02.01.2015 Views

ebdwjt!lvUyjU!bstfcvmj nehpnbsfpcb! - csrdg

ebdwjt!lvUyjU!bstfcvmj nehpnbsfpcb! - csrdg

ebdwjt!lvUyjU!bstfcvmj nehpnbsfpcb! - csrdg

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

# 108<br />

biuleteni<br />

npnynbsfcfmUb!<strong>ebdwjt</strong>!<strong>lvUyjU</strong>!<strong>bstfcvmj</strong><br />

<strong>nehpnbsfpcb</strong>!tbrbsUwfmpTj<br />

Salva melqaZe<br />

msoflioSi momxmarebelTa uflebebis dacva<br />

uxarisxo, janmrTelobis, zogjer sicocxlisaTvis<br />

saSiSi produqciis da momsaxurebisagan Tanamedroveobis<br />

aqtualuri problemaa. arasaimedo da<br />

falsificirebuli produqciis mzardi raodenoba<br />

uaryofiTad moqmedebs rogorc qveynis ekonomikis<br />

ganviTarebaze, aseve mosaxleobis socialur<br />

mdgomareobaze.<br />

araerTi teqnikuri RonisZiebis gatarebis<br />

miuxedavad (etiketis, da kontretiketis dacva<br />

gayalbebisgan, holograma, safirmo tara, saxuravebi,<br />

Strix-kodebis dasma da sxv.), samomxmareblo bazarze<br />

ufro mZafrad vlindeba uxarisxo nawarmis siWarbe.<br />

misi moxmareba Seuqcevad zians ayenebs mosaxleobis<br />

janmrTelobas - axdens daavadebaTa grZeli jaWvis<br />

provocirebas (dawyebuli saWmlis momnelebeli<br />

sistemis degradaciiT da damTavrebuli<br />

memkvidreobiTi daavadebebiT), anu xorcieldeba<br />

e.w. `denadi~ genocidi.<br />

SeiZleba iTqvas, rom XXI saukuneSi msoflios<br />

wamyvani saxelmwifoebsa da saerTaSoriso organizaciebSi<br />

umniSvnelovanes sakiTxTa Sorisaa<br />

uxarisxo da falsificirebuli produqciis samomxmareblo<br />

bazridan gandevna da momxmarebelTa<br />

janmrTelobis dacva.<br />

momxmarebelTa uflebebis dacva gulisxmobs<br />

rogorc erTiani politikis SemuSavebas, aseve calkeuli<br />

wesdebebis, reglamentebis SemuSavebas, gamyidvelis<br />

da momsaxurebis mimwodeblebis urTier-<br />

Tobis sakanonmdeblo regulirebas.<br />

momxmarebelTa dacvis aucilebloba ganpirobebulia<br />

ori ZiriTadi garemoebiT. pirvel<br />

rigSi, igi xels uwyobs bazris gacilebiT efeqtur<br />

muSaobas, momxmarebelsa da gamyidvels Soris<br />

warmoqmnili uTanasworobis aRmofxvris gziT.<br />

momxmarebeli ZiriTadad warmoadgens individualur<br />

pirs, romelic naklebad aris daculi<br />

am urTierTobaSi; biznes-organizaciebsa da<br />

kompaniebTan SedarebiT mas naklebad miuwvdeba<br />

xe li samarTlebriv Tu sxva saxis dacvaze. momxmarebelsa<br />

da gamyidvels Soris araTanabari mdgomareobis<br />

pirobebSi Znelia momxmareblTa survilis<br />

gaTvaliswineba samomxmareblo bazarze, ramac Sei-<br />

Zleba srul qaosamdec migviyanos.<br />

momxmarebelTa dacvis aucileblobis ganmapirobebeli<br />

meore garemoebaa sazogadoebrivi<br />

aRia reba im uflebisa, rom momxmarebeli daculi<br />

unda iyos janmrTelobisTvis saSiSi saqonlis<br />

moxmarebisgan da gamyidvelis mxridan momxmarebelTa<br />

susti poziciis ganzrax, arakeTilsindisieri<br />

gamoyenebisgan.<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis problemis<br />

seriozulobaze metyvelebs is, rom gaerTianebuli<br />

erebis organizaciam momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvaze specialuri dokumenti SeimuSava. organizaciis<br />

generalurma asambleam jer kidev 1985 wlis<br />

9 aprils miiRo 39/248 rezolucia `momxmarebelTa<br />

interesTa dacvis saxelmZRvanelo principebi~,<br />

sadac momxmarebelTa dacvis ZiriTadi principebi<br />

aisaxa da safuZveli Caeyara mom xmarebelTa<br />

uflebebis dacvis civilizebuli poli tikis<br />

SemuSavebas.<br />

momxmareblebis uflebebis dacva gansa kuTrebiT<br />

mwvaved dgas e.w. mesame samyaros qveynebSi,<br />

sadac xelisuflebas sxavadasxva mizezTa gamo,<br />

ar ZaluZs an ar surs qmediTi nabijebi gadadgas<br />

problemebis mosagvareblad. analogiuri mdgomareobaa<br />

saqarTveloSic.<br />

saqarTvelom 1996 wlis 22 aprils xeli moawera<br />

xelSekrulebas `evrokavSiri da saqarTvelo -<br />

SeTanxmeba partniorobisa da TanaSromlobis Sesaxeb.~<br />

xelSekrulebis 66-e muxlis Sesabamisad<br />

saqar Tvelos mTavrobam ikisra valdebuleba,<br />

momxma rebelTa dacvis sistemis evrokavSiris standar<br />

tebTan SesabamisobaSi moyvanis Sesaxeb.<br />

winamdebare naSromSi SevecdebiT ganvixiloT<br />

ra gakeTda saxelmwifoSi momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis sferoSi.<br />

gamomdinare iqidan, rom saqarTveloSi mom xmarebelTa<br />

uflebebis dacvis sferoSi kvleva faqtobrivad<br />

ar ganxorcielebula (calkeul sferoebSi<br />

iSviaTi gamonaklisis garda) da am kuTxiT samuSao<br />

gamocdileba naklebia, naSroms ara aqvs pretenzia<br />

yovlismomcvelobaze. es aris pirveli mcdeloba<br />

mimo vixiloT saqarTveloSi momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis sferoSi arsebuli mdgomareoba,<br />

rac udavod daexmareba dainteresebul pirebs samomavlo<br />

gegmebis dasaxvaSi.<br />

samomavlo gegmebis cxadad gansazRvris mizniT,<br />

kvlevaSi warmogidgenT momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis mokle istorias da mogawvdiT informacias<br />

msoflios sxvadasxva qveyanaSi momxmarebelTa<br />

37


# 108 biuleteni<br />

uflebebis dacvis Sesaxeb. gansakuTrebul yuradRebas<br />

davuTmobT yofili socialisturi<br />

banakis (poloneTi) da sabWoTa respublikis (litva)<br />

warmomadgenlebis evrokavSirSi gawevrianebisTvis<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi gata<br />

rebul reorganizacias da saqarTveloSi sursaTis<br />

uvneblobis sakiTxebs. aseve mogawvdiT<br />

samomxmareblo testirebis Sedegebs da saqarTvelos<br />

sakanonmdeblo sivrcis gareT darCenil `samomxmareblo<br />

ganaTlebis uflebaze~ msoflioSi mimdinare<br />

procesebis Sesaxeb informacias.<br />

momxxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

saTaveebidan msoflio Tanamedrove<br />

standartebamde<br />

sayvelTaod cnobilia, rom momxmareblis<br />

uflebebis umTavresi damcavi Tavad momxmarebelia.<br />

mas agreTve icavs kanoni da Camoyalibebuli wesebi.<br />

obieqturad momxmarebeli gamyidvelze sustia,<br />

naklebad kompetenturi da informirebuli, amitom<br />

saxelmwifo gamyidvels Tavs axvevs `TamaSis~<br />

gansazRvrul wesebs. sxva sityvebiT rom vTqvaT,<br />

saxelmwifo kanonis saxiT sazRvravs momxmarebelTa<br />

uflebebs da adgens pasuxismgeblobas am wesebis<br />

darRvevisTvis.<br />

is, rom momxmarebeli, rogorc araprofesionali,<br />

sabazro urTierTobebSi daculi<br />

unda iyos, didi xnis win aRiarebuli garemoebaa.<br />

praqtikulad, uZvelesi droSic iyo gansazRvruli<br />

momxmareblis uflebebis normebi. cnobilia, rom<br />

aseTi saxis wesebi jer kidev Cvens welTaRricxvamde<br />

XVIII saukuneSi babilonis mefe xamurabis mier iqna<br />

SemoRebuli. magaliTad, kanoni aregulirebda<br />

sakredito urTierTobebs da saqonlisa da<br />

momsaxurebis xarisxs. awesebda pasuxismgeblobas<br />

uxarisxo saqonlis gayidvaze, aseve, adgenda<br />

fasebs. erT-erTi muxliT ganisazRvreboda<br />

pasuxismgebloba wonasa da fasis motyuebaze. iq, sadac<br />

kanonebi ar moqmedebda, urTierToba gamyidvelsa<br />

da myidvels Soris regulirdeboda SeTanxmebiT,<br />

rac Semdgom tradiciebad yalibdeboda.<br />

sabazro urTierTobebis masStabebis zrdam<br />

naTeli gaxada, rom stiqiurad Camoyalibebuli<br />

tradiciebi yovelTvis ver icavda momxmareblis<br />

uflebebs. momxmareblis araprofesionalizmma<br />

da Cveulebebis da tradiciebis Seusabamobam<br />

gansakuTrebiT Tavi iCina mecnieruli da teqnikuri<br />

revoluciis pirobebSi. erTia, rodesac yidulob<br />

kartofils da sul sxva, rodesac yidulob<br />

avtomobils. amitom aucilebeli gaxda SeeqmnaT<br />

iseTi sakanonmdeblo baza, romelic gansazRvravda<br />

momxmarebelTa uflebebsa da pasuxismgeblobas<br />

maTi darRvevisaTvis.<br />

1962 wlis 15 marts aSS-is prezidentma jon<br />

kenedim kongresSi gamosvlisas momxmarebelTa<br />

oTxi ZiriTadi ufleba Camoayaliba, romelic<br />

saxelmwifom unda uzrunvelyos. esenia ufleba:<br />

• usafrTxoebaze<br />

• informirebulobaze<br />

• arCevanze<br />

• mosmenaze<br />

1985 wels gaerTianebuli erebis organizaciis<br />

generalurma asambleam miiRo rezolucia<br />

`saxelmZRvanelo principebi momxmarebelTa<br />

interesebis dasacavad~ da zemoT CamoTvlil<br />

uflebebs daemata kidev oTxi ufleba:<br />

* anazRaurebaze<br />

* ganaTlebaze<br />

* jansaRi garemos arsebobaze<br />

* ZiriTad saWiroebaTa dakmayofilebaze.<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis<br />

