13.01.2015 Views

proza

proza

proza

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

14 literaturuli gazeTi<br />

kritika 9 - 22 dekemberi 2011<br />

leqsi... vin icis, es aris RmerTi<br />

sulSi rom modis da moiRvreba,<br />

rom damcirebuls dagidges gverdSi<br />

da gaaRviZos SenSi Rirseba...<br />

* * *<br />

ar esmiT, ara, Cemi qarTuli...<br />

* * *<br />

me erTdroulad var axlo, Sori...<br />

zaza TvaraZis aw ukve literaturul<br />

memkvidreobad qceul Semoqmedebas<br />

saboloo wertili (Tu usasrulobasTan<br />

wilnayari mravalwertili)<br />

daesva; `daumTavrebeli~<br />

damTavrebuli poema `mxiaruli landebi~,<br />

dastambuli mwerlis gardacvalebidan<br />

sami wlis Semdeg, Tanamedrove<br />

literaturuli procesis<br />

usaCinoes movlenad mimaCnia. wigns<br />

(`mxiaruli landebi~, gamomcemloba<br />

nekeri, redaqtori manana jiqia, 2011)<br />

araferi etyoba dausruleblobisa,<br />

literator manana jiqias ZalisxmeviT,<br />

niWiT, unariT da, rac mTavaria,<br />

meuRlesTan sulieri Tanaziarobis<br />

wyalobiT, poema TavisTavadi<br />

Rirebulebis mqone, `damTavrebul~<br />

savsebad warmogvidga.<br />

Tamaz Cxenkelis 2008 wliT daTariRebul<br />

bolosityvaobaSi, am brwyinvale<br />

mwerlisa da didi pirovnebisaTvis<br />

Cveuli eqspresiiT, naTelmxilvelis<br />

madliT cxebuli kacis gam-<br />

WriaxobiT aris daxasiaTebuli zaza<br />

TvaraZe, misi megobris Svili da umcrosi<br />

megobari: naTeli, marTali,<br />

uSiSari kaci.<br />

`drodadro mas ipyrobda siSmage<br />

da uaryofis Jini da es misi qvecnobieridan,<br />

misi bavSvobis qveynidan amovardnil<br />

qariSxals hgavda.~<br />

rasakvirvelia, zaza ar iyo Tavisi<br />

Taobis erTaderTi mwerali, —<br />

dauokebel brazs, ukompromisobas,<br />

protests, Tundac siSmages rom<br />

gamoxatavda, trivialuri fraziT<br />

rom vTqvaT, — `arsebuliT ukmayofilebis<br />

gamo~. magram amisaTvis mas<br />

arc uxamsoba da wregadasuli skrabrezuloba<br />

dasWirvebia, arc cinikuroba<br />

da maradiul faseulobaTa<br />

dasamareba da arc erovnuli nihilizmis<br />

boroti (sxvagvarad ver vityvi)<br />

qadageba; sakuTari Tavis `gatelevizorebasa~<br />

da urcxv `TviTpiarze~ xom<br />

laparakic zedmetia! is Soumeni ki<br />

ara, namdvili mwerali iyo. zaza<br />

TvaraZes arasodes dauCemebia ultraTanamedroveoba,<br />

es arc esadageboda<br />

mis bunebas. mcirericxovan interviuebSic<br />

mxolod Tavmdabali, ke-<br />

Tilad ganwyobili, araambiciuri avtori<br />

Cans, romelic sakuTari Tavis<br />

mimarT maqsimalur momTxovnelobas<br />

avlens; Rrma azrovnebas, ganswavlulobasa<br />

da erudicias, TviT inteleqtsac<br />

ki ostaturad niRbavs:<br />

saubris sayvelpuro toniT da sisadaviT.<br />

araerTgzis SeuniSnavT, rom avtoris<br />

pirovnuli, yofiTi fizionomia<br />

zogjer Zireulad gansxvavdeba (an<br />

arada, sxvaobis iluzias qmnis) misi<br />

Semoqmedebisgan. rogorc Cans, zaza<br />

TvaraZec am rangis mweralTa ricxvs<br />

miekuTvneboda; Tundac isev Tamaz Cxenkelis<br />

Tqmuli moviSvelioT: `mis<br />

TvalSi fasi dahkarga RirebulebaTa<br />

didma nawilma da es maSin, roca Senar-<br />

Cunebuli hqonda moyvasTa mimarT siyvaruli<br />

da saTno guli~. amgvari ambivalenturoba<br />

(siyvaruli — siZulvili,<br />

