08.01.2015 Views

Georgian - Turkey

Georgian - Turkey

Georgian - Turkey

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb _ sagakveTilo gegmebi<br />

zogadsaganmanaTleblo skolis sabazo safexurisaTvis<br />

avtorebi: rolf golobi, ted hudlestoni, piter krafi,<br />

don rouvi, uim taelmani<br />

wigni III<br />

eqvsi wignisagan Semdgari seriidan, romelic exeba swavlebas<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb<br />

swavlebis procesi, cnebebi, meTodebi da modelebi


wignSi warmodgenili mosazrebebi ekuTvniT avtorebs<br />

da ar asaxavs evrosabWos oficialur pozicias.<br />

mTargmneli: maia Canqseliani<br />

redaqtori: naTia nacvliSvili<br />

kompiuteruli uzrunvelyofa: giorgi bagrationi<br />

ilustraciebi: peti viskemani<br />

ydis dizaini: evrosabWos grafikuli dizainis jgufi<br />

© Council of Europe<br />

yvela ufleba daculia. am gamocemis nebismieri nawilis eleqtronuli, meqanikuri,<br />

fotografiuli an nebismieri saxiT reproduqcia dauSvebelia komunikaciebis direqtoratis<br />

sajaro informaciisa da gamocemebis ganyofilebis werilobiTi nebarTvis<br />

gareSe (el. fostis misamarTi: publishing@coe.int; veb-gverdi: http://book.coe.int).<br />

pirveli qarTuli gamocema<br />

`maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri~, 2009.<br />

wigni gamodis evrosabWos mxardaWeriT. Targmanis xarisxze pasuxismgebelia<br />

`maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri~.<br />

Tbilisi, 0102, uznaZis q. 52.<br />

tel: (+995) 91 14 53, 95 13 02/04<br />

veb-gverdi: www.tpdc.ge el-fosta: info@tpdc.ge<br />

ISBN 978-9941-0-1559-5 _ eqvsive wignis<br />

ISBN 978-9941-0-1560-1


sarCevi<br />

gverdi<br />

Sesavali .............................................................................................................................5<br />

saxelmZRvanelos konceptualuri CarCo: ZiriTadi cnebebi ..................................... 11<br />

pirveli nawili _ pirovneba da Temi ............................................................................... 19<br />

Tavi 1. stereotipebi da crurwmenebi: ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor aRviqvam sxvebs da rogor aRmiqvamen isini........................................ 21<br />

Tavi 2. Tanasworoba: Tqven Cemze meti uflebebi gaqvT ........................................... 35<br />

Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi. rogor SeiZleba<br />

adamianebma erTad, mSvidobianad icxovron .................................................. 53<br />

Tavi 4. konfliqti. rogor viqceviT, roca ar veTanxmebiT .................................... 75<br />

meore nawili _ pasuxismgeblobis aReba ......................................................................... 93<br />

Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi.<br />

ra uflebebi gvaqvs da rogor xdeba am uflebaTa dacva ........................... 95<br />

Tavi 6. pasuxismgebloba. ra pasuxismgeblobebi gvakisria ..................................... 121<br />

mesame nawili _ monawileoba ......................................................................................... 135<br />

Tavi 7. saskolo gazeTi. rogor iqmneba media ........................................................ 137<br />

meoTxe nawili _ Zalaufleba da uflebamosileba ...................................................... 149<br />

Tavi 8. wesebi da kanonebi. ra tipis wesebi sWirdeba sazogadoebas ..................... 151<br />

Tavi 9. mTavroba da politika. rogori unda iyos qveynis mmarTveloba ............ 167<br />

3


Sesavali<br />

ras gvTavazobs es wigni<br />

winamdebare wigni evrosabWoSi Semavali qveynebis maswavleblebis, maswavlebelTa<br />

trenerebis, saswavlo gegmebis specialistebis, saskolo saxelmZRvaneloebis redaqtorebisa<br />

da mTargmnelebisaTvisaa momzadebuli. nebadarTulia am wignis Targmna da<br />

qveynis ganaTlebis sistemis saWiroebebze morgeba.<br />

wigni cxra Tavisagan Sedgeba da exeba swavlebas demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb. TiToeuli Tavi oTx gakveTils moicavs. es gakveTilebi<br />

gankuTvnilia sabazo safexuris damamTavrebeli klasebisaTvis (ZiriTadad, me-8 da<br />

me-9 klasebi, damokidebulia qveynis ganaTlebis sistemaze). wignis TiToeuli Tavi<br />

exeba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis iseT<br />

cnebaTagan erT-erTs, rogorebicaa: pirovnuloba _ Tavisufleba _ pasuxismgebloba<br />

_ konfliqti _ komunikacia _ pluralizmi _ wesebi da kanonebi _ Tanasworoba _<br />

qveynis marTva.<br />

TiToeuli gakveTilis aRwera swavlebis etapebis Tanmimdevrobis Sesaxeb gvawvdis<br />

informacias. yvela Tavi danarTis formiT moicavs maswavleblis mier moswavle-<br />

TaTvis dasarigebel samuSao furclebs. Sesabamisad, saxelmZRvanelo maswavleblebzea<br />

gaTvlili, da ara moswavleebze. maswavlebelTa treningebis Sedegad miRebuli<br />

gamocdileba gviCvenebs, rom damwyebi maswavleblebi yovelTvis gamoxataven survils,<br />

miiRon gakveTilis detaluri gegmebi. imedi gvaqvs, rom gamocdili maswavleblebisTvisac<br />

sasargeblo iqneba am wignSi warmodgenili ideebi da masalebi. maswavlebelTa<br />

trenerebma winamdebare wigni SeiZleba gamoiyenon saxelmZRvanelod demokratiuli<br />

moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis treningebis momzadebisas.<br />

es wigni pirvelad bosnia-hercogovinaSi gamoica (2002 w.) axali saskolo sagnis<br />

_ demokratia da adamianis uflebebi _ damxmare saxelmZRvanelod. 1992 wlidan<br />

moyolebuli, evrosabWo CarTulia demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb swavlebis sferoebSi maswavlebelTa da trenerTa gadamzadebis<br />

proeqtebSi. es proeqtebi omis Semdgom samSvidobo process uwyobs xels. am wignis<br />

avtorebi da pirveli gamocemis redaqtorebi proeqtSi monawile saerTaSoriso trenerebis<br />

gundis wevrebi iyvnen. proeqtis farglebSi ganvaxorcieleT maswavlebelTa<br />

da trenerTa gadamzadeba, SevimuSaveT saswavlo masalebi; am ukanasknelTa ricxvSi<br />

iyo winamdebare wignis pirveli redaqciac, romelic momzadda rogorc maswavlebelTa<br />

gadamzadebis, aseve klasSi gamoyenebis mizniT. 1<br />

ra midgomebiT gamoirCeva swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

azrisa da gamoxatvis Tavisufleba demokratiuli sazogadoebis qvakuTxedia. 2 moswavleebs<br />

imis gaazrebaSi unda davexmaroT, Tu ras gulisxmobs Tavisufali azris<br />

gamoxatva. moswavleebma unda icodnen, Tu rogor icavs maTi konstitucia maT uflebas,<br />

rom gamoxaton Tavisufali azri (es aris codnis miReba da gaazreba). gamomdinare<br />

iqidan, rom am uflebis gamoyenebazea damokidebuli pirovnebaTa monawileoba demokra-<br />

1 am proeqtis Sesaxeb damatebiTi informaciisaTvis gaecaniT xuTi wignisagan Semdgari seriis pirvel<br />

nawils.<br />

2 ixileT adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, 10 dekemberi, 1948 weli, muxli 19; adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvencia, 4 noemberi, 1950, muxli 10.<br />

5


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

tiul sazogadoebaSi, moswavleebma, aseve, unda iswavlon sazogadoebaSi kamaTis wesebi<br />

(es aris unarebis ganviTareba da kompetenciis Camoyalibeba). da bolos, azrisa da<br />

gamoxatvis Tavisufleba safuZvels uyris Ria, pluralistur sazogadoebas. aseT sazogadoebaSi<br />

interesTa/azrTa sxvadasxvaoba da konkurencia sayovelTao normaa, da<br />

ara gamonaklisi. arsebobs konfliqtebic, romlebic araZaladobrivi gziT unda gadaiWras.<br />

konfliqturi situaciebis mogvarebisaTvis gamoiyeneba kamaTi, molaparakeba,<br />

garigeba, rogorc sajarod, ise daxurul kars miRma. Ria, pluralisturi sazogadoeba<br />

emyareba mkacrad gansazRvrul wesebsa da Zlier instituciebs, romlebic am wesebis<br />

dacvis garantad gvevlinebian. aseTi sazogadoeba, pirvel yovlisa, moqalaqeTa iseT<br />

saerTo Rirebulebebs efuZneba, rogorebicaa: Semwynarebloba; urTierTpativiscema;<br />

araZaladobrioba; unari, Tvali gausworo problemur, sakamaTo situaciebs, sadac<br />

saboloo gadawyvetileba ar aris miRebuli. Tu politikuri gadawyvetilebebis miReba<br />

demokratiul Rirebulebs efuZneba, sazogadoeba yovelTvis gadalaxavs mwvave uTanxmoebebs<br />

konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT da miaRwevs SeTanxmebas. Sesabamisad, azris<br />

gamoxatvis Tavisufleba mTavrobisaTvis safrTxes sulac ar warmoadgens. piriqiT,<br />

sazogadoebaSi damkvidrebuli azris gamoxatvis Tavisuflebis kultura mTavrobas<br />

samarTliani da efeqturi gamosavlis moZebnaSi exmareba.<br />

demokratias kulturuli ganzomileba aqvs; politikuri mecnierebis TeoriaSi<br />

am kulturul ganzomilebas im dauwerel socialur kontraqtad aRiqvamen, romelsac<br />

qveynis TiToeuli moqalaqe awers xels. yoveli axali Taoba gaazrebulad unda<br />

daeTanxmos am dauwereli socialuri kontraqtis pirobebs, riTac sazogadoebis<br />

Rirebulebebs gaiziarebs (Rirebulebebisa da damokidebulebebis ganviTareba).<br />

ase rom, swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavlis procesis integracias sam ganzomilebaSi axdens:<br />

• codna da gaazreba (SemecnebiTi ganzomileba);<br />

• unarebis ganviTareba da kompetenciis Camoyalibeba;<br />

• Rirebulebebisa da damokidebulebebis ganviTareba.<br />

es modeli, zogadad, ganaTlebas miesadageba da, Sesabamisad, mkiTxvelisaTvis<br />

SeiZleba nacnobi aRmoCndes. mogexsenebaT, rom maRal klasebSi SemecnebiT ganzomilebaze<br />

metismetad Zlieri aqcenti keTdeba xolme. sainteresoa, rogor pasuxobs<br />

am gamowvevas swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

sxva sityvebiT rom vTqvaT, Tu moswavle zemoTwarmodgenil sam ganzomilebas unda<br />

daeuflos, rogori unda iyos maswavleblis roli am procesSi<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb:<br />

ZiriTadi principebi<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavleba aerTianebs<br />

sam ganzomilebas ise, rom klasSi swavlis process mWidrod akavSirebs yoveldRiur<br />

cxovrebiseul gamocdilebasTan. swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb moicavs sam didaqtikur midgomas:<br />

6<br />

• swavla demokratiisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb;<br />

• yoveldRiuri saskolo gamocdileba, rogorc demokratiisa da adamianis<br />

uflebaTa gaazrebis saSualeba;<br />

• swavla demokratiisa da adamianis uflebebisaTvis.<br />

es sami didaqtikuri midgoma erTian mTels qmnis. swavlebis procesi am samive<br />

midgomas moicavs; qvemoT detalurad ganvixilavT TiToeuls.


Sesavali<br />

swavla demokratiisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavla demokratiisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb gulisxmobs saskolo sagans<br />

samoqalaqo ganaTlebaSi. sityvas Sesaxeb swavlis SemecnebiTi ganzomileba Semohyavs.<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis saswavlo<br />

gegmis standartebi moicavs Semdeg komponentebs: moswavles SeuZlia Camoayalibos<br />

demokratiis ZiriTadi principebi da axsnas, riT gansxvavdeba demokratia diqtatoruli,<br />

an oligarqiuli wyobebisagan; moswavlem icis adamianis uflebaTa istoriisa<br />

da masTan dakavSirebuli tradiciebis Sesaxeb; mas SeuZlia, axsnas, Tu rogor aisaxeba<br />

adamianis uflebebi qveynis konstituciaSi, rac am uflebebs samoqalaqo uflebebad<br />

aqcevs da maT ufro mkacr dacvas uzrunvelyofs. ase rom, saswavlo gegma<br />

unda moicavdes kursebs demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

iseve, rogorc monaTesave sagnebs: istorias, socialur mecnierebebsa da ekonomikas.<br />

yoveldRiuri saskolo gamocdileba, rogorc demokratiisa da adamianis<br />

uflebaTa gaazrebis saSualeba<br />

moswavleebma ara mxolod unda icodnen sakuTar uflebaTa Sesaxeb, aramed unda<br />

SeeZloT maTi gamoyeneba. amisaTvis aucilebelia, moswavleebma monawileoba miiRon<br />

skolaSi gadawyvetilebebis miRebis procesSi da praqtikuli gamocdileba SeiZinon.<br />

magaliTad, maswavlebelma moswavleebs unda misces saSualeba, gamoxaton TavianTi<br />

azrebi ara mxolod klasSi ganxiluli masalis Sesaxeb, aramed, zogadad, swavlebis<br />

procesisa da skolis marTvis sakiTxebTan dakavSirebiTac. Tu demokratiuli moqalaqeobisa<br />

da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebas am kuTxiT SevxedavT, isini<br />

iqcevian saxelmZRvanelo pedagogiur principebad, rac ukve mTel skolas moicavs,<br />

da ara mxolod demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebisaTvis<br />

specialurad gadamzadebul maswavleblebs. iseTi adamianuri Rirebulebebis<br />

gaazreba, rogorebicaa TanagrZnoba da pasuxismgebloba, mxolod praqtikuli gziT<br />

miiRweva. am SemTxvevaSi udidesi mniSvneloba eniWeba yvela sagnis maswavlebels,<br />

romelic moswavleebisaTvis sanimuSo unda iyos da sxvadasxva adamianuri Rirebuleba<br />

unda ganasaxieros. skolaSi miRebuli gamocdileba adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

miRebul sistematizirebul codnaze (swavla adamianis uflebaTa da demokratiis<br />

Sesaxeb) unda aisaxebodes da mas unda ukavSirdebodes. demokratiuli moqalaqeobisa<br />

da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavleba am orive ganzomilebas moicavs. Sesabamisad,<br />

msjeloba imis Sesaxeb, rom saswavlo gegmaSi samoqalaqo ganaTleba, rogorc sagani,<br />

unda Caanacvlos demokratiasa da adamianis uflebebTan dakavSirebulma ganzogadebulma<br />

pedagogiurma principma, mcdaria.<br />

swavla demokratiisa da adamianis uflebebisaTvis<br />

es didaqtikuri midgoma exeba skolis periodSi miRebuli gamocdilebis kavSirs<br />

adamianis Semdgom cxovrebasTan. Cven gvesmis, rom pirovnebis saskolo cxovreba<br />

mniSvnelovania zogadi da politikuri socializaciis TvalsazrisiT. skolis periodi<br />

aris adamianis cxovrebis nawili. gamocdileba, romelsac adamiani skolaSi iRebs,<br />

xSirad zrdasrul cxovrebaSic meordeba: genderuli uTanasworoba, Temis wevrebis<br />

gaerTianeba sxvadasxva eTnikuri Tu socialuri niSnis mixedviT, ZaladobasTan<br />

gamklaveba, pasuxismgeblobis aReba, Zalauflebis araTanabari ganawileba, resursebis<br />

simwire (fulis, drois), wesebisa da kanonebis morCileba, daTmobaze wasvla.<br />

roca demokratiisa da adamianis uflebebisaTvis swavlaze vsaubrobT, vgulisxmobT<br />

ganaTlebis mniSvnelobas zrdasruli adamianis cxovrebisaTvis. yvela sagnis maswav-<br />

7


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

leblis valia, daexmaros moswavleebs, raTa am ukanasknelT ganuviTardeT sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi aqtiuri monawileobis unarebi, magaliTad, unari imisa, rom<br />

sakuTari azri mokled da naTlad Camoayalibon.<br />

skolaSi moswavleebs SeuZliaT, gaecnon realur cxovrebas. skola cxovrebaa, da<br />

ara izolirebuli adgili, sadac adamianebi mxolod akademiur codnas euflebian.<br />

skola is mikroTemia, romelic mTliani sazogadoebis models warmoadgens. 3 skola<br />

SeiZleba ukeTesi, ufro demokratiuli sazogadoebis modeladac ki aRviqvaT, radgan<br />

skolis sazogadoebas aqvs SesaZlebloba, gacilebiT aqtiurad CaerTos gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesSi skolis doneze, vidre skolis gareT SeZlebda. demokratiisa<br />

da adamianis uflebebisaTvis swavla niSnavs imis gaazrebas, Tu rogor unda miiRo<br />

monawileoba Temis cxovrebaSi. yoveldRiuri saskolo gamocdileba ki, rogorc<br />

demokratiisa da adamianis uflebaTa gaazrebis saSualeba, gulisxmobs, rom Tems<br />

demokratiuli principebi marTavs, sadac adamianis uflebebi pedagogiuri saxelmZ-<br />

Rvanelo principebia. demokratia politikur kulturas emyareba; es ukanaskneli moswavleebma<br />

saskolo gamocdilebisa da am gamocdilebis analizis saSualebiT unda<br />

gaiTavison (swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb).<br />

zogadad, swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

mTeli skolis reformirebas gulisxmobs, raSic CarTulni arian rogorc maswavleblebi,<br />

ise skolis direqcia. winamdebare saxelmZRvanelo ki exeba swavlebas demokratiuli<br />

moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb konkretul saswavlo sagnad. ganaTlebis<br />

reforma mravali elementisagan Sedgeba da Sedegebi, rogorc wesi, gansxvavebulia<br />

sxvadasxva qveyanaSi. reformis pirveli etapi swored saklaso oTaxSi unda daiwyos,<br />

sadac maswavleblebi iReben gadawyvetilebas imis Sesaxeb, Tu risi Secvla surT. am<br />

TvalsazrisiT, meToduri da Sinaarsobrivi sakiTxebi Zalian mniSvnelovania.<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb:<br />

meTodikis kavSiri Sinaarsobriv mxaresTan<br />

swavla aqtiuri procesia da am process yvela moswavle gansxvavebulad udgeba<br />

(swavlis konstruqtivistuli cneba). gamoxatvis Tavisuflebas moswavle mxolod xSiri<br />

praqtikiT eufleba. moqmedebs Semdegi principi: `gamoiyene, an dakarge~ es ufleba.<br />

es principi imas gulisxmobs, rom moswavle, romelic xSirad ar iyenebs gamoxatvis<br />

Tavisuflebas, am unars kargavs. yvela maswavleblis movaleobaa, Seuqmnas moswavleebs<br />

iseTi saswavlo garemo da misces iseTi davalebebi, romelic maT swavlis procesSi<br />

daexmareba. magaliTad, maswavlebels SeuZlia prezentaciebis, diskusiebis, debatebis,<br />

posterebis, xelovnebis nimuSebisa da videoklipebis gamoyeneba.<br />

Cven yuradRebas vamaxvilebT iseT meTodebze, romlebic proeqtis Sesrulebaze<br />

orientirebul, interaqtiul da TanamSromlobiT swavlas uwyoben xels. roca moswavleebi<br />

davalebis Sesrulebis gzebs ikvleven da problemebis gadaWris gzebs eZeben, isini<br />

gacilebiT mets swavloben, vidre maswavleblis mier swavlebis tradiciuli meTodis<br />

4 gamoyenebis SemTxvevaSi. interaqtiuli da TanamSromlobiTi swavleba TiToeuli<br />

moswavlis swavlis saWiroebebis ufro ukeT gaTvaliswinebis saSualebasac iZleva. am<br />

wignSi warmodgenili masala cxadyofs, Tu rogor SeiZleba proeqtis Sesrulebaze<br />

orientirebuli swavleba konkretuli Temebisa Tu sagnebis swavlisas gamoviyenoT.<br />

sagulisxmoa, rom swavlebis tradiciuli meTodi ar warmoadgens interqatiuli swavlebis<br />

alternativas. xarisxiani swavleba orives meTodis elementebs unda moicavdes<br />

3 am mosazrebas safuZvels uyrian diui (skola, rogorc `sazogadoeba embrionul stadiaSi”) da fon<br />

henTingi (`skola, rogorc qalaqi-saxelmwifo”).<br />

4 swavlebis tradiciul meTodad movixseniebT saleqcio formatiT swavlebas, roca drois ZiriTadi<br />

nawili maswavleblis saubars eTmoba; nebismier diskusias, aseTis arsebobis SemTxvevaSi, srulad<br />

warmarTavs da akontrolebs maswavlebeli (mTargmnelis SeniSvna).<br />

8


Sesavali<br />

da amas wignSi warmodgenili gakveTilebis aRwerebic adasturebs.<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavlebis mTavari amocana: moqalaqis CarTuloba<br />

demokratiuli sazogadoebis yoveldRiur cxovrebaSi<br />

swavla swavleba meTodebi skola<br />

codna da<br />

gaazreba<br />

unarebi<br />

damokidebulebebi<br />

da<br />

Rirebulebebi<br />

swavleba<br />

_ demokratiisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb<br />

_ rogorc yoveldRiuri<br />

saskolo gamocdileba,<br />

rogorc demokratiisa<br />

da adamianis uflebaTa<br />

gaazrebis saSualeba<br />

_ demokratiisa da adamianis<br />

uflebebisaTvis<br />

demokratia da adamianis<br />

uflebebi<br />

_ proeqtis Sesrulebaze<br />

orientirebuli<br />

_ interaqtiuli<br />

_ TanamSromlobiTi<br />

swavla<br />

es meTodebi kombinirebulia<br />

maswavleblis<br />

mxridan:<br />

_ swavlebasTan<br />

_ dakvalianebasTan<br />

_ varjiSTan<br />

_ demonstrirebasTan<br />

`skola, rogorc<br />

mikrosazogadoeba~<br />

realuri<br />

cxovrebis<br />

gamocdileba<br />

skolaSi<br />

proeqtis Sesrulebaze orientirebuli meTodi drois saTanado dagegmvas<br />

saWiroebs. Tu maswavleblis mizania, moswavleTaTvis meti SesaZleblobebis micema,<br />

man naklebi unda ilaparakos da meti moqnilobiT unda moekidos moswavleTa saswavlo<br />

saWiroebebs. interaqtiuli swavlebac karg momzadebasa da dagegmvas saWiroebs.<br />

Sesabamisad, es ori meTodi ufro met dros moiTxovs maswavleblisagan, vidre swavlebis<br />

tradiciuli meTodi. amitomac gasakviri araa, rom es ukanaskneli jer kidev<br />

sakmaod popularulia maswavleblebSi. kvlevebis Sedegebi ki aCvenebs, rom interaqtiul<br />

swavlebaze gadasvla aucilebelia swavlebis Sedegebis gasaumjobeseblad.<br />

gamomdinare iqidan, rom maswavleblebisagan interaqtiuli swavleba sxvadasxva<br />

rolis Sesrulebasa da met moqnilobas moiTxovs, es wigni swored maT dasaxmarebladaa<br />

Seqmnili. maswavlebeli aris mTavari monawile, radgan pasuxismgebelia moswavleTa<br />

sxvadasxva SesaZleblobiT, davalebiTa da sainformacio saSualebiT uzrunvelyofaze.<br />

ra aris Cveni mTavari mizani<br />

demokratiuli sistema demokratiuli Rirebulebebis mqone aqtiuri moqalaqeebis<br />

arsebobazea damokidebuli. demokratiuli qveynis TiToeulma moqalaqem unda<br />

Seiswavlos sakuTari uflebebi da pasuxismgeblobebi; is unda erkveodes demokratiisaTvis<br />

damaxasiaTebel rTul instituciur sistemaSi. sajaro diskusiebSi monawileobis<br />

misaRebad, adamianebs sajaro gamosvlisa da molaparakebis warmoebis unarebi<br />

sWirdebaT. Cveni mizania, axalgazrdebs aqtiur moqalaqeebad CamoyalibebaSi davexmaroT<br />

da amiT demokratias sicocxle SevunarCunoT. demokratia ver iarsebebs konstituciiT<br />

daculi instituciuri sistemis arsebobis gareSe. ufro metic, am sistemas<br />

sazogadoebriv kulturaSi unda hqondes fesvi gadgmuli. Cven swored am kulturuli<br />

ganzomilebis gaZlierebisTvis vmuSaobT. amitomac evrosabWom, bosnia-hercogovinas<br />

9


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

samSvidobo procesis farglebSi, ganaxorciela maswavlebelTa gadamzdebis programa<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis sferoSi.<br />

es wigni me-8 da me-9 klaseli moswavleebis maswavleblebisTvisaa dawerili. adamianis<br />

mier axali codnisa da unarebis aTviseba mniSvnelovnadaa damokidebuli im<br />

codnasa da unarebze, romelic adamians swavlis dawyebisas gaaCnia, aseve im cxovrebiseul<br />

gamocdilebaze, romelic man wlebis manZilze SeiZina. am wignSi warmodgenili<br />

masala demokratiis kulturul ganzomilebas exeba, xolo Semdegi wigni (IV) ki<br />

_ demokratiis politikur da instituciur ganzomilebebs. 5<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb:<br />

`evropuli midgoma~<br />

es wigni demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebisadmi<br />

zogadevropuli damokidebulebis gamomxatvelia. wignis momzadebis idea da<br />

misi pirveli versia bosnia-hercogovinaSi gaCnda; am procesSi araerTi maswavlebeli<br />

da ganaTlebis specialisti iRebda monawileobas. wignis avtorebs swavlebis meTodologiebi<br />

da tradiciebi iseTi qveynebidan mohyavT, rogorebicaa: didi britaneTisa<br />

da CrdiloeT irlandiis gaerTianebuli samefo, belgia, Sveicaria da germania. am<br />

gamocemis momzadebisas, mxardaWera aRmogviCines q-nma olof olafsdotirma da q-<br />

nma sara kiTing-CeTvindma evrosabWodan, aseve q-nma sabrina marunCedum da doqtorma<br />

viltrud vedingerma curixSi mdebare ganaTlebis saerTaSoriso proeqtebis centridan.<br />

q-nma anjela doulma (evrosabWo) waikiTxa wignis saboloo varianti. b-nma<br />

peti viskermanma ki ilustraciebi moamzada; es ilustraciebi met mniSvnelobas sZens<br />

wignSi warmodgenil masalas. madlobas vuxdiT avtorebs, ilustraciebis Semqmnelsa<br />

da recenzentebs mxardaWerisaTvis. gansakuTrebuli madlierebiT gvinda aRvniSnoT<br />

saraevoSi evrosabWos proeqtebis koordinatoris b-ni emir adzovicis wvlili,<br />

romelmac didi daxmareba aRmogviCina muSaobis procesSi; misi CarTulobis gareSe es<br />

wigni dRis sinaTles ver naxavda. aseve, madlobas vuxdiT q-n heTer korants administraciuli<br />

sakiTxebis mogvarebaSi TanadgomisaTvis. madloba yvela partniors, rom<br />

maT am WeSmaritad evropuli proeqtis ganxorcielebaSi Seitanes wvlili.<br />

strasburgi, 2008 wlis aprili<br />

rolf golobi (ciurixi, Sveicaria)<br />

piter krafi (vaingarTeni, germania)<br />

5 demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebebis Sesaxeb yvela asakis moswavles SeiZleba vaswavloT.<br />

magram aucilebelia moswavleTa gamocdilebisa da codnis gaTvaliswineba. `bavSvTa uflebebis<br />

Sesaxeb ganaTlebis saxelmZRvanelo~ (swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb, wigni V) warmoadgens im didaqtikur midgomebs, romelTa gamoyenebac mizanSewonilia<br />

skolamdeli aRzrdis asakidan me-8 klasamde.<br />

10


wignSi gamoyenebuli ZiriTadi<br />

cnebebi<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb swavlebis ZiriTadi cnebebi: ra unda hqondes gaazrebuli<br />

aqtiur moqalaqes<br />

orientirebulia ra cnebebze, am wignSi viyenebT klasikur didaqtikur midgomas.<br />

miuxedavad imisa, rom cnebebi Teoriidan gamomdinareobs, swavlasa da swavlebaSi<br />

cnebebi sistemur Teoriul CarCos ar qmnian. cnebebis SerCeva imitomaa saWiro, rom<br />

isini moswavlisaTvis sasargeblo saSualebas warmoadgenen.<br />

cneba struqturirebul SemecnebiT sqemas iZleva, rac moswavles axali informaciis<br />

arsebul konteqstTan dakavSirebasa da mis ukeT damaxsovrebaSi exmareba<br />

(konstruqtivistuli swavla). es gansakuTrebiT im faqtebsa da ricxvebs exeba,<br />

romelTa zepirad daswavlac moswavleebs cnebebis gamouyeneblobis SemTxvevaSi<br />

mouwevdaT. aseve, cnebebi adamians exmareba gazeTis kiTxvisas, an axali ambebis mosmenisas<br />

imdenad, ramdenadac sakiTxi mniSvnelovani mxolod maSin xdeba, roca raime<br />

cnebas ukavSirdeba, rogorebicaa, magaliTad: demokratia, Zalaufleba, konfliqti,<br />

pasuxismgebloba. ase rom, cnebebi informirebuli moqalaqis ganaTlebisaTvis<br />

Zalian mniSvnelovania. cnebebis mniSvnelovneba mxolod SemecnebiTi codnis struqturirebiT<br />

ar Semoifargleba; maTi gamoyeneba saWiroa Rirebulebebisa da unarebis<br />

Camoyalibebisa da ganviTarebisaTvis. am wignSi warmodgenili masalebi yovelive zemoTqmulis<br />

dadasturebaa.<br />

moswavleebi, romlebic SekiTxvebs wignSi ganmartebuli cnebebis mixedviT dasvamen,<br />

ufro momzadebulebi iqnebian axal informaciasTan da axal problemebTan<br />

samuSaod (mTeli cxovrebis manZilze ganaTleba). cnebebze dafuZnebuli swavleba<br />

moswavleebs Semdgomi akademiuri ganaTlebisTvisac amzadebs, roca maT konkretuli<br />

Teoriebis ganviTareba unda SeZlon, romlebic axal cnebebs Cauyrian safuZvels.<br />

rogor esmiT da rogor iyeneben moswavleebi axal cnebebs<br />

swavla da msjeloba konkretulis abstraqtulTan dakavSirebas gulisxmobs.<br />

cnebebi analizisa da msjelobis abstraqtul, ganzogadebul Sedegs warmoadgenen.<br />

moswavlem cneba SeiZleba ori midgomis gamoyenebiT gaiazros. esenia: deduqcia<br />

da induqcia. deduqciuli midgoma iwyeba cnebiT, romelsac moswavle leqciidan<br />

an teqstidan iRebs da mas konkretul problemas usadagebs. induqciuri midgoma<br />

sawinaaRmdego mimarTulebiT viTardeba _ iwyeba konkretuliT da bolovdeba abstraqtuliT.<br />

mkiTxveli dainaxavs, rom winamdebare wignis avtorebi, ZiriTadad, induqciur<br />

midgomas iyeneben.<br />

am wignSi ZiriTadi cnebebis axsna konkretuli magaliTebiT iwyeba. roca moswavleebi<br />

magaliTebs ganixilaven, isini kiTxuloben, Tu ra cneba akavSirebs da ganazogadebs<br />

am magaliTebs. maswavleblis gadasawyvetia, ra dros miawodos moswavleebs<br />

axali cneba.<br />

cnebebi masalis gaazrebis saSualebebs warmoadgenen. rac ufro xSirad iyenebs<br />

moswavle ama Tu im cnebas, miT ufro ukeTesad swvdeba mis Sinaarss da ukeTesad<br />

ukavSirebs mocemul cnebas sxva cnebebsa da magaliTebs. imis nacvlad, rom,<br />

ubralod, axali faqtebi daiswavlon, moswavleebs SeuZliaT, axali masala garkveul<br />

cnebebsa da CarCoebs daukavSiron.<br />

11


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

rogor SeiZleba movargoT es wigni konkretuli moswavlis/<br />

qveynis moTxovnebsa da interesebs<br />

TiToeuli Tavi konkretulidan abstraqtulisaken viTardeba. moswavleebsa<br />

da maswavleblebs wigni swavlisa da swavlebis sxvadasxva saSualebas sTavazobs.<br />

wignSi moyvanili masalis praqtikuli gamoyeneba ukve zogadis konkretizacias gulisxmobs;<br />

process, romelic mTlianad maswavlebelsa da moswavleebzea mindobili.<br />

wignis praqtikaSi danergvis dros gasaTvaliswinebelia moswavleTa swavlis saWiroebebi<br />

da interesebi, mocemuli qveynis ganaTlebis sistemis instituciuri mowyobis<br />

Taviseburebebi da saganmanaTleblo tradiciebi.<br />

wignis sxvadasxva Tavi politikur wignierebas, unarebis ganviTarebasa da damokidebulebebis<br />

Camoyalibebas exeba. magaliTebi, romlebic wignSia warmodgenili, romelime<br />

konkretuli qveynis realobas an romelime konkretul dros ar ukavSirdeba.<br />

ufro metic, xSirad waawydebiT rCevas, rom moswavlem an maswavlebelma misi qveynis<br />

konteqstisaTvis damaxasiaTebeli magaliTebi unda moiZios. vTxovT redaqtorebsa da<br />

mTargmnelebs, gaiTvaliswinon Cveni es Canafiqri. TiToeuli qveyana Tavad aviTarebs<br />

demokratiis miseul tradiciebs, romlebic saxelmwifos kulturuli da socialur<br />

ganviTarebis Taviseburebebs ukavSirdeba. Sesabamisad, demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis tradiciac TiToeuli qveynisaTvis gansxvavebulad<br />

ganviTardeba. am or TemasTan dakavSirebuli saganmanaTleblo sakiTxebis ganmapirobebeli<br />

faqtorebi iqneba: ganaTlebis sistemis maxasiaTeblebi, politikuri sistemis<br />

instituciuri CarCoebi, politikuri gadawyvetilebebis miRebis Taviseburebebi.<br />

romel ZiriTad cnebebs moicavs es wigni<br />

moyvanili diagrama gviCvenebs im ZiriTad<br />

cnebebs, romlebic am wignis cxra TavSia mocemuli.<br />

demokratia diagramis centrSia da mianiSnebs<br />

imaze, rom es cneba demokratiuli moqalaqeobisa<br />

da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavlebis yvela konteqstSi gvxvdeba. aqtiuri<br />

moqalaqeebis demokratiul procesebSi<br />

monawileoba demokratiuli moqalaqeobisaTvis<br />

ganaTlebisa da adamianis uflebebis<br />

Sesaxeb swavlebis ZiriTadi mizania; es<br />

cnebebic naTladaa gamoyofili.<br />

Semdegi wre moicavs demokratiis sam<br />

ganmsazRvrel komponents: uflebebi, pasuxismgeblobebi<br />

da samarTlianoba. es sami<br />

cneba urTierTdamokidebulia da warmatebuli<br />

demokratiis aucilebel pirobas warmoadgens.<br />

moqalaqeebs unda hqondeT SesaZlebloba,<br />

isargeblon sakuTari uflebebiT da<br />

monawileoba miiRon sazogadoebrivi gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesSi. saubaria iseT<br />

uflebebze, rogorebicaa: xmis micemis, azris<br />

gamoxatvis, presis Tavisuflebis, kanonTan<br />

Tanasworobis da umravlesobis mier gadawdemokratiuli<br />

moqalaqeobisaTvis ganaTlebisa<br />

da adamianis uflebebis Sesaxeb swavlebis<br />

ZiriTadi cnebebis diagrama<br />

garemosdacviTi<br />

sakiTxebi<br />

wesebi/<br />

kanonebi<br />

politikuri<br />

sakiTxebi<br />

pirovneba/<br />

Temi<br />

uflebebi<br />

moraluri<br />

sakiTxebi<br />

Zalaufleba/<br />

avtoriteti<br />

samarTlianoba<br />

demokratia<br />

pasuxismgeblobebi<br />

TanamSromloba/<br />

konfliqti<br />

iuridiuli<br />

sakiTxebi<br />

ZiriTadi<br />

mizani<br />

monawileoba/<br />

aqtiuri moqalaqeebi<br />

socialuri<br />

sakiTxebi<br />

Tanaswo<br />

roba/<br />

mravalferovneba<br />

ekonomikuri<br />

sakiTxebi<br />

12


wignSi gamoyenebuli ZiriTadi cnebebi<br />

yvetilebis miRebis uflebebi. demokratia konkurencias gulisxmobs. xarisxiani saqonlisa<br />

da momsaxurebis simwiridan gamomdinare, konkurencia arsebobs interesebs, ideebsa<br />

da Rirebulebebs Soris. sabazro ekonomikis pirobebSi gadawyvetilebebis miRebis<br />

procesze zegavlenis SesaZleblobebi araTanabaria; sazogadoebaSi, zogadad, araTanabradaa<br />

gadanawilebuli resursebi, romlebic adamianTa keTildReobas uzrunvelyofs.<br />

socialuri da ekonomikuri uTanasworobis gamosworeba politikuri sakiTxia (socialuri<br />

samarTlianoba). moqalaqeebs unda SeeZloT TavianT uflebaTa gamoyeneba sakuTari<br />

interesebis dasacavad, magram Temi ver gadarCeba, Tu mis wevrebs ar aqvT gaazrebuli<br />

erTmaneTisa da zogad interesebze zrunvis aucilebloba (pasuxismgebloba). es diagrama<br />

cxadyofs, rom cnebebi damoukideblad ki ar arseboben, aramed erTmaneTTan arian<br />

dakavSirebuli; cnebaTa makavSireblebs ki saTanado gaazreba da dabalanseba sWirdeba.<br />

cnebebi, romlebic gare wreSia moqceuli, ZiriTad cnebebsa da erTmaneTs sxvadasxvanairad<br />

miemarTeba.<br />

isrebi ki im sferoebze mianiSneben, romlebze muSaobis drosac am cnebebis<br />

gamoyeneba SeiZleba. es sferoebia: moraluri, socialuri, ekonomikuri, iuridiuli,<br />

politikuri da garemosdacviTi.<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb: ZiriTadi cnebebi da swavlis ganzomilebebi<br />

ZiriTadi cnebebi mWidrod ukavSirdeba swavlis ganzomilebebs. rogorc SesavalSi<br />

aRiniSna, swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlis<br />

procesis integracias sam ganzomilebaSi axdens. qvemoT warmodgenili cxrili<br />

aCvenebs, Tu ra principiT gavaerTianeT Tavebi nawilebad da rogor dagvexmareba<br />

wignSi warmodgenili Tavebi demokratiis Sesaxeb, demokratiisaTvis swavlaSi iseve,<br />

rogorc yoveldRiuri saskolo gamocdilebis demokratiisa da adamianis uflebaTa<br />

gaazrebis saSualebad qcevaSi. wignSi warmodgenili masala oTx nawilad iyofa, esenia:<br />

pirovneba da Temi, pasuxismgeblobis aReba, monawileoba da Zalaufleba da<br />

uflebamosileba. am nawilebSi gaerTianebuli Tavebi mTlian kurss qmnian. pirveli<br />

nawili pirovnebis cnebiT iwyeba, rac Temis cnebis ganxilvaze gadadis da Semdeg<br />

sakiTxebs moicavs: socialuri TanamSromloba, stereotipebi, mravalferovneba da<br />

pluralizmi, pluralizmi da konfliqti. meore nawili TemSi pasuxismgeblobis<br />

ganawilebas ukavSirdeba. mesame nawilis meSvide Tavi (gazeTis gamocema) damoukidebelia.<br />

es Tavi yvelaze metad uaxlovdeba TemSi aqtiuri pasuxismgeblobis sakiTxs.<br />

meoTxe Tavi kanondeblobisa da politikis sakiTxebs exeba, rogorc zogadad, ise<br />

moswavleTa parlamentis doneze.<br />

Tavi saxelwodeba ZiriTadi<br />

cneba<br />

demokratia, rogorc adamianis uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba, swavleba demokratiis Sesaxeb, swavleba<br />

demokratiisaTvis<br />

demokratiis<br />

Sesaxeb swavleba<br />

demokratia _ adamianis<br />

uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba<br />

demokratiisaTvis<br />

swavleba<br />

pirveli nawili: pirovneba da Temi<br />

1 stereotipebi da<br />

crurwmenebi:<br />

ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor<br />

aRviqvam sxvebs da<br />

rogor aRmiqvamen<br />

isini<br />

pirovneba<br />

da Temi<br />

TviTmyofadoba<br />

stereotipebi,<br />

crurwmenebi,<br />

pirovnuloba<br />

da jgufuroba<br />

sxvadasxva midgomis<br />

gamoyeneba<br />

stereotipebisa<br />

da<br />

crurwmenebis<br />

Secnoba da<br />

ganxilva<br />

13


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi saxelwodeba ZiriTadi<br />

cneba<br />

2 Tanasworoba:<br />

Tqven Cemze meti<br />

uflebebi gaqvT<br />

demokratia, rogorc adamianis uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba, swavleba demokratiis Sesaxeb, swavleba<br />

demokratiisaTvis<br />

demokratiis<br />

Sesaxeb swavleba<br />

demokratiisaTvis<br />

swavleba<br />

Tanasworoba<br />

diskriminacia<br />

socialuri<br />

samarTlianoba<br />

diskriminacia<br />

sazogadoebaSi<br />

Tanasworoba,<br />

rogorc<br />

adamianis<br />

ufleba<br />

demokratia _ adamianis<br />

uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba<br />

gansxvavebebisa da<br />

msgavsebebis dafaseba<br />

diskriminaciis<br />

msxverplTa midgomis<br />

gaziareba<br />

diskriminaciasTan<br />

dakavSirebuli<br />

situaciebis<br />

analizi<br />

moraluri<br />

midgoma<br />

3 mravalferovneba<br />

da pluralizmi.<br />

rogor SeiZleba<br />

adamianebma er-<br />

Tad, mSvidobianad<br />

icxovron<br />

mravalferovneba<br />

pluralizmi<br />

demokratia<br />

plura lizmi<br />

da misi<br />

CarCoebi<br />

Tanabar uflebi<br />

anoba da<br />

ganaTleba<br />

daucvelTa<br />

interesebis<br />

dacva<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

konvenciebis<br />

saSualebiT<br />

Semwynarebloba<br />

yuradRebis gamaxvileba<br />

problemebze,<br />

da ara<br />

pirovnebebze<br />

demokratiuli<br />

diskusia<br />

debatebi<br />

molaparakeba<br />

4 konfliqti.<br />

rogor viqceviT,<br />

roca ar veTanxmebiT<br />

konfliqti<br />

mSvidoba<br />

konfliqtis<br />

mogvarebis<br />

cnebebi _<br />

`mogebamogeba~<br />

ara Zaladobas<br />

konfliqtebis<br />

mogvarebis<br />

eqvssafexuriani<br />

modeli<br />

survilebi,<br />

saWiroebebi<br />

da kompromisebi<br />

meore nawili: pasuxismgeblobis aReba<br />

5 uflebebi,<br />

Tavisuflebebi da<br />

pasuxismgeblobebi.<br />

ra uflebebi<br />

gvaqvs da rogor<br />

xdeba am uflebaTa<br />

dacva<br />

uflebebi<br />

Tavisuflebebi<br />

pasuxismgebloba<br />

pirveladi<br />

saWiroebebi<br />

survilebi<br />

adamianuri<br />

Rirseba<br />

piradi pasuxismgeblobis<br />

gacnobiereba<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

darRvevis<br />

SemTxvevebis<br />

identifikacia<br />

da ganxilva<br />

pasuxismgeblobebi<br />

da<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

dacva<br />

14


wignSi gamoyenebuli ZiriTadi cnebebi<br />

Tavi saxelwodeba ZiriTadi<br />

cneba<br />

mesame nawili: monawileoba<br />

7 saskolo gazeTi.<br />

rogor iqmneba media<br />

demokratia<br />

sazogadoebivi<br />

azri<br />

demokratia, rogorc adamianis uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba, swavleba demokratiis Sesaxeb, swavleba<br />

demokratiisaTvis<br />

demokratiis<br />

Sesaxeb swavleba<br />

6 pasuxismgebloba.<br />

ra pasuxismgeblobebi<br />

gvakisria<br />

pasuxismgebloba<br />

iuridiuli,<br />

socialuri<br />

da<br />

moraluri<br />

pasxismgeblobebi<br />

arasamTavrobo<br />

organizaciebis<br />

roli samoqalaqo<br />

sazogadoebaSi<br />

beWdviTi<br />

mediis saSualebebi<br />

axali ambebis<br />

ganyofilebis<br />

daniSnuleba<br />

meoTxe nawili: Zalaufleba da uflebamosileba<br />

8 wesebi da kanoni.<br />

ra tipis wesebi<br />

sWirdeba sazogadoebas<br />

wesebi da<br />

kanoni<br />

kanonis<br />

uzenaesoba<br />

kanonis<br />

daniSnuleba<br />

samoqalaqo<br />

samarTali<br />

da sisxlis<br />

samarTali<br />

kanonebi axalgazrdebisaTvis<br />

demokratia _ adamianis<br />

uflebaTa gaazrebis<br />

saSualeba<br />

moraluri midgoma<br />

dilemidan<br />

gamosavlis povna<br />

(pasuxismgeblobaTa<br />

konfliqti)<br />

informaciisa<br />

da gamoxatvis<br />

Tavisufleba<br />

dagegmareba<br />

erToblivi gadawyvetilebebis<br />

miReba<br />

samarTliani<br />

kanonebis identifikacia<br />

demokratiisaTvis<br />

swavleba<br />

pirovnuli pasuxismgeblobis<br />

aReba<br />

konkretul<br />

proeqtTan<br />

dakavSirebiT<br />

pirovnuli pasuxismgeblobis<br />

aReba<br />

kanonis<br />

pativiscema<br />

kargi<br />

kanonis kriteriumebi<br />

9 mTavroba da<br />

politika. rogori<br />

unda iyos qveynis<br />

mmarTveloba<br />

politika<br />

Zalaufleba<br />

da<br />

uflebamosileba<br />

demokratia<br />

sazogadoebis<br />

marTvis<br />

formebi<br />

(demokratia,<br />

monarqia,<br />

diqtatura,<br />

Teokratia,<br />

anarqia)<br />

mTavrobis<br />

masuxismgeblobebi<br />

azrisa da<br />

gamoxatvis<br />

Tavisufleba<br />

kritikuli<br />

azrovneba<br />

debatebi<br />

wignis Tavebis ZiriTadi cnebebis mixedviT dalageba maswavlebels met<br />

SesaZleblobebs aZlevs gakveTilis dagegmvisas. moswavleebis mier dasmuli<br />

SekiTxvebis gaTvaliswinebiT, maswavlebels SeuZlia, Semdeg TavSi mocemuli sakiTx-<br />

15


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ebisadmi midgomebi Secvalos. aseTi moqniloba xels uwyobs moswavleTa saswavlo<br />

saWiroebebis ukeT dakmayofilebas.<br />

rogorc zemoT vaxseneT, am wignSi yvela Tavi induqciur meTods mihyveba. swavlis<br />

meore ganzomilebas (demokratiuli Rirebulebebisa da midgomebis ganviTareba)<br />

eZRvneba meore Tavi _ pasuxismgeblobis aReba. Rirebulebis ganzomileba yvela<br />

TavSi gvxvdeba, rogorc svetSi `demokratia _ adamianis uflebaTa gaazrebis saSualeba~<br />

vxedavT. demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis<br />

mesame ganzomileba (monawileoba TemSi _ swavla demokratiisa da adamianis<br />

uflebebisaTvis) aseve yvela TavSia ganxiluli; swavlis am mesame ganzomilebaze<br />

gansakuTrebuli yuradReba mexuTe TavSia gamaxvilebuli.<br />

gakveTilis gegmebi moicavs informacias konceptualur swavlaze. TiToeuli<br />

Tavis am nawilSi ganmartebulia ZiriTadi cnebebi da, aseve, is cnebebi, romlebic<br />

mocemuli gakveTilis gaazrebisaTvisaa mniSvnelovani.<br />

cnebebis mozaika: konstruqtivistuli swavlis modeli<br />

mTavroba da<br />

politika<br />

pirovnuloba<br />

wesebi da kanonebi<br />

sainformacio<br />

saSualebebi<br />

konfliqti<br />

uflebebi da<br />

Tavisuflebebi<br />

mravalferovneba<br />

da pluralizmi<br />

pasuxismgebloba<br />

Tanasworoba<br />

16


wignSi gamoyenebuli ZiriTadi cnebebi<br />

cnebebis es mozaika mTel wigns laitmotivad gasdevs; is yvela Tavis sawyis gverdzea.<br />

TiToeul SemTxvevaSi mozaikis is nawilia gamokveTili, romelsac am TavSi ganviTarebuli<br />

ZiriTadi cneba ukavSirdeba. sruli mozaika zemoTwarmodgenili cxra<br />

ilustraciisagan Sedgeba da misi wakiTxva sxvadasxvagvarad SeiZleba.<br />

TiToeul mozaikaSi teqsti im cnebaze migviTiTebs, romelic ilustratorma<br />

grafikulad gamoxata. cxra nawilis dakavSireba imaze mianiSnebs, rom es cnebebi<br />

mravalmxrivaa urTierTdakavSirebuli da erT mTels qmnian.<br />

mozaika iseT STabeWdilebas tovebs, rom cnebaTa erToba aris sruli da arc<br />

erTis gamotoveba, an damateba ar SeiZleba.<br />

es cxra cneba ar qmnis Teoriis an gaazrebis Caketil sistemas. isini imitom<br />

SevarCieT, rom gansakuTrebiT mniSvnelovnad migvaCnia. sxva cnebebic saintereso<br />

iqneboda, magaliTad, fuli, Zalaufleba da ideologia. mocemuli wigni sxvadasxva<br />

masalis erTobliobas ufro emsgavseba, vidre erT Teorias, romelic praqtikaSi<br />

unda dainergos. Sesabamisad, yvelanairi adaptacia da damateba misasalmebelia.<br />

am mozaikas SeiZleba SevxedoT, rogorc moswavlis mier mniSvnelobis Camoyalibebis<br />

process. mniSvnelobis Zieba swavlis procesisadmi konstruqtivistul<br />

midgomas warmoadgens. moswavle axali informacias im codnas ukavSirebs, romelsac<br />

is ukve flobs. mniSvnelobis Ziebis procesSi moswavleebi demokratiuli moqalaqeobisa<br />

da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebis ZiriTad cnebebs erTmaneTs ukavSireben.<br />

am dros gonebaSi sakuTar mozaikas qmnian, sxvadasxva urTierTkavSiriTa da<br />

Semadgeneli elementebis gansxvavebuli ganlagebiT. moswavleebs, SesaZloa, daebadoT<br />

SekiTxvebi, romlebic wignSi mocemul cnebebs scildeba. maT mier `awyobili~<br />

mozaikebi gansxvavebuli iqneba zemoT mocemuli mozaikisagan. moswavleebs unda<br />

mieceT SesaZlebloba, rom mozaikebi klasSi erTmaneTs warmoudginon. saWiroebisamebr,<br />

moswavlem an/da maswavlebelma mozaikis elementebis ganlagebaSi cvlilebebi<br />

unda Seitanon (dekonstruqcia).<br />

roca maswavlebeli am wignis daxmarebiT gakveTils amzadebs, mas ukve unda<br />

hqondes garkveuli mosazreba imis Taobaze, Tu rogor ukavSirdeba es cnebebi erTmaneTs<br />

da rogor unda/SeuZliaT gaigon es cnebebi moswavleebma.<br />

grafikuli gamosaxuleba SeiZleba ufro mravlismetyveli aRmoCndes, vidre asobiT<br />

sityva. Sesabamisad, es mozaika naTel informacias awvdis mkiTxvels wignSi ganxiluli<br />

cnebebis, didaqtikuri variantebisa da konstruqtivistuli swavlebis Sesaxeb.<br />

grafikuli gamosaxvis saSualebebi aqtiur mkiTxvels<br />

nawarmoebis azris wvdomaSi exmareba (metarefleqsia)<br />

es Tavi abstraqtul ideas exeboda _ cnebebs. rogorc wesi, avtorisaTvis rTulia<br />

cnebebis Sesaxeb garkveviT wera, mkiTxvelisaTvis ki arc Tu ise advilia abstraqtuli<br />

ideis wvdoma. urTierToba avtorsa da mkiTxvels Soris SeiZleba maswavleblisa<br />

da moswavleebis urTierTobas SevadaroT. am sakiTxs SeiZleba induqciurad mivudgeT<br />

da mkiTxvelisa da avtoris urTierTobis ganzogadeba movaxdinoT.<br />

kvlevebi aCvenebs, rom teqstis gacnobamde mkiTxveli suraTebsa da diagramebs<br />

aTvalierebs. suraTis gamomsaxveloba damokidebulia mis esTeturobaze da informaciulobaze.<br />

grafikuli masalis uaryofiTi mxare isaa, rom informaciis araverbaluri<br />

formiT gadacema xdeba, ramac, Tavis mxriv, SesaZloa, mkiTxvels araswori<br />

warmodgena Seuqmnas avtoris saTqmelze, mis realur Canafiqrze.<br />

avtoris, mkiTxvelisa da avtoris saTqmelis urTierTqmedeba samkuTxediT<br />

SeiZleba gamovsaxoT. es imas niSnavs, rom avtori srulad ver akontrolebs imas, Tu<br />

rogor aRiqvams mis saTqmels mkiTxveli. analogiurad, maswavlebels ar SeuZlia,<br />

winaswar gansazRvros axsnili masalidan ras daimaxsovrebs, an daiviwyebs moswavle.<br />

17


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

avtori<br />

mkiTxveli<br />

maswavlebeli<br />

avtoris saTqmeli<br />

moswavle<br />

swavlis sagani<br />

didaqtikuri samkuTxediT gamoxatuli modeli saSualebas iZleva, avtorsa da<br />

mkiTxvels Soris komunikaciis struqtura SevadaroT maswavlebelsa da moswavles<br />

Soris komunikacias. arsebobs rogorc struqturuli analogiebi, ise mniSvnelovani<br />

gansxvavebebi.<br />

orive SemTxvevaSi urTierToba samkuTxedis princips efuZneba, rac imas niSnavs,<br />

rom samidan arc erTi elementi ar dominirebs. avtorebi mkiTxvelTan komunikacias<br />

wignis saSualebiT amyareben. es, Cveulebriv, calmxrivi komunikaciaa. avtori<br />

da mkiTxveli TiTqmis arasodes xvdebian erTmaneTs pirispir; avtori iSviaTad<br />

iRebs mkiTxvelisagan komentarebs mis naSromTan dakavSirebiT. Sesabamisad, avtors<br />

TiTqmis ar SeuZlia, gaakontrolos mkiTxvelis gonebaSi Camoyalibebuli mosazrebebi<br />

avtoris namuSevarTan dakavSirebiT.<br />

analogiurad, maswavlebeli srulad ver akontrolebs klasSi moswavlis swavlis<br />

process. skolaSi aqtiuri komunikaciis SesaZlebloba aadvilebs moswavlesa<br />

da maswavlebels Soris azrebisa da komentarebis gacvlis process. aseve, swavlebis<br />

procesSi maswavleblis pirovneba yvelaze mniSvnelovania.<br />

roca mkiTxveli grafikul gamosaxulebas uyurebs, is gonebaSi garkveul saxeebs<br />

qmnis da uCndeba molodini avtoris saTqmelTan dakavSirebiT. nawarmoebis gacnobis<br />

Semdeg, mkiTxvelma SeiZleba aRmoaCinos, rom misi molodini swori iyo; SesaZloa, is<br />

mixvdes, rom misi varaudebis garkveuli nawili arazusti iyo. grafikuli gamosaxulebebi<br />

xels uwyoben dialogis process avtorsa da mkiTxvels Soris, im dialogis,<br />

romelic, arsebiTad, mkiTxvelis gonebaSi mimdinareobs. grafikuli gamosaxulebis<br />

teqstTan Serwyma aucilebelia aqtiuri mkiTxvelisa da moazrovnisaTvis.<br />

grafikuli gamosaxulebis wakiTxvis unari Tanamedrove, e. w. informaciul sazogadoebaSi<br />

Zalian mniSvnelovania. Sesabamisad, vurCevT maswavleblebs, zemoT<br />

moyvanili mozaika moswavleebs gauziaron. moswavleebs mozaika SeiZleba am wignis<br />

gamoyenebiT Seqmnili axali saswavlo gegmis gacnobisas, an saswavlo wlis bolos,<br />

Sejamebis dros vaCvenoT. SeiZleba vTxovoT maT, rom es mozaika cxra nawilad daSalon<br />

da, sakuTari Sexedulebebis mixedviT, Tavidan aawyon. mozaikis sxvadasxva versiis<br />

urTierTgaziareba moswavleebs cnebebis sxvadasxva kombinaciaze daafiqrebs. aseTi<br />

diskusiebi maT imis gaazrebaSi daexmareba, rom azrisa da gamoxatvis Tavisufleba<br />

ara mxolod gadawyvetilebaTa miRebis demokratiul process axlavs Tan, aramed<br />

swavlis procesis damaxasiaTebelicaa.<br />

18


pirveli nawili _ pirovneba da Temi<br />

Tavi 1.<br />

stereotipebi da crurwmenebi: ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor aRviqvam sxvebs da rogor aRmiqvamen isini<br />

Tavi 2.<br />

Tanasworoba: Tqven Cemze meti uflebebi gaqvT<br />

Tavi 3.<br />

mravalferovneba da pluralizmi.<br />

rogor SeiZleba adamianebma erTad, mSvidobianad icxovron<br />

Tavi 4.<br />

konfliqti. rogor viqceviT, roca ar veTanxmebiT


Tavi 1<br />

stereotipebi da crurwmenebi:<br />

ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor aRviqvam sxvebs da<br />

rogor aRmiqvamen isini<br />

1.1 rogor xedaven pirovnebas sxvebi...<br />

pirovneba ufro mravalmxrivia, vidre erTi SexedviT Cans<br />

1.2 rogor SeiZleba davaxasiaToT pirovneba gansxvavebulad...<br />

rogor SevqmnaT pirovnebis ukeTesi portreti<br />

1.3 stereotipebi da crurwmenebi<br />

Cveni mosazrebebi sxva adamianebis, jgufebisa da qveynebis Sesaxeb<br />

1.4 stereotipebi Cem Sesaxeb!<br />

rogor vxedav Cems Tavs da rogor aRmiqvamen sxvebi


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 1. stereotipebi da crurwmenebi<br />

ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor aRviqvam sxvebs da rogor aRmiqvamen isini<br />

vin var sinamdvileSi moswavleebi yoveldRiurad iReben informacias sxvadasxva<br />

Rirebulebisa da cxovrebis wesis Sesaxeb. imisaTvis, rom sakuTari adgili ipovon,<br />

maT sWirdebaT arCevanis gakeTebis unaris ganviTareba. ra SemiZlia gavakeTo risi<br />

gakeTeba ar SeiZleba ra aris swori da ra aris araswori bavSvebi da mozardebi male<br />

xvdebian, rom am SekiTxvebze pasuxebis gacema xSirad rTulia. rac, erT SemTxvevaSi,<br />

SeiZleba swori iyos, sxva SemTxvevaSi araswori aRmoCndeba. rogor SeiZleba miviRo<br />

gadawyvetileba ra saxelmZRvanelo principebs unda gavyve<br />

adamianis dakvalianebis saukeTeso saSualebebia qveynis konstitucia da midgomebi<br />

adamianis uflebebisadmi; orive gamoxatavs, Tu ramdenad pluralistulia sazogadoebis<br />

Rirebulebebi. yvelaze mniSvnelovani principi piradi Tavisuflebaa,<br />

rac TiToeul adamians aZlevs pirovnuli ganviTarebis SesaZleblobas. piradi<br />

Tavisuflebis urTierTSemwynareblobisa da pasuxismgeblobis principebze dafuZneba<br />

sasargebloa rogorc TemisaTvis, romelSic es adamiani cxovrobs, ise, zogadad,<br />

kacobriobisaTvis. SeiZleba gansxvavebuli mosazrebebi da midgomebi gvqondes. mTavaria,<br />

uTanxmoebebis mSvidobiani ganxilvis wesebze vTanxmdebodeT.<br />

bavSvebsa da mozardebs unda esmodeT, rom zrdasrulebsac uwevT problemebTan<br />

Widili. aseve, unda iazrebdnen, rom maswavlebeli ar aris absoluturi WeSmaritebis<br />

gansaxiereba, isic uSvebs Secdomebs da isic swavlobs miRebuli gamocdilebidan.<br />

am TavSi pirovnebis Camoyalibebaze iqneba msjeloba. aseve, SevexebiT sakiTxebs,<br />

romlebic ukavSirdeba imas, Tu rogor xdeba sakuTari Tavisa da sazogadoebis sxva<br />

wevrebis aRqma. moswavleebma unda gaiazron, rom maTi pirovneba mxolod maT mier ar<br />

yalibdeba; pirovnebis CamoyalibebaSi didi wvlili Seaqvs adamianis urTierTobebs<br />

sazogadoebis sxva wevrebTan. pirovnulobas gansazRvravs adamianebs Soris ganmasxvavebeli<br />

niSnebi da adamianis survili, rom miekuTvnebodes garkveul TanamoazreTa/<br />

TanatolTa jgufs. axalgazrdebi ukeTesad Caswvdebian sakuTar pirovnebas, Tu<br />

gaaanalizeben im grZnobebsa da saWiroebebs, romelic maT amoZravebT; dafiqrdebian<br />

pirovnuli ganviTarebis gzebsa da samomavlo miznebze. axalgazrdebma yovelTvis<br />

aqtiuri, konstruqciuli monawileoba unda miiRon socialur interaqciaSi.<br />

im qveynis socialuri da politikuri istoria, romelSic adamiani cxovrobs, did<br />

zegavlenas axdens adamianis yofaze. imisaTvis, rom moswavleebs am gavlenis arsi esmodeT,<br />

isini mudmivad unda agrovebdnen informacias mimdinare movlenebze da ganixilavdnen<br />

mas. aseTi ganxilvebis Sedegad, maT sakuTari azri CamouyalibdebaT da sxvisi<br />

mosmenis kulturas SeiZenen. moswavleebma yuradReba unda miaqcion Sexedulebebs,<br />

crurwmenebsa da stereotipebs, rac sazogadoebrivi azris nawils warmoadgens. Tu<br />

adamiani aseT detalebs ver cnobs, mas gauWirdeba sazogadoebrivi azris kritikulad<br />

gaazreba, sakuTari Sexedulebebis Camoyalibeba da, saWiroebisamebr, Secvla.<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis uflebebi<br />

gakveTilTa es seria daexmareba moswavleebs imis gaazrebaSi, rom:<br />

_ arsebobs stereotipebTan da crurwmenebis CamoyalibebasTan dakavSirebuli cnebebi;<br />

_ Cven adamianebsa da adamianTa jgufebs yovelTvis garkveul Tvisebebs mivawerT;<br />

_ adamianebisaTvis garkveuli Tvisebebis miweriT vcdilobT, yoveldRiuri cxovrebis<br />

sirTuleebs gavumklavdeT;<br />

_ Tvisebebis miwera SeiZleba mavne da arasamarTliani iyos;<br />

_ Tvisebebis miwera xels uwyobs individualuri da jgufuri TviTmyofadobis Camoyalibebas;<br />

_ TviTmyofadoba rTuli fenomenia da imas niSnavs, rom TiToeul adamians unda mivudgeT,<br />

gavicnoT da aRvweroT gansxvavebulad.<br />

22


Tavi 1. pirovnuloba<br />

Tavi 1. stereotipebi da crurwmenebi<br />

ra aris TviTmyofadoba<br />

rogor aRviqvam sxvebs da rogor aRmiqvamen isini<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

swavlis mizani<br />

moswavlis<br />

davaleba<br />

saWiro masala<br />

moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

gakveTili 1:<br />

rogor<br />

aRiqvamen<br />

adamians<br />

sxvebi<br />

gakveTili 2:<br />

rogori gansxvavebuli<br />

SeiZleba iyos<br />

erTi da imave<br />

adamianis<br />

sxvadasxva<br />

aRwera<br />

gakveTili 3:<br />

stereotipebi<br />

da<br />

crurwmenebi<br />

gakveTili 4:<br />

stereotipebi<br />

Cem Sesaxeb!<br />

moswavleebs gaazrebuli<br />

aqvT, rom midgomebi<br />

SeiZleba sxvadasxvagvari<br />

iyos; maT SeuZliaT arCevanis<br />

gakeTeba.<br />

moswavleebs esmiT, rom<br />

SeiZleba sxvadasxva daxasiaTeba<br />

erT pirovnebas<br />

ukavSirdebodes<br />

moswavleebs esmiT,<br />

rogor ukavSirdeba<br />

crurwmenebi da stereotipebi<br />

erTmaneTs. aseve,<br />

maT gaazrebuli aqvT,<br />

rom stereotipebisa da<br />

crurwmenebis gamoyenebam<br />

SeiZleba araswori,<br />

zedmetad gamartivebuli<br />

Sexedulebebi Segviqmnas<br />

adamianebze, adamianTa<br />

jgufebsa da qveynebzec<br />

ki.<br />

moswavleebi aanalizeben<br />

imas, Tu rogor aRiqvamen<br />

maT sxvebi da amas iReben,<br />

rogorc realobas.<br />

moswavleebi ukeT iazreben,<br />

rogor aRiqvamen maT<br />

da am aRqmaze uCndebaT<br />

reaqcia.<br />

moswavleebs rolebs<br />

vunawilebT<br />

da vTxovT,<br />

rolidan gamomdinare,<br />

sakuTari<br />

Sexedulebebi<br />

Camoayalibon.<br />

isini varjiSoben<br />

sxvadasxva midgomis<br />

SemuSavebaze.<br />

moswavleebi scenebs<br />

gaiTamaSeben<br />

da werilobiT<br />

naSroms warmoadgenen.<br />

ganixilaven<br />

dadgmebs, romlebic<br />

naxes.<br />

moswavleebi aanalizeben<br />

sakuTar<br />

Sexedulebebs sxva<br />

adamianebze da<br />

am Sexedulebebs<br />

jgufebSi ganixilaven.<br />

moswavleebi<br />

aRweren sakuTar<br />

Tavs da danar-<br />

Cen moswavleebs.<br />

aRweris Sedegebs<br />

isini erTmaneTs<br />

uziareben, adareben<br />

sxvadasxva<br />

midgomas.<br />

rolebis aRwerebi,<br />

moswavlis<br />

samuSao<br />

furceli 1.1<br />

(jgufebi 1-3),<br />

didi zomis<br />

furclebi,<br />

markerebi.<br />

pirveli<br />

gakveTilis<br />

Sedegebi meore<br />

gakveTilis<br />

ZiriTad<br />

masalas warmoadgens.<br />

moswavleebs<br />

esmiT, rom maTi<br />

monawileobisa<br />

da wvlilis<br />

gareSe mecadineoba<br />

ver gagr-<br />

Zeldeba.<br />

furclebi da<br />

markerebi.<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli<br />

1.2<br />

jgufuri<br />

muSaoba<br />

rolebis<br />

gaTamaSeba,<br />

prezentaciebi<br />

da<br />

diskusia<br />

jgufuri<br />

muSaoba,<br />

diskusia<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba,<br />

diskusia<br />

23


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

rogor xedaven pirovnebas sxvebi<br />

pirovneba ufro mravalmxrivia, vidre erTi SexedviT Cans<br />

swavlis mizani _ moswavleebs gaazrebuli aqvT, rom SeiZleba midgomebi sxvadasxvagvari<br />

iyos; maT SeuZliaT arCevanis gakeTeba<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebs rolebs vunawilebT da vTxovT, rolidan gamomdinare,<br />

sakuTari Sexedulebebi Camoayalibon. isini varjiSoben sxvadasxva midgomis SemuSavebaze.<br />

saWiro masala _ rolebis aRwerebi, moswavlis samuSao furceli 1.1 (jgufebi 1-3), didi<br />

zomis furclebi, markerebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba<br />

gakveTili<br />

moswavleebi sam jgufad nawildebian. maT urigeben moswavlis samuSao furcel<br />

1.1-s (sami sxvadasxva versia sami jgufisaTvis), didi zomis furclebsa da markerebs.<br />