generaluri asambleis mier miRebuli rezolucia<br />

atarebs sarekomendacio xasiaTs, magram arsebuli<br />

wesebis Sesabamisad rezoluciis xelmomweri<br />

saxelmwifo iRebs valdebulebas mis Sesrulebaze.<br />

zemoT aRniSnuli rva principi warmoadgens<br />

mom xmarebelTa uflebebis nusxas, romlis dacvac<br />

uzrunvelyofs konkurentunariani, ma-<br />

Ral ganviTarebuli, Tanamedrove ekonomikis<br />

moTxovnebis Sesabamisi bazris Camoyalibebas. es<br />

ukanaskneli ki Tavad saxelmwifom unda uzrunvelyos.<br />

warmogidgenT TiToeuli principis<br />

ganmartebas.<br />

ufleba usafrTxoebaze gulisxmobs Sesa-<br />

Zle blobas saqonlis, samuSaos da momsaxurebis<br />

Senaxvis, transportirebis da gamoyenebisas daculi<br />

iyos momxmareblis sicocxle, janmrTeloba,<br />

gare mo pirobebi, qoneba. saxelmwifo unda zrunavdes<br />

momxmareblis rogorc yoveldRiur, aseve<br />

grZelvadian interesebze. momxmareblis usafrTxoebis<br />

uzrunvelsayofad saxelmwifo Tavis<br />

Tavze iRebs valdebulebas gamoricxos adamianis<br />

sicocxlis da janmrTelobisTvis saSiSi saqonlis<br />

da momsaxurebis momxmareblamde miRwevis<br />

Sesa Zlebloba, xolo Tu aseTi ram moxda, is<br />

valdebulia miiRos Sesabamisi zomebi da aRkveTos<br />

aseTi produqciis realizaciis faqti.<br />

informirebulobis ufleba gulisxmobs<br />

arCe vanis gakeTebis da gadawyvetilebis miRebi<br />

saTvis ama Tu im cnobebis xelmisawvdomobis<br />

uflebas. momxmarebels unda miawodon auci lebeli<br />

da sruli informacia saqonelze (samsaxurze,<br />

momsaxurebaze) da damamzadebelze<br />

(Semsrulebelze, gamyidvelze), rac mas swori<br />

arCevanis gakeTebaSi daexmareba. sxvagvarad rom<br />

vTqvaT, dauSvebelia iseTi informaciis miwodeba,<br />

romelic ar Seesabameba produqciis maxasiaTeblebs,<br />

ar daiSveba informaciis Semcirebuli saxiT<br />

miwodebac. informacia warmodgenili unda iyos<br />

momxmareblisTvis gasagebi formiT da aucileblad<br />

maTTvis gasageb enaze.<br />

38


# 108<br />

biuleteni<br />

arCevanis ufleba gulisxmobs momxmareblis<br />

uflebas, mowodebuli saqonlidan da gasawevi<br />

momsaxurebidan airCios misTvis sasurveli, xolo<br />

monopoliuri bazris pirobebSi damakmayofilebeli<br />

xarisxis produqciis miRebis garantias.<br />

anazRaurebis ufleba gulisxmobs dasabuTebuli<br />

pretenziis dakmayofilebas, e.i. uxarisxo<br />

saqonlis SeZenisas an aradamakmayofilebeli<br />

momsaxurebis gawevis SemTxvevaSi kompensaciis<br />

miRebis uflebas. aseve, samarTlebrivi dacvis<br />

meqanizmebiT sargeblobis SesaZleblobas, rogorc<br />

seriozuli, aseve mcire pretenziebis warmoSobis<br />

SemTxvevaSi. anazRaureba gulisxmobs, rogorc<br />

materialur, aseve moralur zarals.<br />

materialuri zarali _ es exeba yvelanair<br />

fulad danaxarjebs (mkurnaloba, xanZris Semdgomi<br />

remonti da a.S.).<br />

moraluri zarali _ es aris stresi, romelsac<br />

adamiani Rebulobs misi uflebis darRvevis<br />

Sedegad. momxmarebels moraluri zaralis<br />

anazRaurebis moTxovna SeuZlia im SemTxvevaSi,<br />

Tu is miyenebulia gamyidvelis an damamzadeblis<br />

konkretuli qmedebebis Sedegad.<br />

samomxmareblo ganaTlebis ufleba gulisxmobs<br />

momxmareblis mier iseTi codnisa da unar-<br />

Cvevebis miRebis uflebas, romelTa saSualebiT<br />

yovelTvis SeZlebs sakuTari samomxmareblo<br />

uflebebis dacvas, saqonlisa da momsaxurebis<br />

realizaciis sferoebze zegavlenas.<br />

ZiriTad saWiroebaTa dakmayofilebis ufleba<br />

gulisxmobs momxmareblis gadarCenis uzrunvelsayofad<br />

sasicocxlo mniSvnelobis sursaTiTa<br />

da momsaxurebiT (kveba, samosi, TavSesafari,<br />

sanitaruli pirobebi, jandacva, ganaTleba)<br />

dakmayofilebis uflebas.<br />

ufleba jansaRi garemos arsebobaze gulisxmobs<br />

jansaRi ekologiuri garemos arsebobas,<br />

romlis pirobebSic SesaZlebelia mosaxleobis<br />

sicocxlisa da janmrTelobis usafrTxoebis<br />

uzrunvelyofa. es ufleba moicavs aucileblobas<br />

daculi iqnes da gaumjobesdes garemo pirobebi<br />

axlandeli da momavali TaobebisaTvis.<br />

ufleba mousminon gulisxmobs saxelmwifo<br />

organoebis valdebulebas mousminon momxmarebels<br />

da kompetenciis farglebSi da kanonis<br />

Sesabamisad uzrunvelyon maTi uflebebis dacva.<br />

momxmarebelTa uflebebis dacva<br />

sxvadasxva ganviTarebul qveynebSi<br />

Tanamedrove msoflios erT-erTi aqtualuri<br />

problemaa momxmarebelTa dacva. miTumetes<br />

aqtualobas iZens igi sabazro ekonomikis gardamaval<br />

etapze, tradiciuli sameurneo kavSirebis rRvevisa<br />

da axali urTierTobebis formirebis periodSi.<br />

cnobilia, rom sabazro urTierToba, TavisTavad,<br />

ar aris daculi konkurenciis SemzRudavi da<br />

momxmarebelTa uflebebis Semlaxavi faqtorebisgan.<br />

amasTan, cnobilia, rom momxmareblis saukeTeso<br />

damcveli jansaRi konkurenciaa. Tumca, rogorc<br />

msoflio praqtika adasturebs, sabazro struqtura<br />

ar aris daculi arakeTilsindisieri konkurenciis<br />

da monopolieri qmedebisgan. gansakuTrebuli<br />

problemaa momxmareblis gauTviTcnobierebloba<br />

samomxmareblo sakiTxebSi, sakontraqto sistemebis,<br />

sagarantio pirobebis da momxmarebelTa informirebis<br />

damoukidebeli sistemebis ararseboba da<br />

sxva.<br />

momxmarebelTa uflebebis dacva pirdapir<br />

kavSirSia saxelmwifoSi samomxmareblo bazris<br />

zedamxedvelobis sistemis gamarTul muSaobasTan.<br />

momxmarebeli saxelmwifos Tanadgomis gareSe<br />

daucvelia. amitom msoflios sxvadasxva qveyanaSi,<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvas Sesabamisi<br />

saxelmwifo da mravalricxovani sazogadoebrivi<br />

organizacia axorcielebs. erTgvarovani midgoma<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis kuTxiT ar<br />

arsebobs. saqarTvelosTvis momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis kanonmdeblobis srulyofa<br />

da evrokanonmdeblobasTan daaxloebisTvis<br />

saintereso iqneba gavecnoT amerikis SeerTebuli<br />

Statebis, didi britaneTis, safrangeTis, belgiis,<br />

poloneTis da litvis momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis modelebs. zemoaRniSnuli qveynebi SevarCieT<br />

Semdegi kriteriumebis gaTvaliswinebiT:<br />

• amerikis SeerTebuli Statebi: qveyana<br />

romlis prezidentma jon kenedim 1962 wlis 15 marts<br />

kongresisadmi gagzavnil mimarTvaSi pirvelad<br />

Camoayaliba momxmarebelTa oTxi ZiriTadi ufleba<br />

da safuZveli Cauyara momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis institutis Camoyalibebas;<br />

• didi britaneTi. momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis inglisuri modeli warmoadgens<br />

decentralizebul sistemas da sainteresoa<br />

msoflio sakanonmdeblo sivrcisaTvis.<br />

• safrangeTi _ qveyana, sadac momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis instituciuri mowyoba<br />

dafuZ nebulia Zlier centralizebul administrirebaze.<br />

• belgia _ sadac momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis ZiriTad funqcias asrulebs ekonomikuri<br />

profilis samsaxurebi.<br />

• poloneTi da litva _ qveynebi, romlebic<br />

saqarTvelosTvis gansakuTrebulad sainteresoa,<br />

socialisturi banakis warmomadgenlobidan -<br />

poloneTi da sabWoTa kavSiris respublikiebidan<br />

litva – vfiqrobT, CvenTvis saintereso iqneba maTi<br />

magaliTi, Tu rogor gaxdnen evrogaerTianebis<br />

wevri qveynebi da gansakuTrebiT ki am qveynebSi<br />

mimdinare momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

transformaciis procesi.<br />

rogoc aRvniSneT, momxmarebelTa uflebebis<br />

39


# 108 biuleteni<br />

dacva pirdapir kavSirSia saxelmwifoSi bazris<br />

zedamxedvelobis sistemis muSaobasTan, amitom<br />

am or sferos _ bazris zedamxedvelobas da<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvas erToblivad<br />

ganvixilavT.<br />

amerikis SeerTebuli Statebi<br />

aSS-s ar gaaCnia erTiani yovlismomcveli<br />

kanonmdebloba, romelic gansazRvravs, ro gorc<br />

saqonlis da momsaxurebis xarisxs, ise momxmarebelTa<br />

da gamyidvelTa uflebebs. amdenad aSS-<br />

Si momxmarebelTa uflebebis dacvis principebi<br />

gvxvdeba saxelSekrulebo samarTalsa da<br />

kongresis mier miRebul sxvadasxva kanonebSi<br />

(moixsenieba rogorc `federalur kanonebi~ an<br />

`federalur sakanonmdeblo aqtebi~), federaluri<br />

kanonebis safuZvlebze federaluri saxelmwifo<br />

organoebis mier dadgenil wesebsa da normativebSi,<br />

federaluri saxelmwifo organoebis an sasamarTlos<br />

mier miRebul dadgenilebaSi (miReba xorcieldeba<br />

konkretul SemTxvevebSi).<br />

garda amisa momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

principebi gvxvdeba federaluri saxelisuflo<br />

organoebis gancxadebebSi, romlebic ganmartaven<br />

kanons. da bolos, calkeuli Statebis da qalaqebis<br />

municipalitetebi, maTi kompetenciis farglebSi,<br />

axorcieleben samarTaldamcav saqmianobas momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis kanonebis aRsrulebis<br />

sferoSi.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare, aSS-Si<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvas, kompetenciis<br />

farglebSi, emsaxureba Semdegi federaluri<br />

organoebi:<br />

• federaluri vaWrobis komisia;<br />

• samomxmareblo saqonlis usafrTxoebis<br />

komisia (damoukidebeli saxelmwifo maregulirebeli<br />

organo);<br />

• sakvebi produqtebis da medikamentebis<br />

xarisxis sanitaruli zedamxedvelobis sammar -<br />

Tvelo (Sedis janmrTelobis dacvis da socialuri<br />

uzrunvelyofis saministros SemadgenlobaSi);<br />

• kvebis produqtebis inspeqtirebis da usafrTxoebis<br />

samsaxuri (Sedis soflis meurnebis<br />

saministroSi);<br />

• sasaqonlo niSnebis da patentebis ofisi (Sedis<br />

vaWrobis saministros SemadgenlobaSi;<br />

• avtosagzao moZraobis usafrTxoebis erovnuli<br />

sammarTvelo (Sedis transportis saministros<br />

SemadgenlobaSi);<br />

• kavSirgabmulobis saSualebaTa federaluri<br />

komisia (damoukidebeli maregulirebeli saxelmwifo<br />

organo);<br />

• fasiani qaRaldebis da birJebis komisia<br />

(damoukidebeli maregulirebeli saxelmwifo<br />

organo).<br />

aSS-Si arsebobs kidev ramdenime saxelmwifo<br />

organo, romelic aregulirebs sabanko sferos,<br />

karZod:<br />

1. fuladi operaciebis makontrolebeli<br />

samsaxuri (Sedis finansTa saministros<br />

SemadgenlobaSi);<br />

2. Semnaxveli dawesebulebebis sazedamxedvelo<br />

kancelaria;<br />

3. federaluri sarezervo sistema;<br />

4. depozitebis dazRvevis federaluri<br />

korporacia.<br />

didi britaneTi<br />

momxmarebelTa sferos ZiriTadi<br />

sakanonmdeblo aqtebia<br />

1. 1987 wlis kanoni `momxmarebelTa<br />

usafrTxoebis Sesaxeb~;<br />

2. 1990 wlis kanoni `sursaTis usafrTxoebis<br />

Sesaxeb~;<br />

3. 1994 wlis gankarguleba produqtebis<br />

saerTo usafrTxoebis Sesaxeb;<br />

4. 1998 wlis kanoni `konkurenciis Sesaxeb.~<br />

did britaneTSi moqmedebs bazris<br />

zedamxedvelobis decentralizebuli sistema<br />

(ix. sqema 1). centralur mTavrobas da adgilobriv<br />

xelisuflebas Soris dadebulia SeTanxmeba<br />

(Enforcement Concordar) produqciis usafrTxoebis<br />

da momxmarebelTa uflebebis dacvis kanonebis<br />

cxovrebaSi gatarebis Sesaxeb.<br />

did britaneTSi produqciis (m.S. sursaTis)<br />

usafrTxoebis da momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

sferoSi sakanonmdeblo aqtebis umravlesobis<br />

dacvis kontrolze pasuxismgebelia adgilobriv<br />

xelisuflebasTan arsebuli Trading Standards-is<br />

departamentebi (Trading Standards Departments), romel-<br />

Tac zedamxedvelobis sakiTxebSi uflebamisileba<br />

zemoxsenebuli SeTanxmebis safuZvelze vaWrobis<br />

da mrewvelobis samTavrobo departamentma (DDTI)<br />

mianiWa. Trading Standards-is departamentebi maRalkvalificiuri<br />

specialistebiT dakompleqtebuli<br />

damoukidebeli organizaciebia, romelTac adgilobrivi<br />

xelisufleba qiraobs zedamxedvelobis<br />

gansaxorcieleblad da, Sesabamisad, angariSvaldebulic<br />

maT winaSe arian.<br />

momxmarebelTa ekonomiuri interesebis<br />

(samom xmareblo krediti, macdunebeli reklama,<br />

uZravi qonebiT vaWroba da a.S.) dacvis da jansaRi<br />

konkurenciis sferoSi zedamxedvelobis organos<br />

keTilsindisieri vaWrobis sammarTvelo (Office of Fair<br />

Trading - OFT) warmoadgens. yvela dargSi jandacvasa<br />

da Sromis usafrTxoebis Sesaxeb kanonis dacvaze<br />

zedamxedveloba adgilobriv xelisuflebasTan<br />

arsebul garemos departamentebs ekisrebaT.<br />

adgilobrivi xelisufleba zedamxedvelobis<br />

am sferoSi angariSvaldebulia jandacvis da<br />

usafrTxoebis sakiTxebSi samTavrobo saagentos<br />

(Health & Safety Executive - HSE) winaSe. sasursaTo<br />

40


# 108<br />

biuleteni<br />

bazris zedamxedvelobis sistema did britaneTSi<br />

sqema 1<br />

gaerTianebuli samefos<br />

centraluri mTavroba<br />

keTilsindisieri<br />

vaWrobis sammarTvelo<br />

(Office of Fair Trading – OFT)<br />

vaWrobis da mrewvelobis<br />

departamenti<br />

(Department of Trade & industry<br />

– DTT)<br />

saagento jandacvis da<br />

usafrTxoebis sakiTxebSi<br />

(Health & Safety Executive – HSE)<br />

adgilobrivi<br />

xelisufleba (201)<br />

1. biznesisa da vaWrobis sferoSi<br />

produqciis usafrTxoebaze<br />

zedamxedveloba<br />

2 momxmarebelTa saCivrebis marTva<br />

Trading Standards-is<br />

departamentebi<br />

adgilobribi xelisuflebis<br />

departamentebi<br />

garemos sakiTxebSi<br />

bazris zedamxedvelobis sistema safrangeTSi<br />

sqema 2<br />

ekonomikur saqmeTa<br />

saministro<br />

jandacvis<br />

saministro<br />

soflis meurneobis<br />

saministro<br />

socialur sakiTxTa,<br />

Sromis da solidarobis<br />

saministro<br />

generaluri direqcia<br />

konkurenciis, momxmarebelTa da<br />

TaRliTobis praqtikis aRkveTis<br />

sakiTxebSi (DGCCRF)<br />

veterinaruli<br />

samsaxuris direqcia<br />

Sromis inspeqcia<br />

DGCCRF-is 22<br />

regionaluri direqcia<br />

sabaJos generaluri<br />

direqcia<br />

DGCCRF-is 101<br />

departamentis direqcia<br />

produqciis usafrTxoebis kontrolis sakiTxebiT<br />

agreTve dakavebulia garemos departamentebi.<br />

safrangeTi<br />

1993 wels miRebul iqna kanonebis krebuli<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb (Code de la<br />

