kulturuli memkvidreobis dacvis politika~ ZiriTadi
kulturuli memkvidreobis dacvis politika~ ZiriTadi kulturuli memkvidreobis dacvis politika~ ZiriTadi
hainrih biolis fondSi 2010 wlis 10 marts gamarTuli sajaro diskusia Temaze: `kulturuli memkvidreobis dacvis politika~ ZiriTadi momxseneblebi: koka amirejibi _ arqiteqtori/ saqarTvelos teqnikuri universitetis profesori nikoloz vaCeiSvili _ kulturuli memkvidreobis dacvis saagentos direqtori nestan TaTaraSvili _ arqiteqtorrestavratori moderacia: giorgi gvaxaria
- Page 2 and 3: gogi gvaxaria _ hainrih biolis fond
- Page 4 and 5: pasportizacia, aRricxva, baraTebis
- Page 6 and 7: ki, is adamianebi, vinc anadgurebdn
- Page 8 and 9: cota xnis win diskusia mqonda erT Z
- Page 10 and 11: es sakiTxi. kinoTeatri `apolo~ ara
- Page 12 and 13: ekiTxaT. amitom, vfiqrob, rom samoq
- Page 14 and 15: esursi da TviTon instituti, romelsa
- Page 16 and 17: yvelafers gadavlaxavT da saxelmwifo
- Page 18: gaiyida viRac mxedrionelebze. axla
hainrih biolis fondSi 2010 wlis<br />
10 marts gamarTuli sajaro diskusia<br />
Temaze:<br />
`<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong><br />
<strong>politika~</strong><br />
<strong>ZiriTadi</strong> momxseneblebi:<br />
koka amirejibi _ arqiteqtori/<br />
saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />
profesori<br />
nikoloz vaCeiSvili _ <strong>kulturuli</strong><br />
<strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> saagentos<br />
direqtori<br />
nestan TaTaraSvili _ arqiteqtorrestavratori<br />
moderacia: giorgi gvaxaria
gogi gvaxaria _ hainrih biolis fondSi diskusiebi yovel or kviraSi<br />
erTxel imarTeba. <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> dacva fondisTvis prioritetuli<br />
Temaa, amitomac am Temaze diskusia biolis fondSi ara erTxel gamarTula. es<br />
diskusiebi yovelTvis gamoirCeoda xalxmravlobiT da mZafri polemikiT. imedi<br />
maqvs, rom dRevandeli diskusiac sainteresod Caivlis. aqve vityvi, rom rac<br />
ufro gadis dro, <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> politika miT ufro axal<br />
problemebs ikavSirebs, Tavs iCens axali problemebi. magaliTad, dRes albaT<br />
visaubrebT kaTolikuri da somxuri eklesiebis mdgomareobaze, imitom rom es<br />
sakiTxi <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politikasTan aris dakavSirebuli.<br />
dRes, ra Tqma unda, visaubrebT imazec, aris Tu ara qveyanaSi SemuSavebuli<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politika da rogoria igi.<br />
pirvel rigSi baton nika vaCeiSvils movusminoT, romelmac albaT yvelaze<br />
kargad icis am sferoSi arsebuli problemebis Sesaxeb.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ siamovnebiT visaubreb am Temebze, imitom rom aseTi<br />
Ria diskusiebi, rogorc wesi, kargi mimarTulebiT akoreqtirebs dagegmil xazs.<br />
imis Sesaxeb, arsebobs Tu ara <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politika, SemiZlia<br />
giTxraT, rom <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politika saxelmwifoSi arsebobs.<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politika gaxlavT is, rac moicavs <strong>kulturuli</strong><br />
<strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> meqanizmebs. es pirvel rigSi gulisxmobs imas, icode, ra<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> mflobeli xar, rac aRricxva-pasportizaciis mudmiv<br />
procesSi gamoixateba, rac ufro daxvewilia es meqanizmi, miT ufro win aris<br />
wasuli qveyana. amas mosdevs iuridiuli meqanizmebis adekvaturoba, raTa kanonis<br />
mixedviT iyos aRricxuli da daculi <strong>kulturuli</strong> memkvidreoba. amis erT-erTi<br />
Semadgeneli nawilia, windawin iyos dagegmili is riskebi, rasac Seicavs esa Tu<br />
is <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> Zegli, aseve, gadaudebeli riskebis SemTxvevaSi<br />
dauyovneblivi reagireba da prevenciuli konservacia. Zalian mniSvnelovania is,<br />
rom erTjeradi movla-patronoba gadaizardos yoveldRiur movla-patronobaSi. es<br />
pirdapir aris dakavSirebuli turistuli potencialis amoqmedebasTan, aseve<br />
ekonomikuri resursis amoqmedebasTan, aseve, damatebiT samuSao adgilebTan, Tan,<br />
did qalaqebSi ki ara, erTi SexedviT arafriT gamorCeul da swored amiT<br />
unikalur adgilebSi mTel saqarTveloSi. M<br />
meore paraleluri mimarTuleba gaxlavT am yvelafris interpretacia. amaSi<br />
igulisxmeba mecnierulad interpretirebuli aRricxva. aseve Zalian<br />
mniSvnelovania mecnieruli codnis interpretacia sazogadoebisTvis gasageb enaze.<br />
gansakuTrebiT axali TaobisTvis gasageb enaze. amis Semadgenelia publikaciebi<br />
rogorc qveynis SigniT, ise mis farglebs gareT. amis mizania, dRemde ujrebSi<br />
Senaxuli samecniero informacia xelmisawvdomi gaxdes sazogadoebisTvis.<br />
Zalian mniSvnelovania, aseve, rom <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> politika ar<br />
iyos aqcentirebuli mxolod erT sferoze. dameTanxmebiT, rodesac Zegls<br />
axsenebdnen, Tvalwin saeklesio nageboba warmogvidgeboda. es kliSe moxsnilia da<br />
<strong>kulturuli</strong> memkvidreoba moicavs yvela arsebul sferos. amaSi SeiZleba<br />
moazrebuli iyos guSin aSenebuli Senoba, es SeiZleba iyos sabWouri saSineli<br />
qandakeba, romelic dgas, magaliTad, sofel metexSi da mas, rogorc unikums,<br />
unda mieniWos <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> ganumeorebeli kodi erTian<br />
sainformacio sistemaSi. da es sistemac aris <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong><br />
2
politikis nawili, rodesac sistemurad SegiZliaT am erTi miTidan gaiaroT<br />
Tvaluwvdeneli codnis arealSi.<br />
meore sakiTxia religiuri umciresobebis <strong>memkvidreobis</strong> dacva. Cveni kanoni<br />
ambobs, rom saxelmwifo icavs yvelas, warmomavlobis miuxedavad, iqneba es<br />
somxuri, azerbaijanuli, kaTolikuri Tu a.S. magram sakiTxi ase dgeba _ es aris<br />
deklarirebuli realurad ki, <strong>ZiriTadi</strong> Tanxa biujetidan (es biujeti ki ar<br />
aris Zalian mdidari) ixarjeba im memkvidreobaze, romelic gansazRvravs pirvel<br />
yovlisa saqarTvelos identurobas. Tumca, balansis dacvac xerxdeba. SemiZlia<br />
gavixseno onis sinagogis, osmaluri Zeglebis guldasmiTi fiqsaciis magaliTi,<br />
aseve, somxuri eklesiebis Tema, romelic sul ufro aqtualuri xdeba. magram aq<br />
arsebobs kidev erTi iuridiuli xasiaTis problema. es ukve sxva sferoebis<br />
problemaa da ara <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong>a, rom gaimijnos sakuTreba ama Tu im<br />
religiuri konfesiisa Tu kerZo mflobelisa. anu, <strong>kulturuli</strong> memkvidreoba<br />
kargad aris daculi maSin, rodesac gansazRvrulia misi mflobeli. es Tema<br />
dakavSirebulia Zalian rTul da sensitiur sakiTxebTan.<br />
gogi gvaxaria _ vimedovneb, rom rodesac kiTxvebs dausvamT, batoni nika<br />
ufro konkretul sakiTxebzec isaubrebs. magram manamde sxva momxseneblebsac<br />
movusminoT. axla sityvas b-n koka amirejibs gadavcem.<br />
koka amirejibi _ mogesalmebiT, madlobas gixdiT mowvevisTvis. CemTvis<br />
didi pativia Tqvens winaSe gamosvla. mimaCnia, rom aseTi Sexvedrebi Zalian<br />
sasargebloa. <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> TvalsazrisiT, saqarTveloSi am<br />
dargSi dRes araerTgvarovani suraTia. CvenSi <strong>kulturuli</strong> memkvidreoba,<br />
samwuxarod, isevea daculi, rogorc sxva yvelaferi. imitom rom qarTvelebi<br />
varT. Cven rom germanelebi vyofiliyaviT, gacilebiT sxvanairad iqneboda saqme.<br />