Tu klasSi bevri moswavlea, SeiZleba meti jgufi SevqmnaT. aseT SemTxvevaSi maswavlebels<br />

mouwevs samuSao furcelebis damatebiTi versiebis momzadeba, an ramdenime<br />

jgufisaTvis erTi da imave scenaris micema.<br />

maswavlebeli moswavleebs uyveba biWis Sesaxeb, romelmac sacxovrebeli adgili<br />

Seicvala da cdilobs, axal garemos moergos. biWi yoveldRiuri Canawerebis dRiurs<br />

awarmoebs. moswavleTa TiToeul jgufs dRiurSi gakeTebuli Canawerebis sxvadasxva<br />

amonaridi Sexvda.<br />

saWiro informacia maswavleblebisaTvis<br />

mTliani teqsti:<br />

`es Cemi pirveli dRea axal klasSi. Cemi ojaxi sxva regionidan Camovida da jer kidev<br />

ucxod vgrZnob Tavs. bolo ramdenime dRis ganmavlobaSi bevri ram gadamxda da Sen, Cemo<br />

dRiuro, am ambebs gagiziareb.<br />

Cveni axali bina mdinaris pirasaa. erT-erTi Cemi klaseli biWi Cems mezoblad cxovrobs.<br />

sami dRis gadmosulebi viyaviT binaSi, roca am biWma saTevzaod wasvla SemomTavaza.<br />

me uari vuTxari, radgan Cemi ankesi jer kidev romeliRac yuTSi devs. jer xom nivTebis<br />

amolageba ar dagvisrulebia.<br />

Cveni skolis win didi safexburTo moedania. Zalian mixaria, radgan fexburTis TamaSi<br />

miyvars. movitane Cemi burTi da TamaSs vapirebdi. daviwye Tu ara TamaSi, skolis darajma<br />

SemaCera. is gabrazebuli Canda da mkiTxa, SemeZlo Tu ara kiTxva - warwera yofila gakeTebuli,<br />

rom moedani droebiT daketili iyo wvimis Semdeg, raTa balaxi ar dazianebuliyo ise<br />

Sevwuxdi, rom usityvod saxlisaken wavedi.<br />

Cveni binis Tavze erTi moxucebuli kaci marto cxovrobs. guSin saxlSi rom movedi, sadarbazoSi<br />

Semosasvlel karTan Sevxvdi, sayidlebidan sursaTiT datvirTuli mosuliyo.<br />

mZimed sunTqavda. mominda davxmarebodi. gamovarTvi mZime CanTa da binamde avatanine”.<br />

sxvadasxva jgufisaTvis gankuTvnili samuSao furceli dRiuridan sxvadasxva<br />

amonarids Seicavs. jgufebi biWze im amonaridis mixedviT Seiqmnian warmodgenas,<br />

romelic maT SexvdebaT. TiToeuli jgufi biWs gansxvavebuli kuTxidan aRiqvams da<br />

swored am damokidebulebas gaiTamaSebs. jgufebi, pirvel rigSi, biWis maxasiaTebel<br />

24


Tavi 1. pirovnuloba<br />

zedsarTavebs warmoadgenen. diskusiis Sedegebs jgufidan erTi moswavle did furcelze<br />

iniSnavs Semdegi gakveTilisaTvis.<br />

jgufebi mokle gaTamaSebisaTvis emzadebian, romelmac biWisadmi maT damokidebuleba<br />

unda warmoadginos. rolebis gasaTamaSeblad, moswavleebisaTvis mosaxerxebeli<br />

iqneba garkveuli sivrcis arseboba _ sakonferencio oTaxi, darbazis sxvadasxva<br />

kuTxe an Ria cis qveS mowyobili saTamaSo moedani (Tu amindi amis saSualebas<br />

iZleva). gaTamaSebis mosawyobad, moswavleebs garkveuli dro dasWirdebaT. zogs<br />

gacilebiT uadvildeba saTqmelis gamoxatva gaTamaSebis formiT, vidre sityvebiT.<br />

gakveTilis bolos yvela jgufs unda hqondes biWis maxasiaTebeli zedsarTavebis<br />

nusxa da unda daasrulon gaTamaSebaze varjiSi.<br />

maswavlebeli agrovebs posterebs, romlebsac Semdegi gakveTilis dasawyisSi<br />

kvlav daurigebs moswavleebs da, moswavleebTan erTad, mokled ganixilavs Sedegebs.<br />

maswavlebeli dadebiTad afasebs moswavleebis muSaobas da momavali gakveTilis<br />

Temas acnobs klass.<br />

gakveTili 2<br />

rogor SeiZleba gansxvavebulad davaxasiaToT pirovneba...<br />

rogor SevqmnaT pirovnebis ukeTesi portreti<br />

swavlis mizani _ moswavleebs esmiT, rom sxvadasxva daxasiaTeba SeiZleba erT pirovnebas<br />

ukavSirdebodes.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi scenebs gaiTamaSeben da werilobiT naSroms<br />

warmoadgenen. ganixilaven dadgmebs, romlebic naxes.<br />

saWiro masala _ pirveli gakveTilis Sedegebi meore gakveTilis ZiriTad masalas<br />

warmoadgens. moswavleebs esmiT, rom maTi monawileobisa da wvlilis gareSe<br />

mecadineoba ver gagrZeldeba.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ rolebis gaTamaSeba, prezentaciebi da diskusia.<br />

gakveTili<br />

nawili 1<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, Tu risi gakeTeba mouwevT gakveTilze; is<br />

klass 5 wuTs aZlevs, raTa moswavleebma gasaTamaSebeli scenebi gaimeoron. Semdeg<br />

imarTeba sxvadasxva jgufis warmodgenebi.<br />

scenis gaTamaSebis Tanmimdevroba Semdegia: jgufis erT-erTi warmomadgeneli<br />

kiTxulobs nawyvets dRiuridan, romelic mis jgufs Sexvda da warmoadgens maT<br />

mier CamoTvlil zedsarTavebs. amas mohyveba uSualod gaTamaSeba. sasurvelia, yvela<br />

jgufis gaTamaSeba erTmaneTs damatebiTi Sualeduri komentarebis gareSe mosdevdes.<br />

im SemTxvevaSi, Tu ramdenime jgufs dRiuris erTi da igive amonaridi aqvs,<br />

maT, uSualod, erTmaneTis Semdeg unda gaiTamaSon scenebi.<br />

roca jgufebi warmodgenebs daamTavreben, maswavlebeli dadebiTad afasebs moswavleTa<br />

muSaobas da ajamebs am warmodgenebis mizans. Tu bavSvebi aseTi stiliT<br />

muSaobas miCveulebi arian, SeiZleba gakveTilis Semdeg etapze gadasvla. Tu moswavleTaTvis<br />

aseTi tipis muSaoba siaxles warmoadgens, maswavlebelma unda misces maT<br />

SesaZlebloba, ganixilon warmodgenili scenebi formisa da Sinaarsis mixedviT.<br />

25


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavleebma azrebis gamoxatvis procesi SeiZleba Semdeg SekiTxvebze pasuxebis<br />

ZiebiT warmarTon:<br />

_ rogori iyo jgufSi muSaoba<br />

_ rame axali gavige sakuTar Tavze<br />

_ rogor SevZeliT personaJebis realisturad warmodgena<br />

nawili 2<br />

gakveTilis meore nawilSi moswavleebi skamebs dafis garSemo naxevarwred, erT<br />

an or rigad alageben. dafaze maswavlebeli erTmaneTis gverdiT kidebs posterebs.<br />

ase xedaven biWs sxvebi:<br />

klaselebi maswavleblebi mezoblebi<br />

diskusis dros moswavleebma unda gaiazron, rom savsebiT bunebrivia, roca adamians<br />

adamianebi an adamianTa jgufebi sxvadasxvagvarad aRiqvamen. maT unda gaigon,<br />

rom Sexedulebebi ar SeiZleba iyos `swori~ an `araswori~. Tu biWis srulyofilad<br />

aRwera gvsurs, ar SeiZleba mxolod erTi kuTxiT aRweriT SemovifargloT.<br />

Semdegi SekiTxvebi moswavleebs kritikuli azrovnebis ganviTarebaSi daexmareba:<br />

_ amdeni sxvadasxva midgoma dabneulobas xom ar iwvevs<br />

_ romeli aRwera Seesabameba sinamdviles<br />

_ realurad vin aris maqsi<br />

maswavlebeli icdis, sanam moswavleTa garkveuli raodenoba xels aswevs da<br />

Semdeg saSualebas aZlevs maT, gascen am SekiTxvebs pasuxebi. maswavlebeli pasuxebs<br />

dafaze an flipCartze 6 iniSnavs.<br />

ra SeiZleba vTqvaT biWze<br />

_ rogor SeiZleba is saTanadod davaxasiaToT<br />

_ winadadeba 1<br />

_ winadadeba 2<br />

_ winadadeba 3<br />

_ winadadeba 4<br />

_ winadadeba 5<br />

6 sakancelario nivTi, romelic Sedgeba specialur mobilur stendze Camokidebuli qaRaldebisagan.<br />

gamoiyeneba prezentaciisa da/an diskusiis dros leqciaze, gakveTilze, treningze da a.S. (mTargmnelis<br />

SeniSvna).<br />

26


Tavi 1. pirovnuloba<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli ajamebs moswavleTa Sexedulebebs, romlebic ori<br />

gakveTilis manZilze iqna gamoTqmuli. flipCartze ZiriTadi mosazrebebis CaniSvna<br />

sasargebloa, radgan SesaZlebeli iqneba am masalis gamoyeneba Semdeg gakveTilze.<br />

gasaTvaliswinebelia Semdegi informacia:<br />

TviTmyofadoba<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis uflebebi<br />

gakveTilTa es seria daexmareba moswavleebs imis gaazrebaSi, rom:<br />

_ pirovnebis TviTmyofadobas mravali mxare aqvs;<br />

_ sxvadasxva adamians (mezoblebs, megobrebs, maswavleblebsa da ucnobebs) erTsa da<br />

imave adamianzeSesaZloa gansxvavebuli Sexedulebebi hqondeT;<br />

_ Tu gvinda, rom adamiani gavicnoT, sxvadasxva Sexedulebas unda movismunoT;<br />

_ .....<br />

_ .....<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli moswavleebs sTxovs, gamoxaton mosazrebebi;<br />

maswavlebeli Tavs ikavebs moswavleTa SeniSvnebis komentirebaze.<br />

gasaTvaliswinebelia, rom mTeli klasisaTvis SekiTxvebis dasma ar aris sauke-<br />

Teso meTodi, radgan, rogorc wesi, kiTxvebs erTi da igive moswavleebi pasuxoben<br />

xolme. umjobesia samizne dafis meTodis gamoyeneba, rac swrafi da konkretuli komentarebis<br />

gakeTebis saSualebas iZleva. danarTSi es meTodi kargadaa aRwerili.<br />

maswavlebeli mokled mimoixilavs Semdeg or gakveTils, roca moswavleebi konkretul<br />

adamianebze ki ar imsjeleben, aramed adamianTa jgufebsa da qveynebze.<br />

gakveTili 3<br />

stereotipebi da crurwmenebi<br />

Cveni mosazrebebi sxva adamianebis, jgufebisa da qveynebis Sesaxeb<br />

swavlis mizani _ moswavleebs esmiT, rogor ukavSirdeba crurwmenebi da stereotipebi<br />

erTmaneTs. aseve, maT gaazrebuli aqvT, rom stereotipebisa da crurwmenebis gamoyenebam<br />

SeiZleba araswori, zedmetad gamartivebuli Sexedulebebi Segviqmnas adamianebze,<br />

adamianTa jgufebze da mTel qveynebzec ki.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi aanalizeben sakuTar Sexedulebebs sxva adamianebze da<br />

am Sexedulebebs jgufebSi ganixilaven.<br />

saWiro masala _ furclebi da markerebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba, diskusia<br />

gakveTili<br />

am gakveTilis mizania moswavleebisaTvis imis Cveneba, rom konkretul pirovnebas<br />

gansxvavebuliad aRviqvamT, vidre pirovnebaTa jgufs, an qveyanas.<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli mokled, leqciis formiT, esaubreba moswavleebs<br />

stereotipebsa da crurwmenebs Soris arsebul gansxvavebebze. wina ori<br />

gakveTilis gamocdilebis moSveliebiT, maswavlebeli exmareba moswavleebs, stereotipebsa<br />

da crurwmenebs Soris gansxvavebebis aRmoCenaSi. maswavlebels es ori cneba<br />

Semoaqvs wina gakveTilebze ganxiluli magaliTis gaTvaliswinebiT, romelic axal<br />

27


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

sazogadoebaSi biWis damkvidrebas ukavSirdeba. maswavlebeli moswavleebs axsenebs,<br />

rom sxvadasxva adamiani gansxvavebulad aRiqvams am biWs. am Sexedulebebs maswavlebeli<br />

ganixilavs, rogorc crurwmenebs an stereotipebs (ixileT damxmare masala<br />

maswavlebilsaTvis am Tavis bolos, sadac mocemulia informacia aseTi mokle<br />

leqciisaTvis). Semdeg moswavleebi mcire zomis jgufebs qmnian da muSaoben iseTi<br />

socialuri jgufebis aRwerebze, rogorebicaa:<br />

_ gogonebi da biWebi;<br />

_ profesiebi;<br />

_ eTnikuri jgufebi;<br />

_ qveynebi;<br />

_ kontinentebi.<br />

mniSvnelovania, rom moswavleebs ar movTxovoT sxvebisadmi maTi piradi damokidebulebis<br />

Camoyalibeba. umjobesia, maT imsjelon imaze, Tu rogor aRiqvamdnen,<br />

maTi azriT, mezoblebi, sazogadoeba, sainformacio saSualebebi im jgufebs, romlebic<br />

maT aRsawerad ergoT.<br />

maswavleblis mier gakveTilis dasawyisSi miwodebuli informaciis gaTvaliswinebiT,<br />

moswavleebi cdiloben, crurwmenebi stereotipebisagan gaarCion.<br />

maswavlebels SeuZlia, dafaze garkveuli miniSnebebi misces moswavleebs, romlebic<br />

prezentacias sakiTxebis iseTi nusxis formiT amzadeben, rogorc qvemoTaa<br />

warmodgenili.<br />

moswavleebi davalebas, daaxloebiT, 15 wuTs uTmoben. 3-4 moswavlisagan Semdgar<br />

jgufebSi maTi muSaoba maswavleblis leqciis dasrulebisTanave iwyeba. maswavlebelma<br />

unda gadawyvitos, romel magaliTze muSaobas daavalebs moswavleebs. qveyanaSi<br />

arsebuli politikuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT, romelime varianti SeiZleba<br />

ufro axlos iyos moswavleebis yoveldRiur gamocdilebasTan. maswavlebelma unda<br />

gaiTvaliswinos, rom eTnikuri umciresobebis Sesaxeb diskusiis/prezentaciis mowyoba<br />

mxolod maSinaa mizanSewonili, Tu danamdvilebiTaa cnobili, rom am sakiTxze<br />

msjeloba arcerT moswavles guls ar atkens, an ar Seqmnis konfliqtur situacias.<br />

TiToeuli jgufi diskusiis Sedegebis warmosadgenad erT adamians irCevs,<br />

romelic prezentaciis dros yuradRebas Semdeg sakiTxebze amaxvilebs:<br />

_ Cveni qveyana, Cveni jgufi, Cveni eTnikuri kuTvnileba, Cveni profesia;<br />

_ stereotipebi, romlebic jgufSi diskusiis dros gamoikveTa;<br />

_ crurwmenebi, romlebic jgufSi diskusiis dros gamoikveTa;<br />

_ Cveni varaudebi imis Sesaxeb, Tu ratom aqvT jgufis wevrebs es Sexedulebebi;<br />

_ Cveni azrebi, msgavsebebi da gansxvavebebi Cvens midgomebSi.<br />

prezentaciebis dros maswavlebeli TiToeuli jgufis gamosvlidan ZiriTad<br />

sakiTxebs flipCartze iniSnavs. qvemoT mocemuli diagrama daexmareba maswavlebels<br />

aseTi Canawerebis gakeTebaSi:<br />

jgufi qveyana/profesia/eTn. jgufi stereotipebi crurwmenebi SeniSvnebi<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

28


Tavi 1. pirovnuloba<br />

bolos, maswavlebeli ajamebs gakveTils da afasebs rogorc procedurul<br />

sakiTxebs, ise Sedegebs. maswavlebeli moswavleebs mokled acnobs Semdegi<br />

gakveTilis Temas.<br />

gakveTili 4<br />

stereotipebi Cem Sesaxeb!<br />

rogor vxedav sakuTar Tavs da rogor aRmiqvamen sxvebi<br />

swavlis mizani _ moswavleebi aanalizeben imas, Tu rogor aRiqvamen maT<br />

sxvebi da iReben amas, rogorc realobas.<br />

moswavleebi ukeT iazreben, rogor aRiqvamen maT da am aRqmaze uCndebaT<br />

reaqcia.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi aRweren sakuTar Tavs da danarCen moswavleebs. aRweris<br />

Sedegebs isini erTmaneTs uziareben, adareben sxvadasxva midgomas.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furceli 1.2<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ wyvilebSi muSaoba, diskusia<br />

gakveTili<br />

maswavalebeli gakveTils wina ori gakveTilis SejamebiT da moswavleTaTvis<br />

dRevandeli gakveTilis gegmis gacnobiT iwyebs.<br />

maswavlebeli axsenebs moswavleebs, rom maT erTi konkretuli biWis situaciis<br />

ganxilviT daiwyes msjeloba da Semdeg adamianTa jgufebis analizze gadavidnen.<br />

axla isini kvlav individualur midgomas daubrundebian da amjerad ganxilvis sagans<br />

Tavad moswavleebi warmoadgenen. isini Semdeg SekiTxvebs gascemen pasuxs:<br />

vin var me<br />

rogor davaxasiaTebdi Cems Tavs _ sakuTari Tavis aRqma<br />

rogor damaxasiaTebda Cemi Tanaklaseli _ sxvis mier Cemi pirovnebis aRqma<br />

TvalsaCinoebisaTvis, maswavlebels SeuZlia, es SekiTxvebi dafaze an flipCartze<br />

daweros. aseve, maswavlebels SeuZlia, mokled gamokiTxos moswavleebs wina<br />

gakveTilebze aTvisebuli masala imis Sesaxeb, Tu rogor aRiqmeba adamiani sxvebisa<br />

da sakuTari Tavis mier. aseve, mas SeuZlia, Seaxsenos moswavleebs (an maT gamohkiTxos)<br />

ZiriTadi cnebebi stereotipebisa da crurwmenebis Sesaxeb.<br />

Semdeg maswavlebeli uCvenebs moswavleebs maT mierve momzadebul samuSao furclebs,<br />

romlebzec maqsis daxasiaTebaa mocemuli. es samuSao furclebi moswavleebs<br />

daexmareba, zogadad Camoayalibon adamianis maxasiaTeblebi. maswavlebeli sTxovs<br />

moswavleebs, Camoweron zedsarTavi saxelebi, romlebic adamianTa dasaxasiaTeblad<br />

SeiZleba gamoiyenebodes. am etapze maswavlebels SeuZlia, garkveuli ideebis miwodebiT<br />

daexmaros moswavleebs. magaliTad, maswavlebels SeuZlia, garkveuli kategoriebi<br />

warmoudginos maT:<br />

rogor daaxasiaTebdiT adamians, Tu:<br />

_ is karg xasiaTzea<br />

_ is cud xasiaTzea, an ganrisxebulia<br />

29


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

_ is Seni kargi megobaria<br />

_ misi garegnobis aRwera gvsurs<br />

_ misi, rogorc moswavlis, daxasiaTeba gvWirdeba<br />

_ ------<br />

am SekiTxvebze pasuxebis gacemis procesSi mTeli klasi unda CavrToT, da ara<br />

mxolod ramdenime moswavle. amis misaRwevad SeiZleba Semdegi savarjiSos 7 gamoyeneba,<br />

rac moswavleebs individualuri muSaobis saSualebas miscems: oTaxis sxvadasxva<br />

kuTxeSi unda ekidos da magidebze unda ewyos didi zomis posterebi. TiToeul<br />

posterze erT-erTi kategoria unda iyos mocemuli da iqve idos markeri. moswavleebi<br />

sxvadasxva posterTan midian da am kategoriasTan dakavSirebul zedsarTavebs<br />

posterze weren. moswavleebi unda gavafrTxiloT, rom daweramde aucilebelia, waikiTxon<br />

posterze ukve datanili zedsarTavebi da ar gaimeoron isini. Tumca moswavleebs<br />

SeuZliaT, ukve daweril zedsarTavebs SeniSvnebi an axali ideebi miuweron.<br />

savarjiSos Sedegi, daaxloebiT, ase gamoiyureba:<br />

rogor gamoiyureba adamiani,<br />

romelic karg xasiaTzea<br />

_ mxiaruli<br />

_ xumara<br />

_ gantvirTuli<br />

_ komunikabeluri<br />

_ momxibvleli<br />

_ -----<br />

_ -----<br />

savarjiSos Sejameba ar sWirdeba, radgan es aris masala Semdegi safexurisaTvis.<br />

am droisaTvis maswavlebels ukve gaazrebuli unda hqondes, Tu romeli moswavleebis<br />

dajgufeba SeiZleba wyvilebad. Semdegi etapis Tema delikaturia da mniSvnelovania,<br />

maswavlebelma moswavleebi yuradRebiT daajgufos _ aucilebelia, maswavlebeli<br />

darwmunebuli iyos, rom moswavleebs, romelTac awyvilebs, erTmaneTisadmi<br />

antipaTia ar aqvT.<br />

wyvilebi Semdeg davalebas iReben:<br />

axla vimsjelebT imaze, Tu rogor aRiqvamT sakuTar Tavs da erTmaneTs. mihyeviT<br />

Semdeg Tanmimdevrobas:<br />

_ jer marto imuSaveT;<br />

_ waikiTxeT posterebi da amoarCieT is zedsarTavebi, romlebic Tqven saukeTesod<br />

gaxasiaTebT. CamowereT es zedsarTavebi samuSao furclze;<br />

_ nusxas daumateT is zedsarTavebi, romlebic Tqven gaxasiaTebT, magram klasSi<br />

warmodgenil posterebze ar iyo datanili;<br />

_ axla amave meTodiT daaxasiaTeT Tqveni mewyvile;<br />

7 es savarjiSo `dumilis kedlis~ variantia (ix. swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb, wigni IV, axali ideebis ganviTareba demokratiuli moqalaqeobisaTvis ganaTlebasa<br />

da adamianis uflebebis Sesaxeb swavlebaSi).<br />

30


Tavi 1. pirovnuloba<br />

_ roca orive daasrulebT muSaobas, namuSevari mewyviles gauziareT. daakvirdiT,<br />

ra emTxveva da ra ewinaaRmdegeba erTmaneTs Tqvens aRwerebSi; gamoxateT<br />

Tqveni azrebi da grZnobebi am aRwerebTan dakavSirebiT:<br />

_ ra iwvevs Cems gakvirvebas<br />

_ ra momwons<br />

_ ra ar momwons<br />

_ ra mtkens guls<br />

_ SegiZliaT konkretuli magaliTebiT isaubroT Tqvens damokidebulebebze<br />

_ romeli aRwera aris (dadebiTi an uaryofiTi) stereotipi<br />

maswavleblis gadasawyvetia, Tavad Seajamebs am oTx gakveTils, Tu garkveul<br />

dros dauTmobs Semajamebel diskusias. orive SemTxvevaSi maswavlebeli aRmoaCens,<br />

rom klasSi samuSao garemo sagrZnoblad gaumjobesda. moswavleebs ganuviTardaT<br />

saintereso urTierTobebi, ufro axlos gaicnes erTmaneTi, erTmaneTis Sesaxeb bevri<br />

ram aRmoaCines da erTmaneTs gauziares gancdebi. axla maT SeuZliaT:<br />

_ ganasxvavon stereotipebi da crurwmenebi;<br />

_ ganasxvavon sakuTari Tavis aRqma sxvebis mier maTi pirovnebis aRqmisagan.<br />

moswavleebma socialuri kompetenciebi ganiviTares, rac maT yoveldRiur<br />

cxovrebaSi daexmareba, skolaSi da skolis gareT.<br />

moswavlis samuSao furceli 1.1<br />

(jgufi 1)<br />

rolebis gaTamaSeba<br />

SeTanxmdiT, vin waikiTxavs xmamaRla dRiuridan amonarids<br />

da davalebas Tqveni jgufisaTvis.<br />

SearCieT jgufis meore wevri, romelic diskusiis dros<br />

Canawerebs gaakeTebs da jgufuri muSaobis bolos msjelobis<br />

Sedegebs klasis winaSe warmoadgens.<br />

amonaridi maqsis dRiuridan:<br />

`es Cemi pirveli dRea axal klasSi. Cemi ojaxi sxva regionidan Camovida da jer<br />

kidev ucxod vgrZnob Tavs. bolo ramdenime dRis ganmavlobaSi bevri ram gadamxda da<br />

Sen, Cemo dRiuro, am ambebs gagiziareb.<br />

Cveni axali bina mdinaris pirasaa. erT-erTi Cemi klaseli biWi Cems mezoblad<br />

cxovrobs. sami dRis gadmosulebi viyaviT binaSi, roca am biWma saTevzaod wasvla<br />

SemomTavaza. me uari vuTxari, radgan Cemi ankesi jer kidev romeliRac yuTSi devs.<br />

jer xom nivTebis amolageba ar dagvisrulebia.”<br />

davalebebi:<br />

1.<br />

2.<br />

CamowereT zedsarTavebi, romlebsac maqsis Tanaklaselebi mis dasaxasiaTeblad<br />

gamoiyenebdnen;<br />

rogor fiqrobT, ras etyoda maqsis Sesaxeb misi erT-erTi klaseli meores<br />

gaiTamaSeT es scena.<br />

31


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavlis samuSao furceli 1.1<br />

(jgufi 2)<br />

rolebis gaTamaSeba<br />

SeTanxmdiT, vin waikiTxavs xmamaRla dRiuridan amonarids<br />

da davalebas Tqveni jgufisaTvis.<br />

SearCieT jgufis meore wevri, romelic diskusiis dros<br />

Canawerebs gaakeTebs da jgufuri muSaobis bolos msjelobis<br />

Sedegebs klasis winaSe warmoadgens.<br />

amonaridi maqsis dRiuridan:<br />

`Cveni skolis win didi safexburTo moedania. Zalian mixaria, radgan fexburTis<br />

TamaSi miyvars. movitane Cemi burTi da TamaSs vapirebdi. daviwye Tu ara TamaSi, skolis<br />

darajma SemaCera. is gabrazebuli Canda da mkiTxa, SemeZlo Tu ara kiTxva _ warwera<br />

yofila gakeTebuli, rom moedani droebiT daketili iyo wvimis Semdeg, raTa<br />

balaxi ar dazianebuliyo. ise Sevwuxdi, rom usityvod wavedi saxlisaken.’’<br />

davalebebi:<br />

1.<br />

2.<br />

CamowereT zedsarTavebi, romlebsac maqsis Tanaklaselebi mis dasaxasiaTeblad<br />

gamoiyenebdnen;<br />

rogor fiqrobT, ras etyoda maqsis Sesaxeb misi erT-erTi klaseli meores<br />

gaiTamaSeT es scena.<br />

moswavlis samuSao furceli 1.1<br />

(jgufi 3)<br />

rolebis gaTamaSeba<br />

SeTanxmdiT, vin waikiTxavs xmamaRla dRiuridan amonarids<br />

da davalebas Tqveni jgufisaTvis.<br />

SearCieT jgufis meore wevri, romelic diskusiis dros<br />

Canawerebs gaakeTebs da jgufuri muSaobis bolos msjelobis<br />

Sedegebs klasis winaSe warmoadgens.<br />

amonaridi maqsis dRiuridan:<br />

`Cveni binis Tavze erTi moxucebuli kaci marto cxovrobs. guSin saxlSi rom movedi,<br />

sadarbazoSi Semosasvlel karTan Sevxvdi, sayidlebidan sursaTiT datvirTuli<br />

mosuliyo. mZimed sunTqavda. mominda, davxmarebodi. gamovarTvi mZime CanTa da binamde<br />

avatanine”.<br />

davalebebi:<br />

1.<br />

2.<br />

CamowereT zedsarTavebi, romlebsac maqsis Tanaklaselebi mis dasaxasiaTeblad<br />

gamoiyenebdnen;<br />

rogor fiqrobT, ras etyoda maqsis Sesaxeb misi erT-erTi klaseli meores<br />

gaiTamaSeT es scena.<br />

32


Tavi 1. pirovnuloba<br />

damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

stereotipebi da crurwmenebi<br />

ra aris stereotipi<br />

adamianebs xSirad miakuTvneben ama Tu im jgufs, maTi kulturis, religiuri warmodgenebis,<br />

kanis feris, Tmis varcxnilobis an Cacmulobis mixedviT.<br />

jgufuri kuTvnilebis gansazRvras xSirad Tan sdevs adamianisaTvis garkveuli<br />

maxasiaTeblebis miwerac. Sedegad, konkretuli warmodgenebi ukavSirdeba adamianebis<br />

konkretul jgufs. roca es warmodgenebi imdenad gazviadebulia, rom realobas<br />

aRar Seesatyviseba, maT stereotipebs vuwodebT.<br />

stereotipebi gvxvdeba wignebSi (saskolo saxelmZRvaneloebSic ki), reklamebSi,<br />

filmebSi. stereotipia, magaliTad, afrikeli qalis gamosaxva didi tuCebiT, palmis<br />

rtoebisagan gakeTebul kabaSi.<br />

stereotipidan crurwmenamde<br />

roca adamians an adamianTa jgufs afaseben mxolod stereotipebis mixedviT, da<br />

ara, rogorc pirovnebas an pirovnebaTa jgufs, saqme gvaqvs crurwmenasTan. sxva sityvebiT,<br />

adamianze an adamianTa jgufze maTi gacnobis gareSe viqmniT warmodgenas.<br />

rogorc wesi, aseT damokidebulebebs araferi aqvT saerTo realobasTan, xSirad<br />

mtruli da uaryofiTia.<br />

`dadebiTi~ stereotipebi<br />

arsebobs dadebiTi streotipebic. magaliTad, roca amboben, rom Savkanianebi<br />

kargad darbian, saqme gvaqvs dadebiT stereotipTan. Tqven SeiZleba ifiqroT, rom<br />

araferi cudi ar aris, Tu stereotipi dadebiT warmodgenas amkvidrebs. es damokidebuleba<br />

mcdari iqneboda. ar SeiZleba adamianTa mTeli jgufi gavaerTianoT da<br />

maT yvelas erTi Tviseba mivaweroT, Tundac dadebiTi Tviseba. mizezi es simarTle<br />

ver iqneba. gana marTalia, rom yvela Savkaniani swrafad darbis<br />

riTaa sasargeblo stereotipebi<br />

crurwmenebi adamianTa cxovrebas amartivebs. Tu ucnaur adamians vxvdebiT, Tavs<br />

arc Tu ise komfortulad vgrZnobT. crurwmenebi amgvari diskomfortis miCqmalvaSi<br />

gvexmareba _ SegviZlia Tavi movaCvenoT, rom yvelaferi viciT sxvebis Sesaxeb<br />

da kiTxvebis dasma ar gvWirdeba. Sedegad, Tavidanve azrs vukargavT adamianTan<br />

Sinaarsian urTierTobas.<br />

ra Sedegebamde mivyavarT crurwmenebs<br />

crurwmenebi Seuracxmyofelia, upirveles yovlisa imitom, rom adamianisadmi<br />

usamarTlo mopyrobas gulisxmoben. crurwmenebi adamians ukargaven SesaZleblobas,<br />

aCvenos, vinaa is sinamdvileSi da risi gakeTeba SeuZlia. magaliTad, damsaqmebelma<br />

SeiZleba samsaxurSi ar aiyvanos warmoSobiT Turqi, radgan gaugonia, rom Turqebi<br />

samsaxurSi igvianeben. zogierTi avrcelebs crurwmenebs, imisda miuxedavad, rom<br />

cxovrebaSi arasodes Sexvedria adamiani, romelic am Sexedulebas Tavisi cxovrebiseuli<br />

magaliTiT daadasturebda.<br />

33


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ra SeiZleba gavakeToT crurwmenebis winaaRmdeg<br />

crurwmenebis aRmofxvra rTulia. imedis dakargva ki mainc ar Rirs, radgan adamianebi<br />

crurwmenebiT ar ibadebian. crurwmenebs adamianebi iTviseben, swavloben.<br />

Sesabamisad, SeiZleba maTi daviwyebac. sanam adamians gansji, hkiTxe, Tu ratom moiqca<br />

ase da ara _ sxvagvarad. gaiTvaliswine, rom ar gesiamovneboda, Tu Sens saqciels<br />

ise gansjidnen, rom sityvis Tqmis uflebac ar moecaT.<br />

moswavlis samuSao furceli 1.2<br />

rogor aRviqvamT sakuTar Tavs rogor aRgviqvamen sxvebi<br />

wyvilebSi muSaoba<br />

komentarebi diskusiis<br />

Semdeg:<br />

_ raze veTanxmebiT<br />

erTmaneTs;<br />

_ raze ver<br />

vTanxmdebiT;<br />

_ SeniSvnebi.<br />

rogor aRvwer Cems<br />

Tavs (sakuTari<br />

Tavis aRqma)<br />

rogor aRvwer Cems<br />

Tanaklasels (Cem<br />

mier sxva adamianis<br />

aRqma, misi werilobiTi<br />

daxasiaTeba)<br />

komentarebi diskusiis<br />

Semdeg:<br />

_ raSi veTanxmebiT<br />

erTmaneTs;<br />

_ raze ver<br />

vTanxmdebiT;<br />

_ SeniSvnebi.<br />

34


Tavi 2<br />

Tanasworoba:<br />

Tqven Cemze meti<br />

uflebebi gaqvT<br />

2.1 msgavsebebi da gansxvavebebi<br />

Tanaswori var gansxvavebuli var<br />

2.2 vesnas ambavi<br />

Cven rom es mogvsvloda, rogor moviqceodiT<br />

2.3 qalisa da mamakacis Tanasworoba<br />

rogor unda movepyroT qalebsa da mamakacebs<br />

2.4 socialuri samarTlianoba<br />

rogor unda gavarTvaT Tavi uTanasworobas


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 2. Tanasworoba:<br />

Tqven Cemze meti uflebebi gaqvT<br />

Tanasworoba yvela adamianisTvis Tanabar uflebebs gulisxmobs, miuxedavad maTi<br />

sqesis, asakis, religiis, eTnikuri warmomavlobis da a.S.<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis preambula iwyeba Semdegi sityvebiT:<br />

`adamianTa ojaxis yvela wevrisaTvis damaxasiaTebeli Rirsebis da Tanaswori da ganuyofeli<br />

uflebebis aRiareba warmoadgens Tavisuflebis, samarTlianobisa da sayovelTao mSvidobis<br />

safuZvels~. moqalaqeobis cneba mWidrodaa dakavSirebuli Tanasworobis sakiTxebTan. uTanasworoba<br />

sazogadoebaSi xels uSlis efeqtur moqalaqeobas. Sesabamisad, Tanasworobis<br />

idea samoqalaqo ganaTlebis fundamenturi principia. samoqalaqo ganaTleba swavlobs<br />

Tanasworobis sakiTxebs da sasicocxlo Zalas aZlevs adamianebs, raTa es ukanasknelni<br />

diskriminaciis sxvadasxva formis winaaRmdeg gamovidnen. 8<br />

mravalferovneba gulisxmobs TanagrZnobis CarCoebs miRma gasvlas da gansxvavebebis<br />

realur dafasebas. mravalferovnebis idea mniSvnelovania pluralizmisa da<br />

multikulturalizmisaTvis. mravalferovneba demokratiuli moqalaqeobisaTvis<br />

ganaTlebis qvakuTxedia, rac imas gulisxmobs, rom demokratiuli moqalaqeobisaTvis<br />

ganaTleba unda ewinaaRmdegebodes yovelgvar stereotips. sazogadoeba mzad<br />

unda iyos, aRiaros da xeli Seuwyos mravalferovnebis yovelgvar gamoxatulebas<br />

adgilobriv, erovnul, regionul da saerTaSoriso doneebze. 9<br />

solidaroba adamianTa unaria, gascdnen sakuTar sivrces da aRiaron/daicvan<br />

sxvaTa uflebebi. es aris demokratiuli moqalaqeobisaTvis ganaTlebis ZiriTadi<br />

mizani, ramdenadac is aZlevs adamianebs codnas, unarebsa da Rirebulebebs, romlebic<br />

aucilebelia sazogadoebaSi cxovrebisaTvis. solidaroba ukavSirdeba qmedebas,<br />

Tumca qmedebasTan erTad garkveul damokidebulebebsac gulisxmobs. 10<br />

crurwmenasTan gvaqvs saqme, roca adamians an adamianTa jgufs vafasebT zedapirulad,<br />

arasruli informaciis safuZvelze. crurwmenebi SeiZleba iyos dadebiTi an uaryofiTi;<br />

maT socializaciis procesSi viTvisebT. rTulia crurwmenebis Secvla an aRmofxvra.<br />

Sesabamisad, mniSvnelovania crurwmenebis identifikaciis unaris ganviTareba.<br />

diskriminacia SeiZleba iyos pirdapiri da iribi. pirdapiri disriminaciaa, roca,<br />

magaliTad, dasaqmebis samsaxuri boSis ganacxads ar ibarebs, an roca binas ar aqiraveben<br />

imigrantebze. iribi diskriminacia ukavSirdeba garkveul politikas, kriteriumebs<br />

an zomebs, romlebic, erTi SexedviT, neitraluria, Tumca amoqmedebisTanave<br />

defaqto barierebs uqmnis adamianTa garkveul jgufebs. magaliTad, simaRlis<br />

minimaluri moTxovnebi maTTvis, visac mexanZreoba surs (aseT kriteriums SeiZleba<br />

emsxverplos araerTi qalis ganacxadi). sxva magaliTi iqneboda Tavsafriani qalbatonebis<br />

ardaSveba samTavrobo struqturebsa da skolebSi. 11<br />

termini „genderi~ aRniSnavs qalebisa da mamakacebis socialurad konstruirebul<br />

rolebs, romlebic maT sqesobrivi niSnis mixedviT miewerebaT. amdenad, genderuli<br />

rolebi damokidebulia konkretul socio-ekonomikur, politikur da kulturologiur<br />

konteqstze da ganicdis sxvadasxva faqtoris gavlenas rasis, eTnikurobis,<br />

klasis, seqsualuri orientaciisa da asakis mixedviT. genderuli rolebi farTod<br />

gansxvavdeba TiToeuli kulturis farglebSi da kulturebs Soris. pirovnebis bi-<br />

8 wignidan `swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis: sityvaTa ganmarteba~, karen o’Sea, evrosabWo<br />

(2003), gv. 29<br />

9 igive<br />

10 igive<br />

11 igive<br />

36


Tavi 2. Tanasworoba<br />

ologiuri sqesisgan gansxvavebiT, genderuli rolebi SeiZleba Seicvalos. 12<br />

adamianis socialuri da ekonomikuri uflebebi ukavSirdeba im pirobebs, romlebic<br />

aucilebelia pirovnebis sruli ganviTarebisa da saTanado standartis sacxovrebeli pirobebis<br />

misaRwevad da SesanarCuneblad. am uflebebs adamianis uflebaTa `meore Taobis~<br />

saxeliT moixsenieben; maTi cxovrebaSi gatareba sakmaod rTulia, radgan maTi dacva arsebuli<br />

resursebis odenobas ukavSirdeba. `meore Taobis~ uflebebi, aseve, moicavs: muSaobis<br />

uflebas, ganaTlebis uflebas, dasvenebis uflebas, saTanado standartis mixedviT<br />

cxovrebis uflebas. es uflebebi Camoyalibebulia ekonomikuri da socialuri uflebebis<br />

saerTaSoriso konvenciaSi, romelic gaeros asambleam 1966 wels miiRo. 13<br />

roca socialur samarTlianobaze vsaubrobT, gansxvavebul mosazrebebsa da<br />

damokidebulebebs vawydebiT. es mosazrebebi da damokidebulebebi sam farTo kategoriad<br />

SeiZleba davajgufoT:<br />

_ darvinistebi Tvlian, rom adamiani pasuxismgebelia sakuTar problemebze da<br />

Tavad unda eZebos gamosavali; isini miiCneven, rom adamianebs wamaxalisebeli<br />

sWirdebaT, raTa ufro gulmodgined miudgnen problemebis gamosavlis Ziebas.<br />

darvinistebi socialuri politikis sakiTxebs arc ganixilaven.<br />

_ TanagrZnobiT gamsWvalulni sibralulis grZnobas amJRavneben gaWirvebulTa<br />

da tanjulTa mimarT da surT maTi tkivilis Semsubuqeba; maTTvis socialuri<br />

da politikuri uflebebi ufro politikis sasurveli mimarTulebebia, vidre<br />

adamianis uflebaTa nawili. aseTi damokidebuleba meurveobis SemTxvevebs<br />

ukavSirdeba _ roca SeZlebuli fenis warmomadgeneli meurveobs gaWirvebuls.<br />

_ samarTlianobis maZiebelni adamianTa arasamarTliani mopyrobis sakiTxiT interesdebian,<br />

rac maTTvis mTavrobis araswor politikas ukavSirdeba; isini<br />

Tvlian, rom gamosavali politikuri da ekonomikuri sistemis cvlilebaa, rac<br />

adamianebs siRaribisagan ixsnida. 14<br />

Tavi 2. Tanasworoba:<br />

Tqven Cemze meti uflebebi gaqvT<br />

moswavleTa<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala CarTulobis<br />

forma<br />

gakveTili 1:<br />

msgavsebebi<br />

da<br />

gansxvavebebi<br />

moswavleebs<br />

SeuZliaT adamianTa<br />

Tanasworobisa da<br />

maTi gansxvavebulobis<br />

principebis<br />

axsna.<br />

moswavleebi<br />

aanalizeben<br />

Tanasworobasa da<br />

gansxvavebulobas.<br />

moswavleebi xedaven<br />

msgavsebebsa<br />

da gansxvavebebs<br />

adamianebs Soris.<br />

moswavleebi ganixilaven,<br />

Tu ra<br />

Sedegebi mohyveba<br />

gansxvavebulobas.<br />

individualuri<br />

muSaobisaTvis gankuTvnili<br />

rveulebi<br />

an furclebi,<br />

kalmebi.<br />

Tu maswavlebeli<br />

jgufur muSaobas<br />

airCevs, saWiro<br />

iqneba didi zomis<br />

furclebi da<br />

markerebi.<br />

individualuri<br />

an mcire<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

12 wignidan `swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis: sityvaTa ganmarteba~, karen o’Sea, evrosabWo<br />

(2003), gv. 29<br />

13 igive<br />

14 `movaleobebi da sazRvrebi. adamianis uflebebi da globaluri socialuri samarTlianoba~, adamianis<br />

uflebaTa politikis saerTaSoriso sabWo.<br />

37


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavleTa<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala CarTulobis<br />

forma<br />

gakveTili 2:<br />

vesnas ambavi<br />

gakveTili 3:<br />

qalisa da<br />

mamakacis<br />

Tanasworoba<br />

gakveTili 4:<br />

socialuri<br />

samar-<br />

Tlianoba<br />

moswavleebi iazreben,<br />

rom sazogadoebaSi<br />

arsebobs<br />

crurwmenebi da<br />

diskriminacia.<br />

moswavleebs esmiT<br />

diskriminaciis<br />

msxverplTa mdgomareoba<br />

da maTi<br />

Sexedulebebi.<br />

moswavleebs<br />

SeuZliaT diskriminaciis<br />

SemTxvevebze<br />

reagireba.<br />

moswavleebi iazreben,<br />

rom sazogadoebaSi<br />

gvxvdeba<br />

genderul sakiTxebTan<br />

dakavSirebuli<br />

diskriminaciis<br />

SemTxvevebi.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

diskriminaciis<br />

konkretul<br />

SemTxvevas da<br />

adareben mas saku-<br />

Tar qveyanaSi arsebul<br />

mdgomareobas.<br />

moswavleebi iazreben<br />

qalebisadmi<br />

mopyrobis sakiTxebs,<br />

piradi da sazogadoebis<br />

mxridan<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

distribuciuli<br />

samarTlianobis<br />

sakiTxebs.<br />

moswavleebi mTel<br />

Tavs ajameben.<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 2.1<br />

(aucilebeli ar<br />

aris)<br />

moswavlis<br />

samuSao furcel<br />

2.2-dan erTi<br />

ambis amonaridi<br />

TiToeuli jgufisaTvis.<br />

jgufi<br />

SeiZleba<br />

Sedgebodes 4-5<br />

moswavlisagan.<br />

moswavlis samuSao<br />

furcel 2.3-is<br />

aslebi, romelic<br />

nawilebad iqneba<br />

dayofili moswavleTa<br />

TiToeuli<br />

wyvilisaTvis<br />

(aucilebeli ar<br />

aris).<br />

jgufuri<br />

muSaoba<br />

teqstze.<br />

patara<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba,<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

gakveTili 1<br />

msgavsebebi da gansxvavebebi<br />

Tanaswori var gansxvavebuli var<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT adamianTa Tanasworobisa da maTi gansxvavebulobis<br />

principebis axsna.<br />

moswavleebi aanalizeben Tanasworobasa da gansxvavebulobas.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi xedaven msgavsebebsa da gansxvavebebs adamianebs Soris.<br />

moswavleebi ganixilaven, Tu ra Sedegebi mohyveba gansxvavebulobas.<br />

saWiro masala _ individualuri muSaobisaTvis gankuTvnili rveulebi an furclebi,<br />

kalmebi.<br />

Tu maswavlebeli jgufur muSaobas airCevs, saWiro iqneba didi zomis furclebi da<br />

markerebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ individualuri an mcire jgufebSi muSaoba. diskusia.<br />

38


Tavi 2. Tanasworoba<br />

gakveTili<br />

moswavleebi 4-5 kacian jgufebs qmnian. TiToeul jgufs sWirdeba furceli da<br />

kalami.<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom dasvams SekiTxvebs, romlebzec maT unda<br />

upasuxon `ki~ an `ara~. moswavleebma furcelze horizontalurad unda daweron<br />

asoebi anidan sanis CaTvliT da asoebis qveS sakmarisi adgili datovon. maswavlebels<br />

SeuZlia igive gaakeTos dafaze.<br />

maswavlebeli TiToeuli jgufidan erT moswavles sTxovs, dafaze Camoweros pasuxebi<br />

pirvel nusxaSi mocemul SekiTxvebze. danarCenma moswavleebma unda Seadaron<br />

TavianTi pasuxebi dafaze daweril pasuxebs. aris gansxvavebebi SeiZleba am gansxvavebebis<br />

Sejameba<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gascen pasuxebi SekiTxvebs meore nusxidan.<br />

yoveli jgufidan erTi moswavle pasuxebs dafaze wers da danarCenebi adaremagaliTi<br />

kiTxvebi: a, b, g, d, e, v, z, T, i ...<br />

pasuxebi: 10101 ....<br />

maswavlebeli iwyebs im SekiTxvebis dasmas anidan sanamde, romlebic SekiTxvebis<br />

pirvel nusxaSia warmodgenili. moswavleebi TiToeul SekiTxvas dadebiT (1) an<br />

uaryofiT (0) pasuxs scemen. maswavlebeli moswavleebs uxsnis, rom im SemTxvevaSic<br />

ki, Tu maT eeWvebaT pasuxis siswore, aucilebelia, erT-erTi (ufro savaraudo pasuxi)<br />

Semoxazon.<br />

SekiTxvebis nusxa 1 SekiTxvebis nusxa 2<br />

a. qali xarT<br />

b. namyofi xarT erTze met ucxo qveyanaSi<br />

g. giyvarT sporti<br />

d. ukravT musikalur instrumentze<br />

e. yavisferi Tvalebi gaqvT<br />

v. Tqveni orive bebia cocxalia<br />

z. atarebT saTvaleebs<br />

T. giyvarT qalaqgareT gasvla<br />

i. wynari adamiani xarT<br />

k. saSualoze maRali xarT<br />

l. naRvliani adamiani xarT<br />

m. advilad civdebiT<br />

n. giyvarT mogzauroba<br />

o. giyvarT silamazis salonSi siaruli<br />

p. giyvarT kompiuterTan muSaoba<br />

J. geSiniaT simaRlis<br />

r. yavisferi girCevniaT Tu lurji<br />

s. giyvarT xatva<br />

a. yovelTvis bednierad grZnobT Tavs<br />

b. TiTebze frCxilebi gaqvT<br />

g. SegiZliaT Tundac mcireodeni azrovneba<br />

d. dedam gSobaT<br />

e. SegiZliaT frena, rogorc Cits, damatebi-<br />

Ti mowyobilobis gareSe<br />

v. SegiZliaT arseboba siTxis miRebis gareSe<br />

z. sunTqavT<br />

T. mudmivad wylis qveS cxovrobT<br />

i. gaqvT grZnobebi<br />

k. Tqveni sisxli mwvanea<br />

l. odesme waqceulxarT<br />

m. kedelSi gaxedva SegiZliaT<br />

n. sxvebTan komunikacia SegiZliaT<br />

o. giyvarT kargi amindi<br />

p. amjobinebdiT, rom adamianebTan ar gqondeT<br />

saqme<br />

J. ena gaqvT<br />

r. SegiZliaT wylis zedapirze siaruli (rogorc<br />

zogierT mwers)<br />

s. iRlebiT xandaxan<br />

39


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ben TavianT pasuxebs dafaze dawerils. am SemTxvevaSi gansxvavebebi pasuxebs Soris<br />

TiTqmis ar fiqsirdeba. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, CamoTvalon kidev ramdenime<br />

SekiTxva, romlebzec moswavleebs, maswavleblis molodiniT, msgavsi pasuxebi<br />

eqnebaT.<br />

am savarjiSos ganvrcobis mizniT, maswavlebels SeuZlia, daurigos jgufebs<br />

didi zomis furclebi, markerebi da sTxovos, Camoweron:<br />

a. sami iseTi magaliTi, roca sxva adamianebTan msgavseba misasalmebelia.<br />

b. sami iseTi magaliTi, roca sxva adamianebisagan gansxvavebuloba misasalmebelia.<br />

amocanis gaadvilebis mizniT, maswavlebels SeuZlia, moswavleebs warmoudginos<br />

azrovnebis Semdegi CarCo:<br />

situacia, roca msgavseba misasalmebelia<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

ratom<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

situacia, roca gansxvaveba misasalmebelia<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

ratom<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

Semdeg maswavlebeli sTxovs jgufebs, moifiqron sami iseTi situacia, roca gansxvavebuloba<br />

arasasiamovnoa. am SemTxvevaSic moswavleebs uwevT argumentebis moSvelieba.<br />

situacia, roca gansxvavebuloba<br />

arasasiamovnoa<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

ratom<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

maswavlebeli ekiTxeba moswavleebs, Tu romeli jgufis `gansxvavebul~ adamianebs<br />

eqcevian xolme cudad da vin eqceva maT cudad.<br />

adamianTa jgufebi, visac cudad eqcevian<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

vin eqceva maT cudad<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

maswavlebeli sTxovs TiToeul jgufs, warmoadginon pasuxebi. klasi ganixilavs,<br />

Tu adamianis uflebaTa ra darRvevebTan gvaqvs saqme TiToeul SemTxvevaSi. am mizniT<br />

jgufebs vurigebT moswavlis samuSao furcel 5.2-s: adamianis uflebaTa nusxa.<br />

40


Tavi 2. Tanasworoba<br />

gakveTili 2<br />

vesnas ambavi<br />

Cven rom es mogvsvloda, rogor moviqceodiT<br />

swavlis mizani _ moswavleebi iazreben, rom sazogadoebaSi arsebobs crurwmenebi da<br />

diskriminacia.<br />

moswavleebs esmiT diskriminaciis msxverplTa mdgomareoba da maTi Sexedulebebi.<br />

moswavleebs SeuZliaT diskriminaciis SemTxvevebze reagireba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven diskriminaciis konkretul SemTxvevas da<br />

adareben mas sakuTar qveyanaSi arsebul mdgomareobas.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furceli 2.1 (SekiTxvebiT) TiToeuli moswavlisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba teqstze.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

diskriminacia sazogadoebrivi qcevis farTod gavrcelebuli formaa. diskriminacias<br />

mxolod mmarTveli organoebi ar axorcieleben; bevri sxva struqtura da adamiania<br />

CarTuli diskriminaciaSi. gakveTilis realobaSi momxdari ambiT dawyeba saSualebas miscems<br />

moswavleebs, gaaanalizon TavianTi qceva.<br />

gakveTili<br />

maswavlebels SeuZlia, xmamaRla waukiTxos moswavleebs samuSao furcel 2.1-Si<br />

mocemuli ambavi, an daurigos maT samuSao furclebi da sTxovos, Tavad waikiTxon.<br />

vesnas ambavi<br />

vesna boSa qalia, romelic Tavis ambavs hyveba:<br />

`tansacmlis maRaziis vitrinaSi SevniSne gancxadeba imis Taobaze, rom maRaziaSi gamyidveli<br />

sWirdebodaT. isini 18-dan 23 wlamde axalgazrdas eZebdnen. me Sevedi maRaziaSi da<br />

menejers gamyidvelis poziciasTan dakavSirebiT davelapa rake; man mTxova, or dReSi mivsuliyavi,<br />

radgan ganacxadebebis Semosvlas kidev elodebodnen.<br />

me orjer mivbrundi da orivejer analogiuri pasuxiT gamomistumres. erTi kvira gavida.<br />

kvlav mivedi maRaziaSi. fanjaraze kvlav gamokruli iyo gancxadeba. menejeri Zalian<br />

dakavebuli iyo da ver damelaparaka. maRaziaSi miTxres, rom gam yidveli ukve aeyvanaT.<br />

Zalian guldawyvetili gamovedi maRaziidan. Cems megobars, romelic ar aris boSa,<br />

vTxove, Sesuliyo maRaziaSi da vakansiis Sesaxeb ekiTxa. man Cemi Txovna Seasrula. Cemi megobari<br />

orSabaTs gasaubrebaze daibares.~<br />

mas Semdeg, rac yvela moswavle moismens/waikiTxavs vesnas ambavs, maswavlebeli<br />

sTxovs maT, 4-5 kacian jgufebad daiyon da ganixilon Semdegi SekiTxvebi (samuSao<br />

furcel 2.1-ze es SekiTxvebi mocemulia. Tu maswavlebelma moswavleebs vesnas ambavi<br />

waukiTxa, maSin am SekiTxvebis Camowera mouwevs dafaze an flipCartze).<br />

1.<br />

2.<br />

rogor igrZnobdiT Tavs vesnas ambavi Tqven rom gadagxdenodaT ra reaqcia<br />

geqnebodaT, roca Tqveni megobari getyodaT, rom is interviuze miiwvies<br />

rogor fiqrobT, ratom moiqca maRaziis menejeri ase TvliT, rom diskriminaciasTan<br />

gvaqvs saqme daasabuTeT Tqveni mosazreba.<br />

41


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

3.<br />

4.<br />

ra SeeZlo moemoqmeda vesnas xelewifeboda situaciis Secvla sxvebs rogor<br />

unda aRmoeCinaT daxmareba vesnasTvis<br />

TvliT, rom kanonis moSvelieba situacias moagvarebda ra unda eweros kanonSi,<br />

romelic aseT situacias SeiZleba miesadagos<br />

5. aseTi SemTxveva Tqvens qveyanaSic SeiZleba moxdes romeli sazogadoebrivi<br />

jgufi iqneba safrTxeSi<br />

maswavlebeli moswavleebisagan pirvelad pasuxebs iTxovs. maswavlebels SeuZlia,<br />

TiTo an ramdenime SekiTxva dausvas yvela jgufs cal-calke.<br />

Semdeg maswavlebeli eubneba moswavleebs, rom vesnas ambavi simarTlea da es<br />

SemTxveva, daaxloebiT, aTi wlis win moxda. rodesac maRaziis menejers axsna-ganmarteba<br />

mosTxoves, misi pasuxi SemdegSi mdgomareobda:<br />

menejeris pasuxi:<br />

`me CavTvale, rom vesnas am maRaziaSi muSaoba gauWirdeboda, radgan maRaziisagan Sors<br />

cxovrobs da yoveldRiurad didi manZilis gavla dasWirdeboda. yovel dRe 8 milis gamovla<br />

da ori avtobusis Secvla mouwevda. rTulia maRaziis gaZRola, roca TanamSromlebi<br />

igvianeben. Sesabamisad, upiratesobas mivaniWebdi aplikants, romelic axlos cxovrobs.<br />

pirovneba, vinc gamyidvalis Tanamdebobaze aviyvane, am kriteriums akmayofilebda.~<br />

maswavlebeli moswavleebs ukiTxavs adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-<br />

14 muxls: `am konvenciaSi mocemul uflebaTa da TavisuflebaTa gamoyeneba uzrunvelyofili<br />

iqneba yvelasaTvis, nebismier safuZvelze diskriminaciis gareSe, iseTze,<br />

rogoricaa sqesi, rasa, kanis feri, ena, religia, politika Tu rwmena, erovnuli Tu<br />

socialuri warmoSoba, kavSiri erovnul umciresobasTan, qoneba, dabadebis adgili<br />

Tu sxva statusi~. Semdeg ki ukiTxavs adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis<br />

me-2 muxls: `am deklaraciiT gamocxadebuli yvela ufleba da yvela Tavisufleba<br />

miniWebuli unda hqondes yovel adamians, ganurCevlad raime gansxvavebis, saxel dobr,<br />

rasis, kanis feris, sqesis, enis, religiis, politikuri Tu sxva rwmenis, erovnuli Tu<br />

socialuri warmomavlobis, qonebrivi, wodebrivi Tu sxva mdgomareobisa.~<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, es amonaridebi vesnas ambavTan daakavSiron.<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli moswavleebs vesnas ambis realur dasasruls umxels:<br />

vesnas ambis dasasruli<br />

`vesnam iCivla specialur evropul sasamarTloSi, romelic diskriminaciis SemTxvevebs<br />

ganixilavs. sasamarTlom daaskvna, rom es iyo diskriminaciis SemTxveva, radgan aplikantebi,<br />

romlebic maRaziidan moSorebiT cxovrobdnen, interviuze daibares, vesna ki _ ara.<br />

gogona, romelic gamyidvelad aiyvanes, iyo 16 wlis, TeTrkaniani da maRaziidan imave man-<br />

ZiliT iyo daSorebuli misi sacxovrebeli, rogorc vesnasi. sasamarTlos ganCinebis safuZvelze,<br />

maRazias vesnasTvis materialuri kompensaciis gadaxda mouwia.~<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, moamzadon werili maRaziis menejeris, an<br />

qalaqis meris saxelze. es werili moswavleebis pirovnul damokidebulebasac unda<br />

asaxavdes da adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos poziciasac. werilebis<br />

ganxilva SeiZleba moewyos saklaso mecadineobebis Semdeg.<br />

42


Tavi 2. Tanasworoba<br />

gakveTili 3<br />

qalisa da mamakacis Tanasworoba<br />

rogor unda movepyroT qalebsa da mamakacebs<br />

swavlis mizani _ mosawvleebi acnobiereben genderuli diskriminaciis fenomens. moswavleebs<br />

esmiT genderuli diskriminaciis msxverplTa mdgomareoba. moswavleebs SeuZliaT<br />

diskriminaciis SemTxvevebze reagireba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi iazreben qalebisadmi mopyrobis sakiTxebs, maTi piradi<br />

da sazogadoebis mxridan.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furcel 2.2-dan erTi ambis amonaridi TiToeuli jgufisaTvis.<br />

didi zomis furceli da markeri TiToeuli jgufisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ patara jgufebSi muSaoba. dikusia da prezentaciebi.<br />

informacia<br />

didi gzaa gasavleli im dRemde, roca qalebsa da mamakacebs kanoni da cxovreba<br />

Tanasworad moepyroba. genderuli uTanasworobis SemTxvevebs yoveldRiurad vxedavT<br />

skolaSi, saxlsa da samsaxurSi, rac zrdis Cvens survils, ukeTesad gaviazroT es sakiTxi.<br />

winamdebare gakveTili gvTavazobs, SemovitanoT cvlilebebi Cvens yoveldRiur saskolo<br />

da saklaso cxovrebaSi.<br />

gakveTili<br />

moswavleebs vyofT 4-5 kacian jgufebad; maT vurigebT TiTo ambavs moswavlis<br />

samuSao furcel 2.2-dan. roca moswavleebi waikiTxaven ambavs, maT unda ganixilon<br />

SekiTxvebi, romlebic teqsts Tan erTvis.<br />

Semdeg maswavlebeli TiToeul ambavTan dakavSirebul diskusias uZRveba. diskusia<br />

iwyeba imiT, rom jgufidan erTi moswavle mokled hyveba ambavs da ayalibebs<br />

jgufis pasuxebs SekiTxvebze.<br />

roca TiToeuli jgufi pasuxebs warmoadgens, maswavlebeli sTxovs moswavleebs,<br />

waikiTxon, rac dafazea dawerili da moiyvanon or-ori magaliTi, sqesobriv da genderul<br />

gansxvavebebTan dakavSirebiT. magaliTebis moyvana aucilebelia, raTa yvela<br />

moswavlem kargad gaiazros es gansxvavebebi.<br />

sqesi<br />

biologiurad gansazRvruli<br />

statikuri, ar icvleba<br />

`sqesi ukavSirdeba qalisa da mamakacis<br />

bunebrivad ganmasxvavebel biologiur<br />

maxasiaTeblebs~.<br />

genderi<br />

socialurad gansazRvruli<br />

dinamikuri, cvlas eqvemdebareba<br />

`genderi qalsa da mamakacs Soris<br />

arsebul socialur, da ara biologiur,<br />

gansxvavebebTan dakavSirebuli cnebaa.<br />

genderis gageba icvleba da gansxvavdeba<br />

istoriuli, kulturuli, tradiciuli,<br />

geografiuli, religiuri, socialuri da<br />

ekonomikuri faqtorebis mixedviT~.<br />

mowavleebs jgufebSi vurigebT didi zomis furclebsa da markerebs. isini iwyeben<br />

imis ganxilvas, Tu ramdenad uwyobs maTi skola xels genderul Tanasworobas.<br />

Tu moswavleebi daaskvian, rom skola genderul Tanasworobas xels uwyobs, mouwevT<br />

43


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

5 magaliTis moyvana am mosazrebis dasadastureblad. Tu pasuxi uaryofiTia, moswavleebma<br />

unda Camoayalibon 5 SesaZlo nabiji, rac skolaSi genderuli Tanasworobis<br />

damkvirdebas Seuwyobda xels.<br />

TiToeuli jgufi klasis winaSe warmoadgens Tavis Sedegebs.<br />

Tu maswavlebels survili aqvs, es samuSao proeqtad aqcios, mas SeuZlia, sTxovos<br />

moswavleebs, SearCion ramdenime idea, romelic skolaSi genderuli Tanasworobis<br />

damkvidrebas Seuwyobda xels. moswavleebma am ideebis sisruleSi moyvanis gegma<br />

unda SeimuSaon. gegma unda moicavdes saboloo mizans, nabijebs saboloo miznisaken,<br />

pasuxismgebel pirebsa da drois CarCoebs.<br />

gegmis nimuSi<br />

saboloo mizani:......................................................................................................................................................................<br />

ra unda gakeTdes vin gaakeTebs rodisTvis<br />

gakveTili 4<br />

socialuri samarTlianoba<br />

rogor unda gavarTvaT Tavi uTanasworobas<br />

swavlis mizani _ moswavleebi iazreben, rom sazogadoebaSi gvxvdeba genderul sakiTxebTan<br />

dakavSirebuli diskriminaciis SemTxvevebi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven distribuciuli samarTlianobis sakiTxebs.<br />

moswavleebi imeoreben bolo gakveTilebze ganxilul masalas.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furcel 2.3-is aslebi, romelic nawilebad iqneba dayofili<br />

moswavleTa TiToeuli wyvilisaTvis (aucilebeli ar aris).<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ muSaoba teqstze, wyvilebSi muSaoba, kritikuli azrovneba.<br />

informacia:<br />

Cvens sazogadoebaSi ar arsebobs Tanxmoba imaze, Tu ra aris socialuri samarTlianoba.<br />

am gakveTilSi warmodgenili ambavi daexmareba moswavleebs, gaiazron, ramdenad rTuli da<br />

mravalmxrivia es sakiTxi da ra unda iyos socialuri samarTlianobis ZiriTadi principebi.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs gakveTilis gegmas acnobs: moswavleebisaTvis moTxrobis<br />

darigebis Semdeg, isini mis kiTxvas iwyeben. TiToeuli nawilis wakiTxvis Semdeg<br />

moswavleebi diskusias gamarTaven. maswavlebels SeuZlia moswavleebs teqsti Tavad<br />

waukiTxos.<br />

44


Tavi 2. Tanasworoba<br />

maswavlebeli moswavleebs wyvilebad hyofs da TiToeul wyvils urigebs moswavlis<br />

samuSao furcel 2.3-is pirvel nawils. maswavlebels SeuZlia, waukiTxos is<br />

moswavleebs, romelime moswavles sTxovos wakiTxva, an moswavleebs misces ramdenime<br />

wuTi, raTa isini Tavad gaecnon teqsts.<br />

moTxroba: I nawili<br />

`daaxloebiT erTi saaTi gavida gangaSis pirvel zarsa da gem `dedofal medis~<br />

CaZirvas Soris. Sesabamisad, mgzavrebs hqondaT garkveuli dro, raTa organizebulad<br />