Consommation, 1993).<br />

safrangeTSi bazarze produqciis usafrTxoebis<br />

da momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

uzrun velyofis Zlieri centralizirebuli<br />

administracia arsebobs (ix. sqema 2), romelsac,<br />

41


# 108 biuleteni<br />

bazris zedamxedvelobis sistema belgiaSi<br />

sqema 3<br />

janmrTelobis dacvis<br />

saministro<br />

kvebis produqtebis usafrTxoebaze, toqsikur<br />

da qimiur produqciaze zedamxedveloba<br />

finansTa saministro<br />

sabaJo inspeqcia<br />

dasaqmebis da Sromis<br />

saministro<br />

Sromis usafrTxoebis<br />

departamenti<br />

safosto momsaxurebis<br />

da telekomunikaciis<br />

instituti (BIPT)<br />

ekonomikur saqmeTa saministrosTan erTad,<br />

axorcielebs zedamxedvelobas importirebuli<br />

produqciis usafrTxoebaze<br />

ekonomikur saqmeTa saministrosTan erTad,<br />

axorcielebs zedamxedvelobas muSaobaSi<br />

gamoyenebul mowyobilobebsa da dacvis<br />

individualur saSualebebze produqciis<br />

usafrTxoebaze<br />

satelekomunikacio aparaturis bazris<br />

zedamxedvelobis organoa<br />

ekonomikur saqmeTa saministro<br />

federaluri samsaxuri ekonomikis mcire da<br />

saSualo warmoebis, individualuri mewarmeebis<br />

da energetikis sakiTxebSi<br />

generaluri direqcia<br />

xarisxis da<br />

usafrTxoebis sakiTxebSi<br />

_ arasasursaTo saqonlis da<br />

momsaxurebis bazris<br />

zedamxedveloba<br />

_ samomxmareblo bazarze<br />

sarealizacio produqciis<br />

da momsaxurebis<br />

usafrTxoebaze<br />

zedamxedvelobis<br />

koordinatori<br />

generaluri direqcia<br />

kanonmdeblobis<br />

dacvis da<br />

Suamavlobis<br />

sakiTxebSi<br />

_ momxmarebelTa ekonomiuri<br />

interesebis<br />

(fasebi, kreditebi,<br />

xelSekrulebebi)<br />

dacvis organo<br />

generaluri direqcia<br />

bazris regulirebis da<br />

kontrolis sakiTxebSi<br />

_ konkurenciisa da fasebis<br />

sferoSi normatiuli<br />

dokumentebis momzadeba<br />

da momxmarebelTa<br />

politikis Sefaseba<br />

_ inteleqtualuri<br />

sakuTrebis sferoSi<br />

momxmareblis<br />

uflebebis dacva<br />

generaluri<br />

direqcia energetikis<br />

sakiTxebSi<br />

_ gazis da eleqtroxelsawyoebis<br />

bazris<br />

zedamxedveloba<br />

Tavis mxriv, zedamxedvelobs ekonomikis, finansTa<br />

da mrewvelobis saministro (MINEFI). produqciis<br />

xarisxis da momsaxurebis usafrTxoebis, agre-<br />

Tve bazarze jansaRi konkurenciis wesebis da cvis<br />

zedamxedvelobis aRmasrulebeli organo saministroSi<br />

aris generaluri direqcia konkurenciis,<br />

momxmarebelTa da TaRliTobis praqtikis aRkveTis<br />

sakiTxebSi (Director Generale de la Concurence, de la<br />

Consommation et de la Repression des Fraudes _ DGCCRF).<br />

DGCCRF-is daqvemdebarebaSia 22 regionaluri da<br />

101 departamentis direqcia. DGCCRF-s hyavs 4000-mde<br />

TanamSromeli, romelTac ufleba aqvT SeaCeron<br />

saxifaTo produqciis gayidva da moaxdinon misi<br />

konfiskacia. sasamarTlo formalurad adasturebs<br />

DGCCRF–is gadawyvetilebas saxifaTo produqciis<br />

Sesaxeb, xolo mwarmoebeli an momwodebeli<br />

uflebamosilia gaasaCivros misi gadawyvetileba.<br />

DGCCRF zedamxedvelobas axorcielebs warmoebis,<br />

Senaxvis da distribuciis yvela stadiaze. igi<br />

mTeli samomxmareblo (sasursaTo da arasasursaTo)<br />

produqciis da momsaxurebis zedamxedvelobis<br />

erTaderTi organoa safrangeTSi.<br />

DGCCRF mWidrod TanaSromlobs jandacvis<br />

saministrosTan (axorcielebs medikamentebze zedamxedvelobas<br />

da Tavisi momsaxurebis meSveobiT<br />

damatebiT eweva sasursaTo produqciis<br />

monitorings), soflis meurneobis saministrosTan<br />

(axorcielebs cxoveluri warmoSobis produqciaze<br />

veterinarul kontrols), socialur saqmeTa,<br />

Sromis da solidarobis saministrosTan (muSaobaSi<br />

42


# 108<br />

biuleteni<br />

gamoyenebuli mowyobilobebze zedamxedveloba) da<br />

sabaJos generalur direqtorTan (importirebuli<br />

produqciis usafrTxoebis da xarisxis<br />

monitoringi).<br />

belgia<br />

1994 wels miiRes kanoni momxmarebelTa<br />

usafrTxoebis Sesaxeb.<br />

belgiaSi produqciis usafrTxoebas da<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvaze kontroli federalur<br />