magram rasac vakeTebT sxva dargebSi, imas vakeTebT <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong><br />
dasacavadac. me vityodi, rom zigzagebiT davdivarT am gzaze. xan zeviT midis es<br />
gza, xan qveviT. dRevandeli faza, samwuxarod, am saqmeSi ufro qveviT svlaa,<br />
vidre zeviT. CvenTan sakmaod kargad iyo es saqme dayenebuli sabWoTa periodis<br />
bolo etapze, rodesac arsebobda ZeglTa <strong>dacvis</strong> mTavari departamenti. mas<br />
xelmZRvanelobda b-ni irakli ciciSvili. departamentSi Sekrebili iyo am dargis<br />
saukeTeso Zalebi da maSin Zalian bevri kargi saqme gakeTda. im periodSi Caeyara<br />
safuZveli ZeglTa <strong>dacvis</strong> Zlier Teoriul da praqtikul skolas, romelic<br />
saqarTveloSi arsebobs. samwuxarod, Semdeg, bevri ram Seicvala. damoukideblobis<br />
pirvel etapze es saqme dacemis gzaze iyo. Tbilisis istoriul nawilSi im dros<br />
saSineli zomis da masStabis Senobebi Sendeboda. umarTavma procesebma<br />
sazogadoebis samarTliani risxva gamoiwvia, protesti gamoiTqva. b-ni nika iyo<br />
erT-erTi iniciatori am protestebis. maSin mis mier dagegmilma RonisZiebebma<br />
didi roli iTamaSa. Tbilisis istoriul nawilSi mSeneblobaze moratoriumi<br />
gamocxadda. nel-nela es procesi gamosworda da dadebiTi movlenebic gaCnda.<br />
parlamentma miiRo axali kanoni <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> Sesaxeb. mere<br />
am kanonis ramdenime redaqcia iyo miRebuli.<br />
kulturis saministros iniciativiT Sesrulda ori Zalian mniSvnelovani<br />
samuSao. es aris Tbilisis da baTumis istoriuli <strong>kulturuli</strong> sayrdeni gegmebi.<br />
mqonda pativi, monawileoba mimeRo am samuSaoebSi. da mimaCnia, rom Zalian<br />
mniSvnelovani saqme gakeTda <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> Tanamedrove<br />
saerTaSoriso standartebis doneze. aRricxva, inventarizacia, identifikacia,<br />
geoinformaciuli sistemebis gamoyeneba, Tanamedrove programuli uzrunvelyofa,<br />
3
pasportizacia, aRricxva, baraTebis Sedgena _ es yvelaferi umaRles doneze<br />
gakeTda. marto Tbilisis magaliTi rom aviRoT, Tu am gegmamde TbilisSi 750<br />
Zegli iyo, amis Semdeg specialistTa yuradRebis qveS 1800 Zegli moeqca.<br />
am periods, samwuxarod, ukusvla mohyva. 2008 wlis ivnisSi parlamentma<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> kanonSi cvlilebebi miiRo da aman ukan dagvxia da<br />
seriozuli marcxi miayena am saqmes. eqspertebisa da specialistebis didi<br />
protestis miuxedavad, kanonSi Setanilma cvlilebebma nolze daiyvana aqamde<br />
arsebuli miRwevebi da xel-fexi gauxsna investorebs da arakeTilsindisier<br />
menaSeneebs, rom maT arakoreqtuli intervenciebi SeetanaT ZeglebSi. amaSi<br />
igulisxmeba Zeglis moculobis gazrda, adgilmonacvleoba da a.S. mimaCnia, rom es<br />
am saqmeSi seriozuli xarvezi iyo.<br />
dRes, miuxedavad imisa, rom zogadad, ZeglTa <strong>dacvis</strong> sferoSi Zalian bevri<br />
ram keTdeba, kerZod, im Zeglebze, romlebic ar aris qalaqebSi ganlagebuli,<br />
aramed mofenilia mTeli saqarTvelos teritoriaze da Sedis nika<br />
vaCeiSviligavlenis sferoSi da misi [saagentos] patronaJis qveS imyofeba, es ar<br />
SeiZleba iTqvas im Zeglebzec, romlebic Tbilisis an sxva qalaqebis istoriul<br />
nawilSi mdebareobs. aq savalalo mdgomareobaa. Tu momecema saSualeba, im<br />
konkretul magaliTebsac dagisaxelebT, romlebmac sazogadoebis yvelaze didi<br />
SeSfoTeba da protesti gamoiwvia.<br />
gogi gvaxaria _ iqneb dagvisaxeloT es magaliTebi.<br />
koka amirejibi _ ki batono, CamogiTvliT. daviwyoT mirza Safis quCidan,<br />
sadac dRemde yvelasTvis ucnobia, ra keTdeba. am quCaze unebarTvod daingra erTi<br />
Zegli. gamosaxlebulia xalxi da sabolood ra unda gakeTdes, aravin icis.<br />
reliefi iWreba maSin, roca es istoriuli landSaftis nawilia da es<br />
xeluxlebeli unda iyos. aravin icis, ra xdeba riyeze. raRacas aSeneben, magram iq<br />
arc baneria ganTavsebuli, arc meriis saitze SeiZleba amis Sesaxeb informaciis<br />
mopoveba. aseve ucnobia, imelis Senobis bedic. imeli albaT ganwirulia imisaTvis,<br />
rom TavisiT daingres da mere Tqvan, rom daingra. arada, es aris unikaluri<br />
Senoba da erT-erTi uZvirfasesi arqiteqturuli nageboba TbilisSi. aravin icis,<br />
ra Sendeba Tbilisis pirveli skolis ukan da ramdensarTuliani unda iyos es<br />
Senoba. albaT dauSvebelia aSendes Senoba, romelic parlamentze maRali iqneba.<br />
aravin icis, ra keTdeba javaxiSvilis, yofili elbaqiZis daRmarTze. daangries<br />
Senobebi. SemorCenilia mxolod mixeil javaxiSvilis saxl-muzeumi. aseve<br />
yvelasTvis ucnobia, ra keTdeba aRmaSeneblis gamzirze rogorc Zeglebze, ise ara<br />
Zeglebze. an arafers vakeTebT da Zeglebi TavisiT iRupeba, an mivadgebiT da or<br />
dReSi gvinda yvelafris gakeTeba. igive moxda aRmaSeneblis gamziris obieqtebis<br />
SemTxvevaSic. nacvlad imisa, rom zomierad da Tanmidevrulad gaekeTebinaT azomva,<br />
restavracia, ganexilaT proeqtebi, erTi xelis mosmiT mimdinareobs maTi ngreva<br />
da CamoSla. kargia, rom raRac keTdeba, magram ra Zala gvadgia, rom ase,<br />
yovelgvari meTodikis gareSe vimoqmedoT. es CamonaTvali kidev SeiZleba<br />
gagrZeldes.<br />
gogi gvaxaria _ axla q-n nestan TaTaraSvils movusminoT da Semdeg ukve<br />
SegveZleba SekiTxvebis dasma.<br />
4
nestan TaTaraSvili _ mixaria, rom aq warmodgenil adamianebTan didi xnis<br />
nacnoboba da TanamSromloba makavSirebs. asakobrivad is adamianebi varT,<br />
romlebic moveswariT damoukidbelobamde da mis Semdgom periods.<br />
b-ma nikam brZana, rom saqarTveloSi aris <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong><br />
politika. ra Tqma unda, aris. bunebrivia, rodesac aris saxelmwifo, yvela dargs<br />
aqvs Tavisi politika. Cven viciT Zveli civilizaciebi, maTgan araferia<br />
SemorCenili maTi arqiteqturis garda da amiT ikiTxeba yvelaferi. cnobili<br />
fraza, rom arqiteqtura aris saxelmwifos da sazogadoebis asaxvis sarke,<br />
realobaa. radgan es dakavSirebulia, rogorc <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong>, ise<br />
zogad, politikasTan, aq pirvel rigSi unda aRiniSnos kanonebi. saxelmwifo dgas<br />
kanonze. pirvelyofil tomebsac hqondaT TavianTi kanonebi. Cven sakanonmdeblo<br />
vakuumi ar gvqonia arc sabWoTa da arc mis Semdgom periodSi, problema sxva<br />
raRacaSia da Sevecdebi avxsna es problema.<br />
ZeglTa <strong>dacvis</strong> departamentSi 1983 wels daviwye muSaoba. maSin Zalian<br />
didi dafinanseba iyo, es dargi yovelwliurad 25 milioniT finansdeboda, 120<br />
Zegli keTdeboda. axlandeli periodi Zalian maxsenebs im dros. maxsovs, erTxel<br />
irakli ciciSvili centralur komitetSi daibares, erTi CanTa slaidebi waiRo<br />
imis saCveneblad, Tu rogor mZime mdgomareobaSi iyo Zeglebi restavraciamde da<br />
ra gakeTda restavraciis Semdeg. Cvenebam didi efeqti moaxdina, marTlac didi<br />
saqme iyo gakeTebuli. amis Sedegad kidev ufro gaizarda dafinanseba, ZeglTa<br />
<strong>dacvis</strong> filialebi da sawarmoebi gaixsna regionebSi, mTeli industria iyo. magram<br />
maSin arsebuli problemebi dRemde Tavs iCens. mTavari figura aseT<br />
stimulirebul dargSi gamodioda “prarabi”, mSenebeli. arqiteqtori ususur<br />
rgols warmoadgenda. mas akeTebinebdnen saproeqto samuSaos da Semdgom procesSi<br />
ukve aRar SeeZlo monawileoba.<br />
es umniSvnelovanesi proceduruli xarvezi dRemde grZeldeba. ramdenime<br />
dRis win vesaubre erT-erT Cems kolegas, romelic aris bagratis taZris<br />
restavratori. is aseve muSaobda sololakis Zeglebis reabilitaciaze. yvela<br />
