10.01.2015 Views

saqarTvelos parlamentis aparati

saqarTvelos parlamentis aparati

saqarTvelos parlamentis aparati

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>parlamentis</strong> <strong>aparati</strong><br />

kvleviTi departamenti<br />

analitikuri ganyofileba<br />

`saxelmwifo valis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonSi cvlilebebisa<br />

da damatebebis Setanis Taobaze<br />

kanonproeqtis mixedviT <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobas ufleba eZleva<br />

gansazRvros saxelmwifo fasiani qaRaldebis maregulirebeli normebi, rac<br />

kanonmdeblobas metad moqnils gaxdis aRniSnul sakiTxTan mimarTebaSi.<br />

saxelmwifo vali 1 aris kreditebis erToblioba, romelsac iRebs<br />

centraluri, federaluri, municipaluri an adgilobrivi mTavroba.<br />

vinaidan mTavroba warmoadgens xalxs, saxelmwifo vali gadasaxadebis<br />

gadamxdelTa arapirdapir valad SeiZleba iqnes ganxiluli. saxelmwifo<br />

vali wlebis ganmavlobaSi grovdeba biujetis deficitis pirobebSi.<br />

saxelmwifo valis erT-erT saxes warmoadgens saxelmwifos mier<br />

gamoSvebuli fasiani qaRaldebi. fasiani qaRaldebis maregulrebeli<br />

normebi gulisxmobs fasiani qaRaldebis gamoSvebis, ganTavsebis,<br />

mimoqcevisa da momsaxurebis pirobebs.<br />

saxelmwifo valis dafarvis problema warmoadgens qveynis<br />

makroekonomikuri stabilizaciis mTavar qvakuTxeds. maszea damokidebuli<br />

qveynis biujetis mdgomareoba, erovnuli valutis stabiluroba,<br />

saprocento ganakveTebis done, inflaciis done da sainvesticio klimati.<br />

deficituri biujeti iwvevs Sida saxelmwifo valis swraf gazrdas.<br />

ganvixiloT saxelmwifo valis sakanonmdeblo regulireba ramdenime<br />

qveynis magaliTi.<br />

1 saxelmwifo vali iyofa Sida da sagareo valad. Sida vali – warmoadgens saxelmwifo<br />

davalianebas sakuTari moqalaqeebisa da mocemuli qveynis organizaciebis mimarT. sagareo<br />

vali – warmoadgens saxelmwifos finansuri movaleobebis jams ucxoeli kreditorebis<br />

mimarT, romelic unda iyos dafaruli dadgenil vadebSi.<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