doneze centralizebulad xorcieldeba,<br />

ZiriTadad, ori saministros - ekonomikur<br />

saqmianobaTa da jandacvis saministroebis mier.<br />

damatebiT zedamxedvelobas axorcielebs:<br />

importirebul produqciaze - sabaJo samsaxuri,<br />

satelekomunikacio aparaturaze - belgiis safosto<br />

momsaxurebis telekomunikaciis instituti (BIPT),<br />

saqmianobaSi gamoyenebuli dacvis individualur<br />

saSualebebze da manqanebze - dasaqmebis da Sromis<br />

saministro (ix. sqema 3).<br />

zemoxsenebuli organoebi uflebamosili arian<br />

ganaxorcielon profilaqtikuri da sadamsjelo<br />

RonisZiebebi bazarze saxifaTo produqciis da<br />

momsaxurebis momwodeblis mimarT. bazridan<br />

saxifaTo produqtebis amoReba ganxorcielebuli<br />

kontrolis an RAPEX sistemis (evrokavSiris wevri<br />

qveynebis mier daarsebuli mavne produqciaze<br />

informaciis swrafi gacvlis saerTaSoriso sistema)<br />

informaciis safuZvelze xdeba.<br />

produqciis usafrTxoebis da momxmarebelTa<br />

dacvis Sesaxeb evropuli direqtivebis praq tikaSi<br />

efeqturi realizaciis mizniT bolo wlebSi<br />

ekonomikur saqmeTa saministroSi restruqturizacia<br />

ganxorcielda. kerZod, saministroSi<br />

Seiqmna departamenti _ federaluri samsaxuris<br />

ekonomikis, mcire da saSualo sawarmoebis,<br />

individualuri mewarmeebis da energetikis<br />

sakiTxebSi (SPE Economie, PME, Classes moyennes at<br />

Enerrgie). aRniSnuli departamenti sxva funqciebTan<br />

erTad momxmarebelTa dacvis organos funqciebsac<br />

iTavsebs. departamentis SemadgenlobaSi Semavali 7<br />

generaluri direqciidan 4 uSualod momxmarebelTa<br />

uflebebis dacviT aris dakavebuli. maT Soris,<br />

xarisxis da usafrTxoebis sakiTxebSi generaluri<br />

direqcia warmoadgens arasasursaTo saqonlis da<br />

momsaxurebis bazris zedamxedvelobis organos<br />

da bazarze ganTavsebuli mTeli produqciis<br />

usafrTxoebaze zedamxedvelobis koordinatoria.<br />

poloneTi<br />

sainteresod ganviTarda bazris zedamxedvelobis<br />

sistema poloneTSi. vinaidan bazris<br />

zedamxedvelobis mizani maRali usafrTxoebis<br />

uzrunvelyofa da misi ekonomiuri interesebis<br />

dacvaa, 1995 wels evrokavSirma ES-is kandidat qveyana<br />

_ poloneTs daakisra Semdegi valdebulebebi:<br />

1. poloneTis erovnul kanonmdeblobaSi<br />

evrokavSiris kanonebis danergva Semdeg sferoebSi:<br />

saqonlis, gansakuTrebiT kosmetikuri<br />

saSua lebebis, saTamaSoebis da safeiqro nawarmis<br />

usafrTxoeba;<br />

momxmareblis ekonomiuri usafrTxoebis<br />

uzrun velyofa, gansakuTrebiT iseT sferoebSi,<br />

rogoricaa cru reklama, fasebis miTiTebis wesi,<br />

samomxmareblo kreditebi, xelSekrulebaTa<br />

arakeTilsindisieri pirobebi, distanciuri<br />

vaWroba, turistuli momsaxureba, uZrav qonebaze<br />

droebiTi sargeblobis uflebebi;<br />

2. momxmareblis uflebebis dacvis<br />

instituciuri struqturis Seqmna (samomxmareblo<br />

organizaciebis monawileobis gaTvaliswinebiT),<br />

raTa ganxorcieldes:<br />

_ bazris monitoringi saqonlis usafrTxoebis<br />

moTxovnebTan Sesabamisobis gaTvaliswinebiT;<br />

_ Seusabamobis aRmoCenis SemTxvevaSi saWiro<br />

zomebis gasatareblad.<br />

momxmareblis uflebebis dacvis instituciuri<br />

struqturis Sesaqmnelad poloneTis saxelmwifos<br />

pirveli nabiji iyo 1990 wlidan moqmedi<br />

antimonopoliuri biuros (romlis SemadgenlobaSi<br />

momxmareblis dacvis departamenti Sedioda) 1996<br />

wels konkurenciis da momxmareblis dacvis biurod<br />

UOKiK gardaqmna, da masze savaWro inspeqciis (adre<br />

savaWro uwyebis nawili) daqvemdebareba.<br />

1998-2000 wlebSi poloneTis evrokavSirSi<br />

gawevrianebisaTvis erovnulma programam<br />

momxmarebelTa dacvis sferoSi aucilebeli<br />

sakanonmdeblo, instituciuri da sxva cvlilebebi<br />

gaatara. sakanonmdeblo cvlilebebis Sesabamisad<br />

unda SemuSavebuliyo Svidi axali kanonproeqti<br />

da Svid kanonSi Sesuliyo Sesabamisi cvlilebebi,<br />

kerZod:<br />

• momxmarebelTa sasamarTloebis instituciuri<br />

sistemis SemuSaveba;<br />

• samomxmareblo davebis gadawyvetisTvis<br />

sasamarTlo sistemaSi yvelaze dabali donis<br />

sasamarTlos Semotana;<br />

• konkurenciis da momsaxurebis davebis<br />

biuros (UOKiK) kompetenciis da potencialis<br />

amaRleba Sesabamisi sakanondeblo cvlilebebiT da<br />

misTvis sabiujeto dafinansebis gazrdiT;<br />

• momxmarebelTa uflebebis dacvis damoukidebeli<br />

organizaciebis ganviTarebaze<br />

zrun va da mxardaWera, saxelmwifo organoebTan<br />

TanamSromlobis daregulirebis gziT.<br />

damatebiTi moTxovnebidan aRsaSnavia mavne<br />

produqciaze swrafi reagirebis sistemis Camoyalibeba<br />

da misi evrokavSiris sistemasTan gaer-<br />

Tianeba (RAPEX Rapid Exchange of Information System)<br />

da samomxmareblo ubeduri SemTxvevebis reestris<br />

SemoReba.<br />

mogvianebiT poloneTSi miRebul iqna<br />

momxma reblis dacvis sistemis sakanonmdeblo<br />

safuZveli, gaizarda UOKiK-isa da savaWro<br />

inspeqciis kompetencia, gaumjobesda momxmareblis<br />

moTxovnebis sasamarTlo sistema. kerZod, am mizniT<br />

43


# 108 biuleteni<br />

bazris zedamxedvelobis sistema poloneTSi<br />

sqema 4<br />

ministrTa sabWos<br />

Tavmjdomare<br />

konkurenciis da<br />

momxmareblis dacvis<br />

sabWo<br />

konkurenciis da momxmareblis<br />

dacvis biuri (UOKiK)<br />

UOKiK-is prezidenti<br />

UOKiK-is<br />

filialebi<br />

voevoda<br />

zedamxedvelobis specialuri<br />

organoebi<br />

savaWro inspeqcia (IH)<br />

__________________________________________________<br />

IH-is mTavari inspeqtori<br />

savaevodos savaWro<br />

inspeqcia<br />

Sromis saxelmwifo<br />

inspeqcia<br />

samTo saxelmwifo<br />

biuro<br />

IH-is filialebi<br />

telekomunikaciis<br />

regulaciis da fostis<br />

biuro<br />

mTavari samSeneblo<br />

zedamxedveloba<br />

sakanonmdeblo aqtebSi Setanil iqna cvlilebebi<br />

(1993 wels miRebul `arakeTilsindisier<br />

konkurenciasTan brZolis Sesaxeb~ kanonSi), 1998<br />

wels Seiqmna antimonopoliuri sasamarTlo<br />

(Semdgom Seecvala saxelwodeba da amJamad<br />

aris konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis<br />

sasamarTlo), romelic UOKiK-is prezidentis<br />

gadawyvetilebebis saapelacio instanciaa;<br />

savaWro inspeqciasTan Seiqmna samomxmareblo<br />

samediatoro sasamarTloebi, TviTmmarTvelobis<br />

adgilobriv organoebTan Seiqmna momxmareblis<br />

saolqo damcvelis instituti (misi amocanebia:<br />

ufaso konsultaciebi da momxmareblis dasacavad<br />

institutis saxeliT sasamarTloSi sarCelis Setana,<br />

UOKiK-is adgilobriv filialebTan da savaWro<br />

inspeqciasTan TanamSromloba); daregulirda<br />

saxelmwifo organoebis samomxmareblo organoebTan<br />

TanamSromlobis principebi (UOKiK-s ufleba<br />

aqvs samomxmareblo organizaciebs misces fasiani<br />

davalebebi, magaliTad nawarmis SedarebiTi<br />

testireba, momxmareblisTvis konsultaciebis<br />

gaweva da sxva).<br />

momxmareblis dacvis struqtura poloneTSi<br />

sami subieqtisgan Sedgeba:<br />

_ saxelmwifo organoebi _ UOKiK-i da savaWro<br />

inspeqcia;<br />

_ TviTmmarTvelobis organoebi _<br />

momxmarebelTa saolqo damcveli;<br />

_ arasamTavrobo organizaciebi – momxmarebelTa<br />

federacia, poloneTis momxmarebelTa sazogadoeba,<br />

momxmarebelTa jandacvis sazogadoeba da sxva.<br />

2000 wels miRebul iqna axali kanonebi, maT Soris<br />

kanoni `produqciis saerTo usafrTxoebis Sesaxeb~,<br />

kanoni `defeqturi produqciiT miyenebul zianze<br />

pasuxismgeblobis Sesaxeb.~ imave wels `produqciis<br />

saerTo usafrTxoebis Sesaxeb~ kanonis safuZvelze<br />

SemuSavda mavne produqciis Sesaxeb informaciis<br />

erovnuli sistema, romelic ori sainformacio<br />

qselisgan Sedgeba: sainformacio qseli mavne kvebis<br />

produqtebis Sesaxeb (Sedis sanitaruli inspeqciis<br />

organizaciul struqturaSi) da sainformacio<br />

qseli arasakvebi mavne produqciis Sesaxeb (Sedis<br />

savaWro inspeqciis struqturaSi). sistemis<br />

administratori UOKiK-is vice-prezidentia. laboratoriebidan,<br />

momxmareblebidan, mwarmoeblebidan<br />

an RAPEX-is sistemidan miRebuli informacia udevs<br />

safuZvlad UOKiK-is prezidentis mier miRebul<br />

zomebs, romlebic, Tavis mxriv, gaTvaliswinebulia<br />

44


# 108<br />

biuleteni<br />

`produqciis saerTo usafrTxoebis Sesaxeb”<br />

kanonSi.<br />

`konkurenciis da momxmareblis dacvis<br />

Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad UOKiK-i erTaderTi<br />

saxelmwifo organoa, romelic pasuxismgebelia am<br />

kanonis realizaciaze, xolo `produqciis saerTo<br />

usafrTxoebis da Sesabamisobis Sefasebis sistemis<br />

Sesaxeb~ kanonis Sesabamisad UOKiK-i samomxmareblo<br />

saqonlis da momsaxurebis bazris zedamxedvelobis<br />

organoa, ZiriTad moTxovnebTan da usafrTxoebis<br />

moTxovnebTan Sesabamisobis TvalsazrisiT.<br />

UOKiK-i Tavis davalebebs savaWro inspeqciis da<br />

sxva zedamxedvelobis specializirebuli organos<br />

daxmarebiT axorcielebs (ix. sqema 4).<br />

UOKiK-i momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

saerTaSoriso qselis (International Consumer Protection<br />

and Enforcement Network - ICPEN) da konkurenciis<br />

saerTaSoriso qselis (International Consumer Network -<br />

ICN) wevria.<br />

miRebuli samarTlebrivi aqtebis<br />

TvalsazrisiT, momxmareblis dacvis polonuri<br />

sistema Seesabameba evrokavSiris moTxovnebs.<br />

amJamad poloneTSi mimdinareobs danergili<br />

samarTlebrivi da instituciuri cvlilebebis<br />

intensiuri da masiuri popularizacia<br />

momxmarebelsa da bazris yvela monawiles Soris,<br />

aseve laboratoriuli infrastruqturis gamyareba<br />

da bazris zedamxedvelobis srulyofa.<br />

SeniSvnebi meoTxe sqemasTan dakavSirebiT<br />

1. konkurenciis da momxmareblis<br />

uflebebis dacvis biuro (UOKiK) saxelmwifo<br />

administraciis centralur organoa konkurenciis<br />

da momxmarebelTa dacvis sferoSi, aseve bazarze<br />

zedamxedvelobis organocaa. UOKiK-i eqvemdebareba<br />

ministrTa sabWos Tavmjdomares. ministrTa sabWos<br />

Tavmjdomare konkursis gziT arCeul kandidatebs<br />

Soros amtkicebs UOKiK-is prezidents 5 wlis<br />

vadiT. UOKiK-is prezidenti damoukidebelia<br />

gadawyvetilebebis miRebis procesSi, xolo mis<br />

gadawyvetilebebze saapelacio saCivars ganixilavs<br />

konkurenciis da momxmarebelTa dacvis sasamarTlo.<br />

UOKiK-is amocanebia:<br />

• bazris struqturis kontroli da<br />

gadawyvetilebebis miReba konkurenciis SezRudvis,<br />

biznesis koncentraciis, bazarze dominirebuli<br />

poziciis gamoyenebis SemTxvevaSi;<br />

• samomxmareblo politikis da konkurenciis<br />

ganviTarebis sferoSi samTavrobo proeqtebis<br />

momzadeba;<br />

• konkurenciis da momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis sferoSi sakanonmdeblo aqtebis Sefaseba;<br />

• bazarze samomxmareblo produqciis saerTo<br />

usafrTxoebaze zedamxedveloba, m.S. mewarmeebis<br />

da maTi gaerTianebebis mimarT pirdapiri kavSiris<br />

gziT, gadawyvetilebebis miReba kontrolis<br />

gatarebis, jarimis dadebis, bazridan produqciis<br />

amoRebis Sesaxeb;<br />

• momxmarebelTa interesebis damcavi<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis da<br />

organizaciebis mxardaWera;<br />

• momxmarebelTa<br />

uflebebis<br />

popularizaciisaTvis gamocemaTa da publikaciebis<br />

gavrceleba;<br />

• konkurenciis da momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvaze momuSave ucxour da saerTaSoriso<br />

organizaciebTan TanamSromloba;<br />

• poloneTis saerTaSoriso valdebulebebis<br />

realizacia informaciis gacvlis, konkurenciis<br />

da momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi<br />

(magaliTad, UOKiK-i valdebulia evrokomias<br />

Seatyobinos brunvidan produqciis amoRebis<br />

TiToeuli SemTxveva).<br />

2. vaWrobis inspeqcia _ bazris zedamxedvelobis<br />

erT-erTi specializirebuli organoa. is<br />

eqvemdebareba UOKiK-is prezidents. mTavar<br />

inspeqtors niSnavs da xsnis UOKiK-is prezidenti.<br />

savoevodos vaWrobis inspeqcia gaerTianebuli<br />

savoevodos administraciis nawilia. savoevodos<br />

inspeqtors niSnavs voevoda, mTavar inspeqtorTan<br />

SeTanxmebiT.<br />

vaWrobis inspeqciis amocanebia:<br />

_ samediatoro samomxmareblo sasamarTlos<br />

organizeba da saqmianobis marTva;<br />

_ momxmareblebisTvis konsultaciebis gaweva.<br />

3. zedamxedvelobis specializirebuli<br />

organoebi axorcieleben bazris kontrols<br />

samarTlebrivi aqtebiT gansazRvruli<br />

wesis mixedviT da mis farglebSi. Tavisi<br />

saqmianobis Sesaxeb produqciis usafrTxoebasa<br />

da momsaxurebaze zedamxedvelobis sferoSi<br />

angariSs UOKiK-s abareben. (samTo biuro -<br />

samTo sawarmoebSi gamoyenebul produqciaze<br />

zedamxedveloba; Sromis inspeqcia - damqiraveblis<br />

mier samuSao adgilis individualuri dacvis<br />

saSualebiT aRWurvaze kontrolis uzrunvelyofa;<br />

telekomunikaciis regulaciis da fostis biuro<br />

- bazarze satelekomunikacio mowyobilobebze<br />

zedamxedveloba; samSeneblo zedamxedveloba<br />

- samSeneblo masalebsa da momsaxurebaze<br />

zedamxedveloba).<br />

4. konkurenciis da momxmarebelTa dacvis sabWo<br />

_ UOKiK-is prezidentis sakonsultacio organoa,<br />

romelic warmoadgens dialogis platformas<br />

mewarmeebs, arasamTavrobo organizaciebs, avtoritetul<br />

mecnierebsa da organizaciebs Soris. sabWos<br />

mTavari amocanaa UOKiK-is prezidentisTvis<br />

konkretuli proeqtebis Taobaze rekomendaciebis<br />

Semu Saveba da sxvadasxva seqtorebis da sferoebisTvis<br />

sabazro praqtikis kodeqsis SemuSaveba.<br />

SeniSvna: poloneTSi bazris zedamxedvelobis<br />

sferoSi saqmianobis safuZveli gamomdinareobs<br />

`produqciis saerTo usafrTxoebis Sesaxeb~<br />

kanonidan (kanoni adgens zedamxedvelobis sistemas<br />

samomxmareblo saqonelsa da momsaxurebis<br />

usafrTxoebaze) da axali midgomis direqtivebidan.<br />

es ar exeba kvebis produqtebs. kontroli kvebis<br />

produqtebis warmoebaze, gadamuSavebaze, Senaxvasa<br />

45


# 108 biuleteni<br />

da vaWrobaze regulirdeba kanoniT `kvebis produqtebis<br />

savaWro xarisxis Sesaxeb~ da kanoniT `kvebis<br />

produqtebis Rirebulebasa da kvebis Sesaxeb.~<br />

am kanonebiT kvebis produqtebze kontrols axorcielebs<br />

jandacvis saministroSi Semavali sanitaruli<br />

inspeqcia da soflis meurneobis saministroSi<br />

Semavali veterinaruli inspeqcia da sakve bi<br />

produqtebis savaWro xarisxis inspeqcia (ix. sqema 5).<br />

bazris zedamxedvelobis erovnuli<br />

sistema litvaSi<br />

momxmarebelTa uflebebi litvaSi daculia<br />

Semdegi kanonebiT:<br />

`momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb~<br />

(miRebulia 2007 wels);<br />

`sakvebis usafrTxoebis Sesaxeb~ (2001 w.);<br />

`samoqalaqo kodeqsi~ (2001 w.).<br />

saxelmwifo aqtebi:<br />

_ `produqciis nimuSis aReba da gadasaxadi~<br />

(2001 w.)<br />

_ produqciis eqspertiza usafrTxoebaze da<br />

Rirebuleba (2001 w.)<br />

_ saqonlis Senaxvis (ganTavsebis) adgilis<br />

kontrolis saxelmwifo saagento) erTad<br />

axorcielebs momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

Sesaxeb kanonis Sesrulebaze zedamxedvelobas<br />

da koordinirebas uwevs bazarze produqciis da<br />

momsaxurebis usafrTxoebis kontrols (ix. sqema 7).<br />

1. saxelmwifo sursaTis da veterinariis<br />

samsaxuri<br />

litvis saxelmwifo sursaTis da veterinariis<br />

samsaxuri Seiqmna samomxmareblo bazarze<br />

usafrTxoebaze pasuxismgebel saxelmwifo<br />

veterinaruli samsaxuris, saxelmwifo higienis<br />

inspeqciis da saxelmwifo xarisxis inspeqciis<br />

bazaze. samsaxurs xelmZRvanelobs saxelmwifos<br />

mTavari veterinaruli eqimi (saxelmwifo sursaTis<br />

da veterinariis samsaxuris direqtori), romelic<br />

angariSvaldebulia premierministrTan. mTavar<br />

veterinarul eqims (direqtors) hyavs 4 moadgile da<br />

mis daqvemdebarebaSia centraluri dawesebuleba,<br />

10 saolqo (romlis SemadgenlobaSia 12 sabaJo<br />

veterinaruli punqti), 5 saqalaqo da 34 raionuli<br />

samsaxuri. aseve mis daqvemdebarebaSia nacionaluri<br />

veterinaruli laboratoria (ix. sqema 8).<br />

sakvebi produqciis zedamxedvelobis sistema poloneTSi<br />

sqema 5<br />

janmrTelobis<br />

saministro<br />

soflis meurneobis<br />

saministro<br />

sanitaruli<br />

inspeqcia<br />

veterinaruli<br />

inspeqcia<br />

sakvebi produqtebis<br />

xarisxis inspeqcia<br />

gansazRvra (2002 w.);<br />

_ sacalo vaWrobis wesi (2001 w.)<br />

_ saqonlis gamocvlis da dabrunebis wesi (2001 w.);<br />

_ saqonlis SefuTvis da faswarmoqmnis wesi<br />

(2001 w.)<br />

postsabWoTa respublikebidan evrogaerTianebis<br />

wevrobisken mimaval gzaze litvam mZime gza<br />

gaiara. reorganizaciamde samomxmareblo bazris<br />

zedamxedvelobis sistema mocemulia me-6 sqemaze.<br />

2000 wels ganxorcielebuli reorganizaciis<br />

Sedegad litvaSi momxmareblis uflebebis dacvis<br />

mTavari struqturaa iusticiis saministros<br />

daqvemdebarebaSi Semavali momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis erovnuli sabWo, romelic<br />

aRmasrulebeli xelisuflebis sxva organoebTan<br />

(saxelmwifo sursaTis da veterinariis samsaxuri,<br />

arasasursaTo produqciis saxelmwifo inspeqcia<br />

Sromis saxelmwifo inspeqcia da medikamentebze<br />

saxelmwifo sursaTis da veterinariis<br />

samsaxuri axorcielebs yvela saxis kvebis<br />

produqtebis kontrols maTi warmoebis da<br />

realizaciis yvela etapze, agreTve bazris<br />

sanitarul kontrols.<br />

sursaTis inspeqtoriati warmoadgens<br />

aracxoveluri warmoSobis sursaTis produqtebis<br />

sazogadoebrivi kvebis momsaxurebis da bazris<br />

zedamxedvelobis organos.<br />

saxelmwifo sursaTis da veterinariis<br />

samsaxuri Rebulobs kanonqvemdebare normatiul<br />

aqtebs sursaTis kontrolsa da veterinariis<br />

Sesaxeb. is warmoadgens erTaderT organos romelic<br />

pasuxismgebelia cxovelTa janmrTelobaze da<br />

sursaTis (nedleuli, sursaTi, cxovelTa sakvebi,<br />

HACCP sitemebis da sxva) kontrolze.<br />

garda amisa:<br />

• soflis meurneobis saministro adgens<br />

46


# 108<br />

biuleteni<br />

sqema 6<br />

reorganizaciamde samomxmareblo bazris zedamxedvelobis sistema litvaSi<br />

premier ministri<br />

saxelmwifo<br />

veterinaruli samsaxuri<br />

konkurenciis da<br />

momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis sax. samsaxuri<br />

xarisxis saxelmwifo<br />

samsaxuri<br />

jandacvis saministro<br />

saxelmwifo sanitaruli<br />

inspeqcia<br />

bazris zedamxedvelobis sistema litvaSi<br />

sqema 7<br />

premier ministri<br />

saxelmwifo sasursaTo da<br />

veterinaruli samsaxuri<br />

axorcielebs:<br />

_ kvebis produqtebis kontrols<br />

warmoebis da realisaciis yvela<br />

etapze;<br />

_ bazris sanitarul kontrols<br />

_ sazogadoebrivi kvebis<br />

momsaxurebis zedamxedvelobas<br />

socialuri dacvis da<br />

Sromis saministro<br />

axorcielebs:<br />

_ individualuri dacvis<br />

saSualebebis zedamxedvelobas;<br />

_ muSaobaSi gamoyenebuli<br />

manqanebis, liftebis da<br />

feTqebadi nivTierebebis bazris<br />

zedamxedvelobas<br />

iusticiis saministro<br />

momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis<br />

erovnuli sabWo<br />

- axorcielebs zedamxed-bas<br />

`momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis Sesaxeb~ kanonis<br />