ambobs, rom aqvT SesaniSnavi proeqtebi, magram isini ar xorcieldeba.<br />
TviTkritikuli viqnebi. sabWoTa periodSi Cems namuSevrebSic amave mizeziT bevri<br />
xarvezia. Cven ar gvqonda Zalaufleba, an dafinansebaSi CavreuliyaviT an sxva<br />
cvlilebebi mogvexdina, romlebsac ZeglisTvis didi mniSvneloba hqonda. dRes<br />
saxelmwifos dafinanseba aTobiT milionebs uaxlovdeba, stagnaciis periodidan,<br />
romelic damoukideblobis miRebis Semdeg iyo, gamovediT.<br />
damoukideblobis miRebis periodzec minda visaubro. maSin gaCnda<br />
dafinansebis axali wyaro da Tvisobrivad struqturuli axali erTeuli _<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> fondi. msoflio bankma gamoiCina keTili neba<br />
da gadawyvita am dargis dafinanseba. axla ukve Cvenze iyo damokidebuli am<br />
Tanxis ganawileba. ra unda gagvekeTebina imisTvis, rom es dargi Waobidan<br />
amogveyvana. es iyo periodi, rodesac komunisturi wyobidan unda gadavsuliyaviT<br />
sabazro ekonomikaze. Sesabamisi sistema gvWirdeboda, amitom mTavari aqcenti<br />
sistemur cvlilebebze unda yofiliyo gakeTebuli da asec iyo Cafiqrebuli. amis<br />
gankargva aRmoCnda uSualod zaza Sengelias mflobelobaSi, romelic maSin<br />
kancelariaSi muSaobda. daibara Tavisi naTesavi Tu mejvare daviT niniZe da es<br />
xalxi dRemde muSaobs am sferoSi. dRes igi meris moadgilea. amas imitom<br />
giyvebiT, rom daSvebuli iyo Secdoma am konkretuli dargis politikis<br />
gansazRvrisas. anu, sistemuri cvlilebebis nacvlad patar-patara samuSaobi<br />
Catarda. aq daixarja rogorc granti, aseve krediti, romelic ar vici ukve<br />
daifara Tu ara. ,,vardebis revoluciamde~ marTla anonimuroba iyo. Cinovnikebic<br />
5
ki, is adamianebi, vinc anadgurebdnen kulturul memkvidreobas, da dRes gvaqvs<br />
damoukideblobis periodSi aSenebuli aseTi maxinji Senobebi, iqneba es<br />
abanoTubnis sastumro Tu ivaniSvilis kompleqsi sololakSi, es xalxic ki wuxs<br />
amaze. sazogadoeba bevrad swrafad viTardeba. dRes yvelas urCevnia saxelwifoSi<br />
mSvidad cxovreba, rac ganpirobebulia kanonis uzenaesobiT. Tu SevardnaZis dros<br />
yvelaferi anonimuri iyo, dRes yvelafers Tavisi saxeli hqvia. dRes proeqtebi<br />
veb-gverdebzea ganTavsebuli, yvelaferi gaxsnilia garda imisa, razec b-ma kokam<br />
isaubra, imitom rom odiozuri SemTxvevebi axlac gvaqvs, roca aravin, TviT iq<br />
momuSave xalxmac ki ar icis, ra keTdeba.<br />
sabWoTa periodSi dagrovili problemebi, stagnacia, daufinansebloba,<br />
gadmovida SevardnaZis dros. magram rogorc iciT, Tu azrovneb, arsebob. xalxi<br />
azrovnebda. wamoRebuli maqvs masalebi, SegiZliaT gaecnoT maT. gvaqvs im<br />
periodis analizis yvelaze mtkivneuli Tema, romelic saxelmwifos iniciativiT<br />
arasdros ar gakeTebula. specialistebis iniciativiT aris gakeTebuli analizi<br />
imisa, Tu riT iyo ganpirobebuli sabWoTa wyoba. magram is Tu iyo sabWouri,<br />
ideologiiT aRWurvili da terorze dafuZnebuli, da sxva saxeli erqva, Cven<br />
xvalac SeiZleba is inerciiT miviRoT. Tumca es ar unda ganmeordes.<br />
2002 wlidan daiwyo sxvanairi aqtiuroba. amaSi dagvexmara gazeTi `24<br />
saaTi~. Cven mogveca sityvis Tavisufleba da iwereboda araCveulebrivi statiebi.<br />
girCevT sajaro biblioTekaSi moiZioT maSindeli periodika, gansakuTrebiT daTo<br />
maRraZis iniciativiT gamocemuli `dedaqalaqi~, sadac Suqdeboda es Temebi. aq<br />
aris b-n nika vaCeiSvilis da b-n mito TumaniSvilis dialogi, sadac gamoxatulia<br />
SeSfoTeba Zvel TbilisTan dakavSirebiT. yvelani vambobdiT, rom misi gawirva<br />
komerciuli miznebisTvis danaSauli iyo ara marto qarTveli, aramed msoflio<br />
sazogadoebis winaSe. me mgonia, am azrs dResac iziarebs b-ni nika, iseve rogorc<br />
sazogadoebis normaluri nawili.<br />
<strong>kulturuli</strong> memkvidreoba ar aris erTi romelime konkretuli eris da<br />
qalaqis kuTvnileba. es msoflios sakuTrebaa. sabednierod, saqarTvelos msoflio<br />
<strong>memkvidreobis</strong> nusxis Zeglebic gaaCnia. kandidati ki orjer meti iqneba.<br />
msoflioSi aseTi sul 850-mde Zeglia. amitom Cveni 6 Zegli da kidev ramdenime,<br />
romelic swori politikis Sedegad kandidatebad SeiZleba moviazroT, Zalian<br />
didi <strong>kulturuli</strong> miRwevaa. ase rom, ,,vardebis revoluciis~ Semdeg momxdar<br />
Zalian karg politikur cvlilebebs momzadebulebi SevxvdiT. Tanamdebobazec<br />
profesionalebi dainiSnen. nika vaCeiSvili _ ZeglTa <strong>dacvis</strong> sferoSi, me _<br />
`aRmSeninspeqciaSi~, yvelaferi Zalian kargad daiwyo. ukanono mSeneblobebis<br />
winaaRmdeg ibrZodnen TviTon Cveni politikosebic. magram aq aris didi safrTxec.<br />
im Tanxas, rac Sedis samSeneblo seqtorSi, kargi politikiT kalapots Tu<br />
Seucvli, sxva raRacas mogcems. pirveli milioni rom gamoiyo <strong>kulturuli</strong><br />
<strong>memkvidreobis</strong> dargisTvis, es zurab Jvanias periodi iyo, b-n nikasTan SevikribeT.<br />
es iyo saxelmwifo dafinanseba. maSin me erTaderTma vTqvi, rom moumzadebel<br />
situaciaSi, stagnaciis Semdeg, axla mainc dagvewyo instituciuri cvlilebebi.<br />
rac mTavaria, restavracia aris mecniereba. maSin erTaderTi samecniero<br />
instituti gvqonda _ giorgi CubinaSvilis saxelobis qarTuli xelovnebis<br />
istoriis instituti. sabWoTa periodSi ZeglTa <strong>dacvis</strong> sammarTvelosa da am<br />
instituts Soris, SeiZleba iTqvas, rom urTierToba ar yofila. iyo SemTxvevebi,<br />
rodesac mecnierebi mogvianebiT gebulobdnen, rom Zegls, romelsac wlobiT<br />
ikvlevdnen, restavracia Cautarda. sinamdvileSi, es ori dargi sinTezurad unda<br />
muSaobdes. Zalian kargia, rom dRes Cvens instituts hqvia qarTuli xelovnebis<br />
da ZeglTa <strong>dacvis</strong> kvlevis instituti. saxeli Zalian kargi aqvs, sxva sakiTxia,<br />
6
as ikvlevs sinamdvileSi. magram imisTvis, rom man gamarTulad imuSaos, kidev<br />
gvWirdeba ramdenime rgoli. amxela dafinansebis pirobebSi, makontrolebeli<br />
organos gareSe muSaoba SeuZlebeli iyo. aq iseTi specialistebi unda iyvnen,<br />
romlebic TviTon ar arian CarTulebi samSeneblo procesSi, da miT umetes,<br />
ZeglTa <strong>dacvis</strong> romelime sistemur rgolSi. es rom ar gakeTda, amaSi Cems<br />
kolegebs vadanaSauleb.<br />
ise moxda, rom dRes marto politikosebi gamodian damnaSaveebi. amaswinaT,<br />
rodesac gigi ugulavas Sevxvdi ikomosis jgufTan erTad, gverdiT ejda nika<br />
CxaiZe, romelTan erTadac daviwyeT SevardnaZis periodSi brZola ukanono<br />
mSeneblobebis winaaRmdeg. es aris adamiani, romelsac dasavleTSi aqvs ganaTleba<br />
miRebuli, mas ekuTvnis Zalian kargi statiebi. da vuTxari, rom ar aris<br />
aucilebeli gigi ugulava an Tanamdebobis sxva pirebi iyvnen specialistebi, am<br />
adamianebma unda auxsnan maT is, rasac TavianT statiebSi werdnen. zustad im<br />
periodSi ayalibebdnen axal sistemas da sadaveebi isev sabWoTa periodidan<br />
gadmosul adamianebs, maT Soris daviT niniZes, gadauloces. es aris imis<br />
magaliTi, rom sabWoTa memkvidreoba isev Tavs iCens yvelaferSi.<br />
Tu restavracia keTdeba, is mecnierul doneze unda gakeTdes. dRes<br />
municipalitets ekuTvnis mTeli Tbilisi, mTlianad gamoacales kulturis<br />
saministros xelidan da dautoves mxolod regionuli da sakulto arqiteqtura.<br />
2000 wels ikomosis mier Tavisi fuliT Targmnili Zveli Tbilisis menejmentis<br />
gegma ar ganxorcielebula. masSi dawvrilebiT aris gawerili mTeli struqtura.<br />
es nawilobriv ganxorcielda – Zveli Tbilisis administraciuli organo mis<br />
niadagze Seiqmna, magram misma arasworad ganxorcielebam mogvitana es Sedegebi.<br />
dRes es dargi mTlianad politizebulia. Cven ukve konfliqtSi movdivarT<br />