mrisxaneba — mimtevebloba,<br />

sarkazmi — Sebraleba da sxv.) misi<br />

prozisa da poeziis Tanamdevia.<br />

mis nawerebs erTianad msWvalavs<br />

Tanadroulobis mZafri gancda; misi<br />

Txzulebani am mxriv ganuyofelia:<br />

Rrma filosofiuri xedva, inteleqtualizmi,<br />

asociaciaTa ukidegano<br />

gama, rTuli qveteqstebi da simbolika,<br />

ganapirobeben misi teqstebis<br />

sirTules da mkiTxvelTa mzaobasac<br />

moiTxoven. am `sirTules~ ramdenadme<br />

awonasworebs mwerlis stili:<br />

TavSekavebuli, mkacri, amasTan —<br />

bunebrivi.<br />

90–ianelTa Taobis saukeTeso warmomadgenelTaTvis<br />

miuRebeli aRmoCnda<br />

maRalfardovneba da santimentalizmi,<br />

paTetika Tu `CaxuWuWebuli~<br />

stili, gamonaklisi arc zaza TvaraZe<br />

iyo: erT-erT interviuSi igi gamsaxurdias,<br />

barnovisa da robaqiZis stils<br />

mkveTrad gaemijna, nebismieri `kazmuloba~<br />

ki debilobad miiCnia (aq ki<br />

uTuod gadaamlaSa: e. w. `kazmulobasac~<br />

aqvs da yovelTvis eqneba Tavisi niSa).<br />

manve, sakuTari poziciidan gamomdinare,<br />

mkacrad gaakritika `moduri<br />

naturalizmi~.<br />

safiqrebelia, rom aq upiratesad<br />

enobriv-stilisturi pozicia igulisxmeba<br />

da ara mimdinareoba; enobrivma<br />

naturalizmma marTlac rom<br />

gvarianad wabilwa Tanamedrove teqstebi:<br />

Jargonis, barbarizmebis,<br />

lali avaliani<br />

naRvliani Sexvedra mxiarul<br />

landebTan<br />

skabrezisa Tu dialeqtizmebis usamano<br />

da ufunqcio gamoyenebam, `gayidvadi~<br />

Temebis (narkomania, prostitucia,<br />

`Savi~ samyaro) TviTmiznurma eqspluataciam,<br />

— gaamdabiura da daamdabla<br />

saliteraturo qarTuli. cxadia, esec<br />

avtorTa niWis, gemovnebis, `zomierebis<br />

oqros kveTis~ problemaa, Torem<br />

Jargonis Tu dialeqtizmebis gamoyenebiT<br />

dRemdec Seqmnila da dResac<br />

iqmneba Sedevrebi.<br />

zaza TvaraZem sakmaod obieqturad<br />

Seafasa Tavisi stili, — `pirdapiri~ da<br />

`bunebrivi~; Tumca araferi uTqvams<br />

`sirTuleze~, rac misi Semoqmedebis<br />

elitarulobiT aris ganpirobebuli.<br />

mwerlis yvelaze vrcel <strong>proza</strong>ul krebulSi<br />

(`moxetiale~, 1999) asaxuli cxovrebis<br />

sizmareuloba, amaoeba, adamianis<br />

maradiuli mimoqceva mojadoebul<br />

wreSi, mistikurisa da yofiTis, realurisa<br />

da daujereblis `mSvidobiani~<br />

Tanaarseboba, aRqmis konstantobis<br />

rRveva, yofis absurdulobisa da tragizmis<br />

SegrZneba, — `pirdapir~ da<br />

`bunebrivad~ albaT verc aisaxeboda.<br />

2001 wels `literaturul saqar-<br />

TveloSi~ gamoqveynebul vrcel eseSi<br />

— `zaza TvaraZis moxetiale personaJebi~<br />

— vwerdi: `zaza TvaraZe Camoyalibebuli,<br />

TviTmyofi, didi potenciis<br />

Semoqmedia, Tumca, sabednierod Tu<br />

saubedurod (aRarc vici romeli vTqva),<br />

— masobrivi mkiTxvelis aRiarebisa<br />

Tu didi popularobis imedi ar unda<br />

hqondes~. ara mgonia, rom es sityvebi<br />

snobizmma maTqmevina: es is droa, roca<br />

daxlebze daxvavda axali modis mosaqmosno<br />

`fliugerTa~ (akaki baqraZe) WrelaWrula<br />

wignebi.<br />

maSin warmodgenac ar mqonda 1994<br />

wels Jurnal `ciskarSi~ dabeWdil `sityvebze~,<br />

romelic, Cemi azriT, sruliad<br />

gamorCeuli movlenaa ara mxolod<br />