Sesrulebaze;<br />

_ koordinirebas uwevs<br />

bazarze produqciisa da<br />

momsaxurebis usafrTxoebis<br />

kontrols<br />

ekonomikis saministro<br />

arasasursaTo produqtebis<br />

saxelmwifo inspeqcia<br />

axorcielebs:<br />

_ arasasursaTo produqtebis bazris<br />

zedamxedvelobas;<br />

_ momsaxurebis sferoSi bazris<br />

zedamxedvelobas usafrTxoebis<br />

TvalsazrisiT;<br />

_ awarmoebs saSiSi qimikatebis<br />

reestrs.<br />

jamrTelobis dacvis saminist.<br />

medikamentze kontrolis<br />

saxelmwifo saagento<br />

axorcielebs farmacevtul<br />

produqciaze kontrols yvela<br />

etapze (bazarze gamotanamde da<br />

bazarze)<br />

moTxovnebs xarisxis Sefasebasa da produqciis<br />

Semadgenlobaze, nedleulze, sakveb mcenareebze,<br />

ekologiur produqciaze.<br />

• janmrTelobis saministro Rebulobs kanonqvemdebare<br />

normatiul aqtebs damabin Zureblebze,<br />

sakveb danamatebze, genurad modificirebul<br />

produqciaze, SesafuT masalaze;<br />

• ekonomikis saministro adgens sursaTis<br />

markirebis wesebs.<br />

samsaxuris mizania:<br />

• uzrunvelyos veterinaruli da higienu<br />

ri kontroli warmoebis yvela etapze (sakvebad<br />

gankuTvnili nedleulidan _ sursaTis miwodeba<br />

momxmareblamde);<br />

• daicvas momxmarebelTa interesebi;<br />

• uzrunvelyos Sida bazris da saeqsporto<br />

sursaTis uvnebloba, markireba da sxva savaldebulo<br />

moTxovnebTan Sesabamisoba;<br />

• daicvas da aRmofxvras gadamdebi avadmyofoba<br />

cxovelebSi da gaataros prevenciuli zomebi,<br />

raTa xeli SeuSalos saxelmwifoSi maT gavrcelebas.<br />

2. arasasursaTo produqciis saxelmwifo<br />

inspeqtoriati<br />

litvaSi arasakvebi produqciis bazris zedamxedvelobis<br />

organoa ekonomikis saministros<br />

47


# 108 biuleteni<br />

sakvebi produqciis zedamxedvelobis sistema litvaSi<br />

sqema 8<br />

saqarTveloSi, iseve rogorc yofili sabWoTa<br />

kavSiris qveynebSi, momxmarebeli tradiciulad<br />

uuflebo iyo. ar arsebobda arc momxmarebelTa<br />

dacvis sakanonmdeblo safuZveli da arc Sesabamisi<br />

instituciuri baza. qveyanaSi gabatonebuli iyo<br />

warmoebis diqtati da momxmareblis uflebebis<br />

ugulvebelyofa.<br />

saqarTveloSi momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvas safuZveli daudo 1995 wlis 29 agvistos<br />

miRebulma konstituciam, romlis 30-e muxlis<br />

Tanaxmad momxmarebelTa uflebebi daculia<br />

kanoniT. konstituciis miRebis Semdgom 1996<br />

wlis martSi miRebul iqna saqarTvelos kanoni<br />

`momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb~, rac<br />

udidesi mniSvnelobis movlena iyo qveyanaSi<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi<br />

sakanonmdeblo da instituciuri bazis Camo yalibebisTvis.<br />

momxmarebelTa uflebebis damcav debulebebs<br />

Seicavs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi,<br />

saqarTvelos kanonebi `produqciis da momsaxurebis<br />

sertifikaciis Sesaxeb~, `standartizaciis Sesaxeb~,<br />

`sursaTis uvneblobis da xarisxis Sesaxeb~,<br />

`monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis<br />

Sesaxeb~ (2005 w. Caenacvla saqaTvelos kanoni<br />

`Tavisufali vaWrobis da konkurenciis Sesaxeb~),<br />

`reklamis Sesaxeb~ da sxva sakanonmdeblo aqtebi.<br />

sakanonmdeblo sivrcis Camoyalibebis parasaxelmwifo<br />

sursaTis da<br />

veterinaruli samsaxuri<br />

centraluri dawesebuleba<br />

nacionaluri<br />

veterinaruli samsaxuri<br />

veterinaruli<br />

preparatebis sax. inspeqcia<br />

saqalaqo samsaxuri - 5<br />

saolqo samsaxuri - 10<br />

sabaJo veterinaruli<br />

punqti - 12<br />

sasursaTo da veterinariis<br />

Sida auditis samsaxuri<br />

raionuli samsaxuri - 34<br />

daqvemdebarebaSi myofi arasakvebi produqciis<br />

saxelmwifo inspeqcia (sax. insp). zogierTi sferos<br />

inspeqtirebas inspeqcia dargis specifikur<br />

inspeqciebTan erTad axorcielebs (ix. cxrili #1).<br />

arasakvebi produqciis saxelmwifo inspeqcia<br />

Seiqmna 2000 wels da mis SemadgenlobaSi Sedis 10<br />

regionaluri Stabi. inspeqciis mTavari miznebia:<br />

• arasakvebi produqciis bazris zedamxedveloba;<br />

• momxmarebelTa uflebebis dacva;<br />

• bazarze jansaRi konkurenciis Seqmna.<br />

am miznebis misaRwevad saxelmwifo inspeqcia<br />

asrulebs Semdeg funqciebs:<br />

• samomxmareblo bazrebis kontroli<br />

mowodebuli arasakvebi produqciis usafrTxoebis,<br />

markirebis da teqnikuri reglamentiT dadgenili<br />

Sesabamisobis dasadgenad;<br />

• momxmarebelTa saCivrebze reagireba arasakvebi<br />

produqciis xarisxTan dakavSirebiT da<br />

momxmarebelTa uflebebis dacva;<br />

• konsultaciebis gaweva qarxnebisTvis, momsaxurebis<br />

mimwodeblebisTvis, importorebis da<br />

gamyidvelebisTvis. aseve acnobos maT informacia<br />

arasakvebi produqciis da momsaxurebis Sesaxeb.<br />

3. Sromis saxelmwifo inspeqcia<br />

socialuri dacvis da Sromis saministros<br />

SemadgenlobaSi Semavali Sromis saxelmwifo<br />

inspeqcia axali midgomis direqtivebis Sesabamisad<br />

axorcielebs zedamxedvelobas individualuri<br />

dacvis saSualebebze (direqtiva „moTxovnebi<br />

individualuri dacvis saSualebebis mimarT“<br />

89/886/ EEC), liftebze (direqtiva „liftebi“ 85/16/<br />

EEC), feTqebadsaSiS nivTierebebze (direqtiva<br />

„feTqebadsaSiSi nivTierebebi samoqalaqo moxmarebisTvis“<br />

85/16/ EEC), agreTve muSaobaSi gamoyenebul<br />

manqanebze.<br />

momxmarebelTa uflebebis dacva<br />

saqarTveloSi<br />

48


# 108<br />

biuleteni<br />

saministro sfero bazris zedamxedveloba<br />

ekonomikis<br />

garemo dacvis<br />

arasakvebi produqciis saxelmwifo inspeqciis<br />

saqmianoba sferoebis mixedviT<br />

eleqtro xelsawyoebi<br />

sawvavi<br />

tyavis nawarmi da<br />

fexsacmeli<br />

safeiqro nawarmi<br />

saTamaSoebi<br />

martivi wnevis aparatebi<br />

wnevis aparatebi<br />

energetika<br />

gazis sawvavi aparatebi<br />

wylis gamacxelebeli<br />

samSeneblo produqcia<br />

arasakvebi produqciis saxel-mwifo<br />

inspeqcia (sax. insp.)<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo energo inspeqcia<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo energo inspeqcia<br />

saxelmwifo Sromis inspeqcia<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo energo inspeqcia<br />

sax. insp<br />

saxelmwifo energo inspeqcia<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo teritoriuli<br />

dagegmarebis da mSeneblobis<br />

inspeqcia<br />

cxrili #1<br />

jamrTelobis<br />

dacvis<br />

Sromisa da<br />

socialuri dacvis<br />

kavSirgabmulobis<br />

qimiuri produqcia<br />

Tambaqo da Tambaqos<br />

produqcia<br />

SefuTva<br />

aveji da avejis masala<br />

sakvebTan dakavSirebuli<br />

masalebi da produqtebi<br />

kosmetika<br />

samedicino mowyobiloba<br />

individualuri dacvis<br />

saSualebebi<br />

manqana-danadgarebi<br />

eleqtromagnituri<br />

xelsawyoebi<br />

radio da<br />

satelekomunikacio<br />

danadgarebi<br />

avtomanqanebis nawilebi<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo alkoholis da<br />

Tambaqos kontroli<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

saxelmwifo jandacvis<br />

akreditaciis saagento<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

sax. insp.<br />

kumunikaciebis regulirebis servisi<br />

sax. insp.<br />

kumunikaciebis regulirebis servisi<br />

saxelmwifo gzebis da transportis<br />

saministro<br />

49


# 108 biuleteni<br />

lelurad aRmasrulebeli xelisuflebis organoebSi<br />

iqmneboda kontrolis da zeda mxedvelobis<br />

funqciebis ganmaxorcielebeli struqturebi,<br />

romelTac evalebodaT momxmarebelTa uflebebis<br />

dacva; magaliTad, `momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis mesame Tavis<br />

30-e muxlis Sesabamisad momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis ZiriTadi pasuxismgebloba<br />

daekisra saqarTvelos antimonopoliur orga -<br />

nos (2005 wlidan gauqmebulia, xolo momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis funqciebi arc<br />