Camsxdariyvnen samaSvelo navebSi. Zlieri qaris gamo, gemi Seejaxa navTobtankers, ramac<br />

gemis CaZirva gamoiwvia.<br />

daaxloebiT 12 saaTis Semdeg, samaSvelo navebi patara kunZuls miuaxlovdnen. am kun-<br />

Zuls ovaluri forma hqonda - 1.5 km sigrZis da 700 metramde siganis; nawilobriv dafaruli<br />

iyo tyiT. axlomaxlos sxva kunZuli ar Canda. am mzian kunZulze aravin cxovrobda,<br />

riSalonebis ojaxis garda, romlebic SemaRlebul adgilas, Zvirfas vilaSi saxlobdnen<br />

da mTel kunZuls flobdnen.<br />

es ojaxi kunZulze ramdenime wlis win dasaxlda da TiTqmis ar ekontaqteboda danarCen<br />

samyaros; maT ise hqondaT awyobili cxovreba, rom yovelTviurad iRebden saWiro sakvebs,<br />

sawvavs da sxva nivTebs. es yvelaferi maTTan, kunZulze SekveTiT mohqondaT. riSalonebs<br />

Zalian kargad hqondaT organizebuli yvelaferi: isini Tavad awarmobdnen eleqtroenergias,<br />

SeeZloT sakmarisi sakvebi da sasmeli SeekveTaT da komfortuli cxovrebisaTvis<br />

yvela aucilebeli piroba hqondaT Seqmnili. am kunZulis mepatrone warsulSi Zalian warmatebuli<br />

biznesmeni iyo; sagadasaxado problemebis gamo, mas imedi gaucruvda amqveyniur<br />

cxovrebaze da gadawyvita, garideboda yoveldRiurobas.<br />

kunZulis mepatronem SeniSna, rom xalxiT savse samaSvelo navebi mis kunZuls miuaxlovdnen<br />

da gamovida xalxTan”.<br />

maswavlebeli moswavleebs pirvel SekiTxvas usvams: aqvs Tu ara am kunZulis<br />

patrons moraluri valdebuleba, rom gadarCenili xalxi Tavis kunZulze dauSvas<br />

dasaxmareblad maswavlebeli maT ukiTxavs sxvadasxva variants da TiToeul wyvils<br />

sTxovs, daeTanxmon, an uaryon es variantebi. moswavleebi wyvilebSi muSaoben da,<br />

TiToeul varinatTan dakavSirebiT, sakuTar damokidebulebas iniSnaven. es variantebia:<br />

a. kunZulis mepatrones SeuZlia, ar dauSvas es adamianebi Tavis kunZulze;<br />

b. kunZulis mepatrones SeuZlia, ar dauSvas es adamianebi Tavis kunZulze, radgan<br />

mas mouwevs am xalxis gamokveba;<br />

g. kunZulis mepatrones SeuZlia, ar dauSvas Tavis kunZulze isini, vinc verafers<br />

gadauxdis mas (fuliT, ZvirfaseulobiT, an sakuTari SromiT);<br />

d. kunZulis mepatronem unda misces am xalxs saSualeba, rom kunZulze darCnen,<br />

ramden xansac saWiro iqneba. gadarCenili xalxi ki moralurad valdebulia,<br />

pativi sces kunZulis mepatronis sakuTrebasa da pirad cxovrebas;<br />

e. kunZulis mepatronem gadarCenili xalxi kunZulze upirobod unda dauSvas da<br />

kunZulis TanamesakuTreebad CaTvalos.<br />

maswavlebels SeuZlia, dasvas Semdegi tipis SekiTxvebi, raTa moswavleebis damokidebuleba<br />

gansazRvros: `ramdenma Tqvenganma CaTvala, rom arCevani a aris yvelaze<br />

misaRebi~ `ramdenma airCia varianti b~ `ratom~<br />

Semdeg maswavlebli moswavleebs moTxrobis meore nawils urigebs.<br />

45


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moTxroba: II nawili<br />

`kunZulis mepatronem neba darTo dazaralebulebs, cota xniT darCeniliyvnen kun-<br />

Zulze; is moeloda, rom gadarCenili xalxi sakuTari saWmlisa da maTi momsaxurebis fuls<br />

gadaixdida. manam, sanam xalxs gemidan wamoRebuli saWmeli hqonda, kunZulis mepatrone<br />

sakuTar saWmels ar hyidda.<br />

sul 13 adamiani gadarCa; maT Soris iyvnen: viqtori da misi orsuli meuRle ori bavSviT<br />

(7 da 3 wlis); joni, qeiTi, leo da alfredi _ 4 axalgazrda megobari _ Zlierni, janmrTelni<br />

da moxrxebulni, romlebic manamde maT mierve mowyobil saxlSi erTad cxovrobdnen;<br />

64 wlis abramoviCi, mdidari ZvirfaseulobiT movaWre; es ukanaskneli gaxldaT<br />

jgufis yvelaze mxcovani wevri, mas ar hyavda naTesavebi da megobrebi. abramoviCs Tan<br />

hqonda oqros beWdebis, briliantebis da sxva Zvirfasi Tvlebis mTeli koleqcia; marias,<br />

iurists, romelic universitetSi naxevar ganakveTze muSaobda, awuxebda marcxena fexi<br />

da Zlivs dadioda; marias Tan axlda maqsi, misi asistenti universitetSi. maria da maqsi,<br />

penitencialuri samarTlis specialistebi, erTad miemgzavrebodnen aSS-Si, raTa konferenciaze<br />

erToblivi prezentaciagaekeTebinaT; marko da misi megobari gogona viki ki<br />

gemis ekipaJis gadarCenili wevrebi iyvnen, romlebmac gemidan wamoiRes sxvadasxva sakvebi,<br />

cximi da WurWeli.<br />

yvela gadarCenils cotaodeni fuli hqonda Tan. gansakuTrebiT bevri fuli hqonda<br />

markos, romelmac es fuli erT-erTi binidan moipara im bolo portSi, sadac gemi CaZirvamde<br />

SeCerda.<br />

kunZulze, zRvispiras, patara zomis nagebobaSi, erTaderTi oTaxi iyo, romelSic 2-3<br />

adamiani Tu daeteoda.~<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gadawyviton, Tu vin unda gamoiyenos es<br />

TavSesafari. dasaxmareblad maswavlebeli ukiTxavs sxvadasxva variants da sTxovs<br />

TiToeul wyvils, daeTanxmon, an uaryon es variantebi. moswavleebi wyvilebSi muSaoben<br />

da, TiToeul variantTan dakavSirebiT, sakuTar damokidebulebas iniSnaven. es<br />

variantebia:<br />

a. orsuli qali da misi bavSvebi;<br />

b. oTxi axalgazrda megobari, radgan mxolod maT SeuZliaT am TavSesafris sacxovreblad<br />

mowyoba;<br />

g. Zvirfaseulobis gamyidveli, romelsac SeuZlia safasuris gadaxda;<br />

d. marko da misi megobari gogona, im pirobiT, rom sakvebs sxvebsac gauziareben;<br />

e. iuristi, romelsac am xalxs Soris mediatoris funqciis Sesruleba SeuZlia.<br />

mas Semdeg, rac moswavleebi TavianT pasuxebs Camoayalibeben, maswavlebeli<br />

moTxrobis Semdeg nawilze gadadis.<br />

moTxroba: III nawili<br />

`gadarCenil xalxs unda moefiqrebina, ra SeiZleba moemoqmedaT, raTa marko sakvebis<br />

gaziarebaze daTanxmeboda. gasaTvaliswinebelia, rom sakvebis gaziarebiT marko sakuTari<br />

da misi megobari gogonis gadarCenis SesaZleblobas Seamcirebda~.<br />

axla ki wyvilebma unda gadawyviton, Tu vin unda miiRos sakvebi markos mier<br />

gemidan wamoRebuli maragidan. moswavleTa dasaxmareblad, maswavlebeli kiTxulobs<br />

sxvadasxva variants da TiToeul wyvils sTxovs, daeTanxmon, an uaryon es variantebi.<br />

moswavleebi wyvilebSi muSaoben da, TiToeul varinatTan dakavSirebiT, sakuTar<br />

46


Tavi 2. Tanasworoba<br />

damokidebulebas iniSnaven. es variantebia:<br />

a. markos unda mieces saSualeba, rom sakvebi TavisTvis da vikisTvis Seinaxos;<br />

b. gemidan wamoRebuli sakvebi Tanabrad unda ganawildes gadarCenil adamianebze;<br />

g. sakvebi unda darCes mas, vinc yvelaze did fuls gadaixdis (gadaxdis saSualeba,<br />

aseve, SeiZleba iyos saqoneli, an momsaxureba).<br />

mas Semdeg, rac moswavleebi TavianT pasuxebs Camoayalibeben, maswavlebeli<br />

moTxrobis bolo nawilze gadadis.<br />

moTxroba: IV nawili<br />

moswavleebi wyvilebSi ganixilaven, Tu vin SeiZleba mosTxovos sakvebi kunZulis<br />

mepatrones da rogor SeiZleba gakeTdes es.<br />

`gadarCenilebma gadawyvites, rom sakvebi unda gaiziaron yovelgvari kompensaciis gareSe;<br />

maT moralur valdebulebaze miTiTebiT aiZules marko, daeTmo mTeli sakvebi. daaxloebiT,<br />

erT kviraSi aRar darCa aranairi sakvebi. vilis mepatronisagan sakvebis moTxovna<br />

gadarCenis erTaderT gzas warmoadgenda.~<br />

moswavleTa dasaxmareblad, maswavlebeli kiTxulobs sxvadasxva variants da<br />

TiToeul wyvils sTxovs, daeTanxmon, an uaryon es variantebi. moswavleebi wyvilebSi<br />

muSaoben da, TiToeul varinatTan dakavSirebiT, sakuTar damokidebulebas<br />

iniSnaven. es variantebia:<br />

a. TiToeuli adamiani individualur molaparakebaze midis kunZulis mepatronesTan<br />

(sakvebis kompensacias gadaixdian fuliT, saqonliT an momsaxurebiT).<br />

aseT SemTxvevaSi, qalbatoni (ori bavSviT) da iuristi (asistentiT) ukiduresad<br />

mZime mdgomareobaSi aRmoCndebian;<br />

b. yvela arsebuli resursi (fuli da Zvirfaseuloba) Tanabrad unda gadanawildes gadarCenilebze,<br />

Tavdapirveli mesakuTris gaTvaliswinebis gareSe. Sesabamisad, yvela<br />

moipovebs Tanabari raodenobis sakvebs. damatebiTi sakvebis mosapoveblad ki adamians<br />

kunZulis mepatronisaTvis garkveuli samuSaoebis Sesruleba dasWirdeba;<br />

g. variati b Semdegi damatebiT: yvela muSaobs SesaZleblobebis mixedviT da sxvebs<br />

unawilebs sakuTari SromiT mopovebul sakvebs;<br />

d. ZvirfaseulobiT movaWres SeuZlia, iyidos yvelaferi, rasac kunZulis mepatrone<br />

mihyidis mas da danarCenebs sakvebiT `daexmaros~.<br />

pasuxebis mosmenis Semdeg maswavlebeli moswavleebs am moTxrobis realur<br />

cxovrebasTan misadagebaSi exmareba.<br />

msgavsi situaciebi realobaSi Tu SegxvedriaT/gagigoniaT maT Sesaxeb<br />

a..... Tqvens samezobloSi an ojaxSi<br />

b..... Tqvens qveyanaSi<br />

g..... msoflioSi<br />

im realur faqtebze dayrdnobiT, rac saWmlis, wylis, sacxovreblis da a. S.<br />

ganawilebaze gsmeniaT, ras TvliT usamarTlobad<br />

a..... Tqvens samezobloSi an ojaxSi<br />

b..... Tqvens qveyanaSi<br />

g..... msoflioSi<br />

ratom<br />

47


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTilis bolos ganxilul unda iqnas am Tavis mTavari cneba. maswavlebelma am<br />

Temas SeiZleba kidev erTi gakveTili dauTmos. maswavlebli iwyebs mokle leqciiT<br />

da moswavleebs TanasworobasTan da mravalferovnebasTan dakavSirebiT awvdis informacias;<br />

mas SeuZlia, moamzados moswavlis samuSao furceli, romelic sxvadasxva<br />

ganmartebas moicavs. Semdeg moswavleebi mcire zomis jgufebSi mimoixilaven ganvlil<br />

oTx gakveTils: ra ganixiles ra iswavles romel axal SekiTxvebze Cafiqrdnen am<br />

droisaTvis, moswavleebs, sasurvelia, hqondeT winadadebebi imasTan dakavSirebiT, Tu<br />

rogor unda aRmofxvran uTanasworobis SemTxvevebi TavianT realur cxovrebaSi.<br />

moswavlis samuSao furceli 2.1<br />

vesnas ambavi<br />

vesna boSa qalia, romelic Tavis ambavs hyveba:<br />

`tansacmlis maRaziis vitrinaSi SevniSne gancxadeba imis Taobaze, rom maRazia-<br />

Si gamyidveli sWirdebodaT. isini 18-dan 23 wlamde axalgazrdas eZebdnen. me Sevedi<br />

maRaziaSi da menejers gamyidvelis poziciasTan dakavSirebiT davelaparake; man<br />

mTxova, or dReSi mivsuliyavi, radgan ganacxadebis Semosvlas kidev elodebodnen.<br />

me orjer mivbrundi da orivejer analogiuri pasuxiT gamomistumres. erTi kvira<br />

gavida. kvlav mivedi maRaziaSi. fanjaraze kvlav gamokruli iyo gancxadeba. menejeri<br />

Zalian dakavebuli iyo da ver damelaparaka. maRaziaSi miTxres, rom gamyidveli<br />

ukve aeyvanaT.<br />

Zalian guldawyvetili gamovedi maRaziidan. Cems megobars, romelic ar aris boSa,<br />

vTxove, Sesuliyo maRaziaSi da vakansiis Sesaxeb ekiTxa. man Cemi Txovna Seasrula.<br />

Cemi megobari orSabaTs gasaubrebaze daibares.~<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

rogor igrZnobdiT Tavs vesnas ambavi rom Tqven gadagxdenodaT ra reaqcia<br />

geqnebodaT, roca Tqveni megobari getyodaT, rom is interviuze miiwvies<br />

rogor fiqrobT, ratom moiqca maRaziis menejeri ase TvliT, rom diskriminaciasTan<br />

gvaqvs saqme daasabuTeT Tqveni mosazreba.<br />

ra SeeZlo vesnas moemoqmeda xelewifeboda mas situaciis Secvla rogor<br />

unda aRmoeCinaT sxvebs daxmareba vesnasTvis<br />

TvliT, rom kanonis moSvelieba situacias moagvarebda ra unda eweros kanonSi,<br />

romelic aseT situacias SeiZleba miesadagos<br />

aseTi SemTxveva Tqvens qveyanaSic moxdeboda Tu moxdeboda, romeli sazodagoebrivi<br />

jgufi iqneboda safrTxeSi<br />

48<br />

moswavlis samuSao furceli 2.2<br />

mamakacebi da qalebi: moTxroba<br />

ambavi 1<br />

`es araerTxel momsvlia. dedaCemi Tvlis, rom sadilis Semdeg bavSvebma unda<br />

aalagon magida, WurWeli samzareuloSi gaitanon, yvelaferi darecxon, gaamSralon<br />

da karadaSi daabinaon. Cemma Zmebma, romlebic Cemze didebi iyvnen, miTxres, rom


Tavi 2. Tanasworoba<br />

es maTi saqme ar iyo da magida me unda amelagebina xolme, radgan me gogona viyavi.<br />

me iZulebuli viyavi, maT davmorCilebodi. saRamos mamas SevCivle es ambavi. mamam<br />

miTxra, rom kargia, Tu saojaxo saqmis keTebas miveCvevi, radgan es diasaxlisobisaTvis<br />

momamzadebs.~<br />

SekiTxvebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

Tqvens ojaxSi aseTi ram moxdeboda<br />

warmoidgineT, rom es gogona Tqven xarT. ras etyodiT Tqvens Zmebs ras<br />

etyodiT mamas<br />

eTanxmebiT Tu ara adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis pirvel<br />

muxls rogor SeiZleba mivusadagoT deklaraciis es muxli zemoT moyvanil<br />

ambavs<br />

`yvela adamiani ibadeba Tavisufali da Tanaswori Tavisi RirsebiTa da uflebebiT~.<br />

ambavi 2<br />

`skolis saTamaSo moedanze Cem garSemo eqvsi biWi idga. isini erTmaneTs eubnebodnen:<br />

`biWebo, es marTla gogoa xom ar Segvemowmebina~ erT-erTi maTgani am sityvebis<br />

Semdeg momiaxlovda da CemTan Sexeba scada. swored am dros saTamaSo moedanze<br />

direqtori Semovida. biWebi maSinve gaiqcnen.~<br />

SekiTxvebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

SeiZleba Tu ara, rom analogiuri SemTxveva Tqveni skolis saTamaSo moedanze<br />

moxdes moiyvaneT magaliTebi.<br />

warmoidgineT, rom es gogona Tqven xarT. ras etyodiT am biWebs<br />

warmoidgineT, rom am scenas Soridan sxva biWi xedavs. unda Caerios is ganmarteT<br />

Tqveni mosazreba. Tu Carevis momxre xarT, rogor SeZlebda es biWi<br />

Carevas<br />

Semdegi ganmartebis mixedviT, es SemTxveva `seqsualur Seuracxyofad~<br />

SeiZleba CaiTvalos<br />

`seqsualuri Seuracxyofa aris seqsualuri xasiaTis sityvieri, moqmedebiT<br />

gamoxatuli, an fsiqologiuri qmedeba, romelic adamianis Tavmoyvareobas laxavs,<br />

iwvevs SiSs, mtrul damokidebulebas. seqsualuri Seuracxyofa ukavSirdeba sawinaarmdego<br />

sqess, an sxva seqsualur orientacias da msxverplisaTvis miuRebel fizikur<br />

Tu sityvier miniSnebebs an saqciels moicavs.~<br />

ambavi 3<br />

`me, rogorc inJinerma, samSeneblo kompaniaSi teqnikuri menejeris Tanamdebobaze<br />

Sevitane ganacxadi. mimiwvies testirebaze, 24 sxva kandidatTan erTad. yvela mamakaci<br />

iyo, Cem garda. testirebis Semdeg SeirCa 5 adamiani, romelsac generalur<br />

menejerTan interviu unda hqonoda. miuxedavad imisa, rom testirebis SedegebiT<br />

me-3 adgilze movxvdi, interviuze ar mimiwvies (Cemi testirebis qulebi konfidencialurad<br />

gavige megobrisagan, romelic am kompaniis administraciaSi muSaobda).<br />

Sevecade, generalur menejers telefoniT davkavSirebodi. saubris dros vkiTxe,<br />

49


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

intervius kandidatebis SerCevisas Tu gaiTvaliswines sqesi. man miTxra, rom sqesi<br />

ar gauTvaliswinebiaT, Tumca dasZina, rom zogierT Tanamdebobaze qalebis ayvana<br />

arasasurvelia, radgan, orsulobis SemTxvevaSi, maT samsaxuris droebiT datoveba<br />

uwevT, es ki problemebs qmnis xolme. generalurma menejerma isic miTxra, rom qals<br />

am Tanamdebobaze muSaoba gauWirdeboda, radgan gundSi mxolod mamakacebi muSaobdnen.<br />

Sesabamisad, misi TqmiT, bedma gamiRima, rom ar SemarCies.~<br />

SekiTxvebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

SeiZleba aseTi raRac Tqvens regionSi arsebul kompaniaSic moxdes<br />

warmoidgineT, rom Tqven es qali xarT. ras etyodiT generalur menejers<br />

generaluri menejeris aseTi saqcieli Seesabameba Tqveni qveynis kanonmdeblobas<br />

Tu ar Seesabameba, rogor daadasturebdiT amas<br />

`samsaxurSi ayvanisas, adamianis nebismieri genderuli diskriminacia _ vakansiis<br />

ganacxadSi, SerCevis procesSi, daqiravebisa da gaTavisuflebis dros _ ewinaaRmdegeba<br />

am kanons~.<br />

moswavlis samuSao furceli 2.3<br />

gemis CaZirva<br />

nawili I<br />

`daaxloebiT erTi saaTi gavida gangaSis pirvel zarsa da gem `dedofal medis~<br />

CaZirvas Soris. Sesabamisad, mgzavrebs hqondaT garkveuli dro, raTa organizebulad<br />

Camsxdariyvnen samaSvelo navebSi. Zlieri qaris gamo, gemi Seejaxa navTobtankers,<br />

ramac gemis CaZirva gamoiwvia.<br />

daaxloebiT 12 saaTis Semdeg, samaSvelo navebi patara kunZuls miuaxlovdnen. am<br />

kunZuls ovaluri forma hqonda _ 1.5 km sigrZis da 700 metramde siganis; nawilobriv<br />

dafaruli iyo tyiT. axlomaxlos sxva kunZuli ar Canda. am mzian kunZulze aravin<br />

cxovrobda, riSalonebis ojaxis garda, romlebic SemaRlebul adgilas, Zvirfas<br />

vilaSi saxlobdnen da mTel kunZuls flobdnen.<br />

es ojaxi kunZulze ramdenime wlis win dasaxlda da TiTqmis ar ekontaqteboda<br />

danarCen samyaros; maT ise hqondaT awyobili cxovreba, rom yovelTviurad iRebden<br />

saWiro sakvebs, sawvavs da sxva nivTebs. es yvelaferi kunZulze SekveTiT mohqondaT.<br />

riSalonebs Zalian kargad hqondaT organizebuli yvelaferi: isini Tavad awarmobdnen<br />

eleqtroenergias, SeeZloT sakmarisi sakvebi da sasmeli SeekveTaT da komfortuli<br />

cxovrebisaTvis yvela aucilebeli piroba hqondaT Seqmnili. warsulSi am<br />

kunZulis mepatrone Zalian warmatebuli biznesmeni iyo; sagadasaxado problemebis<br />

gamo, mas imedi gaucruvda amqveyniur cxovrebaze da gadawyvita, garideboda yoveldRiurobas.<br />

kunZulis mepatronem SeniSna, rom xalxiT savse samaSvelo navebi mis kunZuls<br />

miuaxlovdnen da gamovida xalxTan.~<br />

nawili II<br />

`kunZulis mepatronem neba darTo dazaralebulebs, cota xniT darCeniliyvnen<br />

kunZulze; is moeloda, rom gadarCenili xalxi sakuTari saWmlisa da maTi momsax-<br />

50


Tavi 2. Tanasworoba<br />

urebis fuls gadaixdida. manam, sanam xalxs gemidan wamoRebuli saWmeli hqonda,<br />

kunZulis mepatrone sakuTar saWmels ar hyidda.<br />

sul 13 adamiani gadarCa; maT Soris iyvnen: viqtori da misi orsuli meuRle<br />

ori bavSviT (7 da 3 wlis); joni, qeiTi, leo da alfredi _ 4 axalgazrda megobari _<br />

Zlierni, janmrTelni da moxrxebulni, romlebic manamde maT mierve mowyobil saxlSi<br />

erTad cxovrobdnen; 64 wlis abramoviCi, mdidari ZvirfaseulobiT movaWre; es<br />

ukanaskneli gaxldaT jgufis yvelaze mxcovani wevri, mas ar hyavda naTesavebi da<br />

megobrebi. abramoviCs Tan hqonda oqros beWdebis, briliantebis da sxva Zvirfasi<br />

Tvlebis mTeli koleqcia; marias, iurists, romelic universitetSi naxevar ganakve-<br />

Tze muSaobda, awuxebda marcxena fexi da Zlivs dadioda; marias Tan axlda maqsi,<br />

misi asistenti universitetSi. maria da maqsi, penitencialuri samarTlis specialistebi,<br />

erTad miemgzavrebodnen aSS-Si, raTa konferenciaze erToblivi prezentacia<br />

gaekeTebinaT; marko da misi megobari gogona viki ki gemis ekipaJis gadarCenili<br />

wevrebi iyvnen, romlebmac gemidan sxvadasxva sakvebi, cximi da WurWeli wamoiRes.<br />

yvela gadarCenils cotaodeni fuli hqonda Tan. gansakuTrebiT bevri fuli<br />

hqonda markos, romelmac es fuli erT-erTi binidan moipara im bolo portSi, sadac<br />

gemi CaZirvamde SeCerda.<br />

kunZulze, zRvispiras, patara zomis nagebobaSi erTaderTi oTaxi iyo, romelSic<br />

2-3 adamiani Tu daeteoda.~<br />

nawili III<br />

`gadarCenil xalxs unda moefiqrebina, ra SeiZleba moemoqmedebinaT, raTa marko<br />

sakvebis gaziarebaze daeyoliebinaT. gasaTvaliswinebelia, rom sakvebis gaziarebiT<br />

marko sakuTari da misi megobari gogonas gadarCenis SesaZleblobas Seamcirebda.~<br />

nawili IV<br />

`gadarCenilebma gadawyvites, rom sakvebi unda gaiziaron yovelgvari kompensaciis<br />

gareSe; maT, moralur valdebulebaze miTiTebiT, aiZules marko, daeTmo mTeli<br />

sakvebi. daaxloebiT erT kviraSi aRar darCa aranairi sakvebi. vilis mepatronisagan<br />

sakvebis moTxovna gadarCenis erTaderT gzas warmoadgenda.~<br />

51


Tavi 3.<br />

mravalferovneba da pluralizmi<br />

rogor SeiZleba adamianebma erTad,<br />

mSvidobianad icxovron<br />

3.1 rogor SeiZleba adamianebma erTad icxovron<br />

rogor aviTarebs ganaTleba Semwynareblobasa da urTierTgagebas<br />

3.2 ratom arsebobs adamianebs Soris uTanxmoeba<br />

ras efuneba adamianTa Soris gansxvavebebi<br />

3.3 riTi gansxvavdebian adamianebi erTmaneTisagan<br />

ramdenad gansxvavebulia adamianTa saWiroebebi<br />

3.4 ratomaa mniSvnelovani adamianis uflebebi<br />

ratom gvWirdeba admianis uflebaTa amsaxveli kanonmdebloba<br />

daucvelTa dasacavad


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 3: mravalferovneba da pluralizmi<br />

rogor SeiZleba adamianebma erTad, mSvidobianad icxovron<br />

es Tavi sam ZiriTad cnebazea orientirebuli, esenia: mravalferovneba, pluralizmi<br />

da demokratia. Semdegi oTxi gakveTili moswavleebs daexmareba, dainaxon am sam<br />

cnebas Soris kavSiri da ganuviTarebs maT midgomebsa da unarebs, romlebic aucilebelia<br />

pluralistul, demokratiulad marTul qveyanaSi cxovrebisaTvis.<br />

pluralizmi Tanamedrove sazogadoebebis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebelia.<br />

pluralistul sazogadoebaSi misaRebia religiuri da politikuri rwmenis mravalferovneba<br />

iseve, rogorc sxvadasxva politikuri partiis mier danaxuli idealuri<br />

sazogadoebebis urTierTTavsebadobis ararseboba. magaliTad, pluralistur sazogadoebaSi<br />

SevxvdebiT radikalur socialistebsac da memarjvene kapitalistebsac;<br />

adamianebs SeuZliaT, airCion is rwmena da midgomebi, romlebic maTTvis yvelaze misaRebia.<br />

Sesabamisad, pluralisturi sazogadoeba yovelTvis gamowvevis winaSea: erTi<br />

mxriv, adamianebs aqvT pirovnuli Tavisufleba, magram, meore mxriv, maT uwevT ufro<br />

aqtiuri urTierTTanamSromloba SeTanxmebis misaRwevad. SeTanxmebisa da daTmobebis<br />

gareSe pluralisturi sazogadoeba ver gadarCeba. ismeba kiTxva: romeli politikuri<br />

sistema uzrunvelyofs Ria, pluralistur sazogadoebaSi gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesis yvelaze efeqtur organizacias<br />

avtoritarul sistemaSi (erTpartiuli mmarTveloba, Teokratia, an diqtatura)<br />

erT moTamaSes (partias an liders) SeuZlia gadawyvetilebebis miReba, yvela adamianis<br />

saerTo interesis gaTvaliswinebiT. Sedegad, avtoritarizms msxverplad ewireba<br />

adamianebis Tavisufleba. aseT sazogadoebaSi adamianebis problemebis artikulacia<br />

barierebTanaa dakavSirebuli. Sesabamisad, gadawyvetilebebi ar aris samarTliani.<br />

demokratiul sistemaSi moqalaqeebi Tanxmdebian ZiriTad principebze, procedurebsa<br />

da uflebebze, romlebic sakamaTo sakiTxebze mSvidobiani SeTanxmebis miRwevis<br />

saSualebas iZlevian. demokratia xels uwyobs mSvidobas pluralistur sazogadoebaSi,<br />

radgan civilur formaSi aqcevs yvela uTanxmoebas. saerTo interess erTi pirovneba an<br />

partia ar gansazRvravs. saerTo interesi ganisazRvreba molaparakebisa da SeTanxmebis<br />

safuZvelze. demokratiuli mmarTvelobis pirobebSi moqalaqeebs aqvT cnobierebis,<br />

rwmenisa da gamoxatvis Tavisufleba. am uflebaTa gamoyenebisas, bunebrivia, rom iqmneba<br />

uTanxmoeba da konfliqti. Sesabamisad, molaparakeba, daTmoba da gamosavlis Zebna<br />

demokratiisaTvis damaxasiaTebeli procesebia. pluralistur demokratiaSi moqalaqeebi<br />

socialur saerTo wesebze Tanxmdebian, rac konfliqtebis gadaWris saerTo regulaciebs,<br />

socialur da politikur normebze SeTanxmebas gulisxmobs.<br />

socialuri kontraqtis nawilia umravlesobis principi. umciresobebis warmomadgenelTaTvis<br />

es imas niSnavs, rom, kenWisyris saSualebiT, maTi radikaluri mosazrebebi<br />

ver imarjvebs. miuxedavad amisa, demokratia qmnis instrumentebs, romelTa<br />

daxmarebiTac umciresobebis interesebis dacva SeiZleba. pluralistur demokratiaSi<br />

SeiZleba arCevnebis gziT qveynis saTaveSi movides radikaluri dajgufeba,<br />

romelTa warmomadgenlebma, SesaZloa, scadon oponentebis xmis CaxSoba. amitomacaa<br />

aucilebeli, rom adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacva demokratiuli qveynis<br />

konstituciiT iyos gamyarebuli.<br />

yvelas unda esmodes pluralistuli sazogadoebis gamowvevebi da maTi gadaWris<br />

gzebi. am TvalsazrisiT, dauwereli socialuri kontraqti umniSvnelovanesia, radgan<br />

mis gareSe demokratiuli sazogadoeba ver iarsebebs. demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb swavleba exmareba moswavleebs im midgomebisa da unarebis<br />

CamoyalibebaSi, romlebic aucilebelia demokratiuli qveynis moqalaqisaTvis.<br />

54


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

swavleba mravalferovnebisa da pluralizmis Sesaxeb<br />

moswavleebi, romlebic demokratiuli moqalaqeobisaTvis ganaTlebis kurss gadian,<br />

unda ecnobodnen socialuri, politikuri, religiuri da rasobrivi mravalferovnebis<br />

ZiriTad maxasiaTeblebs. moswavleebma unda gaiazron mravalferovnebasTan<br />

dakavSirebuli gamowvevebi. imis gaTvaliswinebiT, rom crurwmenebis safuZveli,<br />

umeteswilad, swored gauTviTcnobiereblobaa, adamianuri midgomebis racionaluri<br />

Seswavla crurwmenebis safuZvelze araswori gadawyvetilebebis SemTxvevebs<br />

Seamcirebda.<br />

swavleba mravalferovnebisa da pluralizmisaTvis<br />

moswavleebs unda eZleodeT demokratiul diskusiebSi monawileobis saSualeba.<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis yvela SesaZleblobas unda iyenebdes, raTa<br />

moswavleebis mxridan azris gamoxatvasa da diskusiebSi Cabmas Seuwyos xeli. roca<br />

moswavleebi sawinaaRmdego azrs usmenen da sakuTar mosazrebebs gamoxataven, maT<br />

uviTardebaT azris gamoTqmisa da analitikuri unarebi; aseve, moswavleebs ematebaT<br />

Semwynarebloba moraluri da politikuri mravalferovnebisadmi. diskusiebis dros<br />

moswavleebi xvdebian, rom uTanxmoeba da azrTa Widili Cveulebrivi movlenebia;<br />

isini, aseve, acnobiereben kompromisebis aucileblobas da erTmaneTisagan asxvaveben<br />

samarTlian da usamarTlo kompromisebs. moswavleebi xvdebian, rom aucilebelia<br />

sadavo sakiTxze koncentracia da adamianebis pativiscema, imisda miuxedavad, Tu ra<br />

pozicias iziareben isini.<br />

aseve, demokratiuli diskusiebis warmoebis procesSi moswavleebi mixvdebian,<br />

rom Ria da samarTliani debatebi moiTxovs garkveuli procedurebis gaTvaliswinebas,<br />

maT Soris:<br />

_ yvela monawiles unda SeeZlos azris gamoTqma;<br />

_ yvela monawilis azrs danarCenebma pativiscemiT unda mousminon;<br />

_ monawileebi argumentebis winaaRmdeg unda gamodiodnen, da ara xalxis winaaRmdeg;<br />

_ monawileebma debatebis dasawyisSive unda gaacnobieron, rom debatebma SeiZleba,<br />

maTi midgomebis Secvla gamoiwvios;<br />

_ debatebis gamarTva im dros, roca monawileebi midgomebis modifikaciisaTvis<br />

mzad ar arian, naklebad sasargebloa, vidre debatebi, romlebic Riaa da damokidebulebebis<br />

srulyofil axsnazea mimarTuli. debatebis mizani unda iyos ara<br />

erT-erTi mxaris gamarjveba, aramed problemis gaazreba.<br />

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, demokratiuli moqalaqeobisaTvis ganaTlebis<br />

mTavari qvakuTxedia Zieba, diskusia, da ara _ dadgenili WeSmaritebebi.<br />

Sesabamisad, maswavleblis upirvelesi amocanaa, moswavleebs azrovnebis unaris ganviTarebaSi<br />

daexmaros da klasSi sakuTari dominanturi pozicia daTmos. kvlevebi<br />

aCvenebs, rom moswavleebi maSin arian klasSi sityvauxvni da aqtiurni, roca maswavleblebi<br />

naklebs laparakoben.<br />

55


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 3: mravalferovneba da pluralizmi<br />

rogor SeiZleba adamianebma erTad, mSvidobianad icxovron<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

rogor<br />

SeiZleba adamianebma<br />

erTad<br />

icxovron<br />

gakveTili 2:<br />

ratom arsebobs<br />

adamianebs<br />

Soris<br />

uTanxmoeba<br />

56<br />

swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

im sakiTxebis<br />

ganxilva, romlebic<br />

sxvadasxva<br />

Rirebulebisa<br />

da rwmenis mqone<br />

Temebis mSvidobiani<br />

Tanacxovrebis<br />

dros problemuri<br />

SeiZleba iyos.<br />

ganaTlebis rolis<br />

ganxilva sxvadasxva<br />

kulturis<br />

warmomadgenelTa<br />

urTierTgagebis<br />

CamoyalibebaSi.<br />

imis gaanalizeba,<br />

Tu ramdenad<br />

SeuZlia pirovnebas<br />

sazogadoebaze<br />

zemoqmedeba.<br />

im mizezebis<br />

ganxilva, romlebic<br />

xels uwyobs<br />

sxvadasxva<br />

damokidebulebis<br />

Camoyalibebas<br />

erTi da imave<br />

sakiTxis mimarT.<br />

sadavo sakiTxebis<br />

ganxilvis unaris<br />

ganviTareba.<br />

im RirebulebaTa<br />

ganxilva, romelic<br />

safuZvlad udevs<br />

demokratiul sazogadoebas.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

moTxrobaSi<br />

wamoWril sakiTxebs.<br />

moswavleebi<br />

CarTulni arian kritikuli<br />

azrovnebis<br />

procesSi.<br />

isini azrebs uziareben<br />

erTmaneTs.<br />

sakiTxis ukeT<br />

wvdomis mizniT,<br />

moswavleebi<br />

rolebis gaTamaSebas<br />

mimarTaven.<br />

moswavleebi saku Tar<br />

mosazrebebs gamoxataven<br />

da ica ven<br />

garkveul sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

sajaro diskusiis<br />

Temebs da maT<br />

safuZvlebs.<br />

moswavleebi ganixi<br />

laven im faqtorebs,<br />

ramac maTi<br />

Rirebulebebis<br />

sistemis<br />

Camoyalibebaze moaxdina<br />

zegavlena.<br />

moswavleebi Sei mu-<br />

Saveben pluralizmis<br />

wamaxalisebel<br />

saxelmZRvanelo<br />

principebs, raTa sajaro<br />

dialogi yovelTvis<br />

xarisxiani<br />

da urTierTpativiscemis<br />

gamomxatveli<br />

iyos.<br />

moswavlis samuSao<br />

furcel<br />

3.1-is aslebi<br />

didi zomis<br />

niSnulebi savarjiSosaTvis<br />

`oTxi kuTxe~<br />

diskusia.<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

hipoTezebis<br />

Camoyalibeba.<br />

rolebis gaTamaSeba.<br />

diskusia. mosazrebebis<br />

gamoTqma.<br />

kritikuli<br />

azrovneba. wesebis<br />

SemuSaveba,<br />

TanamSromlobis<br />

principis gaTvaliswinebiT.


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

gakveTili 3:<br />

riTi gansxvavdebian<br />

adamianebi<br />

erTmaneTisagan<br />

sazogadoebaSi<br />

Tanasworobis xelisSemSleli<br />

faqtorebis<br />

ganxilva.<br />

uTanasworo saganmanaTleblo<br />

SesaZleblobebis<br />

mizezebis identifikacia.<br />

Tanasworobis xelisSemSleli<br />

faqtorebis<br />

aRmofxvraze<br />

pasuxismgeblobis<br />

ganxilva.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

ZiriTad<br />

cnebebTan dakav-<br />

Sirebul hipoTezur<br />

situacias.<br />

moswavleebi<br />

ZiriTad principebs<br />

cxovrebiseul socialur<br />

situaciebs<br />

usadageben.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

gakveTilze<br />

wamoWril ZiriTad<br />

sakiTxebs.<br />

moTxrobis<br />

aslebi. moswavlis<br />

samuSao<br />

furcel 3.3-is<br />

aslebi.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

diskusia.<br />

mosazrebis<br />

Camoyalibeba<br />

werilobiTi<br />

formiT.<br />

gakveTili 4:<br />

ratomaa mniSvnelovani<br />

adamianis<br />

uflebebi<br />

im problemuri<br />

sakiTxebis ganxilva,<br />

romlebic<br />

sxvadasxva<br />

Rirebulebisa da<br />

cxovrebis wesis<br />

mqone adamianebis<br />

Tanacxovrebis<br />

dros wamoiWreba.<br />

im mizezebis ganxilva,<br />

romlebic<br />

safuZvlad edo<br />

adamianis ufleba-<br />

Ta dacvis saerTa-<br />

Soriso instrumentebis<br />

SemuSavebas,<br />

gansakuTrebiT,<br />

daucveli Temebisa<br />

da adamianebisaTvis.<br />

moswavleebi asruleben<br />

werilobiT<br />

davalebas.<br />

moswavleebi erTvebian<br />

kritikul<br />

analizSi da axdenen<br />

situaciebis prioritetizacias.<br />

moswavleebi gaiTamaSeben<br />

mowinaarmdege<br />

mxareebis warmomadgenelTa<br />

rolebs.<br />

rolebis gaTama-<br />

Sebis daskvnebidan<br />

gamomdinare, moswavleebi<br />

SeimuSaveben<br />

ramdenime ZiriTad<br />

princips da adareben<br />

maT am wignSi gakeTebul<br />

daskvnebs.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

adamianis<br />

uflebaTa dar-<br />

Rvevis SemTxvevebs<br />

TavianT qveyanaSi.<br />

moswavleebi<br />

demokratiuli<br />

moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb swavlebis<br />

sxvadasxva sakiTxze<br />

akeTeben prezentaciebs.<br />

kunZulze ganviTarebuli<br />

movlenebis<br />

amsaxveli ambis<br />

aslebi.<br />

situaciuri baraTebis<br />

aslebi<br />

TiToeuli patara<br />

jgufisaTvis.<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

ZiriTadi komponentebis<br />

nusxa.<br />

didi zomis<br />

furclebi da<br />

sxva masalebi,<br />

rac prezentaciisaTvis<br />

aris<br />

saWiro.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

diskusia.<br />

molaparakeba.<br />

jgufuri<br />

prezentacia.<br />

57


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

rogor SeiZleba adamianebma erTad icxovron<br />

rogor aviTarebs ganaTleba Semwynareblobasa da urTierTgagebas 15<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT:<br />

im sakiTxebis ganxilva, romlebic sxvadasxva Rirebulebisa da rwmenis mqone Temebis<br />

mSvidobiani Tanacxovrebis dros SeiZleba problemuri iyos.<br />

ganaTlebis rolis ganxilva sxvadasxva kulturis warmomadgenelTa urTierTgagebis<br />

CamoyalibebaSi.<br />

imis gaanalizeba, Tu ramdenad SeuZlia pirovnebas sazogadoebaze zemoqmedeba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven moTxrobaSi wamoWril sakiTxebs.<br />

moswavleebi CarTulni arian kritikuli azrovnebis procesSi.<br />

isini azrebs uziareben erTmaneTs.<br />

sakiTxis ukeT wvdomis mizniT, moswavleebi rolebis gaTamaSebas mimarTaven.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furcel 3.1-is aslebi<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ diskusia. kritikuli azrovneba. hipoTezebis Camoyalibeba.<br />

rolebis gaTamaSeba.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs gakveTilis miznebs acnobs da ukiTxavs moTxrobas<br />

`skola tyis piras~ (moswavlis samuSao furceli 3.1).<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, wriulad dasxdnen da ekiTxeba, Tu ra iyo<br />

gasaocari an saintereso am moTxrobaSi da ratom. moswavleebs eZlevaT ori wuTi,<br />

raTa mosazrebebi mewyviles gauziaron. Semdeg isini danarCen klass acnoben sakuTar<br />

Sexedulebebs.<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom `SekiTxvebze dafuZnebuli~ diskusiis<br />

dros yvelaze mniSvnelovania Sexedulebebis gaziareba da ideebis Camoyalibeba.<br />

swori da araswori pasuxebi aseTi diskusiis dros ar arsebobs.<br />

Semdeg maswavlebeli ambobs: `modiT, CamovTvaloT is adamianebi, vinc skolis<br />

dawvas moisurvebda (magaliTad, zogierTi bavSvi, zogierTi mSobeli, adgilobrivi<br />

Temis warmomadgenlebi, rogoricaa mRvdeli). ratom endomebodaT maT skolis dawva<br />

vin moigebs da vin waagebs, Tu skolas ar aRadgenen (magaliTad, moswavleebs Tu<br />

aRar eqnebaT skola, isini mogebulni iqnebian Tu wagebulni)~<br />

maswavlebelma am SekiTxvebisaTvis SeiZleba qvemoT moyvanili cxrili gamoiyenos:<br />

mxare ras moigebs ras waagebs<br />

moswavleebi<br />

mSoblebi<br />

mRvdeli<br />

mTeli Temi<br />

sxva<br />

Semdeg maswavlebli moswavleebs sTxovs, yuradReba miaqcion maswavleblis funqcias<br />

moTxrobaSi. zogadi SekiTxva _ `ras fiqrobT am maswavlebelze~ _ xels uwyobs<br />

moswavleebSi diskusiis dawyebas. Semdegi SekiTxvebi SeiZleba iyos:<br />

15 efuZneba samoqalaqo fondis (londoni) mier SemuSavebul gakveTils.<br />

58


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

_ es maswavlebeli suleli iyo, idealisti Tu mamaci<br />

_ imis gaTvaliswinebiT, risi gakeTebac man scada, mogwonT maswavlebeli Tu<br />

ara<br />

_ ra iyo maswavleblis aseTi saqcielis mizezi<br />

_ Tqveni azriT, sad aiTvisa maswavlebelma socialuri Rirebulebebi<br />

_ ra unda gaakeTos man axla (isev scados, Tu xeli Caiqnios)<br />

_ am skolis moswavle rom iyoT, maswavleblis rogor qcevas isurvebdiT<br />

Semdeg maswavlebeli exmareba moswavleebs moTxrobis dakavSirebaSi maT yoveldRiur<br />

cxovrebasTan, maT TemTan. SesaZlo SekiTxvebia:<br />

_ dafiqrdiT, sad cxovrobT.<br />

_ Tqveni azriT, Tqveni Temis warmomadgenlebs es maswavlebeli moewonebodaT<br />

_ rogor fiqrobT, ramdenad SeuZlia pirovnebas sazogadoebaze zemoqmedeba<br />

warmoadgineT magaliTebi.<br />

am moTxrobaSi wamoWrili sxva mniSvnelovani sakiTxebia:<br />

_ ramdenad uwyobs xels adamianebis or sxvadasxva jgufs Soris mSvidobis damyarebas<br />

maTi bavSvebis erTad swavla<br />

_ ra gamowvevebis winaSea skola da maswavleblebi, sadac sxvadasxva Rirebulebisa<br />

da religiuri rwmenis moswavleebi swavloben rogor SeiZleba am gamowvevebis<br />

aRmofxvra<br />

_ gakveTilis dasasruls, SesaZlebelia rolebis gaTamaSeba. warmoidgineT, rom<br />

skolis dawvamde zeganze mcxovrebi ramdenime moswavle da mSobeli maswavlebelTan<br />

Semdegi CiviliT mivida:<br />

`am skolaSi ufro meti zeganze mcxovrebi moswavlea, vidre tyeSi mcxovrebi.<br />

Sesabamisad, Cveni azriT, ar SeiZleba moswavleebs tyeSi mcxovrebTa religia aswavloT.<br />

SesaZloa, tyeSi mcxovrebTa religiis swavlebam zeganze mcxovrebi moswavleebis<br />

sakuTar xalxTan dapirispireba gamoiwvios~.<br />

maswavlebels es saCivari Caafiqrebs.<br />

moswavleebs SeuZliaT, mSoblisa da maswavleblis saubari mTeli klasis winaSe<br />

wyvilebSi gaiTamaSon.<br />

59


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 2<br />

ratom arsebobs adamianebs Soris uTanxmoeba<br />

ras efuZneba adamianTa Soris gansxvavebebi<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT:<br />

im mizezebis ganxilva, romelic xels uwyobs sxvadasxva damokidebulebis<br />

Camoyalibebas erTi da igive sakiTxis mimarT.<br />

sadavo sakiTxebis ganxilva.<br />

im RirebulebaTa ganxilva, romelic safuZvlad udevs demokratiul sazogadoebas.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi gamoxataven sakuTar mosazrebebs da icaven maT<br />

garkveul sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

moswavleebi ganixilaven sajaro diskusiis Temebsa da maT safuZvlebs.<br />

moswavleebi ganixilaven im faqtorebs, romlebmac maTi Rirebulebebis sistemis<br />

Camoyalibebaze moaxdina zegavlena.<br />

moswavleebi SeimuSaveben pluralizmis wamaxalisebel saxelmZRvanelo principebs,<br />

raTa sajaro dialogi yovelTvis xarisxiani da urTierTpativiscemis gamomxatveli iyos.<br />

saWiro masala _ didi zomis niSnulebi savarjiSosaTvis `oTxi kuTxe~<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ diskusia. mosazrebebis gamoTqma. kritikuli<br />

azrovneba. wesebis SemuSaveba, TanamSromlobis principis gaTvaliswinebiT.<br />

ZiriTadi cneba<br />

pluralizmi _ mxolod is sazogadoebaa pluralisturi, sadac ar aris sayovelTaod<br />

aRiarebuli Rirebulebebisa da rwmenis erTi oficialuri varianti. aseT<br />

sazogadoebaSi gamonakliss warmoadgenen is Sexedulebebi, romlebic safrTxes<br />

uqmnian sxva adamianebis rwmenis Tavisuflebas; aseTi Sexedulebebi pluralistur<br />

sazogadoebaSi arakanonieradaa miCneuli. saxelmwifo, sadac mxolod erTi religiuri<br />

aRmsareblobaa daSvebuli, an sadac arc erT religias ar aRiareben, ver<br />

CaiTvleba pluralistulad.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, ganixilon Semdegi sadavo mosazrebebi:<br />

eTanxmebiT Tu ar eTanxmebiT<br />

_ arasworia cxovelis xorcis Wama;<br />

_ imunodeficitis virusis (aiv) inficirebis SedarebiT riskis qveS myofi moswavle<br />

ar unda daiSvebodes im klasSi, sadac janmrTeli moswavleebi swavloben;<br />

_ pacifistebi ar unda gauSvan omSi ZaldatanebiT;<br />

_ sikvdiliT dasja unda aikrZalos;<br />

_ qalis adgili saxlSia;<br />

_ 14 wlamde bavSvebi ar unda muSaobdnen;<br />

_ sajaro dawesebulebebSi unda aikrZalos moweva;<br />

_ gadasaxadebi unda gaizardos;<br />

_ sityvis Tavisufleba ar aris kargi.<br />

60


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

saklaso oTaxis TiToeul kuTxeSi gakrulia am oTxidan erT-erTi aRmniSvneli:<br />

srulebiT veTanxmebi veTanxmebi ar veTanxmebi kategoriulad ar veTanxmebi<br />

TiToeuli mosazrebis wakiTxvis Semdeg, maswavlebeli moswavleebs sTxovs, im kuTxeSi<br />

dadgnen, romelic am mosazrebisadmi maT damokidebulebas yvelaze zustad gamoxatavs.<br />

Tu moswavle gadawyvetilebas ver iRebs, unda darCes iq, sadac ukve dgas.<br />

roca moswavleebi kuTxeebSi ganlagdebian, maswavlebeli erT-erT maTgans sTxovs,<br />

axsnas, Tu ratom daikava es pozicia. am etapze moswavlis pasuxs diskusia ar mohyveba,<br />

Tumca axsna-ganmartebis mosmenis Semdeg, dasaSvebia, danarCenma moswavleebma<br />

Seicvalon adgilmdebareoba, TavianT SexedulebebSi Sesabamisi cvlilebebis niSnad.<br />

Tu erT-erTi moswavlis mier gakeTebuli ganmartebis Semdeg kvlav darCa moswavle,<br />

romelic gadawyvetilebas ver iRebs, maswavlebels SeuZlia, sTxovos mas,<br />

Camoayalibos, Tu ratom uWirs sakuTari damokidebulebis gansazRvra. moswavles<br />

SeuZlia, axsna-ganmarteba daweros. aseTi axsna SeiZleba moicavdes Semdeg argumentebs:<br />

meti informacia mWirdeba; zustad ar mesmis, ras niSnavs es winadadeba; Tan<br />

veTanxmebi, Tan ara da, Sesabamisad, miWirs erTi konkretuli poziciis dakaveba.<br />

am savarjiSos maswavlebeli 3-4 sxvadasxva sadavo mosazrebis gamoyenebiT akeTebinebs<br />

moswavleebs. maswavlebelma yuradReba unda gaamaxvilos ara konkretuli, sadavo<br />

sakiTxebis ganxilvaze, aramed imaze, Tu ratom aqvT adamianebs sxvadasxva mosazreba.<br />

ganxilvis etapze maswavlebeli aRniSnavs, rom, warmodgenil mosazrebebTan dakav-<br />

SirebiT, moswavleebs gansxvavebuli damokidebulebebi hqondaT. swored am dros<br />

maswavlebels pluralizmis cneba Semoaqvs da, am cnebis ukeT gaazrebis mizniT, moswavleebs<br />

Semdeg SekiTxvebs usvams:<br />

_ mivubrundeT sadavo mosazrebebs, romelTa mimarTac Tqveni pozicia ukve daafiqsireT.<br />

romelma mosazrebam gamoiwvia TqvenSi yvelaze Zlieri emocia da ratom<br />

_ rogor yalibdeba Cveni Rirebulebebi da rwmenebi (es SekiTxva daexmareba moswavleebs<br />

imis gaazrebaSi, rom Cveni damokidebulebebi sxvadasxva gavlenis pirobebSi<br />

yalibdeba)<br />

maswavlebeli ekiTxeba moswavleebs, Tu CamoTvlilTagan romeli axdens yvelaze<br />

did zegavlenas maTi Sexedulebebis formirebaze:<br />

_ maTi mSoblebis damokidebulebebi;<br />

_ maTi megobrebis mosazrebebi;<br />

_ religia da kultura;<br />

_ masobrivi informaciis saSualebebi, magaliTad, gazeTebi, televizia, interneti<br />

da a.S.<br />

_ maswavleblebi;<br />

_ maTi sakuTari, pirovnuli maxasiaTeblebi.<br />

moswavleebi zegavlenis am wyaroebs piramidis formas aZleven; saTaveSi xvdeba<br />

yvelaze Zlieri zegavlenis wyaro, xolo ZirSi _ yvelaze susti.<br />

zegavlenis faqtori;<br />

zegavlenis faqtori; zegavlenis faqtori;<br />

zegavlenis faqtori; zegavlenis faqtori; zegavlenis faqtori.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, Seadaron erTmaneTis piramidebi. romeli faqtorebi<br />

axdenen yvelaze did gavlenas moswavleTa umetesi nawilis damokidebulebebis<br />

61


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

formirebaze zusti pasuxis gageba qulebis miniWebis saSualebiT SeiZleba. mivaniWoT<br />

piramidis saTaveSi moyvanil faqtors 6 qula, boloSi moyvanil faqtorebs _ 2 qula,<br />

xolo SuaSi _ 4 qula. 4-4 moswavlisagan Semdgari jgufebi TiToeuli faqtorisaTvis<br />

saSualo qulas iTvlian. Semdeg jgufebi Sedegebs erTmaneTs adareben.<br />

maswavlebeli moswavleebs uxsnis, rom pluralizmi viTardeba Tavisufal da<br />

Ria sazogadoebaSi. adamianebis azrebi yovelTvis gansxvavebulia da, SeTanxmebis<br />

miRwevis procesSi, aucilebelia, pluralistuli sazogadoebis warmomadgenelma<br />

gaiTvaliswinos TamaSis garkveuli wesebi, magaliTad:<br />

_ daafaseT sxva adamianebis azri;<br />

_ SeecadeT, warmoidginoT Tqveni Tavi sxva adamianebis adgilas;<br />

_ gaxsovdeT, rom laparaki sjobs Cxubs;<br />

_ ecadeT, ar miayenoT Seuracxyofa;<br />

_ mieciT adamianebs saSualeba, gamoTqvan sakuTari saTqmeli.<br />

roca adamianebi ver Tanxmdebian, saWiroa garkveuli meqanizmis (magaliTad, xmis<br />

micemis) gamoyeneba.<br />

gakveTili 3<br />

riTi gansxvavdebian adamianebi erTmaneTisagan<br />

ramdenad gansxvavebulia adamianTa saWiroebebi<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT:<br />

sazogadoebaSi Tanasworobis xelSemSleli faqtorebis ganxilva.<br />

uTanasworo saganmanaTleblo SesaZleblobebis mizezebis identifikacia.<br />

Tanasworobis xelisSemSleli faqtorebis aRmofxvraze pasuxismgeblobis ganxilva.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven ZiriTad cnebebTan dakavSirebul hipoTezur<br />

situacias.<br />

moswavleebi ZiriTad principebs usadageben cxovrebiseul, socialur situaciebs.<br />

moswavleebi ganixilaven gakveTilze wamoWril ZiriTad sakiTxebs.<br />

moswavleebi asruleben werilobiT davalebas.<br />

saWiro masala _ moTxrobis aslebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ kritikuli azrovneba. diskusia. mosazrebis Camoyalibeba<br />

werilobiTi formiT.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

mravalferovneba _ mravalferovnebis cneba mxolod eTnikur an erovnul warmomavlobas<br />

ar ukavSirdeba. arsebobs adamianTa Soris sxva tipis gansxvavebebic, rac, SeiZleba,<br />

safuZvlad daedos seriozul socialur gamowvevebs, gansakuTrebiT im SemTxvevaSi, roca<br />

umravlesoba, romelsac Zalaufleba da gavlena gaaCnia, arafers akeTebs.<br />

Tanasworoba _ Tanasworobis or ZiriTad tips gamoyofen: Tanabari SesaZlebloba<br />

da Tanabari Sedegi. SesaZlebelia yvela adamianisaTvis Tanabari SesaZleblobebis micema<br />

(magaliTad, ganaTlebis xelmisawvdomoba), magram Tu ar gadailaxa garkveuli barierebi<br />

(magaliTad, SezRudul unarebTan dakavSirebuli), adamiani am SesaZleblobas ver gamoiyenebs.<br />

Tanabar Sedegze orientacia saSualebas iZleva, rom yvela bavSvma miiRos ganaTleba<br />

(SezRuduli unarebis miuxedavad).<br />

diskriminacia _ adamianis usamarTlod mopyroba misi rasis, genderuli kuTvnilebis,<br />

sqesis, asakis, rwmenis, an sxva faqtoris gamo.<br />

62


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs moTxrobas ukiTxavs (moswavlis samuSao furceli<br />

3.2). es moTxroba bevr saintereso sakiTxs exeba da, maswavleblis miTiTebis gareSe,<br />

zogierTi maTgani moswavleebs SeiZleba gamorCeT. daxmarebis mizniT, maswavlebeli<br />

moswavleebs aseve urigebs samuSao furcel 3.3-s da uxsnis davalebas.<br />

moswavleebi wyvilebSi muSaoben da cdiloben, Tavi mouyaron yvela im problemas,<br />

romelic kolejis TanamSromelTa winaSe dgas. es problemebi SeyavT samuSao<br />

furclis im nawilSi, romelic am miznisTvisaa gamoyofili (`problemebi~).<br />

Semdeg isini ayalibeben problemebis gadaWris gzebs da saTanado grafaSi iniSnaven<br />

(`gamosavali~). aseve, moswavleebi asaxeleben problemebis gadaWraze pasuxismgebel<br />

pirebs (`pasuxismgebloba~). bolo grafa droebiT carieli rCeba.<br />

moswavleebi klasis winaSe warmoadgenen da adareben sakuTar Sedegebs. prezentaciebis<br />

Sedegebis Tavmoyris mizniT, sasurvelia flipCartis an proeqtoris gamoyeneba.<br />

diskusia klasSi<br />

moswavleebi an maswavlebeli qvemoT warmodgenil, an msgavs SekiTxvebs svamen:<br />

_ Tqveni azriT, miaRwia direqtorma dasaxul mizans, rac yvela moswavlis<br />

Tanaswor mopyrobaSi mdgomareobda<br />

_ Tqveni azriT, unda gaiTvaliswinos direqtorma devnili mSoblebis survili<br />

da biWebi da gogonebi cal-calke klasebSi gaanawilos moiyvaneT<br />

pro- da kontrargumentebi;<br />

_ umjobesi xom ar iqneboda, rom devnil moswavleebs calke klasSi eswavlaT<br />

moiyvaneT pro- da kontrargumentebi, rogorc moswavleebis, ise<br />

sazogadoebis interesebidan gamomdinare.<br />

SeuZlebeli iqneba yvela moswavlisagan yvela SekiTxvaze pasuxis moTxovna; maT<br />

unda mivceT sakmarisi dro, raTa erT, romelime SekiTxvas CauRrmavdnen. moswavleebma<br />

unda gaaanalizon, rom pluralistur sazogadoebaSi adamianebs sxvadasxva<br />

saWiroeba aqvT, ramac konfliqtamde SeiZleba migviyvanos. konfliqtis samarTlianad<br />

mogvarebisTvis ki aucilebelia yvela mxaris interesebis gaTvaliswineba (konfliqtebis<br />

mogvarebis TemasTan dakavSirebiT, ixileT Tavi 4). am konkretul magaliTSi<br />

skola mikrosazogadoebad unda aRviqvaT, sadac moswavleebs iseTive problemebi<br />

eqmnebaT, rogorc zrdasrul moqalaqeebs sazogadoebaSi.<br />

qvemoT moyvanili sakiTxebi aaSkaravebs, Tu ramdenad mravalmxrivia es magaliTi da<br />

ramdenad karg masalas iZleva klasSi muSaobisaTvis. maswavlebelma CamoTvlilTagan<br />

konkretuli sakiTxebi unda SearCios, mis gankargulebaSi arsebuli droisa da moswavleTa<br />

interesis gaTvaliswinebiT.<br />

ramdenad gansxvavebulia moswavleTa saganmanaTleblo saWiroebebi<br />

saWiroa, moswavleebma upasuxon Semdeg SekiTxvebs: rogor SeiZleba mogvardes<br />

skolaSi arsebuli problemebi saWiroa, rom skolam moaxdinos zogierTi problemis<br />

ignorireba da ratom<br />

SeiZleba arsebobdes am kiTxvebze pasuxis Ziebis ori midgoma: pirveli, problemebis<br />

moswavleTa saganmanaTleblo saWiroebebTan kavSiris gaTvaliswinebiT; meore,<br />

im problemaTa identificirebiT, romelic uSualod skolis gadasaWrelia.<br />

pirvel SemTxvevaSi, moswavleebs daexmareba Semdeg SekiTxvaze pasuxis gacema:<br />

`adamianis/bavSvTa ra uflebebs arian moklebulni devnili bavSvebi~<br />

63


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

qvemoT CamoTvlilia saganmanaTleblo saWiroebaTa ramdenime kategoria. moswavleebma<br />

am saWiroebaTa magaliTebi moTxrobaSi unda moiZion da moswavlis samuSao<br />

furclis meoTxe grafaSi CainiSnon:<br />

_ emociuri;<br />

_ saganmanaTleblo;<br />

_ religiuri;<br />

_ kulturuli;<br />

_ enobrivi;<br />

_ fizikuri.<br />

TiToeul am kategoriasTan dakavSirebiT, moswavleebma sakuTari magaliTebic<br />

unda moifiqron.<br />

pasuxismgebloba da misi CarCoebi<br />

moTxrobaSi dasmulma konkretulma problemebma safuZveli unda Cauyaros ganzogadebul<br />

diskusias Tanasworuflebianobisa da ganaTlebis Sesaxeb.<br />

ramdenad advilia yvela bavSvisaTvis saukeTeso ganaTlebis SesaZleblobis micema,<br />

misi saWiroebebis srulad gaTvaliswinebiT ra SeiZleba gaakeTos skolam da<br />

ra daxmareba sWirdeba mas garedan, magaliTad, adgilobrivi TviTmmarTvelobidan,<br />

damatebiTi dafinansebis formiT<br />

mivubrundeT meore midgomas. rogorc wesi, erTi konkretuli RonisZiebis gatarebiT,<br />

kompleqsuri problemis gadaWra SeuZlebelia, rac, am SemTxvevaSi, SeiZleba<br />

gulisxmobdes skolis gafarToebas, specialurad momzadebuli kadrebis daqiravebas<br />

da a.S. saganmanaTleblo reformis ase ganviTareba sasurveli iqneboda, magram<br />

saWiroebs politikur gadawyvetilebebs, radgan gadasaxadis gadamxdelTa damatebi-<br />

Ti saxsrebis am sakiTxze mimarTva adgilobrivi TviTmmarTvelobis da/an ganaTlebis<br />

saministros gadawyvetilebas ukavSirdeba. adamianebi, romlebic gamosavals mxolod<br />

aseT radikalur RonisZiebebSi xedaven, xelmocarulni aRmoCndebian da sxvaTa dadanaSaulebis<br />

meti xelT araferi SerCebaT. sxva sityvebiT, isini dasaxul mizans<br />

ver miaRweven _ problema mougvarebeli darCeba. gasaTvaliswinebelia, rom problemis<br />

gadaWra SedarebiT mcire masStabis RonisZiebebiTac SeiZleba. es RonisZiebebi<br />

ukavSirdeba uSualod direqtoris, mSoblebis, moswavleebis da maswavleblebis<br />

SeTanxmebas, rom Secvalon is, rac maT xelSia, risi Secvlac maT surT da xelewifebaT<br />

kidec.<br />

swored aq gvWirdeba samuSao furclis mesame grafa. vin aris pasuxismgebeli<br />

vis SeuZlia Secvalos arsebuli situacia moswavleebi ganixilaven, Tu ramdenad<br />

efeqturi SeiZleba iyos mcire masStabis RonisZiebebi da ra maqsimalur Sedegebze<br />

SeiZleba gavidnen am RonisZiebaTa gatarebis Semdeg. moswavleebma SeiZleba ifiqron<br />

mcire da msxvilmasStabiani RonisZiebebis garkveul Serwymazec.<br />

`skola aris cxovreba~, mikrosazogadoeba. saskolo cxovrebis strategiebis<br />

ganxilva moswavleebs exmareba, ifiqron politikuri gadawyvetilebebisa da strategiuli<br />

dagegmarebis CarCoebSi.<br />

skola aris cxovreba<br />

Semdegi ideis gamoyenebiT, moswavleebs SeuZliaT, kolejSi ganviTarebuli movlenebi<br />

sakuTar skolas daukavSiron:<br />

`Tqvens skolaSi ra barierebi xvdeba moswavleTa garkveul nawils, rac maT xels<br />

