsebad warmogvidga.<br />
Tamaz Cxenkelis 2008 wliT daTariRebul<br />
bolosityvaobaSi, am brwyinvale<br />
mwerlisa da didi pirovnebisaTvis<br />
Cveuli eqspresiiT, naTelmxilvelis<br />
madliT cxebuli kacis gam-<br />
WriaxobiT aris daxasiaTebuli zaza<br />
TvaraZe, misi megobris Svili da umcrosi<br />
megobari: naTeli, marTali,<br />
uSiSari kaci.<br />
`drodadro mas ipyrobda siSmage<br />
da uaryofis Jini da es misi qvecnobieridan,<br />
misi bavSvobis qveynidan amovardnil<br />
qariSxals hgavda.~<br />
rasakvirvelia, zaza ar iyo Tavisi<br />
Taobis erTaderTi mwerali, —<br />
dauokebel brazs, ukompromisobas,<br />
protests, Tundac siSmages rom<br />
gamoxatavda, trivialuri fraziT<br />
rom vTqvaT, — `arsebuliT ukmayofilebis<br />
gamo~. magram amisaTvis mas<br />
arc uxamsoba da wregadasuli skrabrezuloba<br />
dasWirvebia, arc cinikuroba<br />
da maradiul faseulobaTa<br />
dasamareba da arc erovnuli nihilizmis<br />
boroti (sxvagvarad ver vityvi)<br />
qadageba; sakuTari Tavis `gatelevizorebasa~<br />
da urcxv `TviTpiarze~ xom<br />
laparakic zedmetia! is Soumeni ki<br />
ara, namdvili mwerali iyo. zaza<br />
TvaraZes arasodes dauCemebia ultraTanamedroveoba,<br />
es arc esadageboda<br />
mis bunebas. mcirericxovan interviuebSic<br />
mxolod Tavmdabali, ke-<br />
Tilad ganwyobili, araambiciuri avtori<br />
Cans, romelic sakuTari Tavis<br />
mimarT maqsimalur momTxovnelobas<br />
avlens; Rrma azrovnebas, ganswavlulobasa<br />
da erudicias, TviT inteleqtsac<br />
ki ostaturad niRbavs:<br />
saubris sayvelpuro toniT da sisadaviT.<br />
araerTgzis SeuniSnavT, rom avtoris<br />
pirovnuli, yofiTi fizionomia<br />
zogjer Zireulad gansxvavdeba (an<br />
arada, sxvaobis iluzias qmnis) misi<br />
Semoqmedebisgan. rogorc Cans, zaza<br />
TvaraZec am rangis mweralTa ricxvs<br />
miekuTvneboda; Tundac isev Tamaz Cxenkelis<br />
Tqmuli moviSvelioT: `mis<br />
TvalSi fasi dahkarga RirebulebaTa<br />
didma nawilma da es maSin, roca Senar-<br />
Cunebuli hqonda moyvasTa mimarT siyvaruli<br />
da saTno guli~. amgvari ambivalenturoba<br />
(siyvaruli — siZulvili,<br />
mrisxaneba — mimtevebloba,<br />
sarkazmi — Sebraleba da sxv.) misi<br />
prozisa da poeziis Tanamdevia.<br />
mis nawerebs erTianad msWvalavs<br />
Tanadroulobis mZafri gancda; misi<br />
Txzulebani am mxriv ganuyofelia:<br />
Rrma filosofiuri xedva, inteleqtualizmi,<br />
asociaciaTa ukidegano<br />
gama, rTuli qveteqstebi da simbolika,<br />
ganapirobeben misi teqstebis<br />
sirTules da mkiTxvelTa mzaobasac<br />
moiTxoven. am `sirTules~ ramdenadme<br />
awonasworebs mwerlis stili:<br />
TavSekavebuli, mkacri, amasTan —<br />
bunebrivi.<br />
90–ianelTa Taobis saukeTeso warmomadgenelTaTvis<br />
miuRebeli aRmoCnda<br />
maRalfardovneba da santimentalizmi,<br />
paTetika Tu `CaxuWuWebuli~<br />
stili, gamonaklisi arc zaza TvaraZe<br />
iyo: erT-erT interviuSi igi gamsaxurdias,<br />