erT saxelmwifo struqturas ar dakisrebia),<br />

xolo 31-e muxlis Tanaxmad produqciis<br />

usafrTxoebis uzrunvelyofis mizniT kontrols<br />

axorcielebda saqarTvelos standartizaciis,<br />

metrologiis da standartizaciis saxelmwifo<br />

de partamenti (saqstandarti), sanitarul-epidemiologiuri<br />

zedamxedvelobis samsaxuri,<br />

garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministro<br />

da saxelmwifo mmarTvelobis sxva<br />

organoebi kompetenciis farglebSi (mgzavrTa<br />

gadayvana da tvirTis gadazidva _ saqarTvelos<br />

transportisa da komunikaciebis saministros,<br />

Senobebisa da samSeneblo masalebi _ saqarTvelos<br />

urbanizaciisa da mSeneblobis saministros,<br />

arasasursaTo produqciis _ saqarTvelos vaWrobisa<br />

da sagareo ekonomikuri urTierTobis saministros<br />

sakuratoro sferoSi Sedioda da a.S.).<br />

sursaTis uvnebloba saqarTveloSi<br />

msoflio ekonomikis ganviTarebam, sursaTiT<br />

vaWrobis liberalizaciam, momxmareblis moTxovnis<br />

zrdam, sursaTis sferoSi mecnierulma<br />

da teqnologiurma miRwevebma, transportisa<br />

da komunikaciebis gaumjobesebam gamoiwvia axali,<br />

Tu gadamuSavebuli sursaTiT msoflios<br />

saerTaSoriso bazrebze vaWrobis dRiTi-dRe zrda.<br />

sakvebi produqciis zrdasTan erTad izrdeba<br />

adamianis janmrTelobisTvis mavne produqciis<br />

gamoCenis albaTobac da paralelurad saxelmwifos<br />

pasuxismgebloba daicvas qveynis samomxmareblo<br />

bazari da momxmarebeli mavne produqciisgan.<br />

saxelmwifos konstituciuri valdebulebaa<br />

mosaxleobisTvis usafrTxo, uvnebeli da<br />

keTilsaimedo sakvebi produqtebisa da sasmeli<br />

wylis miwodebis uzrunvelyofa.<br />

gTavazobT saqarTveloSi sursaTis<br />

uvneblobis sferoSi erTaderTi saxelelmwifo<br />

struqturis sursaTis uvneblobis, veterinariisa<br />

da mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuris mier<br />

ganxorcielebul samuSaos. aseve gTavazobT<br />

arasamTavrobo organizacia _ kavSiri `21-e saukunis~<br />

mier sursaTis sferoSi ganxorcielebuli<br />

saqarTvelos samomxmareblo bazris monitoringis<br />

da laboratoriuli testirebis Sedegebs.<br />

a) sursaTis uvneblobis, veterinariisa da<br />

mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuris mier<br />

samomxmareblo bazris Semowmebis Sedegebi<br />

adamianis uvnebeli sakvebi produqtebiT<br />

uzrunvelyofis mizniT sursaTis uvneblobis,<br />

veterinariis da mcenareTa dacvis erovnulma<br />

samsaxurma 2007 wels sasursaTo produqtebis<br />

laboratoriul kvlevaze gamoyofili mwiri<br />

dafinansebis (500 aTasi lari) da Sekvecili<br />

funqciebis miuxedavad, importirebuli da<br />

adgilobrivi warmoebis sursaTis uvneblobis da<br />

xarisxis Semowmeba ganaxorciela. mosamarTlis<br />

brZanebebis safuZvelze erovnulma samsaxurma 295<br />

obieqtze Seamewma mewarmeebi, dadgenili wesiT aiRo<br />

nimuSebi da gadasca dasaxelebul laboratorias.<br />

2007 wels ganxorcielebuli sasursaTo produqciis<br />

laboratoriuli kvlevis Sedegebi warmodgenilia<br />

cxrilSi #2.<br />

gansakuTrebiT masiuri xasiaTis darRveva<br />

SeiniSneba rZis produqtebSi _ araJani, xaWo, nayini,<br />

sadac dominirebs mikrobiologiuri xasiaTis<br />

darRvevebi. xolo gamokvleuli karaqis nimuSebis<br />

umravlesobaSi normaze dabalia cximianoba, rac<br />

migvaniSnebs, rom karaqSi Sereulia margarini<br />

an dabalcximiani karaqi, Sedegad, adgili aqvs<br />

RirebulebiT falsifikacias. aseve masiuri xasiaTis<br />

darRvevebi gamoikveTa Zexveulis laboratoriuli<br />

gamokvlevisas, gansakuTrebiT mikrobiologiuri<br />

maCveneblebis mxriv; agreTve, qimiuri maCveneblebis,<br />

kerZod, saxameblis Semcvelobis mixedviT, rac<br />

miuTiTebs, rom Zexveulis SemTxvevaSi ZiriTadad<br />

saxezea teqnologiuri falsifikacia, rasac<br />

xarisxobriv falsifikaciamde mivyavarT.<br />

cxrilidan Cans, rom yvelaze meti<br />

laboratoriuli analizi Cautarda alkoholuri<br />

da dabali procentis alkoholur sasmelebs<br />

– saerTo jamSi 738 (58,85%) nimuSs. Rvinis<br />

Semopwmebisas ZiriTadad SeiniSneboda darRvevebi<br />

mSrali uSaqro eqstraqtis SemcvelobaSi, rac<br />

Rvinis wyliT ganzavebaze miuTiTebs; aseve mraval<br />

nimuSSi aRmoCnda xelovnuri saRebavebi; mravali<br />

Rvino ar akmayofilebs standarts, teqnologiuri<br />

xasiaTis darRvevebis da aradamakmayofilebeli<br />

Senaxvis pirobebis gamo. maRalalkoholian sasmelebSi<br />

ZiriTadad SeiniSneba darRvevebi raxis<br />

zeTebis da aldehidebis SemcvelobaSi, rac<br />

mianiSnebs, rom zog SemTxvevaSi gamoyenebuli<br />

iyo dabali xarisxis iaffasiani spiriti.<br />

xSirad, aryebis spirtianoba 1-2 0 -iT dabali iyo<br />

standartulze, rac raodenobrivi falsifikaciis<br />

SesaZleblobas iZleva. gamovlenili darRvevebis<br />

safuZvelze gamoitanes 191 gadawyvetileba (233<br />

nimuSze) sursaTis adamianTa sakvebad uSualod<br />

gamoyenebisaTvis uvargisobisa da bazarze<br />

ganTavsebis akrZalvis Sesaxeb, xolo 57 SemTxvevaSi<br />

gamotanil iqna gadawyvetileba _ mavnebeli<br />

sursaTis ganadgurebis Sesaxeb. gamovlenili<br />

darRvevebis gamo 44 saqme (m.S. 42 alkoholuri<br />

sasmelebis Sesaxeb) gadaeca Semosavlebis samsaxuris<br />

sagamoZiebo departaments. sursaTis nimuSebis<br />

laboratoriuli kvlevis Sedegebis da miRebuli<br />

50


# 108<br />

biuleteni<br />

cxrili #2<br />

sasursaTo produqciis laboratoriuli kvlevis Sedegebi –<br />

2007 wlis monacemebi<br />

poduqciis dasaxeleba<br />

aRebuli<br />

darRveva<br />

nimuSi raodenoba %<br />

xorci da xorcis nawarmi, xorcis konservebi 60 40 66,7<br />

rZe da rZis nawarmi, misi konservebi, kvercxi 41 14 34<br />

Tevzi da Tevzis nawarmi, misi konservebi 88 5 5,7<br />

alkoholuri da sustalkoholuri sasmelebi 738 225 30,5<br />

sasmeli wyali, wylis sasaqonlo produqcia,<br />

ualkoholo sasmelebi<br />

113 15 13,2<br />

Saqari da sakonditro nawarmi 22 2 9,1<br />

marcvali, burRuleuli, fqvili, puri, fqvilovani<br />

sakonditro nawarmi, makaroni<br />

16 11 68,8<br />

bostneuli, konservebi, Cai, yava da sxva 30 6 20<br />

zeTebi, cximebi, margarini, maionezi 68 24 35,3<br />

mza kerZebi 25 _ _<br />

bavSvTa kveba 53 _ _<br />

sul 1254 342 27,3<br />

zomebis Sesaxeb yvela mewarmes ecnoba.<br />

erovnuli samsaxuris mier ganxorcielebuli<br />

RonisZiebebis Sedegad ganadgurebuli produqcia<br />

ixileT cxrilSi #3.<br />

rogorc vxedavT, sasursaTo produqtebis 1254<br />

Catarebuli laboratoriuli testirebidan 342<br />

SemTxvevaSi (27,3%) aRmoCnda darRveva, rac sagangaSo<br />

mdgomareobaa. amis miuxedavad, erovnul samsaxurs<br />

2008 wels Seumcires TanaSromelTa raodenobac<br />

cxrili #3<br />

erovnuli samsaxuris mier ganxorcielebuli<br />

RonisZiebebis Sedegadganadgurebuli<br />

produqcia<br />

saqoneli<br />

raodenoba<br />

xorblis fqvili<br />

8 750kg<br />

miwis Txili<br />

82 kg<br />

Txilis guli<br />

80 kg<br />

vafli kakaoTi<br />

90 kg<br />

vafli xilis<br />

360 kg<br />

nuga TxiliT<br />

250 kg<br />

Sebolil qaSayi<br />

1,5 kg<br />

Zexvi ,,saliami~<br />

139 kg<br />

xizilala<br />

324 qila<br />

xorci<br />

384 kg<br />

damarilebuli Tevzi 1 100 kg<br />

yveli<br />

215 kg<br />

gayinuli qaTami<br />

28 kg<br />

makaroni<br />

2174,5kg<br />

saqonlis gamomSrali<br />

nawlavi<br />

58 kg<br />

Rvino 3 l.<br />

(378-dan 322-mde) da biujetidan dafinansebac,<br />

maT Soris miznobrivi programebisac (samidan ors<br />

Seumcirda, ix. cxrili #4).<br />

xelisuflebis mimarTuleba naTelia: rac<br />

SeiZleba naklebi darRvevis dafiqsireba, risTvisac<br />

sasursaTo produqtebis laboratoriuli kvleva<br />

2008 wels, 2007 welTan SedarebiT naklebi iqneba.<br />

sasursaTo produqtebis laboratoriuli<br />

kvlevevis garda erovnul samsaxurs akisria sasmeli<br />

wylis laboratoriuli kontroli. erovnuli<br />

samsaxuris funqcionirebis dawyebidan sanitarulqimiur<br />

gamokvlevaze aRebuli 32 775 nimuSidan<br />

darRveva gamovlinda 3406 nimuSSi (10,4%), xolo<br />

sanitarul baqteriologiur gamokvlevaze<br />

aRebuli 23775 nimuSidan darRveva 1553 nimuSSi<br />

(6,5%) dafiqsirda (ix. cxrili #5).<br />

testirebis Sedegebis analizidan naTelia,<br />

rom qveyanaSi dReisaTvis moqmedi wyalmomaragebis<br />

sistemebis teqnikuri eqspluatacia ver uzrunvelyofs<br />

adamianis janmrTelobas epidemiuri<br />

TvalsazrisiT usafrTxo (diagrama 1), qimiuri<br />

SemadgenlobiT uvnebeli da organoleptikuri<br />

TvisebebiT keTilsaimedo (diagrama 2) sasmeli<br />

wylis mosaxleobisTvis miwodebas (diagrama 3).<br />

amasTan, wyalmomaragebis wyaroebis bunebrivi<br />

siuxvis fonze problema aqtualuria saqarTvelos<br />

TiTqmis yvela qalaqisa da raionisaTvis.<br />

2007 wels registrirebuli iyo wylis da sakvebis<br />

miRebiT gamowveuli intoqsikaciis jgufuri 25<br />

SemTxveva, daavadebulTa ricxvi ki Seadgens 148<br />

adamians; maT Soris hospitalizirebuli iyo 73<br />

pacienti. kvebiTi mowamvla ZiriTad gamowveulia<br />

saojaxo pirobebSi damzadebuli xorcis produqtebis<br />

miRebiT, ualkoholo sasmelebis, nayinis,<br />

xorcis naxevarfabrikatebis ,,pelmenis~ miRebis<br />

51


# 108 biuleteni<br />

sursaTis uvneblobis, veterinariis da mcenareTa<br />

dacvis samsaxuris dafinanseba<br />

cxrili #4<br />

(aTasi lari)<br />

dasaxeleba<br />

2006 wlis<br />

faqtiuri<br />

2007 wlis<br />

gegmiuri<br />

2008 wlis<br />

gegmiuri<br />

sursaTis uvneblobis, veterinariis<br />

da mcenareTa dacvis samsaxuris<br />

dafinanseba sul<br />

programa `sasursaTo produqtebis<br />

laboratoriuli kvleva~<br />

programa `epizotiis sawinaaRmdego<br />

RonisZiebebi~<br />

6021.2 5154.8 5867.3<br />

19,9 500.0 300.0<br />

3 236.6 2 940.0 300.0<br />

programa `mcenareTa dacva~ 343.3 650.0 1 000.0<br />

sasmeli wylis laboratoriuli testirebis Sedegebi<br />

cxrili #5<br />

sanitarul baqteriologiuri<br />

sanitarul-qimiuri gamokvleva<br />

gamokvleva<br />

qalaqi/raioni<br />

nimuSi analizi nimuSi analizi<br />

sul darRveva sul darRveva sul darRveva sul darRveva<br />

1 Tbilisi 10679 359 10679 359 10360 29 10360 29<br />

2 rusTavi 7737 1129 92844 1129 7725 335 15450 335<br />

3 quTaisi 2063 28 12501 56 2063 104 4126 208<br />

4 abaSa 1520 35 1485 35 5 5 249 5<br />

5 ambrolauri 550 20 550 20 45 2 90 4<br />

6 axalqalaqi 115 805 115 250<br />

7 axmeta 20 8 20 8 120 67<br />

8 baRdaTi 510 43 2586 64<br />

9 borjomi 562 47 3372 98 547 51 194 51<br />

10 gardabani 64 12 658 12 64 52 128<br />

11 gori 226 3 226 3 19 19 3<br />

12 gurjaani 1074 31 1074 31 182 19<br />

13 duSeTi 195 195 1148 201 195 195 390 390<br />

14 zestafoni 4176 900 4176 900 254 105 254 105<br />

15 Telavi 84 29 370 29 36 11 73 11<br />

16 kaspi 221 2 221 2 14 7<br />

17 lagodexi 30 16 226 16 27 26 54 52<br />

18 mcxeTa 376 58 2149 215 376 61 810 119<br />

19 oni 7 28 7 1 14 2<br />

20 qareli 29 13 232 104 54 27 54 27<br />

21 sagarejo 168 25 1680 25 171 106 342 112<br />

22 saCxere 542 331 6242 336 542 342 1084 589<br />

23 samtredia 135 52 1080 52 110 20 220 20<br />

24 wyaltubo 1216 1 1216 1 620 1 620 1<br />

25 WiaTura 306 38 717 45 27 27 54 45<br />

26 xaSuri 150 33 1200 75 150 33 316 39<br />

27 xobi 20 1 20 1 20 1 180 2<br />

sul 32775 3409 147505 3817 23848 1553 35277 2277<br />

52


# 108<br />

biuleteni<br />

sanitariul-qimiuri kvlevebis Sedegebi<br />

diagrama@#1<br />

120000<br />

100000<br />

80000<br />

60000<br />

40000<br />

20000<br />

0<br />

nimuSi<br />

analizi<br />

sul<br />

darRveva<br />

sanitariul_baqteriologiuri kvlevebis Sedegebi<br />

diagrama@#2<br />

35000<br />

30000<br />

25000<br />

20000<br />

15000<br />

sul<br />

darRveva<br />

10000<br />

5000<br />

0<br />

nimuSi<br />

analizi<br />

diagrama@#3<br />