64


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

uSliT swavlaSi vis pasuxismgeblobas warmoadgens am moswavleTa saganmanaTleblo<br />

saWiroebaTa dakmayofileba (magaliTad, mTavrobis, direqtoris, maswavleblebis Tu<br />

moswavleebis)~<br />

am SekiTxvas sxvadasxvagvarad SeiZleba mivudgeT. SeiZleba, ganxilvis sagnad iqces:<br />

moswavleebma gaiTamaSon interviu, an, SesaZlebelia, es SekiTxva saskolo gazeTis<br />

proeqtTan (Tavi 5) davakavSiroT.<br />

werilobiTi davaleba<br />

aucilebelia, maswavlebeli darwmundes, rom moswavleebi kargad iTviseben axal<br />

masalas. am TvalsazrisiT, sasargebloa diskusiis dakavSireba werilobiT davalebasTan.<br />

weris dros moswavleebi kidev erTxel ufiqrdebian diskusiis dros ganxilul<br />

masalas da ukeTesad aanalizeben mas; diskusiis Semdgom werilobiTi davalebis<br />

Sesruleba gansakuTrebiT sasargebloa nela moazrovne, SedarebiT mokrZalebuli<br />

moswavleebisaTvis, romlebic diskusiis dros nakleb aqtiurni arian, imisda miuxedavad,<br />

rom SeiZleba bevri saTqmeli hqondeT.<br />

werilobiTi davalebisaTvis maswavlebelma yuradRebiT, moswavleTa donis gaTvaliswinebiT<br />

unda SearCios Tema. detalurad Camoyalibebuli davaleba aseTi formiT<br />

SeiZleba Camoyalibdes:<br />

`adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa da bavSvTa uflebebis konvenciis<br />

mixedviT, mTavrobis pasuxismgeblobaa yvela bavSvisaTvis ganaTlebis SesaZleblobis<br />

uzrunvelyofa.<br />

_ axseniT, ramdenad asrulebda es skola am valdebulebas;<br />

_ ra aris saWiro imisaTvis, rom bavSvebs mivceT is saganmanaTleblo SesaZ leblobebi,<br />

rac maT ekuTvniT<br />

_ vin aris pasuxismgebeli am bavSvebis ganaTlebaze<br />

_ bavSvTa cxovrebis romel sferoebze axdens gavlenas uTanasworo sazogadoebaSi<br />

cxovreba<br />

_ ganixileT~.<br />

diskusiis Sedegebi (flipCarti, Sevsebuli samuSao furceli)<br />

kolejis dasaxmareblad<br />

problemebi gamosavali pasuxismgebloba saWiroebebi<br />

(1)<br />

devnili bavSvebi<br />

enobrivi problemebi<br />

biWebi ar saubroben<br />

gogos ar SeuZlia<br />

siaruli<br />

specialuri kursebi<br />

Terapia, specialuri<br />

swavleba<br />

samedicino Careva,<br />

specialuri swavleba,<br />

mSoblebisTvis rCevis<br />

micema<br />

direqtori,<br />

adgilobrivi<br />

TviTmmarTveloba<br />

direqtori, maswavlebeli<br />

enobrivi<br />

enobrivi, emociuri<br />

fizikuri<br />

65


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

problemebi gamosavali pasuxismgebloba saWiroebebi<br />

(2)<br />

devnilebi da adgilobrivi moswavleebi<br />

Cagvra, dacinva,<br />

jgufebis formireba,<br />

damuqreba, Cxubi,<br />

daSavebuli biWi<br />

(3)<br />

maswavleblebi<br />

ver aqceven yuradRebas<br />

devnilebsa da<br />

Zvel moswavleebs<br />

diskusia klasSi, qcevis<br />

wesebi, moswavledamkvirveblebi<br />

patara zomis klasebi,<br />

sxvadasxva cvla, meti<br />

maswavlebeli<br />

maswavleblebi, moswavleebi,<br />

mSoblebi<br />

adgilobrivi<br />

TviTmmarTveloba<br />

emociuri, socialuri<br />

midgomebi da<br />

Rirebulebebi<br />

saganmanaTleblo,<br />

enobrivi, kulturuli,<br />

religiuri<br />

(4)<br />

mSoblebi<br />

surT cal-calke<br />

klasebi gogonebisa<br />

da biWebisaTvis<br />

`ara~<br />

`ki~<br />

<br />

kulturuli, religiuri<br />

gakveTili 4<br />

ratomaa mniSvnelovani adamianis uflebebi<br />

ratom gvWirdeba admianis uflebaTa amsaxveli kanonmdebloba daucvelTa dasacavad 16<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT:<br />

im problemuri sakiTxebis ganxilva, romlebic sxvadasxva Rirebulebisa da cxovrebis<br />

wesis mqone adamianebis Tanacxovrebis dros wamoiWreba.<br />

im mizezebis ganxilva, romlebic safuZvlad edo adamianis uflebaTa dacvis<br />

saerTaSoriso instrumentebis SemuSavebas, gansakuTrebiT, daucveli Temebisa da<br />

adamianebisaTvis.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi:<br />

erTvebian kritikul analizSi da axdenen situaciebis prioritetizacias.<br />

gaiTamaSeben mowinaarmdege mxarebis warmomadgenelTa rolebs.<br />

rolebis gaTamaSebis daskvnebidan gamomdinare, SeimuSaveben ramdenime ZiriTad<br />

princips da adareben maT am wignSi gakeTebul daskvnebs.<br />

ganixilaven adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebs TavianT qveyanaSi.<br />

akeTeben prezentaciebs demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

swavlebis sxvadasxva sakiTxze.<br />

saWiro masala _ baraTebis aslebi rolebis gaTamaSebisaTvis (moswavlis samuSao furceli 3.4)<br />

situaciis amsaxveli baraTebis aslebi TiToeuli patara jgufisaTvis (moswavlis<br />

samuSao furceli 3.5).<br />

adamianis uflebaTa ZiriTadi komponentebis nusxa (moswavlis samuSao furceli 3.6).<br />

didi zomis furclebi da sxva masalebi, rac prezentaciisaTvis aris saWiro.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ kritikuli azrovneba. diskusia. molaparakeba. jgufuri<br />

prezentacia.<br />

16 efuZneba samoqalaqo fondis (londoni) mier SemuSavebul gakveTils.<br />

66


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

informacia<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvencia Seiqmna im adamianTa fundamenturi uflebebis<br />

dasacavad, romelTac, magaliTad, SezRuduli aqvT sicocxlis ufleba an religiuri<br />

Tavisufleba. yvela im qveynis mTavroba, romelic evrosabWos wevria, emorCileba am konvenciis<br />

muxlebs Tavis moqalaqeTa uflebebis mimarT. am TvalsazrisiT, TiToeuli qveyana<br />

angariSvaldebulia saerTaSoriso sazogadoebis winaSe. evrosabWoSi Semavali yvela qveynis<br />

nebismier moqalaqes SeuZlia, sarCeli Seitanos adamianis uflebaTa evropul sasamarTloSi,<br />

Tu moqalaqe Tvlis, rom misi uflebebi irRveva. sarCelis Setana SeuZliaT qveynebs<br />

sxva qveynis winaaRmdegac, Tumca aseTi SemTxvevebi iSviaTobas warmoadgens.<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvencia efuZneba adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracias,<br />

romelic Seiqmna meore msoflio omis periodSi Cadenili genocidebis Semdeg.<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli moswavleebs rolebis gaTamaSebis baraTebs<br />

(samuSao furceli 3.4) acnobs da uxsnis, rom or jgufad unda daiyon. maswavlebeli<br />

moswavleebs uyveba kunZulis (SeiZleba gamoiyenos dafaze dakidebuli ruka) da im<br />

adamianebis Sesaxeb, romlebic am kunZulze didi xania cxovroben.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs acnobebs, rom kunZulze movida adamianTa axali<br />

jgufi, romelsac aq damkvidreba surs. axalmosulni Zalian gansxvavdebian kun-<br />

Zulis macxovreblebisagan. maswavlebeli moswavleebs axalmosulTa cxovrebis wess<br />

acnobs da klass or nawilad hyofs. sakiTxebis ganxilvis ori meTodi arsebobs, romlebic<br />

qvemoTaa warmodgenili. Tu moswavleebi rolebis gaTamaSebas arian miCveulni,<br />

sasurvelia, maswavlebelma airCios pirveli meTodi, xolo Tu ufro formalur<br />

muSaobas amjobineben _ meore meTodi.<br />

meTodi 1: rolebis gaTamaSeba<br />

moswavleebi wyvilebSi muSaoben; erTi aris axalmosuli, meore ki _ kunZulis<br />

macxovrebeli. baraTebze aRweril TiToeul situacias unda miudgnen im jgufis interesebis<br />

gaTvaliswinebiT, romelsac isini warmoadgenen. orives uwevs sapirispiro<br />

mxaresTan molaparakebis procesis dawyeba (moswavleebi uSveben, rom enobrivi barieri<br />

ar arsebobs). TiToeul moswavles kargad unda hqondes gaazrebuli Semdegi:<br />

a. ra aris misi xalxisTvis yvelaze mniSvnelovani problema<br />

b. ra SedegebiT surs, dasruldes molaparakeba<br />

maswavlebeli axalmosulebs da kunZulis macxovreblebs sTxovs, erTgvarovan<br />

wyvilebad dajgufdnen da zemoTmoyvanil or sakiTxze SeTanxmdnen.<br />

maswavlebeli moswavleebs axsenebs, rom kunZulis macxovreblebi ver damSviddebian,<br />

sanam ar moiSoreben axalmosulebs; axalmosulebi kunZulis macxovrebelTaTvis<br />

mudmiv safrTxes warmoadgenen da mxolod maT mier kunZulis datoveba aRmofxvris<br />

am safrTxes. gasaTvaliswinebelia isic, rom axalmosulebs Zalian moswonT kunZuli<br />

da Zalis gamoyenebasac ar moeridebian, raTa aq darCena SeZlon.<br />

maswavlebeli moswavleebs dapirispirebul wyvilebad hyofs da sTxovs, awarmoon<br />

molaparakebebi baraTebze mocemuli sakiTxebis garSemo prioritetulad _ yvelaze<br />

mniSvnelovani sakiTxiT daiwyon da naklebad mniSvnelovani Temebi bolosTvis<br />

Semoinaxon.<br />

67


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

meTodi 2: organizebuli diskusia<br />

savarjiSos SesrulebisaTvis saukeTeso, Tumca ara erTaderTi, meTodia rolebis ga-<br />

TamaSeba. qvemoT warmogidgenT aqtivobas, romelic rolebis gaTamaSebis alternativad<br />

SeiZleba gamoiyenoT. klasi unda daiyos or nawilad: erTi naxevari warmoadgens kunZulis<br />

macxovrebelTa interesebs, xolo meore _ axalmosulTa interesebs. moswavleebi<br />

wyvilebSi muSaoben da cdiloben, daicvan TavianTi interesebi. maswavlebeli moswavleebs<br />

Seaxsenebs, rom molaparakebis formati, ra Tqma unda, yvelaze samarTliania, Tumca istoriuli<br />

magaliTebi gviCvenebs, rom, rogorc wesi, erT-erTi mxare ufro mets aRwevs,<br />

vidre meore. aseTi Sedegis gamomwvevi mizezi aris Zalaufleba _ is mxare, romelsac aqvs<br />

meti Zalaufleba, molaparakebis dros xSirad ufro momgebian Sedegebze gadis.<br />

maswavlebeli Tavad uZRveba diskusiis process. is arCevs problemas da am problemisadmi<br />

erT-erTi jgufis midgomas. Semdeg maswavlebeli sTxovs meore jgufs, warmoadginon<br />

sawinaaRmdego mosazrebebi am problemasTan dakavSirebiT. moswvaleTa or<br />

jgufs Soris, maswavlebeli Suamavlis rols asrulebs. erT problemasTan dakavSirebiT,<br />

TiToeuli jgufidan or-ori moswavle gamodis da ayalibebs argumentebs Tavisi<br />

jgufis saxeliT. Semdeg problemaze msjelobisas, sxva wyvilebi gamodian da a.S.<br />

diskusiis Sedegebis ganxilva<br />

diskusiis Semdeg maswavlebeli moswavleebs usvams Semdeg SekiTxvebs:<br />

_ advili iyo molaparakebis procesi Tu rTuli ratom<br />

_ orive jgufma im Sedegs miaRwia, risi miRwevac surda<br />

_ romelma jgufma miaRwia ufro mets ratom<br />

_ romelime jgufs hqonda ufro meti moraluri ufleba ratom<br />

_ rogori momavali SeiZleba hqondeT adamianTa am or jgufs<br />

_ ram SeiZleba SeuSalos xeli erTi jgufis dominirebas meoreze<br />

_ CamoayalibeT is principebi, romelTa gaTvaliswineba daexmareboda adamianTa<br />

am or jgufs mSvidobian TanacxovrebaSi. SeadareT principebis es nusxa adamianis<br />

uflebaTa ZiriTad komponentebs (moswavlis samuSao furceli 3.6). romeli muxlebi<br />

daexmarebodaT kunZulis macxovreblebs miwis, cxovrebis wesisa da sakuTar uflebaTa<br />

SenarCunebaSi<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom amgvari SemTxvevebi istorias axsovs,<br />

magaliTad, roca britanelebma daikaves avstralia, an evropelebma _ CrdiloeT<br />

da samxreT amerika. im dros ar arsebobda adamianis uflebaTa saerTaSorisod aRiarebuli<br />

dokumenti da, Sesabamisad, irRveoda adgilobrivi mosaxleobis uflebebi.<br />

analogiuri SemTxvevebi dResac xdeba, roca samxreT amerikis uZveles macxovreblebs,<br />

saerTaSoriso kompaniebis biznes interesebis gamo, arTmeven miwebs.<br />

adamianis uflebaTa mniSvnelovnebis aRiareba<br />

winamdebare Tavis dasasruls, maswavlebeli moswavleebs sTxovs, SearCion adamianis<br />

erT-erTi ufleba evropuli konvenciidan. moswavleebi amzadeben banersa da<br />

prezentacias am uflebis mniSvnelovnebaze. moswavleebs SeuZliaT, prezentaciaSi<br />

rolebis gaTamaSeba CarTon da kunZulelebis ambavi moiyvanon magaliTad. aseTi<br />

prezentacia SeiZleba klasis, an mTeli skolis winaSe gakeTdes. Tu arsebobs saTanado<br />

resursebi, es Tema SeiZleba proeqtadac iqces (ixileT me-5 Tavis me-4 gakveTili,<br />

sadac aRwerilia, Tu rogor SeiZleba aseTi proeqtebis momzadeba).<br />

68


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

moswavlis samuSao furceli 3.1<br />

skola tyis piras<br />

uRrani tyis piras adamianTa jgufi cxovrobda. es religuri Temi iyo da bavSvebsac<br />

winaparTa religiuri Sexedulebebis mixedviT zrdidnen; maTi religiis mixedviT,<br />

ar arsebobda gansxvaveba mamakacsa da qals Soris.<br />

am Temis sacxovrebeli adgilidan moSorebiT iyo zegani, sadac sxva Temi binadrobda;<br />

isini ar iyvnen religiurebi, magram Sroma Zalian uyvardaT. es iyo mebrZoli<br />

xalxi, sadac dominantur funqcias mamakacebi asrulebdnen. qalebs Zalian afasebdnen,<br />

magram qali xelmZRvanelebi ar hyavdaT.<br />

tyis Tems araferi hqonda saerTo zeganis TemTan; maT erTmaneTTan siZulvili<br />

da SiSi akavSirebdaT. warsulSi isini erTmaneTs eomebodnen. erT dRes axalgazrda<br />

kaci mivida tyis piras macxovrebel TemTan da skolis aSeneba SesTavaza. am skolaSi<br />

orive Temis bavSvebi ivlidnen, rac maT daaxloebas Seuwyobda xels.<br />

male aaSenes xis mokrZalebuli Senoba da maswavlebelic moZebnes. orive Temis<br />

bavSvebi skolaSi wavidnen. mSoblebi da Temis xelmZRvanelebi guldasmiT elodnen<br />

movlenaTa ganviTarebas.<br />

Tavdapirvelad iyo garkveuli problemebi bavSvebs Soris; isini xSirad Cxubobdnen.<br />

male bavSvebi darwmundnen, rom skolaSi siaruli sasargeblo iyo da erTmaneTs uke-<br />

Tesad eguebodnen. maswavlebeli mkacri iyo, magram samarTliani da yvela bavSvs<br />

Tanasworad epyroboda. maswavlebeli orive Temis cxovrebis wess scemda pativs da<br />

bavSvebs am or Tems Soris arsebuli gansxvavebebis Sesaxeb aswavlida.<br />

ufro da ufro meti bavSvi dadioda am skolaSi.<br />

TandaTanobiT gamoikveTa, rom skolis moswavleTa did nawils zeganze macxovreblebi<br />

Seadgendnen. skolaSi yoveli 4 bavSvidan mxolod erTi iyo tyis Temidan.<br />

maswavlebeli orive Temis warmomadgenlebTan saubrobda da arwmunebda, rom bavSvebis<br />

skolaSi gamoSveba aucilebeli iyo.<br />

erT dRes skolaSi misul maswavlebels skola damwvari daxvda. 17<br />

moswavlis samuSao furceli 3.2<br />

koleji yvelasTvisaa<br />

kolejis direqtori Zalian humanuri da sulgrZeli adamiani gaxldaT; mas Rrmad<br />

swamda, rom ganaTleba Zalian mniSvnelovania. direqtori TanamSromlebs yovelTvis<br />

eubneboda: `yvela adamiani imsaxurebs cxovrebis karg dasawyiss. ar unda moepyroT<br />

romelime moswavles ufro meti keTilganwyobiT, vidre sxvebs. es ar iqneba samar-<br />

Tliani~.<br />

erT dRes skolaSi devnil moswavleTa jgufi movida; maTi ojaxebi mezobeli<br />

saxelmwifodan konfliqts gamoeqcnen. direqtorma TanamSromlebs ganucxada:<br />

`am sawyalma adamianebma yvelaferi dakarges. xelgaSlili miegebeT maT.<br />

droa, am adamianebs SevumsubuqoT tkivili; maTi brali ar aris, rom omis<br />

msxverplni gaxdnen~.<br />

TanamSromlebi direqtors daeTanxmnen. devnili moswavleebi asakis mixedviT<br />

17 efuZneba ted hudlesTonis moTxrobas (samoqalaqo fondi)<br />

69


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gadaanawiles klasebSi. ZiriTadad, yvela arsebul klasSi erTi devnili moswavle<br />

Sevida. mxolod erT klasSi aRmoCnda 4 devnili biWi.<br />

maswavleblebma male aRmoaCines, rom rTuli iyo devnilebisa da maTi Zveli<br />

moswavleebis Tanabari mopyroba. maswavleblebi problemebis Sesaxeb direqtors<br />

SesCiodnen: `devnilma bavSvma Cveni ena ar icis. me ar maqvs dro, rom mas yvelaferi<br />

vuTargmno. Targmnas Zalian didi dro sWirdeba da es dro danarCen moswavleebs<br />

akldebaT~. `Cems klasSi devnili moswavle aravisTan amyarebs komunikacias. es,<br />

SesaZloa, omisgan miyenebuli tramvis Sedegi iyos. SesaZloa, mas problemebi aqvs<br />

swavlasTan dakavSirebiT. rogor moviqce~ `Cems klasSi devnili bavSvi dasaxiCrebulia;<br />

mas ar SeuZlia siaruli; is veranair fizikur aqtivobaSi ver monawileobs,<br />

laboratoriaSic ki ver amodis, radgan kibeebia gasavleli.~<br />

problemebi ar mcirdeboda. sadilze, Sesvenebis dros, danarCenebi devnil bavSvebs<br />

Cagravdnen da dascinodnen, zogjer Seuracxmyofeli sityvebiTac mimarTavdnen. skolis<br />

Zveli moswavleebi devnilebs mouwodebdnen, iq dabrunebuliyvnen, saidanac movidnen.<br />

im oTxma devnilma, romelic erT klasSi moxvda, sakuTari interesebis dasacavad,<br />

mWidrod Sekruli dajgufeba Camoayaliba. erT dRes, erT-erTma devnlma biWma<br />

adgilobrivTan iCxuba da mZime fizikuri tramva miayena. maswavleblebi Tvlidnen,<br />

rom es devnili biWi skolidan garicxvis Rirsi iyo. direqtori ki sakuTar Tavs<br />

ekiTxeboda, ramdenad samarTliani iqneboda devnili moswavlis skolidan gagdeba.<br />

maswavleblebi ambobdnen:<br />

`Cven vecadeT, maTTan gvemuSava. Cveni sakuTari moswavleebi zaraldebian.<br />

ar SegviZlia erTdroulad devnilebsac vaswavloT da Cvens Zvel moswavleebsac~.<br />

mogvianebiT, devnili bavSvebis mSoblebmac moisurves direqtorTan Sexvedra da<br />

ganucxades mas:<br />

`Cven ar mogvwons, rom gogonebsa da biWebs erTad utardebaT fizikuri<br />

aRzrdis gakveTilebi. es Cvens religiasa da kulturas ewinaaRmdegeba.~<br />

direqtors moTmineba ewureboda; is idga Zalian rTuli gamowvevis winaSe da<br />

icoda, rom imedis dakargva aseT dros ar SeiZleboda.<br />

moswavlis samuSao furceli 3.3<br />

kolejis dasaxmareblad<br />

problemebi<br />

gamosavali<br />

(1)<br />

devnili bavSvebi<br />

(2)<br />

devnilebi da adgilobrivi moswavleebi<br />

70


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

(3)<br />

maswavleblebi<br />

(4)<br />

mSoblebi<br />

moswavlis samuSao furceli 3.4<br />

kunZulis macxovreblebi da axalmosulni (baraTebi rolebis gaTamaSebisaTvis)<br />

jgufi 1: kunZulis macxovreblebi<br />

Tqven kunZulze macxovrebel mosaxleobas warmoadgenT. am kunZulze Tqveni winaprebi<br />

ramdenime aTasi wlis win damkvidrdnen da maTi nawili mTaSi wminda adgilebzea dakrZaluli.<br />

Tqven gjeraT, rom winaprebis sulebi cocxlebi arian da Tavs dagtrialeben.<br />

Tqven cxovrebis martivi wesiT cxovrobT. qalebi bavSvebs uvlian, kacebi ki nadiroben<br />

da sakvebs moipoveben. am kunZulze mcxovrebT gjeraT, rom bunebas mofrTxileba sWirdeba<br />

da momaval Taobebs xelSeuxebeli buneba unda davutovoT. Tqven, ZiriTadad, mSvildisarsa<br />

da maxeebs iyenebT.<br />

Tqveni religia bunebis gaRmerTebas gulisxmobs, xolo kultura Temis mniSvnelobas<br />

ukavSirdeba. roca sakvebis odenoba mcirea, xalxi Tanabrad iyofs sakvebs da erTmaneTis<br />

gamosakvebad Sromobs. roca sakvebis siuxvea, xalxi ikribeba, mReris, cekvavs, sxvadasxva<br />

ambebs hyveba da ilxens. xalxs wera-kiTxvis codna ar sWirdeba.<br />

Tqvens TemSi kanonebi TiTqmis ar arsebobs. Temis belads SeuZlia kanonis damkvidreba,<br />

roca amis saWiroeba iqmneba. yovelgvari kamaTis dros Temis beladi momrigeblad gvevlineba.<br />

jgufi 2: axalmosulni<br />

Tqven xalxis im jgufs warmoadgenT, romelmac evropa axali cxovrebis ZiebaSi datova.<br />

Tqven gindaT, axali miwa aRmoaCinoT, sadac damkvidrdebiT, aaSenebT saxls da mTel<br />

darCenil cxovrebas gaatarebT.<br />

Tqven gaqvT sanadiro Tofebi da iaraRi miwis dasamuSaveblad. Tqveni kulturis ganmsazRvreli<br />

komponentebia ganaTleba da Sroma. Tqven miCveuli xarT brZolas keTildReobisaTvis.<br />

Tqven ar misdevT romelime religias, magram gwamT religiuri Tavisuflebis.<br />

Tqven gadawyvetilebebis demokratiuli wesiT miRebis momxre xarT. Tqven miatoveT<br />

is sazogadoeba, sadac mxolod elitarul fenas aqvs Zalaufleba da sadac qoneba ara-<br />

Tanabradaa ganawilebuli. Tqven iseTi sazogadoebis Seqmnaze ocnebobT, sadac xalxi<br />

Tanasworuflebiania da yvelas aqvs warmatebis miRwevis SesaZlebloba.<br />

71


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavlis samuSao furceli 3.5<br />

situaciis amsaxveli baraTebi: kunZulis macxovreblebi<br />

waikiTxeT teqsti da gadawyviteT, ra unda gakeTdes TiToeul situaciaSi<br />

kunZulis macxovreblebi<br />

axalmosulni<br />

1k axali Robeebi _ axalmosulebma Robeebi<br />

gaakeTes maTi saxlebisa da saZovrebis<br />

garSemo, romelsac Tqvenc saZovrebad iyenebdiT.<br />

Tqven es Robeebi moSaleT.<br />

2k sazRvris damrRvevi _ kunZulis macxovrebelma<br />

axalmosulTa mier mowyobili sazRvari<br />

daarRvia. axalmosulebma is mokles.<br />

3k Sereuli qorwineba _ kunZulis erT-erT<br />

macxovrebels Seuyvardeba axalmosuli qalbatoni.<br />

4k wminda adgilebi _ ramdenime axalmosuli<br />

gaTxrebs awarmoebs mTebSi, im adgilas, sadac,<br />

Tqveni warmodgeniT, winaprebis sulebi<br />

binadroben. es adgilebi TqvenTvis wmindaa.<br />

protestis niSnad, Tqven Tavs daesxiT ramdenime<br />

kacs, romelic miwas Txrida.<br />

5k ganaTleba _ axalCamosulebma gaxsnes skola<br />

da Tqvens bavSvebsac iwveven wera-kiTxvis<br />

Sesaswavlad.<br />

1a axali Robeebi _ kunZulis macxovreblebma<br />

moSales Robeebi, romlebic Tqven cxovelebis<br />

mosaSeneblad gaakeTeT.<br />

2a sazRvris damrRvevi _ kunZulis macxovrebeli<br />

SemoiWra Tqven mier cxovelebisaTvis<br />

SemoRobil adgilas. Tqven gafrTxilebis<br />

Semdeg esroleT mas.<br />

3a Sereuli qorwineba _ erT-erT axalmosul<br />

qals Seuyvardeba kunZulis macxovrebeli<br />

kaci. maT surT, daqorwindnen da axalmosul-<br />

Ta Soris icxovron. ramdenime axalmosuls<br />

ar moswons es.<br />

4a wminda adgilebi -Tqven aRmoaCineT mineralebi<br />

mTebSi. am mineralebis sarfianad gayidva<br />

SeiZleba iq, saidanac Tqven CamoxvediT.<br />

kunZulis macxovreblebs es mTa wminda adgilad<br />

aqvT aRiarebuli, rac, Tqveni azriT,<br />

mxolod crurwmenaa. kunZulis macxovreblebi<br />

Tavs daesxnen Tqveni Temis warmomadgenlebs,<br />

romlebic mineralebs eZebdnen.<br />

5a ganaTleba _ Tqven gaxseniT skola da<br />

kunZulis macxovrebelTa bavSvebsac iwvevT<br />

wera-kiTxvis Sesaswavlad.<br />

72


Tavi 3. mravalferovneba da pluralizmi<br />

moswavlis samuSao furceli 3.6<br />

adamianis uflebaTa ZiriTadi komponentebis nusxa 18<br />

1.<br />

sicocxlis ufleba;<br />

2. wamebisagan Tavisufleba;<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

7.<br />

8.<br />

9.<br />

10.<br />

11.<br />

12.<br />

13.<br />

14.<br />

15.<br />

16.<br />

17.<br />

18.<br />

19.<br />

20.<br />

21.<br />

22.<br />

23.<br />

24.<br />

25.<br />

26.<br />

monobisagan Tavisufleba;<br />

Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba;<br />

miukerZoebeli gasamarTlebis ufleba;<br />

uflebaTa darRvevis SemTxvevaSi, daxmarebis miRebis ufleba;<br />

diskriminaciisagan Tavisufleba; Tanasworobis ufleba;<br />

pirovnebad aRiarebis ufleba; erovnuli kuTvnilebis ufleba;<br />

piradi da ojaxuri cxovrebis ufleba;<br />

qorwinebis ufleba;<br />

sakuTrebis flobis ufleba;<br />

gadaadgilebis ufleba;<br />

TavSesafris ufleba;<br />

azrovnebis, cnobierebisa da religiis Tavisufleba;<br />

gamoxatvis Tavisufleba;<br />

Sekrebisa da sxva adamianebTan gaerTianebis Tavisufleba;<br />

sakvebis, sasmelisa da sacxovrebilis ufleba;<br />

jandacvis ufleba;<br />

ganaTlebis ufleba;<br />

dasaqmebis ufleba;<br />

dasvenebisa da garTobis ufleba;<br />

socialuri dacvis ufleba;<br />

politikur procesebSi monawileobis ufleba;<br />

kulturul cxovrebaSi monawileobis ufleba;<br />

adamianis uflebaTa darRvevis akrZalva;<br />

im socialuri wesrigis ufleba, sadac aRiarebulia adamianis uflebebi;<br />

27. pirovnebis pasuxismgeblobebi.<br />

18 es nusxa efuZneba maswavlebelTa damxmare masalas me-5 Tavidan `uflebebi, Taviseuflebebi da pasuxismgeblobebi”.<br />

73


Tavi 4<br />

konfliqti<br />

rogor viqceviT,<br />

roca ar veTanxmebiT<br />

4.1 konfliqtis gadaWra<br />

rogor unda gavumklavdeT seriozuli uTanxmoebis SemTxvevebs<br />

4.2 eqvsetapiani midgomis gamoyeneba<br />

rogor unda avaridoT Tavi mezobelTan dapirispirebas<br />

4.3 urTierTwinaaRmdegobrioba adamianis uflebebSi<br />

rogor moviqceT, Tu adamianis uflebebi erTmaneTs ewinaaRmdegeba<br />

4.4 Zalis gamoyneba<br />

misaRebia Tu ara Zalis gamoyeneba zog SemTxvevaSi


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 4. konfliqti<br />

rogor viqceviT, roca ar veTanxmebiT<br />

mSvidobis cnebas aqvs mniSvnelovani kulturuli ganzomileba. Soreuli aRmosavleTis<br />

qveynebSi mSvidobis cneba ufro Sinagan, sulier simSvides ukavSirdeba<br />

maSin, roca dasavleTSi mSvidoba omis an sxva Zaladobrivi konfliqtis ararsebobas<br />

gulisxmobs. indurSi mSvidobis aRmniSvneli sityvaa `shanti”, rac niSnavs gonebriv<br />

simSvides. gandim Tavisi filosofia da strategia `Ahimsa”-s cnebas daafuZna, rac<br />

yvelafer sazianosagan TavSekavebas gulisxmobs. is ambobda: `pirdapir TargmanSi<br />

es sityva niSnavs araZaladobas. CemTvis ki es sityva gacilebiT ufro maRali mniSvnelobis<br />

matarebelia. Cemi azriT, es sityva niSnavs Seuracxyofis miyenebisagan<br />

TavSekavebas, mzakvruli azrebis uaryofas, boroti Canafiqris arqonas im adamianebis<br />

mimarTac ki, visac mtrad miiCnev. misTvis, vinc am doqtrinas icnobs, ar arsebobs<br />

mtris cneba~. maias tomis tradiciis mixedviT, mSvidobis cneba keTildReobas ukav-<br />

Sirdeba da Cveni cxovrebis sxvadasxva aspeqts Soris balanss gulisxmobs. 19<br />

`pozitiuri mSvidoba~ im mdgomareobas hqvia, romelSic sazogadoebis survili<br />

mSvidobis damyarebaze da mSvidobis barierebis daZlevazea mimarTuli; is socialuri<br />

samarTlianobis princips emyareba da scdeba mosazrebas imis Taobaze, rom mSvidoba<br />

mxolod SiSis, Zaladobisa da omis ararsebobas ukavSirdeba. `pozitiuri mSvidoba~<br />

mimarTulia konfliqtebis araZaladobriv mogvarebaze da mouwodebs adamianebs, konstruqciulad<br />

moagvaron socialuri problemebi. ganaTlebis specialistebisaTvis es<br />

saklaso oTaxSi demokratiuli procesebi waxalisebas, Zalauflebis borotad gamoyenebis<br />

sakiTxebis mogvarebas, mosmenisa da konstruqciuli dialogis warmoebis unarebis<br />

ganviTarebas niSnavs. 20<br />

Zaladoba bunebrivi fenomenia zogierTi specialisti amtkicebs, rom adamianis<br />

bunebaa Zaladobrivi da, Sesabamisad, SeuZlebelia konfliqtebis, omebisa da<br />

Zaladobis sxva gamoxatulebebis Tavidan arideba. am sferos sxva specialistebi ki<br />

fiqroben, rom Cven SegviZlia Tavi avaridoT Zaladobriv azrovnebas, grZnobebsa<br />

da qmedebebs. 1986 wels sxvadasxva qveynis mecnierebma SeimuSaves aqti Zaladobis<br />

Sesaxeb (Seville Statement on Violence). am aqtis mixedviT:<br />

76<br />

`1. mecnierulad arasworia imis mtkiceba, rom Zaladobrivi tendenciebi<br />

adamianebma winapari cxovelebisagan memkvidreobiT miiRes (...). keTildReoba<br />

adamianuri fenomenia da sxva cxovelebSi ar gvxvdeba (...).<br />

2. adamianTa zogierTi sazogadoeba omSi arasodes Cabmula, zogi ki omeb-<br />

Si aqtiurad monawileobda, mxolod konkretul istoriul periodSi (...).<br />

3. mecnierulad arasworia imis mtkiceba, rom omi an sxva Zaladobrivi<br />

qmedeba genetikurad devs adamianSi (...).<br />

4. mecnierulad arasworia imis mtkiceba, rom adamians aqvs `Zaladobrivi<br />

tvini~ (...). adamianis qmedebebi damokidebulia imaze, Tu rogor pirobebsa da<br />

socialur garemoSi arsebobs~.<br />

adamianTa umetesoba cxovrobs iseT garemoSi, romelic agresiisa da Zaladobisaken<br />

ubiZgebs; Cven veCveviT agresiul azrovnebas, grZnobebsa da qmedebas. adamiani aris<br />

socialuri da kulturuli wnexis qveS, ganuwyvetliv kiTxulobs da esmis Zaladobis<br />

Sesaxeb. satelevizio gadacemebi, reklamebi, filmebi, gazeTebi da videoTamaSebi<br />

aseTi Zaladobrivi situaciebis Camoyalibebas uwyoben xels. zrdasruli asakis miR-<br />

19 teqsti amoRebulia wignidan `kompasi, samoqalaqo ganaTlebis saxelmZRvanelo axalgazrdebisaTvis”,<br />

evrosabWo, strasburgi, 2002, gv. 376<br />

20 wignidan `swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis: sityvaTa ganmarteba”, karen o’Sea, evrosabWo<br />

(2003), gv. 29


Tavi 4. konfliqti<br />

wevamde axalgazrdas nanaxi aqvs aTasobiT mkvlelobisa da Zaladobis kadri televiziiT.<br />

Tanamedrove sazogadoebaSi Zaladoba xSirad dadebiT Rirebulebad aRiqmeba.<br />

zogjer Zaladobaze uaris Tqma sisustis niSnad miiCneva, gansakuTrebiT, mamakacebSi,<br />

romlebic, adreuli asakidan, Tanatolebis wnexis qveS eqcevian. 21<br />

damatebiTi informaciisaTvis, gaecaniT maswavleblis damxmare masalas am Tavis bolos.<br />

swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis uflebebi<br />

gakveTilTa es seria moswavleebs daexmareba:<br />

_ gaacnobieron konfliqtebis gamomwvevi mizezebi;<br />

_ gaacnobieron konfliqtebis gadaWris araZalismieri gzebi;<br />

_ gaiumjobeson maT garSemo wamoWrili konfliqtebis gadaWris unari;<br />

_ ganiviTaron im saWiroebebis gaazrebis unari, romelic konfliqtSi CarTul mxareebs<br />

awuxebT;<br />

_ gaiazron, rom adamianis uflebebic SeiZleba ewinaaRmdegebodes erTmaneTs;<br />

_ kritikulad gaiazron Zaladobis gamoyenebis sakiTxi;<br />

_ ukeT gaiazron, rogor SeiZleba ZaladobasTan gamklaveba;<br />

_ gaacnobieron konfliqtebis mogvarebis araZaladobrivi gzebi.<br />

Tavi 4. konfliqti<br />

rogor viqceviT, roca ar veTanxmebiT<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

konfliqtis gadaWra<br />

gakveTili 2:<br />

eqvsetapiani<br />

midgomis gamoyeneba<br />

gakveTili 3:<br />

urTierTwinaaRmdegobrioba<br />

adamianis uflebebSi<br />

gakveTili 4:<br />

Zalis gamoyneba<br />

swavlis mizani<br />

konfliqtis gadaWris<br />

eqvsetapiani midgoma:<br />

Sesavali<br />

eqvsetapiani midgomis<br />

gamoyeneba<br />

im situaciebis amocnoba<br />

da analizi,<br />

roca adamianis<br />

uflebebi erTmaneTs<br />

ewinaaRmdegeba.<br />

kritikuli analizi<br />

imisa, Tu ramdenad<br />

misaRebia Zaladobis<br />

gamoyeneba.<br />

moswavlis<br />

davaleba<br />

ganixileT konfliqturi<br />

situacia;<br />

ipoveT<br />

konfliqtis gadaWris<br />

gzebi.<br />

ganixileT konfliqturi<br />

situacia;<br />

ipoveT<br />

konfliqtis gadaWris<br />

gzebi.<br />

ganixileT situacia,<br />

roca adamianis<br />

uflebebi<br />

erTmaneTs ewinaaRmdegeba.<br />

gaaanalizeT<br />

Zalis gamoyenebis<br />

SemTxveva.<br />

saWiro masala<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 4.1<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 4.1<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 4.2<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 4.3<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 5.2<br />

moswavlis samuSao<br />

furceli 4.4<br />

moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

mcire<br />

zomis<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

mcire<br />

zomis<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

mcire zo mis<br />

jgu febSi<br />

mu Saoba.<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

mcire zo mis<br />

jgu febSi<br />

mu Saoba.<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

21 teqsti amoRebulia wignidan `kompasi, samoqalaqo ganaTlebis saxelmZRvanelo axalgazrdebisaTvis”,<br />

evrosabWo, strasburgi, 2002, gv. 380..<br />

77


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

konfliqtis gadaWra<br />

rogor unda gavumklavdeT seriozuli uTanxmoebis SemTxvevebs<br />

swavlis mizani _ konfliqtis gadaWris eqvsetapiani midgoma: Sesavali<br />

moswavlis davaleba _ ganixileT konfliqturi situacia; ipoveT konfliqtis gadaWris gzebi.<br />

saWiro masala _ furclebi, rveulebi da kalmebi. moswavlis samuSao furceli 4.1.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mTeli klasis muSaoba; saWiroebisamebr, wyvilebSi muSaoba.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

konfliqtebi yoveldRiuri cxovrebis nawilia. konfliqti aris adamianebis an adamianTa<br />

jgufis interesTa Sejaxebis Sedegi. konfliqtebi politikaSi sajaro gansjis sagnad<br />

iqceva. konfliqtis sajaro ganxilva da kompromisis erToblivi Zieba sxvadasxva socialur<br />

jgufebs samoqalaqo cxovrebaSi CarTulobis SesaZleblobas aZlevs. konfliqtis gadawyvetis<br />

gzebis (kompromisis) Zieba aris unari, romelsac gamomuSaveba sWirdeba. es gakveTili<br />

swored am unaris ganviTarebas emsaxureba.<br />

am wignSi gamoiyeneba konfliqtis mogvarebasTan dakavSirebuli Semdegi cnebebi, romlebsac<br />

maswavlebeli unda icnobdes:<br />

mogeba-mogeba _ es cneba gulisxmobs konfliqtis dasrulebas orive mxarisaTvis<br />

momgebiani gadawyvetilebiT. orive mxare kmayofilia, radgan sasurvels miaRwia. es aris<br />

konfliqtis mogvarebis idealuri modeli da garantias iZleva, rom konfliqti ar ganaxldeba.<br />

mogeba-wageba an wageba-mogeba _ es cneba gulisxmobs konfliqtis dasrulebas ise, rom<br />

erT-erTi mxare mogebuli rCeba, meore ki _ wagebuli. konfliqtis am modeliT gadaWris<br />

SemTxvevaSi arsebobs albaToba, rom konfliqti ganaxldeba, radgan wagebuli mxare ar aris<br />

dakmayofilebuli.<br />

wageba-wageba _ Tu konfliqti am cnebiT sruldeba, es imas niSnavs, rom verc erTi<br />

mxare ver dakmayofilda. Sesabamisad, es modeli konfliqtis mxolod droebiT miwynarebas<br />

gulisxmobs; arsebobs Zalian didi albaToba, rom konfliqti male ganaxldeba.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli gakveTilis dasawyisSi dafis marcxena mxares wers sityvas `konfliqti~.<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, furcelze Camoweron sityvebi da cnebebi,<br />

romlebic konfliqtTan asocirdeba.<br />

maswavlebeli dafis marjvena mxares wers sityvas `mSvidoba~ da sTxovs moswavleebs,<br />

axla am cnebasTan dakavSirebuli sityvebi Camoweron furcelze.<br />

Semdeg maswavlebeli, daaxloebiT, 10 moswavles sTxovs, waikiTxon Camowerili<br />

sityvebi. moswavleTa asociaciebi dafaze iwereba da danarCen klass saSualeba eZleva,<br />

sakuTari komentarebi warmoadginon:<br />

_ romelime sityva iwvevs maT gaocebas<br />

_ yvela sityva, romelic cneba `konfliqtis~ garSemo weria, xom ar aris negatiuri<br />

da yvela sityva, romelic cneba `mSvidobis~ garSemo weria, xom ar aris<br />

pozitiuri<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, moiyvanon konkretuli konfliqturi situa-<br />

78


Tavi 4. konfliqti<br />

ciebis magaliTebi, romelic maT Tavad SemTxveviaT, an romelsac isini Seswrebian.<br />

Semdeg moswavleebi unda dafiqrdnen imaze, Tu ramdenad gadaWradi iyo TiToeuli<br />

es konfliqti. maswavlebels Semoaqvs mosazreba imis Taobaze, rom yvela konfliqts<br />

ar mivyavarT Zaladobamde; arsebobs konfliqturi situaciebi, romlebic kompromisiT<br />

sruldeba.<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs konfliqtis magaliTs, rac SeiZleba ojaxSi<br />

moxdes:<br />

`18 wlis katias unda, megobris gamogzavnil films uyuros maSin, roca, mis 15<br />

wlis Zma martins satelevizio programis yureba surs~.<br />

maswavlebeli moswavleebs urigebs samuSao furcel 4.1-s da iwyebs konfliqturi<br />

situaciis gaanalizebas qvemoT warmodgenili eqvsetapiani midgomis gamoyenebiT.<br />

moswavleebi msjeloben arsebuli konfliqtis gansazRvrebaze da mxareebis<br />

saWiroebebze. mniSvnelovania, rom pirvel etapze mxareTa saWiroebebi araprovokaciuli<br />

toniT iyos Camoyalibebuli. es saWiroebebi uSualod unda ukavSirdebodes<br />

konfliqtis gadaWras da ar unda warmoadgendes am mxaris zogad miswrafebebs.<br />

aucilebelia, orive mxare Tanxmdebodes arsebuli konfliqtis gansazRvrebaze (me-2<br />

etapi).<br />

me-3 etapi ukavSirdeba arsebuli konfliqtis gadaWris gzebs. am etapze ar ganixileba<br />

konfliqtis gadaWris gzebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi. me-3 etapze<br />

xdeba yvela variantis mxolod CamoTvla. Semdeg maswavlebeli moswavleebs uxsnis<br />

konfliqtis mogvarebasTan dakavSirebul sam cnebas: mogeba-mogeba, mogeba-wageba/wageba-mogeba<br />

da wageba-wageba. maswavlebeli dawyvilebul moswavleebs sTxovs,<br />

Seafason konfliqtis mogvarebis TiToeuli varianti am cnebebis gamoyenebiT (me-4<br />

etapi).<br />

Tu moswavleebi aRmoaCenen, rom SeuZlebelia konfliqtis dasruleba mogebamogebis<br />

modeliT, isini gadadian Semdeg modelze. analizis bolos moswavleebi<br />

wyveten, Tu romelia konfliqtis gadaWris saukeTeso gza (me-5 etapi). realur cxovrebaSi,<br />

roca mxareebi eqvsetapiani midgomis saSualebiT cdiloben konfliqtis<br />

mogvarebas, isini aucileblad unda SeTanxmdnen erT-erT variantze.<br />

bolos maswavlebeli warmoadgens me-6 etaps: saWiroa, konfliqtis mogvarebis<br />

SerCeuli gza Sefasdes garkveuli drois Semdeg da moxdes masSi cvlilebebis Setana,<br />

ramdenadac amas situacia moiTxovs.<br />

gakveTilis Sesajameblad, maswavlebeli moswavleebs Tavad meTodis efeqturobis<br />

Sesaxeb usvams kiTxvebs: rogor situaciebSi iqneba es meTodi yvelaze warmatebuli<br />

ra Sedegebs moitanda am meTodis farTod gamoyeneba moswavleebma unda imsjelon<br />

konfliqtebis mogvarebisas am meTodis gamoyenebis sxvadasxva konteqstze:<br />

_ TanatolebTan;<br />

_ ojaxSi;<br />

_ klasSi;<br />

_ skolaSi;<br />

_ saxelmwifoSi;<br />

_ omSi;<br />

_ sportSi.<br />

79


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 2<br />

eqvsetapiani midgomis gamoyeneba<br />

rogor unda avaridoT Tavi mezobelTan dapirispirebas<br />

swavlis mizani _ eqvsetapiani midgomis gamoyeneba.<br />

moswavlis davaleba _ ganixileT konfliqturi situacia; ipoveT konfliqtis gadaWris gzebi.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furceli 4.1<br />

konfliqtebis amsaxveli ambebis aslebi moswavlis samuSao furcel 4.2-dan.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire zomis jgufebSi muSaoba.<br />

informacia<br />

mxolod Teoriuli cnebebis gaazreba ar aris sakmarisi konfliqtis mSvidobianad mogvarebisaTvis.<br />

aucilebelia, konfliqtis mogvarebis praqtikuli unaris floba. es gakveTili<br />

studentebs swored am unaris ganviTarebaSi daexmareba. Semdegi nabiji ki iqneba am<br />

codnisa da unaris cxovrebiseul magaliTze gamoyeneba skolaSi.<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom maTi mizania, sxvadasxva<br />

tipis konfliqtis gadaWris gzebis Zieba eqvsetapiani midgomis gamoyenebiT.<br />

klasi 4-5 moswavlisagan Semdgar jgufebad iyofa. jgufebi iReben moswavlis samuSao<br />

furcel 4.2-s da erT-erT konfliqtze muSaobis davalebas iReben. Sesabamisad,<br />

samuSao furcelze mocemul TiToeul konfliqts erTze meti jgufi ganixilavs.<br />

aseve, muSaobis procesSi jgufebi iyeneben moswavlis samuSao furcel 4.1-s `konfliqtis<br />

gadaWris eqvsetapiani midgoma~. msjelobis dasrulebis Semdeg, TiToeuli<br />

jgufidan erTi moswavle klasis winaSe konfliqtis mogvarebis eqvs etaps warmoadgens.<br />

prezentaciebs jer is jgufebi akeTeben, romlebic pirvel konfliqtze muSaobdnen,<br />

Semdeg ki isini, romelTac meore konfliqtze muSaoba ergoT wilad.<br />

prezentaciebis Semdeg maswavlebeli marTavs diskusias konfliqtebis gadaWris<br />

gzebTan dakavSirebiT. Semdeg maswavlebeli SekiTxvebs svams:<br />

_ kargad gvesmis `moTxovnebi~ da `arsebuli konfliqtis gansazRvreba~ aris gadauWreli<br />

sakiTxebi<br />

_ SeiZleba gamoiZebnos konfliqtis mogvarebis sxva gzebi, romlebic sasargeblo<br />

iqneboda grZelvadian perspeqtivaSi<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTxovs, imuSaon maTTvis cnobil konfliqtebze<br />

skolis, qveynis, TanatolebTan urTierTobis gamocdilebidan. moswavleebma unda<br />

SearCion erTi an ori konfliqturi situacia da am konfliqt(eb)is mogeba-mogebiT<br />

gadawyvetaze ifiqron.<br />

Tu maswavlebels surs, ganxilvis sagnad aqcios mediatorobis sakiTxi, SeuZlia,<br />

klasSi Semoitanos konfliqtebis iuridiuli formiT mogvarebis Tema (mediatorobis<br />

formebi, sasamarTloSi gasaCivreba da a.S.). konfliqtebis ganxilva SeiZleba<br />

moxdes eqvsetapiani midgomis an rolebis gaTamaSebis gziT.<br />

im SemTxvevaSi, Tu maswavlebeli rolebis gaTamaSebas irCevs, erTi moswavle<br />

Seasrulebs davaSi CarTuli erTi mxaris rols, meore moswavle _ davaSi CarTuli<br />

80


Tavi 4. konfliqti<br />

meore mxaris rols. aseve, saWiro iqneba mesame moswavlis monawileobac, romelic<br />

mediatorad mogvevlineba. sami moswavlisagan Semdgari jgufebi konfliqtis gadaWraze<br />

mediatoris daxmarebiT muSaoben. savarjiSos dasrulebis Semdeg, TiToeuli<br />

jgufi warmoadgens sakuTar Sedegebs da, aseve, gaacnobs klass im process, romelmac<br />

jgufi am Sedegebamde miiyvana. sxva sityvebiT, aqcenti keTdeba ara mxolod<br />

mediatoris daxmarebiT miRweul Sedegebze, aramed Tavad proceszec. rolebis ga-<br />

TamaSebas SeiZleba sakmaod didi dro dasWirdes. Sesabamisad, maswavlebels SeuZlia,<br />

rolebis gaTamaSeba klasgareSe aqtivobad, an calke gakveTilad gamoyos.<br />

gakveTili 3<br />

urTierTwinaaRmdegobrioba adamianis uflebebSi<br />

rogor moviqceT, Tu adamianis uflebebi erTmaneTs ewinaaRmdegeba<br />

swavlis mizani _ im situaciebis amocnoba da analizi, roca adamianis uflebebi erTmaneTs<br />

ewinaaRmdegeba.<br />

moswavlis davaleba _ ganixileT situacia, roca adamianis uflebebi erTmaneTs<br />

ewinaaRmdegeba.<br />

saWiro masala _ didi zomis furceli da markeri TiToeuli jgufisaTvis. moswavlis<br />

samuSao furceli 4.3<br />

moswavlis samuSao furceli 5.2<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire zomis jgufebSi muSaoba.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

informacia<br />

erTi SexedviT, adamianis uflebebis konvenciebi naTeli da erTmniSvnelovania. Tumca<br />

aris SemTxvevebi, roca adamianis erTi ufleba ewinaaRmdegeba adamianis sxva uflebas.<br />

aseT dros, aucilebelia kritikuli azrovnebis moSvelieba, orive mxaris uflebaTa awondawonva<br />

da gamosavlis moZebna.<br />

gakveTili<br />

moswavleebi 4-5 kacian samuSao jgufebad iyofian. jgufebs moswavlis samuSao<br />

furceli 4.3 `urTierTwinaaRmdegobrioba adamianis uflebebSi: xuTi SemTxveva~,<br />

didi zomis qaRaldi da markeri urigdebaT.<br />

dasawyisSi, moswavleebma unda daadginon, Tu adamianis romel uflebebTan gvaqvs<br />

saqme TiToeul SemTxvevaSi. am davalebis SesrulebaSi moswavleebs daexmareba samuSao<br />

furceli 5.2, romelzec adamianis uflebaTa nusxaa mocemuli. mas Semdeg, rac<br />

moswavleebi SeTanxmdebian, Tu adamianis romeli uflebebi ewinaaRmdegeba erTmaneTs,<br />

isini qaRalds markeris saSualebiT yofen Semdeg nawilebad. maswavlebels SeuZlia,<br />

aseTi CarCo dafazec daxatos da moswavleTa muSaobis Sedegebi masze daafiqsiros.<br />

81


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

SemTxvevis nomeri<br />

admianis uflebebi<br />

_<br />

_<br />

_<br />

_<br />

gadawyvetis gza<br />

ratom<br />

Semdeg moswavleebi winaaRmdegobrivi situaciidan gamosavalze msjeloben; isini<br />

konfliqturi situaciis mogvarebis TiToeul SemoTavazebul variants argumentirebulad<br />

asabuTeben.<br />

TiToeuli jgufi irCevs erT moswavles, romelic jgufis muSaobis Sedegebs danarCen<br />

klass warmoudgens. prezentaciis Semdeg maswavlebeli moswavleebs ekiTxeba,<br />

Tu eTanxmebian konkretuli jgufis mier warmodgenil gamosavlis gzebs da sTxovs<br />

mosazrebebis dasabuTebas.<br />

gakveTili 4<br />

Zalis gamoyneba<br />

misaRebia Tu ara Zalis gamoyeneba zog SemTxvevaSi<br />

swavlis mizani _ kritikuli analizi imisa, Tu ramdenad misaRebia Zaladobis gamoyeneba.<br />

moswavlis davaleba _ gaaanalizeT Zalis gamoyenebis SemTxveva.<br />

saWiro masala _ baraTebi, romlebzec datanilia ambebi moswavlis samuSao furcel 4.4-<br />

dan (aucilebelia, maswavlebels hqondes informacia qveyanaSi arsebul sasamarTlo<br />

sistemaze).<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire zomis jgufebSi muSaoba.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

informacia<br />

dedamiwaze mSvidobis damyareba sanukvar miznad iTvleba. miuxedavad amisa, saerTa-<br />

Soriso samarTlis normebi ar gulisxmobs Zaladobis srul akrZalvas. es gakveTili moswavleebs<br />

imis gaazrebaSi daexmareba, Tu rodisaa legitimuri Zalis gamoyeneba. moswaleebma<br />

unda imsjelon maT, an maTi nacnobebis mier Zalis gamoyenebis SemTxvevebze.<br />

82


Tavi 4. konfliqti<br />

gakveTili<br />

moswavleebi 4-5 kacian samuSao jgufebad iyofian. maswavlebeli, an erT-erTi<br />

moswavle klass moswavlis samuSao furcel 4.4-Si mocemul pirvel ambavs warmoudgens.<br />

erT gakveTilze oTxive ambis ganxilva albaT SeuZlebeli iqneba. Sesabamisad,<br />

maswavlebels SeuZlia, airCios erT-erTi varianti:<br />

_ mTeli klasi amuSaos or ambavze;<br />

_ sxvadasxva jgufs samuSaod oTxive ambavi daurigos;<br />

_ am sakiTxs kidev erTi gakveTili dauTmos.<br />

TiToeuli jgufis amocanaa, gaecnon ambavs, gaiazron SekiTxvebi, imsjelon da<br />

msjelobis Sedegebi klasis winaSe warmoadginon. maswavlebelma kargad unda gaiTavisos<br />

am gakveTilis mTavari SekiTxva: ramdenad dasaSvebia Zalis gamoyeneba<br />

mas Semdeg, rac klasi TiToeuli jgufis prezentacias moismens, maswavlebels<br />

SeuZlia, garkveulwilad Seajamos ambavi/miawodos moswavleebs damatebiTi informacia<br />

ambavTan dakavSirebiT da mxolod Semdeg gadavides sxva ambavze.<br />

maswavleblisaTvis: ambebi, SekiTxvebi da damatebiTi informacia<br />

ambavi 1<br />

antiglobalistebis manifestaciis dros adamianTa jgufma qvebi dauSina<br />

transnacionaluri kompaniis Senobas. policiam, romelic am SemTxvevas Seeswro,<br />

daakava adamianebi, romlebmac Senobas qvebi dauSines. xalxma erT-erTi policieli<br />

Seipyro da seriozuli fizikuri Seuracxyofa miayena.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias cecxli gaexsna momitingeebisaTvis, romlebic<br />

qvebs isrodnen<br />

dasaSvebi iqneboda tyviamfrqvevidan cecxlis gaxsna (es ufro swrafad aRmofxvrida<br />

problemas, magram dasruldeboda meti msxverpliT)<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias meti dro daekarga da wylis Wavli gamoeyenebina<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias Zalis gamoyenebisagan Tavi Seekavebina da<br />

amiT situaciis eskalacia aeridebina Tavidan<br />

informacia<br />

saerTaSoriso normebis gaTvaliswinebiT, garkveul situaciebSi policias<br />

SeuZlia Zalis gamoyeneba. Zalis gamoyeneba dasaSvebia mxolod absoluturi aucileblobis<br />

SemTxvevaSi. Zala aucileblad unda iyos proporciuli. im SemTxvevaSi, Tu<br />

policieli iRebs zemdgomisagan davalebas, romelic am wesis ugulebelyofas gulisxmobs,<br />

policiels SeuZlia, ar daemorCilos zemdgoms.<br />

ambavi 2<br />

qveyana a oms ucxadebs qveyana b-s, radgan qveyana b afinansebs danaSaulebriv dajgufebebs,<br />

romelTac ieriSi miaqvT qveyana a-ze qveyana b-s teritoriidan. qveyana<br />

a-s dazverva aRmoaCens, rom qveyana b-s erT-erT sofelSi xdeba razmebis intensiuri<br />

83


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

wvrTna; aseve, dazverva daadgens, rom mzaddeba msxvilmasStabiani Seteva qveyana a-s<br />

mniSvnelovan industriul obieqtze.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

dasaSvebi iqneba, rom qveyana a-m dabombos qveyana b-s miTiTebuli sofeli<br />

da gaanadguros, rac SeiZleba, meti adamiani, maT Soris, mSvidobiani mosaxleoba<br />

dasaSvebi iqneba dabombva mas Semdeg, rac: 1. gaafrTxileben danaSaulebriv<br />

dajgufebas, rom ubrZolvelad Cabardes qveyana a-s warmomadgenlebs; 2.<br />

gaafrTxileben adgilobriv mosaxleobas mosalodneli dabombvis Sesaxeb;<br />

3. teritoriidan gamosul adgilobriv mosaxleobas gaCxreken da, iaraRis<br />

CamorTmevis Semdeg, usafrTxo TavSesafars miuCenen<br />

dasaSvebi iqneba, rom qveyana a-m saerTod ar gamoiyenos Zala ra alternatiul<br />

qmedebas SeiZleba mimarTos qveyana a-m<br />

informacia<br />

saomar moqmedebebTan dakavSirebuli saerTaSoriso normebi (`Jenevis konvencia~)<br />

ar krZalavs garkveul saomar qmedebebsa da iaraRis gamoyenebas. erT-erTi normis<br />

mixedviT, ar SeiZleba samxedro moqmedeba arasamxedro samizneebis winaaRmdeg. aseve,<br />

samxedro Careva ar unda iyos araproporciuli da erTgvarovani. magaliTad, roca<br />

SedarebiT msubuqi iaraRiT SeiZleba miznis miRweva, ar SeiZleba Zlieri bombebis<br />

gamoyeneba samxedro obieqtebis gasanadgureblad, radgan aseTma qmedebam SeiZleba<br />

gamoiwvios msxverpli mSvidobian mosaxleobaSi. rogorc zemoT aRiniSna, `Jenevis<br />

konvencia~ ar krZalavs samxedro Carevas da mouwodebs mxareebs, gaiTvaliswinon<br />

mSvidobiani mosaxleobis interesebi.<br />

ambavi 3<br />

batoni brauni, romelic adgilobriv saavadmyofoSi teqnikosad muSaobs, roca<br />

saxlSi nasvami brundeba, fizikur Seuracxyofas ayenebs Tavis meuRles. colma<br />

policia erTxel ukve gaafrTxila qmris danaSaulebrivi qcevis Sesaxeb. mezoblis<br />

coli erTxel SemTxveviT Seeswro Zaladobis scenas da axla kargad xvdeba, Tu riTi<br />

sruldeba xolme xmamaRali kamaTi mezobel ojaxSi.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

mezoblis coli valdebulia, darekos policiaSi, roca xmauri esmis mezobeli<br />

ojaxidan Tu es maT pirad cxovrebaSi araswori Careva iqneba<br />

policia valdebulia, Caerios adamianebis ojaxur cxovrebaSi, Tu isini aseT<br />

informacias miiReben<br />

informacia<br />

`monawile saxelmwifoebi gmoben qalTa diskriminaciis yvela formas, SeTanxmdnen<br />

yvela saWiro saSualebiT ganuxrelad ganaxorcielon qalTa mimarT diskriminaciis<br />

aRmofxvris politika da, am mizniT, kisruloben valdebulebas, rom:<br />

mamakacTa da qalTa Tanasworuflebianobis princips Seitanen TavianT erovnul<br />

konstituciebSi, an sxva Sesabamis kanonmdeblobaSi, Tu es jer ar gaukeTebiaT.<br />

kanonis da sxva Sesabamisi saSualebebis meSveobiT, uzrunvelyofen am principis<br />

praqtikul ganxorcielebas;<br />

iq, sadac es saWiroa, miiReben Sesabamis sakanonmdeblo da sxva zomebs, maT Soris,<br />

84


Tavi 4. konfliqti<br />

sanqciebs, romlebic akrZalaven qalTa yovelgvar diskriminacias;<br />

Tavs Seikaveben qalTa mimarT raime diskriminaciuli aqtis an moqmedebis<br />

Cadenisagan da uzrunvelyofen, rom saxelmwifo organoebi da dawesebulebebi moqmedebdnen<br />

am valdebulebis Sesabamisad;<br />

miiReben yvela saWiro zomas, maT Soris sakanonmdeblos, im moqmedi kanonebis,<br />

dadgenilebebis, adaT–wesebis da praqtikis Sesacvlelad, an gasauqmeblad, romlebiTac<br />

daSvebulia qalTa diskriminacia~.<br />

gaeros deklaracia qalTa mimarT Zaladobis aRmofxvris Taobaze (1993).<br />

ambavi 4<br />

leo 13 wlis gamxdari, patara biWia; roca is saTamaSo moedanze gadis, mas didi bi-<br />

Webi xSirad Cagraven. erTxelac leom ver moiTmina da did biWebs uTxra, rom Cagvra<br />

dauSvebelia da isini iqcevian, rogorc gaunaTlebeli primitivebi. pasuxad, didma<br />

biWebma leo sastikad scemes. fizikur Zaladobas Seeswro leos megobari, romelic<br />

am dros Sevida saTamaSo moedanze. patara biWis cemis faqts Seeswrnen mozrdilebic,<br />

romlebic maRaziidan saxlSi brundebodnen.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

saWiroa, rom leos megobari Caerios CxubSi rogor<br />

saWiroa, rom mozrdilebi Caerion CxubSi rogor<br />

sxva ra gamosavals moZebnidiT arsebuli situaciidan<br />

damatebiTi davalebis saxiT, moswavleebma SeiZleba moamzadon werili didi bi-<br />

Webisadmi, sadac gamoxataven sakuTar damokidebulebas biWebis saqcielis mimarT. es<br />

SeiZleba iyos saSinao davaleba. moswavleebs werilis daweras gakveTilzeve vTxovT,<br />

mxolod im SemTxvevaSi, Tu isini swraf jgufur muSaobas arian miCveulni.<br />

damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali<br />

ra aris saerTaSoriso humanitaruli samarTali<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali efuZneba humanitaruli daxmarebis<br />

principebs da im saerTaSoriso SeTanxmebebs, romlebic SeiaraRebuli konfliqtebis<br />

dros mebrZolTa da mSvidobiani mosaxleobis sicocxlis gadarCenasa da tanjvis<br />

Semsubuqebas exeba. saerTaSoriso humanitaruli samarTlis ZiriTadi iuridiuli<br />

dokumentia Jenevis oTxi konvencia (1949), romelsac xels awers msoflios TiTqmis<br />

yvela qveyana. konvenciebi exeba xmeleTze da zRvaze moqmedi samxedro nawilebis<br />

daWrili da avadmyofi mebrZolebis pirobebis gaumjobesebas, samxedro tyveebis mimarT<br />

mopyrobas da mSvidobiani mosaxleobis dacvas omis dros. am konvenciebs 1977<br />

wels daemata kidev ori, romelTa mizans warmoadgens saerTaSoriso da arasaerTa-<br />

Soriso xasiaTis SeiaraRebuli konfliqtebis msxverplTa dacvis gaZliereba.<br />

85


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

vis icavs saerTaSoriso humanitaruli samarTali<br />

me micavs saerTaSoriso humanitaruli samarTali<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali icavs samxedro nawilebis daWril da<br />

avadmyof mebrZolebs, samxedro tyveebsa da mSvidobian mosaxleobas. samxedro<br />

nawilebis daWiril da avadmyof mebrZolebs, romeli qveynis moqalaqeebic ar unda<br />

iyvnen isini, saWiroa, miaqcion yuradReba da mixedon maT, Jenevis pirveli konvenciiT<br />

gansazRvruli pirobebis Tanaxmad. ikrZaleba maTi sicocxlis xelyofa, wameba, an<br />

maTze biologiuri eqsperimentebis Catareba, samedicino momsaxurebisa da movlis<br />

gareSe winaswari ganzraxviT mitoveba, aseve, ganzrax pirobebis Seqmna maTi dasnebovanebisaTvis.<br />

konvencia, aseve, icavs samedicino da sasuliero personals, samedicino<br />

daniSnulebis mowyobilobebsa da danadgarebs.<br />

Jenevis meore konvencia icavs sazRvao samxedro nawilebis daWril da avadmyof<br />

mebrZolebs, samxedro gemis ganadgurebaSi moyolil mebrZolebs; maT ekuTvniT iseTive<br />

mopyroba, rogorc saxmeleTo nawilebs. es konvencia, aseve, icavs hospitalur gemebs.<br />

Jenevis mesame konvencia exeba samxedro tyveebis uflebebs; maT unda moepyron<br />

humanurad, uzrunvelyon Sesabamisi sakvebiT, sacxovrebliT, tansacmliTa da<br />

samedicino daxmarebiT. ikrZaleba maTi wameba, an maTze samedicino eqsperimentebis<br />