saerTaSoriso organizaciebTan. msoflio <strong>memkvidreobis</strong> nusxis Zeglebze dRes<br />
didi problema gvaqvs. xom vxedavT, rom kargi dafinansebis pirobebSic ki ar<br />
gveleva problemebi. ratom ar gvinda, rom erTad davsxdeT da kargad<br />
CamovayaliboT yvelaferi. mcxeTa siidan ukve erTi welia amoRebulia. iq<br />
ramdenime siaa. msoflio <strong>memkvidreobis</strong> ZeglTa nusxas mohyveba dazianebis<br />
saSiSroebis qveS myofi Zeglebis nusxa, romlis Semdegac Zegls ukve nusxidan<br />
amoReba emuqreba. Tbilisis SemTxvevaSic dro gvaqvs mocemuli saWiro<br />
RonisZiebebis gasatareblad. statusi niSnavs dafinansebas, prestiJs,<br />
dakavSirebulia turizmTan. ra gavakeTeT imisTvis, rom mcxeTisTvis agveSorebina<br />
nusxidan amoReba rogorc vxedavT, Zalian bevri problema gvaqvs.<br />
<strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> politika mZime mdgomareobaSia. is<br />
metismetad politizebulia. rogori kargi politikosebic ar unda iyvnen, isini<br />
ar arian kargi arqiteqtorebi da restavratorebi. es etapi gaviareT baTumSi. rac<br />
aslan abaSiZis dros xdeboda, asjer meti xdeba axla. imdeni Secdoma gvaqvs<br />
daSvebuli, maTi gameoreba aRar gvepatieba. da kidev erTi, 500 Zeglis, Tundac<br />
xuT weliwadSi mecnierul doneze restavrireba wamoudgenelia. amas imitom<br />
vambob, rom siswrafe dResac problemaa. da bolos, ase Camovayalibebdi<br />
problemebs _ politizeba, ganaTlebis deficiti da kanonis odiozuroba.<br />
gogi gvaxaria _ momxseneblebisTvis SekiTxvebis dasmamde mec minda oriode<br />
sityva mogaxsenoT. samwuxarod, mTel qarTul sazogadoebas da Cvens<br />
momxseneblebsac unda davemduro erT rameSi. dRes aq saubari iyo Zeglebis<br />
restavraciasa da sakulto arqiteqturaze, magram aravis uTqvams gulwrfelad im<br />
mTavar problemaze, romelic aris sakulto arqiteqturis restavraciasTan<br />
dakavSirebiT, vin qmnis problemebsa da winaaRmdegobebs.<br />
7
cota xnis win diskusia mqonda erT Zalian popularul jgufTan, SesaZloa<br />
misi warmomadgenlebi aqac imyofebian. es aris jgufi, romelic umniSvnelo<br />
sadarbazos dangrevaze reagirebs da yviris, nu angreven mis Tbiliss. roca maT<br />
vkiTxe, ratom ar aprotesteben imas, rom ufro mniSvnelovani, Sua saukeuneebis<br />
Zeglebi, es exeba somxur da kaTolikur Zeglebsac, Tavze gvengreva da aravin<br />
aqcevs yuradRebas, gulwrfelad mipasuxes, rom es maT jgufs popularobas<br />
daukargavs da sazogadoebaSi saxels gautexs. marTali giTxraT, amaSi piradad me<br />
farisevlobas vxedav. aseve meCveneba, rom <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong><br />
politikaSi, garda dasaxelebuli problemebisa, politizebisa da ganaTlebis<br />
deficitis Sesaxeb, farisevlobac bevria. Tumca, am Temaze msjelobisas qulebis<br />
dagroveba, albaT aseve aris politika. amitom Zalian gTxovT, dRes ise ar<br />
davasruloT Sexvedra, rom am marTlac mtkivneul Temas ar SevexoT.<br />
nestanma saerTaSoriso organizaciebi axsena da Tqva, rom SesaZloa,<br />
msoflio <strong>memkvidreobis</strong> ZeglTa nusxidan amoiRon ramdenime Zegli. iqneb amazec<br />
visaubroT, vin da ratom akeTebs amas. am Temaze Ria diskusia jer ar momismenia.<br />
nestan TaTaraSvili _ mogaxsenebT sakulto Zeglebsa da sapatriarqosTan<br />
urTierTobaze. swored ramdenime dRis win mivwere maT. nikoloz baraTaSvili<br />
dasaflavebulia tirZnisis RvTismSoblis miZinebis eklesiaSi. iq aseve aris qsnis<br />
erisTavebis saflavebic. erT-erTi maTgani aris giorgi erisTavis Svili. am<br />
eklesiis mRvdelma metlaxis Turquli filebiT moapirkeTa iataki. ra aRar<br />
gavakeTe, werilic mivwere, davureke kidec.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ imaT ratom miwereT, CvenTvis unda mogeweraT.<br />
nestan TaTaraSvili _ imitom rom eklesia moqmedia da maT sakuTrebaSia.<br />
igives Tqma SeiZleba moRninzec. somxur eklesiasTan dakavSirebiT Sevxvdi mama<br />
besarions, romelic sabWos wevria, didi Sansi iyo, rom SarSan evrokavSiris<br />
finansuri mxardaWeriT am eklesiis restavracia gaekeTebinaT, magram Tqven iciT,<br />
rom CvenTan saeklesio da politikuri problemebi gadajaWvulia.<br />
agit mirzoevi, arasamTavrobo organizacia `mravalerovani saqarTvelo~ _<br />
didi madloba am Temaze diskusiis gamarTvisTvis. Cveni organizacia naklebad<br />
popularul Temebze muSaobs, iseTebze, rogoric aris erovnuli, eTnikuri da<br />
religiuri umciresobebic <strong>dacvis</strong> sakiTxebi, maTi monawileoba qveynis marTvis<br />
procesebSi, da zogadad, im politikis SeqmnaSi, romelzec dRes Cven vsaubrobT.<br />
geTanxmebiT, <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> politika arsebobs<br />
saqarTveloSi, magram ramdenad efeqtianad xorcieldeba, es sxva sakiTxia. Tqveni<br />
yuradReba minda gavamaxvilo somxuri eklesiebis sakiTxze. Cven erTi Tvea, rac am<br />
Temaze vmuSaobT. Cveni programa iTvaliswinebs monitorings da Semdgom<br />
rekomendacias, Tu ra principiT aris SerCeuli is nagebobebi da Zeglebi,<br />
romlebic pirdapir an iribad ekuTvnis saqarTveloSi tradiciulad warmodgenil<br />
romelime eTnikur an religiur jgufs. es sakiTxi erT-erTi somxuri eklesiis<br />
dangrevis Semdeg wamoiWra, vidre velodebodiT, rodis gairkveoda am eklesiis<br />
mesakuTris sakiTxi.<br />
b-no nika, eklesiis Turquli filebiT mopirkeTebasTan dakavSirebiT, Tqven<br />
brZaneT, rom TqvenTvis unda moemarTaT. aseT sakiTxebSi, Cemi azriT, ufro<br />
xistebi unda viyoT. ra Tqma unda, es sakiTxebi samarTlebriv garRvevas iTxovs,<br />
magram ar unda velodebodeT mecnierebis daskvnas. manamde arqiteqturuli da<br />
8
aRdgeniTi samuSaoebi mainc unda Cautardes Zegls. maT umravlesobas miniWebuli<br />
aqvs saaRricxvo baraTi. samwuxarod, amis iqiT saqme ar wasula, biujetiT ar<br />
aris es sakiTxi gawerili. mimdinareobs molaparakeba kulturis saministrosTan,<br />
uSualod im samsaxurTan, romelic <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong> politikaze<br />
muSaobs. Cven droulad viRebT maTgan pasuxs. am etapze, miRebuli<br />
gadawyvetilebiT, unda Seiqmnas specialuri komisia, romelSic Cveni moTxovniT<br />
unda gawevriandnen sxvadasxva eTnikuri jgufebis e.w. aqtiuri moqalaqeebi, raTa<br />
droulad mivawodoT informacia im saTvistomos, romelsac istoriulad ekuTvnis<br />
esa Tu is Zegli.<br />
Tqveni yuradReba minda mivapyro kidev erT sakiTxs, kerZod, erT-erTi<br />
somxuri eklesiis teritorias, romelic mawanwala ZaRlebisa da narkomanebis<br />
TavSesafaria. es eklesia sub-niSanis quCaze mdebareobs.<br />
nestan TaTaraSvili _ Tu ar vcdebi, am eklesiis warmomavlobac sadavoa.<br />
agit mirzoevi _ vidre mivaniWebdeT saaRricxvo baraTs, da misi miniWebis<br />
Semdegac, iqneb vizualuri indikatorebi yofiliyo gamofenili, SemogveRoba<br />
teritoria, rom moqalaqeebs SeqmnodaT warmodgena imis Sesaxeb, rom es Zegli<br />
imyofeba konkretuli saxelmwifo instituciis <strong>dacvis</strong> qveS. es teritoria<br />
umeteswilad nagviT aris savse. mimdinareobs molaparakeba adgilobriv<br />
gamgeobasTan, raTa Temis warmomadgenlebi CavrToT aqtiurad Zeglis dacvaSi,<br />
Tundac nagvis gatanaSi. Cven gvesmis, rom aseT sakiTxebs mxolod saxelmwifo<br />
institutebi ver moagvareben, amitom saWiroa samoqalaqo monawileobac. amisTvis<br />
saWiroa sainformacio kampania. es unda iyos <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> <strong>dacvis</strong><br />
politikis erT-erTi komponenti.<br />
Cveni monitoringis jgufSi gaerTiandebian aqtiuri moqalaqeebi, saxalxo<br />
damcvelis ofisis specialuri warmomadgeneli beqa mindiaSvili da ramdenime<br />