useTi<br />

ruseTis federaciis `sabiujeto kodeqsis~ muxli 97-iT, saxelmwifo vali<br />

aris ruseTis fedraciis sesxiTi valdebulebebi fizikuri da iuridiuli<br />

pirebis, ucxouri qveynebis, saerTaSoriso organizaciebis da saerTaSoriso<br />

samarTlis sxva subieqtebis winaSe. ruseTis federaciis saxelmwifo valis<br />

uzrunvelyofa, srulad da yovelgvari pirobebis gareSe, saxelmwifo<br />

xazinis Semadgeneli, federalur sakuTrebaSi arsebuli qonebiT xdeba.<br />

saxelmwifo vali SeiZleba gamoixatebodes Semdegi formebiT: sakredito<br />

organizaciebTan, ucxour qveynebTan da saerTaSoriso safinanso<br />

organizaciebTan ruseTis federaciis saxeliT am organizaciebis<br />

sasargeblod dadebuli SeTanxmebebi; ruseTis federaciis saxeliT<br />

gamoSvebuli saxelmwifo fasiani qaRaldebi; saxelmwifo garantiebis<br />

uzrunvelmyofeli SeTanxmebebi; federaluri kanonebis safuZvelze mesame<br />

pirebis sesxiTi valdebulebebis gadaformeba ruseTis federaciis<br />

saxelmwifo valad. (Tavi 14, muxli 98).<br />

federalur doneze, Sida da sagareo saxelmwifo valis zeda zRvari<br />

yovelwliurad ~saxelmwifo biujetis Sesaxeb” kanoniT dgindeba. valis<br />

marTvas axorcielebs ruseTis federaciis mTavroba, xolo ruseTis<br />

federaciis subieqtis valis marTvas axorcielebs subieqtis<br />

xelmZRvaneloba. ruseTis federaciis mTavrobis kompetenciaSive Sedis<br />

valis marTvis normebis SemuSavebac.<br />

saxelmwifo valis aReba xdeba saxelmwifo sesxiTi valdebulebebis da<br />

federaluri biujetis deficitis dasafaravad. sagareo valis aRebis<br />

ufleba aqvs ruseTis federaciis mTavrobas, an mTavrobis mier<br />

uflebamosil aRmasrulebeli xelisuflebis federalur organos (Tavi 14,<br />

muxli 103).<br />

litva<br />

litvaSi saxelmwifo valis sakiTxi regulirdeba `erovnuli valis Sesaxeb~<br />

kanoniT (# I-1508, 22 agvisto 1996 weli). am kanonis muxli 2 p. 1-3-Si<br />

mocemulia erovnuli valis ganmarteba, romelic warmoadgens litvis<br />

respublikis Sida da sagareo valis saerTo moculobas. valSi Sedis:<br />

sesxiTi xelSekrulebebi; mTavrobis garantiiT aRebuli sesxi; materialuri<br />

Rirebulebebi, sabanko obligaciebi, mTavrobis mier gamocemuli fasiani<br />

qaRaldebi, romelTa gadaxdac jer ar moxda.<br />

qveynis erovnul valis zRvars mTavrobis wardgeniT, wliuri biujetis<br />

SemuSavebis procesSi, litvis parlamenti adgens. mTavrobis davalianebis<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


Sida da sagareo valad aRiareba seimis mier litvis mTavrobis winadadebiT<br />

xdeba (muxli 3, p. 1-2). dauSvebelia erovnuli bankis oqros da ucxouri<br />

valutis rezervebis gamoyeneba mTavrobis valebis dasafarad, vinaidan<br />

erovnuli banki ar aris samTavrobo valebze pasuxismgebeli piri (muxli 3,<br />

p. 9).<br />

qveynis sagareo valis erovnul valutaze gadaangariSeba da misi Semdgomi<br />

gadaxda xdeba mTavrobis fiskaluri agentis – litvis erovnuli bankis<br />

mier (muxli 5, p. 6).<br />

rac Seexeba Sida vals, mis gadasaxdelad qveynis finansTa saministros<br />

ufleba aqvs airCios sxva fiskaluri agenti. fasiani qaRaldebis gamocemis<br />

da vaWrobis maregulirebel normebs adgens litvis mTavroba. (muxli 6, p.<br />

5).<br />

latvia<br />

latviaSi saxelmwifo valis sakiTxi regulirdeba `biujetis da safinanso<br />

menejmentis Sesaxeb~ kanoniT (6 aprili 1994 weli). am kanonis Tanaxmad, im<br />

SemTxvevaSi, Tu finansuri wlis dasawyisisTvis saxelmwifo biujetis<br />

Sesaxeb kanoni ar iqna miRebuli, finansTa ministrs ufleba aqvs<br />

daadginons erovnuli valis zeda zRvari mimdinare fiskalur weliwadSi.<br />

(muxli 15).<br />

mxolod finansTa ministrs aqvs ufleba gasces garantiebi saxelmwifo<br />

valis dafarvaze wliuri biujetis limitebis gaTvaliswinebiT. aseT<br />

SemTxvevaSi finansTa ministrs gadaecema saWiro informacia da<br />

dokumentacia erovnul valTan dakavSirebiT, romlis safuZvelzec is<br />

adgens valis gadaxdis grafiks. ministrTa kabineti adgens maregulirebel<br />

normebs da axorcielebs am noermebis Sesrulebaze zedamxedvelobas<br />

(muxli 37).<br />

belorusi<br />

belorusSi saxelmwifo Sida valis 2 sakiTxi regulirdeba `Sida<br />

saxelmwifo valis Sesaxeb~ kanoniT (#2328-XII, 27 maisi 1993 weli). Sida<br />

valis dafarvis wesi da vadebi dgindeba belorusis ministrTa sabWos, an<br />

2<br />

belorusSi sagareo xaxelmwifo valze calke kanoni ar aris.<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