sasmeli wylis nimuSebis laboratoriuli kvlevebis Seusabamoba procentebSi<br />

120<br />

100<br />

80<br />

60<br />

40<br />

20<br />

0<br />

duSeTi<br />

dedofliswyaro<br />

mestia<br />

qareli<br />

baRdaTi<br />

gardabani<br />

TianeTi<br />

xaragauli<br />

wyaltubo<br />

Telavi<br />

lagodexi<br />

xaSuri<br />

foTi<br />

zestafoni<br />

lanCxuTi<br />

qimiuri<br />

baqteriologiuri<br />

saCxere<br />

WiaTura<br />

53


# 108 biuleteni<br />

Sedegad. ramdenime raionSi, kerZod, baRdaTSi,<br />

vanSi diareis SemTxvevebi dafiqsirda.<br />

b) arasamTavrobo organizacia kavSiri `21-e<br />

saukunis~ mier samomxmareblo bazris Semowmebis<br />

Sedegebi<br />

arasamTavrobo organizacia kavSiri ,,21-e<br />

saukune~ Seiswavlis saqarTvelos samomxmareblo<br />

bazarze warmodgenili sakvebi produqciis<br />

usa frTxoebis sakiTxebs, risTvisac atarebs<br />

samomxmareblo bazris monitorings da produqciis<br />

laboratoriul testirebas.<br />

monitoringis Sedegebi<br />

monitoringi ZiriTadSi moicavs sarealizaciod<br />

gamotanili sursaTis realizaciis<br />

pirobebis, saqonlis vargisianobis vadis, etiketirebis<br />

da Sesabamisobis damadasturebeli<br />

dokumentis arsebobis Seswavlas. 2007 wels<br />

Catarebuli monitoringis Sedegebis SedarebiT<br />

2004 wlis monacemebTan miviReT Semdegi suraTi (ix.<br />

cxrili #6).<br />

produqciaze uvneblobis damadasturebeli<br />

dokumentis arseboba<br />

saqarTvelos kanonSi `produqciis da momsaxurebis<br />

Sesaxeb~ ganxorcielebuli cvlilebebis<br />

Sedegad saqarTveloSi `savaldebulo sertifikcireba<br />

dasaSvebia mxolod kanoniT pirdapir<br />

gansazRvrul SemTxvevaSi~ (muxli 1. punqti 5).<br />

kanonSi Sesuli cvlilebebis Semdgom savaldebulo<br />

sertificireba saqarTveloSi mxolod Rvinis<br />

da Rvinomasalebis da iodizirebuli marilis<br />

produqciazea daSvebuli, xolo danarCen<br />

produqciaze sertifikacia nebayoflobiTia. amave<br />

kanonis me-9 muxlis pirveli punqtis Sesabamisad<br />

`mwarmoebeli valdebulia produqciis bazarze<br />

gatanamde Seadginos da xeli moaweros (miiRos)<br />

teqnikuri reglamentis moTxovnasTan produqciis<br />

Sesabamisobis dekla racias.~ 2007 wlis monitoringis<br />

ganxorcielebisas importirebul produqciaze<br />

ver aRmovaCineT uvne blobis damadasturebeli<br />

dokumenti. iSvia Tia adgilobriv warmoebul<br />

bazarze sasursaTo produqciaze uvneblobis<br />

damadasturebeli dokuments faqtiurad var<br />

aRmoaCenT.<br />

realizaciis pirobebi<br />

4 maxasiaTeblis monitoringis Sedegebidan<br />

gaumjobeseba aRiniSneba mxolod realizaciis<br />

pirobebis darRvevaTa SemcirebaSi (87%-dan<br />

58%-mde), rac momravlebuli marketebis Sedegia.<br />

realizaciis pirobebis mixedviT marketebi<br />

ZiriTadSi akmayofileben Sesabamis normebs,<br />

rasac ver vityviT bazrobebze. 2005-2006 wlebSi<br />

xelisuflebam ganaxorciela didi muSaoba gare<br />

bazrobis akrZalvisa da sursaTis sarealizacio<br />

pirobebis gaumjobesebasTan dakavSirebiT. 2007<br />

wlis bolodan xelisuflebam kardinalurad<br />

Secvala muSaobis mimarTuleba da saqarTvelos<br />

samomxmareblo bazari kvlav gamoefina quCebSi<br />

(sailustraciod ixileT erT dRes gadaRebuli<br />

ori suraTi bazris Sida xedi _ suraTi 1 da<br />

igive bazris gare xedi suraTi 2). bazrobebze<br />

antisanitaria sufevs, darRveulia xorcis da<br />

xorcis produqtebis, rZis produqtebis da Tevzis<br />

Senaxvis da realizaciis pirobebi. produqcia<br />

iyideba daxl-macivrebis gareSe Sesabamisi<br />

temperaturuli Tu tenianobis pirobebis sruli<br />

darRveviT. erTmaneTis gverdiT ganTavsebulia<br />

SeufuTavi sakvebi produqcia da sarecxi Tu<br />

sxva saxis qimiuri saSualebebi, sakonditro da<br />

purproduqtebi, romelTa erTad realizacia<br />

srulad dauSvebelia. realizacia xdeba Ria cis<br />

qveS da produqcia sruliad daucvelia mtveris da<br />

sxva damabinZurebeli faqtorebisgan. produqciis<br />

did nawils an ara aqvs miTiTebuli vargisobis<br />

vada, an misi dadgena SeuZlebelia.<br />

gansakuTrebulad aRsaniSnavia produqciis<br />

realizaciisas gamoyenebuli sasworebis mdgomareoba.<br />

monitoringis ganxorcielebisas ver<br />

miva kvlieT damowmebul saswors. saxelmwifo<br />

restruqturizaciis Semdgom saqarTveloSi<br />

Seiqmna `teqnikuri reglamentebis da metrologiis<br />

erovnuli saagento~, romelsac sxva funqciebTan<br />

cxrili #6<br />

2007 wels da 2004 wels Catarebuli monitoringis Sedegebi<br />

Pproduqciis maxasiaTeblebi 2004 w. 2007 w.<br />

uvneblobis damadasturebeli dokumentis arseboba<br />

(Sesabamisobis sertifikati an ganacxadi -deklaracia, 13% 1.5%<br />

higienuri sertifikati)<br />

realizaciis pirobebis darRveva 87% 58%<br />

qarTulenovani etiketis arseboba 20% 44,5%<br />

vargisianobis vadis darRveva 27% 31%<br />

produqciaze deklaracia-ganacxadi. rogorc<br />

vxedavT saxelmwifo struqturebis mxridan<br />

zedamxedvelobis ar arsebobis gamo samomxmareblo<br />

erTad evaleba gamzomi xelsawyoebis etalonuri<br />

bazis Seqmna da misi Senaxva, xolo metrologiuri<br />

zedamxedvelobisTvis saqarTvelos mTavrobas<br />

54


# 108<br />

biuleteni<br />

saqarTvelos kanonis `gazomvaTa erTianobis<br />

uzrunvelyofis Sesaxeb~ me-16 muxlis Sesabamisad<br />

unda ganesazRvra kontrolis Camtarebeli<br />

saxelmwifo dawesebuleba, romelic ar<br />

Sesrulebula. Sedegad miviReT suraTi, roca<br />

etalonis Seqmnis da mis Sesanaxad ixarjeba biujetis<br />

(e.i. Cveni, momxmareblebis) Tanxebi da momxmarebeli<br />

mainc daucvelia. amasTan dakavSirebiT mogawvdiT<br />

1888 wlis gazeT `droebaSi~ gamoqveynebul statias:<br />

`_ tfilisis savaWro policiis zedamxedveloba<br />

b-ns yorRanovs kidev aRmouCenia uwesoba, kukiis<br />

xidzed mirzoevis saxlebSi myof movaWres gabo<br />

WiWinaZes hqonia qalaqisgan beWed-dausmeli saswori<br />

da girvanqianebi. yorRanos undoda Turme daebeWda,<br />

magram WiWinaZem ar miuSva da Zalzed daudga.<br />

rais gamoc yorRanovma policiis ori moxelis<br />

TandaswrebiT Seadgina oqmebi da qalaqis gamgeobas<br />

gadasca, rom kanonierad daisajos g. WiWinaZe yalbi<br />

suraTi #1<br />

suraTi #2<br />

55


# 108 biuleteni<br />

sasworebisa da girvanqianebis xmarebisaTvis.~<br />

iqneb saqarTvelos mTavrobam gaiTvaliswinos<br />

120 wlis win `tfilisis savaWro policiis<br />

zedamxedvelobis~ gamocdileba da gansazRvros<br />

metrologiuri zedamxedvelobis kontrolis<br />

Camtarebeli saxelmwifo dawesebuleba da<br />

ganxorcielebuli laboratoriuli testirebis<br />

Sedegebs. ra Tqma unda laboratoriuli kvlevebis<br />

raodeboba mcirea, magram saerTo sursaTis<br />

samomxmareblo bazarze mdgomareobis suraTis<br />

Sesaqmnelad da Sesafaseblad dagvexmareba:<br />

weli<br />

nimuSis<br />

raod.<br />

fiziko-qimiuri<br />

maCveneblebi<br />

maT Soris<br />

%<br />

usafrTxoebis<br />

maCveneblebi<br />

%<br />

2005 60 27 45 3 5<br />

2007 10 7 70 1 10<br />

2008 w.<br />

marti*<br />

10 6 60 3 30<br />

gaamarTlon etalonebis Seqmnis da misi SenaxvisTvis<br />

Seqmnili saxelmwifo struqturis arseboba da<br />

dResdReobiT momxmareblis mxridan `gadayrili~<br />

sabiujeto Tanxebi.<br />

E<br />

etiketireba<br />

saqarTvelos kanonis `momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis Sesaxeb~ me-6 muxlis Tanaxmad<br />

`damamzadebeli (gamyidveli) valdebulia momxmarebels<br />

miawodos aucilebeli, utyuari da sruli<br />

informacia produqciis Sesaxeb~ (punqti 1) da<br />

`informacia momxmarebels unda miewodos qarTul<br />

enaze~ (punqti 2).<br />

rogorc bazrobebze aseve marketebSi kanonis es<br />

moTxovna sruliad ignorirebulia. aRsaniSnavia is<br />

faqti, rom 2004 welTan SedarebiT 2-jer da ufro<br />

metad gaizarda samomxmareblo bazarze produqciis<br />

raodenoba, romelTac ar gaaCniaT qarTulenovani<br />

etiketireba da darRveulia kanonis moTxovnasTan<br />

erTad adamianis erT-erTi fundamenturi<br />

ufleba - ufleba flobdes informacias misi janmrTelobisTvis<br />

arsebul riskze. momxmarebels<br />

ar eZleva saSualeba icodes produqciis sakvebi<br />

Rirebulebebis, Semadgenlobis, momzadebis wesis,<br />

Senaxvis pirobebis da sxvaTa Sesaxeb.<br />

produqciis vargisobis vada<br />

produqciis vargisobis vadis mixedviT<br />

importirebuli produqcia metad sandoa, vidre<br />

adgilobrivi nawarmi. saerTo jamSi es maCvenebelic<br />

gauaresebulia 2004 welTan SedarebiT (27-dan<br />

31%-mde).<br />

sakvebi produqciis laboratoriuli<br />

testireba<br />

gTavazobT 2005-2007 wlebSi organizaciis mier<br />

2005 wels produqciis laboratoriuli kvleva<br />

ganxorcielda saqarTvelos antimonopoliuri<br />

samsaxuris da saqstandartis funqcionirebis<br />

periodSi (orive saxelmwifo struqturam<br />

moqmedeba Sewyvita 2005 wlis meore naxevarSi).<br />

cxrilidan naTlad Cans, rom bazrze saxelmwifo<br />

struqturebis mxridan zedamxedvelobisa da<br />

kontrolis Sewyvetis Semdgom orive maCveneblebiT<br />

mdgomareoba katastrofulad gauaresda.<br />

samomxmareblo ganaTleba<br />

momxmarebelTa ganaTlebaze zrunva 70-iani<br />

wlebis dasasrulidan aqtiurad daiwyo<br />

msoflioSi.<br />

samomxmareblo ganaTleba sabWoTa kavSiris<br />

ganaTlebis sistemaSi calke mimarTulebad ar<br />

iswavleboda. amis gaTvaliswinebiT post-sabWoTa<br />

qveynebis samomxmareblo ganaTlebas ar gaaCnda da ar<br />

gaaCnia Sesabamisi ganaTlebis baza, rac, savaraudod,<br />

aris mTavari mizezi, rom saqarTveloSi ar<br />

mimdinareobs bazis Seqmnis da momavali Taobis<br />

sabazro pirobebTan adaptireba.<br />

belgiis `Stiftung ferbrauxerinsti tutidan~<br />

doqtor klaus bergeris mosazrebiT<br />

`droeba icvleba, icvleba xalxTa orientaciac.~<br />

am mosazrebis gansamtkiceblad klaus bergeri<br />

gvaZlevs momxmarebelTa ganaTlebis evoluciri<br />

ganviTarebis safexurebs:<br />

1960-iani wlebis dasasruli _ gulubriyvo<br />

momxmareblis safexuri: paradigma _ fulis fasi,<br />

fokusi _ kerZo saojaxo meurneoba.<br />

70-iani wlebis dasasruli _ gaTvicnobierebuli<br />

momxmareblis safexuri: paradigma _ ufleba da<br />

Zalaufleba momxmarebels, fokusi _ bazari da<br />

sabazro struqturebi.<br />

* sruli masala ix. samomxmareblo testirebis ganyofilebaSi.<br />

56


# 108<br />

biuleteni<br />

80-iani wlebidan _ socialuri da `mwvane~<br />

moxmarebis safexuri: paradigma _ `cxovrebis<br />

xarisxi~, fokusi _ sazogadoeba da garemomcveli<br />

wre.<br />

doqtor klaus bergeris azriT samomxmareblo<br />

ganaTleba warmoadgens socialuri tendeciis<br />

anarekls da Cvens droSi es upirveles yovlisa<br />

politikuri da moraluri ganaTlebaa, vinaidan<br />

momxmareblisgan iTxovs met TviTganviTarebasa da<br />

pasuxismgeblobas momavali TaobebisaTvis garemo<br />

pirobebis SenarCunebis sakiTxSi. aseve xazs usvams,<br />

rom arsebobs adamianuri kapitalis xarisxi, rac<br />

gansazRvrulia ganaTlebis xarisxiT.<br />

msoflioSi samomxmareblo ganaTlebis sferoSi<br />

Camoyalibulia midgomebis da tradiciebis 3<br />

sistema:<br />

- amerikuli sistema;<br />

- inglisuri sistema _ Edge Hiss-is kolejis<br />

midgoma;<br />

- evropis qveynebis samomxmareblo ganaTlebis<br />

sistema.<br />

amerikis SeerTebuli Statebi aqtiuri qveyanaa<br />

samomxmareblo ganaTlebis mxriv. aSS-Si Seqmnilia<br />

da funqcionirebs:<br />

- samomxmareblo ganaTlebis nacionaluri<br />

koalicia;<br />

- samomxmareblo ganaTlebis nacionaluri<br />

centri;<br />

- momxmarebelTa informaciis centri;<br />

- momxmarebelTa nacionaluri liga;<br />

- amerikis momxmarebelTa federacia;<br />

- momxmarebelTa koalicia janmrTelobisa<br />

da usafrTxoebis sakiTxebSi;<br />

- samomxmareblo produqciis usafrTxoebas<br />

komisia;<br />

- StatebSi, qalaqebsa da olqebSi<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis ofisebi.<br />