cnobili Jurnalisti. damatebiT informacias SemdegSi kidev mogawvdiT.<br />
nino beqiSvili, Jurnali `liberali~ _ daaxloebiT sami wlis win, b-ni<br />
nikas ministrobis periodSi, saqarTvelosa da TurqeTis kulturis saministroebi<br />
amzadebdnen erTobliv proeqts, romlis Sedegadac unda momxdariyo qarTuli<br />
Zeglebis restavracia TurqeTSi da ramdenime meCeTis restavracia saqarTveloSi.<br />
rogorc viciT, es proeqti ar Sedga, amboben, meufe dimitris protestis gamo.<br />
mainteresebs, Seesabameba Tu ara es informacia simarTles.<br />
meore SekiTxva atenis sions exeba. iq, rogorc viciT, metad savalalo<br />
mdgomareobaa. ucnobia, ra iwvevs vardisfer sokos. mainteresebs informacia iq<br />
mimdinare monastris mSeneblobis Sesaxebac. nanaxi maqvs fotoebi, Tu rogor<br />
Txridnen buldozerebiT taZris mimdebare teritorias. mainteresebs aseT<br />
sakiTxebSi ramdenad mniSvnelovania sapatriarqoSi arsebuli sabWos xma.<br />
sagulisxmoa, rom am sabWos xelmZRvanelobs sasuliero piri da ara<br />
profesionali restavratori an xelovnebaTmcodne.<br />
mixeil svaniZe, anTropologi _ saubari iyo <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong><br />
<strong>dacvis</strong> politikis depolitizebaze. mainteresebs ras niSnavs es da eTanxmebiT Tu<br />
ara mas.<br />
diana maRlakeliZe, kinomcodne _ rogorc kinomcodnes ufro mainteresebs<br />
kinoTeatrebis, maT Soris `apolos~, bedi saqarTveloSi. mainteresebs, vis exeba<br />
9
es sakiTxi. kinoTeatri `apolo~ ara marto arqiteqturisTvis, zogadad, qarTuli<br />
kulturisTvis Zalian mniSvnelovani Zeglia da miekuTvneba evropuli<br />
kinoqselebis jaWvs, romelic meoce saukunis 10-ian wlebSi Sendeboda. ramdenadac<br />
vici, axla mas restavrireba utardeba. Tu aris TqvenTvis cnobili, SeunarCundeba<br />
Tu ara kinoTeatrs misi funqcia.<br />
gogi gvaxaria _ amaze mec mogaxsenebT oriode sityvas. es sakiTxi,<br />
samwuxarod, exebaT kinematografistebs, romlebmac es Senoba gaayidines rezo<br />
CxeiZes da amaze xma ar amoiRes. da axla Cven, mec maT Soris, pasuxs vTxovT<br />
arqiteqtorebs. ramdenadac CemTvis cnobilia, Senobis axlandeli mepatrone,<br />
romelmac mimarTa restavratorebs, ambobs, rom es aRar iqneba kinoTeatri. da mas<br />
amisi Tqmis ufleba aqvs, imitom rom am pirobiT miyides. da yvelaferi isea<br />
gakeTebuli, ramdenic ar unda viCivloT, am ambavs aRaraferi eSveleba.<br />
nestan TaTaraSvili _ me rogorc vici, kanoniT, saxelmwifos aqvs ufleba<br />
Tavidan daudos xelSekruleba mepatrones da gauweros pirobebi.<br />
TaTia kobiZe _ <strong>kulturuli</strong> Zeglis statusis mqone Senoba iyideba im<br />
pirobiT, rom mas SeunarCundes misi pirvandeli funqcia. ase rom, Sesabamisad,<br />
sazogadoebas aqvs imis ufleba, rom moiTxovos kinoTeatris aRdgena.<br />
gogi gvaxaria _ darwmunebuli xarT, rom `apolos~ aqvs <strong>kulturuli</strong><br />
Zeglis statusi<br />
TaTia kobiZe _ diax, Cven ase gvipasuxes.<br />
fiqria ardia _ miuxedavad saqarTveloSi arsebuli aseTi rTuli<br />
viTarebisa, minda Sevexo <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong> Zeglebs konfliqtur<br />
regionebSi. aqvs Tu ara saxelmwifos raime meqanizmi maT dasacavad<br />
paata gaCeCilaZe _ baton nikas azri mainteresebs quTaisSi didebis<br />
memorialTan dakavSirebul cnobil ambavze. xom ar flobT informacias, ras<br />
upireben msgavs Zeglebs saqarTveloSi. Zalian SeSfoTebulebi arian gurjaanSi,<br />
SiSoben aseTi raRac jariskacis mamis Zeglzec ar ganmeordes.<br />
Tamar sixaruliZe, studenti _ daviT garejis mTavari taZari ratom aris<br />
gamolesili<br />
Tamar amaSukeli, xelovnebaTmcodne _ migaCniaT Tu ara, rom 2008 wlis<br />
ivnisSi kanonSi cvlileba, kerZod, Tbilisis gadacema meriisTvis didi Secdoma<br />
iyo da swored amas mohyva is problemebi, rac dRes TbilisSi gvaqvs.<br />
migaCniaT Tu ara darRvevad TbilisSi mimdinare procesebi Tu ase<br />
fiqrobT, saagento ratom ar iRebs xmas an iqneb, Tqven ar gexebaT vis<br />
mivmarToT Cven dRes, faqtobrivad ugulava wyvets restavraciis sakiTxebs.<br />
sazogadoebam SeiZleba ar icodes da ver xvdebodes, magram cota ucnauria,<br />
amxela saagento arsebobdes da absoluturad CamorTmeuli gqondeT xma.<br />
gulgrili ver davrCebiT imis mimarT, rac xdeba erekles, an puris moedanze. es<br />
SeiZleba iTqvas imelis Senobazec. maxsovs, rodesac kulturis ministris<br />
moadgile brZandebodiT, sabWos sxdomas veswrebodiT da maSin sabWos yvela wevri<br />
10
sastikad ewinaaRmdegeboda imelisTvis statusis moxsnas. dRes sabWom ratomRac<br />
gadawyvita da ministrmac daamtkica, rom imels moexsnas statusi.<br />
nugzar bardaveliZe _ 90-iani wlebis bolos daiwyo abanoTubanSi didi<br />
sastumro kompleqsis mSenebloba. maSin Zalian bevri iwereboda am Temaze.<br />
ambobdnen, rom zeda or sarTuls moaxsnevinebdnen.<br />
Tamar amaSukeli, xelovnebaTmcodne _ sarTulnaxevari marTlac moxsnes.<br />
nugzar bardaveliZe _ e.i. SeiZleba CavTvaloT, rom es saqme<br />
gamosworebulia. avlabarSi, SegaxsenebT, 1989 wlis 11 aprils Camoingra erTi<br />
somxuri eklesia. maSin komendantis saaTi iyo. mas Semdeg 21 weli gavida da<br />
araferi Secvlila.<br />
da mesame sakiTxi _ maxsovs, metexis xidTan, sionidan metexis xidamde<br />
TiTqos ,,Tbilisuri florenciis~ aSenebas apirebdnen. ra iciT amis Sesaxeb<br />
manana TevzaZe _ madlobas mogaxsenebT am Temaze diskusiis gamarTvisTvis.<br />
ar varT ganebivrebulebi am Temaze diskusiebiT. Tumca dRes aq wamoWril<br />
sakiTxebs erTi saRamo ar eyofa, vimedovneb, rom sxvadasxva organizaciebSi,<br />
Tundac saagentoSi gagrZeldeba aseTi diskusiebi.<br />
veTanxmebi q-ni nestanis mier CamoTvlil problemebs. Cemi azriT, mTavar<br />
problemas sistemis gaumarTaoba warmoadgens. ZeglTa <strong>dacvis</strong> sistema dRes<br />
daqsaqsulia. gvaqvs saagentoc, institutic, magram mTlianobaSi isini efeqturad<br />
ver muSaoben. vfiqrob, funqciebi da rolebi kargad ar aris gadanawilebuli.<br />
garda amisa, kanonSi weria, rom saministro da saagento uzrunvelyofs Zeglebis<br />
dacvas saqarTvelos mTel teritoriaze. arada, regionuli TviTmmarTvelobis<br />
kanonidan amoRebulia is, rom regionebSi iyos kulturis saministros erTi<br />
warmomadgeneli. aris muzeum-nakrZalebi, sxvadasxva msxvili organizaciebi, magram<br />
mainteresebs, rogor aris uzrunvelyofili regionebSi Zeglebis yoveldRiuri<br />
movla-patronoba, iqneba es sakulto Tu urbanuli Zeglebi.<br />
aseve mainteresebs xalxuri arqiteqturis bedi. Cven ZiriTadad sakulto<br />
Zeglebze vsaubrobT. aris xalxuri sacxovreblebi, jer kidev SemorCenili.<br />
eTnografiul muzeumSi vmuSaobdi iq daculi darbazuli saxlebis restavraciis<br />
proeqtze, amitom Semdeg mogviwia regionebSi maTi naxva. dasavleTSi jer kidev<br />
bevri darbazuli saxlia SemorCenili. magram arc erTs ara aqvs statusi.<br />
iyo<br />
nikoloz vaCeiSvili _ samcxe-javaxeTSi naxeT darbazuli saxlebi sad<br />
manana TevzaZe _ aris valeSi, aralSi, udeSi, sarosa da xizabavraSi,<br />
afniaSi. CamoTvla SeiZleba.<br />
kidev erTma Zalian didma problemam iCina Tavi _ sazogadoebis<br />
gauTviTcnobiereblobam. es kargad gamoCnda bolo dros mimdinare restavraciis<br />
proeqtebisas, rogorc siRnaRSi, ise mcxeTasa da TbilisSi. <strong>kulturuli</strong><br />
<strong>memkvidreobis</strong> Rirebulebebis aRqma nols utoldeba sazogadoebaSi. dadebiTad<br />
aRiqmeba Zvel nagebobaze axali saxuravi, da a.S. Cveni Jurnalistebi moRninis<br />
eklesiis Camongrevis dros mxolod imis gaSuqebiT Seifarglnen, rom iqve manqana<br />
dazianda. es xom viRacis identobis ganmsazRvreli Zegli iyo, SeeZloT vinmesTvis<br />