Catareba. isini unda iyvnen daculni Zaladobis, Seuracxyofisa da xalxis cnobismoyvareobisagan.<br />

analogiuri uflebebi vrceldeba tyved Cavardnil Jurnalistebze,<br />

an samoqalaqo pirebze, romlebic Tan axldnen samxedroebs.<br />

Jenevis meoTxe konvencia icavs samoqalaqo pirebs. samxedro konfliqtSi<br />

CarTuli mxareebi iReben pasuxismgeblobas, rom yovelTvis ganasxvaveben samxedro<br />

pirebs samoqalaqo pirebisagan da ieriSs miitanen mxolod samxedro obieqtebze.<br />

samoqalaqo pirebs unda SeunarCundeT normaluri cxovrebis pirobebi. isini daculni<br />

unda iyvnen sicocxlis xelyofis, wamebis, Zarcvis, represiebisa da tyveobisagan.<br />

pativi unda eces samoqalaqo pirebis Rirsebas, ojaxur uflebebsa da religiur<br />

Sexedulebebs. okupantebma unda uzrunvelyon samoqalaqo pirebisaTvis sakvebisa da<br />

samedicino daxmarebis usafrTxo miwodeba, saavadmyofoebisa da usafrTxoebis zonebis<br />

Seqmna daWrilebis, avadmyofebis, moxucebulebis, bavSvebis, orsulebis da Cvil<br />

bavSvTa dedebisaTvis. es konvencia uzrunvelyofs qalTa da bavSvTa gansakuTrebul<br />

dacvas. saavadmyofos TanamSromlebi, romlebic maT uvlian, unda iyvnen daculni.<br />

Jenevis konvenciebis mixedviT, humanitarul daxmarebas axorcielebs wiTeli<br />

jvris saerTaSoriso komiteti (ICRC), wiTeli jvrisa da wiTeli naxevarmTvaris<br />

erovnuli sazogadoebebi, an sxva miukerZoebeli humanitaruli organizaciebi,<br />

romelTac uflebamosilebas aniWeben konfliqtis monawile mxareebi.<br />

ra gansxvavebaa saerTaSoriso humanitarul samarTalsa da<br />

adamianis uflebaTa samarTals Soris<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali da adamianis uflebaTa samarTali erTmaneTs<br />

avsebs. orive icavs adamianebs fizikuri zianisa da Rirsebis Selaxvisagan, magram<br />

isini sxvadasxva garemoebaSi moqmedeben da sxvadasxva dokumenti udevT safuZvlad.<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali samxedro qmedebebs ukavSirdeba da<br />

icavs maT, vinc mowinaaRmdegis xelSi vardeba. saerTaSoriso humanitaruli samar-<br />

Tlis ZiriTadi mizania samxedro qmedebebis dros daWrilTa, avadmyofTa, sazRvao<br />

samxedro qmedebebis msxverplTa, samxedro tyveebisa da samoqalaqo pirebis dacva.<br />

adamianis uflebaTa samarTali vrceldeba rogorc saomar, ise mSvidobian pirobebSi;<br />

misi mTavari mizania adamianebis samoqalaqo, politikuri, ekonomikuri, socialuri<br />

da kulturuli uflebebis dacva, roca maTi mTavroba am uflebebs arRvevs.<br />

86


Tavi 4. konfliqti<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali da arasrulwlovani<br />

jariskacebi<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali krZalavs arasrulwlovanTa CarTvas saomar<br />

moqmedebebSi. aseTi akrZalvis miuxedavad, msoflios mraval kuTxeSi arasrulwlovnebi<br />

monawileobas iReben sabrZolo moqmedebebSi. saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTlis normebis mixedviT, 15 wlamde asakis bavSvebis omSi gawveva dauSvebelia<br />

da yvela zoma unda iyos miRebuli, raTa Tavidan iyos acilebuli arasrulwlovanTa<br />

saomar moqmedebebSi CarTva. 15-dan 18 wlamde axalgazrdebis gawvevisas, prioriteti<br />

unda mieniWoT asakiT ufro didebs (muxli 77, protokoli I). samwuxarod, es normebi<br />

xSirad ugulebelyofilia. bavSvebi, romlebic konfliqtis zonaSi cxovroben, gansakuTrebiT,<br />

oblebi da sazogadoebis mier sxva formiT gariyulni, xSirad iReben<br />

monawileobas saomar moqmedebebSi. aris SemTxvevebi, roca bavSvebs ZaliT aqceven<br />

jariskacebad, Tumca zogi bavSvi Tavad irCevs jariskacobas, rogorc fizikuri gadarCenis<br />

gzas.<br />

ra SemTxvevebSi gamoiyeneba saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTali<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali gamoiyeneba saerTaSoriso (qveynebs Soris)<br />

SeiaraRebuli konfliqtis dros, an samoqalaqo (qveynis SigniT) omis pirobebSi.<br />

rogor SeiZleba mivusadagoT saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTlis normebi 11 seqtembris movlenebs<br />

2001 wlis 11 seqtembers daiRupa uamravi adamiani da, Sesabamisad, am TvalsazrisiT,<br />

es tragedia saomar moqmedebas utoldeba. Tumca, sadavoa, ramdenad SeiZleba mivusadagoT<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebi 11 seqtembris movlenebs.<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali gamoiyeneba saerTaSoriso (qveynebs Soris)<br />

SeiaraRebuli konfliqtis dros, an samoqalaqo (qveynis SigniT) omis pirobebSi. Tu<br />

niu-iorksa da vaSingtonSi samoqalaqo obieqtebis saSineli ganadgureba teroristulma<br />

dajgufebam ganaxorciela, is tragedia SeiZleba CaiTvalos saSinel dana-<br />

Saulad, da ara saomar moqmedebad, romelsac saerTaSoriso humanitaruli samarTlis<br />

normebi SeiZleba mivusadagoT.<br />

ramdenad uzrunvelyofs saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTali qalebis gansakuTrebul dacvas<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali aseT dacvas namdvilad uzrunvelyofs.<br />

zogadad, qalebze vrceldeba iseTive uflebebi, rogorc mamakacebze, Tumca Jenevis<br />

konvenciebSi naTqvamia, rom `qalebs unda moepyron maTi sqesis gaTvaliswinebiT~<br />

(muxli 12, Jenevis pirveli da meore konvenciebi; muxli 14, Jenevis mesame konvencia).<br />

sxva sityvebiT, iqmneba dacvis damatebiTi garantiebi qalTa sqesTan dakavSirebuli<br />

iseTi faqtorebis gamo, rogorebicaa: Rirseba, orsuloba da bavSvis gaCena. magaliTad,<br />

qali tyveebi, an dakavebulebi unda moTavsdnen mamakacebisagan gancalkevebiT,<br />

qalebis meTvalyureobis qveS. qalebi unda iqnen daculni `gaupatiurebis,<br />

Zaladobrivi prostituciis da yvela sxva formis Seuracxyofisagan~ (Jenevis meoTxe<br />

konvencia, muxli 27, aseve, muxlebi 75 – 76, protokoli I). saomari moqmedebebis<br />

arealidan garidebisas prioriteti yovelTvis unda mieniWoT `orsulebs, axalnam-<br />

Sobiareb qalebsa da Cvili bavSvebis dedebs~ (muxli 70, protokoli I). saomari moq-<br />

87


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

medebebis pirobebSi qalebis mopyrobasTan dakavSirebul sakiTebTan dakavSirebiT,<br />

SegiZliaT, gaecnoT kvlevas `qalebi da omi~ (www.womenandwar.org).<br />

rogor uzrunvelyofs saerTaSoriso humanitaruli<br />

samarTali bavSvTa uflebebis dacvas<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTali krZalavs Setevas samoqalaqo pirebze da<br />

gansakuTrebulad icavs bavSvebs. samoqalaqo pirebi daculni unda iyvnen sicocxlis<br />

xelyofis, wamebis, Zarcvis, represiebisa da tyveobisagan. pativi unda eces samoqalaqo<br />

pirebis Rirsebas, ojaxur uflebebsa da religiur Sexedulebebs. okupantebma<br />

unda uzrunvelyon samoqalaqo pirebisaTvis sakvebis da samedicino daxmarebis<br />

usafrTxo miwodeba, saavadmyofoebisa da usafrTxoebis zonebis Seqmna daWrilebis,<br />

avadmyofebis, moxucebulebis, bavSvebis, orsulebisa da Cvil bavSvTa dedebisaTvis.<br />

gansakuTrebuli pirobebi moqmedebs im bavSvebze, romlebic ojaxis mzrunvelobis<br />

gareSe arian darCenilni, aqvT fsiqologiuri problemebi, an ver ukavSirdebian<br />

ojaxis wevrebs.<br />

gansakuTrebuli yuradReba unda mieqceT 15 wlamde asakis bavSvebs, romlebic<br />

daoblebulni, an mowyvetilni arian TavianT ojaxebs; maT unda hqondeT saSualeba,<br />

daicvan TavianTi religiuri adaT-wesebi da miiRon ganaTleba.<br />

iTvleba Tu ara saerTaSoriso humanitaruli samarTalis<br />

normebis darRvevad samoqalaqo pirebis daRupva saomari<br />

moqmedebebis dros<br />

samoqalaqo pirebis dacva warmoadgens saerTaSoriso humanitaruli samarTlis<br />

erT-erT mTavar amocanas. Jenevis meoTxe konvenciis mixedviT, daculi unda iyos<br />

samoqalaqo pirebis sicocxle da maT unda hqondeT SesaZlebloba, gaagrZelon normaluri<br />

cxovreba, Tu arsebobs usafrTxoebis saTanado pirobebi. 1977 wels damatebuli<br />

pirveli protokoli azustebs samoqalaqo pirTa dacvis meqanizmebs saerTaSoriso<br />

SeiaraRebuli konfliqtis dros. miuxedavad imisa, rom amerikis SeerTebulma<br />

Statebma xeli moawera pirvel protokols, jer kidev ar momxdara am protokolis<br />

ratifikacia. aSS acxadebs, rom is daicavs am protokoliT gaTvaliswinebul pirobebs.<br />

pirveli protokolis 48-e muxlSi naTqvamia:<br />

`samoqalaqo pirebisa da samoqalaqo obieqtebis dacvis mizniT, samxedro konfliqtSi<br />

CarTuli mxareebi iReben pasuxismgeblobas, rom yovelTvis ganasxvaveben<br />

samxedro pirebs samoqalaqo pirebisagan da ieriSs miitanen mxolod samxedro obieqtebze~.<br />

samoqalaqo pirebze da samoqalaqo obieqtebze pirdapiri ieriSis akrZalvis<br />

garda, saerTaSoriso humanitaruli samarTali krZalavs Sereul Tavdasxmas, romlis<br />

msxverplni SeiZleba samoqalaqo pirebi iyvnen. aseTi saSiSroeba maSin wamoiWreba,<br />

roca samxedro obieqtis ieriSis dros Tavdamsxmeli ar iTvaliswinebs am ieriSis<br />

potenciur uaryofiT zegavlenas samoqalaqo pirebze (pirveli protokolis 41-e<br />

muxli).<br />

omis dros samoqalaqo piris daRupva yovelTvis ukanono ar aris. saerTaSoriso<br />

humanitaruli samarTali ar krZalavs SeiaraRebul konfliqtebs, is mxolod cdilobs,<br />

daicvas mSvidobiani mosaxleobis interesebi aseTi konfliqtis pirobebSi.<br />

Sesabamisad, saerTaSoriso humanitaruli samarTali aRiarebs, rom nebismier saomar<br />

moqmedebebs Tan axlavs `ormxrivi danakargi~, rac zogjer, samwuxarod, samoqalaqo<br />

pirebis danakargs gulisxmobs.<br />

88


Tavi 4. konfliqti<br />

moswavlis samuSao furceli 4.1<br />

konfliqtis gadaWris eqvsetapiani midgoma<br />

1.<br />

mxare 1: moTxovnebi<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

d.<br />

1.<br />

mxare 2: moTxovnebi<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

d.<br />

2.<br />

arsebuli konfliqtis gansazRvreba<br />

3.<br />

arsebuli konfliqtis gadaWris gzebi<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

d.<br />

4.<br />

mxare 1: gadaWris gzebis Sefaseba<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

d.<br />

4.mxare 2: gadaWris gzebis Sefaseba<br />

a.<br />

b.<br />

g.<br />

d.<br />

5.<br />

romelia konfliqtis gadaWris saukeTeso gza<br />

6.<br />

rodis da rogor Sefasdeba, ramdenad sworad gadaiWra es konfliqti<br />

moswavlis samuSao furceli 4.2<br />

konfliqtebis magaliTebi<br />

konfliqti 1<br />

ori mezobeli ver rigdeba im RobesTan dakavSirebiT, romelic maT saxlebs erTmaneTisagan<br />

hyofs. erTi mezobeli Tvlis, rom aucilebelia Robis gamocvla, radgan<br />

arsebuli Robe moZvelda; mas surs, rom meore mezobelma gadaixados Robis gamocvlis<br />

safasuris naxevari. meore mezobeli aRiarebs, rom Robe ar aris karg mdgomareobaSi,<br />

magram ar surs Robis gamocvlasTan dakavSirebuli xarjebis nawilis dafar-<br />

89


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

va. meore mezobeli miiCnevs, rom, Robis siZvelisda miuxedavad, is Tavis funqcias<br />

jer kidev asrulebs _ mezoblis ZaRls akavebs sakuTar ezoSi da ZaRli ver gadmodis<br />

mis baRSi. zogadad, meore mezobels ar moswaons, roca pirveli mezobeli sajarod<br />

iwonebs Tavs axali, ZviradRirebuli nivTebiT.<br />

konfliqti 2<br />

deda da mama ver morigebulan, Tu ra reaqciiT upasuxon maTi ori wlis Svilis<br />

xmaurs. mama Tvlis, rom bavSvma adreuli asakidan unda iswavlos qcevis wesebi; mas<br />

surs saxlSi siwynare, radgan misi samsaxuri Zalian damRlelia. deda ki Tvlis, rom<br />

ar SeiZleba ori wlis bavSvs mudmivad aukrZalo xmauri da tirili, radgan es mis ganviTarebas<br />

Seaferxebs.<br />

moswavlis samuSao furceli 4.3<br />

urTierTwinaaRmdegobrioba adamianis uflebebSi: xuTi SemTxveva<br />

SemTxveva 1<br />

maqsi aris 8 wlis biWi, romelic seriozulad daSavda avariaSi da saswrafod<br />

sWirdeba sisxlis gadasxma. religiuri mosazrebebidan gamomdinare, biWis mama sisxlis<br />

gadasxmis sastiki winaaRmdegia. maqsis dedas da eqimebs ki surT, gadaarCinon<br />

biWis sicocxle.<br />

SemTxveva 2<br />

saavadmyofos saswrafo samedicino samsaxuris ganyofilebaSi adamianTa Sez-<br />

Ruduli raodenoba muSaobs. erT saRamos, Zalian bevri pacientis Tavmoyris gamo,<br />

mxolod erTi saoperacio oTaxi aRmoCnda Tavisufali. ori pacienti saswrafo operacias<br />

saWiroebs. eqimebma unda miiRon gadawyvetileba imis Taobaze, Tu vis mianiWon<br />

upiratesoba, patara bavSvs Tu warmatebul biznesmens.<br />

SemTxveva 3<br />

gusi aris religiuri partiis dafasebuli wevri, romlisTvisac Zalian Zvirfasia<br />

ojaxuri Rirebulebebi. gusis partiis ofisSi Jurnalisti aRmoaCens sasiyvarulo<br />

werilebs, rac adasturebs, rom gusi meuRles Ralatobs. Jurnalisti am werilebs<br />

aqveynebs.<br />

SemTxveva 4<br />

ioCou ganviTarebad qveyanaSi cxovrobs. is Raribia da sakuTari saxsrebiT mxolod<br />

sabazo saWiroebebis dakmayofileba SeuZlia. mas swavlis dawyeba surs, magram<br />

ar aqvs saTanado materialuri resursebi. saxelmwifo mas ver exmareba swavlis safasuris<br />

dafarvaSi, radgan mTeli saxelmwifo resursi mosaxleobis ZiriTadi saWiroebebis<br />

dakmayofilebazea mimarTuli.<br />

SemTxveva 5<br />

adgilobriv xelisuflebas surs, aaSenos skola bavSvebis saTamaSo moedanze.<br />

sko lis aSenebis SemTxvevaSi bavSvebs aRar eqnebaT adgili, sadac TamaSs SeZleben.<br />

90


Tavi 4. konfliqti<br />

moswavlis samuSao furceli 4.4<br />

dasaSvebia Tu ara Zaladoba zog SemTxvevaSi<br />

ambavi 1<br />

antiglobalistebis manifestaciis dros adamianTa jgufma qvebi dauSina<br />

transnacionaluri kompaniis Senobas. policiam, romelic am SemTxvevas Seeswro,<br />

daakava adamianebi, romlebmac Senobas qvebi dauSines. xalxma erT-erTi policieli<br />

Seipyro da seriozuli fizikuri Seuracxyofa miayena.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

ambavi 2<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias cecxli gaexsna momitingeebisaTvis, romlebic<br />

qvebs isrodnen<br />

dasaSvebi iqneboda tyviamfrqvevidan cecxlis gaxsna (es ufro swrafad aRmofxvrida<br />

problemas, magram dasruldeboda meti msxverpliT)<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias meti dro daekarga da wylis Wavli gamoeyenebina<br />

dasaSvebi iqneboda, rom policias Zalis gamoyenebisagan Tavi Seekavebina da<br />

amiT situaciis eskalacia aeridebina Tavidan<br />

qveyana a oms ucxadebs qveyana b-s, radgan qveyana b afinansebs danaSaulebriv dajgufebebs,<br />

romelTac ieriSi miaqvT qveyana a-ze qveyana b-s teritoriidan. qveyana<br />

a-s dazverva aRmoaCens, rom qveyana b-s erT-erT sofelSi xdeba razmebis intensiuri<br />

wvrTna; aseve, dazverva daadgens, rom mzaddeba msxvilmasStabiani Seteva qveyana a-s<br />

mniSvnelovan industriul obieqtze.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

ambavi 3<br />

dasaSvebi iqneba, rom qveyana a-m dabombos qveyana b-s miTiTebuli sofeli<br />

da gaanadguros, rac SeiZleba, meti adamiani, maT Soris mSvidobiani mosaxleoba<br />

dasaSvebi iqneba dabombvis ganxorcieleba mas Semdeg, rac: 1. gaafrTxileben<br />

danaSaulebriv dajgufebas, rom ubrZolvelad Cabardes qveyana a-s warmomadgenlebs;<br />

2. gaafrTxileben adgilobriv mosaxleobas mosalodneli dabombvis<br />

Sesaxeb; 3. teritoriidan gamosul adgilobriv mosaxleobas gaCxreken da, iaraRis<br />

CamorTmevis Semdeg, usafrTxo TavSesafars miuCenen<br />

dasaSvebi iqneba, rom qveyana a-m saerTod ar gamoiyenos Zala ra alternatiul<br />

qmedebas SeiZleba mimarTos qveyana a-m<br />

batoni brauni, romelic adgilobriv saavadmyofoSi teqnikosad muSaobs, roca<br />

saxlSi nasvami brundeba, fizikur Seuracxyofas ayenebs Tavis meuRles. colma<br />

policia erTxel ukve gaafrTxila qmris danaSaulebrivi qcevis Sesaxeb. mezoblis<br />

coli erTxel SemTxveviT Seeswro Zaladobis scenas da axla kargad xvdeba, Tu riTi<br />

sruldeba xolme xmamaRali kamaTi mezobel ojaxSi.<br />

91


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

ambavi 4<br />

mezoblis coli valdebulia, darekos policiaSi, roca xmauri esmis mezobeli<br />

ojaxidan Tu es maT pirad cxovrebaSi araswori Careva iqneba<br />

policia valdebulia, Caerios adamianebis ojaxur cxovrebaSi, Tu isini aseT<br />

informacias miiReben<br />

leo 13 wlis gamxdari, patara biWia; roca is saTamaSo moedanze gadis, mas didi bi-<br />

Webi xSirad Cagraven. erTxelac leom ver moiTmina da did biWebs uTxra, rom Cagvra<br />

dauSvebelia da isini iqcevian, rogorc gaunaTlebeli primitivebi. pasuxad, didma<br />

biWebma leo sastikad scemes. fizikur Zaladobas Seeswro leos megobari, romelic<br />

am dros Sevida saTamaSo moedanze. patara biWis cemis faqts Seeswrnen mozrdilebic,<br />

romlebic maRaziidan saxlSi brundebodnen.<br />

SekiTxvebi:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

saWiroa, rom leos megobari Caerios CxubSi rogor<br />

saWiroa, rom mozrdilebi Caerion CxubSi rogor<br />

sxva ra gamosavals moZebnidiT arsebuli situaciidan<br />

92


meore nawili _ pasuxismgeblobis aReba<br />

Tavi 5.<br />

uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi.<br />

ra uflebebi gvaqvs da rogor xdeba am uflebaTa dacva<br />

Tavi 6.<br />

pasuxismgebloba. ra pasuxismgeblobebi gvakisria


Tavi 5<br />

uflebebi, Tavisuflebebi da<br />

pasuxismgeblobebi<br />

ra uflebebi gvaqvs da rogor xdeba<br />

am uflebaTa dacva<br />

5.1 survilebi, ZiriTadi saWiroebebi, adamianuri Rirseba<br />

da adamianis uflebebi<br />

maqvs ufleba, moviqce ise, rogorc msurs<br />

5.2 adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebis identificireba<br />

adamianis romeli uflebis darRvevasTan gvaqvs saqme<br />

5.3 uflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

rogor SeiZleba arsebobdes uflebebi pasuxismgeblobebis gareSe<br />

5.4 adamianis uflebebi: testi<br />

ra aris ufleba ra unda iyos adamianis ufleba


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 5: uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

ra uflebebi gvaqvs da rogor xdeba am uflebaTa dacva<br />

adamianis uflebaTa dacva mniSvnelovania adamianTa ganviTarebisa da maTi potencialis<br />

sruli realizaciisaTvis. amavdroulad, adamianis uflebebi gansazRvravs<br />

saxelmwifos pasuxismgeblobebs pirovnebisadmi. adamianis uflebebTan dakavSirebuli<br />

ZiriTadi dokumentebia adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvencia da bavSvTa uflebebis konvencia. adamianis uflebebi,<br />

tradiciulad, iyofa samoqalaqo, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul<br />

uflebebad. es kategoriebi ukavSirdeba adamianis uflebaTa Camoyalibebisa da ganviTarebis<br />

sxvadasxva etaps. samoqalaqo da politikuri uflebebi `pirveli Taobis~<br />

uflebebad moixsenieba xolme, socialuri da ekonomikuri uflebebi _ `meore Taobis~<br />

uflebebad, kulturuli da ganviTarebis uflebebi ki `mesame Taobas~ miekuTvneba.<br />

aseTi kategorizaciis miuxedavad, swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb adamianis uflebaTa integrirebuli aRqmis momxrea. aseTi<br />

integrirebuli midgoma Tanabrad usvams xazs yvela zemoT CamoTvlili kategoriis<br />

uflebebs _ samoqalaqo, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul uflebebs.<br />

demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavleba cdlobs,<br />

gverdi auaros warsulSi damkvidrebul midgomas imis Taobaze, rom garkveuli uflebebi<br />

ufro mniSvnelovania, vidre yvela danarCeni. adamianis uflebebi, tradiciulad,<br />

asocirdeba saxelmwifosTan da mis pirovnebasTan urTierTobasTan. demokratiuli<br />

moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb swavleba gansakuTrebul yuradRebas<br />

amaxvilebs adamianTa jgufebis uflebebze. demokratiuli moqalaqeobisa da<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb swavlebaSi am ideebis gatareba mniSvnelovania rogorc<br />

Tavad adamianis uflebaTa cnebis, ise adgilobrivi, erovnuli da regionuli Temebis<br />

ganviTarebisaTvis. 22<br />

adamianis uflebebSi sam elements gamoyofen: uflebis mepatrone, uflebis<br />

Sinaarsi (ra SeiZleba moiTxovos mepatronem am uflebis mixedviT), pasuxismgebeli<br />

piri (is pirovneba an dawesebuleba, romelic valdebulia, uzrunvelyos uflebis<br />

mepatronis mier uflebis gamoyeneba). pasuxismgebloba fasdeba sam doneze:<br />

_ adamianis uflebaTa pativiscema. pirdapiri an iribi formiT adamianis uflebaTa<br />

Selaxvisagan TavSekaveba. es ukanaskneli gulisxmobs iseTi dawesebulebebis<br />

da pirobebis Seqmnisagan TavSekavebas, rac adamianTa uflebaTa darRvevas<br />

Seuwyobda xels; aseve, yvela im xelSemwyob instrumentebze uaris Tqmas,<br />

romelic adamianis uflebaTa Selaxvas gamoiwvevs;<br />

_ adamianis uflebaTa dacva. xelis SeSla maTTvis, vinc adamianis uflebebs ar-<br />

Rvevs, magaliTad, samTavrobo struqturebis warmomadgenlebis, saerTaSoriso<br />

organizaciebis, kerZo korporaciebis, Temis liderebis, ojaxis wevrebisaTvis;<br />

_ uflebaSezRudulTaTvis daxmarebis aRmoCena. im adamianebis xelSewyoba,<br />

romelTa uflebebis saTanado dacva ver moxerxda, an romlebic emsxverplnen<br />

bunebriv katasrofebs. aseTi daxmareba gulisxmobs iuridiul, sabiujeto,<br />

sakanonmdeblo da sxva qmedebebs, raTa Seiqmnas saukeTeso garemo adamianis<br />

uflebaTa dacvisaTvis. 23<br />

22 wignidan `swavleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis: sityvaTa ganmarteba~, karen o’Sea, evrosabWo<br />

(2003), gv. 29.<br />

23 `movaleobebi da sazRvrebi. adamianis uflebebi da globaluri socialuri samarTlianoba~, adamianis<br />

uflebaTa politikis saerTaSoriso sabWo.<br />

96


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

Tavisuflebebi, romlebic samoqalaqo uflebebis formiTaa daculi, moicavs:<br />

azrovnebis, Sexedulebisa da gamoxatvis Tavisuflebas, rwmenisa da aRmsareblobis<br />

Tavisuflebas, saxelmwifos teritoriaze Tavisufali gadaadgilebisa da mSvidobiani<br />

Tavyrilobis gamarTvis Tavisuflebas. sxva samoqalaqo uflebebi icaven adamianis<br />

piradi da ojaxuri cxovrebis Tavisuflebas da Tanasworobas kanonis winaSe. 24<br />

adamianis TiToeul uflebas ukavSirdeba garkveuli pasuxismgeblobebi, rogorc<br />

moqalaqeTa, ise saxelmwifos mxridan. yoveli adamiani moralurad valdebulia, ar<br />

Seuracxyos sxva adamianis piradi Rirseba. mTavroba, romlis moqmedebas aregulirebs<br />

konstitucia da saerTaSoriso xelSekrulebebi, ara mxolod moraluri, aramed<br />

iuridiuli pasuxismgeblobis matarebelia.<br />

ganaTleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis uflebebi<br />

gakveTilTa es seria daexmareba moswavleebs:<br />

_ ukeT gaiazron adamianis uflebaTa arsi; is winapirobebi, romlebic yvela adamians<br />

Rirseuli cxovrebis saSualebas aZlevs;<br />

_ gaiRrmaon adamianis saerTaSorisod aRiarebuli uflebebis codna;<br />

_ gaiumjebeson adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebis amocnobis unari;<br />

_ ukeT gaiazron, Tu rogor SeuZliaT wvlilis Setana adamianis uflebaTa saTanado<br />

dacvaSi;<br />

_ gaacnobieron is pasuxismgeblobebi, romlebic adamianis uflebebs ukavSirdeba:<br />

saxelmwifosa da sxvadasxva dawesebulebis, iseve, rogorc maTi, sakuTari moraluri<br />

pasuxismgeblobebi.<br />

24 `movaleobebi da sazRvrebi. adamianis uflebebi da globaluri socialuri samarTlianoba~, adamianis<br />

uflebaTa politikis saerTaSoriso sabWo.<br />

97


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 5: uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

ra uflebebi gvaqvs da rogor xdeba am uflebaTa dacva<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

survilebi,<br />

ZiriTadi<br />

saWiroebebi,<br />

adamianuri<br />

Rirseba da<br />

adamianis<br />

uflebebi.<br />

gakveTili 2:<br />

adamianis uflebaTa<br />

darRvevis<br />

SemTxvevebis<br />

identificireba.<br />

gakveTili 3:<br />

uflebebi da<br />

pasuxismgeblobebi<br />

gakveTili 4:<br />

adamianis uflebebi:<br />

testi<br />

swavlis mizani<br />

moswavleebs kargad<br />

aqvT gaazrebuli,<br />

rom adamianis uflebaTa<br />

dacva adamianis<br />

Rirseuli cxovrebis<br />

winapirobaa.<br />

moswavleebs SeuZliaT<br />

adamianis uflebaTa<br />

darRvevis<br />

SemTxvevebis<br />

identificireba.<br />

moswavleebs gaazrebuli<br />

aqvT, Tu rogor<br />

SeiZleba Seitanon<br />

wvlili adamianis<br />

uflebaTa dacvaSi; maT<br />

esmiT, rom adamianis<br />

uflebebi ukavSirdeba<br />

garkveul pasuxismgeblobebs:<br />

saxelmwifosa<br />

da sxvadasxva dawesebulebis,<br />

iseve rogorc<br />

maT, sakuTar moralur<br />

pasuxismgeblobebs.<br />

moswavleebs gaazrebuli<br />

aqvT adamianis<br />

saerTaSorisod<br />

aRiarebuli uflebebi.<br />

moswavlis<br />

davaleba<br />

moswavleebi<br />

akavSireben<br />

maT survilebs<br />

sakuTar<br />

saWiroebebTan<br />

da adamianis<br />

uflebebTan.<br />

moswavleebi<br />

ecnobian adamianis<br />

uflebaTa<br />

darRvevis<br />

SemTxvevebs.<br />

moswavleebi<br />

axdenen im pasuxismgeblobebis<br />

(maT Soris,<br />

sakuTari moraluri<br />

pasuxismgeblobis)<br />

identifikacias,<br />

romlebic<br />

aucilebelia<br />

adamianis uflebaTa<br />

dacvisaTvis.<br />

moswavleebi<br />

ir Ceven swor<br />

pasuxs SekiTxvebze,<br />

romelTa<br />

ramdenime savaraudo<br />

pasuxi<br />

mocemulia da<br />

am pasuxebs<br />

ganixilaven.<br />

saWiro masala<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.1<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.2<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.3<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.2<br />

carieli furceli<br />

da kalami<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.4<br />

moswavlis<br />

samuSao furceli<br />

5.2<br />

baraTebi<br />

TiToeuli moswavlisaTvis,<br />

romelTac pasuxebi<br />

ukana mxareze<br />

aqvs datanili<br />

(moswavlis samuSao<br />

furceli<br />

5.5)<br />

moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

jgufuri<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

jgufuri an<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

jgufuri an<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba.<br />

kritikuli<br />

azrovneba.<br />

SekiTxvebi<br />

ramdenime<br />

savaraudo<br />

pasuxiT.<br />

98


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

gakveTili 1<br />

survilebi, ZiriTadi saWiroebebi,<br />

adamianuri Rirseba da adamianis uflebebi<br />

maqvs ufleba, moviqce ise, rogorc msurs<br />

swavlis mizani _ moswavleebs kargad aqvT gaazrebuli, rom adamianis uflebaTa dacva<br />

adamianis Rirseuli cxovrebis winapirobaa.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi akavSireben TavianT survilebs sakuTar saWiroebebTan<br />

da adamianis uflebebTan.<br />

saWiro masala _ moswavlis samuSao furceli 5.1 (jgufze erTi samuSao furceli; jgufi<br />

4-5 moswavlisagan Sedgeba)<br />

moswavlis samuSao furceli 5.2 (jgufze erTi samuSao furceli; jgufi 4-5<br />

moswavlisagan Sedgeba).<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba. diskusia.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

cnebebi<br />

aucilebelia, moswavleebma kargad ganasxvavon survili saWiroebisagan. yvelaferi is,<br />

rac aucilebelia adamianis Rirseuli cxovrebisaTvis, aris saWiroeba. adamianis uflebebis<br />

Camoyalibebisa da ganviTarebis safuZvels swored adamianis saWiroebebi warmoadgens.<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli moswavleebs acnobs gakveTilis organizaciis<br />

ZiriTad principebs, magram detalurad ar aRwers gakveTilis Temas. moswavleebi<br />

iwyeben erTmaneTis gamokiTxvas maTi survilebisa da saWiroebebis Sesaxeb. mogvianebiT,<br />

isini aRmoaCenen, rom bevri saWiroeba adamianis uflebebs mWirdod ukav-<br />

Sirdeba. Semdeg moswavleebi 4-5 kacian jgufebad iyofian da davalebebs or wyebad<br />

iReben. maswavlebeli moswavleebs jer pirvel davalebas acnobs da mxolod pirveli<br />

davalebis dasrulebis Semdeg acnobs meores. Sesabamisad, SesaZlebeli xdeba moswavleebis<br />

individualuri tempis gaTvaliswineba.<br />

_ davaleba 1: moswavlis samuSao furceli 5.1 `survilebi, saWiroebebi da uflebebi~.<br />

samuSao furcelze datanili cxrilis marcxena svetSi jgufebi ayalibeben `materialur”<br />

survilebs (magaliTad, `kargi vaxSami~). yoveli `materialuri~’ survilis<br />

Semdeg weren minimum sam `aramaterialur~ survils (magaliTad, `viyo siyvarulis<br />

obieqti~). Semdeg moswavleebi fiqrdebian im saWiroebebze, romelTac es survilebi<br />

ukavSirdeba da saWiroebebs meore svetSi, survilebis gaswvriv weren.<br />

_ davaleba 2: roca jgufi asrulebs muSaobas pirvel davalebaze, maswavlebeli mas<br />

aZlevs samuSao furcel 5.2-s, romelzec adamianis uflebebia CamoTvlili. moswavleebma<br />

unda miuweron survilebsa da saWiroebebs Sesabamisi uflebebi (magaliTad,<br />

`sakvebis ufleba~, ` diskriminaciisagan Tavisufleba~). am ukanasknelTa<br />

CamonaTvali samuSao furcel 5.1-is bolo, marjvena svetSi keTdeba.<br />

_ davaleba 3: is jgufebi, romlebic wina or davalebas droulad daasruleben,<br />

SeiZleba Seudgnen adamianis uflebaTa posterze muSaobas. am mizniT, isini<br />

irCeven erT saWiroebas da Sesabamis uflebas. jgufma unda ganixilos SerCeuli<br />

99


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

saWiroeba da ufleba, Semdeg ki originalurad gamosaxos isini posterze.<br />

jgufebSi muSaobis dasrulebis Semdeg, maswavlebeli jgufebis ideebs dafaze an<br />

flipCartze wers. flipCartis gamoyeneba ukeTesia, radgan Semdeg is SeiZleba kedelze<br />

ganTavsdes. maswavlebeli samuSao furcel 5.1-ze gamosaxuli cxrilis msgavs<br />

cxrils dafaze/flipCartze xatavs da TiToeuli jgufis survilebiT, saWiroebebiTa<br />

da uflebebiT avsebs manam, sanam dafaze/flipCartze ar iqneba, daaxloebiT,<br />

aTi survili, saWiroeba da Sesabamisi ufleba.<br />

Semdeg maswavlebeli uZRveba diskusias qvemoT moyvanili ideebis garSemo:<br />

_ `Tqven aRmoaCineT, rom Tqveni survilebi da saWiroebebi adamianis uflebaTa<br />

konvencias Seesabameba. amas axsna-ganmarteba sWirdeba!~<br />

_ `Cven ar gvifiqria konvenciaSi dacul zogierT uflebaze. SesaZloa, isini ar aris<br />

CvenTvis mniSvnelovani, an romelime sxva uflebaSi igulisxmeba. ras fiqrobT~<br />

_ `SexedeT adamianis uflebaTa nusxas. roca Tqven ayalibebT, Tu ra gWirdebaT<br />

imisaTvis, rom normalurad icxovroT da roca fiqrobT imaze, Tu ra sWirdebaT<br />

adamianebs sxva qveynebSi, regionebSi an kontinentebze, rogor fiqrobT,<br />

ra aklia am nusxas adamianTa romel uflebas daamatebdiT~<br />

diskusiis bolos, maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom msoflioSi ar wydeba<br />

debatebi adamianis uflebaTa Sesaxeb. SeiZleba erTi daskvnis gakeTeba: `adamianis<br />

uflebebi saWiroa imisaTvis, rom adamianebs Rirseuli cxovrebis saSualeba hqondeT~.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, am daskvnis alternativebze ifiqron, rac,<br />

SeiZleba, saSinao davalebadac mieceT. Semdegi ramdenime dRis manZilze, moswavleebs<br />

unda hqondeT saSualeba, rom daamaton ideebi kedelze gakrul flipCartze<br />

CamoTvlil survilebs, saWiroebebsa da uflebebs. es maT saSualebas miscems, gaagr-<br />

Zelon fiqri am sakiTxze.<br />

damatebiTi davalebis saxiT, moswavleebs SeiZleba vTxovoT, moamzadon posterebi<br />

adamianis uflebaTa Temaze. am mizniT, maT SeiZleba, gamoiyenon gazeTebidan<br />

da Jurnalebidan amoWrili statiebi, naxatebi da a.S. SesaZlebelia moswavleTa posterebis<br />

gamofenis mowyobac da/an klasis kedlebze maTi ganTavseba.<br />

bolos, maswavlebeli ajamebs gakveTilis miznebsa da gakveTilze gamoTqmul<br />

mosazrebebs; mas SeuZlia, moswavleebs auxsnas, rom is induqciur midgomas iyenebs.<br />

am midgomis arsi ki mdgomareobs, pirovnuli gamocdilebisa da ideebis ganxilvis<br />

safuZvelze, konkretul Teoriul daskvnebamde misvlaSi.<br />

gakveTili 2<br />

adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebis identificireba<br />

adamianis romeli uflebis darRvevasTan gvaqvs saqme<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebis identificireba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ecnobian adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebs.<br />

saWiro masala _ moswavlis samuSao furceli 5.3 moswavleTa TiToeuli wyvilisaTvis.<br />

moswavlis samuSao furceli 5.2 moswavleTa TiToeuli wyvilisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri an wyvilebSi muSaoba.<br />

diskusia.<br />

100


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

informacia<br />

msoflios sxvadasxva kuTxeSi yoveldRiurad irRveva adamianis uflebebi. konkretuli<br />

magaliTebis ganxilva moswavleebs adamianis uflebaTa arsis gaazrebaSi daexmareba.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs wina gakveTilze Sesrulebuli davalebebisa da<br />

miRweuli Sedegebis SejamebiT. warmodgenilia posterebi da daskvnebi.<br />

moswavleebi wyvildebian. TiToeuli wyvili iRebs moswavleTa samuSao furcel<br />

5.3-s (adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebi) da moswavleTa samuSao furcel<br />

5.2-s (adamianis uflebaTa nusxa).<br />

mewyvileebi Tanabrad inawileben samuSao furcel 5.3-ze mocemul adamianis<br />

uflebaTa darRvevis SemTxvevebs.<br />

moswavleebi ecnobian da ganixilaven adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebs.<br />

Semdeg isini samuSao furcel 5.2-dan arCeven adamianis im uflebebs, romelTa dar-<br />

Rvevis SemTxvevebsac samuSao furcel 5.3-ze Sexvdnen. magaliTad, pirveli SemTxveva<br />

warmoadgens nusxaSi me-10 uflebis darRvevas.<br />

Semdeg iwyeba ganxilva. gamomdinare iqidan, rom adamianis uflebaTa darRvevis<br />

TiToeul SemTxvevaze ramdenime moswavle sxvadasxva wyvilSi muSaobs, moswavleebs<br />

aqvT SesaZlebloba, warmoadginon sakuTari azrebi da gamarTon diskusia. es diskusia<br />

SeiZleba Semdegi SekiTxvebis daxmarebiT warimarTos:<br />

_ rogor mixvediT am daskvnamde<br />

_ roca sxva moswavlis azri moismineT, xom ar ifiqreT Tqveni Sexedulebis<br />

Secvlis Sesaxeb romeli iyo TqvenTvis yvelaze mniSvnelovani argumenti ratom<br />

am diskusiis mizania sxvadasxva mosazrebis ganxilva, da ara erTi swori pasuxis<br />

Zieba.<br />

damatebiTi aqtivoba<br />

Tu gakveTilis bolos darCa dro, maswavlebels SeuZlia, hkiTxos moswavleebs,<br />

Tu romelia am magaliTebidan maTTvis yvelaze miuRebeli. maswavlebels<br />

SeuZlia, gamoiyenos Semdegi SekiTxvebi:<br />

_ rogor igrZnobdiT Tavs, Tqven rom mogsvlodaT es<br />

_ ra reaqcia geqnebodaT<br />

_ Tqveni azriT, rogor moiqceodnen sxvebi (Tqven rogor isurvebdiT, rom<br />

sxvebi moqceuliyvnen)<br />

es SekiTxvebi daexmareba moswavleebs imis gaazrebaSi, rom yvela adamians<br />

aqvs pasuxismgebloba, daicvas adamianis uflebebi.<br />

101


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavlis samuSao furceli 5.3<br />

adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebi<br />

maswavleblis asli<br />

adamianis uflebis darRveva<br />

adamianis<br />

ufleba<br />

ramdenime wlis win qalbatoni braunis qaliSvili da meuRle avtokatastrofaSi<br />

daiRupnen; mas ar SeuZlia daqorwindes sxva mamakacze, sanam misi mazli ar miscems<br />

oficialur Tanxmobas. 10<br />

cixis mcvelebi patimrebs, SesaSineblad, ZaRlebiT emuqrebodnen. erTxel erTerTma<br />

ZaRlma patimars ukbina. 2<br />

adgilobriv sawarmoSi muSebs uwevT dReSi 10 saaTi muSaoba Sesvenebis gareSe. 21<br />

daapatimres sami mamakaci; maTTan ar uSveben advokatebs. 5<br />

qalbatons, romelsac aqvs iseTive samuSao gamocdileba, rogorc mamakacs, uniSnaven<br />

ufro dabal xelfass. isini erTi asakis arian da manamde erTnair samuSaos<br />

asrulebdnen. 7<br />

X-ma moitaca da daakava Y sami dRiT. X-ma Y-s TavSi esrola, ramac gamoiwvia am<br />

ukanasknelis gardacvaleba sami dRis Semdeg. 1<br />

narkotikuli saSualebebis momxmarebel qalbatons gadauRes foto maSin, roca<br />

is narkotikebis momxmarebelTa klinikidan ewereboda. mogvianebiT, es foto<br />

gamoqveynda. 9<br />

qalbatons meuRle cudad eqceoda. qalbatonma mxolod maSin SeZlo Tavis<br />

meuRlesTan ganqorwineba, roca mas Tavisi saxli, manqana da mTeli qoneba dauTmo.<br />

qalbatoni darCa yovelgvari qonebis gareSe. 11<br />

adamians, romelsac filtvebis anTeba sWirda, saavadmyofoSi saTanado daxmareba<br />

ar aRmouCines, radgan igi qveyanaSi arakanonierad iyo Semosuli. 18<br />

mosaxleobis 70%, romelic konkretul teritoriaze cxovrobda, gadaasaxles da<br />

dabrunebis ufleba aRar misces. xalxs karvebSi miuCines bina da ar aZlevdnen<br />

saSualebas, daemuSavebinaT miwa an mgzavrobisaTvis garkveuli gzebi gamoeyenebinaT.<br />

12<br />

Savkanianebs afrikaSi erTi boTli viskis fasad yidulobdnen da CrdiloeT amerikaSi<br />

1200-1500 aSS dolarad yiddnen. 3<br />

qveyanaSi yvela is saSualeba gaanadgures, romelic am qveynis macxovrebelTa<br />

sasicocxlo wyaros warmoadgenda _ marcvleuli, wyali da saqoneli. 17<br />

qveyanaSi moqalaqeebs bralis wayenebis gareSe aTavseben sapyrobileSi. 4<br />

26 wlis Jurnalisti saarCevno kampaniis arasasurveli formiT gaSuqebis gamo<br />

mokles. 15<br />

X gaiwvies samxedro samsaxurSi. man warmoadgina axsna-ganmarteba, romelSic<br />

daafiqsira, rom samxedro samsaxuri misTvis pirovnulad miuRebelia. aseTi axsna-ganmartebis<br />

miuxedavad, X-s daumorCileblobaSi dasdes brali da qveynis<br />

datoveba aukrZales. 14<br />

qveyanaSi erT-erTi religiuri aRmsareblobis mimdevrebs ekZalebaT Sexvedra. 16<br />

qalaqSi macxovrebelTa eTnikurma umravlesobam gadawyvita, rom eTnikuri umciresobebi,<br />

boSebi da ebraelebi qalaqis specialurad gamoyofil ubnebSi unda<br />

cxovrobdnen. 25<br />

102


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

adamianis uflebis darRveva<br />

adamianis<br />

ufleba<br />

sofelSi macxovrebel bavSvebs ar aqvT saSualeba, iaron dawyebiT skolaSi, radgan<br />

ar arsebobs skola, romelic maTi sacxovrebelTan axlosaa. 19<br />

X ver iyris kenWs saparlamento arCevnebSi, radgan sasuliero pirebi mis kandidaturas<br />

ar uWeren mxars. 23<br />

imis gamo, rom X aris Savkaniani, mas ar iReben eqimis Tanamdebobaze adgilobriv<br />

saavadmyofoSi. 20<br />

zog qveyanaSi socialurad daucvel mosaxleobas ar aqvs SesaZlebloba, miiRos<br />

monawileoba kvebis an TavSesafris uzrunvelyofis programebSi; aseve, moklebulia<br />

samedicino momsaxurebis miRebis SesaZleblobas. 26<br />

batoni X-is saxli daiwva da mas ar SeuZlia moiTxovos kompensacia. 6<br />

47 wlis qalbatoni mTeli Tavisi cxovrebis manZilze diasaxlisi iyo da gazarda<br />

5 Svili. axla, rodesac Tavis meuRlesTan unda ganqorwindes, is socialuri<br />

dacvis yovelgvari meqanizmis gareSe rCeba. 22<br />

batoni X, ori Svilis mama, daapatimres imis gamo, rom arsebuli reJimis winaaRmdeg<br />

leqsebs werda. is qveynidan gaiqca da sxva qveyanaSi TavSesafars iTxovda.<br />

mas TavSesafari ar misces, miuxedavad imisa, rom X-is gancxadebiT, samSobloSi<br />

dabrunebis SemTxvevaSi, mas wameba elis. 13<br />

savarZels mijaWvuli adamianebisTvis adgilobriv TeatrSi kulturul<br />

RonisZiebebze daswreba ar aris nebadarTuli. 24<br />

imisaTvis, rom qveynis moqalaqeoba miiRo, aucilebelia, am qveyanaSi icxovro 15<br />

weli, iyo gonebrivad da fizikurad janmrTeli (SemowmebiT unda iyos dadasturebuli)<br />

da gadaixado sakmaod maRali administraciuli gadasaxadi. Sesabamisad,<br />

aTasobiT boSa sakuTar qveyanaSi moqalaqeobas ver iRebs. 8<br />

gakveTili 3<br />

uflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

rogor SeiZleba arsebobdes uflebebi pasuxismgeblobebis gareSe<br />

swavlis mizani _ moswavleebs gaazrebuli aqvT, Tu rogor SeiZleba Seitanon wvlili adamianis<br />

uflebaTa dacvaSi; maT esmiT, rom adamianis uflebebi garkveul pasuxismgeblobebs<br />

ukavSirdeba: saxelmwifosa da sxvadasxva dawesebulebis, aseve, maT sakuTar moralur<br />

pasuxismgeblobebs.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi axdenen im pasuxismgeblobebis (maT Soris, maTi, sakuTari<br />

moraluri pasuxismgeblobis) identifikacias, romlebic aucilebelia adamianis uflebaTa<br />

dacvisaTvis.<br />

saWiro masala _ carieli furceli da kalami<br />

moswavlis samuSao furceli 5.4 moswavleTa TiToeuli wyvilisaTvis.<br />

moswavlis samuSao furceli 5.2 moswavleTa TiToeuli wyvilisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri an wyvilebSi muSaoba.<br />

kritikuli azrovneba.<br />

103


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

informacia<br />

adamianis ufleba ar iqneba daculi, Tu konkrtuli adamianebi da uwyebebi ar iReben<br />

pasuxismgeblobas mis realizaciaze. imis miuxedavad, rom ZiriTadi pasuxismgebloba mTavrobas<br />

ekisreba, aucilebelia, adamianebic aqtiurad icavdnen sakuTar da sxvaTa uflebebs.<br />

pirovnebis moraluri valdebulebaa, rom izrunos iseTi garemos Seqmnaze, sadac<br />

adamianis uflebaTa dacva Cveni yoveldRiuri cxovrebis ganuyofel nawilad iqceva.<br />

damatebiTi aqtivobis saxiT, maswavlebels SeuZlia, Semoitanos dadebiTi da uaryofi-<br />

Ti uflebebis Tema da proeqtze muSaoba.<br />

gakveTili<br />

moswavleebi wyvildebian. TiToeul wyvils urigdeba carieli furceli da kalami.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, Camoweron 3 ZiriTadi ufleba, romelic daculi<br />

unda iyos skolaSi da 3 ZiriTadi ufleba, romelic daculi unda iyos ojaxSi.<br />

magaliTad, `skola ar unda aZlevdes moswavles Zalian didi moculobis davalebas~,<br />

an `ojaxi bavSvs jibis fuliT unda uzrunvelyofdes~.<br />

Semdeg maswavlebeli TiToeul wyvils urigebs samuSao furcel 5.4-s (uflebebi<br />

da pasuxismgeblobebi) da samuSao furcel 5.2-s (adamianis uflebaTa nusxa). moswavleebma<br />

Tvali unda gadaavlon adamianis uflebaTa nusxas da SearCion is uflebebi,<br />

romlebic yvelaze metad miesadageba maT mier Camoweril eqvs uflebas.<br />

moswavleebi SerCeul eqvs uflebas Camoweren samuSao furcel 5.4-is pirvel<br />

svetSi. maswavlebels SeuZlia, SesTavazos moswavleebs damatebiTi axsna-ganmarteba<br />

ama Tu im uflebasTan dakavSirebiT, Tu moswavleebs aseTi daxmareba esaWiroebaT.<br />

mas Semdeg, rac dasruldeba pirvel svetze muSaoba, maswavlebeli uxsnis moswavleebs,<br />

rom TiToeuli ufleba dakavSirebulia garkveul pasuxismgeblobasTan.<br />

magaliTad, `sityvis Tavisuflebas ukavSirdeba adamianis pasuxismgebloba, rom<br />

sxva adamians Seuracxyofas ar miayenebs, ar Seexeba mis Rirsebasa da reputacias~.<br />

uflebaTa da pasuxismgeblobaTa aseTi kavSiri gvavaldebulebs, gamoviyenoT Cveni<br />

uflebebi garkveuli SezRudvebis farglebSi. aris SemTxvevebi, roca uflebebi da<br />

pasuxismgeblobebi ewinaaRmdegeba erTmaneTs. magaliTad, saklaso oTaxSi dasvenebis<br />

ufleba da swavlis ufleba SeiZleba ewinaaRmdegebodes erTmaneTs, roca moswavleTa<br />

nawils surs swavla, xolo meore nawils _ dasveneba. ufro metic, skolis<br />

pasuxismgeblobaa, gaanaTlos moswavleebi da uzrunvelyos maswavleblebisaTvis sa-<br />

Tanado samuSao pirobebi.<br />

maswavlebeli iTxovs, rom moswavleTa wyvilebma gacvalon Canawerebi. TiToeulma<br />

wyvilma sxva wyvilis mier Camoweril uflebebs unda miuTiTos pasuxismgeblobaTa<br />

ori wyeba:<br />

_ adamianebis pirovnuli pasuxisgebloba, rom sxva adamianebs mieceT saSualeba,<br />

isargeblon sakuTari uflebebiT (Caiwereba samuSao furcel 5.4-is meore svet-<br />

Si).<br />

_ skolis an sxva dawesebulebis, adgilobrivi TviTmmarTvelobis da a.S. pasuxismgebloba,<br />

rom uzrunvelyon am uflebis dacva (Caiwereba samuSao furcel<br />

5.4-is mesame svetSi). magaliTad, moswavlis pirovnuli pasuxismgeblobaa, rom<br />

sxva moswavlis pirad dRiurSi ar Caixedos; xolo skolis pasuxismgeblobaa,<br />

rom ar gaCxrikos moswavleebi konkretuli safuZvlis gareSe (magaliTad, Tu<br />

Cxreka tardeba moparuli kalkulatoris mosaZebnad, ar SeiZleba Cxrekisas<br />

xelSi moxvedrili moswavlis piradi dRiuri skolis mesveurebma waikiTxon).<br />

104


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

adamianis ufleba pirovnebis pasuxismgebloba skolis, uwyebis da a.S.<br />

pasuxismgebloba<br />

piradi cxovrebis ufleba<br />

ar Caixedos sxva moswavlis<br />

pirad dRiurSi<br />

ar waikiTxos moswavlis piradi<br />

dRiuri maSin, roca Cxrekis<br />

mizania naZarcvis aRmoCena<br />

Semdeg maswavlebeli sTxovs wyvilebs, klasis winaSe warmoadginon erTi ufleba<br />

da misi Tanmxlebi ori pasuxismgebloba.<br />

maswavlebels SeuZlia, samuSao furcel 5.4-ze moyvanili cxrili dafaze daxazos<br />

da Seavsos is moswavleebis pasuxebiT. gakveTilis bolos, maswavlebels SeuZlia,<br />

mokled mimoixilos cxrilSi moyvanili informacia da sTxovos moswavleebs, gaake-<br />

Ton komentari sxvadasxva pasuxismgeblobaze.<br />

damatebiTi savarjiSo<br />

Tu maswavlebels surs, damatebiTi dro dauTmos dadebiT da uaryofiT uflebebsa<br />

da proeqtze muSaobis sakiTxebs, mas SeuZlia, Semdegi aqtivobebi gamoiyenos.<br />

maswavlebeli iwyebs imis axsniT, rom adamianis uflebebi zogjer iyofa `dadebiT~<br />

da `uaryofiT~ uflebebad. `uaryofiTi~ uflebebi krZalaven uaryofiT qmedebebs,<br />

magaliTad, wamebis akrZalva. `dadebiTi~ uflebebi ki warmoadgenen garkveuli<br />

valdebulebis Sesrulebis moTxovnas, magaliTad, sakvebis ufleba.<br />

maswavlebeli imasac uxsnis moswavleebs, rom adamianis uflebaTa did nawils aqvs<br />

rogorc uaryofiTi, ise dadebiTi mxareebi. magaliTad, wamebisgan dacva, erTi mxriv,<br />

gulisxmobs wamebis akrZalvas (xelmZRvaneloba ukrZalavs policielebs dakavebul-<br />

Ta wamebas), xolo, meore mxriv, TavSekavebas iseTi qmedebisagan, romelic wamebas<br />

moicavs (samarTaldamcavi, romelmac damnaSave daakava, ar awamebs mas).<br />

moswavleebi ubrundebian adamianis uflebaTa nusxas da irCeven sam uflebas;<br />

isini, sakuTari moraluri pasuxismgeblobebis sailustraciod, ixseneben dadebiTi<br />

da uaryofiTi qmedebebis cxovrebiseul magaliTebs. Semdeg moswavleebi, skolis/<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis/centraluri xelisuflebis pasuxismgeblobebis<br />

sailustraciod, damatebiT sam uflebas irCeven. moswavleebi pasuxismgeblobebs<br />

aRniSnaven uaryofiTi (-) an dadebiTi (+) niSnebiT.<br />

adamianis ufleba<br />

piradi cxovrebis ufleba<br />

(=magaliTi)<br />

pirovnebis (moraluri)<br />

pasuxismgebloba<br />

skolis, uwyebis da a.S.<br />

pasuxismgebloba<br />

(+) (+) uzrunvelyos, rom moswavlis<br />

Sesaxeb informacia ar iyos<br />

xelmisawvdomi yvelasaTvis.<br />

(-)ar Caixedos sxva<br />

moswavlis pirad dRiurSi,<br />

Tu dRiuris patroni ar<br />

miscems amis uflebas.<br />

(-) (skola) ar gaCxrikos<br />

moswavleTa piradi nivTebi, Tu<br />

ar arsebobs amis aucilebloba.<br />

(-) (saxelmwifo) uzrunvelyos<br />

iseTi kanonmdebloba, romelic<br />

adamianis piradi cxovrebis<br />

uflebas icavs.<br />

Tu maswavlebels surs, gamoiyenos es aqtivoba proeqtze muSaobisaTvis, mas<br />

SeuZlia, sTxovos moswavleebs, SearCion adamianis uflebebi, romlebzec Semdgomi<br />

ramdenime kviris/Tvis manZilze imuSaveben. Semdeg moswavleebi muSaoben gegmaze,<br />

romelic gansazRvravs proeqtis miznebsa da gansaxorcielebel qmedebebs. aseve, xdeba<br />

imis dazusteba, Tu ra droSi da vis mier unda Sesruldes TiToeuli qmedeba.<br />

105


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gegma<br />

proeqtis mizani: .............................................................................................................................<br />

ra unda gakeTdes vin gaakeTebs rodis iqneba dasrulebuli<br />

momdevno gakveTilebze ganxorcieldeba es gegma da, bolos, Sefasdeba.<br />

gakveTili 4<br />

adamianis uflebebi: testi<br />

ra aris ufleba ra unda iyos adamianis ufleba<br />

swavlis mizani _ moswavleebs gaazrebuli aqvT adamianis saerTaSorisod aRiarebuli<br />

uflebebi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi irCeven swor pasuxs SekiTxvebze, romelTa ramdenime<br />

savaraudo pasuxi mocemulia da ganixilaven am pasuxebs.<br />

saWiro masala _ TiToeuli moswavlisaTvis gankuTvnili baraTebi, romelTac pasuxebi<br />

ukana mxareze aqvs datanili (moswavlis samuSao furceli 5.5).<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ SekiTxvebi ramdenime savaraudo pasuxiT.<br />

informacia<br />

adamianis uflebebi warmoadgens dinamikur, mudmivad ganviTarebad cnebas. saerTa-<br />

Soriso samarTali gansazRvravs adamianis uflebaTa Sinaarssa da areals. qvemoT mocemuli<br />

testi ar aris moswavleTa codnis Sefasebis instrumenti. es testi daexmareba moswavleebs,<br />

sworad gaigon, Tu ras gulisxmobs adamianis uflebebi da Seafason, Tu sad<br />

vdgavarT amJamad, adamianis uflebaTa Camoyalibebis TvalsazrisiT.<br />

am gakveTilamde maswavlebeli unda gaecnos gaerosa da evrosabWos farglebSi gaformebul<br />

xelSekrulebebTan dakavSirebul sakiTxebs. sasurvelia, maswavlebelma gakveTili<br />

daiwyos ramdenime ZiriTadi sityvis/cnebis ganmartebiT: gaero, evrosabWo (ganvasxvavoT<br />

evrokavSirisagan), adamianis uflebebi, saxelmwifo, diskriminacia, gasamarTleba.<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom es testi ar emsaxureba<br />

maTi codnis Semowmebas. testirebis mizania, daexmaros moswavleebs, ukeT<br />

gaiazron adamianis uflebebi.<br />

moswavleebi horizontalurad Wrian samuSao furcel 5.5-s da TiToeul<br />

SekiTxvas acalkeveben. Semdeg moswavleebi awebeben SekiTxvisa da savaraudo pasuxebis<br />

mxares swori pasuxis mxareze ise, rom baraTis erT mxares iyos SekiTxva savaraudo<br />

pasuxebiT, xolo meore mxares _ swori pasuxis axsna.<br />

106


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

17 wlamde asakis axalgazrdis muSaoba<br />

a. yovelTvis bavSvis uflebis darRvevaa.<br />

b. bavSvis uflebis darvevaa mxolod maSin,<br />

Tu samuSao aris mavne.<br />

g. dasaSvebia, Tu qveynis kanonmdeblobis<br />

mixedviT minimaluri samuSao asaki 17 wels<br />

qvemoTaa.<br />

wylis uflebasTan dakavSirebuli saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi<br />

a. mTavroba valdebulia, uzrunvelyos sufTa<br />

da jansaRi wylis miwodeba mosaxleobisaTvis.<br />

b. mTavrobas ar aqvs ufleba, ganaxorcielos<br />

moqalaqeTa diskriminacia wylis miwodebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

g. mTavrobas ar aqvs ufleba, SeuzRudos<br />

wylis miwodeba moqalaqeebs.<br />

sikvdiliT dasja<br />

a. akrZalulia mTel msoflioSi.<br />

b. akrZalulia (kanonis da praqtikis mixedviT)<br />

msoflios qveyanaTa 50 %-Si.<br />

g. ar aris dasaSvebi 18 wlamde asakis axalgazrdebSi.<br />

ekonomikuri da socialuri uflebebi<br />

a. ar aris adamianis realuri uflebebi.<br />

b. mosalodneli ar aris, rom saxelmwifo<br />

daakmayofilebs yvela adamianis ekonomikur<br />

da socialur uflebebs.<br />

g. yvela evropels SeuZlia am uflebebis<br />

moTxovna.<br />

ganaTlebis ufleba<br />

a. adamianebsa da adamianTa jgufebs SeuZliaT,<br />

gaxsnan skola, Tu akmayofileben minimalur<br />

iuridiul moTxovnebs.<br />

b. ar arsebobs valdebulebebi saganmanaTleblo<br />

programebis SinaarsTan dakavSirebiT.<br />

g. mTavrobam unda uzrunvelyos savaldebulo<br />

ganaTlebis miwodeba 18 wlamde asakis<br />

axalgazrdebisaTvis.<br />

17 wlamde asakis axalgazrdis muSaoba<br />

swori pasuxia g: bavSvTa uflebebis konvencia<br />

krZalavs bavSvTa Sromas im SemTxvevebSi,<br />

Tu is mavnea, an gulisxmobs bavSvis diskriminacias.<br />

amasTanave, es konvencia saSualebas<br />

aZlevs saxelmwifos, Tavad daareguliros<br />

minimaluri samuSao asaki. muSaoba<br />

mimdinareobs bavSvTa Sromaze ufro mkacri<br />

SezRudvebis dawesebasTan dakavSirdebiT.<br />

wylis uflebasTan dakavSirebuli saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi<br />

swori pasuxebia: b da g.<br />

gaeros ekonomikuri da socialuri uflebebis<br />

komitetis interpretaciiT, a ar aris<br />

swori, b da g ki sworia.<br />

sikvdiliT dasja<br />

swori pasuxebia: b da g.<br />

a ar aris swori. gaeros dokumentebi da adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvencia srul<br />

akrZalvas ar aweseben sikvdiliT dasjaze.<br />

Tumca maTi arasavaldebulo protokolebi<br />

garkveul SezRudvebs aweseben: protokoli<br />

6 (mSvidobian periodSi sikvdiliT dasjis<br />

akrZalva) da protokoli 13 (sikvdiliT<br />

dasjis akrZalva yvela garemoebaSi). es dokumentebi<br />

xelmowerili da ratificirebulia<br />

bevri qveynis mTavrobis mier.<br />

ekonomikuri da socialuri uflebebi<br />

swori pasuxia: b<br />

oficialurad, ekonomikuri da socialuri<br />

uflebebi adamianis uflebaTa ganuyofeli<br />

nawilia, Tumca maTi Sesrulebis valdebuleba<br />

gacilebiT sustia, vidre politikuri<br />

da samoqalaqo uflebebis. ekonomikuri, socialuri<br />

da kulturuli uflebebis saer-<br />

TaSoriso konvenciis mixedviT, saxelmwifo<br />

unda miiswrafodes am uflebebis dacvisaken,<br />

magram ar arsebobs am uflebaTa darRvevis<br />

SemTxvevaSi gasaCivrebis evropuli meqanizmi<br />

(garkveul garemoebebSi, arasavaldebulo<br />

protokoli saSualebas aZlevs organizaciebs,<br />

warmoadginon aseTi saCivrebi).<br />

ganaTlebis ufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

b da g araswori pasuxebia. saerTaSoriso<br />

konvenciebis, magaliTad, bavSvTa uflebebis<br />

konvenciis mixedviT, ganaTlebis sistemam<br />

unda uzrunvelyos moswavleTa informireba<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb.<br />