finansTa saministros mier (ministrTa sabWos gadawyvetilebiT). Sida<br />

saxelmwifo valis saxeebia: ministrTa sabWos mier gamoSvebuli fasiani<br />

qaRaldebi, erovnuli bankis kreditebi, sxva valdebulebebi, romlebic<br />

garantirebulia belorusis ministrTa sabWos mier. Sida vali SeiZleba<br />

iyos mokle da grZelvadiani (muxli 4).<br />

fasiani qaRaldebis maregulirebel normebs belorusis ministrTa sabWo an<br />

finansTa saministro SeimuSavebs.<br />

Sida valis yovelwliur odenobas gansazRvravs belorusis umaRlesi<br />

sabWo, ministrTa sabWos winandadebiT.<br />

belorusis Sida valis garantias warmoadgens respublikis sakuTrebaSi<br />

arsebuli qoneba da sxva aqtivebi (muxli 2).<br />

somxeTi<br />

somxeTSi saxelmwifo valis sakiTxi regulirdeba `somxeTis respublikis<br />

sabiujeto sistemis Sesaxeb~ kanoniT (24 ivnisi, 1997 weli). kanonis me-6<br />

Tavis me-40 muxliT dgindeba deficituri biujetis dafinansebis wyaroebi.<br />

esenia: a) Sida resursebi: centraluri bankis resursebi; somxeTis<br />

komerciuli bankebis resursebi; saxelmwifo fasiani qaRaldebi;<br />

saxelmwifo sawarmoebis da dausrulebeli mSeneblobebis privatizaciidan<br />

miRebuli Semosavlebi; sxva Sida wyaroebi; b) sagareo resursebi:<br />

saerTaSoriso organizaciebis wyaroebi; ucxouri qveynebis wyaroebi; sxva<br />

sagareo wyaroebi.<br />

saxelmwifo valis maregulirebel normebs adgens somexTis respublikis<br />

finansTa da ekonomikis saministroebi.<br />

slovakeTi<br />

slovakeTSi saxelmwifo valis sakiTxi regulirdeba `saxelmwifo valisa<br />

da saxelmwifo garantiebis Sesaxeb~ kanoniT (#386/2002, 18 ivlisi, 2002<br />

weli). saxelmwifo garantiebi SeiZleba gaices iseT sesxebze, romelic<br />

gaTvlilia slovakeTis mTavrobis mier gamocxadebuli ganviTarebis<br />

programebis da ekonomikuri zrdis dasafinanseblad. aseve SeiZleba<br />

saxelmwifo garantiebis gacema iseT sesxebze, romlebic mimarTulia<br />

industriis, garemos, transportis, soflis meurneobis, satyeo meurneobisa<br />

da samSeneblo sferoebis mxardaWeraze.<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


organizacia, romelsac surs saxelmwifo garantiiT sesxis aReba<br />

valdebulia Seitanos ganacxadi finansTa saministroSi, romelsac Tavis<br />

mxriv, ufleba aqvs daamtkicos aseTi moTxovna mTavrobis nebarTviT. amis<br />

Semdeg, finansTa saministro adgens kontraqts ganacxadis Semomtan<br />

organizaciasTan, sadac detalurad aris gawerili pirobebi. im<br />

SemTxvevaSi, Tu finansTa saministro gaxdeba valdebuli gadaixados<br />

organizaciis vali (romelic aRebuli iyo saxelmwifo garantiiT), dgeba<br />

axali kontraqti, sadac gawerilia organizaciis mier saxelmwifosTvis am<br />

zianis anazRaurebis grafiki. movale organizacias ar aqvs ufleba<br />

gadasces sakuTari qoneba sxva organizacias an daaawesos maRali<br />

saprocento ganakveTi Tavis aqciebze, manam, sanam vali ar iqneba dafaruli.<br />

slovakeTSi saxelmwifo valis marTva xorcieldeba finansTa saminisros<br />

da valebisa da likvidurobis saagentos mier.<br />

CexeTi<br />

CexeTSi `saministroebisa da saxelmwifo administraciis sxva centraluri<br />

organoebis Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad saxelmwifo xazinis zogierTi<br />