barnovisa da robaqiZis stils<br />
mkveTrad gaemijna, nebismieri `kazmuloba~<br />
ki debilobad miiCnia (aq ki<br />
uTuod gadaamlaSa: e. w. `kazmulobasac~<br />
aqvs da yovelTvis eqneba Tavisi niSa).<br />
manve, sakuTari poziciidan gamomdinare,<br />
mkacrad gaakritika `moduri<br />
naturalizmi~.<br />
safiqrebelia, rom aq upiratesad<br />
enobriv-stilisturi pozicia igulisxmeba<br />
da ara mimdinareoba; enobrivma<br />
naturalizmma marTlac rom<br />
gvarianad wabilwa Tanamedrove teqstebi:<br />
Jargonis, barbarizmebis,<br />
lali avaliani<br />
naRvliani Sexvedra mxiarul<br />
landebTan<br />
skabrezisa Tu dialeqtizmebis usamano<br />
da ufunqcio gamoyenebam, `gayidvadi~<br />
Temebis (narkomania, prostitucia,<br />
`Savi~ samyaro) TviTmiznurma eqspluataciam,<br />
— gaamdabiura da daamdabla<br />
saliteraturo qarTuli. cxadia, esec<br />
avtorTa niWis, gemovnebis, `zomierebis<br />
oqros kveTis~ problemaa, Torem<br />
Jargonis Tu dialeqtizmebis gamoyenebiT<br />
dRemdec Seqmnila da dResac<br />
iqmneba Sedevrebi.<br />
zaza TvaraZem sakmaod obieqturad<br />
Seafasa Tavisi stili, — `pirdapiri~ da<br />
`bunebrivi~; Tumca araferi uTqvams<br />
`sirTuleze~, rac misi Semoqmedebis<br />
elitarulobiT aris ganpirobebuli.<br />
mwerlis yvelaze vrcel <strong>proza</strong>ul krebulSi<br />
(`moxetiale~, 1999) asaxuli cxovrebis<br />
sizmareuloba, amaoeba, adamianis<br />
maradiuli mimoqceva mojadoebul<br />
wreSi, mistikurisa da yofiTis, realurisa<br />
da daujereblis `mSvidobiani~<br />
Tanaarseboba, aRqmis konstantobis<br />
rRveva, yofis absurdulobisa da tragizmis<br />
SegrZneba, — `pirdapir~ da<br />
`bunebrivad~ albaT verc aisaxeboda.<br />
2001 wels `literaturul saqar-<br />
TveloSi~ gamoqveynebul vrcel eseSi<br />
— `zaza TvaraZis moxetiale personaJebi~<br />
— vwerdi: `zaza TvaraZe Camoyalibebuli,<br />
TviTmyofi, didi potenciis<br />
Semoqmedia, Tumca, sabednierod Tu<br />
saubedurod (aRarc vici romeli vTqva),<br />
— masobrivi mkiTxvelis aRiarebisa<br />
Tu didi popularobis imedi ar unda<br />
hqondes~. ara mgonia, rom es sityvebi<br />
snobizmma maTqmevina: es is droa, roca<br />
daxlebze daxvavda axali modis mosaqmosno<br />
`fliugerTa~ (akaki baqraZe) WrelaWrula<br />
wignebi.<br />
maSin warmodgenac ar mqonda 1994<br />
wels Jurnal `ciskarSi~ dabeWdil `sityvebze~,<br />
romelic, Cemi azriT, sruliad<br />
gamorCeuli movlenaa ara mxolod<br />
zazas <strong>proza</strong>Si, — zogadad, — postsa-<br />
bWoTa qarTul mwerlobaSi.<br />
samwuxarod, mwerali ver moeswro<br />
`sityvebis~ calke wignad gamocemas<br />
(bakur sulakauris gamomcemloba,<br />
2008, rubrikiT, — `yvela drois saukeTeso<br />
qarTuli mcire romani~...).<br />
zemoTqmulis analogiiT kvlav<br />
unda ganvacxado, rom `mxiaruli landebi~<br />
zaza TvaraZis umniSvnelovanes<br />
poetur Txzulebad mimaCnia. 2003–<br />
2007 wlebSi dawerili 105–gverdiani<br />
`wertildausmeli~ poema uTuod imsaxurebs<br />