11
ekiTxaT. amitom, vfiqrob, rom samoqalaqo sazogadoebam sazogadoebis cnobierebis<br />
amaRlebis mizniT kidev ufro aqtiurad unda imuSaos.<br />
akaki velTauri _ rodesac ambobT, rom politizebulia kulturis dargi,<br />
da es aris mTavari problema, miCndeba kiTxva. varkeTilSi vcxovrob, saxelmwifom<br />
iq mSvenieri baRi gaakeTa, magram xalxma ramdenime dReSi mospo. sad aris aq<br />
logika, ra politikazea saubari<br />
TaTia kobiZe _ mainteresebs, aqvs Tu ara sxva msgavs organizaciebs da<br />
dawesebulebebs raime zemoqmedebis saSualeba, imitom rom meriis sabWoze ra<br />
xdeba, veravin gaigo. erTi Tvis ganmavlobaSi vcdilobdiT davswrebodiT am<br />
sabWos sxdomebs. meriaSi gveubnebodnen, amis Taobaze internetiT migvewera<br />
werili. mere aRmoCnda, rom ar misdiT gagzavnili werilebi. aseve gveubnebian,<br />
rom imdeni msurvelia, rom axla ver dagvaswreben sxdomebs. sxvadasxva problema<br />
saxeldeba. mainteresebs, Tu aris kidev romelime organizacia meriis garda, visac<br />
SeuZlia am problemebis mogvareba.<br />
Tamar amaSukeli, xelovnebaTmcodne _ arasamTavrobo organizaciam,<br />
`tfilisis hamqari~, aseve mimarTa meriis am sabWos, romelic wesiT Ria da<br />
sajaro unda iyos. is, rom sajaro sxdomebi imarTeba SenobaSi, sadac saSvTa<br />
sistemaa, es ukve darRvevaa. magram miviReT komikuri pasuxi. gviTxres, rom<br />
oTaxis simciris gamo ar moxerxdeboda Cveni daswreba.<br />
_ mainteresebs ra xdeba Satilis koSkebis dasacavad. zrunavs vinme maT<br />
gamagrebaze<br />
gogi gvaxaria _ Zalian konkretuli kiTxvebi ismeba. albaT jer q-ni<br />
nestani giapuxebT varkeTilis parkTan dakavSirebiT.<br />
nestan TaTaraSvili _ is, rac varkeTilis parkTan dakavSirebiT brZaneT,<br />
dabali samoqalaqo kulturis Sedegia. amas sWirdeba dro da wesrigi. aseT<br />
parkebs unda miuCinon erTi policieli, romelic daicavs maT.<br />
aseve daisva SekiTxva, raSi gamoixateba am sakiTxebis politizeba. dargs<br />
unda warmarTavdnen profesionalebi da ara politikosebi.<br />
gogi gvaxaria _ aq saubaria sazogadoebisadmi ndobaze. Cveni momdevno<br />
diskusiis Tema swored es iqneba, endoba Tu ara sazogadoeba xelisuflebas da<br />
piriqiT. rogorc Cans, es seriozuli problemaa da Cveni cxovrebis yvela<br />
sferoze aisaxeba. aris undobloba xelisuflebisa sazogadoebis mimarT. aris<br />
marTvis ara horizontuli, aramed vertikaluri stili. imitom rom aris jgufi,<br />
romelic fiqrobs, rom dauZaxon sazogadoebis warmomadgenlebs, debatebi Zalian<br />
didxans gagrZeldeba da qveyanaSi araferi ar aSendeba. <strong>kulturuli</strong> <strong>memkvidreobis</strong><br />
<strong>dacvis</strong> politikaSi, iseve rogorc cxovrebis yvela sxva sferoSi, undoblobis<br />
problemas vxedav. adamianebi SesaZloa, am undoblobas imsaxureben, magram es<br />
undobloba mainc gadaWarbebulia.<br />
naTia muraCaSvili _ mainteresebs, ramdenad eTikuria, adamianis aq ar<br />
yofnis SemTxvevaSi misi saxelis da gvaris amdenjer xseneba, miT umetes<br />
dadanaSauleba. Tbilisi patara qalaqia da did samegobro kavSirebs gulisxmobs.<br />
12
am adamianze ver ityviT, rom is araprofesionalia. mas piradad ar vicnob, magram<br />
vicnob mis ramdenime proeqts. ratom unda visaubroT dRes daviT niniZeze amdeni,<br />
rodesac is aq ar imyofeba. fonds SeeZlo misi mowveva.<br />
gogi gvaxaria _ saqme is aris, rom arc batoni daviT niniZe, arc meriis<br />
sxva warmomadgenlebi ar modian am debatebze. demonizacia gadaWarbebulia, magram<br />
imis gamo, rom ar modian, ar niSnavs imas, rom ar vaxsenoT am debatebze.<br />
nestan TaTaraSvili _ didxans ar vaxsenebdi, magram roca Zalian<br />
seriozuli raRacebi gafuWda, ukve aRar SeiZleba rom ar vaxsenoT.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ gakeTebulTan rom avwonoT<br />
nestan TaTaraSvili _ ki batono, avwonoT. magram rodis dadgeba eg dro.<br />
me ar minaxavs profesiuli kritika. nika, Tqven Tavidanve muSaobdiT am adamianTan<br />
erTad. axla sakuTar Tavze viReb dartymebs imisTvis, rom Tqven gamogiyvanoT im<br />
niSidan, sadac aRmoCndiT. Cemze ukeT ar iciT, rac dagemarTaT es imis bralia,<br />
rom uprincipoebi aRmoCndiT. garemos dalagebas rom iwyeben politikosebi, aq<br />
ukve laparaki zedmetia, arc garemos eSveleba da arc kulturul memkvidreobas.<br />
rac Seexeba eTikurobas. rogor gavakritikoT Tqven fiqrobT, rom<br />
Semxvdeba niniZe masTan Sexvedra mxolod ,,hamqarma~ uzrunvelyo.<br />
gogi gvaxaria _ ramdenjerme davukavSirdiT meriis warmomadgenlebs,<br />
gvpirdebian, rom miiReben diskusiaSi monawileobas, magram Semdeg aRar modian.<br />
Tumca vimeoreb, es ar niSnavs imas, rom am sakiTxebze aRar vimsjeloT. amitom<br />
kidev erTxel vuxdiT nikas mosvlisTvis madlobas. axla albaT ukve nika<br />
upasuxebs dasmul SekiTxvebs.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ sabWoTa periodis ZeglTa dacvasTan Sedareba da<br />
maSindel problemebSi Caxeduloba da axlandelSi Cauxedaoba me mgoni,<br />
mdgomareobidan ver gamogviyvans. dRes vinc ki muSaobs siZveleTa dacvaze,<br />
saamayoa, rom yvela profesionali arqiteqtor-restavratoria. is modeli, rom<br />
restavratori proeqts qaRaldze akeTebda, Semdeg mas warmoebas gadascemda da<br />
TviTon ver an ar Cadioda Zeglze, didi xania, damTavrda. amitom, dangrevac, cudi<br />
xarisxis danamatebisa, Cveulebrivi ram aris, Tu es xdeba gamonaklis<br />
SemTxvevebSi, mTavaria, Zegli mivides bolo kondiciamde da miaRwios iseT<br />
xarisxs, rogoric ekadreba ama Tu im siZveles. soso banZelaZis nakuraleSi<br />
Catarebuli restavracia iqneba Tu miSa gelaSvilis nekresi, gremi, vano<br />
gremelaSvilis bagratis taZari, guram WeiSvilis gelaTis mxatvroba _ es<br />
gvarebi SeiZleba bevr Tqvengans arafers eubneba, magram specialistebma ician, rom<br />
es adamianebi warmarTaven ,,pirvel violinos~ sarestavracio procesSi.<br />
rac Seexeba instituciur mowyobas, mas Semdeg rac saministroSi am Temaze<br />
didi muSaoba Catarda, optimaluri gaxda. dublirebuli funqciebi gaqra. Catarda<br />
samuzeumo reforma, ZeglTa <strong>dacvis</strong> reforma, da mis niadagze saagento Seiqmna.<br />
CubinaSvilis saxelobis institutTan mimarTebaSi SesaZlo iyo, ufro<br />
radikalurebi vyofiliyaviT, magram davutoveT mas Teoriuli nawilic da is<br />
mxolod ZeglTa <strong>dacvis</strong> problematikas ar davukavSireT. Tumca aman orive mxare<br />
daazarala, rogorc ZeglTa dacva, imitom rom gamoklda profesionalebis<br />
13
esursi da TviTon instituti, romelsac sakvlevi obieqtebi ufro<br />
gaubundovanda da Teoriul asparezze darCa. magram es problemac mogvardeba.<br />
am Temas SeiZleba davukavSiroT q-n mananas kiTxva, rogor uvlis kanoniT<br />
saxelmwifo Zeglebs. Zalian rTuli meqanizmia. Cveni saministroSi misvlis mere<br />
es iyo mTavari problema, rom Tbilisidan im uamravi Zeglis patronoba, rac aris<br />
saqarTvelos mTel teritoriaze, Zalian Znelia. amitom gaZlierda muzeumnakrZalebi.<br />
maT saqarTvelos mTel teritoriaze danawilebuli aqvT samoqmedo<br />
arealebi da ekuTvniT rogorc monitoringi, ise samomavlo gegmis, vTqvaT,<br />
satitulos savaraudo siebis Sedgena. aseve wamoviwyeT programa ganaTlebis<br />
saministrosTan erTad da is ufro efeqturi unda gaxdes, rodesac skolebi<br />
erTvebian monitoringis procesSi da macxovreblebi maTTvis Rirebuli<br />
siZveleebis aRricxviT arian dakavebulebi, da iqmneba sxvadasxva profilis<br />
reestri. amaSi CarTuli unda iyos sainiciatovo jgufebi, arasamTavrobo<br />
organizaciebi. roca midixar TrialeTSi, javaxeTSi, Cvens mier dadgenili wesiT<br />
akeTeb pasportizacias, instruqtaJi gamocemulia, rogor unda aRwero Zegli,<br />