107


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

devnilad aRiarebis ufleba<br />

a. am uflebiT sargeblobs is, visac<br />

sdevnian rasis, religiuri an politikuri<br />

Sexedulebebis gamo da, Sedegad, datova sakuTari<br />

qveyana.<br />

b. am uflebiT sargeblobis is, vinc sakuTari<br />

qveyana datova samoqalaqo omis an SimSilis<br />

gamo.<br />

g. qveyanas SeuZlia, ar gadmouSvas sakuTar<br />

sazRvarze im qveynis moqalaqeebi, romelic<br />

usafrTxo qveynad iTvleba.<br />

religiis Tavisufleba<br />

a. ar SeiZleba religiis Tavisuflebis<br />

SezRudva maTTvis, vinc umciresobebs miekuTvnebian.<br />

b. avaldebulebs saxelmwifoebs, aRiaron da<br />

daafinanson religiebi.<br />

g. ar SeiZleba SeizRudos saxelmwifos mxridan.<br />

sakuTrebis Tavisufleba<br />

a. mTavrobas SeuZlia, CamoarTvas adamians sakuTreba,<br />

Tu es saxelmwifoebriv interesebs<br />

emsaxureba.<br />

b. sakuTrebis ufleba irRveva, Tu, hidroeleq<br />

trosadguris aSenebis mizniT kompensaciis<br />

gareSe xdeba mTeli soflis evakuacia.<br />

g. saSualebas aZlevs adamians, moparuli<br />

saqoneli Tavis sakuTrebad CaTvalos.<br />

arCevnebi<br />

a. yvela moqalaqes aqvs arCevnebSi monawileobis<br />

ufleba, maTac ki, visac dakarguli aqvs<br />

sxva samoqalaqo uflebebi kriminaluri saqmianobis<br />

gamo.<br />

b. Tu amomrCeveli amavdroulad aris damsaqmebeli,<br />

mas aqvs ori xmis ufleba.<br />

g. xmis micema unda iyos faruli.<br />

gamoxatvis Tavisufleba<br />

a. SeiZleba SeizRudos qilikisagan dacvis<br />

mizniT.<br />

b. SeiZleba SeizRudos saxalxo moralis<br />

principebidan gamomdinare.<br />

g. SeiZleba SeizRudos religiuri<br />

Seuwynareblobis Tavidan acilebis mizniT.<br />

muSaobis Tavisufleba<br />

a. avaldebulebs saxelmwifos, daasaqmos yvela<br />

moqalaqe.<br />

b. gulisxmobs imas, rom ar SeiZleba adamianis<br />

samsaxuridan daTxova safuZvlis gareSe.<br />

g. ar niSnavs imas, rom mTavrobam unda izrunos<br />

srul dasaqmebaze.<br />

devnilad aRiarebis ufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

b araswori pasuxia. Tumca arsebobs<br />

SemTxvevebi, roca sxva qveynis moqalaqeebs<br />

uSveben mezobel qveyanaSi, radgan isini<br />

gamoeqcnen samoqalaqo oms an SimSils. saer-<br />

TaSoriso konvenciebis mixedviT, aseTi adamianebi<br />

ar iTvlebian devnilebad. Jenevis<br />

konvenciebis mixedviT, g ar exeba devnilebs,<br />

magram aqtiurad gamoiyeneba evrokavSiris<br />

qveynebSi TavSesafris maZiebelTa sakiTxebis<br />

gadawyvetisas.<br />

religiis Tavisufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

saxelmwifom pativi unda sces religiis<br />

Tavisuflebas, magram mas ar ekisreba iuridiuli<br />

valdebuleba, cnos an daafinansos religia.<br />

saxelmwifos SeuZlia, SezRudva daawesos<br />

religiaze im SemTxvevaSi, Tu is ewinaaRmdegeba<br />

adamianis fundamentur uflebebs.<br />

sakuTrebis Tavisufleba<br />

swori pasuxebia: a da b<br />

g arasworia.<br />

arCevnebi<br />

swori pasuxia: g<br />

saxelmwifos SeuZlia, ar misces arCevnebSi<br />

monawireobis ufleba moqalaqeebs, romelTac<br />

dakarguli aqvT sxva samoqalaqo uflebebi.<br />

saerTaSoriso normebis mixedviT, yvela<br />

amomrCevels aqvs Tanabari uflebebi.<br />

gamoxatvis Tavisufleba<br />

swori pasuxebia: a da g. gamoxatvis<br />

Tavisufleba SeiZleba SeizRudos garkveul<br />

SemTxvevebSi, saxalxo moralis principebidan<br />

gamomdinare, danaSaulis Tavidan acilebis,<br />

an janmrTlobis dacvis mizniT, mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu es kanoniT aris gansazRvruli.<br />

muSaobis Tavisufleba<br />

swori pasuxia: b<br />

evropuli qveynebi iReben moqalaqeTa<br />

dasaqmebaze zrunvis pasuxismgeblobas, magram<br />

gaeros dokumentacia ar avaldebulebs<br />

saxelmwifoebs, rom yvela moqalaqis dasaqmeba<br />

uzrunvelyon.<br />

108


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

jansaRi garemos ufleba<br />

a. ukrZalavs saxelmwifos iseTi toqsikuri<br />

narCenebis ganTavsebas, romelic niadags anadgurebs.<br />

b. am uflebis mizania adamianebis, cxovelebisa<br />

da mcenareebis dacva.<br />

g. jer ar aris aRiarebuli sayovelTao<br />

uflebad.<br />

ganaTlebis ufleba gulisxmobs<br />

a. dawyebiTi skolis mowavleebs ar unda gadaaxdevinon<br />

swavlis safasuri. maT SeiZleba<br />

daekisroT mgzavrobis an saxelmZRvaneloebis<br />

safasuris gadaxda.<br />

b. saxelmwifos valdebulebaa, maqsimalurad<br />

daexmaros moswavleebs, rom swavlaSi warmatebebs<br />

miaRwion.<br />

g. saxelmwifom unda uzrunvelyos moswavleTaTvis<br />

Tanabari saganmanaTleblo<br />

SesaZleblobebi.<br />

moswavleTa dasja skolaSi<br />

a. fizikuri dasja ar aris nebadarTuli.<br />

b. dasja ar aris nebadarTuli, Tu is gonebriv<br />

sisastikes gulisxmobs.<br />

g. dasja mxolod maSinaa nebadarTuli, Tu<br />

arsebobs dasjaze mSoblis Tanxmoba.<br />

skolaSi<br />

a. dro ar unda daeTmos garemosdacviTi<br />

sakiTxebis ganxilvas.<br />

b. bavSvebs unda aswavlon mSoblebis pativiscema.<br />

g. bavSvebs unda aswavlon adamianis uflebebi<br />

da maTi pativiscema.<br />

samarTalwarmoeba<br />

a. yvela damnaSaves aqvs advokatis momsaxurebis<br />

ufleba.<br />

b. mxolod maSin SeiZleba braldebis wayeneba,<br />

Tu adamianma aRiarebiTi Cveneba gaakeTa.<br />

g. eWvmitanils aqvs ufaso mTargmnelobiTi<br />

momsaxurebis ufleba, Tu samarTalwarmoeba<br />

aris misTvis ucxo enaze.<br />

wameba<br />

a. nebadarTulia, Tu teroristuli aqtis<br />

Tavidan acilebis mizniT xdeba.<br />

b. nebadarTulia mxolod sasamarTlos<br />

Sesabamisi gadawyvetilebis arsebobis<br />

SemTxvevaSi.<br />

g. arasodesaa nebadarTuli.<br />

jansaRi garemos ufleba<br />

swori pasuxia: g.<br />

jandacvis ufleba icavs adamianebs garemos<br />

dabinZurebiT gamowveuli zaralisagan.<br />

Sesabamisad, mxolod adamianebi arian daculni,<br />

da ara mcenareebi, an cxovelebi. afrikuli<br />

qartia da evrokavSiris qartia, romlebic<br />

ar aris sayovelTaod aRiarebuli, amkvidrebs<br />

jansaRi garemos uflebas.<br />

ganaTlebis ufleba gulisxmobs<br />

swori pasuxia: b da g.<br />

b da g Sesulia bavSvTa uflebebis konvenciaSi.<br />

wesiT, dawyebiTi ganaTleba ufaso unda iyos,<br />

rac unda gulisxmobdes ara mxolod swavlis<br />

safasuris ararsebobas, aramed saxelmwifos<br />

mier im sxva xarjebis dafarvasac, rac arapirdapir<br />

ukavSirdeba dawyebiTi ganaTlebis<br />

miRebas.<br />

moswavleTa dasja skolaSi<br />

swori pasuxia: a.<br />

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo<br />

fizikur dasjas yovelTvis aRiarebs adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvenciis darRvevad.<br />

es midgoma emTxveva bavSvTa uflebebis<br />

komitetis mier bavSvTa uflebebis konvenciis<br />

interpretacias. b arasworia, radgan ar<br />

aris nebadarTuli aranairi sastiki dasja.<br />

rac Seexeba g-s, ar arsebobs norma, romelic<br />

dasjis nebadarTulobas mSoblis Tanxmobas<br />

ukavSirebs.<br />

skolaSi<br />

swori pasuxia: b da g.<br />

b da g ganisazRvreba bavSvTa uflebebis konvenciiT.<br />

am konvenciis mixedviT, ganaTleba<br />

garemos dacvis principebs unda nergavdes.<br />

samarTalwarmoeba<br />

swori pasuxia: a da g<br />

wameba<br />

swori pasuxia: g.<br />

ar aris nebadarTuli, sagangebo situaciis<br />

drosac ki.<br />

109


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

cxovrebis uflebis darRveva<br />

a. es ufleba irRveva maSin, Tu adamiani<br />

SemTxveviT iRupeba policiis mier sxva adamianis<br />

gadarCenis dros.<br />

b. es ufleba irRveva maSin, roca adamiani<br />

iRupeba omSi.<br />

g. es ufleba irRveva maSin, roca adamiani<br />

iRupeba policiis mier Zalis gadaWarbebuli<br />

gamoyenebis gamo.<br />

sacxovreblis ufleba<br />

a. yvela saxelmwifom unda uzrunvelyos moqalaqeebi<br />

sacxovrebliT.<br />

b. ucxoelebs iseTive pirobebiT unda miscen<br />

socialuri sacxovrebeli, rogorc qveynis<br />

moqalaqeebs.<br />

g. saxelmwifo unda ecados, rom hyavdes, rac<br />

SeiZleba, cota usaxlkaro.<br />

jandacvis ufleba<br />

a. mTavroba ar aris valdebuli, Tavidan aicilos<br />

SromiTi ubeduri SemTxvevebi.<br />

b. jandacva unda iyos xelmisawvdomi yvelasaTvis.<br />

g. wamlebi unda iyos ufaso.<br />

Tavisuflad gadaadgilebis ufleba<br />

a. adamians SeiZleba ar darTon neba, icxovros<br />

misTvis arCeul adgilas, Tu aseTi SezRudva<br />

sajaro usafrTxoebas ukavSirdeba.<br />

b. vizis argacema adamianze, romelsac ar aqvs<br />

danaSaulebrivi warsuli, warmoadgens adamianis<br />

uflebaTa darRvevas.<br />

g. damnaSave SeiZleba daatyvevon.<br />

cxovrebis uflebis darRveva<br />

swori pasuxia: g<br />

a swori iqneba im SemTxvevaSi, Tu policia<br />

gadaWarbebul Zalas gamoiyenebs.<br />

sacxovreblis ufleba<br />

swori pasuxia: b da g<br />

jandacvis ufleba<br />

swori pasuxia: b<br />

SromiTi ubeduri SemTxvevebis prevencia valdebulebaa.<br />

wamlebis gayidva nebadarTulia.<br />

Tavisuflad gadaadgilebis ufleba<br />

swori pasuxia: a da g.<br />

viza SeiZleba ver miiRos nebismierma adamianma.<br />

adamians SeiZleba ar darTon neba, icxovros<br />

misTvis arCeul adgilas, Tu aseTi<br />

SezRudva sajaro usafrTxoebas, jandacvas<br />

an sazogadoebriv wesrigs ukavSirdeba da es<br />

kanoniTaa dadgenili.<br />

110


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

moswavlis samuSao furceli 5.1<br />

survilebi, saWiroebebi da uflebebi<br />

survilebi saWiroebebi adamianis uflebebi<br />

111


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavlis samuSao furceli 5.2<br />

adamianis uflebaTa nusxa<br />

es aris is uflebebi, romlebic adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciiT,<br />

samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso konvenciiT, ekonomikuri, socialuri<br />

da kulturuli uflebebis saerTaSoriso konvenciiT, adamianis uflebaTa<br />

evropuli konvenciiT da evropis socialuri qartiiT aris daculi.<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

7.<br />

8.<br />

9.<br />

sicocxlis ufleba;<br />

wamebisagan Tavisufleba;<br />

monobisagan Tavisufleba;<br />

Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba;<br />

miukerZoebeli gasamarTlebis ufleba;<br />

uflebaTa darRvevis SemTxvevaSi, daxmarebis miRebis ufleba;<br />

diskriminaciisagan Tavisufleba; Tanasworobis ufleba;<br />

pirovnebad aRiarebis ufleba; erovnuli kuTvnilebis ufleba;<br />

piradi da ojaxuri cxovrebis ufleba;<br />

10. qorwinebis ufleba;<br />

11. sakuTrebis ufleba;<br />

12. gadaadgilebis ufleba;<br />

13. TavSesafris ufleba;<br />

14. azrovnebis, cnobierebisa da religiuri Tavisufleba;<br />

15. gamoxatvis Tavisufleba;<br />

16. Sekrebisa da sxva adamianebTan gaerTianebis Tavisufleba;<br />

17. sakvebis, sasmelisa da sacxovreblis ufleba;<br />

18. jandacvis ufleba;<br />

19. ganaTlebis ufleba;<br />

20. dasaqmebis ufleba;<br />

21. dasvenebisa da garTobis ufleba;<br />

22. socialuri dacvis ufleba;<br />

23. politikur procesebSi monawileobis ufleba;<br />

24. kulturul cxovrebaSi monawileobis ufleba;<br />

25. adamianis uflebaTa darRvevis akrZalva;<br />

26. im socialuri wesrigis ufleba, sadac aRiarebulia adamianis uflebebi;<br />

27. pirovnebis pasuxismgeblobebi.<br />

112


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

moswavlis samuSao furceli 5.3<br />

adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebi<br />

adamianis uflebis darRveva<br />

ramdenime wlis win qalbatoni braunis qaliSvili da meuRle avtokatastrofaSi<br />

daiRupnen; mas ar SeuZlia daqorwindes sxva mamakacze, sanam misi mazli ar<br />

miscems oficialur Tanxmobas.<br />

cixis mcvelebi patimrebs SesaSineblad ZaRlebiT emuqrebodnen. erTxel erTerTma<br />

ZaRlma ukbina patimars.<br />

adgilobriv sawarmoSi muSebs, Sesvenebis gareSe, dReSi 10 saaTi muSaoba uwevT.<br />

daapatimres sami mamakaci; maTTan ar uSveben advokatebs.<br />

qalbatons, romelsac aqvs iseTive samuSao gamocdileba, rogorc mamakacs,<br />

uniSnaven ufro dabal xelfass. isini erTi asakis arian da manamde erTnair<br />

samuSaos asrulebdnen.<br />

X-ma moitaca da daakava Y sami dRiT. X-ma Y-s TavSi esrola, ramac gamoiwvia am<br />

ukanasknelis gardacvaleba sami dRis Semdeg.<br />

narkotikuli saSualebebis momxmarebel qalbatons gadauRes foto maSin, roca<br />

is narkotikebis momxmarebelTa klinikidan ewereboda. mogvianebiT, es foto<br />

gamoqveynda.<br />

qalbatons meuRle cudad eqceoda. qalbatonma mxolod maSin SeZlo Tavis<br />

meuRlesTan ganqorwineba, roca mas dauTmo Tavis saxli, manqana da mTeli<br />

qoneba. qalbatoni darCa yovelgvari qonebis gareSe.<br />

adamians, romelsac sWirda filtvebis anTeba, saavadmyofoSi saTanado daxmareba<br />

ar aRmouCines, radgan igi qveyanaSi arakanonierad iyo Semosuli.<br />

mosaxleobis 70%, romelic konkretul teritoriaze cxovrobda, gadaasaxles<br />

da dabrunebis ufleba aRar misces. xalxs karvebSi miuCines bina da ar aZlevdnen<br />

saSualebas, daemuSavebinaT miwa an mgzavrobisaTvis gamoeyenebinaT garkveuli gzebi.<br />

Savkanianebs afrikaSi erTi boTli viskis fasad yidulobdnen da CrdiloeT<br />

amerikaSi 1200-1500 aSS dolarad yiddnen.<br />

qveyanaSi yvela is saSualeba gaanadgures, rac am qveynis macxovrebelTa<br />

sasicocxlo wyaros warmoadgenda _ marcvleuli, wyali da saqoneli.<br />

qveyanaSi moqalaqeebs bralis wayenebis gareSe aTavseben sapyrobileSi.<br />

26 wlis Jurnalisti saarCevno kampaniis arasasurveli formiT gaSuqebis gamo<br />

mokles.<br />

X gaiwvies samxedro samsaxurSi. man warmoadgina axsna-ganmarteba, romelSic<br />

daafiqsira, rom samxedro samsaxuri misTvis pirovnulad miuRebelia. aseTi<br />

axsna-ganmartebis miuxedavad, X-s daumorCileblobaSi dasdes brali da qveynis<br />

datoveba aukrZales.<br />

qveyanaSi erT-erTi religiuri aRmsareblobis mimdevrebs ekZalebaT Sexvedra.<br />

qalaqSi macxovrebelTa eTnikurma umravlesobam gadawyvita, rom eTnikuri<br />

umciresobebi, boSebi da ebraelebi, unda cxovrobdnen qalaqis specialurad<br />

gamoyofil ubnebSi.<br />

sofelSi macxovrebel bavSvebs ar aqvT saSualeba, iaron dawyebiT skolaSi,<br />

radgan ar arsebobs skola, romelic maT sacxovrebelTan axlosaa.<br />

adamianis<br />

ufleba<br />

113


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

X ver iyris kenWs saparlamento arCevnebSi, radgan sasuliero pirebi mis<br />

kandidaturas ar uWeren mxars.<br />

imis gamo, rom X aris Savkaniani, mas ar iReben eqimis Tanamdebobaze adgilobriv<br />

saavadmyofoSi.<br />

zog qveyanaSi socialurad daucvel mosaxleobas ar aqvs SesaZlebloba,<br />

miiRos monawileoba kvebis an TavSesafris uzrunvelyofis programebSi; aseve,<br />

moklebulia samedicino momsaxurebis miRebis SesaZleblobas.<br />

batoni X-is saxli daiwva da mas ar SeuZlia, moiTxovos kompensacia.<br />

47 wlis qalbatoni mTeli Tavisi cxovrebis manZilze diasaxlisi iyo da gazarda<br />

5 Svili. axla, rodesac Tavis meuRlesTan unda ganqorwindes, is socialuri<br />

dacvis yovelgvari meqanizmis gareSe rCeba.<br />

batoni X, ori Svilis mama, daapatimres imis gamo, rom leqsebs werda arsebuli<br />

reJimis winaaRmdeg. is qveynidan gaiqca da sxva qveyanaSi TavSesafars iTxovda.<br />

mas TavSesafari ar misces, miuxedavad imisa, rom X-is gancxadebiT, samSobloSi<br />

dabrunebis SemTxvevaSi, mas wameba elis.<br />

savarZels mijaWvuli adamianebisTvis adgilobriv TeatrSi kulturul<br />

RonisZiebebze daswreba ar aris nebadarTuli.<br />

imisaTvis, rom qveynis moqalaqeoba miiRo, aucilebelia, am qveyanaSi icxovro<br />

15 weli, iyo gonebrivad da fizikurad janmrTeli (SemowmebiT unda iyos<br />

dadasturebuli) da gadaixado sakmaod maRali administraciuli gadasaxadi.<br />

Sesabamisad, aTasobiT boSa sakuTar qveyanaSi moqalaqeobas ver iRebs.<br />

moswavlis samuSao furceli 5.4<br />

uflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

adamianis ufleba pirovnebis pasuxismgebloba skolis, uwyebis da a.S.<br />

pasuxismgebloba<br />

114


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

moswavlis samuSao furceli 5.5<br />

adamianis uflebebis testi<br />

17 wlamde asakis axalgazrdis muSaoba<br />

a. yovelTvis bavSvis uflebis darRvevaa.<br />

b. bavSvis uflebis darvevaa mxolod maSin,<br />

Tu samuSao aris mavne.<br />

g. dasaSvebia, Tu, qveynis kanonmdeblobis<br />

mixedviT, minimaluri samuSao asaki 17 wels<br />

qvemoTaa.<br />

wylis uflebasTan dakavSirebuli saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi<br />

a. mTavroba valdebulia, uzrunvelyos suf-<br />

Ta da jansaRi wylis miwodeba mosaxleobisaTvis.<br />

b. mTavrobas ar aqvs ufleba, ganaxorcielos<br />

moqalaqeTa diskriminacia wylis miwodebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

g. mTavrobas ar aqvs ufleba, SeuzRudos<br />

wylis miwodeba moqalaqeebs.<br />

17 wlamde asakis axalgazrdis muSaoba<br />

swori pasuxia g: bavSvTa uflebebis konvencia<br />

krZalavs bavSvTa Sromas im SemTxvevebSi,<br />

Tu is mavnea, an gulisxmobs bavSvis diskriminacias.<br />

amasTanave, es konvencia saSualebas<br />

aZlevs saxelmwifos, Tavad daareguliros<br />

minimaluri samuSao asaki. muSaoba<br />

mimdinareobs bavSvTa Sromaze ufro mkacri<br />

SezRudvebis dawesebasTan dakavSirdebiT.<br />

wylis uflebasTan dakavSirebuli saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi<br />

swori pasuxebia: b da g.<br />

gaeros ekonomikuri da socialuri uflebebis<br />

komitetis interpretaciiT, a ar aris<br />

swori, b da g ki sworia.<br />

sikvdiliT dasja<br />

a. akrZalulia mTel msoflioSi.<br />

b. akrZalulia (kanonis da praqtikis mixedviT)<br />

msoflios qveyanaTa 50 %-Si.<br />

g. ar aris dasaSvebi 18 wlamde asakis axalgazrdebSi.<br />

ekonomikuri da socialuri uflebebi<br />

a. ar aris adamianis realuri uflebebi.<br />

b. mosalodneli ar aris, rom saxelmwifo<br />

daakmayofilebs yvela adamianis ekonomikur<br />

da socialur uflebebs.<br />

g. yvela evropels SeuZlia am uflebebis<br />

moTxovna.<br />

sikvdiliT dasja<br />

swori pasuxebia: b da g.<br />

a ar aris swori. gaeros dokumentebi da adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvencia srul<br />

akrZalvas ar aweseben sikvdiliT dasjaze.<br />

Tumca maTi arasavaldebulo protokolebi<br />

garkveul SezRudvebs aweseben: protokoli<br />

6 (mSvidobian periodSi sikvdiliT dasjis<br />

akrZalva) da protokoli 13 (sikvdiliT<br />

dasjis akrZalva yvela garemoebaSi). es dokumentebi<br />

xelmowerili da ratificirebulia<br />

bevri qveynis mTavrobis mier.<br />

ekonomikuri da socialuri uflebebi<br />

swori pasuxia: b<br />

oficialurad, ekonomikuri da socialuri<br />

uflebebi adamianis uflebaTa ganuyofeli<br />

nawilia, Tumca maTi Sesrulebis valdebuleba<br />

gacilebiT sustia, vidre politikuri<br />

da samoqalaqo uflebebis. ekonomikuri, socialuri<br />

da kulturuli uflebebis saer-<br />

TaSoriso konvenciis mixedviT, saxelmwifo<br />

unda miiswrafodes am uflebebis dacvisaken,<br />

magram ar arsebobs am uflebaTa darRvevis<br />

SemTxvevaSi gasaCivrebis evropuli meqanizmi<br />

(garkveul garemoebebSi, arasavaldebulo<br />

protokoli saSualebas aZlevs organizaciebs,<br />

warmoadginon aseTi saCivrebi).<br />

115


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ganaTlebis ufleba<br />

a. adamianebsa da adamianTa jgufebs SeuZliaT,<br />

gaxsnan skola, Tu akmayofileben minimalur<br />

iuridiul moTxovnebs.<br />

b. ar arsebobs valdebulebebi saganmanaTleblo<br />

programebis SinaarsTan dakavSirebiT.<br />

g. mTavrobam unda uzrunvelyos savaldebulo<br />

ganaTlebis miwodeba 18 wlamde asakis<br />

axalgazrdebisaTvis.<br />

devnilad aRiarebis ufleba<br />

a. am uflebiT sargeblobis is, visac<br />

sdevnian rasis, religiuri an politikuri<br />

Sexedulebebis gamo da, Sedegad, datova sakuTari<br />

qveyana.<br />

b. am uflebiT sargeblobis is, vinc sakuTari<br />

qveyana datova samoqalaqo omis an SimSilis<br />

gamo.<br />

g. qveyanas SeuZlia, ar gadmouSvas sakuTar<br />

sazRvarze im qveynis moqalaqeebi, romelic<br />

usafrTxo qveynad iTvleba.<br />

religiis Tavisufleba<br />

a. ar SeiZleba religiis Tavisuflebis<br />

SezRudva maTTvis, vinc umciresobebs miekuTvnebian.<br />

b. avaldebulebs saxelmwifoebs, aRiaron da<br />

daafinanson religiebi.<br />

g. ar SeiZleba SeizRudos saxelmwifos mxridan.<br />

sakuTrebis Tavisufleba<br />

a. mTavrobas SeuZlia, CamoarTvas adamians sakuTreba,<br />

Tu es saxelmwifoebriv interesebs<br />

emsaxureba.<br />

b. sakuTrebis ufleba irRveva, Tu, hidroeleqtrosadguris<br />

aSenebis mizniT, kompensaciis<br />

gareSe xdeba mTeli soflis evakuacia.<br />

g. saSualebas aZlevs adamians, moparuli<br />

saqoneli Tavis sakuTrebad CaTvalos.<br />

arCevnebi<br />

a. yvela moqalaqes aqvs arCevnebSi monawileobis<br />

ufleba, maTac ki, visac dakarguli<br />

aqvs sxva samoqalaqo uflebebi, kriminaluri<br />

saqmianobis gamo.<br />

b. Tu amomrCeveli amavdroulad aris damsaqmebeli,<br />

mas aqvs ori xmis ufleba.<br />

g. xmis micema unda iyos faruli.<br />

gamoxatvis Tavisufleba<br />

a. SeiZleba SeizRudos qilikisagan dacvis<br />

mizniT.<br />

b. SeiZleba SeizRudos saxalxo moralis<br />

principebidan gamomdinare.<br />

g. SeiZleba SeizRudos religiuri<br />

Seuwynareblobis Tavidan acilebis mizniT.<br />

ganaTlebis ufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

b da g araswori pasuxebia. saerTaSoriso<br />

konvenciebis, magaliTad, bavSvTa uflebebis<br />

konvenciis, mixedviT, ganaTlebis sistemam<br />

unda uzrunvelyos moswavleTa informireba<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb.<br />

devnilad aRiarebis ufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

b araswori pasuxia. Tumca arsebobs<br />

SemTxvevebi, roca sxva qveynis moqalaqeebs<br />

uSveben mezobel qveyanaSi, radgan isini<br />

gamoeqcnen samoqalaqo oms an SimSils. saer-<br />

TaSoriso konvenciebis mixedviT, aseTi adamianebi<br />

ar iTvlebian devnilebad. Jenevis<br />

konvenciebis mixedviT, g ar exeba devnilebs,<br />

magram aqtiurad gamoiyeneba evrokavSiris<br />

qveynebSi TavSesafris maZiebelTa sakiTxebis<br />

gadawyvetisas.<br />

religiis Tavisufleba<br />

swori pasuxia: a<br />

saxelmwifom pativi unda sces religiis<br />

Tavisuflebas, magram mas ar ekisreba iuridiuli<br />

valdebuleba, cnos an daafinansos religia.<br />

saxelmwifos SeuZlia, SezRudva daawesos<br />

religiaze im SemTxvevaSi, Tu is ewinaaRmdegeba<br />

adamianis fundamentur uflebebs.<br />

sakuTrebis Tavisufleba<br />

swori pasuxebia: a da b<br />

g arasworia.<br />

arCevnebi<br />

swori pasuxia: g<br />

saxelmwifos SeuZlia, ar misces arCevnebSi<br />

monawileobis ufleba moqalaqeebs, romelTac<br />

dakarguli aqvT sxva samoqalaqo uflebebi.<br />

saerTaSoriso normebis mixedviT, yvela<br />

amomrCevels aqvs Tanabari uflebebi.<br />

gamoxatvis Tavisufleba<br />

swori pasuxebia: a da g. gamoxatvis<br />

Tavisufleba SeiZleba SeizRudos garkveul<br />

SemTxvevebSi, saxalxo moralis principebidan<br />

gamomdinare, danaSaulis Tavidan acilebis,<br />

an janmrTlobis dacvis mizniT, mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu es kanoniT aris gansazRvruli.<br />

116


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

muSaobis Tavisufleba<br />

a. avaldebulebs saxelmwifos, daasaqmos yvela<br />

moqalaqe.<br />

b. gulisxmobs imas, rom ar SeiZleba adamianis<br />

samsaxuridan daTxova safuZvlis gareSe.<br />

g. ar niSnavs imas, rom mTavrobam unda izrunos<br />

srul dasaqmebaze.<br />

jansaRi garemos ufleba<br />

a. ukrZalavs saxelmwifos iseTi toqsikuri<br />

narCenebis ganTavsebas, romelic niadags anadgurebs.<br />

b. am uflebis mizania adamianebis, cxovelebisa<br />

da mcenareebis dacva.<br />

g. jer ar aris aRiarebuli sayovelTao<br />

uflebad.<br />

ganaTlebis ufleba gulisxmobs<br />

a. dawyebiTi skolis mowavleebs ar unda gadaaxdevinon<br />

swavlis safasuri. maT, SeiZleba,<br />

daekisroT mgzavrobis an saxelmZRvaneloebis<br />

safasuris gadaxda.<br />

b. saxelmwifos valdebulebaa, maqsimalurad<br />

daexmaros moswavleebs, rom swavlaSi warmatebebs<br />

miaRwion.<br />

g. saxelmwifom unda uzrunvelyos moswavleTaTvis<br />

Tanabari saganmanaTleblo<br />

SesaZleblobebi.<br />

moswavleTa dasja skolaSi<br />

a. fizikuri dasja ar aris nebadarTuli.<br />

b. dasja ar aris nebadarTuli, Tu is gonebriv<br />

sisastikes gulisxmobs.<br />

g. dasja mxolod maSinaa nebadarTuli, Tu<br />

arsebobs dasjaze mSoblis Tanxmoba.<br />

skolaSi<br />

a. dro ar unda daeTmos garemosdacviTi<br />

sakiTxebis ganxilvas.<br />

b. bavSvebs unda aswavlon mSoblebis pativiscema.<br />

g. bavSvebs unda aswavlon adamianis uflebebi<br />

da maTi pativiscema.<br />

samarTalwarmoeba<br />

a. yvela damnaSaves aqvs advokatis momsaxurebis<br />

ufleba.<br />

b. mxolod maSin SeiZleba braldebis wayeneba,<br />

Tu adamianma aRiarebiTi Cveneba gaakeTa.<br />

g. eWvmitanils aqvs ufaso mTargmnelobiTi<br />

momsaxurebis ufleba, Tu samarTalwarmoeba<br />

aris misTvis ucxo enaze.<br />

muSaobis Tavisufleba<br />

swori pasuxia: b<br />

evropuli qveynebi iReben moqalaqeTa<br />

dasaqmebaze zrunvis pasuxismgeblobas, magram<br />

gaeros dokumentacia ar avaldebulebs<br />

saxelmwifoebs, rom yvela moqalaqis dasaqmeba<br />

uzrunvelyon.<br />

jansaRi garemos ufleba<br />

swori pasuxia: g.<br />

jandacvis ufleba icavs adamianebs garemos<br />

dabinZurebiT gamowveuli zaralisagan.<br />

Sesabamisad, mxolod adamianebi arian daculni,<br />

da ara mcenareebi an cxovelebi. afrikuli<br />

qartia da evrokavSiris qartia, romlebic ar<br />

aris sayovelTaod aRiarebuli, amkvidrebs<br />

jansaRi garemos uflebas.<br />

ganaTlebis ufleba gulisxmobs<br />

swori pasuxia: b da g.<br />

b da g Sesulia bavSvTa uflebebis konvenciaSi.<br />

wesiT, dawyebiTi ganaTleba ufaso unda iyos,<br />

rac unda gulisxmobdes ara mxolod swavlis<br />

safasuris ararsebobas, aramed saxelmwifos<br />

mier im sxva xarjebis dafarvasac, rac arapirdapir<br />

ukavSirdeba dawyebiTi ganaTlebis<br />

miRebas.<br />

moswavleTa dasja skolaSi<br />

swori pasuxia: a.<br />

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo<br />

fizikur dasjas yovelTvis aRiarebs adamianis<br />

uflebaTa evropuli konvenciis darRvevad.<br />

es midgoma emTxveva bavSvTa uflebebis<br />

komitetis mier bavSvTa uflebebis konvenciis<br />

interpretacias. b arasworia, radgan ar<br />

aris nebadarTuli aranairi sastiki dasja.<br />

rac Seexeba g-s, ar arsebobs norma, romelic<br />

dasjis nebadarTulobas mSoblis Tanxmobas<br />

ukavSirebs.<br />

skolaSi<br />

swori pasuxia: b da g.<br />

b da g ganisazRvreba bavSvTa uflebebis konvenciiT.<br />

am konvenciis mixedviT, ganaTleba<br />

garemos dacvis principebs unda nergavdes.<br />

samarTalwarmoeba<br />

swori pasuxia: a da g<br />

117


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

wameba<br />

a. nebadarTulia, Tu teroristuli aqtis<br />

Tavidan acilebis mizniT xdeba.<br />

b. nebadarTulia mxolod sasamarTlos<br />

Sesabamisi gadawyvetilebis arsebobis<br />

SemTxvevaSi.<br />

g. arasodesaa nebadarTuli.<br />

cxovrebis uflebis darRveva<br />

a. es ufleba irRveva maSin, Tu adamiani<br />

SemTxveviT iRupeba, policiis mier sxva adamianis<br />

gadarCenis dros.<br />

b. es ufleba irRveva maSin, roca adamiani<br />

iRupeba omSi.<br />

g. es ufleba irRveva maSin, roca adamiani<br />

iRupeba policiis mier Zalis gadaWarbebuli<br />

gamoyenebis gamo.<br />

sacxovreblis ufleba<br />

a. yvela saxelmwifom unda uzrunvelyos moqalaqeebi<br />

sacxovrebliT.<br />

b. ucxoelebs iseTive pirobebiT unda miscen<br />

socialuri sacxovrebeli, rogorc qveynis<br />

moqalaqeebs.<br />

g. saxelmwifo unda ecados, rom hyavdes, rac<br />

SeiZleba, cota usaxlkaro.<br />

jandacvis ufleba<br />

a. mTavroba ar aris valdebuli, Tavidan aicilos<br />

SromiTi ubeduri SemTxvevebi.<br />

b. jandacva unda iyos xelmisawvdomi yvelasaTvis.<br />

g. wamlebi unda iyos ufaso.<br />

Tavisuflad gadaadgilebis ufleba<br />

a. adamians SeiZleba ar darTon neba, icxovros<br />

misTvis arCeul adgilas, Tu aseTi SezRudva<br />

sajaro usafrTxoebas ukavSirdeba.<br />

b. vizis argacema adamianze, romelsac ar aqvs<br />

danaSaulebrivi warsuli, warmoadgens adamianis<br />

uflebaTa darRvevas.<br />

g. damnaSave SeiZleba daatyvevon.<br />

wameba<br />

swori pasuxia: g<br />

ar aris nebadarTuli, sagangebo situaciis<br />

drosac ki.<br />

cxovrebis uflebis darRveva<br />

swori pasuxia: g.<br />

a swori iqneba im SemTxvevaSi, Tu policia<br />

gadaWarbebul Zalas gamoiyenebs.<br />

sacxovreblis ufleba<br />

swori pasuxia: b da g<br />

jandacvis ufleba<br />

swori pasuxia: b<br />

SromiTi ubeduri SemTxvevebis prevencia valdebulebaa.<br />

wamlebis gayidva nebadarTulia.<br />

Tavisuflad gadaadgilebis ufleba<br />

swori pasuxia: a da g.<br />

viza SeiZleba ver miiRos nebismierma adamianma.<br />

adamians SeiZleba ar darTon neba, icxovros<br />

misTvis arCeul adgilas, Tu aseTi<br />

SezRudva sajaro usafrTxoebas, jandacvas<br />

an sazogadoebriv wesrigs ukavSirdeba da es<br />

kanoniTaa dadgenili.<br />

damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

qvemoT warmodgenil cxrilSi mocemulia adamianis uflebebi, Sesabamisi muxlebis<br />

miTiTebiT, Semdegi dokumentebidan: adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia;<br />

samoqalaqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso konvencia; ekonomikur, socialur<br />

da kulturul uflebaTa saerTaSoriso konvencia; adamianis uflebaTa evropuli<br />

konvencia; evropis socialuri qartia (redaqtirebuli). mimoxilva emsaxureba saganmanaTleblo<br />

miznebs.<br />

118


Tavi 5. uflebebi, Tavisuflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

7.<br />

8.<br />

9.<br />

sicocxlis<br />

ufleba;<br />

wamebisagan<br />

Tavisufleba;<br />

monobisagan<br />

Tavisufleba;<br />

Tavisuflebisa<br />

da<br />

usafrTxoebis<br />

ufleba;<br />

miukerZoebeli<br />

gasamarTlebis<br />

ufleba;<br />

uflebaTa<br />

darRvevis<br />

SemTxvevaSi,<br />

daxmarebis<br />

miRebis<br />

ufleba;<br />

diskriminaciisagan<br />

Tavisufleba;<br />

Tanasworobis<br />

ufleba;<br />

pirovnebad<br />

aRiarebis<br />

ufleba;<br />

erovnuli<br />

kuTvnilebis<br />

ufleba;<br />

piradi da<br />

ojaxuri<br />

cxovrebis<br />

ufleba;<br />

10. qorwinebis<br />

ufleba;<br />

11. sakuTrebis<br />

ufleba;<br />

12. gadaadgilebis<br />

ufleba;<br />

13. TavSesafris<br />

ufleba;<br />

14. azrovnebis,<br />

cnobierebisa<br />

da religuri<br />

Tavisufleba;<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

sayovelTao<br />

deklaracia<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

evropuli<br />

konvencia<br />

evropis<br />

socialuri<br />

qartia<br />

samoqalaqo da<br />

politikur<br />

uflebaTa<br />

saerTaSoriso<br />

konvencia<br />

3 2 6<br />

5 3 26 7,10<br />

4 4 8<br />

3 5 9<br />

10,11 6,7 14,15<br />

8 13 D 2,9<br />

2,7 14 4,15,20, 27,<br />

E<br />

6,15 16, 24<br />

12 8 17<br />

16 12 23<br />

ekonomikur,<br />

socialur da<br />

kulturul<br />

uflebaTa<br />

saerTaSoriso<br />

konvencia<br />

3,26 3<br />

17 15<br />

13 18 12<br />

14 18<br />

18 9 18<br />

119


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

15. gamoxatvis<br />

Tavisufleba;<br />

16. Sekrebisa<br />

da sxva<br />

adamianebTan<br />

gaerTianebis<br />

Tavisufleba;<br />

17. sakvebis,<br />

sasmelisa da<br />

sacxovrebilis<br />

ufleba;<br />

18. jandacvis<br />

ufleba;<br />

19. ganaTlebis<br />

ufleba;<br />

20. dasaqmebis<br />

ufleba;<br />

21. dasvenebisa<br />

da garTobis<br />

ufleba;<br />

22. socialuri<br />

dacvis ufleba;<br />

23. politikur<br />

procesebSi<br />

monawileobis<br />

ufleba;<br />

24. kulturul<br />

cxovrebaSi<br />

monawileobis<br />

ufleba;<br />

25. adamianis<br />

uflebaTa<br />

darRvevis<br />

akrZalva;<br />

26. im socialuri<br />

wesrigis ufle<br />

ba, sadac<br />

aRiarebulia<br />

adamianis<br />

uflebebi;<br />

27. pirovnebis<br />

pasuxismgeblobebi.<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

sayovelTao<br />

deklaracia<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

evropuli<br />

konvencia<br />

evropis<br />

socialuri<br />

qartia<br />

samoqalaqo da<br />

politikur<br />

uflebaTa<br />

saerTaSoriso<br />

konvencia<br />

ekonomikur,<br />

socialur da<br />

kulturul<br />

uflebaTa<br />

saerTaSoriso<br />

konvencia<br />

19 10 28 19 8<br />

20 11 5,28 21,22 8<br />

25 30,31 11<br />

25 11 7,12<br />

26 10 13,14<br />

23 1,2,3,4,24 6,7<br />

24 2 7<br />

22,25 7, 8, 12, 13,<br />

14, 16, 17,<br />

19, 23, 25<br />

21 22 25<br />

9,10<br />

27 27 15<br />

30 17 5,20 5<br />

28 2 2<br />

29<br />

SeniSvna: evropuli socialuri qartiis zogi muxli ricxvebiTaa mocemuli, zogi ki asoebiT.<br />

120


Tavi 6<br />

pasuxismgebloba<br />

ra pasuxismgeblobebi gvakisria<br />

6.1 pasuxismgeblobebi ojaxSi<br />

winaaRmdegobebi da gamosavlis Zieba<br />

6.2 ratom unda emorCilebodnen adamianebi kanonebs<br />

ra aris kanonmorCilebis ZiriTadi mizezebi<br />

6.3 es visi problemaa<br />

rogor xdeba socialuri pasuxismgeblobebis ganawileba<br />

6.4 ratom iqceva adamiani aqtiur moqalaqed<br />

ratom surT adamianebs sazogadoebis Secvla da rogor SeuZliaT<br />

amis miRweva


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

ra pasuxismgeblobebi gvakisria<br />

iuridiuli pasuxismgebloba<br />

qveynis moqalaqeebs aqvT ufleba, icodnen, Tu ra aris maTi kanoniT gansazRvruli<br />

uflebebi da ganaxorcielon sakuTari valdebulebebi sxva adamianebisa da saxelmwifos<br />

mimarT. demokratiuli saxelmwifos moqalaqeTa uflebebi Semdegnairad SeiZleba<br />

Sejamdes: arCevnebSi monawileoba, gadasaxadebis gadaxda da kanonmorCileba.<br />

uflebebi mWidrodaa dakavSirebuli pasuxismgeblobebTan. magaliTad, sityvis<br />

Tavisufleba ukavSirdeba adamianis pasuxismgeblobas, rom ar dauSvas sxva adamianis<br />

sityvis Tavisuflebis SezRudva. sagulisxmoa, rom adamianebi, romlebic danaSauls<br />

Cadian, ar kargaven im uflebebs, romlebic maT sxvebs waarTves (magaliTad, mkvlelobis<br />

da diskriminaciis SemTxvevebi). aseve, adamianis valdebulebebi, magaliTad,<br />

valdebulebebi bavSvebis mimarT, ar aris yovelTvis ormxrivi.<br />

moraluri pasuxismgebloba<br />

demokratiuli moqalaqeobisaTvis ganaTleba unda aviTarebdes adamianis moralur<br />

azrovnebas, rac daexmareba moqalaqes, kritikulad Seafasos sazogadoebaSi<br />

moqmedi kanonebi da socialuri struqturebi, imsjelos imaze, Tu ramdenad samar-<br />

Tliania isini. Sesabamisad, roca moswavleebs qveyanaSi moqmed kanonebs vacnobT,<br />

aucilebelia, davexmaroT imis gaazrebaSi, rom kritikulad Seafason es kanonebi da<br />

ifiqron maT SesaZlo cvlilebebze.<br />

pasuxismgeblobis swavleba<br />

maswavlebeli unda daexmaros moswavleebs sxva adamianebis saWiroebebisa da<br />

uflebebis gaazrebaSi. amis gakeTeba SeiZleba im mizezebze dakvirvebiT, romlebic<br />

adamianebis prosocialur qcevas iwvevs iseve, rogorc sxva adamianebis saWiroebebze<br />

yuradRebis gamaxvilebiT. maswavlebelma, aseve, unda uzrunvelyos moswavleebisaTvis<br />

sxvadasxva tipis pasuxismgeblobis demonstrireba.<br />

imisaTvis, rom moswavle iqces pasuxismgeblobis grZnobis mqone moqalaqed,<br />

aucilebelia, swavlis rogorc Teoriuli, aseve praqtikuli komponentis gavla.<br />

Sesabamisad, skola, sadac demokratiuli moqalaqeobisaTvis swavlebas saTanado<br />

yuradReba eqceva, waaxalisebs moswavleebs, rom aqtiurad CaerTon skolis, Temis<br />

yoveldRiur cxovrebaSi.<br />

es Tavi daexmareba moswavleebs:<br />

_ gaecnon moqalaqeTa sxvadasxva pasuxismgeblobas;<br />

_ gaiazron moqalaqeTa iuridiuli pasuxismgeblobebis arsi;<br />

_ gaiazron, rom sazogadoebaSi xdeba socialuri pasuxismgeblobebis gaziareba;<br />

_ ifiqron imaze, Tu ratom SeiZleba aiRos adamianma pasuxismgebloba socialur cvlilebebze.<br />

122


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

ra pasuxismgeblobebi gvakisria<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

pasuxismgeblobebi<br />

ojaxSi<br />

gakveTili 2:<br />

ratom unda<br />

emorCilebodnen<br />

adamianebi<br />

kanonebs<br />

gakveTili 3:<br />

es visi problemaa<br />

swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

moqalaqeTa<br />

sxvadasxva pasuxismgeblobis<br />

gacnoba.<br />

imis gaazreba,<br />

rom pasuxismgeblobebi,<br />

SesaZloa, erTmaneTs<br />

ewinaaRmdegebodes.<br />

im moraluri mizezebis<br />

dadgena,<br />

romelic safuZvlad<br />

udevs<br />

konfliqturi<br />

pasuxismgeblobebis<br />

Sesaxeb gadawyvetilebebs.<br />

moqalaqeTa iuridiuli<br />

pasuxismgeblobebis<br />

arsis gaazreba.<br />

moralur da<br />

iuridiul pasuxismgeblobebs<br />

Soris gansxvavebebis<br />

gaazreba.<br />

moswavleebi axdenen moraluri<br />

dilemis analizs.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

analizis alternatiul<br />

variantebs.<br />

moswavleebi individualur<br />

mosazrebebs gamoTqvamen.<br />

moswavleebi axdenen moraluri<br />

dilemis analizs.<br />

moswavleebi kritikulad<br />

ganixilaven kanonmor-<br />

Cilebis mizezebs.<br />

moswavleebi msjeloben<br />

situaciebze, roca adamianis<br />

moraluri valdebuleba<br />

SeiZleba ufro<br />

mniSvnelovani iyos, vidre<br />

iuridiuli pasuxismgebloba.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

socialur problemebze<br />

pasuxismgeblobis sakiTxebs.<br />

moswavleebi avseben azrovnebis<br />

CarCos.<br />

moswavleebi amzadeben<br />

werilobiT pasuxebs,<br />

konkretul sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT.<br />

`milani<br />

irCevs~ _<br />

moTxrobis<br />

aslebi.<br />

`Smitis dilema~<br />

_ moTxrobis<br />

aslebi.<br />

furclebi<br />

werilobiTi<br />

davalebebisaTvis.<br />

dafa.<br />

`werili~ _<br />

moTxrobis<br />

aslebi.<br />

dafa.<br />

qaRaldebi moswavleTa<br />

individualuri<br />

muSaobisaTvis.<br />

furclebi<br />

werilobiTi<br />

davalebebisaTvis.<br />

individualuri<br />

da mcire<br />

jgufebSi diskusiebi.<br />

saer-<br />

To diskusia.<br />

individualuri<br />

weriTi<br />

davaleba.<br />

moraluri<br />

dilemis saer-<br />

To analizi.<br />

analizi,<br />

romelsac<br />

maswavlebeli<br />

warmarTavs.<br />

moTxrobis<br />

wera. saerTo<br />

diskusia.<br />

struqturirebuli<br />

kritikuli<br />

analizi.<br />

analizi<br />

da diskusiebi<br />

mcire zomis<br />

jgufebSi.<br />

molaparakebebi<br />

da<br />

SeTanxmebis<br />

miRweva.<br />

individualuri<br />

weriTi<br />

davaleba.<br />

123


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 4:<br />

ratom iqceva<br />

adamiani<br />

aqtiur moqalaqed<br />

swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

imis gaazreba,<br />

rom sazogadoebaSi<br />

socialuri<br />

pasuxismgeblobis<br />

ganawileba xdeba.<br />

im mizezebis<br />

gaazreba, ris<br />

gamoc adamianebi<br />

iReben pasuxismgeblobas<br />

sxvaTa tanjvaze.<br />

samoqalaqo sazogadoebaSi<br />

arasamTavrobo<br />

organizaciaTa<br />

funqciebis gaazreba.<br />

moswavleebi muSaoben<br />

moTxrobis nawilebis<br />

dakavSirebaze.<br />

moswavleebi gamoxataven<br />

varaudebs socialuri<br />

motivaciis gamomwvev mizezebze.<br />

moswavleebi muSaoben<br />

arasamTavrobo organizaciebis<br />

funqciebis gaazrebaze.<br />

moswavleebi jgufebSi<br />

ikvleven arasamTavrobo<br />

organizaciis, an socialuri<br />

kampaniis avtoris<br />

saqmianobas.<br />

moswavleebi jgufuri<br />

muSaobis Sedegebs warmoadgenen.<br />

moswavlis<br />

samuSao furcel<br />

6.4-is<br />

aslebi, romlebic<br />

ukve<br />

gamoWrilia.<br />

kvlevisaTvis<br />

saWiro<br />

resursebi.<br />

prezentaciisaTvis<br />

saWiro<br />

masala _ didi<br />

zomis furclebi,<br />

feradi<br />

kalmebi.<br />

jgufuri<br />

muSaoba. molaparakeba.<br />

moraluri<br />

azrovneba.<br />

kritikuli<br />

Sefaseba.<br />

kvleva.<br />

jgufuri<br />

prezentacia.<br />

gakveTili 1<br />

pasuxismgeblobebi ojaxSi<br />

winaaRmdegobebi da gamosavlis gzebis Zieba<br />

swavlis mizani _ moqalaqeTa sxvadasxva pasuxismgeblobis gacnoba.<br />

imis gaazreba, rom pasuxismgeblobebi, SesaZloa, erTmaneTs ewinaaRmdegebodes.<br />

im moraluri mizezebis dadgena, romelic safuZvlad udevs konfliqturi<br />

pasuxismgeblobebis Sesaxeb gadawyvetilebebs.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi axdenen moraluri dilemis analizs.<br />

moswavleebi ganixilaven analizis alternatiul variantebs.<br />

moswavleebi gamoTqvamen individualur mosazrebebs.<br />

saWiro masala _ `milani irCevs~ _ moTxrobis aslebi.<br />

furclebi werilobiTi davalebebisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire jgufebSi diskusiebi. saerTo diskusia.<br />

individualuri weriTi davaleba.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

pasuxismgebloba: is, risi gakeTebis valdebulebac gaaCnia adamians. pasuxismgebloba<br />

SeiZleba iyos iuridiuli, moraluri, socialuri.<br />

moraluri konfliqti: winaaRmdegobrioba, romelic Tavs iCens maSin, roca adamians<br />

ver gadauwyvetia, rogor moiqces.<br />

samoqalaqo pasuxismgebloba: adamianis valdebulebebi sxva adamianebis winaSe. Temis<br />

wevrobas Tan axlavs uflebebi, iseve rogorc pasuxismgeblobebi.<br />

124


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom yvela adamians aqvs pasuxismgeblobebi;<br />

problemebi Tavs iCens maSin, roca adamiani garkveul pasuxismgeblobas sxva pasuxismgeblobebze<br />

maRla ayenebs. arCevanis gakeTeba xSirad rTulia. maswavlebeli moswavleebs<br />

ukiTxavs moTxrobas `milani irCevs~ da sTxovs maT, dafiqrdnen Semdeg<br />

sakiTxebze. saboloo pasuxebis warmodgenamde, moswavleebs SeuZliaT, wyvilebSi imuSaon.<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

5.<br />

6.<br />

ra weria moTxrobaSi milanis pasuxismgeblobebze ramden sxvadasxva saxis<br />

pasuxismgeblobas xedavT am moTxrobaSi (pasuxismgebloba sakuTari Tavis winaSe,<br />

ojaxis winaSe, skolis winaSe, adgilobrivi Temisa da msoflios winaSe)<br />

rogor fiqrobT, ra gza unda airCios milanma yvela Tanxmdeba klasSi, Tu<br />

aris gansxvavebuli mosazrebebi<br />

ramdenad rTuli dilemis winaSe dgas milani ra arTulebs situacias<br />

ra pasuxismgeblobebi aqvs milanis mamas, moTxrobis mixedviT<br />

Tqveni azriT, marTalia milanis mama, rodesac Svils saxlSi darCenas<br />

sTxovs<br />

ramdenad gauWirdeboda milans, daumorCilebloba gamoecxadebina mamisaTvis<br />

ramdenad seriozul Sedegebs gamoiwvevda aseTi daumorCileblobis gamocxadeba<br />

axseniT Tqveni pasuxi.<br />

weriTi davaleba<br />

dawereT is, rac, Tqveni azriT, milanma mamas dauwera. SeadareT Tqveni versia<br />

Tqveni Tanaklaselebis versiebs. moswavleebi sakuTar mosazrebebs uziareben danarCen<br />

klass.<br />

ganzogadeba<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, Camoayalibon pasuxismgeblobis sxvadasxva<br />

forma, romlebic adamianebs sakuTari Tavis, ojaxis, Temis, qveynis da kacobriobis<br />

winaSe ekisrebaT.<br />

moswavleebi jgufebSi muSaoben. maT SeuZliaT, daxazon cxrili da Seavson is<br />

sakuTari mosazrebebiT, adamianis pasuxismgeblobebis Sesaxeb. Semdeg moswavleebi<br />

erTad ganixilaven adamianis pasuxismgeblobebs sxva adamianebis winaSe.<br />

individualuri mosazrebebi<br />

maswavlebeli awvdis moswavleebs Semdeg informacias: `am moTxrobaSi milanis<br />

pasuxismgeblobebi erTmaneTs ewinaaRmdegeba. moifiqreT magaliTebi, romlebic adamianis<br />

pasuxismgeblobebis winaaRmdegobriobas adastureben. CamoayalibeT mosazrebebi<br />

aseTi problemuri situaciebis gadaWris gzebTan dakavSirebiT~.<br />

Tu moswavleebs uWirT am savarjiSos Sesruleba, maswavlebelma unda miawodos<br />

maT cxovrebiseuli, moswavleebisaTvis cnobili magaliTebi.<br />

125


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 2<br />

ratom unda emorCilebodnen adamianebi kanonebs<br />

ra aris kanonmorCilebis ZiriTadi mizezebi<br />

swavlis mizani _ adamianis iuridiuli pasuxismgeblobebis arsis gaazreba.<br />

iuridiul da moralur valdebulebebs Soris gansxvavebebze msjeloba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi axdenen moraluri dilemis analizs.<br />

moswavleebi kritikulad ganixilaven kanonmorCilebis mizezebs.<br />

moswavleebi msjeloben situaciebze, roca adamianis moraluri valdebuleba SeiZleba<br />

iyos ufro mniSvnelovani, vidre iuridiuli pasuxismgebloba.<br />

saWiro masala _ `Smitis dilema~ _ moTxrobis aslebi.<br />

furclebi werilobiTi davalebebisaTvis.<br />

dafa.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ moraluri dilemis saerTo analizi. analizi,<br />

romelsac maswavlebeli warmarTavs. ambis wera. saerTo diskusia.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

kanoni: mTavrobis mier dadgenili regulacia.<br />

kanonis uzenaesoba: demokratiuli qveynis mTavroba emorCileba qveynis kanonmdeblobiT<br />

gansazRvrul normebs. mmarTvelobis cvlileba xdeba konstituciiT<br />

gansazRvruli wesebis mixedviT, da ara Zaladobis, an omis saSualebiT. mosaxleobas<br />

akisria kanonmorCilebis pasuxismgebloba.<br />

iuridiuli valdebuleba: pasuxismgebloba, romelsac kanoni akisrebs moqalaqeebs.<br />

moraluri pasuxismgebloba: adamianis valdebuleba, romelsac is piradi<br />

Sexedulebebis mixedviT iRebs sakuTar Tavze.<br />

gakveTili<br />

maswavlebels gakveTilze Semoaqvs moTxroba `Smitis dilema~; igi moswavleebs<br />

sTxovs, jgufebSi imuSaon da ganixilon, ramdenad marTebuli iqneba, rom Smitma<br />

fuli moiparos. am sakiTxTan dakavSirebiT, maswavlebeli dafaze sxvadasxva mosazrebas<br />

wers.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, SearCion is midgoma, romelsac isini eTanxmebian<br />

da sakuTari mosazrebebi werilobiTi formiT moamzadon.<br />

_ Smitma unda moiparos fuli, radgan...<br />

_ Smitma ar unda moiparos fuli, radgan...<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleTa mosazrebebs dafaze wers, magaliTad:<br />

`man unda moiparos fuli, radgan misi qaliSvilis sicocxle ufro mniSvnelovania,<br />

vidre kanoni qurdobis akrZalvis Sesaxeb~;<br />

`man ar unda moiparos fuli, radgan is SeiZleba daiWiron~;<br />

`man ar unda moiparos fuli, radgan ar SeiZleba kanonis darRveva~.<br />

klasSi xdeba sxvadasxva argumentis ganxilva. maswavlebeli sTxovs moswavleebs,<br />

daasrulon Semdegi winadadeba:<br />

126


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

`kanonis darRveva arasworia, radgan...~<br />

moswavleebma unda daasaxelon, rac SeiZleba, meti mizezi imisa, Tu ratom ar<br />

unda dairRves kanoni. rogorc wesi, am SekiTxvaze pasuxebi aris xolme Semdegi:<br />

`kanonis darRveva arasworia, radgan:<br />

_ SeiZleba dagiWiron da dagsajon;<br />

_ kanoni adamians icavs zianisagan da sxva adamianebisaTvis zianis miyeneba arasworia;<br />

_ yvela adamiani moiqceoda ise, rogorc surs, rom ar akavebdeT maT kanonebi;<br />

_ kanonis darRveva anadgurebs ndobas adamianebs Soris;<br />

_ sazogadoebas arsebobisaTvis esaWiroeba kanonebi; kanonebis gareSe iqneboda<br />

qaosi;<br />

_ kanonis damrRvevi, amavdroulad, arRvevs adamianis iseT uflebebs, rogorebicaa<br />

sicocxlisa da sakuTrebis uflebebi~.<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom arsebobs araerTi mizezi, ris gamoc adamianebi<br />

kanonebs unda emorCilebodnen. am mizezTa nawili ukavSirdeba Tavad pirovnebis<br />

interesebs, nawili _ sxva adamianebis, an sazogadoebis interesebs (ix. SeniSvna<br />

qvemoT).<br />

am cnebis sailustraciod, maswavlebels SeuZlia, sami erTmaneTSi Caxazuli wre<br />

dafaze gamosaxos, saxelwodebebiT `me~, `sxvebi~, `sazogadoeba~.<br />

maswavlebeli imasac agebinebs moswavleebs, rom mxolod kanonmorCileba ar<br />

aris niSani imisa, rom adamiani kargi moqalaqea. bevri araswori saqcieli CaudeniaT<br />

adamianebs imis mtkicebiT, rom isini `kanons emorCilebian~. meore mxriv, rogorc<br />

moTxrobidanac ikveTeba, kargi adamiani xandaxan fiqrobs kanonis darRvevaze maRalmoraluri<br />

mizezebis gamo.<br />

moraluri da iuridiuli pasuxismgeblobebis winaaRmdegobrivi xasiaTis sa-<br />

Tanado wvdomis mizniT, maswavlebels SeuZlia, moswavleebs sTxovos, werilobiT<br />

moamzadon ambebi adamianebze, romlebic, moraluri pasuxismgeblobis gamo, kanonis<br />

darRvevaze fiqroben. magaliTad, adamiani, sagangebo mdgomareobis dros, aWarbebs<br />

normiT daSvebul siCqares, an ar asrulebs kanons, romelic arasamarTliania.<br />

Semdeg ramdenime moswavle xmamaRla kiTxulobs sakuTar magaliTs. maswavlebeli<br />

xazs usvams gansxvavebas moralur da iuridiul pasuxismgeblobebs Soris; pirvels<br />

adamiani Tavad kisrulobs, xolo meoris morCilebas mas mTavroba avaldebulebs. am<br />

ori tipis pasuxismgeblobis Widils mivyavarT moqalaqeTa mxridan arsebuli kanonebis<br />

kritikamde. adamianebi swored aseTi winaaRmdegobriobis gamo gamodian xolme<br />

kanonis Secvlis moTxovniT. moqalaqeebi, moraluri mizezebidan gamomdinare, zog<br />

SemTxvevaSi kanonis darRvevis gadawyvetilebas iReben. araerTi istoriuli magali-<br />

Ti cxadyofs, rom adamianebi kanons arRvevdnen, raTa protesti gamoexataT tirani<br />

mmarTvelebis winaaRmdeg. maswavlebelma moswavleebs unda mouyvenos aseTi protestis<br />

magaliTebi qveynis istoriidan. maswavlebelma xazi unda gausvas imas, rom<br />

kanonis darRvevis SemTxvevas zedapirulad verasodes mivudgebiT, radgan kanonis<br />

darRveva safrTxes uqmnis kanonis uzenaesobas, rac demokratiuli sazogadoebis<br />

qvakuTxedia.<br />

SeniSvna<br />

am gakveTilSi warmodgenili moraluri dilema `haincis dilemis~ (1950-iani wlebi)<br />

msgavsia, romlis avtoria amerikeli fsiqologi lorens kolbergi. es iyo erTerTi,<br />

im dilemaTagan, romelic kolbergma da misma kolegebma 10-dan 25 wlamde<br />

axalgazrdebisaTvis Seqmnes. rogorc maT aRmoaCines, axalgazrdebi sakuTar me-ze<br />

127


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

orientirebuli midgomidan sazogadoebaze orientirebuli midgomisaken viTardebian.<br />

dilemis konteqsti, ra Tqma unda, gansazRvravs imas, Tu romel midgomas iyeneben<br />

axalgazrdebi. patara bavSvebisaTvis wesebi da kanonebi yovelgvar moqnilobasaa<br />

moklebuli da aRiqmeba, rogorc uzenaesi valdebulebebi. mogvianebiT, gardamaval<br />

asakSi, axalgazrdebi TandaTan ukeT iazreben, rom kanonebs socialuri datvirTva<br />

aqvT, SeiZleba maTi kritikuli ganxilvac, Tu iTvleba, rom moralurad araswori,<br />

an arasamarTliania.<br />

gakveTili 3<br />

es visi problemaa<br />

rogor xdeba socialuri pasuxismgeblobebis ganawileba<br />

swavlis mizani _ moqalaqeTa iuridiuli pasuxismgeblobebis arsis gaazreba.<br />

moralur da iuridiul pasuxismgeblobebs Soris gansxvavebebis gaazreba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven socialur problemebze pasuxismgeblobis<br />

sakiTxebs.<br />

moswavleebi avseben azrovnebis CarCos.<br />

moswavleebi amzadeben werilobiT pasuxebs konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT.<br />

saWiro masala _ `werili~ _ moTxrobis aslebi.<br />

dafa.<br />

qaRaldebi moswavleTa individualuri muSaobisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ struqturirebuli kritikuli analizi. analizi da<br />

diskusiebi mcire zomis jgufebSi. molaparakebebi da SeTanxmebis miRweva.<br />

individualuri weriTi davaleba.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

socialuri problema: Temis yvela, an ramdenime wevris problema, romelze pasuxismgeblobasac<br />

Temi iziarebs. problemis gadaWraze pasuxismgebloba Tanabrad ar nawildeba<br />

Temis yvela wevrs Soris.<br />

pasuxismgeblobis xarisxi: konkretul problemasTan dakavSirebuli pasuxismgeblobis<br />

moculoba, romelic adamians ekisreba.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs warmoudgens mis mier SeTxzul werils, romlis msgavsic<br />

adgilobriv gazeTSi SeiZleba gamoqveynebuliyo. am werilSi dafiqsirebulia<br />

adgilobriv macxovrebelTa ori socialuri problema. maswavlebeli sTxovs moswavleebs:<br />

a. moaxdinon am ori problemis identifikacia; b. moifiqron, Tu vin iqneba am<br />

problemebis gadaWraze pasuxismgebeli. moswavleebis dasaxmareblad, maswavlebeli<br />

aseT azrovnebis CarCos xatavs dafaze:<br />

128


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

ZaRlebis<br />

mepatroneebi<br />

ZaRlebi<br />

politikosebi<br />

problema:<br />

ZaRlebi<br />

bavSvebi<br />

sxvebi<br />

jgufuri muSaoba<br />

nabiji 1<br />

dayaviT klasi 3-4 moswavlisagan Semdgar jgufebad. imdeni qula mieciT TiToeul<br />

jgufs, ramdeni mxarecaa am problemis gadaWraSi CarTuli.<br />

nabiji 2<br />

jgufSi Semavali yvela moswavle ise anawilebs qulebs, rom gamoxatos saku-<br />

Tari damokidebuleba pasuxismgeblobis Sesaxeb. magaliTad, bavSvebs da ZaRlebs,<br />

SesaZloa, ar ergoT qula, Tu moswavle gadawyvets, rom ukontrolo ZaRlebze maT<br />

pasuxismgebloba ar ekisrebaT.<br />

nabiji 3<br />

Semdeg moswavleebi jgufis sxva wevrebs uziareben sakuTar Sexedulebebs da<br />

mohyavT saTanado mizezebi. moswavleebi msjeloben da gamoyavT saSualo qula<br />

TiToeuli mxarisaTvis. saboloo Sedegebi gamoxatavs jgufis pozicias pasuxismgeblobis<br />

gadanawilebis Sesaxeb.<br />

maswavlebeli klasSi ganixilavs sxvadasxva jgufis mosazrebebs, exmareba moswavleebs,<br />

CauRrmavdnen da gaiazron erTmaneTis Sexedulebebi pasuxismgeblobasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

Tu gaqvT dro, gaimeoreT savarjiSo danagvianebis magaliTzec. maswavlebels<br />

SeuZlia, magaliTi Caanacvlos moswavleebisaTvis ufro nacnobi problemuri<br />

TemiT.<br />

SeniSvna<br />

am gakveTilze ganxiluli magaliTebi SeiZleba gamoviyenoT moswavleebTan, romlebic<br />

jer gawafulni ar arian politikuri problemebis ganxilvaSi. magaliTebi<br />

amitomacaa konkretuli, cxadi da advilad gasagebi (Tumca, rTulad gadasaWreli).<br />

ufro gamocdil klasebSi, SeiZleba, ufro kompleqsuri problemebi SevitanoT,<br />

magaliTad, rasizmTan, an umuSevrobasTan dakavSirebiT. azrovnebis CarCo problemis<br />

sirTules ar ukavSirdeba da, Sesabamisad, ar Seicvleba.<br />

129


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

nabiji 4: diskusia, romelic am savarjiSos SeiZleba mohyves<br />

saerTo diskusiaze maswavlebeli moswavleebs sTxovs, ganixilon, Tu ramdenad<br />

iReben adamianebi pasuxismgeblobas sakuTar saqcielze. Tu moswavleebi Tvlian, rom<br />

adamianebi, rogorc wesi, sakuTar saqcielze pasuxismgeblobas ar iReben, maT unda<br />

imsjelon imaze, Tu rogor SeiZleba am kuTxiT mdgomareobis gamosworeba. ganaTlebaze<br />

xom ar unda gakeTdes aqcenti aucilebelia kanonmdeblobis Secvla da mkacri<br />

sasjelis zomebis daweseba Tu adgilobrivma an centralurma mTavrobam unda ai-<br />

Ros sakuTar Tavze garkveul problemebze pasuxismgebloba, ra dajdeba es da saidan<br />

wamova Tanxebi maswavlebeli moswavleebs sTxovs, ifiqron axalgazrdebis rolze<br />

aseTi problemebis mogvarebaSi; maTac unda daekisroT pasuxismgebloba axalgazrdebma<br />