`saukeTeso qarTuli vrceli<br />
poemis~ wodebas.<br />
`mxiaruli landebi~, Cemi azriT,<br />
elitarulic aris da popularulic<br />
(saxalxoc), yvela Taobis da yaidis<br />
adamiani aRmoaCens masSi saTavisos:<br />
klasikis moyvaruli da novaciaTa<br />
trfiali, `gabrazebuli~ da mimtevebeli,<br />
tradiciaTa damcveli da nihilistad<br />
dabadebuli, inteleqtualuri<br />
da rigiTi mkiTxveli... TviT<br />
hipercnobismoyvare Tineijerebic,<br />
romelTac verasgziT miizidavT siyalbiT,<br />
uTuod moixiblebian avtoris<br />
dauokeblobiT, `TamaSiT~ da ulevi<br />
fantaziiT.<br />
poema zogadad, Cveni istoriis da<br />
kerZod, bolo aTwleulebis piruTvneli<br />
da fantasmagoriuli anareklia:<br />
marTali, ukompromiso, gabeduli,<br />
gajerebuli tkiviliT, undoblobiT,<br />
uilajobiT da frustraciiT,<br />
romlisganac gamosavals<br />
mxolod gamousworebeli an TviTmarqvia<br />
optimistebi Tu xedaven (da isic<br />
televizorSi).<br />
mTavari ki albaT isaa, rom `weras<br />
atanili~, zRvarze myofi avtori<br />
emociuri zemoqmedebis did Zalas<br />
flobs, iseT uSret energias da vnebas<br />
asxivebs, rom mkiTxvels gasaqans ar<br />
aZlevs...<br />
albaT swored amitom uwodes zaza<br />
TvaraZes `poeziis salosi~; `roca es<br />
davwere, `mxiaruli landebi~ wakiTxuli<br />
ar mqonda, es nawarmoebi ki, Sei-<br />
Zleba iTqvas, rom misi salosuri Zeglia,<br />
misi mTavari salosuri qmnileba,<br />
amaze meti ukve SeuZlebelia!~ (So-<br />
Ta iaTaSvili).<br />
marTlac, am dros zazas ukve dawerili<br />
hqonda:<br />
Sen ki anTebul tvinis amara<br />
mihyvebi bneleTs,<br />
rogorc salosi,<br />
da Tvalwin gidgas civi samare<br />
da sasaflao saburTalosi...<br />
an kidev:<br />
rogorc SeSlili nifxvisamara,<br />
rogorc Steri da<br />
rogorc salosi,<br />
da kvalad — rogorc civi samare<br />
da dasobili mun kviparosi,<br />
da sasaflao saburTalosi...<br />
sul axlaxans gavikiTxe, sad dakr-<br />
Zales zaza: TiTqmis darwmunebuli<br />
viyavi, rom saburTalos civi samarisa<br />
da mun dasobili kviparosis vizioni<br />
iseTive providencialuri zmaneba iyo,<br />
rogoric paolo iaSvilis `es Cemi tvini<br />
dasaqcevi~... an tician tabiZis `amxanagebo,<br />
Tu Rrma ReleSi Cveni Tavebic<br />
sadme dagordes~...<br />
zaza TvaraZe SeuTavseblis SeTavsebis,<br />
SeusabamobaTa Sexamebis ostatia.<br />
maqsimalurad `aRvirawyvetili~, ekleqtikuri<br />
poema mainc mTlianobaSi<br />
aRiqmeba da mkvidrad Sekruli kompoziciis<br />
iluziasac badebs (`mxiaruli<br />
landebis~ qvesaTauria `11 saga eqoebiT<br />
da finaliT~).<br />
avtori aris: mamxilebeli publicisti,<br />
sarkastuli da mkacri polemisti,<br />
realisti da mistikosi, moTamaSe<br />
da mistifikatori, fantomebis kunstkameris<br />
mflobeli, leqsSi leqsTwyobis<br />
eqsperimentatori...<br />
da yovelive es emorCileba `nakads~<br />
— mouxelTebel fenomens: `leqsi ar<br />
aris sityvebi — ar aris riTmebi, ar<br />