nebismieri araprofesionalisTvisac rom martivi iyos, rogor unda gadaiRo,<br />
rogor unda Seavso, rogor unda warudgino Sesabamis organizacias, rom mas<br />
mieniWos unikodi da ar moxdes siebis dublireba, rogorc xdeboda sabWoTa<br />
periodSi. TbilisSic, xSirad imitom gvaqvs problemebi, rom ZeglTa <strong>dacvis</strong><br />
saministrom Tavis droze ver moaxerxa bevri SenobisTvis statusis miniWeba.<br />
rodesac 500-mde Zeglze vsaubrobT, aq igulisxmeba restavraciis farTo<br />
speqtri. ar unda warmovidginoT, rom yvela maTgani raWis 1991 wels dangreuli<br />
Zeglebis daria, romlebsac sWirdeba xuTTaobiani da mTeli inteleqtualuri da<br />
Tanxobrivi resursi, rom rogorme aRadgino. aseTi resursi sWirdeba<br />
mravalZalis, raWaSi kvirikewmindis aRdgenas. am ricxvSi Sedis magaliTad,<br />
Cumlayis eklesia, romelsac sWirdeba karnizi da es samoqalaqo pasuxismgebloba<br />
kviraSi SeiZleba gakeTdes. magram am karnizis da gadaxurvis gakeTebas 40-60<br />
wliT uxangrZlivebs sicocxles. ar unda vifiqroT, rom es gaberili cifrebia.<br />
rom daTbeba da gava xalxi samuSaod, Zalian gvian dabrundeba. sainformacio<br />
uzrunvelyofas ukavSirdeba da visurvebdi, rom es iniciativa mxardaWerili iyos.<br />
sainformacio uzrunvelyofa, geTanxmebiT, ar aris sakmarisi. Tumca, eTerSi<br />
xSirad gadaicema amis Sesaxeb. albaT mainc unda gamoiZebnos sxva formatic.<br />
SemiZlia gaCvenoT es wignebi. samwuxarod, Znelia sazogadoebis yvela wevramde<br />
aseTi gamocemebis mitana. Cven gavakeTeT ramdenime pilot-proeqti. moZrav Zeglebs<br />
rac Seexeba, pirvelad Seikriba da gamoica petre ocxelis Zalian kargi albomi.<br />
am wignebs Tqveni fondis biblioTekas vaCuqeb. aqvea elene axvledianis kerZo<br />
koleqciebSi Semonaxuli naxatebis albomi. arc erT Tqvengans es namuSevrebi ar<br />
ginaxavT, da oSkis albomi. es wignebi jerjerobiT didi tiraJiT ar gamogvicia,<br />
imitom rom Zalian Zviri jdeba. CemTvis Zalian saamayoa es patara broSura,<br />
romelsac hqvia `ZeglTa reabilitacia~. q-no nestan, minda naxoT misi xarisxi. es<br />
gamocemac Riaa kritikisTvis. aq naCvenebia, ra mdgomareobaSi iyo Zegli da axla<br />
rogor gamoiyureba. aq ukve restavrirebuli Zeglebis mxolod nawilia<br />
warmodgenili.<br />
rac Seexeba atenis sions. samwuxarod, qarTuli sarestavracio skolis<br />
gamocdileba ar eyo im problematikis daZlevas, rac sWirs atenis sions.<br />
moZiebuli fuliT kvleva utardeboda freskas, mere aRmoCndeboda bzari,<br />
samuSaoebi gadainacvlebda am bzaris Sesaswavlad, Semdeg aRmoCndeboda<br />
konstruqciuli problema da a.S. erTiani ganzogadoebuli suraTis Seqmna<br />
daxarjuli fulis miuxedavad, am Zeglze ver moxerxda. amitom fons germanelma<br />
14
kolegebma gagviyvanes da wels daideba atenis sionis problemebis ganzogadebuli<br />
suraTi. Tumca rac am wlebis ganmavlobaSi gakeTda, isic aucileblad<br />
gasakeTebeli iyo da imedi maqvs, rom es problema mogvardeba. kulturul<br />
memkvidreobas aqvs aseTi Tviseba, rodesac raRacis keTeba iwyeba, yvelas eSinia,<br />
mere ki kmayofilebi rCebian xolme. igive SeiZleba iTqvas atenis sionis<br />
monastris mSeneblobazec. vidre mSeneblobas daiwyebdnen, jer Seiswavles,<br />
SeiZleboda Tu ara amis gakeTeba. roca dadasturda, rom iq namonastrali iyo,<br />
Tavsebadobis problema moixsna. imisaTvis rom gagvego, rogor agveSenebina,<br />
gaiTxara miwa. me ar meSinia, rom iq iseTi ram gakeTdeba, rac atenis sions xels<br />
SeuSlis.<br />
nino beqiSvili _ magram isic faqtia, rom eleqtrogayvaniloba freskebze<br />
garedan iyo damontaJebuli. amis gamkeTebeli ar unda dasjiliyo samwuxarod,<br />
aseTi bevri faqtia.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ geTanxmebiT, es 1997 Tu 1999 wels romeliRac<br />
mRvdelma Tavisi iniciativiT gaakeTa da dasasjelic iyo.<br />
rac Seexeba sapatriarqosTan urTierTobas da sabWos. es marTlac kargi<br />
organoa. nestanis bevri axlobeli arqiteqtor-restavratoria am sabWos wevri. am<br />
sabWodan gamodis daskvna rogorc mesakuTrisa, rodesac igegmeba raime samuSao,<br />
kvalificiurad gafiltruli. es daskvna Cven gviiolebs muSaobas, rom mere saero<br />
komisiiT SevafasoT da miviyvanoT saqme bolomde.<br />
gogi gvaxaria _ germaneli specialistebi axseneT. rogorc CemTvis<br />
cnobilia, ucxoeli specialistebis CamoyvanasTan dakavSirebiTac iyo problemebi<br />
sasuliero pirebis mxridan im mizeziT, rom isini ar arian marTlmadideblebi.<br />
rogorc vici, es tradicia grZeldeba.<br />
nikoloz vaCeiSvili _ am problematikaSi Caxeduli ar var. Cvens ZeglTa<br />
<strong>dacvis</strong> sferoSi iuneskos eqspertebi dResac muSaoben sveticxovelSi. pirvelad<br />
izomeba sveticxoveli. 40-ian wlebSi gaizoma, magram Tbilisis omis dros daiwva.<br />
britaneli eqsperti aRfrTovanebuli iyo im komunikaciiT, rac daxvda<br />
sveticxovelSi. TviTonac ambobda, rom es sayovelTao problemaa da is<br />
britaneTSic arsebobs. nu vityviT, rom marto CvenTan xdeba. ar maxsendeba<br />
SemTxveva, rom ZeglTa <strong>dacvis</strong>Tvis sapatriarqos sadme xeli SeeSala, piriqiT. es<br />
Zalian bunebrivi da jansaRi midgomaa. imitom rom samonastro saWiroeba,<br />
infrastruqturuli saWiroeba Tu ar aris gaTvaliswinebuli, nebismieri kargi<br />
Canafiqri CixSi Seva. rac ar unda Tqva, rom raRac ar SeiZleba, Tu saWiroeba<br />
moiTxovs, ise unda gakeTdes, rom es erTiani, gunduri gadawyvetilebis Sedegi<br />
iyos. es moiTxovs did jafas da energias, magram es aris erTaderTi gza. mWidro<br />
TanamSromlobaze efeqturi gza me ar meguleba.<br />
tao-klarjeTis ZeglebTan dakavSirebiT iyo Zalian dinamikuri SeTanxmeba,<br />
rom gacvliTi programa gakeTdeboda. mimaCnia, rom es kargi modelia sxvadasxva<br />
qveynebs Soris urTierTgacvliTi <strong>kulturuli</strong> programebisa, magram Seiqmna SiSi,<br />
ara marto saeklesio pirebSi, rom erT-erTi meCeTi, romelic aWaris TurqTagan<br />
aRebis erT-erTi simboloa, raRac saSiSroebas Seicavs da am dokumentis<br />
xelmowera gadaido. Tumca gamosavali iZieba.<br />
somxur taZrebs ki imitom ar vukeTebT restavracias, rom jer erTi,<br />
Zalian Zviria, ara hyavs identificirebuli momvleli da mrevli. Tu am<br />
15
yvelafers gadavlaxavT da saxelmwifo Cadebs fuls, aucileblad unda<br />
moiTxovos sapirwoned somxeTSi arsebuli qarTuli Zeglebis reabilitacia.<br />
analogiuri problemebi Cndeba iqac. ase rom, marto qarTul mxares nu avkidebT<br />
simZimes. sapatriarqosTan am Temaze gvaqvs dialogi, rom Cveni Tanxebi<br />
urTierTSeTanxmebis safuZvelze daixarjos ara aq, aramed iq, maTi Tanxebi ki,<br />
Sesabamisad _ aq. Cemi azriT, es iqneba idealuri gamosavali, romelsac sWirdeba<br />
Sroma. imitom rom mecnierebSic ar aris erTgvarovani damokidebuleba. mxolod<br />
sapatriarqo ar ambobs uars am sakiTxebze. moiZebnebian mecnierebi, romlebic<br />
amboben, rom noraSenis eklesiis Ziris ramdenime qva aris qarTuli, Tumca iq amis<br />
damadasturebeli arc erTi warwera SeiZleba arc arsebobdes, zogadad vambob, da<br />
amitom zemoT rac aris daSenebuli, ukanonod aris aSenebuli. es Zalian rTuli<br />
problemaa.<br />
meufe daviTzec minda giTxraT, is ar aris vinme mRvdeli, rogorc aq<br />
iTqva, aramed ZeglTa <strong>dacvis</strong> yofili TanamSromelia da Rrmad aris Caxeduli<br />
ZeglTa <strong>dacvis</strong> sakiTxebSi. sabWos Tavmjdomarea patriarqi, misi moadgilea meufe<br />
daviTi.<br />
konfliqtis zonebSi ki araferi xdeba. oseTis regionSi bevri ram<br />
gavakeTeT. es am wignSic aris asaxuli. sadamdec migviwvdeba xeli, magaliTad,<br />
niqozSi axlac mimdinareobs samuSaoebi. danarCenze verafers getyviT, imitom rom<br />