Temis mTeli problemebi zrdasrulebs unda dautovon gadasaWrelad es<br />

SekiTxvebi maswavlebelma SeiZleba weriTi davalebisaTvis gamoiyenos.<br />

maswavlebeli uxsnis moswavleebs, Tu ramdenad mniSvnelovania, rom adgilobrivi<br />

da centraluri xelisuflebis warmomadgenlebi icnobdnen xalxis problemebs.<br />

politika xom saerTo problemebis gadaWris gzebis erToblivi Ziebaa. es ar niSnavs<br />

imas, rom mTavrobas yvela problemis gadaWra SeuZlia. bevri problemis Tavidan<br />

arideba iqneboda SesaZlebeli, adamianebi meti pasuxismgeblobiT rom udgebodnen<br />

sakuTar qmedebebs.<br />

gakveTili 4<br />

ratom iqceva adamiani aqtiur moqalaqed<br />

ratom surT adamianebs sazogadoebis Secvla da rogor SeuZliaT amis miRweva<br />

swavlis mizani _ imis gaazreba, rom sazogadoebaSi xdeba socialuri pasuxismgeblobis<br />

ganawileba.<br />

im mizezebis gaazreba, ris gamoc adamianebi sxvaTa tanjvaze iReben pasuxismgeblobas.<br />

arasamTavrobo organizaciaTa funqciebis gaazreba samoqalaqo sazogadoebaSi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi muSaoben moTxrobis nawilebis dakavSirebaze.<br />

moswavleebi gamoxataven varaudebs socialuri motivaciis gamomwvev mizezebze.<br />

moswavleebi muSaoben arasamTavrobo organizaciebis funqciebis gaazrebaze.<br />

moswavleebi jgufebSi ikvleven arasamTavrobo organizaciis an socialuri kampaniis<br />

avtoris saqmianobas.<br />

moswavleebi jgufuri muSaobis Sedegebs warmoadgenen.<br />

saWiro masala _ moswavlis samuSao furcel 6.4-is aslebi, romlebic ukve gamoWrilia.<br />

kvlevisaTvis saWiro resursebi.<br />

prezentaciisaTvis saWiro masala _ didi zomis furclebi, feradi kalmebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba. molaparakeba. moraluri azrovneba.<br />

kritikuli Sefaseba. kvleva. jgufuri prezentacia.<br />

130


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

socialuri qmedeba: moqalaqis an Temis wevris qmedeba socialuri problemis gadasaWrelad.<br />

moqalaqe: adamiani, romelsac iuridiulad aqvs miniWebuli eris wevroba (moqalaqeoba).<br />

moqalaqeobas Tan axlavs uflebebi da pasuxisgeblobebi, Tumca sxvadasxva adamiani<br />

gansxvavebul pasuxismgeblobas grZnobs sakuTari Temis winaSe.<br />

aqtiuri moqalaqe: adamiani, romelic sajaro qmedebebs mimarTavs socialuri da Temis<br />

problemebis gadasaWrelad.<br />

arasamTavrobo organizacia: organizacia, romelsac ayalibeben da marTaven moqalaqeebi<br />

socialuri problemebis mosagvareblad. arasamTavrobo organizacia aris sajaro, da ara<br />

saidumlo; is sazogadoebis struqturis farglebSi moqmedebs. arasamTavrobo organizaciebi<br />

xSirad exmaurebian sakiTxebs, romlebic mTavrobis mier adamianis uflebebis dacvasa<br />

da aRiarebas ukavSirdeba. arasamTavrobo organizacia SeiZleba mTavrobis mxardamWeri, an<br />

opoziciis ideebis gamtarebeli iyos. demokratiuli qveynebis kanonmdebloba arasamTavrobo<br />

organizaciebis arsebobis saSualebas iZleva, cnobs maT uflebebs da icavs maT.<br />

samoqalaqo sazogadoeba: adamianebi da organizaciebi, romlebic ar miekuTvnebian qveynis<br />

mTavrobas da axorcieleben socialur qmedebas, moixseniebian samoqalaqo sazogadoebis<br />

saxeliT. samoqalaqo sazogadoeba moqalaqisa da mTavrobis erT-erTi makavSirebelia.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli moswavleebs xuTkacian jgufebad hyofs da urigebs maT samuSao<br />

furclebs elena santiCis cxovrebis Sesaxeb informaciiT (moswavlis samuSao furceli<br />

6.4). moTxroba unda iyos daWrili nawilebad. maswavlebeli moswavleebs<br />

sTxovs, jgufSi, SemTxveviTobis principiT, gainawilon moTxrobis nawilebi. jgufis<br />

TiToeuli wevri Tavis nawilze datanil informacias jgufis danarCen wevrebs<br />

ukiTxavs. Semdeg moswavleebi moTxrobis nawilebs logikuri Tanmimdevrobis mixedviT<br />

awyoben.<br />

maswavlebeli moswavleTa jgufebs SekiTxvaTa nusxas warmoudgens da sTxovs<br />

maT, jgufurad ganixilon pasuxebi am SekiTxvebze. maswavlebeli moswavleebs afrTxilebs,<br />

rom bunebrivi iqneba, Tu moswavleTa Soris azrTa sxvadasxvaoba iCens Tavs<br />

da eubneba maT, rom saukeTeso pasuxebi swored azrTa Widilis Sedegad miiRweva.<br />

moswavleebma sakuTari pasuxebi furcelze unda CainiSnon.<br />

SekiTxvebi<br />

_ ratom CaerTo elena santiCi jguf 484-is muSaobaSi<br />

_ im informaciis mixedviT, rac elena santiCze mogepovebaT, rogor aRwerdiT am<br />

pirovnebas<br />

_ rogor fiqrobT, ratom ar dautoves elena santiCma da jguf 484-ma Sesasrulebeli<br />

saqme mTavrobas<br />

_ ra saWiroebebis dakmayofilebaze muSaobda jgufi 484<br />

_ rogori sazogadoebis Camoyalibebas apirebdnen elena santiCi da jgufi 484<br />

_ Tqveni azriT, ramdenad mniSvnelovania jguf 484-is msgavsi arasamTavrobo or-<br />

131


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ganizaciebis arseboba sazogadoebisaTvis risi miRweva SeuZliaT maT imsjeleT<br />

maT rolze, mTavrobis saqmianobis mimarT da xalxis saWiroebebis dakmayofilebis<br />

kuTxiT.<br />

_ dafiqrdiT Tqvens sazogadoebaze. Tqveni azriT, aqtiuri moqalaqeebisa da/<br />

an arasamTavrobo organizaciebis mier pasuxismgeblobis aReba sazogadoebis<br />

romeli saWiroeb(eb)is dakmayofilebisTvis iqneboda saWiro<br />

magaliTisaTvis, maswavlebeli moswavleebs ukiTxavs amonarids saerTaSoriso angariSidan,<br />

romelic bosniasa da hercogovinaSi arasamTavrobo organizaciebis 2003<br />

wlis muSaobas ukavSirdeba:<br />

`arasamTavrobo organizaciebi agrZeleben pozitiuri wvlilis Setanas bosniasa<br />

da hercigovinaSi, demokratiisa da samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibebis kuTxiT.<br />

[...] Zveli da axali saregistracio wesebis mixedviT, bosniasa da hercogovinaSi funqcionirebs<br />

7874 arasamTavrobo organizacia.[...]<br />

arasamTavrobo seqtorma daamtkica, rom mas SeuZlia msxvilmasStabiani sajaro<br />

kampaniebis warmarTva genderuli Tanasworobis, garemos dacvis, umciresobaTa<br />

uflebebisa da sxva sakiTxebze. bevri arasamTavrobo organizacia axorcielebs jandacvis,<br />

socialuri keTildReobis, reabilitaciis, adamianis uflebebis, garemosa da<br />

umciresobaTa dacvis proeqtebs.” 25<br />

am citatas maswavlebeli moswavleebTan erTad ganixlavs. pirvel rigSi, moswavleebma<br />

unda daadginon, ramdenad exeba citataSi moyvanili sferoebi maT qveyanas.<br />

Semdeg, maswavlebeli moswavleebs sTxovs, imsjelon sxvadasxva proeqtze, romlis<br />

ganxorcielebac SesaZlebeli iqneboda zemoxsenebul sferoebSi.<br />

SekiTxvebi<br />

es Tavi prezentaciebiT sruldeba. TiToeuli jgufi irCevs erT-erT Temas da am<br />

Temaze amzadebs prezentacias. Tu SesaZlebelia, moswavleebma SeiZleba Seiswavlon<br />

ramdenime aqtiuri moqalaqis cxovreba TavianT qveyanaSi da maTi istoriebic CarTon<br />

prezentaciaSi. moswavleebma prezentaciaSi iseT saerTaSoriso figurebzec SeiZleba<br />

gaamaxvilon yuradReba, rogorebic arian deda tereza da nelson mandela.<br />

moswavlis samuSao furceli 6.1<br />

milani irCevs<br />

milani mzad iyo skolaSi wasasvlelad, roca mamamisi samzareuloSi Semovida.<br />

`milan, Zalian mWirdeba Seni daxmareba yanaSi. gTxov, ar waxvide dRes<br />

skolaSi. Tu mosavals droze ar aviRebT, gafuWdeba~.<br />

milans amis gagoneba ar esiamovna.<br />

`mamiko, aucileblad unda wavide skolaSi. dRes imarTeba saskolo sab-<br />

Wos pirveli Sexvedra da am sabWoSi me me-8 klaselTa warmomadgenlad var<br />

arCeuli.~<br />

`magram Sen ar xar me-8 klaselTa erTaderTi warmomadgeneli am sabWoSi,<br />

ara sxva vinmec iqneba da is warmoadgens me-8 klaselebs.~<br />

`marTali xar, magram me Cemi amomrCevlis imedebi ar unda gavacruo.<br />

25 wyaro: amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID) angariSi `2003 wlis arasamTavrobo<br />

organizaciaTa mdgradoba, evropa da evrazia”, gv. 42 da 43; www.usaid.gov/locations/europe_eurasia/<br />

dem_gov/ngoindex/2003/bosnia.pdf<br />

132


Tavi 6. pasuxismgebloba<br />

aseve, dRes gvaqvs mecnierebis gakveTili. ar minda am gakveTilis gacdena.<br />

Tu universitetSi swavlis gagrZelebas gadavwyvet, mecnierebaSi gamocdis<br />

Cabareba momiwevs.~<br />

milanis mamam ukmakofilod Caiburtyuna: `universitetze laparakob da ojaxi<br />

ar ganaRvlebs. Seni daxmareba saxlSi gvWirdeba. ras mogvitans Seni universitet-<br />

Si Cabareba universitets rom daasruleb, mere ki namdvilad aRar gagaxsendeba<br />

ojaxi.~<br />

`mama, Sen unda gixarodes, rom, sxva biWebisagan gansxvavebiT, swavlis<br />

gagrZeleba msurs. maT aranairi ambicia ar gaaCniaT da mTeli cxovreba<br />

zustad is unda akeTon, riTac maTi mamebi arian dakavebulni.~<br />

milanis mamam gabrazebiT dasZina: `Zvel RirebulebebSi araferia cudi. mZuls<br />

es saubrebi ganaTlebaze. meCveneba, rom Zveli Rirebulebebis pativiscema sruliad<br />

dakarge.~<br />

milanma amoioxra. aseTi saubari mamasTan pirvelad ar hqonda.<br />

`mama, me Tu karg samsaxurs viSovi, dagexmarebiT. rogor SeiZleba ifiqro,<br />

rom me Tqven dagiviwyebT nuTu marTla gsurs, skolaSi siaruls Tavi<br />

davanebo da ar mivaRwio imas, risi miRwevac SemiZlia yvela maswavlebeli<br />

meubneba, rom SeiZleba, kargi mecnieri gamovide. warmoidgine, rom Seni Svili<br />

iqneba mecnieri, romlis aRmoCenebi msoflios daexmareba.<br />

milanis mamam muSti daartya magidas: `Seni pirveladi movaleobaa ojaxisa<br />

da Temis daxmareba, miT umetes, axla, am gaWirvebul droSi. Tavi ocnebebiT<br />

gaqvs gamotenili. ra dros msoflios daxmarebaa~<br />

milans mamis sityvebma guli daswyvita, magram ar undoda sevdis gamomJRavneba.<br />

mama Setrialda, datova oTaxi da kari gaijaxuna.<br />

milani Camojda da amoioxra. is Cafiqrda da male gadawyvetileba miiRo. milanma<br />

aiRo CanTa da karisken gaemarTa. uceb SeCerda, amoiRo CanTidan kalami da qaRaldi,<br />

dajda magidasTan da mamisaTvis werilis weras Seudga. es iyo mis cxovrebaSi erTerTi<br />

yvelaze mZime gadawyvetileba.<br />

moswavlis samuSao furceli 6.2<br />

Smitis dilema<br />

Smitis erTaderTi qaliSvili mZimed avadaa; mas gadaudebeli operacia esaWiroeba.<br />

operaciisaTvis ki aucilebelia fuli. Smitma ar icis, rogor iSovos fuli.<br />

Smitsa da mis cols aqvT mciredi danazogi, riTac maRaziis gaxsnas apirebdnen; isini<br />

siamovnebiT gaiRebdnen am fuls gogonas gadasarCenad, magram es fuli sakmarisi ar<br />

iqneba operaciisaTvis.<br />

Smiti evedreba eqimebs, gaakeTon operacia SedarebiT dabal fasad. eqimebi acxadeben,<br />

rom es usamarTloba iqneba maT mimarT, vinc operaciaSi sruli safasuri<br />

gadaixada. Smiti megobrebsa da naTesavebSi Seagrovebs cotaoden fuls, magram operaciisaTvis<br />

sakmarisi Tanxa mainc ar gamosdis. gogona yoveldRiurad ufro uares<br />

mdgomareobaSi vardeba.<br />

sasowarkveTili Smiti gadawyvets, moiparos Tanxis is odenoba, rac operaciisaTvis<br />

aklia.<br />

133


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moswavlis samuSao furceli 6.3<br />

kontrols vkargavT!<br />

es werili adgilobriv gazeTSi gamoqveynda:<br />

Cven, adgilobrivi macxovreblebi, SeSfoTebas gamovxatavT imasTan dakavSirebiT, rom adamianebs<br />

ar surT, ikisron sakuTari pasuxismgeblobebi. Sedegad, gamoikveTa araerTi problema.<br />

Cvens ubanSi bevri ZaRli daZrwis upatronod. patronebma an ar ician amis Sesaxeb, an<br />

yuradRebas ar aqceven am sakiTxs. ZaRlebi quCebs anagvianeben, rac ara mxolod arasasiamovnoa,<br />

aramed potenciur safrTxes warmoadgens janmrTelobisaTvis. ZaRlebi yefen<br />

parkebSi. ramdenime maTgani cofiania. aucilebelia maTTvis yuradRebis miqceva, gansakuTrebiT<br />

maSin, roca am midamoebSi bavSvebi TamaSoben.<br />

aseve, vfiqrobT, rom Zalian danagvianebulia Cveni garemo. mizezi isaa, rom macxovreblebi<br />

ar icaven sayofacxovrebo narCenebis ganTavsebis normebs. nagavs Tan axlavs<br />

virTxebis momravleba, romlebic araerTi daavadebis gadamtanebad gvevlinebian. xSirad<br />

SexvdebiT quCaSi dayril samRebro da sxva qimiuri nivTierebebis qilebs. es nivTierebebi,<br />

SeiZleba, Seerios mdinareebs, sasmel wyals da gamoiwvios garemos dabinZureba.<br />

ratom ar fiqroben adamianebi TavianTi qcevis Sedegebze ratom ar axdenen reagirebas<br />

am problemebze politikosebi<br />

pativiscemiT,<br />

moswavlis samuSao furceli 6.4<br />

baraTebis dalageba: elena santiCis cxovreba<br />

1. elena santiCi daibada 1944 wels. is<br />

erovnebiT serbi iyo.<br />

3. elenas gardacvalebis Semdeg misma megobrebma<br />

belgradSi aiRes dabombili Senobdan<br />

gadarCenili qva. qva morTes kosovodan devnilma<br />

bavSvebma. Semdeg es qva Caitanes berlinSi<br />

da elena santiCis saxelobis mSvidobis<br />

parkSi moaTavses.<br />

5. elena santiCi iyo damfuZnebeli da lideri<br />

arasamTavrobo organizaciisa, jgufi 484. jgu fi<br />

484 konfliqtebis gadaWris araZaladobriv gzebze<br />

muSaobda. maTTvis humanuri sazogadoebis<br />

mSeneblobis safuZveli iyo Semwynareblobisa<br />

da TanamSromlobis principebi.<br />

7. berlinSi aris mSvidobis parki, romelic<br />

elena santiCis saxels atarebs. am parkSi elena<br />

erT-erT Tavyrilobaze sityviT gamovida.<br />

9. elena omis winaaRmdeg gamodioda da ibr-<br />

Zoda adamianis uflebaTa dasacavad. is da<br />

misi organizacia aqtiurad exmarebodnen devnilebs,<br />

romlebic serbeTSi Semodiodnen.<br />

2. elena santiCi simsivniT gardaicvala 2000<br />

wels.<br />

4. elena santiCisa da jguf 484-is mier<br />

daigegma da ganxorcielda proeqti, romelic<br />

emsaxureboda ndobis aRdgenas serbebsa da<br />

xorvatebs Soris, 1991 wlis omis Semdeg. am<br />

proeqtSi elenam CarTo orive mxaris warmomadgeneli<br />

moxaliseebi da saerTaSoriso<br />

Tanamegobrobis warmomadgenlebi.<br />

6. elena werda statiebs nacionalizmisa da<br />

rasizmis winaaRmdeg. misi statiebi sxvadasxva<br />

qveyanaSi vrceldeboda. organizaciam faqs<br />

qristi elenas saerTaSoriso mSvidobis premia<br />

mianiWa.<br />

8. santiCi gaxda msoflioSi cnobili balerina<br />

da baletis maswavlebeli.<br />

10. jguf 484-is saxeli momdinareobs proeqtidan,<br />

romelic xorvatiis 484 usaxlkarod<br />

darCenil ojaxs daexmara. jguf 484-ma<br />

daakvaliana devnilebi da miawoda rCevebi sakuTar<br />

uflebaTa Sesaxeb.<br />

134


mesame nawili _ monawileoba<br />

Tavi 7<br />

saskolo gazeTi<br />

rogor iqmneba media


Tavi 7<br />

saskolo gazeTi<br />

rogor iqmneba media<br />

7.1 gazeTebi Cven garSemo<br />

vis informirebaze muSaoben isini. rogor axorcieleben samizne<br />

jgufis informirebas. ra informacias avrceleben.<br />

7.2 Cveni gazeTi saukeTesoa... ar meTanxmebiT<br />

ra aqcevs gazeTs karg gazeTad<br />

7.3 Cven sakuTar saskolo gazeTs gamovcemT<br />

ra SeiZleba da ra ar SeiZleba, roca saqme exeba saskolo gazeTs<br />

7.4 Cveni pirveli gamocema!<br />

ras vakeTebT Semdeg


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

rogor iqmneba media<br />

bolo ramdenime wlis manZilze mediis zegavlena mTel msoflioSi gaizarda. rac<br />

ufro kompleqsuri xdeba Cveni cxovreba, miT ufro metad veyrdnobiT mediis saSualebiT<br />

miRebul informacias da vcdilobT, gaverkveT, Tu ra faqtorebi axdenen Cvens cxovrebaze<br />

zegavlenas. yvela im sakiTxTan dakavSirebuli informaciis mosapoveblad, romelic<br />

Cvens pirovnul gamocdilebas scdeba, gviwevs mediis ama Tu im saSualebis gamoyeneba.<br />

sxvadasxva adamians sxvadasxvanairad miuwvdeba xeli mediis saSualebebze. informaciaze<br />

xelmisawvdomoba gansazRvravs adamianis informirebulobis dones da imas,<br />

Tu ra Zalaufleba da zegavlena aqvs mas. am TvalsazrisiT, mniSvnelovani sakiTxia<br />

cenzura iseve, rogorc araswori informaciis gavrceleba partiebis, mTavrobebisa<br />

da lobistebis jgufebis mier. konfliqturi situaciis dros xSiria informaciis<br />

gavrcelebis monopolizaciisa da araswori informaciis gavrcelebis SemTxvevebi.<br />

am TavSi yvela zemoxsenebuli sakiTxis detalur ganxilvas ar SevudgebiT. moswavleebi<br />

Tavad wamoWrian am Temebs sakuTari qveynis an regionis beWdviTi mediis<br />

SedarebiTi analizisas.<br />

am TavSi Semdeg midgomas virCevT mediis sferoSi ganaTlebisadmi: saskolo<br />

gazeTze muSaoba saSualebas miscems moswavleebs, axlos gaecnon beWdviTi mediis<br />

momzadebis process. arsebulma gamocdilebam gviCvena, rom aseTi midgoma sasargebloa,<br />

radgan moswavleebi, amgvari praqtikuli saqmianobiT, beWdviTi mediis manamde<br />

ucnob samyaroSi Segvyavs. moswavleebs beWdviTi mediisadmi kritikuli midgoma<br />

ganuviTardebaT da mediis sferos ukeT gaecnobian.<br />

da bolos, praqtikuli miniSneba: es Tavi iZleva sxvadasxva disciplinis momcveli<br />

swavlebis da TanamSromlobis saSualebas. teqstis dawera da Sesworeba enis<br />

gakveTilebze SeiZleba, gazeTis gaformeba da dizaini ki _ xelovnebis gakveTilze.<br />

SeiZleba erT-erTma klasma iTavos gazeTis momzadeba da sxva klasis moswavleebi,<br />

romlebic gansakuTrebiT dainteresdebian, redaqtirebis procesSi CarTon.<br />

saWiro iqneba garkveuli dro saskolo gazeTis gamocemis mere, raTa sxva maswavleblebic<br />

darwmundnen, rom aseTi proeqtis ganxorcieleba Rirs.<br />

swavla demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

mediis sferoSi gaTviTcnobiereba samoqalaqo ganaTlebis miznis (aqtiuri moqalaqeebis<br />

Camoyalibeba) misaRwevi erT-erTi ZiriTadi saSualebaa. qvemoT warmodgenilia<br />

mediis sferoSi gaTviTcnobierebis ZiriTadi aspeqtebi:<br />

138<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

sakomunikacio kompetencia exeba adamianebs Soris komunikaciis damyarebis<br />

maneras. socialuri realoba, TavisTavad, ar arsebobs; mas gansazRvraven adamianebi,<br />

socialuri interaqciis meSveobiT. sxva sityvebiT, socialuri realoba<br />

iqmneba komunikaciiT. sakomunikacio kompetencia iwyeba mSobliuri enis<br />

SeswavliT da viTardeba am kompetenciis sajaro gamoyenebis dros.<br />

TiToeuli adamiani ibadeba sakomunikacio kompetenciiT, Tumca mas sWirdeba<br />

praqtika da daxvewa.<br />

mediaSi gaTviTcnobiereba sakomunikacio kompetenciis nawilia. Cven vgulismobT<br />

mediis sxvadasxva saSualebas, romlis gamoyenebasac varjiSi sWirdeba. beWdviTi<br />

media, maT Soris, saskolo gazeTi, aris yoveldRiuri komunikaciis mniSvnelovani<br />

saSualeba, romelsac moswavleebi unda icnobdnen. isic gasaTvaliswinebelia,<br />

rom es aris mediaSi gaTviTcnobierebisaTvis saWiro mxolod erTi elementi.


Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

rogor iqmneba media<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

gazeTebi Cven<br />

garSemo<br />

gakveTili 2:<br />

Cveni gazeTi<br />

saukeTesoa...<br />

ar meTanxmebiT<br />

gakveTili 3:<br />

Cven sakuTar<br />

saskolo<br />

gazeTs<br />

gamovcemT<br />

gakveTili 4:<br />

Cveni pirveli<br />

gamocema!<br />

swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala moswavleTa<br />

CarTu lobis<br />

forma<br />

moswavleebs vacnobT<br />

beWdviTi mediis<br />

sxvadasxva formas;<br />

maT esmiT gansxvavebebi<br />

Sinaarsobriv<br />

struqturaSi.<br />

moswavleebi iazreben,<br />

Tu rogoria kargi<br />

gazeTi an Jurnali;<br />

maT uyalibdebaT sakuTari<br />

Sexedulebebi,<br />

Rirebulebebi da interesebi.<br />

moswavleebi jgufurad<br />

Tanxmdebian<br />

Temebze da miznebze.<br />

isini TaviaTni<br />

gundis wevrebTan<br />

TanamSromloben,<br />

sakuTari ideebisa da<br />

kompetenciebis<br />

gaziarebis mizniT.<br />

moswavleebi iazreben,<br />

Tu ra sakiTxebTanaa<br />

dakavSirebuli saskolo<br />

gazeTis gagr-<br />

Zelebis proeqti.<br />

maT SeuZliaT gadawyvetilebis<br />

miReba<br />

da pasuxismgeblobis<br />

aReba.<br />

moswavleebi agroveben<br />

da aanalizeben<br />

gazeTebsa da Jurnalebs,<br />

romlebsac<br />

maT TemSi xalxi<br />

ecnoba. moswavleebi,<br />

Sedegebis sailustraciod,<br />

posters<br />

amzadeben.<br />

moswavleebi afaseben<br />

jgufur prezentaciebs<br />

da Tanxmdebian<br />

kompromisebze.<br />

moswavleebi<br />

Tanxmdebian erToblivi<br />

gazeTis<br />

struqturaze. isini<br />

axdenen im Temebis<br />

identifikacias, rac<br />

maTi skolisaTvis<br />

mniSvnelovania da<br />

amzadeben statiebs<br />

gazeTis sxvadasxva<br />

nawilisaTvis.<br />

moswavleebi ayalibeben<br />

sakuTar<br />

Sexedulebebs<br />

proeqtis SesaZlo<br />

gagrZelebis Sesaxeb.<br />

gazeTebi,<br />

makratlebi,<br />

webo, didi zomis<br />

furclebi.<br />

wina<br />

gakveTilze<br />

momzadebuli<br />

prezentaciebi.<br />

matrica dafaze<br />

an flipCartze.<br />

xelmisawvdomi<br />

materialuri<br />

resursebis<br />

gaTvaliswinebiT,<br />

mzaoba imisaTvis,<br />

rom<br />

momzaddes<br />

xel naweri<br />

teqstebi, kompiuterze<br />

dabe-<br />

Wdili masala,<br />

an cifruli<br />

fotoebi.<br />

dafa an<br />

flipCarti.<br />

jgufuri<br />

muSaoba<br />

jgufuri<br />

prezentaciebi,<br />

diskusiebi<br />

da<br />

Sefaseba.<br />

erToblivi<br />

gadawyvetilebis<br />

miReba,<br />

jgufuri<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

139


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

gazeTebi Cven garSemo<br />

vis informirebaze muSaoben isini. rogor axorcieleben<br />

samizne jgufis informirebas. ra informacias avrceleben.<br />

swavlis mizani _ moswavleebs vacnobT beWdviTi mediis sxvadasxva formas; maT esmiT<br />

gansxvavebebi Sinaarsobriv struqturaSi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi agroveben da aanalizeben gazeTebsa da Jurnalebs,<br />

romlebsac maT TemSi xalxi ecnoba. Sedegebis sailustraciod, moswavleebi amzadeben<br />

posters.<br />

saWiro masala _ gazeTebi, makratlebi, webo, didi zomis furclebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri muSaoba.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

termini `beWdviTi media~ gulisxmobs informaciis beWdviT wyaroebs, e.w. klasikur<br />

medias, rac moicavs: gazeTebs, Jurnalebs, wignebs, katalogebs, sainformacio furclebsa<br />

da biuletenebs, rukebs, diagramebs, safosto baraTebs, kalendrebsa da posterebs.<br />

beWdviTi media, rogorc wesi, qaRaldze ibeWdeba. beWdviTi teqnologiebi swrafad<br />

icvleba da cifruli beWdva ukve farTodaa gavrcelebuli.<br />

gakveTili<br />

am gakveTilamde ramdenime kviriT adre, maswavlebeli moswavleebs sTxovs,<br />

daiwyon gazeTebisa da Jurnalebis Segroveba klasSi mosatanad. am mizniT, klasSi<br />

SeiZleba gamoiyos specialuri saprezentacio magida. idealuri iqneba, Tu romelime<br />

moswavle iSovis gazeTebisa da Jurnalebis Tundac moZvelebul sadgams (iseTs,<br />

rogorsac quCaSi gamyidvelebi iyeneben). maswavlebelma unda uzrunvelyos, rom<br />

gakveTilze warmodgenili iyos yvela ZiriTadi yoveldRiuri gazeTis nimuSi.<br />

maswavlebeli pirvel gakveTils iwyebs moswavleebisaTvis am Tavis miznebisa da<br />

davalebebis mokle mimoxilviT. maswavlebeli imasac atyobinebs moswavleebs, rom am<br />

TavSi daiwyeben proeqts, romelic, sul mcire, naxevari saswavlo wlis manZilze gagr-<br />

Zeldeba. moswavleebma unda gaiazron, rom es proeqti maT Jurnalisturi gamocdilebis<br />

dagrovebaSi daexmareba. moswavleebisaTvis saintereso iqneba imis gageba, rom momavali<br />

Jurnalistebi pirvel nabijebs swored aseT proeqtebSi dgamdnen.<br />

moswavleebi mcire zomis, 3-4 kacian jgufebad iyofian. TiToeulma jgufma<br />

unda ganixilos erTi gazeTi an Jurnali. moswavleebi ganxilvis procesSi Semdegi<br />

SekiTxvebiT xelmZRvaneloben:<br />

_ ra nawilebisagan Sedgeba Jurnali/gazeTi<br />

_ ra TanmimdevrobiT gvxvdeba es nawilebi<br />

_ ra samizne jguf(eb)zea gaTvlili TiToeuli nawili ojaxis romeli wevrebi<br />

iqnebodnen dainteresebulni ama Tu im nawilis gacnobiT<br />

_ ra Temebs eTmoba gazeTis/Jurnalis im nomris nawilebi, romelsac moswavleebi<br />

ganixilaven<br />

_ SearCieT erTi tipiuri statia TiToeuli nawilidan. amoWeriT es statiebi da,<br />

posteris momzadebis mizniT, didi zomis qaRaldze miakariT.<br />

140


Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

posteri unda atarebdes gazeTis an Jurnalis saxels, sasurvelia, originaluri sa-<br />

TauriT. zemoT warmodgenil SekiTxvebs pasuxebi unda gaeces. moswavleebma unda icodnen,<br />

rom statiebis ganlageba posterze advilad gasagebi da Tanmimdevruli unda iyos.<br />

am etapze, aucilebelia, moswavleebs gaazrebuli hqondeT TavianTi gazeTis<br />

struqtura, raTa advilad warmoadginon is klasis winaSe.<br />

jgufebi sakuTar prezentaciebs momavali gakveTilisaTvis amzadeben. es prezentaciebi<br />

sareklamo xasiaTs unda atarebdes. moswavleebi reklamas gaukeTeben sakuTar<br />

gazeTs an Jurnals; miuTiTeben mis dadebiT mxareebze. yvela prezentaciis<br />

mosmenis Semdeg, moswavleebi irCeven yvelaze saintereso da informaciul gazeTs.<br />

SesaZlebelia imis uzrunvelyofa, rom momavali ramdenime kviris manZilze skolaSi<br />

gamarjvebuli gazeTis ufaso Semotana moxdes. rogorc wesi, gamomcemelTa umetesobisaTvis,<br />

msgavsi aqcia savsebiT misaRebia xolme.<br />

am fazaSi, maswavlebeli moswavleebs gazeTis Sida struqturis SeswavlaSi exmareba,<br />

radgan yvela gazeTi advilad gasaanalizebeli ar aris. maswavlebelma unda<br />

ganaxorcielos moswavleTa monitoringi jgufuri muSaobis drosac, raTa uzrunvelyos<br />

prezentaciebis Seuferxebeli, drouli dasruleba.<br />

gakveTili 2<br />

Cveni gazeTi saukeTesoa... ar meTanxmebiT<br />

ra aqcevs gazeTs karg gazeTad<br />

swavlis mizani _ moswavleebi iazreben, Tu rogoria kargi gazeTi an Jurnali; maT uyalibdebaT<br />

sakuTari Sexedulebebi, Rirebulebebi da interesebi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi afaseben jgufur prezentaciebs da Tanxmdebian kompromisebze.<br />

saWiro masala _ wina gakveTilze momzadebuli prezentaciebi. matrica dafaze an flipCartze.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ jgufuri prezentaciebi, diskusiebi da Sefaseba.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

termini `presis Tavisufleba~ niSnavs presis uflebas, rom Tavisuflad imoqmedos<br />

da cenzuras ar daeqvemdebaros. presis Tavisufleba gulisxmobs Jurnalistis uflebas,<br />

rom ar misces Cveneba. aseve, ar SeiZleba Jurnalistis monitoringi mosasmeni aparaturis<br />

gamoyenebiT. Jurnalistis profesias ar aregulirebs saxelmwifo da Jurnalistebis<br />

momzadeba ar eqceva saxelmwifo gavlenis sferoSi.<br />

141


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili<br />

meore gakveTili iwyeba prezentaciebiT. jgufebma moamzades posterebi da<br />

SearCies amonaWrebi gazeTebidan/Jurnalebidan. sasargeblo iqneba jgufebisaTvis<br />

gakveTilis dasawyisSi 5 wuTis micema, raTa Tavi mouyaron saprezentacio masalas.<br />

moswavleebi prezentaciebs afaseben konkretuli kriteriumebis mixedviT. maswavlebels<br />

SeuZlia am kriteriumebis gamoyenebiT moamzados matrica.<br />

gazeTis an Jurnalis<br />

dasaxeleba<br />

posteri<br />

prezentaciis<br />

formaluri mxareebi<br />

prezentaciis Sinaarsi<br />

gazeTis an Jurnalis<br />

formaluri mxareebi<br />

gazeTis an Jurnalis<br />

Sinaarsi<br />

jgufi 1 jgufi 2 jgufi 3 jgufi 4 jgufi 5 qulaTa<br />

jami<br />

am Sefasebas ar unda mieces gadaWarbebuli mniSvneloba. es mxolod konkurentuli<br />

garemos Seqmnis saSualeba unda iyos, rac moswavleTa motivaciis gazrdas<br />

Seuwyobs xels.<br />

prezentaciebis Semdeg, moswavleebi afaseben beWdviTi mediis saSualebebs Semdegi<br />

SekiTxvebis daxmarebiT:<br />

_ ra aqcevs gazeTs/Jurnals `karg~ gazeTad/Jurnalad<br />

_ ra mizans emsaxureba is<br />

_ ras vfiqrobT im gazeTebze/Jurnalebze, romlebic Cven warmogvidgines<br />

_ ra SeiZleba gamoswordes<br />

diskusiis dros maswavlebeli moswavleTa mosazrebebs flipCartze iniSnavs.<br />

flipCarti gakveTilis dawyebamde momzadda; mis nacvlad SeiZleba dafis gamoyenebac.<br />

gasaTvaliswinebelia, rom dafaze mocemul informacias, flipCartisagan gansxvavebiT,<br />

momaval gakveTilze ver gamoviyenebT.<br />

gakveTilis bolos, maswavlebeli acnobebs moswavleebs, rom maT unda moamzadon<br />

da sajarod warmoadginon saskolo gazeTi. moswavleebma unda ifiqron am davalebaze<br />

da im konkretul ganyofilebebze, romlebsac gazeTi unda moicavdes imisaTvis,<br />

rom saskolo cxovreba srulyofilad warmoadginos. aseve, moswavleebma unda<br />

moifiqron, Tu romeli ganyofilebebis momzadeba surT. mniSvnelovani iqneba saskolo<br />

gazeTis saxelwodebaze msjelobac.<br />

142


Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

gakveTili 3<br />

Cven sakuTar saskolo gazeTs gamovcemT<br />

ra SeiZleba da ra ar SeiZleba, roca saqme exeba saskolo gazeTs<br />

swavlis mizani _ moswavleebi jgufurad Tanxmdebian Temebsa da miznebze. isini TaviaTni gundis<br />

wevrebTan TanamSromloben, sakuTari ideebisa da kompetenciebis gaziarebis mizniT.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi Tanxmdebian erToblivi gazeTis struqturaze. isini<br />

axdenen im Temebis identifikacias, romlebic mniSvnelovania maTi skolisaTvis da<br />

amzadeben statiebs gazeTis sxvadasxva nawilisaTvis.<br />

saWiro masala _ xelmisawvdomi materialuri resursebis gaTvaliswinebiT, mzaoba imisaTvis,<br />

rom momzaddes xelnaweri teqstebi, kompiuterze dabeWdili masala an cifruli fotoebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ erToblivi gadawyvetilebis miReba. jgufuri muSaoba.<br />

gakveTili<br />

moswavleebi 3-4 kacian jgufebad iyofian; isini ganixilaven gazeTis sxvadasxva nawils<br />

da imas, Tu romeli nawilebia skolis Sesaxeb mniSvnelovani informaciis matarebeli.<br />

maswavlebelma moamzada patara saskolo gazeTi yvela jgufisaTvis _ kedelze<br />

erTmaneTis miyolebiT gakruli sami cali A4 zomis qaRaldi. jgufebi muSaoben gaze-<br />

Tis struqturaze, mis saxelwodebaze, dizainsa da nawilebze. am muSaobis Sedegi ase<br />

SeiZleba gamoiyurebodes:<br />

moswavlis qronika<br />

axali ambebi sporti yvelaze movlenebi<br />

mniSvnelovani ambebi<br />

mSoblebi<br />

Cveni satkivari<br />

jgufebis mier warmodgenili mosazrebebi klasis kedelzea mocemuli. moswavleebs<br />

eZlevaT dro, rom gaecnon posterebs da sakuTari damokidebuleba Camoayalibon.<br />

ewyoba `redaqtorTa konferencia~, romelzec iReben Semdeg gadawyvetilebebs:<br />

_ gazeTis saxelwodeba (azrTa gacvla, diskusia da xmis micema);<br />

_ im nawilebis SerCeva, romlebic yvelaze Sinaarsiania da mniSvnelovani skolisa<br />

da moswavleebisaTvis.<br />

moswavleebi mcire jgufebSi erTiandebian. jgufebis raodenoba emTxveva gazeTSi<br />

nawilebis dagegmil raodenobas. aris kidev erTi jgufi, romelic gamocemazea pasuxismgebeli.<br />

dasawyisSi, gazeTis gamocemis jgufi praqtikul sakiTxebze muSaobs, rogorebicaa<br />

gazeTis dizaini da formati. ufrosma maswavlebelma sagnis maswavleblisagan<br />

ukve icis saskolo gazeTis proeqtis Sesaxeb da ukve arsebobs skolaSi gazeTis<br />

ganTavsebis nebarTva.<br />

maSin, roca redaqtorebi dakavebulebi arian pirveli statiebis dagegmviT gaze-<br />

Tis sxvadasxva nawilisaTvis, maswavlebeli gazeTis gamocemis jgufTan teqnikur<br />

sakiTxebs ganixilavs.<br />

moswavleebs eZlevaT davalebebi, romlebic momaval kviramde unda Sesruldes.<br />

redaqtirebis TiToeuli jgufi warmoadgens statias. gazeTis gamocemis jgufi muSaobs<br />

saskolo gazeTze, romelsac unda hqondes saxelwodeba, logo da ramdenime nawili.<br />

es savarjiSo moswavleebs warmatebasac agrZnobinebs da sirTuleebsac daanaxvebs.<br />

Seikvreba redaqtorTa gundi, romelic sistematurad aqveynebs skolis ambebs. am gundSi<br />

gaerTianebulni iqnebian yvelaze aqtiuri da dainteresebuli moswavleebi, romlebic mzad<br />

arian, rom gaagrZelon saskolo gazeTze muSaoba xangrZlivi periodis ganmavlobaSi.<br />

143


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 4<br />

Cveni pirveli gamocema!<br />

ras vakeTebT Semdeg<br />

swavlis mizani _ moswavleebi iazreben, Tu ra sakiTxebTanaa dakavSirebuli saskolo gazeTis<br />

gagrZelebis proeqti. maT SeuZliaT gadawyvetilebis miReba da pasuxismgeblobis aReba.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ayalibeben sakuTar Sexedulebebs proeqtis SesaZlo<br />

gagrZelebis Sesaxeb.<br />

saWiro masala _ dafa an flipCarti.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ diskusia.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

diskusia (`argumentebis gacvla~, momdinareobs laTinuri sityvidan discussio) aris verbaluri<br />

komunikacia or an met adamians Soris, romelic exeba erT an ramdenime sakiTxs da<br />

romlis drosac TiToeuli mxare sakuTar argumentebs warmoadgens. diskusia unda gaimarTos<br />

urTierTpativiscemis principis gaTvaliswinebiT. kargi diskusia saSualebas aZlevs mosaubreebs,<br />

warmoadginon gansxvavebuli mosazrebebi da saTanado yuradRebiT ganixilon isini.<br />

pirovnuli maxasiaTeblebi, rogorebicaa: simSvide, TavSekaveba da zrdilobiani saqcieli,<br />

momgebiania diskusiaSi monawile orive mxarisaTvis. saukeTeso diskusia sruldeba problemidan<br />

gamosavlis moZebniT an kompromisiT, romelic yvela mxarisaTvis misaRebia.<br />

Tanamedrove sazogadoebaSi diskusia aris interesTa da mizanTa konfliqtis mogvarebis<br />

civilizebuli, araZaladobrivi saSualeba. konfliqtis CaxSobis nacvlad xdeba konfliqtis<br />

mogvareba. diskusiis unaris ganviTareba daexmareba moswavleebs cxovrebiseuli<br />

problemebis mSvidobian mogvarebaSi.<br />

gakveTili<br />

mas Semdeg, rac redaqtorebi statiebs pirvel saskolo gazeTSi gamoaqveyneben,<br />

dgeba proeqtis gagrZelebis sakiTxi. am periodisaTvis moswavleebma ukve ician, Tu<br />

ra dro sWirdeba gazeTis momzadebas da ra organizaciul problemebTanaa dakav-<br />

Sirebuli igi. sakuTari gamocdilebis gaTvaliswinebiT, moswavleebs SeuZliaT, warmarTon<br />

diskusia saskolo gazeTis proeqtis gagrZelebis mizanSewonilobis Sesaxeb.<br />

maswavlebels SeuZlia, am flipCartiT meti sicxade da struqtura Seitanos moswavleTa<br />

diskusiebSi:<br />

organizacia pirovnuli aspeqtebi TanamSromloba drois menejmenti<br />

Tu gavagrZelebT:<br />

-ra unda gaviTvaliswinoT<br />

-droSi xom ar viqnebiT<br />

SezRudulebi<br />

-ra teqnikuri saSualebebi<br />

gagvaCnia<br />

-rogor unda uzrunvelvyoT,<br />

rom Cveni gazeTi ar gaxdes<br />

vandalizmis msxverpli<br />

-ra finansuri resursebi<br />

dagvWirdeba rogor unda<br />

movizidoT es resursebi<br />

vin aris dainteresebuli<br />

-mTavari redaqtori<br />

-redaqtorTa komiteti<br />

-ra aris maswavleblis<br />

roli da pozicia<br />

-saxelebi:<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-<br />

-rogor CavrToT sxva moswavleebi<br />

am proeqtSi<br />

-kidev romeli maswavleblebi<br />

CaerTvebian Cvens<br />

proeqtSi<br />

-SegviZlia uzrunvelvyoT<br />

gasvlebi redaqciebSi (beWdviTi<br />

mediis, telemauwyeblobis<br />

an eleqtronuli mediis)<br />

-SegviZlia gavakeToT interviu<br />

JurnalistTan,<br />

rogorc eqspertTan<br />

144


Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

roca am cxrilis Sevsebaze muSaobT, xvdebiT, rom SeuZlebelia yvelafris dasawyisSive<br />

dagegmva. gazeTis proeqtze muSaoba saWiroebs yvela monawilis aqtiur<br />

CarTulobas da gegmebis cvlilebas, saWiroebisda mixedviT. es aris sicocxliT savse,<br />

saxaliso, Tumca, amavdroulad, rTuli da zogjer imedgamacruebeli procesi.<br />

maswavlebeli, romelsac moswavleebTan erTad proeqtebze aqamdec umuSavia, icnobs<br />

proeqtze muSaobis struqturas da aucilebeli nabijebis Tanmimdevrobas; mas, aseve, kargad<br />

esmis, rom mniSvnelovania kargi xelmZRvaneloba, roca saskolo proeqtis warmatebul<br />

ganxorcielebas vgegmavT. Tumca, gasaTvaliswinebelia, rom maswavleblis mxridan<br />

zedmetma yuradRebam SeiZleba, rom CaaxSos moswavleTa motivacia da iniciativa. aseT<br />

proeqtebSi monawileoba moswavleebisaTvis sasargebloa, radgan isini iReben mniSvnelovan<br />

gamocdilebas samoqalaqo da adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis kuTxiT.<br />

maswavlebelma unda uzrunvelyos, rom gakveTilis bolos moswavleebma miiRon<br />

realuri gadawyvetilebebi proeqtis gagrZelebis sxvadasxva sakiTxTan, maT Soris,<br />

vadebTan dakavSirebiT.<br />

damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

mediaSi gaTviTcnobierebis sami ganzomileba<br />

1. pirveli ganzomileba: mediis Sefaseba<br />

mediis Sefasebis cneba SeiZleba Sejamdes Zveli berZnuli zmniT Krinein (krinein),<br />

romelic `gansazRvras~ niSnavda da Seexeboda codnisa da gamocdilebis SeZenas.<br />

mediis Sefaseba mediis analizs gulisxmobs. es analitikuri qvekomponenti sazogadoebaSi<br />

mimdinare movlenebis Secnobisa da gaazrebis kompetencias exeba, magali-<br />

Tad, koncentraciis procesi mediaSi, ramac SeiZleba safrTxe Seuqmnas mediis funqcionirebas<br />

demokratiul sazogadoebaSi. mniSvnelovania imis codna, vin aris ama<br />

Tu im gazeTis mflobeli da ramdeni mediasaSualebis damfinansebelia esa Tu is<br />

kompania. amasTanave, gasaTvaliswinebelia, rom media aris komerciul mogebasTan<br />

dakavSirebuli saqme. rac ufro urTierTdamokidebuli da globalizebuli xdeba<br />

Cveni cxovreba, miT ufro izrdeba saWiroeba imisa, rom medias daveyrdnoT. mediis<br />

analizi saSualebas gvaZlevs, kritikulad SevafasoT media da adekvaturad gamoviyenoT<br />

Cveni codna mediis sferoSi.<br />

2. meore ganzomileba: codna mediis Sesaxeb<br />

es aris mediisa da mediis sistemebis codna, rac or qvekomponentad iyofa.<br />

a. informaciis qvekomponenti moicavs ZiriTad codnas, magaliTad, rogor asruleben<br />

Jurnalistebi sakuTar samuSaos; satelevizio da radioprogramebis tipebi;<br />

mayureblis mizezebi imisa, Tu ratom aniWebs mayurebeli romelime gadacemas upiratesobas;<br />

kompiuteris gamoyeneba mayureblis saWiroebebis dasakmayofileblad.<br />

b. unarebis qvekomponenti mediis codnas umatebs axali mowyobilobebis gamoyenebis<br />

unars, instruqciebisa da saxelmZRvaneloebis kiTxvis gareSe. es qvekomponenti<br />

moicavs `praqtikuli muSaobiT aTvisebis~ process _ rogor unda moepyro kompiuters,<br />

rogor unda imuSao internetSi, rogor unda gamoiyeno videokamera da a.S.<br />

3. mesame ganzomileba: mediis gamoyeneba<br />

mediis gamoyenebac or qvekomponentad SeiZleba davyoT.<br />

a. mediaproduqtebis gamoyenebis kompetencia, sxva sityvebiT, mediis produqtebis<br />

145


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

miRebisa da moxmarebis unari. magaliTad, televizoris yureba. es aris aqtivoba,<br />

romlis drosac Cven vamuSavebT televizoridan miRebul informacias da<br />

vaxdenT mis integrirebas Cvens kognitur struqturebTan da warmodgenebTan.<br />

SegviZlia Cveni recefciuli kompetencia gavafarTooT ara mxolod teqstebis<br />

kiTxviT, aramed filmebis yurebiTac.<br />

b. mediamowyobilobebis aqtiuri gamoyeneba. es qvekomponenti ukavSirdeba mediis<br />

gamoyenebas socialur interaqciaSi. magaliTad, telebankingi, teleSopingi,<br />

video da satelefono konferenciebi, tradiciuli da cifruli fotografia da<br />

videoproduqcia. mediis didi mravalferovneba saSualebas gvaZlevs, ara mxolod<br />

informaciis miRebiT SevimecnoT samyaro, aramed informaciis SeqmniTa da<br />

gavrcelebiTac.<br />

mediis Sesaxeb Tavi, ZiriTadad, mediis gamoyenebas eZRvneba, Tumca, aseve, yuradReba<br />

gamaxvilebulia wina or ganzomilebazec.<br />

moswavlis samuSao furceli 7.1<br />

rogor iwereba statia<br />

statiis struqtura<br />

1. saTauri<br />

statias sWirdeba saTauri. saTauris funqciaa, gaaRvivos mkiTxvelis interesi<br />

imdenad, rom statiis wakiTxva moundes.<br />

gazeTis mkiTxveli Tvals avlebs gazeTs da arCevs im statias, romlis wakiTxvac<br />

surs. Sesabamisad, statiis saTauri unda ipyrobdes mkiTxvelis yuradRebas. teqstidan<br />

cxadad gamoyofili saTauri unda iyos mokle, didi da gamuqebuli asoebiT dabeWdili.<br />

2. Sesavali<br />

statiis pirveli abzaci aris Sesavali. rogorc wesi, pirveli abzacis asoebi<br />

gamuqebulia xolme.<br />

pirveli abzaci mkiTxvels awvdis yvelaze mniSvnelovan informacias; aq mocemulia<br />

pasuxebi mkiTxvelis ZiriTad SekiTxvebze.<br />

statiaSi, romelic ufro emociuria, vidre faqtobrivi, pirveli abzaci aris<br />

situaciis aRwera. aseT SemTxvevaSi, mkiTxvelis interesis gaRviveba xdeba ufro<br />

stilisturi saSualebebiT, vidre faqtebiT.<br />

3. ena da stili<br />

enis swori gamoyeneba gacilebiT ufro mniSvnelovania, vidre Jurnalisturi<br />

forma an stili. Tu gazeTs aRviqvamT, rogorc saxls, maSin Jurnalisturi weris<br />

sxvadasxva forma SeiZleba sxvadasxva tipis avejad miviCnioT; sityvebi ki is agurebi<br />

iqneba, romliTac saxlia naSenebi.<br />

maSin, roca Tavis gatana avejis gareSec SegviZlia, SeuZlebelia agurebis gareSe<br />

cxovreba. emociuri statiebi Zalian didi popularobiT sargeblobs. magram aqac<br />

sifrTxilea saWiro, ar unda gadavamlaSoT.<br />

mivediT winadadebamde. winadadebebi unda iyos mokle da martivi. rTulia im<br />

146


Tavi 7. saskolo gazeTi<br />

winadadebebis gageba, romlebic 14-ze meti sityvisagan Sedgeba. 25 da meti sityvisagan<br />

Semdgari winadadebebis gageba ki mkiTxvelTa umetesobisaTvis SeuZlebelia. yovelTvis<br />

ecadeT, Tavi aaridoT rTul winadadebebs, bevri mZimeebiT da damokidebuli<br />

winadadebebiT. dawerisTanave gadaikiTxeT winadadeba. advilad gasagebia zedmeti<br />

sityvebi xom ar aris<br />

sityvebis araswori wera mkiTxvelisaTvis gamaRizianebelia. roca adamiani<br />

SecdomiT daweril sityvas xedavs, mas ekargeba koncentracia winadadebis ZiriTad<br />

arsze. statiisaTvis saboloo formis micema gulisxmobs mis yuradRebiT gadakiTxvas,<br />

sityvebisa da gramatikuli wyobis sisworis Sesamowmeblad, informaciis utyuarobis<br />

dasadastureblad da stilisturad gamarTvis mizniT.<br />

147


meoTxe nawili _ Zalaufleba<br />

da uflebamosileba<br />

Tavi 8.<br />

wesebi da kanonebi.<br />

ra tipis wesebi sWirdeba sazogadoebas<br />

Tavi 9.<br />

mTavroba da politika.<br />

rogori unda iyos qveynis mmarTveloba


Tavi 8<br />

wesebi da kanonebi<br />

ra tipis wesebi sWirdeba<br />

sazogadoebas<br />

8.1 kargi kanoni _ cudi kanoni<br />

ra aqcevs kanons karg kanonad<br />

8.2 ra asakSi<br />

rogor unda miesadagebodes kanoni axalgazrdebs<br />

8.3 Tqven xarT kanonmdebeli<br />

rogor epyrobiT axalgazrda kanondamrRvevebs<br />

8.4 mtkicebulebebi<br />

ra mtkicebulebebi unda aRiaros sasamarTlom


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

ra tipis wesebi sWirdeba sazogadoebas<br />

sazogadoebis efeqturi da samarTliani funqcionirebisaTvis aucilebelia<br />

kanonebis arseboba. kanonebi sxvadasxva situacias da TiTqmis yvela adamians miesadageba.<br />

gamonakliss warmoadgenen bavSvebi, romlebic kanonis winaSe pasuxismgebelni<br />

ar arian manam, sanam garkveul asaks ar miaRweven.<br />

arsebobs samoqalaqo da sisxlis samarTali. samoqalaqo samarTali adamianebsa<br />

da adamianis jgufebs Soris davebis mogvarebas exeba. sisxlis samarTali im qmedebebs<br />

aregulirebs, romlebic, saxelmwifos xedviT, aRsakveTia.<br />

kanonebi arasodesaa idealuri. kanonebs qmnian adamianebi. zogjer aucilebelia<br />

kanonebSi cvlilebebis Setana, radgan isini Zveldeba da adamianTa garkveuli<br />

jgufebis mimarT araefeqturi an usamarTlo xdeba.<br />

samarTali yovelTavis ukavSirdeba politikas, radgan kanonebi iqmneba da icvleba<br />

sxvadasxva politikuri sistemis farglebSi. demokratiul sazogadoebaSi yvela<br />

moqalaqes aqvs kanonebis mimarT sakuTari azris gamoxatvis ufleba. mniSvnelovania,<br />

rom kanoni erTnairad exebodes yvela moqalaqes, sxva sityvebiT rom vTqvaT, aravin<br />

unda idges kanonze maRla. am cnebas kanonis uzenaesobis saxeliT moixsenieben.<br />

da bolos, kanonebi adamianis uflebebs unda Seesabamebodes; unda iyos samar-<br />

Tliani da ar unda warmoadgens diqtaturis an Cagvris iaraRs. Sesabamisad, demokratiuli<br />

sistemebis umetesoba eyrdnoba daweril konstitucias, romelic uzrunvelyofs<br />

adamianis uflebaTa dacvas da qveyanaSi moqmed kanonebze maRla dgas. zog<br />

qveyanaSi moqmedebs sakonstitucio sasamarTlo. es ukanaskneli gansazRvravs, Tu<br />

ramdenad Seesabameba esa Tu is kanoni konstitucias.<br />

ganaTleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis<br />

uflebebi<br />

gakveTilTa es seria daexmareba moswavleebs:<br />

_ ukeTesad gaiazron samarTlis cneba da misi mniSvneloba demokratiuli sazogadoebisaTvis;<br />

_ aRiaron, rom samarTlis mTavari amocanaa xalxis daxmareba da sazogadoebis dacva;<br />

_ gaiazron da pativi scen kanonis uzenaesobis princips;<br />

_ gaigon meti sakuTari qveynis iuridiul sistemaze.<br />

152


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

ra tipis wesebi sWirdeba sazogadoebas<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

kargi kanoni _<br />

cudi kanoni<br />

gakveTili 2:<br />

ra asakSi<br />

gakveTili 3:<br />

Tqven xarT<br />

kanonmdebeli<br />

gakveTili 4:<br />

mtkicebulebebi<br />

swavlis mizani<br />

im faqtorebis<br />

gaazreba, romlebic<br />

kanonis<br />

samarTlianobas<br />

uzrunvelyofs<br />

imis gamokvleva,<br />

Tu rogor<br />

miesadageba<br />

kanoni<br />

axalgazrdebs<br />

ganxilva imisa,<br />

saWiroa Tu<br />

ara, davsajoT<br />

axalgazrdebi,<br />

romlebic kanons<br />

arRveven.<br />

im SemTxvevaSi,<br />

Tu es saWiroa,<br />

rogori unda<br />

iyos sasjeli.<br />

sasamarTloSi<br />

mtkicebulebis<br />

warmodgenis<br />

wesebis<br />

gaazreba.<br />

moswavlis<br />

davaleba<br />

skolaSi moqmedi<br />

wesebis ganxilva.<br />

kargi wesebis ganmsaz-<br />

Rvreli faqtorebis<br />

identifikacia.<br />

kanonebis ganxilva da<br />

im faqtorebis identifikacia,<br />

romlebic<br />

kanons karg kanonad<br />

aqcevs.<br />

erT-erT sferoSi<br />

moqmedi kanonebis<br />

ganxilva, magaliTad,<br />

alkoholis makontrolebeli<br />

kanonmdebloba.<br />

skolaSi moqmedi<br />

axali wesis an kanonis<br />

ganxilva.<br />

im asakis gansazRvra,<br />

romlis gadabijebis<br />

Semdegac axalgazrdas<br />

SeuZlia,<br />

monawileoba miiRos<br />

zrdasrulTa<br />

aqtivobebSi.<br />

gansazRvra imisa,<br />

Tu ramdenad misaRebia<br />

axalgazrdebTan<br />

dakavSirebuli arsebuli<br />

kanonmdebloba.<br />

danaSaulze saTanado<br />

sasjelis gansazRvrisas<br />

gasaTvaliswinebeli<br />

faqtorebis<br />

gaanalizeba.<br />

ganxilva imisa, Tu ra<br />

tipis mtkicebulebebi<br />

unda gaiTvaliswinos<br />

sasamarTlom.<br />

saWiro masala<br />

ori baraTi TiToeuli<br />

moswavlisaTvis _<br />

erTs aweria `a~ (mwvaned),<br />

xolo meores _<br />

`b~ (wiTlad). samuSao<br />

furceli _ alkohol-<br />

Tan dakavSirebuli<br />

kanonmdebloba Tqvens<br />

qveyanaSi.<br />

markerebi da didi<br />

zomis qaRaldi<br />

TiToeuli jgufisaTvis.<br />

flipCarti an<br />

didi zomis<br />

qaRaldi,romelic<br />

flipCartis funqcias<br />

Seasrulebs.<br />

sami warwera asoebiT<br />

`a”, `b” da `g”<br />

gakrulia klasis<br />

sxvadasxva kedelze.<br />

moswavlis samuSao<br />

furcel 8.1-is aslebi<br />

(TiTo asli yovel or<br />

moswavleze). markeri<br />

da didi zomis<br />

furceli yovel 4-6<br />

moswavleze.<br />

moTxroba da<br />

maswavleblis<br />

damxmare masala<br />

sadiskusio baraTebi<br />

(moswavlis samuSao<br />

furceli 8.2) 4-6 moswavlisagan<br />

Semdgari<br />

jgufebisaTvis.<br />

moswavle­<br />

Ta CarTulobis<br />

forma<br />

mcire<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba.<br />

mcire<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

mcire<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

mcire<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

diskusia.<br />

153


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

kargi kanoni _ cudi kanoni<br />

ra aqcevs kanons karg kanonad<br />

swavlis mizani _ im faqtorebis gaazreba, romlebic kanonis samarTlianobas uzrunvelyofs<br />

moswavlis davaleba _ skolaSi moqmedi wesebis ganxilva. kargi wesebis ganmsazRvreli faqtorebis<br />

identifikacia.<br />

kanonebis ganxilva da im faqtorebis identifikacia, romlebic kanons karg kanonad<br />

aqcevs.<br />

erT-erT sferoSi moqmedi kanonebis ganxilva, magaliTad, alkoholis makontrolebeli<br />

kanonmdebloba.<br />

skolaSi moqmedi axali wesis an kanonis ganxilva da gamarTleba.<br />

saWiro masala _ ori baraTi TiToeuli moswavlisaTvis _ erTs aweria `a” (mwvaned), xolo<br />

meores _ `b” (wiTlad).<br />

samuSao furceli _ alkoholTan dakavSirebuli kanonmdebloba Tqvens qveyanaSi.<br />

markerebi da didi zomis qaRaldi 4-6 moswavlisagan TiToeuli jgufisaTvis.<br />

flipCarti an didi zomis qaRaldi, romelic flipCartis funqcias Seasrulebs.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire jgufebSi muSaoba. diskusia.<br />

informacia<br />

am TavSi viyenebT `induqciuri swavlebis~ meTods. es meTodi exmareba maswavlebels,<br />

konkretuli, cxovrebiseuli magaliTebis gamoyenebiT gaagebinos moswavleebs abstraqtuli<br />

cnebebi. gakveTili iwyeba kanonebTan an wesebTan dakavSirebuli magaliTebiT. moswavleebma,<br />

am magaliTebis daxmarebiT, zogadi principebi unda Camoayalibon. am kriteriumebs<br />

vusadagebT kanonebs an wesebs, raTa ganvsazRvroT, Tu ramdenad kargia esa Tu is kanoni an<br />

wesi: ramdenad samarTliania ramdenad sasargebloa yvelasTvis sikeTis momtania SeuZlia<br />

policias maTi Sesrulebis uzrunvelyofa advilad SeiZleba misi gageba da dacva<br />

im SemTxvevaSi, roca saWiroa damatebiTi masala (magaliTad, kanonebi alkoholis<br />

Sesaxeb), maswavlebelma da moswavleebma es masala unda moiZion.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs moswavleTaTvis or-ori baraTis darigebiT _<br />

erTs aweria `a~ (mwvaned), xolo meores _ `b~ (wiTlad).<br />

maswavlebeli moswavleebs uxsnis, rom waukiTxavs maT skolis warmosaxviT wesebs.<br />

moswavleebma unda gansazRvron, kargia es wesi, Tu cudi. Tu wess dadebiTad afaseben,<br />

unda aswion mwvane baraTi, xolo Tu uaryofiTad _ wiTeli.<br />

maswavlebeli ukiTxavs moswavleebs skolis gamogonil wesebs. es wesebi exeba<br />

Semdeg sakiTxebs:<br />

_ ikrZaleba davaleba;<br />

_ ikrZaleba moswavlis mier sxva moswavlis Cagvra;<br />

_ skola unda iyos fasiani;<br />

_ skolaSi saReWi rezinis motana akrZalulia;<br />

_ aucilebelia, moswavleebs moswondeT yvela maswavlebeli;<br />

_ moswavles unda hqondes saSualeba, airCios saskolo sagnebi;<br />

154


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

_ moxuc maswavleblebs unda hqondeT ufro naklebad datvirTuli ganrigi;<br />

_ skolaSi mobiluri telefonis tareba akrZalulia.<br />

roca moswavleebi gamoxataven sakuTar mosazrebas TiToeul wesTan dakavSirebiT,<br />

maswavlebels SeuZlia, dausvas maT ramdenime SekiTxva, pasuxebis dakonkretebis<br />

mizniT:<br />

_ ratom TvliT, rom es kargi/cudi wesia<br />

damatebiTi diskusiebi da komentarebi am etapze mizanSewonili ar aris.<br />

Semdeg maswavlebeli klass 4-6 moswavlisagan Semdgar jgufebad hyofs da sTxovs<br />

maT, jgufebSi imuSaon im faqtorebze, romlebic uzrunvelyofs imas, rom esa Tu is<br />

wesi moswavleTaTvis misaRebia/ar aris misaRebi:<br />

_ ra faqtorebi aqceven saskolo wess karg wesad<br />

TiToeulma jgufma sakuTari mosazrebebi klasis winaSe unda warmoadginos.<br />

Semdeg maswavlebeli imeorebs imave savarjiSos erTi gansxvavebiT _ skolis warmosaxviTi<br />

wesebis nacvlad, moswavleebs qveynis warmosaxviT kanonebs acnobs:<br />

_ yvela moqalaqes unda hqondes erTi da igive religiuri aRmsarebloba;<br />

_ mkvlelobis Cadena ar SeiZleba;<br />

_ dauSvebelia tyuilis Tqma;<br />

_ arajansaRi sakvebi unda aikrZalos;<br />

_ moqalaqeebma Tavad unda gadawyviton, Tu gzis romel mxares atareben manqanas;<br />

_ ar unda iyos gansxvaveba qalebisa da mamakacebis xelfasebs Soris.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, jgufebSi imuSaon im faqtorebze, rac uzrunvelyofs<br />

imas, rom esa Tu is kanoni moswavleTaTvis misaRebia/ar aris<br />

misaRebi:<br />

_ ra faqtorebi aqceven kanons karg kanonad<br />

TiToeulma jgufma sakuTari mosazrebebi klasis winaSe unda warmoadginos. maswavlebelma<br />

moswavleTa msjeloba unda mimarTos kargi kanonis ganmsazRvrel ramdenime<br />

mTavar kriteriumze:<br />

_ samarTlianoba _ samarTali da Tanasworoba, magaliTad, Tanabari xelfasi mamakacebsa<br />

da qalebs;<br />

_ sargeblianoba _ xels uwyobs sazogadoebis daubrkolebel funqcionirebas,<br />

magaliTad, manqanis tarebis maregulirebeli kanonebi, romlebic adamianTa<br />

usafrTxoebas uzrunvelyofen;<br />

_ sazogadoebrivi keTildReoba _ mTeli sazogadoebis, da ara mxolod privilegirebuli<br />

fenebis, interesebis dacva;<br />

_ ganxorcielebadoba _ adamianTa umravlesobas SeuZlia, daicvas isini, xolo<br />

policias _ daakavos kanonis damrRvevni;<br />

_ simartive _ gasagebad da Sesasruleblad advili.<br />

roca moswavleebi ZiriTad kriteriumebze SeTanxmdebian, maswavlebelma flip-<br />

Cartze dawerili kriteriumebi klasSi unda dakidos, yvelasTvis kargad dasanax<br />

adgilas. flipCartis saTauri iqneba, `ra aqcevs kanons karg kanonad~<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, jgufurad Seiswavlon romelime sferos maregulirebeli,<br />

magaliTad, alkoholTan dakavSirebuli, kanonebi. masala samuSao<br />

155


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

furclis formiT unda daurigdes moswavleebs. ramdenadac SesaZlebelia, moswavleebma<br />