funqciis Sesruleba finansTa saministros daekisra. esenia: 1. saxelmwifo<br />

biujetis operaciebis ganxorcieleba; 2. sabuRaltro aRricxvisa da<br />

Semosavlebis marTva; 3. saxelmwifo fondebis marTva; 4. saxelmwifo valis<br />

marTva.<br />

saxelmwifo fasiani qaRaldebis gamoSveba, marTva da dafarva<br />

(uzrunvelyofa) evaleba finansTa saministros `saxelmwifo obligaciebis<br />

Sesaxeb~ kanoniT (# 190, 2004 weli).<br />

saxelmwifos finansuri agenti aris CexeTis erovnuli banki, is awarmoebs<br />

yvela xarjebis da Semosavlebis aRricxvas, vinaidan kreditebis<br />

TvalsazrisiT is risks ar eqvemdebareba.<br />

saxelmwifo valis aReba dasaSvebia mxolod deficituri biujetis<br />

pirobebSi. saxelmwifo fasiani qaRaldebis marTvis wesebs finansTa<br />

saministro adgens da parlaments gadascems dasamtkiceblad.<br />

bulgareTi<br />

bulgareTSi saxelmwifo valis sakiTxi `saxelmwifo valis Sesaxeb~<br />

kanoniT regulirdeba (17 seqtemberi 2002 weli). sagareo valis erovnul<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