ar vici, ra xdeba, iseve rogorc afxazeTSi. erTaderTi saSiSroeba rac aris,<br />
oseTSi toponimebis gamocvla SeiZleba mivides am Zeglebis saxecvlamde.<br />
daviT garejTan dakavSirebiT SegiZliaT mSvidad iyoT. iq Camoixsna<br />
cementiT galesili, axla kiriT aris Zalian kargad galesili. wvimisgan<br />
Camongreuli kedeli axla Tavidan keTdeba kiriT, ise, rom aRar Camoingres.<br />
axla rac Seexeba TbilisisTvis Zeglebis gadacemas. es, Cemi azriT, Zalian<br />
kargia da getyviT, ratom. decentralizacia aris saqarTvelos gadarCenis erTerTi<br />
gza. es Zalian kargi modelia sxva qalaqebisTvisac, samwuxarod, ar aris<br />
amdeni kvalificiuri kadri. winaaRmdeg SemTxvevaSi, isini mainc imas gaakeTeben,<br />
rasac gegmaven, amas ver gaakontroleb, kanoni formaluri iqneba. visic aris, iman<br />
unda icodes, rogor gaakeTos, amaSi saWiro iqneba centris daxmareba. Zalian<br />
swored gavakeTeT, rodesac gavanawileT paritetuli sawyisebiT saministros,<br />
centraluri xelisuflebis da municipaluri komisia. iq Tu dairRva pariteti,<br />
mimdinare procesebs ukve me aRar vkurireb da verafers getyviT.<br />
kanoni ise unda moixmaro, rom saqmes argo. statusebis msgvasad<br />
ganvixilavdi mansardebis daSenebas, rasac yvela xelovnebaTmcodne<br />
ewinaaRmdegeboda. me vambobdi, rom mansardebis daSenebis nebarTva unda gagveca,<br />
imitom rom es aris stimuli am saxlebis gamoyenebisTvis. es aris sabolood im<br />
Zeglis dacva, rodesac mflobeli iRebs sargebels Zeglisgan. Torem,<br />
xelovnebaTmcodneoba, rogorc yofisgan amoglejili tkboba wonaswori fasadebis,<br />
SeiZleba iyos am wonaswori fasadebis umTavresi damRupveli. amitom statusis<br />
moxsna kargi proeqtisTvis, gamonaklis SemTxvevebSi iyo imis stimuli, rom<br />
Semosuliyo bevri milioni. mkvdar imelis SenobaSi aravin Sevidoda.<br />
saintereso kiTxva hqonda q-n manana TevzaZes, ra eSveleba amden xalxur<br />
Zegls. geTanxmebiT, es sayovelTao problemaa. varkeTilis baRis ar iyos, cota<br />
TviTonac unda uSvelon mflobelebma. erTaderTi, rac gvqonda dagegmili, mere<br />
finansuri krizisis gamo cota Senelda es procesi, rom yvela sxva sesxTan<br />
erTad gacemuliyo xangrZlivi da dabalprocentiani sesxebi Zeglebisa da<br />
sastumroebis mepatroneebisTvis, rom maT SeZlebodaT aseTi saxlebis moxmareba<br />
TavianT sakeTildReod. vimedovneb, rom es modeli amuSavdeba.<br />
16
gogi gvaxaria _ gamodis, rom Tbilisi saerTod ar gekuTvniT da<br />
`apoloze~ verafers ityviT<br />
nikoloz vaCeiSvili _ me momxre var, rom sakiTxebi ar iyos ganxiluli<br />
mxolod viwro WrilSi, esec aucilebelia, magram aman ar unda gadawonos is<br />
modeli, romelze 2000 wlidan vlaparakobdiT. ar SeiZleba erT kvadratul<br />
metrze Svidi kaci cxovrobdes. ar SeiZleba erT saxlSi samis nacvlad oci<br />
ojaxi cxovrobdes. ar SeiZleba aseTi Semousavliani ojaxebis anabara iyos es<br />
yvelaferi, da arc is SeiZleba, yvela am adamianis nacvlad akeTo remonti. amitom<br />
urbanistebTan erTad vcdilobdiT gansaxlebis politikis raRac receptis<br />
mofiqrebas, romelic axla moqmedebs. adamians ZaliT ki ar asaxleben, Tavisi<br />
nebiT midis mSvenieri infrastruqturiT mowyobil axal ubnebSi. es aris `Zveli<br />
Tbilisis axali sicocxle~. amgvari balansis gareSe saxelmwifo biujeti am<br />
unikalur, magram umZimes sabinao fonds ver mouvlis. ar vici, iReben Tu ara<br />
CuqurTmebidan nimuSebs, rom iseTive gaakeTon, magram unda gaakeTon. namyofi var<br />
Tbilisis Zveli ubnebis yvela sardafSi, binaSi da saxuravze, imitom rom<br />
agveRwera miZisZvris Semdeg cxeli mdgomareoba. uzarmazari bzarebia, daqanebuli<br />
iatakebi, umZimesi mdgomareobaa. is, rom es saxlebi magrdeba, jdeba myar<br />
saZirkvelze, Zalian mniSvnelovania. aq arasamTavrobo organizaciebis<br />
warmomadgenlebic brZandebiT, SegiZliaT SeamowmoT, rogor keTdeba es yvelaferi,<br />
oRond obieqturebi unda iyoT. didi madloba yuradRebisTvis.<br />
nestan TaTaraSvili _ somxur taZar moRninze SemiZlia informaciis<br />
mowodeba. iyo daintereseba, Suamavali adamiani, evropeli da saubari iyo<br />
evrokavSiris dafinansebiT am eklesiis restavraciaze. SevxvdiT mama besarions da<br />
meriis xelmZRvanel Cinovnik fircxalavas. gamoikveTa, rom Zegli ar aris aravis<br />
balansze, gasarkvevia misi mflobelis vinaoba, magram aseT dros normalur<br />
qveyanaSi normaluri municipaliteti ityoda, modi, eklesiam da mecnierebma<br />
imsjelon, gadawyviton es sakiTxi, magram radgan Zegli ingreva, gaemagrebina da<br />
gaekeTebina, mis mimdebare teritoriaze mosaxleoba bewvzea gadarCenili. Zalian<br />
kargi proporciebis taZaria da Tu aRadgenen, im ubnisTvis Zalian mniSvnelovani<br />
iqneba. aseTi damokidebulebaa, yvela sxvisken iSvers xels. magram, faqtia, rom<br />
problemebi aris da mere Zalian cudad gvibrundeba. igives Tqma SeiZleba sub<br />
niSanzec.<br />
depolitizeba niSnavs, dargs uvlides misi specialisti. politikosebi ar<br />
unda ereodnen yvelaferSi.<br />
rac Seexeba `apolos~, iq 2007 welsac apirebda mflobeli kazinos gaxsnas.<br />
kaxa trapaiZesac mivwere werili. man miTxra, rom `apolos~ gayidva SeiZleboda.<br />
diana maRlakeliZe, kinomcodne _ kaxa trapaiZes mec vesaubre. es sakiTxi<br />
naklebad ukavSirdeba kulturis saministros an arqiteqtorebs. es uSualod aris<br />
kinematografistebis danaSauli.<br />
gogi gvaxaria _ Tavis droze aravis gauprotestebia `apolos~ gayidva.<br />
mxolod imitom rom ar exsenebinaT batoni rezo CxeiZe.<br />
diana maRlakeliZe, kinomcodne _ kaxa trapaiZe ambobda, rom maT ar<br />
surdaT, rom es Zegli gayiduliyo da amis Sesaxeb ambobdnen kidec. Tumca, mainc<br />
17
gaiyida viRac mxedrionelebze. axla erTaderTi ram mainteresebs, restavraciis<br />
Semdeg Tu SeunarCundeba mas funqcia. iq SeiZleboda, romelime kinematografiuli<br />
institucia mowyobiliyo.<br />
nestan TaTaraSvili _ Zeglebi kategoriebad iyofa mniSvnelobis mixedviT.<br />
es iyo arqiteqturis erovnuli mniSvnelobis Zegli. im periodSi Semdeg kanoni<br />
Seicvala, arqiteqturis Zeglis gasxviseba saerTod ar SeiZleboda. magram es<br />
kanonic daarRvies. es ara marto arqiteqturulad iyo Zegli, aramed<br />
funqciuradac. amisi berketi saxelmwifos maSinc hqonda da axlac aqvs.<br />
gasxvisebis SemTxvevaSic, saxelmwifo valdebulia xelSekruleba daudos mas, vic<br />
ZeglSi cxovrobs da miT umetes, Tu misi gamoyeneba unda. unda gauweros, mas<br />
risi ufleba aqvs da risi ara. Tu mepatrone ar uvlis Zegls, saxelmwifos<br />
SeuZlia CamoarTvas, da kompensacia misces. sxvadasxva safexurebis gavlaa saWiro.<br />
`apolodan~ 2004 wels Camovardnilma larnakma adamiani mokla. mis mepatroneebs<br />
rom siaxlove ar hqondeT politikosebTan, rogor fiqrobT, ase dautovebdnen aq<br />
saubaria xelisuflebasTan daaxloebul wreebze. `feisbuqze~ avtexeT erTi ambavi.<br />
piradad prezidents mivwere werili. mere `kuriermac~ miuZRvna amas gadacema. im<br />
gadacemaSi monawileobda mesakuTrec, axalgazrda kaci, romelmac Tqva, rom maT<br />
esmiT am Zeglis mniSvneloba d amas kulturul funqcias SeunarCuneben.<br />
davinteresdi, ras niSnavs <strong>kulturuli</strong> funqcia. Cven modernis ori saerTaSoriso<br />
organizaciis wevrebi varT. gigi ugulavas aqvs xeli mowerili am dokumentze.<br />
`apolo~ msoflio modernis erT-erT gamorCeul Zeglad iTvleba. am Temaze<br />
Sexvedris organizeba mxolod `tfilisis hamqris~ daxmarebiT moxerxda. Semdeg<br />
gamoqveynda proeqti, romelsac mansarda hqonda daSenebuli. Semdeg moxsnes<br />
mansardebi. `hamqari~ rom ar yofiliyo, am Sexvedras ver movaxerxebdiT.<br />
* * *<br />
18