aris metaforebi da saerTod, araferi<br />
ar aris! leqsi aris raRac nakadi, romelic<br />
sadRac daiwyo... es nakadi uxilavia~<br />
(fragmenti interviudan).<br />
SoTa iaTaSvilma, romelic `mxiarul<br />
landebs~ `wminda wylis Sedevrs~<br />
uwodebs, sxartad da lakonurad daaxasiaTa<br />
poema da avtoris `literaturul<br />
Tu enobriv decitaciebs~ marTebulad<br />
miuCina jerovani adgili: `poema<br />
mimdinare qarTuli yofisa da misi<br />
mankierebebis did speqtrs ireklavs,<br />
yovelive amas literaturuli Tu enobrivi<br />
decitaciebis daxmarebiT yveba,<br />
yveba jadoqrulad, erTdroulad mxiarulad<br />
da sastikad~.<br />
erTaderTi, raSic ver daveTanxmebi<br />
avtors, es ararsebuli mxiarulebis<br />
`aRmoCenaa~: poemis saTaurSic xom epi-<br />
Teti `mxiaruli~ aSkarad ironiul elfers<br />
atarebs.<br />
abezari, dakninebuli, Clungi,<br />
siafandi, marTlac `tvinis mWameli~<br />
landebi; Crdilebi, miraJi, fantomebi,<br />
— yovelive es Sorsaa `mxiarulebisagan~;<br />
maTi Tanamdevia: sibnele, yiame-<br />
Ti, CrdileTi, mbJutavi cecxli...<br />
mxolod mojardnen Ramis landebi,<br />
xelTa caxcaxiT, CaxSul xvelebiT,<br />
gaZvaltyavebul tanebis klakvniT,<br />
viT mizanTropi Wiayelebi.<br />
am strofis simZimes ironiuli `mizanTropi<br />
Wiayelebi~ aqarwylebs, poemis<br />
pirquS garemos da zogjer gausaZlis<br />
fons ki `TamaSi~ da ironia aneitralebs:<br />
satira da iumori, sarkazmi<br />
da TviTironia, e. w. karnavaluroba,<br />
wreze uazro triali xan haqslis<br />
`masxruli ferxulis~ asociacias iwvevs,<br />
xanac felinis `rvanaxevrisa~.<br />
poema 11 sagisagan Sedgeba: avtori<br />
zogis Sinaarssa Tu saTaurze Tavad<br />
migvaniSnebs, zogis saxelwodeba mxolod<br />
savaraudoa: saga RameTa, saga<br />
dilisa, saga warsulis, saga landebis,<br />
saga mSobluri, saga balaxTa, saga (parodiuli)<br />
faseulobaTa Canacvlebaze,<br />
knini Tanamedroveobis saga, winaparTa<br />
saga, mijnurTa saga, saga sawuTros<br />
simuxTleze, saga cis miraJze, etlTa–<br />
bedisweraTa saga, 90-iani wlebis qarTuli<br />
saga, saga wertilze, finaluri saga...<br />
Cemi mcdelobis miuxedavad, sagaTa<br />
raodenoba TerTmetze ver daviyvane;<br />
miT umetes, rom samvarskvlavediT<br />
(punqtiriT) daSoriSorebuli monakve-<br />
Tebi iqneb mxolod pirobiTia da sulac<br />
ar migvaniSnebs sagebze. erTi ram ki<br />
cxadia — sagaTa `Tematika~, kosmosuri<br />
masStaburobiT, mTels poezias<br />
miesadageba — antikuri da bibliuri<br />
samyarodan dRemde. da yovelive es,<br />
erTob uCveulo nairferovani interteqstis<br />
moSveliebiT, gaazrebulia<br />
qarTvel da araqarTvel (SedarebiT<br />
iSviaTad) poetTa xedviT, `TeziTa~ da<br />
sadReiso `antiTeziT~: roca yvelafris<br />
Tavi da Tavi aris `aravin~...<br />
unda iTqvas, rom avtors, winamorbed<br />
mweralTa Tu moazrovneTa<br />
aluzia-citaciebi, xSirad, Tanadrouli<br />
cxovrebis regresisa da `cisa da miwis~<br />
SeuTavseblobis sailustraciod