zazas <strong>proza</strong>Si, — zogadad, — postsa-<br />

bWoTa qarTul mwerlobaSi.<br />

samwuxarod, mwerali ver moeswro<br />

`sityvebis~ calke wignad gamocemas<br />

(bakur sulakauris gamomcemloba,<br />

2008, rubrikiT, — `yvela drois saukeTeso<br />

qarTuli mcire romani~...).<br />

zemoTqmulis analogiiT kvlav<br />

unda ganvacxado, rom `mxiaruli landebi~<br />

zaza TvaraZis umniSvnelovanes<br />

poetur Txzulebad mimaCnia. 2003–<br />

2007 wlebSi dawerili 105–gverdiani<br />

`wertildausmeli~ poema uTuod imsaxurebs<br />

`saukeTeso qarTuli vrceli<br />

poemis~ wodebas.<br />

`mxiaruli landebi~, Cemi azriT,<br />

elitarulic aris da popularulic<br />

(saxalxoc), yvela Taobis da yaidis<br />

adamiani aRmoaCens masSi saTavisos:<br />

klasikis moyvaruli da novaciaTa<br />

trfiali, `gabrazebuli~ da mimtevebeli,<br />

tradiciaTa damcveli da nihilistad<br />

dabadebuli, inteleqtualuri<br />

da rigiTi mkiTxveli... TviT<br />

hipercnobismoyvare Tineijerebic,<br />

romelTac verasgziT miizidavT siyalbiT,<br />

uTuod moixiblebian avtoris<br />

dauokeblobiT, `TamaSiT~ da ulevi<br />

fantaziiT.<br />

poema zogadad, Cveni istoriis da<br />

kerZod, bolo aTwleulebis piruTvneli<br />

da fantasmagoriuli anareklia:<br />

marTali, ukompromiso, gabeduli,<br />

gajerebuli tkiviliT, undoblobiT,<br />

uilajobiT da frustraciiT,<br />

romlisganac gamosavals<br />

mxolod gamousworebeli an TviTmarqvia<br />

optimistebi Tu xedaven (da isic<br />

televizorSi).<br />

mTavari ki albaT isaa, rom `weras<br />

atanili~, zRvarze myofi avtori<br />

emociuri zemoqmedebis did Zalas<br />

flobs, iseT uSret energias da vnebas<br />

asxivebs, rom mkiTxvels gasaqans ar<br />

aZlevs...<br />

albaT swored amitom uwodes zaza<br />

TvaraZes `poeziis salosi~; `roca es<br />

davwere, `mxiaruli landebi~ wakiTxuli<br />

ar mqonda, es nawarmoebi ki, Sei-<br />

Zleba iTqvas, rom misi salosuri Zeglia,<br />

misi mTavari salosuri qmnileba,<br />

amaze meti ukve SeuZlebelia!~ (So-<br />

Ta iaTaSvili).<br />

marTlac, am dros zazas ukve dawerili<br />

hqonda:<br />

Sen ki anTebul tvinis amara<br />

mihyvebi bneleTs,<br />

rogorc salosi,<br />

da Tvalwin gidgas civi samare<br />

da sasaflao saburTalosi...<br />

an kidev:<br />

rogorc SeSlili nifxvisamara,<br />

rogorc Steri da<br />

rogorc salosi,<br />

da kvalad — rogorc civi samare<br />

da dasobili mun kviparosi,<br />

da sasaflao saburTalosi...<br />

sul axlaxans gavikiTxe, sad dakr-<br />

Zales zaza: TiTqmis darwmunebuli<br />

viyavi, rom saburTalos civi samarisa<br />

da mun dasobili kviparosis vizioni<br />

iseTive providencialuri zmaneba iyo,<br />

rogoric paolo iaSvilis `es Cemi tvini<br />

dasaqcevi~... an tician tabiZis `amxanagebo,<br />

Tu Rrma ReleSi Cveni Tavebic<br />

sadme dagordes~...<br />

zaza TvaraZe SeuTavseblis SeTavsebis,<br />

SeusabamobaTa Sexamebis ostatia.<br />

maqsimalurad `aRvirawyvetili~, ekleqtikuri<br />

poema mainc mTlianobaSi<br />

aRiqmeba da mkvidrad Sekruli kompoziciis<br />

iluziasac badebs (`mxiaruli<br />

landebis~ qvesaTauria `11 saga eqoebiT<br />

da finaliT~).<br />

avtori aris: mamxilebeli publicisti,<br />

sarkastuli da mkacri polemisti,<br />

realisti da mistikosi, moTamaSe<br />