valutaze gadaangariSebas bulgareTis erovnuli banki axorcielebs (Tavi<br />

2, muxli 3). saxelmwifo valis saxeebia: mTavrobis mier gamocemuli fasiani<br />

qaRaldebi; mTavrobis sesxis xelSekrulebebi. samTavrobo sesxis aReba<br />

dasaSvebia mxolod:<br />

- deficituri biujetis dasafarad;<br />

- erovnuli asambleis mier damtkicebuli sainvesticio proeqtebis da<br />

specialuri programebis dasafinanseblad;<br />

- saxelmwifo valis vadis gadacilebis safrTxis SemTxvevaSi valis<br />

dasafaravad (vadis gasvlis an wina dRes);<br />

- qveyanaSi gadasaxadebis balansis SesanarCuneblad. (Tavi 2, muxli 5 (1))<br />

saxelmwifo valis zeda zRvars adgens ministrTa sabWo (Tavi 3, muxli 10).<br />

ministrTa sabWos gadawyvetilebis safuZvelze saxelmwifo valis aRebis<br />

ufleba aqvs qveynis finansTa saministros. finansTa saministros<br />

movaleobebSi Sedis saxelmwifo fasiani qaRaldebis gamoSvebac. (Tavi 4,<br />

muxli 12). finansuri wlis bolos, finansTa ministri valdebulia erovnul<br />

asambleas warudginos saxelmwifo valis Sesaxeb wliuri angariSi,<br />

romelsac Tavdapirvelad ganixilavs ministrTa sabWo (muxli 15). finansTa<br />

ministri aseve valdebulia SeimuSavos saxelmwifo valis marTvis<br />

samwliani strategia, romelic unda daamtkicos ministrTa sabWom.<br />

saxelmwifo valis aRebis SemTxvevaSi, finansTa ministri mTavrobis<br />

saxeliT monawileobs molaparakebebSi. cvlilebebis Setana da axali<br />

xelSekrulebebis dadeba xeba mxolod finansTa ministris TanxmobiT. yvela<br />

organizacia, romelic iRebs sesxs saxelmwifo garantiiT, valdebulia<br />

waradginos saTanado informacia da dokumentacia finansTa saministroSi<br />

yoveli Tvis 15 ricxvamde. samTavrobo garantiebis gacemis procedurebs<br />

adgens qveynis ministrTa sabWo (muxli 22).<br />

bulgareTis erovnuli banki waroadgens mTavrobis finansur agents da<br />

moqmedebs finansTa saministrosTan SeTanxmebuli normebiT. Tavisi<br />

funqciebis gasaxorcieleblad, erovnulma bankma unda moaxdinos<br />

saxelmwifo valis registracia da momsaxurebis sistemis Seqmna (muxli 34).<br />

makedonia<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


makedoniaSi moqmedebs kanoni `saxelmwifo valis Sesaxeb~ (2005 wlis<br />

ivnisi). saxelmwifo valis gadaangariSeba erovnul valutaze xdeba<br />

makedoniis erovnuli bankis mier im kursiT, romelic aris valis aRebis<br />

dRes (muxli 8). mxolod mTavrobas aqvs ufleba dados sesxis<br />

xelSekrulebebi makedoniis saxeliT. saxelmwifo valis marTvaSi qveynis<br />

finansTa saministros Semdegi fuqnciebi aqvs:<br />

- strategiis SemuSaveba da gatareba;<br />

- strategiis ganxorcielebaze wliuri angariSis momzadeba;<br />

- saxelmwifo fasiani qaRaldebis gamoSveba.<br />

saxelmwifo valis aReba SeiZleba mxolod:<br />

- specialuri proeqtebis da investiciebis dasafinanseblad;<br />

- qveyanaSi sagadasaxado balansis SenarCunebisTvis;<br />

- biujetis deficitis dasafinanseblad;<br />

- bunebrivi kataklizmebiT gamowveuli zianis aRmosafxvrelad<br />

(muxli 12).<br />

saxelmwifo sesxis aRebisas savaldebuloa finansTa saministros<br />

monawileoba, manve unda SeimuSavos xelSekrulebis pirobebi yoveli axali<br />

sesxis aRebisas (muxli 16). makedoniis mTavroba adgens saxelmwifo fasiani<br />

qaRaldebis tips da misi gadawyvetilebis safuZvelze finansTa saministro<br />

gamoscems fasian qaRaldebs da SeimuSavebs maregulirebel normebs.<br />

norvegia<br />

norvegiis finansTa saministro pasuxismgebelia saxelmwifo valis<br />

marTvaze. norvegiis centralur banksa da finansTa saministros Soris<br />

dadebuli xelSekrulebis safuZvelze, saxelmwifo valTan dakavSirebuli<br />

zogi movaleoba gadavida centraluri bankis funqciebSi. am SeTanxmebis<br />

Tanaxmad, centraluri bankis funqciebi saxelmwifo valis marTvis<br />

sakiTxSi vrceldeba saxelmwifo fasian qaRaldebTan da xazinis<br />

TamasuqebTan dakavSirebul sabazro operaciebze.<br />

saxelmwifo valebis gaangariSebas erovnul valutaze axdens norvegiis<br />

banki, romelic amasTanave asrulebs mTavrobis finansuri agentis rolsac.<br />

saxelmwifo Sida sesxebis mizania sabanko sistemis likvidurobis<br />

uzunvelyofa, aseve norvegiis safinanso bazris efeqturi funqcionirebis<br />

uzrunvelyofa. am mizniT gamoSvebuli saxelmwifo fasiani qaRaldebis<br />

dafarvis vada 1 Tvidan 10 wlamde vadiT ganisazRvreba.<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba


ogorc zemoT moyvanili magaliTebidan naTlad Cans, saxelmwifo valis<br />

maregulirebeli normebis SemuSaveba da masze kontrolis ganxorcieleba<br />

ZiriTadad qveynis mTavrobis (finansTa saminstros) fuqnciebSi Sedis.<br />

amavdroulad, saxelmwifo valTan mimarTebaSi mTavrobis finansuri agentis<br />

rolSi qveynis erovnuli banki gvevlineba. saxelmwifo valis aReba<br />

dasaSvebia mxolod deficituri biujetis pirobebSi.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

moamzada analitikuri ganyofilebis<br />

mTavarma specialistma maia muxuraZem<br />

1. http://www.minfin.bg/en/page/5<br />

2. http://www.bi.go.id/NR/rdonlyres/FEF2296B-80F1-4745-8B13-<br />

DBDDA2180F5F/1572/UpdateDPSUNNov2006.pdf<br />

3. http://www.mof.gov.il/debt/gov/about.asp<br />

4. http://www.debtagency.be/en_data_debt_state_definition.htm<br />

5. http://www.norges-bank.no/Pages/Article____11676.aspx<br />

6. http://ref.by/refs/101/1214/1.html<br />

7. http://www.pravoteka.ru/enc/933.html<br />

8. http://en.wikipedia.org/wiki/Government_debt#Global<br />

9. http://www.fifoost.org/slowakei/recht/sfln/buch2002/node69.php<br />

kvleviTi departamenti analitikuri ganyofileba

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!