Tavadac unda moipovon garkveuli damatebiTi masala, am SemTxvevaSi, magali-<br />

Tad, bavSvebisa da axalgazrdebis movaleobebis Sesaxeb. TiToeul jgufs urigdeba<br />

markeri da didi zomis qaRaldi. maT unda moamzadon prezentacia imis Sesaxeb, Tu<br />

ramdenad kargia SerCeuli kanoni. muSaobis dros moswavleebma unda gamoiyenon is<br />

principebi, romelTa identificirebac ukve moaxdines da romlebic flipCartzea<br />

warmodgenili.<br />

jgufebi akeTeben prezentaciebs klasis winaSe.<br />

maswavlebelma, SeiZleba, Semdegi saxis saSinao davaleba misces moswavleebs:<br />

moifiqreT kanoni an saskolo wesi, magaliTad, garemos dacvis Temaze. moamzadeT<br />

argumentebi im dadebiTi faqtorebis Sesaxeb, rac am wesis an kanonis damkvidrebas<br />

SeiZleba axldes Tan.<br />

gakveTili 2<br />

ra asakSi<br />

rogor unda miesadagebodes kanoni axalgazrdebs<br />

swavlis mizani _ imis gamokvleva, Tu rogor miesadageba kanoni axalgazrdebs<br />

moswavlis davaleba _ im asakis gansazRvra, romlis gadabijebis Semdegac axalgazrdas<br />

SeuZlia, monawileoba miiRos zrdasrulTa aqtivobebSi.<br />

gansazRvra imisa, Tu ramdenad misaRebia axalgazrdebTan dakavSirebuli arsebuli kanonmdebloba.<br />

saWiro masala _ sami warwera asoebiT `a~, `b~ da `g~ gakrulia klasis sxvadasxva kedelze.<br />

moswavlis samuSao furcel 8.1-is aslebi (TiTo asli yovel or moswavleze). markeri da<br />

didi zomis furceli yovel 4-6 moswavleze.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ wyvilebSi muSaoba. mcire jgufebSi muSaoba. diskusia.<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs Semdegi SekiTxviT: Tqveni azriT, sworia, rom<br />

kanoni bavSvebs avaldebulebs, iaron skolaSi maSin, roca didebisaTvis aseTi valdebuleba<br />

ar arsebobs Tu TvliT, rom es valdebuleba sworia, axseniT, ratom. Tu<br />

sawinaaRmdego mosazreba gaqvT, esec axseniT.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs wyvilebad yofs da aZlevs kiTxvars (moswavlis<br />

samuSao furceli 8.1). es kiTxvari exeba im dasaSveb asaks, romlis gadabijebis<br />

Semdegac axalgazrdebi srulwlovanebad aRiqmebian da igive uflebebi aqvT, rac<br />

zrdasrulebs.<br />

maswavlebeli erT-erT wyvils sTxovs, waikiTxon sakuTari pasuxebi. TiToeuli<br />

pasuxis Semdeg, maswavlebeli adasturebs mis siswores, an acxadebs swor pasuxs. moinformacia<br />

winamdebare gakveTili garkveul fizikur aqtivobas moicavs. Tu Tqven TvliT, rom es<br />

ar iqneba mizanSewonili Tqveni moswavleebisaTvis, unda moaxdinoT am aqtivobebis morgeba<br />

moswavleTa saWiroebebze, magaliTad, ise, rom moswavleebma xelis aweviT miscen xma, klasis<br />

erTi bolodan meoreSi gadaadgilebis gareSe.<br />

gakveTili<br />

156


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

swavleebi swor pasuxebs iniSnaven.<br />

TiToeul SekiTxvasTan dakavSirebiT, maswavlebeli kiTxulobs:<br />

rogor fiqrobT, es asaki:<br />

a. Zalian pataraa<br />

b. Zalian didia<br />

g. normaluria<br />

maswavlebeli wyvilebs erT wuTs aZlevs mosafiqreblad. Semdeg ki sTxovs maT,<br />

oTaxis im kedelTan dadgnen, romelic maT pasuxs Seesabameba (kedlebze ukve gakrulia<br />

miniSnebebi `a~, `b” da `g”).<br />

maswavlebeli SemTxveviTobis principiT SerCeul jgufebs sTxovs, axsnan saku-<br />

Tari pozicia. sxva moswavleebs eZlevaT saSualeba, dasvan SekiTxvebi.<br />

gakveTilis bolos, maswavlebeli kiTxulobs: Tqveni azriT, sworia, rom kanoni<br />

axalgazrdebs zrdasrulebisagan ganasxvavebs ratom<br />

maswavlebeli moswavleebs 4-6 kacian jgufebad hyofs. TiToeul jgufs urigdeba<br />

markeri da didi zomis qaRaldi. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, moifiqron is sakanonmdeblo<br />

cvlilebebi, romlebic axalgazrdebs ukeTes pirobebSi Caayenebda. moswavleebma<br />

SeiZleba sruliad axali kanonis damkvidrebis winadadebac ki Semoitanon,<br />

romelic, magaliTad, uzrunvelyofs imas, rom TiToeul skolas hyavdes moswavleTa<br />

parlamenti. SesaZloa, kanoni exebodes axalgazrdebisaTvis minimalur xelfass. arsebul<br />

kanonebSi cvlilebebi ki gulisxmobdes xmis micemis, an marTvis mowmobis<br />

aRebis asakis Secvlas. TiToeuli jgufi amzadebs prezentacias, romelsac klasis<br />

winaSe warmoadgens. prezentacia exeba jgufisaTvis sasurvel sakanondeblo cvlilebebs<br />

da im mizezebs, Tu ratom iqneboda sasargeblo aseTi sakanonmdeblo cvlilebebi<br />

axalgazrdebisaTvis. prezentaciebis dasrulebis Semdeg, moswavleebi ganixilaven<br />

gamosaval gzebs da irCeven saukeTesos.<br />

saSinao davaleba SeiZleba im Semdgom saqmianobas exebodes, romelic SesaZlebels<br />

gaxdis, rom qveynis mTavrobam gaiTvaliswinos moswavleebis mosazrebebi da sakanondeblo<br />

cvlilebebis gatareba uzrunvelyos.<br />

gakveTili 3<br />

Tqven xarT kanonmdebeli<br />

rogor epyrobiT axalgazrda kanondamrRvevebs<br />

swavlis mizani _ ganxilva imisa, saWiroa Tu ara, davsajoT axalgazrdebi, romlebic kanons<br />

arRveven. im SemTxvevaSi, Tu es saWiroa, rogori unda iyos sasjeli.<br />

moswavlis davaleba _ danaSaulze saTanado sasjelis gansazRvrisas gasaTvaliswinebeli<br />

faqtorebis gaanalizeba.<br />

saWiro masala _ moTxroba da maswavleblis damxmare masala.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire jgufebSi muSaoba. diskusia.<br />

157


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

ra azri aqvs dasjas: sami ZiriTadi argumenti<br />

gakveTili 2 samoqalaqo samarTals eZRvneboda; gakveTili 3 ki mTlianad sisxlis samarTalzea<br />

orientirebuli. ganxiluli iqneba axalgazrda damnaSaveebis dasjis aucilebloba<br />

da dasjis sxvadasxva gza. roca am Temaze vsaurobT, ismeba SekiTxva: `ratom vsjiT”<br />

mocemul SekiTxvaze gansxvavebuli pasuxebia gacemuli kacobriobis istoriis sxvadasxva<br />

periodSi, samecniero da filosofiuri azrovnebis ganviTarebis sxvadasxva etapze. zogadad,<br />

dasjis sami argumenti ikveTeba:<br />

1. sazRauris gadaxdis aucilebloba. dasja ukavSirdeba braleulobas da pasuxismgeblobas.<br />

damnaSave imsaxurebs dasjas da sazogadoeba danaSaulisadmi sakuTar damokidebulebas<br />

swored damnaSavis dasjiT gamoxatavs. es cneba proporciulobis dacvasac gulisxmobs,<br />

rac icavs damnaSaves gadametebuli sasjelisagan. dasjis mizania samarTlianobis<br />

aRdgena.<br />

2. Semdgomi danaSaulebrivi qmedebis aRkveTa. dasjis saSualebiT xdeba potenciuri<br />

damnaSaveebisaTvis Setyobinebis gagzavna, rom maT igive moeliT, Tu kanonsawinaaRmdego<br />

saqciels Caidenen. dasjis mizania danaSaulis gavrcelebis aRkveTa.<br />

3. reabilitacia. danaSaulia, rogorc daxmarebis moTxovna. damnaSaves sWirdeba<br />

mkurnaloba, da ara dasja. am SemTxvevaSi, mizania damnaSavis xelSewyoba ise, rom man aRar<br />

Caidinos danaSauli da SeZlos sazogadoebasTan integrireba.<br />

msoflios penitencialuri sistemebi mkveTrad gansxvavdeba swored am sami principis<br />

sxvadasxvagvari dabalansebis mixedviT, rogorc axalgazrda, ise zrdasruli damnaSaveebis<br />

mimarT. bevri, Tumca ara yvela, qveyana aRiarebs reabilitacias, rogorc upirveles prioritets.<br />

mniSvnelovani sakiTxia imis gansazRvrac, Tu vinaa zrdasruli damnaSave da vin<br />

- arasrulwlovani. evrosabWo ganmsazRvrel asakad asaxelebs 18 wels da iSveliebs bavSvTa<br />

uflebebis konvencias (ix. damxmare masala maswavleblisaTvis).<br />

am gakveTilSi ganxilulia dasjis samive argumenti induqciuri midgomis gamoyenebiT.<br />

moswavleebi diskusias marTaven axalgazrda damnaSavis istoriis garSemo da msjeloben<br />

sam argumentze, maT zegavlenaze da maT Soris balansze. sasurvelia, diskusiamde, an diskusiis<br />

Semdeg, maswavlebelma auxsnas moswavleebs am sami argumentis arsi.<br />

am gakveTilma, SesaZloa, safuZveli Cauyaros proeqts, romelsac kidev ori gakveTili<br />

dasWirdeba. proeqti unda mieZRvnas sam arguments Soris balansis ganxilvas im kanonebis<br />

mixedviT, romelic qveyanaSi moqmedebs axalgazrda danmaSaveebis dasasjelad.<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli moswavleebs 4-6 kacian jgufebad yofs. maswavlebeli<br />

moswavleebs uxsnis, rom kanonis uzenaesoba ganaCenis gamotanis procesSi<br />

mosamarTlis mxridan kanoniT xelmZRvanelobas gulisxmobs. am gakveTilze moswavleebi<br />

ganixilaven imas, Tu rogor unda epyrobodes aseTi kanoni axalgazrda damnaSaveebs.<br />

moswavleebi moismenen ambavs danaSaulis Sesaxeb da Semdeg warmoidgenen,<br />

rom isini arian im parlamentis wevrebi, romelmac unda miiRos gadawyvetileba damnaSavisaTvis<br />

sasjelis gansazRvris Sesaxeb.<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs moTxrobas da sTxovs, gadawyviton, Tu ra<br />

iqneba tomisTvis samarTliani sasjeli. moswavleebi jgufebSi muSaoben da sakuTar<br />

mosazrebebs klasis winaSe warmoadgenen.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs damatebiT informacias awvdis. yoveli axali<br />

informaciis Semdeg, moswavleebs SeuZliaT, Secvalon sakuTari gadawyvetileba.<br />

aqtivobis bolos, maswavlebeli yvela jgufs sTxovs, sakuTari mosazrebebi<br />

158


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

klass gauziaron:<br />

_ ra sasjels imsaxurebs Y<br />

_ SegacvlevinaT azri damatebiTma informaciam Tu SegacvlevinaT, rogor<br />

Semdeg maswavlebeli diskusias marTavs da ekiTxeba klass:<br />

_ ra faqtorebi unda iyos gaTvaliswinebuli kanonSi, romelic danaSaulis<br />

CamdenisaTvis sasjelis zomas gansazRvravs<br />

_ Tqveni azriT, kanoni unda ganasxvavebdes Tu ara axalgazrdebs zrdasrulebisagan<br />

ratom<br />

da bolos, saSiano davaleba: moswavleebma unda moifiqron danaSaulebrivi<br />

SemTxveva, romelic am bolo periodSi moxda (televiziiT mosmenili, gazeTSi wakiTxuli)<br />

da axalgazrda iqna braldebuli; Semdeg unda gansazRvron zedmetad mkacri<br />

iyo, Tu zedmetad lmobieri sasamarTlos gadawyvetileba. moswavleebma SerCeuli<br />

SemTxvevis Sesaxeb werilobiT unda Camoayalibon sakuTari mosazrebebi da momaval<br />

gakveTilze gaacnon klaselebs. moswavleebma davalebaSi kargad unda axsnan is<br />

faqtorebi, ramac maTi damokidebulebis Camoyalibebaze imoqmeda. magaliTad, es<br />

SeiZleba iyos avtosagzao SemTxveva, romelSic alkoholis zegavlenis qveS myofi<br />

axalgazrda daadanaSaules.<br />

kanons Tqven adgenT<br />

`leonardi da tomi 15 wlis iyvnen da erT skolaSi dadiodnen. isini erTmaneTs<br />

ukve didi xania, icnobdnen, Tumca erTmaneTs ver ewyobodnen.<br />

erT dRes toms mobiluri telefoni daekarga da mis moparvaSi leonardi daadanaSaula.<br />

leonardma ganacxada, rom mas ar mouparavs mobiluri da dasZina, rom toms<br />

misi Surda, radgan leonards bevri megobari hyavda.<br />

im dRes, gakveTilebis Semdeg gaimarTa Cxubi. tomma dana amoiRo, leonards ki ar<br />

hqonda iaraRi. Cxubis dros tomma leonards saxeze iseTi Wriloba miayena, rom es<br />

ukanaskneli mTeli cxovreba am naiareviT dadioda~.<br />

davaleba<br />

ra iqneboda samarTliani sasjeli tomisaTvis ganixileT es SekiTxva jgufSi<br />

da werilobiT CamoayalibeT sasjeli, romelsac kanoni aseTi danaSaulisaTvis unda<br />

iTvaliswinebdes (iqmneba kanonis samuSao varianti).<br />

damatebiTi informacia<br />

1. toms Zalian mkacrad zrdidnen; mas mama xSirad scemda.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

2. tomi klasSi izolirebuli iyo da aravin aqcevda yuradRebas mis problemebs.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

3. leonardma marTla moipara tomis mobiluri telefoni da Semdeg Tavad daiwyo<br />

Cxubi, radgan tomma amis Sesaxeb policiaSi ganacxada.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

159


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

4. leonardi im dajgufebis meTauri iyo, romelic toms yovelTvis Cagravda. am<br />

dajgufebas araerTxel miuyenebia fizikuri Seuracxyofa tomisaTvis (cema, joxis<br />

dartyma, jaWviT dabma da a.S.). SiSi toms RamiTac ki ar aZlevda mosvenebas da skolaSi<br />

wasvlac ki Semzaravi iyo misTvis.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

5. mama yovelTvis eubneboda toms, rom is Zalian susti iyo da leonards mkacrad<br />

unda gasworeboda.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

6. tomma mxolod imitom amoiRo dana, rom SeeSinebina biWebi; mas arc ki ufiqria<br />

danis gamoyeneba. am dros iqve idga 20 axalgazrda, romelic biWebs Cxubisaken aqezebda.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

7. Cxubamde ori dRiT adre maswavlebelma SeamCnia, rom toms dana hqonda. maswavlebels<br />

tomisaTvis araferi ukiTxavs danis Sesaxeb.<br />

es informacia axdens Tu ara gavlenas tomis sasjelis zomasTan dakavSirebul<br />

Tqvens gadawyvetilebaze ra gavlenas saWiroebisamebr, SecvaleT kanonis samuSao<br />

varianti.<br />

moswavleebi sakuTar jgufebSi irCeven erT moswavles, romelic jgufis saxeliT<br />

isaubrebs. es moswavle jgufis namuSevars (kanonis samuSao variants) mTeli klasis<br />

winaSe warmoadgens. moswavleebs gacnobierebuli unda hqondeT is sakiTxebi, romlebic<br />

marTlmsajulebis dadgenas ukavSirdeba:<br />

_ rogor vaCvenebT, rom sazogadoeba uaryofiTad udgeba aseT saqciels<br />

_ rogor unda SevqmnaT skolaSi usafrTxo garemo<br />

_ rogor unda davsajoT tomi, raTa man aRar gamoiyenos iaraRi da aseTi cudi<br />

magaliTi aRar misces leonardis dajgufebasac<br />

_ tomis saqcieli niSania imisa, rom es bavSvi iyo sasowarkveTili. mas xom ar<br />

SeeZlo sakuTari ojaxis arCeva. rogor unda davexmaroT toms, rom man Tavi<br />

bedierad igrZnos da momavalSi iaraRis gamoyeneba aRar dasWirdes<br />

diskusiis Sejamebisas, maswavlebelma es SekiTxvebi SeiZleba daukavSiros zemoT<br />

moyvanil sam princips: sazRauris gadaxdis aucilebloba, Semdgomi danaSaulebrivi<br />

qmedebis aRkveTa da reabilitacia. bavSvTa uflebebis konvenciidan gamomdinare,<br />

maswavlebels SeuZlia, upiratesoba mianiWos reabilitacias.<br />

Tu aris sakmarisi dro, moswavleebs SeuZliaT, gaagrZelon am sakiTxze muSaoba.<br />

miT umetes, Tu isini ver Tanxmdebian, dasjis romeli principi unda iqnas gamoyenebuli<br />

am SemTxvevaSi. aseve, maT SeuZliaT, Seiswavlon sakuTari kanonmdebloba<br />

dasjis am sami principis WrilSi _ sazRauris gadaxdis aucilebloba, Semdgomi danaSaulebrivi<br />

qmedebis aRkveTa da reabilitacia.<br />

160


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

gakveTili 4<br />

mtkicebulebebi<br />

ra mtkicebulebebi unda aRiaros sasamarTlom<br />

swavlis mizani _ sasamarTloSi mtkicebulebis warmodgenis wesebis gaazreba.<br />

moswavlis davaleba _ ganxilva imisa, Tu ra tipis mtkicebulebebi unda gaiTvaliswinos<br />

sasamarTlom.<br />

saWiro masala _ sadiskusio baraTebi (moswavlis samuSao furceli 8.2) 4-6 moswavlisagan<br />

Semdgari jgufebisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ mcire jgufebSi muSaoba. diskusia.<br />

informacia<br />

sisxlis samarTlis sistemis erT-erTi ZiriTadi elementi aris im wesebis erToblioba,<br />

romelic gansazRvravs, Tu ra tipis mtkicebulebis gamoyeneba SeiZleba sasamarTloSi<br />

imisaTvis, rom samarTliani marTlmsajuleba Sedges. magaliTad, ramdenad mizanSewonilia<br />

`gagonili” (mtkicebuleba, romelsac TviTmxilvelebi ar adastureben, magram gadmocemiT<br />

aris cnobili) an wamebis Sedegad mopovebuli mtkicebulebis gamoyeneba<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli Semdeg winadadebas warmoudgens moswavleebs,<br />

rogorc zepirad, ise werilobiTi formiT (dafaze an flipCartze dawerili):<br />

`adamiani manam iTvleba udanaSaulod, sanam misi danaSauli kanonis mixedviT ar iqneba<br />

damtkicebuli.~<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvencia (1950), muxli 6, #2<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, imsjelon am konvenciaze. maswavlebeli moswavleebs<br />

imis gaazrebaSi unda daexmaros, Tu ramdenad mniSvnelovania samarTliani<br />

marTlmsajulebisaTvis am konvenciis dacva. am gakveTilze moswavleebi ganixilaven<br />

sasamarTloze mtkicebulebis warmodgenis wesebs.<br />

moswavleebi 4-6 kacian jgufebs qmnian.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs awvdis informacias sisxlis samarTlis saqmis<br />

sasamarTlo ganxilvis Sesaxeb. axalgazrda mamakacs, manuels, brals sdeben imaSi,<br />

rom man moipara batoni qeis manqana, romelic erT saRamos batoni qeis saxlis mimdebare<br />

teritoriidan gauCinarda. meore dilas ki, manqana soflis ganapiras aRmoaCines<br />

_ viRacas manqanaze benzini gadaesxa da daewva. ramdenime dRis Semdeg policiam<br />

manueli daakava da brali wauyena qurdobasa da materialuri zaralis miyenebaSi.<br />

Semdeg maswavlebeli jgufebs sadiskusio baraTebs urigebs. TiToeul baraTze<br />

datanilia is mtkicebuleba, romelsac prokuratura manuelis braleulobis dasamtkiceblad<br />

iyenebs.<br />

maswavlebeli jgufebs sTxovs:<br />

_ ganaxorcielon mtkicebulebebis klasifikacia yvelaze Zlieridan yvelaze sustisaken;<br />

161


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

_ gadawyviton, Tu aris mizanSewonili, rom ar iyos gaTvaliswinebuli zogierTi<br />

mtkicebuleba, maTi ararelevanturobis, an arasamarTlianobis gamo.<br />

jgufebi sakuTar mosazrebebs gamoxataven klasis winaSe da Tanxmdebian im<br />

mtkicebulebebze, romlebic sasamarTloze unda iyos warmodgenili da im mtkicebulebebzec,<br />

romlebic ar unda gavides sasamarTloze.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTxovs, qvemoT moyvanil or sakiTxze dafiqrdnen:<br />

_ ra SekiTxvebi unda dausvan sasamarTloze manuelsa da TviTmxilvelebs<br />

ratom<br />

_ aris iseTi SekiTxvebi, romelTa dasmac arasamarTliani iqneboda romeli<br />

SekiTxvebis ratom<br />

jgufebi klasis winaSe warmoadgenen sakuTar mosazrebebs. erToblivi<br />

muSaobis Sedegad, moswavleebi ayalibeben SekiTxvebis nusxas, romelTa dasmac<br />

sasamarTlo procesze aramizanSewonili iqneboda.<br />

Tu aris sakmarisi dro, SesaZlebelia, es gakveTili kvleviT davalebamde<br />

mivides: moswavleebma unda moiZion mtkicebulebis warmodgenis wesebi saku-<br />

Tar qveyanaSi da Semdeg gakveTilze klass am wesebis Sesaxeb moaxsenon.<br />

moswavlis samuSao furceli 8.1<br />

kiTxvari: ra asakidan<br />

Tqveni qveynis kanonmdeblobis Tanaxmad, ra asakidan SeuZlia axalgazrdas:<br />

1. aiRos marTvis mowmoba<br />

2. daqorwindes<br />

3. miiRos monawileoba arCevnebSi (xmis micemis ufleba)<br />

4. daiwyos SeiaraRebul jarebSi samsaxuri<br />

5. gadaixados gadasaxadebi<br />

6. kenWi iyaros politikuri Tanamdebobis dasakaveblad<br />

7. moxvdes cixeSi<br />

8. miatovos skola<br />

9. iSvilos bavSvi<br />

162


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

moswavlis samuSao furceli 8.2<br />

sadiskusio baraTebi<br />

policieli acxadebs, rom manuelma dakiTxvaze<br />

aRiara manqanis moparva.<br />

axalgazrda qalbatoni acxadebs, rom moismina<br />

misi megobris satelefono saubari manuelTan.<br />

qalbatonis megobari manuels batoni<br />

qeis manqanis moparvaze elaparakeboda.<br />

manuelis erT-erTi maswavlebeli acxadebs,<br />

rom araerTxel daunaxavs, Tu manueli skolidan<br />

rogor iparavda sxvadasxva sagans.<br />

roca prokurorma qeis mezobels hkiTxa: `im<br />

saRamos, dainaxeT manuelis msgavsi garegnobis<br />

adamiani, romelsac batoni qeis manqana<br />

mihyavda”, miiRo Semdegi pasuxi: `ki, namdvilad.”<br />

axalgazrda mamakaci acxadebs, rom manueli<br />

yovelTvis manqanebis moparvaze saubrobda<br />

da amiT iwonebda Tavs.<br />

batoni qei acxadebs, rom darwmunebulia<br />

manuelis borotmoqmedebaSi, radgan qeis<br />

ojaxisadmi manuels siZulvili amoZravebda.<br />

es siZulvili ki saTaves im dRidan iRebs,<br />

roca batonma qeim manuels mis qaliSvilTan<br />

Sexvedra aukrZala.<br />

manuels ar hyavs mowme, romelic daadasturebda,<br />

rom danaSaulis saRamos is saxlSi<br />

iyo.<br />

8.1 damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

integracia kriminalad aRiarebisa da dasjis nacvlad<br />

Tomas hamarbergi, adamianis uflebaTa komisari, evrosabWo<br />

evropuli qveynebis umetesobaSi Tineijerebi gansakuTrebuli kriminaluri aqtiurobiT<br />

ar gamoirCevian. amasTanave, Cvens kontinentze arasrulwlovanTa mier<br />

Cadenili danaSaulis statistika yovelwliurad mniSvnelovnad ar icvleba.<br />

es, ra Tqma unda, ar niSnavs imas, rom problema mniSvnelovani ar aris. mravali<br />

qveynis monacemebis mixedviT, rac dro gadis, axalgazrdebi ufro da ufro daundobel<br />

danaSaulebs sCadian. es, TavisTavad, ukve aris gamafrTxilebeli signali.<br />

[...].<br />

amJamad, evropaSi ori ZiriTadi mimarTuleba fiqsirdeba. pirveli, kriminaluri<br />

pasuxismgeblobis asakobrivi zRvaris Semcireba, rac gulisxmobs axalgazrdebis<br />

ufro adreul asakSi dapatimrebas. meore, gaeros bavSvTa uflebebis konvenciis<br />

mixedviT, kriminalizaciis uaryofa da patimrobis socialuri, ojaxis principze<br />

dafuZnebuli, alternativebis Seqmna.<br />

dRes Tqvens yuradRebas meore midgomaze SevaCereb. am midgomas ara mxolod<br />

gaeros bavSvTa uflebebis konvencia uWers mxars, aramed, agreTve, bavSvTa saxalxo<br />

damcvelebis evropuli qseli. 2003 wels gamoqveynebul mimarTvaSi, 21 qveynis saxalxo<br />

damcvelma gaamaxvila yuradReba im faqtze, rom bavSvi, romelmac danaSauli<br />

Caidina, upirveles yovlisa, bavSvia, romelsac aqvs sakuTari uflebebi.<br />

maT Semoitanes winadadeba, rom kriminaluri pasuxismgeblobis asakma ki ar unda<br />

daiwios, aramed gaizardos da miaRwios 18 wels. 18 wlamde damnaSaveebisadmi mopyrobis<br />

inovaciuri sistema ki unda gulisxmobdes aqcentebs maT ganaTlebaze, rein-<br />

163


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

tegraciasa da reabilitaciaze.<br />

bavSvTa uflebebis konvencia, romelic yvela evropuli qveynis mieraa ratificirebuli,<br />

mTavrobebisagan moiTxovs, rom maT daadginon is minimaluri zRvari,<br />

romlis qvemoTac bavSvs ar SeuZlia danaSaulis Cadena. am konvenciaSi ar aris dafiqsirebuli<br />

es asaki. miuxedvad amisa, komiteti, romelic am konvenciis Sesrulebis<br />

monitorings axorcielebs, gamoxatavs wuxils im faqtTan dakavSirebiT, rom bevr<br />

qveyanaSi es zRvari Zalian dabalia. evropuli qveynebis umetesobaSi, bavSvi kriminaluri<br />

pasuxismgeblobis matarebelia 12, 15 an 16 wlidan. Tumca aris SemTxvevebi,<br />

roca kriminaluri pasuxismgebloba bavSvs ekisreba 7, 8 an 10 wlis asakidanac.<br />

gaeros bavSvTa konvenciis mixedviT, bavSvTa kriminalizacia acilebul<br />

unda iqnas, magram es imas ar niSnavs, rom damnaSave arasrulwlovnebs ise epyrobodnen,<br />

TiTqos maT pasuxismgebloba ar gaaCniaT. piriqiT, arasrulwlovnebi<br />

pasuxismgebelni arian TavianT qmedebebze da maT SeuZliaT, monawileoba<br />

miiRon Cadenili danaSaulis gamosworebaSi.<br />

SekiTxva mdgomareobs SemdegSi: ra proceduram unda Caanacvlos sisxlis<br />

samarTlis normebiT gaTvaliswinebuli procedurebi aseT SemTxvevebSi. ra<br />

Tqma unda, aucilebelia miyenebuli zaralis aRiareba da axalgazrdisaTvis<br />

imis axsna, rom misi saqcieli ar aris misaRebi. Sesabamisad, unda arsebobdes<br />

meqanizmi, romelic danaSauls aRiarebs da awesebs reabilitaciis sanqciebs.<br />

sanqciebis dawesebis procedura unda gansxvavdebodes Cveulebrivi sisxlis<br />

samarTlebrivi procedurisagan. arasrulwlovanTa gasamarTlebisas ar<br />

unda iyos dadgenili samagieros mizRvis principi. mizani aris is, rom dawesdes<br />

pasuxismgebloba da, amave dros, xeli Seewyos arasrulwlovanTa reintegracias.<br />

arasrulwlovanma unda gaiazros Cadenili danaSauli da aRar gaimeoros<br />

is.<br />

amis miRweva rTulia. saWiroa inovaciuri da efeqturi sazogadoebrivi<br />

sanqciebi. am procesSi, sasurvelia, CarTulni iyvnen damnaSavis mSoblebi<br />

an meurveebi, im SemTxvevaSi, Tu es ukuSedegis gamomwvevi ar iqneba. aseve,<br />

yovelTvis SesaZlebeli unda iyos im danaSaulis apelacia, romelic bavSvis<br />

braleulobas ukavSirdeba.<br />

sloveniaSi `Suamavlobis” saintereso proceduras iyeneben: prokuror-<br />

Tan, dazaralebulTan da damnaSavesTan SeTanxmebiT, arasrulwlovnis saqme<br />

gadaecema mediators, romelic molaparakebis gziT agvarebs saqmes ise, rom<br />

is sasamarTlomde ar midis.<br />

kidev erT sakiTxs unda gavusvaT xazi, esaa danaSaulze drouli reagireba.<br />

gaWianurebuli saqmeebi, rac evropaSi xSir SemTxvevas warmoadgens, axalgazrda<br />

damnaSaveebisaTvis Zalian araxelsayreli, radgan isini gadaudebel<br />

daxmarebas saWiroeben. [...]<br />

Tomas hamarbergi, adamianis uflebaTa komisari, evrosabWo. nawyveti gamosvlidan<br />

`arasrulwlovani damnaSaveebi da maTi uflebebi”, evropel generalur prokurorTa<br />

konferencia, moskovi, 5-6 ivlisi, 2006 weli. wyaro: http://www.coe.int/t/commissioner/<br />

164


Tavi 8. wesebi da kanonebi<br />

8.2 damxmare masala maswavleblisaTvis<br />

bavSvTa uflebebis konvencia<br />

miRebulia gaeros generaluri asambleis mier 1989 wlis 20 noembers.<br />

`muxli 37<br />

monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom:<br />

a) bavSvi ar iyos wamebis, saerTod, sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli<br />

mopyrobis an sasjelis msxverpli. sikvdiliT dasja an mudmivi patimroba, romelic<br />

ar iTvaliswinebs ganTavisuflebis SesaZleblobas, ar SeiZleba Seefardos 18<br />

wlamde asakis pirTa mier Cadenil danaSaulebebs;<br />

b) bavSvs ar unda aRekveTos Tavisufleba ukanonod an TviTneburad. bavSvis dapatimreba,<br />

dakaveba an cixeSi moTavseba xorcieldeba kanonis Tanaxmad da ganixileba,<br />

rogorc mxolod ukiduresi zoma minimaluri periodis ganmavlobaSi;<br />

g) yovel TavisuflebaaRkveTil bavSvs unda epyrobodnen humanurad da Rirsebis<br />

pativiscemiT, ise, rom gaTvaliswinebuli iyos misi asakis pirTa moTxovnilebebi.<br />

kerZod, yoveli TavisuflebaaRkveTili bavSvi unda gancalkevdes ufrosebisagan,<br />

Tu ar miiCneva, rom Tavad bavSvis interesebisaTvis amis gakeTeba ar aris<br />

saWiro; bavSvs unda hqondes ufleba, kavSiri iqonios Tavis ojaxTan mimoweris an<br />

Sexvedrebis formiT, gansakuTrebul garemoebaTa gamoklebiT;<br />

d) yovel TavisuflebaaRkveTil bavSvs unda hqondes ufleba, dauyonebliv miiRos<br />

samarTlebrivi da sxva Sesabamisi daxmareba, agreTve, ufleba, gaaprotestos misi<br />

Tavisuflebis aRkveTis kanoniereba sasamarTlos an sxva kompetenturi damoukidebeli<br />

da miukerZoebeli organos winaSe. maT ki dauyonebliv unda gamoitanon gadawyvetileba<br />

nebismieri aseTi procesualuri qmedebis Taobaze.~<br />

`muxli 40<br />

(...) 3. monawile saxelmwifoebi cdiloben, xeli Seuwyon im bavSvebTan dakavSirebuli<br />

kanonebis, procedurebis, organoebisa da dawesebulebebis Camoyalibebas, romlebmac<br />

daarRvies sisxlis samarTlis kanonmdebloba an eWvmitanilebad iTvlebian<br />

mis darRvevaSi, kerZod:<br />

a) minimaluri asakis dadgenas, romlis miRwevamdec, rogorc iTvleba, bavSvebs ara<br />

aqvT sisxlis samarTlis kanonmdeblobis darRvevis unari;<br />

b) roca es aucilebeli da sasurvelia, aseTi bavSvebis mimarT zomebis miRebas sasamarTlo<br />

ganxilvis gareSe, adamianis uflebaTa da samarTlebrivi garantiebis<br />

sruli dacviT.<br />

4. aucilebelia iseTi RonisZiebebis xelmisawvdomoba, rogorebicaa: meurveobisa da<br />

meTvalyureobis meqanizmi, sakonsultacio momsaxureba, gamosacdeli vadis daniSvna,<br />

aRzrda, swavlebisa da profesiuli momzadebis programebi da movlis iseTi<br />

formebi, romlebic, SeiZleba, dawesebulebebSi movlas Seenacvlos. am RonisZiebaTa<br />

mizania bavSvisadmi imgvari mopyrobis uzrunvelyofa, romelic Seesabameba bavSvis<br />

keTildReobis interesebs, mis mdgomareobasa da danaSaulis xasiaTs.~<br />

wyaro: rolf golobi/piter krafi: bavSvTa uflebebi. gakveTilebi dawyebiTi<br />

165


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

klasis moswavleebisaTvis. swavleba demokratiuli moqalaqeobisa da adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb, wigni V, strasburgi 2007, gv. 77<br />

damatebiTi sakiTxavi: sindi benqsi, sisxlis samarTlis eTika, sauzend oaqsi,<br />

2004. am wignis me-5 Tavis eleqtronuli versia xelmisawvdomia veb-gverdze: http://<br />

www.sagepub.com<br />

166


Tavi 9<br />

mTavroba da politika<br />

rogori unda iyos qveynis<br />

mmarTveloba<br />

9.1 vin aris pasuxismgebeli<br />

romelia qveynis marTvis saukeTeso gza<br />

9.2 Tqven rom prezidenti iyoT...<br />

risTvis arsebobs mTavroba<br />

9.3 me da Cemi funqciebi<br />

ras unda elodes qveyana moqalaqeebisagan<br />

9.4 moswavleTa parlamenti<br />

rogor unda skolis marTva


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

Tavi 9. mTavroba da politika.<br />

rogori unda iyos qveynis mmarTveloba<br />

politika aris procesi, romlis saSualebiTac adamianTa sazogadoeba aRwevs<br />

SeTanxmebas erToblivi cxovrebis organizaciis sakiTxebze. es procesi moicavs<br />

rogorc molaparakebasa da dayoliebas, ise saboloo gadawyvetilebis miRwevis<br />

meqanizmebs, magaliTad, xmis micemas. politika gulisxmobs Zalauflebas, uflebamosilebasa<br />

da iZulebas imisaTvis, rom aRsruldes koleqtiuri gadawyvetilebebi.<br />

politika winaswargansazRvrulia saxelmwifo institutebiTa da im urTierTobebiT,<br />

romelic saxelmwifosa da moqalaqeebs Soris arsebobs. es urTierTobebi<br />

sxvadasxva politikur sistemaSi sxvadasxva formas iRebs, rogorebicaa: monarqia,<br />

demokratia, totalitaruli wyoba.<br />

demokratiuli wyobis pirobebSi, moqalaqeebs aqvT politikuri Tanasworoba.<br />

koleqtiuri gadawyvetilebebis miReba xorcieldeba xmis micemiT; SeiZleba xmas<br />

aZlevdnen moqalaqeebi, an maT mier arCeuli warmomadgenlebi. demokratiuli politika<br />

mxolod xmis micemis principiT ar Semoifargleba. sagulisxmoa debatebisa da<br />

ganxilvis kultura, rac saSualebas aZlevs moqalaqeebs, gamoxaton sakuTari mosazrebebi<br />

mniSvnelovan sakiTxebTan dakavSirebiT.<br />

demokratiul wyobaSi aucilebelia saxelmwifo institutebis saTanado funqcionireba<br />

da moqalaqeTa mier sakuTari pasuxismgeblobebis jerovnad Sesruleba.<br />

aseve, sayuradReboa demokratiul qveyanaSi individualuri dawesebulebebis (magaliTad,<br />

skolebis) demokratiuli marTvis sakiTxebi.<br />

ganaTleba demokratiuli moqalaqeobisaTvis da adamianis uflebebi<br />

gakveTilTa es seria daexmareba moswavleebs:<br />

_ gaiazron saxelmwifos marTvis sxvadasxva forma da maTi mimarTeba moqalaqeebTan;<br />

_ ukeT gaacnobieron mTavrobis funqciebi da moqalaqeTa pasuxismgeblobebi;<br />

_ gaecnon demokratiuli mmarTvelobisaTvis damaxasiaTebel procesebs;<br />

_ ufro meti informacia miiRon sakuTar qveyanaSi arsebul politikur sistemaze.<br />

es gakveTili moicavs saSinao davalebas, romelic moswavleebs am miznebis miRwevas<br />

gauadvilebs. SesaZloa, klasSi iyos Zalian bevri SekiTxva, msjeloba da axsna-ganmarteba.<br />

maswavleblis gadasawyvetia, daumatebs Tu ara am Temas kidev erT,<br />

mexuTe gakveTils. drois naklebobis SemTxvevaSi, maswavlebels SeuZlia, werilobiTi<br />

davalebebi mosTxovos moswavleebs, gaasworos isini da saTanado SeniSvnebiT<br />

daubrunos ukan.<br />

am tipis dagegmareba ganxilulia me-4 gakveTilSi.<br />

168


Tavi 9. mTavroba da politika<br />

Tavi 9: mTavroba da politika<br />

rogori unda iyos qveynis mmarTveloba<br />

gakveTilis<br />

saxelwodeba<br />

gakveTili 1:<br />

vin aris pasuxismgebeli<br />

gakveTili 2:<br />

Tqven rom<br />

prezidenti<br />

iyoT...<br />

gakveTili 3:<br />

me da Cemi<br />

funqciebi<br />

gakveTili 4:<br />

moswavleTa<br />

parlamenti<br />

swavlis mizani moswavlis davaleba saWiro masala moswavleTa<br />

CarTulobis<br />

forma<br />

moswavleebi iReben<br />

codnas sxvadasxva<br />

tipis mmarTvelobis<br />

Sesaxeb, magaliTad,<br />

demokratia da diqtatoruli<br />

wyoba.<br />

moswavleebs<br />

SeuZliaT, axsnan<br />

mTavrobis<br />

pasuxismgeblobebi da<br />

funqciebi.<br />

moswavleebi swavloben<br />

moqalaqeTa movaleobebs<br />

demokratiul<br />

sazogadoebaSi.<br />

moswavleebi<br />

SeimuSaveben skolis<br />

marTvis kriteriumebs<br />

da marTvis procesSi<br />

moswavleTa rols gansazRvraven.<br />

warmosaxviTi sazogadoebis<br />

magali-<br />

Tze, moswavleebi<br />

msjeloben mmarTvelobis<br />

sistemis<br />

samarTlianobaze.<br />

moswavleebi warmoidgenen,<br />

rom<br />

isini qmnian mTavrobas.<br />

maT unda<br />

moifiqron, Tu<br />

rogor gankargaven<br />

saxelwifo saxsrebs.<br />

moswavleebi<br />

msjeloben socialur<br />

idealebze,<br />

romlis miRwevac<br />

mniSvnelovani iqneboda.<br />

moswavleebi ganixilaven<br />

moqalaqeTa<br />

pasuxismgeblobebs<br />

da im gzebs, romelic<br />

moqalaqeebs<br />

daarwmunebda, rom<br />

sakuTar pasuxismgeblobebs<br />

meti seriozulobiT<br />

unda<br />

moekidon.<br />

moswavleebi warmoidgenen<br />

imas, Tu<br />

rogor imuSavebda<br />

maTi parlamenti.<br />

moswavlis samuSao<br />

furcel<br />

9.1-is aslebi<br />

yvela moswavlisaTvis<br />

qaRaldebi da<br />

kalmebi.<br />

didi zomis<br />

qaRaldi, markerebi<br />

da<br />

furclebi<br />

demokratiul<br />

saxelmwifoSi<br />

misaRwevi socialuri<br />

idealebis<br />

nusxiT,<br />

yoveli 4-6<br />

kaciani jgufisaTvis.<br />

kiTxvari yvela<br />

moswavlisaTvis<br />

(moswavlis samuSao<br />

furceli<br />

9.3)<br />

didi zomis<br />

qaRaldi,<br />

markerebi 4-6<br />

moswavlisagan<br />

Semdgari<br />

TiToeuli<br />

jgufisaTvis.<br />

moTxroba.<br />

wyvilebSi<br />

muSaoba.<br />

mTeli klasis<br />

diskusia.<br />

formaluri<br />

debatebi.<br />

posterebi.<br />

prezentaciebi.<br />

mcire zomis<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

mTeli klasis<br />

diskusia.<br />

sadiskusio<br />

baraTebi (moswavlis<br />

samuSao<br />

furceli 9.2),<br />

didi zomis<br />

qaRaldi da<br />

markerebi 4-6<br />

moswavlisagan<br />

Semdgari<br />

TiToeuli jgufisaTvis.<br />

prezentaciebi.<br />

mcire zomis<br />

jgufebSi<br />

muSaoba.<br />

mTeli klasis<br />

diskusia.<br />

prezentaciebi.<br />

individualuri<br />

muSaoba.<br />

mcire zomis<br />

jgufebSi da<br />

mTeli klasis<br />

diskusiebi.<br />

169


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili 1<br />

vin aris pasuxismgebeli<br />

romelia qveynis marTvis saukeTeso gza<br />

swavlis mizani _ moswavleebi iReben codnas sxvadasxva tipis mmarTvelobis Sesaxeb,<br />

magaliTad, demokratia da diqtatoruli wyoba.<br />

moswavlis davaleba _ warmosaxviTi sazogadoebis magaliTze, moswavleebi msjeloben<br />

mmarTvelobis sistemis samarTlianobaze.<br />

saWiro masala – moswavlis samuSao furcel 9.1-is aslebi yvela moswavlisaTvis, qaRaldebi<br />

da kalmebi.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ moTxroba. wyvilebSi muSaoba. mTeli klasis diskusia.<br />

formaluri debatebi.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

mmarTvelobis formebis klasifikacia sxvadasxvagvari SeiZleba iyos, magaliTad, imis<br />

mixedviT, Tu vis xelSia Zalaufleba, rogor nawildeba Zalaufleba xalxze, rogor xdeba<br />

kanonis aRsruleba. mmarTvelobis ZiriTadi tipebia: demokratia, monarqia, Teokratia da<br />

tirania/diqtatura. erT qveyanaSi, SeiZleba, sxvadasxva tipis mmarTveloba Tanaarsebobdes.<br />

magaliTad, saparlamento demokratiaSi SeiZleba iyos diqtaturis an monarqiis elementebi.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs moTxroba `sikalis samefos~ kiTxviT (moswavlis<br />

samuSao furceli 9.1). yvela moswavles unda hqondes am moTxrobis asli, raTa, maswavleblis<br />

kiTxvis paralelurad, teqsts Tvali miadevnos.<br />

maswavlebeli moTxrobis SuaSi Cerdeba da kiTxulobs:<br />

_ im informaciis mixedviT, romelic axla miiReT, ras fiqrobT sikalSi cxovrebaze<br />

moTxrobis bolos maswavlebeli kiTxulobs:<br />

_ axla ras fiqrobT sikalSi cxovrebaze<br />

maswavlebeli moswavleebs wyvilebad hyofs da sTxovs maT, imsjelon sikalSi<br />

cxovrebis xarisxze. moswavleebs urigdebaT qaRaldebi, romelzec maT unda<br />

Camoweron sikalSi cxovrebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.<br />

maswavlebeli wyvilebs sTxovs, sakuTari mosazrebebi mTeli klasis winaSe warmoadginon<br />

da am ZiriTad sakiTxebs yvelasTvis kargad dasanaxad wers.<br />

Semdeg maswavlebeli klass sTxovs, dafiqrdnen sikalis mmarTvelobis sistemaze:<br />

_ fiqrobT, rom sikals samarTliani mmarTveloba aqvs ratom<br />

_ Tu migaCniaT, rom am qveynis marTva ufro samarTliani formiTac SeiZleba, xom<br />

ver daakonkretebdiT, ra cvlilebebis gatareba iqneboda saWiro meti samar-<br />

Tlianobis misaRwevad<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTxovs, warmoidginon, rom sikalis macxovreblebi<br />

arian. debatebis warmarTvis mizniT, klasi or jgufad iyofa. erTi jgufi<br />

arsebuli sistemis gagrZelebis momxrea, xolo meore jgufi Tvlis, rom aucile-<br />

170


Tavi 9. mTavroba da politika<br />

belia, qveynis moqalaqeebma miiRon gadawyvetilebebi da qveyanas ar hyavdes erTpirovnuli<br />

mmarTveli. maswavlebeli jgufebs aZlevs ramdenime wuTs, raTa maT saku-<br />

Tari poziciis gasamyarebeli argumentebi Camoweron. jgufebi erTmaneTis pirispir<br />

sxdebian da iwyeba debatebi. moswavleebi TiToeuli jgufidan rigrigobiT warmoadgenen<br />

sakuTar argumentebs. debatebSi maT daexmarebaT `mosaubre joxi~, romelic<br />

SeiZleba eWiros im moswavles, romelic sityviT gamodis.<br />

debatebis Semdeg, maswavlebeli moswavleebs ekiTxeba mosazrebebs. klasi wyvets,<br />

Tu romeli mxaris pozicia iyo ukeT daculi.<br />

axla moswavleebi mzad arian mokle axsna-ganmartebisaTvis (induqciuri midgoma).<br />

maswavlebeli Camowers mmarTvelobis xuT tips da uxsnis moswavleebs, Tu riTi<br />

gansxvavdebian isini erTmaneTisagan:<br />

_ monarqia;<br />

_ demokratia;<br />

_ diqtatura;<br />

_ Teokratia;<br />

_ anarqia.<br />

gakveTili sruldeba imiT, rom moswavleebi gansazRvraven sakuTari qveynis<br />

mmarTvelobis formas. saSinao davaleba: moswavleebma meti informacia unda moiZion<br />

am TemasTan dakavSirebiT da moamzadon testi (5-10 SekiTxva), raTa momaval<br />

gakveTilze Tanaklaselebis codna Seamowmon.<br />

gakveTili 2<br />

Tqven rom prezidenti iyoT...<br />

risTvis arsebobs mTavroba<br />

swavlis mizani _ moswavleebs SeuZliaT, axsnan mTavrobis pasuxismgeblobebi da funqciebi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi warmoidgenen, rom isini qmnian mTavrobas. maT unda<br />

moifiqron, Tu rogor gankargaven saxelwifo saxsrebs. moswavleebi msjeloben socialur<br />

idealebze, romlis miRwevac mniSvnelovani iqneboda.<br />

saWiro masala _ didi zomis qaRaldi, markerebi da patara furclebi yoveli 4-6 kaciani<br />

jgufisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ posterebi. prezentaciebi. mcire zomis jgufebSi<br />

muSaoba. mTeli klasis diskusia.<br />

ZiriTadi cnebebi<br />

demokratiul sazogadoebaSi mTavroba sayovelTao keTildReobaze zrunavs, rac gulisxmobs<br />

ufro mets, vidre umravlesobis interesebis dacvaa. sayovelTao keTildReoba<br />

sazogadoebis yvela wevris keTildReobas niSnavs. am cnebis praqtikuli mniSvneloba ganxilvis<br />

sagans warmoadgens. socialur idealebTan dakavSirebiT, sxvadasxva, xSirad urTierTdapirispirebuli<br />

mosazrebebi arsebobs, magaliTad, socialuri keTildReoba, usafrTxoeba,<br />

samarTlianoba, socialuri harmonia, adamianis uflebebi, materialuri keTildReoba.<br />

sabiujeto saxsrebis xarjviT nawilSi am sakiTxebis realuri prioritetizacia<br />

rTulia. gansakuTrebiT, imis gaTvaliswinebiT, rom mTavrobis gankargulebaSi arsebuli<br />

resursebi, rogorc wesi, mwiria.<br />

171


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi maswavlebeli moswavleebs 4-6 kacian jgufebad yofs.<br />

TiToeul jgufs aqvs markeri da didi zomis furceli.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, warmoidginon, rom momavalSi cxovroben da<br />

maT saxelmwifos marTva daevalaT. sxva sityvebiT, isini mTavrobis wevrebi arian.<br />

maTi mTavrobis gankargulebaSia 6 miliardi aSS dolari (maswavlebels SeuZlia,<br />

qveynis realuri biujeti dausaxelos moswavleebs da am biujetis farglebSi sTxovos<br />

muSaoba).<br />

jgufebis davalebaa imis gansazRvra, Tu rogor unda daixarjos es fuli momaval<br />

wels. moswavleebi iyeneben didi zomis qaRaldebsa da markerebs da qmnian<br />

posters, romelzec naCvenebia, Tu rogor gaanawilebs fuls mTavroba. moswavleTa<br />

TiToeuli jgufi danarCenebs warmoudgens Tavis naazrevs. TiToeuli prezentaciis<br />

Semdeg moswavleebi erTmaneTs SekiTxvebs usvamen.<br />

maswavlebelic svams SekiTxvebs ise, rom moswavleebs miawodos axali informacia<br />

qveynis ekonomikis funqcionirebasTan dakavSirebiT, magaliTad:<br />

_ is Tu gaiTvaliswineT, rom fulis nawilis gadaxda saWiro iqneba ucxouri<br />

valebis dasafarad<br />

_ samuSao adgilebis Seqmnaze daxarjavT fuls<br />

_ ramdenad mniSvnelovania saxelmwifosaTvis fulis xarjva ganaTlebaze<br />

maswavlebeli muSaobs mTel klasTan erTad, rom Camoayalibos im sferoTa nusxa,<br />

romelTa dafinansebac mTavrobis saqmea.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs sTxovs, daubrundnen sakuTar jgufebs. maT<br />

urigdebaT furclebi, romlebzec Camowerilia demokratiul saxelmwifoSi misaRwevi<br />

socialuri idealebi:<br />

_ keTildReoba;<br />

_ usafrTxoeba;<br />

_ samarTlianoba;<br />

_ socialuri harmonia;<br />

_ adamianis uflebebis dacva;<br />

_ materialuri keTildReoba.<br />

jgufebma unda daakavSiron es idealebi sabiujeto danaxarjebTan, romlebic<br />

ukve gaweres.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, mTeli klasis winaSe warmoadginon sakuTari<br />

analizis Sedegebi. bolos, maswavlebeli Semdeg SekiTxvas svams:<br />

_ Tqveni azriT, ra aris mTavrobis yvelaze mniSvnelovani pasuxismgebloba<br />

saSinao davaleba: informaciis mopoveba imis Sesaxeb, Tu rogor ixarjeba qveyanaSi<br />

sabiujeto saxsrebi. es monacemebi moswavleebma SeiZleba moiZion sxvadasxva<br />

wyarodan. momavali gakveTilis dasawyisSi moswavleebi sakuTari Ziebis Sedegebs<br />

warmoadgenen da msjeloben imis Sesaxeb, Tu ramdenad emTxveva maTi prioritetebi<br />

qveynis amJamindeli mTavrobis mier SerCeul prioritetebs.<br />

172


Tavi 9. mTavroba da politika<br />

gakveTili 3<br />

me da Cemi funqciebi<br />

ras unda elodes qveyana moqalaqeebisagan<br />

swavlis mizani _ moswavleebi swavloben moqalaqeTa movaleobebs demokratiul<br />

sazogadoebaSi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi ganixilaven moqalaqeTa pasuxismgeblobebs da im<br />

gzebs, romlebic moqalaqeebs daarwmunebda, rom sakuTar pasuxismgeblobebs meti<br />

seriozulobiT unda moekidon.<br />

saWiro masala _ sadiskusio baraTebi (moswavlis samuSao furceli 9.2), didi zomis<br />

qaRaldi, markerebi 4-6 moswavlisagan Semdgari TiToeuli jgufisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ prezentaciebi. mcire zomis jgufebSi muSaoba da<br />

mTeli klasis diskusia.<br />

informacia<br />

demokratiuli qveynis moqalaqeebs aqvT samoqalaqo, politikuri, socialuri, kulturuli<br />

da garemosdacviTi uflebebi. ganxilvis sagans unda warmoadgendes am uflebaTa<br />

konkretizacia. aseve, sajaro diskusiis Tema unda iyos am uflebebTan dakavSirebuli<br />

pasuxismgeblobebic. zogi fiqrobs, rom moqalaqes mxolod erTi pasuxismgebloba akisria<br />

_ kanonmorCileba. sxvani ki miiCneven, rom moqalaqeebs unda ekisrebodeT pasuxismgeblobaTa<br />

ufro farTo speqtri.<br />

gakveTili<br />

maswavlebeli gakveTils moswavleTa 4-6 kacian jgufebad dayofiT iwyebs.<br />

TiToeul jgufs urigdeba sadiskusio baraTebi (moswavlis samuSao furceli 9.2).<br />

yovel baraTze mocemulia moqalaqis erTi pasuxismgebloba.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, baraTebi sam kategoriad gadaanawilon imis<br />

mixedviT, Tu vis unda daekisros es pasuxismgebloba:<br />

1. yvela moqalaqes;<br />

2. zog moqalaqes;<br />

3. arc erT moqalaqes.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, sakuTari gadawyvetilebebi klasis winaSe warmoadginon<br />

da yvela mosazreba argumentirebulad daasabuTon.<br />

moswavleebi jgufur muSaobas agrZeleben. maT urigdebaT didi zomis qaRaldebi<br />

da markerebi. maswavlebeli moswavleebs uxsnis, rom maTi davalebaa `moqalaqis<br />

qartiis~ monaxazis gakeTeba. moswavleebma didi zomis qaRaldi unda gayon or<br />

svetad. pirvel svetSi unda Caweron is, Tu ras elis TiToeuli moqalaqe sakuTari<br />

qveynisagan (saTauriT, `uflebebi~). meore svetSi unda Caweron moqalaqeTa pasuxismgeblobebi<br />

(saTauriT, `pasuxismgeblobebi~).<br />

roca `moqalaqis qartiaze~ muSaobas daasruleben, moswavleebi Sedegebs mTeli<br />

klasis winaSe warmoadgenen. danarCeni moswavleebi SekiTxvebs svamen.<br />

bolos, maswavlebeli ekiTxeba mTel klass:<br />

_ Tqveni azriT, Tqvens qveyanaSi moqalaqeebi yovelTvis asruleben sakuTar pasuxismgeblobebs<br />

ratom<br />

173


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

_ ra unda gakeTdes imisaTvis, rom adamianebi ufro meti seriozulobiT moekidon<br />

sakuTar samoqalaqo pasuxismgeblobebs<br />

_ Tqveni azriT, SeiZleba Tu ara, rom moqalaqeebs uari eTqvaT adamianis garkveul<br />

uflebebze im SemTxvevaSi, Tu ver asruleben sakuTar pasuxismgeblobebs ratom<br />

saSianao davaleba: moswavleebma unda Caataron ojaxis wevrebisa da megobrebis<br />

gamokiTxva da daadginon, Tu ra pasuxismgeblobebi unda hqondes moqalaqes. maT sakuTari<br />

kvlevis Sedegebi Semdeg gakveTilze klasis winaSe unda warmoadginon.<br />

gakveTili 4<br />

moswavleTa parlamenti<br />

rogori unda iyos skolis marTva<br />

swavlis mizani _ moswavleebi SeimuSaveben skolis marTvis kriteriumebs da gansazRvraven<br />

moswavleTa rols marTvis procesSi.<br />

moswavlis davaleba _ moswavleebi warmoidgenen imas, Tu rogor imuSavebda maTi<br />

parlamenti.<br />

saWiro masala _ kiTxvari yvela moswavlisaTvis (moswavlis samuSao furceli 9.3), didi<br />

zomis qaRaldi, markerebi 4-6 moswavlisagan Semdgari TiToeuli jgufisaTvis.<br />

moswavleTa CarTulobis forma _ prezentaciebi. individualuri muSaoba. mcire zomis<br />

jgufebSi msjeloba. mTeli klasis diskusiebi.<br />

informacia<br />

axalgazrdebic moqalaqeebi arian. Sesabamisad, maT aqvT ufleba, sakuTari azri<br />

gamoxaton im sakiTxebze, romlebic maT cxovrebas ukavSirdeba, maT Soris, skolaze. skolis<br />

cxovrebaSi moswavleTa aqtiuri CarTuloba mniSvnelovania ara mxolod imitom, rom<br />

es moswavleebis uflebaa, aramed imitomac, rom aseTi CarTuloba maT sazogadoebis<br />

funqcionirebasTan dakavSirebuli demokratiuli procesebis gacnobierebaSi exmareba.<br />

ganxilvis sagani SeiZleba iyos is meqanizmebi, romlebic moswavleTa saskolo marTvaSi<br />

CarTulobas uzrunvelyofs. zogi miiCnevs, rom aucilebelia, yvela skolas hyavdes saku-<br />

Tari parlamenti. sxvani ki Tvlian, rom parlamentis arseboba yvela skolaSi aucilebeli<br />

ar aris da arsebobs sxva gzebic, romlebic moswavleTa CarTulobas uzrunvelyofs.<br />

gakveTili unda daiwyos moswavleTa saSinao davalebis Sedegebis gacnobiT. Tu moswavleebis<br />

mier momzadebuli masala Zalian mdidari da mravalmxrivia, SesaZloa, saWiro<br />

iyos am TemisaTvis kidev erTi gakveTilis daTmoba. aris meore variantic, maswavlebels<br />

SeuZlia, Seagrovos moswavleTa namuSevrebi, gaasworos isini da Semdeg gakveTilze<br />

daubrunos SeniSvnebiTurT. romeli gzac ar unda iqnas arCeuli, umTavresia, rom maswavlebelma<br />

yvela moswavlis namuSevri Seamowmos da Seafasos.<br />

174


Tavi 9. mTavroba da politika<br />

gakveTili<br />

gakveTilis dasawyisSi moswavleebi warmoadgenen gamokiTxvis Sedegebs, moqalaqe-<br />

Ta pasuxismgeblobebTan dakavSirebiT. moswavleebi ganixilaven am Sedegebs.<br />

maswavlebels Semoaqvs axali Tema; is ekiTxeba moswavleebs, Tu ras fiqroben maTi<br />

saskolo sabWos, an moswavleTa parlamentis muSaobis Sesaxeb. Tu mocemul skolaSi<br />

TviTmmarTveloba ar arsebobs, moswavleebs SeuZliaT, moiyvanon magaliTebi sxva<br />

skolaSi moqmedi parlamentis, an sabWos Sesaxeb.<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs, warmoidginon, rogori iqneboda moswavleTa<br />

idealuri parlamenti, anu skolis moswavleTa demokratiuli wesiT arCeuli er-<br />

Toba.<br />

maswavlebeli moswavleebs urigebs kiTxvars (moswavlis samuSao furceli 9.3),<br />

romelsac moswavleebi individualurad avseben.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs 4-6 kacian jgufebad yofs. moswavleebs aqvT<br />

dro, raTa sakuTari pasuxebi erTmaneTs Seadaron. maswavlebeli jgufebs didi zomis<br />

qaRaldsa da markerebs urigebs. moswavleebma unda SeimuSaon moswavleTa idealuri<br />

parlamentis konstitucia. maswavlebeli valdebulia, auxsnas moswavleebs, ra aris<br />

konstitucia da moiyvanos magaliTebi imisa, Tu ra saxis regulaciebs unda awesebdes<br />

moswavleTa parlamentis konstitucia.<br />

roca moswavleebi jgufur muSaobas daasruleben, isini sakuTari msjelobis<br />

Sedegebs mTeli klasis winaSe warmoadgenen. diskusiis dros SeiZleba daisvas Semdegi<br />

SekiTxvebi:<br />

_ ra Zalaufleba unda hqondeT moswavleebs, direqtorsa da maswavleblebs<br />

_ vin unda iRebdes saboloo gadawyvetilebebs, romlebic skolis marTvas ukav-<br />

Sirdeba<br />

_ SesaZlebelia Tu ara skolis demokratiuli wesiT marTva<br />

bolos, moswavleebi prezentacias akeTeben skolis direqtorTan da, Tu surT,<br />

mis winaSe warmoadgenen sakuTar winadadebebs skolis parlamentis CamoyalibebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

saSianao davaleba: moswavleebi atareben ojaxis wevrebisa da megobrebis gamokiTxvas.<br />

SekiTxva Semdegia: rogor fiqrobT, yvela skolas unda hyavdes moswavleTa parlamenti<br />

ratom<br />

moswavleebma Semdeg gakveTilze unda warmoadginon gamokiTxvis Sedegebi.<br />

moswavlis samuSao furceli 9.1<br />

sikalis samefo<br />

sikali mTagoriani qveyanaa. saukuneebis manZilze is TiTqmis mowyvetili iyo<br />

danarCen samyaros.<br />

miuxedavad imisa, rom sikali aris Zalian patara samefo, am bolo periodSi man<br />

didi yuradReba miipyro. gansakuTrebuli yuradRebis mizezia am samefos originaluri<br />

sazogadoebrivi organizacia.<br />

daviwyoT imiT, rom sikalSi mSieri aravinaa. sikalis mosaxleoba sakuTar sakveb<br />

produqcias mTlianad Tavad awarmoebs. warmoebuli produqti Tanabrad unawildeba<br />

yvelas, visac sWirdeba. saxli yvela ojaxisaTvis ufasoa. saxlis zoma damokidebulia<br />

ojaxis wevrebis raodenobaze. gaTbobisa da sakvebis momzadebisaTvis sawvavi<br />

175


cxovreba demokratiul sazogadoebaSi<br />

ufasod miewodebaT; aseve, ufasoa sayofacxovrebo nivTebis SekeTebis momsaxurebac.<br />

samedicino momsaxureba uzrunvelyofilia yvela adamianisaTvis, visac sWirdeba.<br />

yvela moqalaqes utardeba ufaso samedicino Semowmeba yovel 6 TveSi erTxel. moxucebulebs,<br />

mcirewlovani Svilebis patron ojaxebs da yvela sxvas, vinc daxmarebas<br />

saWiroebs, mudmivad aqceven yuradRebas socialuri muSakebi.<br />

sikalSi amqveyniuri sikeTe xelmisawvdomia yvelasaTvis. yovel ojaxs eZleva<br />

vauCerebi, riTac SeuZliaT, SeiZinon fufunebis sagnebi, rogorebicaa: sunamoebi,<br />

aveji an saneleblebi. vauCerebi SeiZleba gamoiyenon maSinve, an Seinaxon, daagrovon<br />

da ufro ukeTesi saqoneli SeiZinon.<br />

rogor xdeba am yvelafris organizacia sikali yovelTvis monarqia iyo. am-<br />

Jamindeli mefea sik III. mefe erTpirovnulad wyvets, Tu muSaxelis ra raodenobaa<br />

saWiro TiToeuli saqmianobisaTvis (sakvebis moyvana, saxlebis mSenebloba an jandacva).<br />

sxvadasxva saqmisaTvis adamianebis SerCeva 5 wlis asakSi xdeba, ris Semdegac<br />

isini specialur skolebSi igzavnebian. momavali fermerebi iwyeben siaruls soflis<br />

meurneobis skolaSi, saxlebis momavali mSeneblebi _ teqnikur skolaSi, jandacvis<br />

sferos momavali TanamSromlebi _ samedicino skolaSi da a.S. yvela danarCeni ki<br />

mefis sasaxleSi saqmdeba.<br />

yvelaze gasaocari ki isaa, rom sikalSi ar aris fuli. aravis sWirdeba fulis<br />

gadaxda, radgan yvelas yvelaferi aqvs.<br />

albaT gagiCndebaT kiTxva: moswons xalxs aseTi cxovreba aravin ar Civis moqalaqeebi<br />

saCivriT Zalian iSviaT SemTxvevebSi gamodian da vinc sakuTar ukmayofilebas<br />

afiqsirebs, igzavneba gonebrivad daavadebulTa hospitalSi. albaT avadmyofi<br />

unda iyo, rom aseTi cxovrebis mimarT ukmayofileba gamoxato, ara<br />

moswavlis samuSao furceli 9.2<br />

sadiskusio baraTebi<br />

gadasaxadebis gadaxda<br />

politikuri partiis wevroba<br />

qveynis dasacavad brZola<br />

arCevnebSi monawileoba<br />

danaSaulis Sesaxeb policiaSi gancxadeba<br />

Tqveni ojaxis daxmareba<br />

kanonmorCileba<br />

Tqveni mezoblebis daxmareba<br />

Tqveni qveynis dacva, roca mas akritikeben sxva... <br />

176


Tavi 9. mTavroba da politika<br />

moswavlis samuSao furceli 9.3<br />

rogori unda iyos moswavleTa parlamenti<br />

moswavleTa idealur parlamentSi:<br />

1. ramdeni moswavle iqneba<br />

2. rogor iqnebian arCeulni moswavleTa warmomadgenlebi<br />

3. ra sixSiriT gamarTavs sxdomebs moswavleTa parlamenti<br />

4. sad gamarTavs sxdomebs moswavleTa parlamenti<br />

5. rogor iqnebian moswavleTa parlamentis muSaobaSi CarTulni mSoblebi an<br />

maswavleblebi<br />

6. ra sakiTxebis ganxilvis uflebamosileba eqneba (da ar eqneba) moswavleTa<br />

parlaments<br />

7. ra tipis gadawyvetilebebs miiRebs (ver miiRebs) moswavleTa parlamenti<br />

177

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!