da mistifikatori, fantomebis kunstkameris<br />

mflobeli, leqsSi leqsTwyobis<br />

eqsperimentatori...<br />

da yovelive es emorCileba `nakads~<br />

— mouxelTebel fenomens: `leqsi ar<br />

aris sityvebi — ar aris riTmebi, ar<br />

aris metaforebi da saerTod, araferi<br />

ar aris! leqsi aris raRac nakadi, romelic<br />

sadRac daiwyo... es nakadi uxilavia~<br />

(fragmenti interviudan).<br />

SoTa iaTaSvilma, romelic `mxiarul<br />

landebs~ `wminda wylis Sedevrs~<br />

uwodebs, sxartad da lakonurad daaxasiaTa<br />

poema da avtoris `literaturul<br />

Tu enobriv decitaciebs~ marTebulad<br />

miuCina jerovani adgili: `poema<br />

mimdinare qarTuli yofisa da misi<br />

mankierebebis did speqtrs ireklavs,<br />

yovelive amas literaturuli Tu enobrivi<br />

decitaciebis daxmarebiT yveba,<br />

yveba jadoqrulad, erTdroulad mxiarulad<br />

da sastikad~.<br />

erTaderTi, raSic ver daveTanxmebi<br />

avtors, es ararsebuli mxiarulebis<br />

`aRmoCenaa~: poemis saTaurSic xom epi-<br />

Teti `mxiaruli~ aSkarad ironiul elfers<br />

atarebs.<br />

abezari, dakninebuli, Clungi,<br />

siafandi, marTlac `tvinis mWameli~<br />

landebi; Crdilebi, miraJi, fantomebi,<br />

— yovelive es Sorsaa `mxiarulebisagan~;<br />

maTi Tanamdevia: sibnele, yiame-<br />

Ti, CrdileTi, mbJutavi cecxli...<br />

mxolod mojardnen Ramis landebi,<br />

xelTa caxcaxiT, CaxSul xvelebiT,<br />

gaZvaltyavebul tanebis klakvniT,<br />

viT mizanTropi Wiayelebi.<br />

am strofis simZimes ironiuli `mizanTropi<br />

Wiayelebi~ aqarwylebs, poemis<br />

pirquS garemos da zogjer gausaZlis<br />

fons ki `TamaSi~ da ironia aneitralebs:<br />

satira da iumori, sarkazmi<br />

da TviTironia, e. w. karnavaluroba,<br />

wreze uazro triali xan haqslis<br />

`masxruli ferxulis~ asociacias iwvevs,<br />

xanac felinis `rvanaxevrisa~.<br />

poema 11 sagisagan Sedgeba: avtori<br />

zogis Sinaarssa Tu saTaurze Tavad<br />

migvaniSnebs, zogis saxelwodeba mxolod<br />

savaraudoa: saga RameTa, saga<br />

dilisa, saga warsulis, saga landebis,<br />

saga mSobluri, saga balaxTa, saga (parodiuli)<br />

faseulobaTa Canacvlebaze,<br />

knini Tanamedroveobis saga, winaparTa<br />

saga, mijnurTa saga, saga sawuTros<br />

simuxTleze, saga cis miraJze, etlTa–<br />

bedisweraTa saga, 90-iani wlebis qarTuli<br />

saga, saga wertilze, finaluri saga...<br />

Cemi mcdelobis miuxedavad, sagaTa<br />

raodenoba TerTmetze ver daviyvane;<br />

miT umetes, rom samvarskvlavediT<br />

(punqtiriT) daSoriSorebuli monakve-<br />

Tebi iqneb mxolod pirobiTia da sulac<br />

ar migvaniSnebs sagebze. erTi ram ki<br />

cxadia — sagaTa `Tematika~, kosmosuri<br />

masStaburobiT, mTels poezias<br />

miesadageba — antikuri da bibliuri<br />

samyarodan dRemde. da yovelive es,<br />

erTob uCveulo nairferovani interteqstis<br />

moSveliebiT, gaazrebulia<br />

qarTvel da araqarTvel (SedarebiT<br />

iSviaTad) poetTa xedviT, `TeziTa~ da<br />

sadReiso `antiTeziT~: roca yvelafris<br />

Tavi da Tavi aris `aravin~...<br />

unda iTqvas, rom avtors, winamorbed<br />

mweralTa Tu moazrovneTa<br />

aluzia-citaciebi, xSirad, Tanadrouli<br />

cxovrebis regresisa da `cisa da miwis~<br />

SeuTavseblobis sailustraciod

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!