yvela zemoT aRniSnul organizacias Seaqvs<br />

Tavisi wvlili samomxmareblo ganaTlebis saqmeSi,<br />

amitom samomxmareblo ganaTlebis xarisxi aSS-Si<br />

sakmaod maRalia.<br />

aSS-Si popularulia TamaSebi, videokasetebi,<br />

TvalsaCinoebebi, saswavlo filmebi. momxmareblis<br />

ganaTlebis ganviTarebis sferoSi amerikelebs<br />

gansakuTrebiT uyvarT Sejibrebebi. gundis<br />

mwvrTnelis leqsikoni SejibrebisaTvis `gaTviTcnobierebulni<br />

cxovrebaSi~ gvaZlevs imis<br />

dadasturebas Tu ra seriozulad udgebian<br />

amerikaSi msgavs RonisZiebebs.<br />

samomxmareblo ganaTleba did britaneTSi<br />

intensiuri meTvalyureobis sagania. inglisSi<br />

arsebobs nacionaluri samomxmareblo sabWo,<br />

romelic dakavebulia uSualod momxmarebelTa<br />

ganaTlebiT. 1988 wels `reformebisa da ganaTlebis<br />

aqtiT~ daSvebul iqna nacionalur saswavlo<br />

gegma moswavleTa mosamzadeblad `ufrosTa<br />

cxovrebaSi pasurismgeblobisTvis~, romelic<br />

aZlevs moswavleebs cxovrebiseul gamocdilebas.<br />

yovelwliurad nacionaluri samomxmareblo sabWo<br />

amzadebs angariSs samomxmareblo ganaTlebis<br />

Sesaxeb, iZleva rekomendaciebs aRmzrdelobiTi<br />

dawesebulebisaTvis.<br />

gansakuTrebul yuradRebas iwvevs kolej Edge<br />

Hiss-is proeqti, romelic samomxmareblo ganaTlebis<br />

yvelaze cnobili programaa. programa kolejis da<br />

momxmarebelTa asociaciis iniciativiT daiwyo.<br />

Edge Hiss yvelaze didi saswavlo centria, sadac<br />

momzadebis nacionaluri programis Sesabamisad<br />

samomxmareblo ganaTlebis maswavleblebi<br />

emzadebian.<br />

Edge Hiss-is gansazRvrebiT samomxmareblo<br />

ganaTleba eyrdnoba cxovrebiseul gamocdilebas,<br />

rac iaraRia momxmareblis xelSi da farTo speqtrs<br />

moicavs:<br />

- ekonomikur sistemas;<br />

- calkeuli momxmareblis da momxmarebelTa<br />

jgufis moTxovnebs sazogadoebaSi;<br />

- momxmareblis uflebebs da valdebulebebs;<br />

- swori gadawyvetilebis miRebas.<br />

samomxmareblo ganaTleba mimarTulia<br />

pasuxismgebeli da Tavdajerebuli individis<br />

Camoyalibebaze, romelsac gaTviTcnobierebuli<br />

aqvs Tavisi roli samomxmareblo bazarze, rogorc<br />

moqalaqes, momxmarebels da mwarmoebels.<br />

Edge Hiss-is specialistebis azriT,<br />

samomxmareblo ganaTlebas SeuZlia moswavleebs<br />

misces saerTo warmodgena momxmareblis uflebasa<br />

da valdebulebebze, sabazro urTierTobebze,<br />

gauRrmavos moswavleebs codna da cxovrebiseuli<br />

gamocdileba.<br />

magaliTisaTvis kolejis 1991-1994 wlebSi<br />

samomxmareblo ganaTleba Sedgeboda 4 ZiriTadi<br />

mimarTulebisgan:<br />

1. moSaoba moswavleebTan da maswavleblebTan<br />

aspeqtebis gansazRvris mizniT, romelTa gamoyeneba<br />

SeiZleba calkeuli elementebad momxmarebelTa<br />

ganaTlebis programaSi;<br />

2. muSaoba skolebSi moswavleebTan da<br />

maswavleblebTan samomxmareblo ganaTlebis<br />

sagnis mimarT interesis gaRvivebisa da samomavlo<br />

perspeqtivis dasaxvis mizniT;<br />

3. samomxmareblo ganaTlebis Semcveli<br />

specifikuri saswavlo programebis gansazRvra da<br />

maTi saswavlo dawesebulebebSi danergva;<br />

4. urTierToba evropis momxmarebelTa dacvis<br />

organizaciebTan da samomxmareblo ganaTlebis<br />

kursis wamyvan maswavleblebTan.<br />

momxmarebelTa ganaTlebis amerikul da<br />

inglisur skolebs Soris ZiriTadi gansxvaveba<br />

mdgomareobs imaSi, rom amerikelebi momxmarebelTa<br />

ganaTlebaSi upirveles yovlisa xedaven gamorCenas,<br />

xolo britaneTSi samomxmareblo ganaTlebas<br />

aRiqvamen rogorc mTavar iaraRs pasuxismgebeli da<br />

TviTdajerebuli Taobis aRsazrdelad.<br />

samomxmareblo ganaTleba germaniaSi iwyeba<br />

sabavSvo baRidan da skolebSic grZeldeba.<br />

57


# 108 biuleteni<br />

Cveulebriv is gamoyofili, damoukidebeli<br />

gakveTilia, romelic mimdinareobs SemuSavebuli<br />

programis mixedviT.<br />

1995 wlidan niderlandebSi mimdinareobda<br />

kampania qveyanaSi mcxovrebi Turqebis da<br />

marokoelebis ganaTlebis mizniT. kampania<br />

Sedgeboda sami ZiriTadi elementisgan:<br />

- informaciis gavrceleba beWvdiTi<br />

saSualebiT;<br />

- informaciis gavrceleba televiziis da<br />

radios saSualebiT;<br />

- Sexvedrebis mowyoba.<br />

analogiuri aqcia mimdinareobda SvedeTSi<br />

afrikis, aziisa da laTinuri amerikis<br />

emigrantebisTvisac.<br />

daniaSi SemuSavebuli kompiuteruli sistema<br />

exmareba bavSvebs miiRon meti codna sakuTari<br />

ekonomikuri politikis Sesaxeb.<br />

norvegiaSi gatarebuli ganaTlebis sferos<br />

reformis Sedegad yuradReba gamaxvilebulia<br />

imaze, rom skolaSi moswavleebs gauRvivon<br />

pasuxismgebloba sakuTari da axlobelTa cxovrebis<br />

mimarT. norvegiis skolebSi ufrosklaselebisTvis<br />

Seitanes axali sagani `ekonomika da informaciuli<br />

procesebi.~<br />

samomxmareblo ganaTleba kviprosis skolebSi<br />

aucilebel sagans ar warmoadgens. momxmarebelTa<br />

asociaciis amocanaa Seaswavlos bavSvebs janmrTeli<br />

kveba. kviprosis skolebSi aucilebeli kursia<br />

`saojaxo ekonomika~, rasac gogonebi da biWebi<br />

11-dan 15 wlamde asakSi iTviseben. swored es kursi<br />

aZlevs norC kviproselebs warmodgenas sakvebsa da<br />

janmrTelobas Soris pirdapiri kavSiris Sesaxeb.<br />

samomxmareblo ganaTleba CarTulia<br />

sloveniis saswavlo gegmaSi. igi, ZiriTadad,<br />

iswavleba `saojaxo ekonomikis~ kursis CarCoSi.<br />

mecadineoba tardeba kviraSi erTxel 6-8 wlis<br />

bavSvebisTvis. samomxmareblo ganaTlebis aspeqtebi<br />

aseve CarTulia sagnebSi slovenuri ena, biologia,<br />

Sroma da sxva. sloveniis momxmarebelTa asociacia<br />

darwmunebulia, rom samomxmareblo ganaTleba<br />

umTavresi da rTuli aspeqtia, iTxovs winaswar<br />

dagegmvas; swavleba sistematuri da yovlismomcveli<br />

unda iyos.<br />

slovakeTSi 90-iani wlebis bolos safuZveli<br />

Caeyara samomxmareblo ganaTlebis ganviTarebas,<br />

raSic didi roli Seasrula saerTaSoriso<br />

TanamSromlobam da sxva qveynebis gamocdilebis<br />

aTvisebam. slovakeTis momxmarebelTa asociacia<br />

Tvlis, rom samomxmareblo ganaTlebis ganviTareba<br />

SeuZlebelia iyos warmatebuli adgilobrivi<br />

tradiciebis gaTvaliswinebis gareSe. slovakeTis<br />

skolebSi swavlebis maRali done sayovelTaod<br />

cnobilia. slovakeTSi samomxmareblo<br />

ganaTlebis safuZvlis mimcemad miiCneven Samuel<br />

iurkoviCs, romelmac 1845 wels daaarsa `riversis<br />

sazogadoeba~ - kredituli kooperativi, romelic<br />

urTierTdaxmarebis principiT moqmedebda. 1989<br />

wlamde samomxmareblo ganaTlebis sakiTxebi<br />

ganixileboda ramodenime sagnis CarCoSi,<br />

ganaTlebis yvela safexurze. dominirebda kerZo<br />

moxmarebis, cxovrebis donis, sazogadoebrivi<br />

ganaTlebis da a.S. midgomebi.<br />

samomxmareblo ganaTlebis sferoSi did rols<br />

asrulebs masobrivi informaciis saSualebebi,<br />

magaliTad Jurnali `lain~-is rubrika _<br />

`momxmarebeli – moswavle.~ 1992 wels Camoyalibda<br />

komiteti samomxmareblo ganaTlebaSi slovakeTis<br />

momxmarebelTa politikis rCevis Sesaxeb. qveyanaSi<br />

mTavari xelmZRvaneli organo saskolo ganaTlebis<br />

saministroa.<br />

samomxmareblo ganaTleba slovakeTis<br />

ganaTlebis sistemaSi mimdinareobs swavlebis yvela<br />

etapze: skolamdeli samomxmareblo ganaTleba<br />

_ dawyebiTi skola _ saSualo skola. slovakebi<br />

Tvlian, rom yvelaze did warmatebas saSualo<br />

skolebSi aRweven. samomxmareblo ganaTlebis<br />

amorCeviTi aspeqtebi komerciul akademiebSi<br />

da ramdenime specialur skolaSic iswavleba. am<br />

SemTxvevebSi samomxmareblo ganaTleba specialuri<br />

xasiaTisaa. aseTi saswavlo dawesebulebebis<br />

kursdamTavrebulebs eZlevaT saSualeba imuSaon<br />

mrCevlebad `momxmarebelTa rCevaTa centrebSi.~<br />

samomxmareblo ganaTleba kolejebisa da<br />

universitetebis saswavlo programis nawilicaa.<br />

litva. vilniusis instituti amzadebs<br />

`saojaxo mecnierebis~ pedagogebs litvis<br />

saSualo skolebisaTvis. xuTwlian kurss gaaCnia<br />

gansxvavebuli seqciebi: xalxTan urTierToba,<br />

xeliT samuSaoebi da bavSvTa aRzrda, saojaxo<br />

biujetis organizacia, yvavilebis moSeneba da a.S.<br />

aRniSnuli kursis mravali sagani samomxmareblo<br />

ganaTlebas ukavSirdeba.<br />

zemoT aRwerili saqmianobani warmodgenas<br />

gviqmnis sxvadasxva qveynebSi samomxmareblo<br />

ganaTlebis mdgomareobis Sesaxeb da Semdegi<br />

midgomebis gamoyenebis SesaZleblobas gvaZlevs:<br />

1. individualuri sargebeli<br />

- xels uwyobs praqtikul azrovnebas, rac<br />

exmareba momxmarebels ufro dajerebulad<br />

imoqmedos samomxmareblo bazarze;<br />

- amdidrebs momxmarebels cxovrebiseuli<br />

gamocdilebiT, riTac yalibdeba yoveldRiuri<br />

winsvla.<br />

- uzrunvalyofs sakuTari Tavis usafrTxoebas<br />

da damoukideblobas;<br />

- aumjobesebs cxovrebis xarisxs.<br />

2. biznes struqturebis mogeba:<br />

- momxmarebelTa survilebis dakmayofileba;<br />

- produqciis da momsaxurebis realuri<br />

suraTis Seqmna;<br />

- keTilsaimedo saqonlis realizaciis<br />

raodenobis zrda.<br />

3. sazogadoebis mogeba:<br />

_ zrdis samoqalaqo TviTSegnebas;<br />

58


# 108<br />

biuleteni<br />

_ uzrunvelyofs gaTvicnobierebuli sazogadoebis<br />

Camoyalibebas.<br />

samomxmareblo testireba<br />

samomxmareblo bazarze xSirad vxvdebiT erTi<br />

dasaxelebis sxvadasxva warmoebis mier gamoSvebul<br />

produqcias, rac arTulebs ukeTesi produqciis<br />

arCevis SesaZleblobas. magaliTad, romeli Zexvi<br />

Tu karaqia ufro gemrieli, ufro kaloriuli, an<br />

romeli televizoria ukeTesi da a.S. am monacemebis<br />

garkveva SesaZlebelia produqciis samomxmareblo<br />

xarisxis Sedarebis, anu samomxmareblo testirebis<br />

Sedegad.<br />

samomxmareblo testireba (SedarebiTi<br />

gamocda) gulisxmobs produqciis im konkretuli<br />

Tvisebebis Semowmebas, romelic momxmarebels<br />

aucileblad miaCnia.<br />

samomxmareblo testirebis Sedegad fasdeba<br />

ara marto produqciis usafrTxoeba<br />

momxmareblisTvis, aramed dgindeba is Tvisebebic,<br />

romlis gaTvaliswinebiTac viZenT produqts.<br />

samomxmareblo SedarebiTi gamocdisas<br />

mocemuli produqciis samomxmareblo Tvisebebs<br />

adareben analogiuri produqciis Sesabamis<br />

monacemebs.<br />

samomxmareblo SedarebiTi gamocdis Catarebis<br />

aucilebeli pirobaa miukerZoebloba, amitomac<br />

samomxmareblo SedarebiTi gamocdebi tardeba<br />

mewarmeebis, gamyidvelebisa da sareklamo saagentoebis<br />

warmomadgenlebis gareSe.<br />

samomxmarebelo SedarebiTi gamocda warmoadgens<br />

damoukidebel, momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis organizaciebisa da momxmarebelTa<br />

testirebis laboratoriebis (centrebis) mier<br />

Catarebul gamokvlevebs. msgavsi gamokvlevebi<br />

tareba aSS-Si, inglisSi, germaniaSi, safrangeTSi,<br />

holandiaSi, daniaSi da a.S. samomxmareblo<br />

testirebis Sedegebi qveyndeba gamocemebSi da mas<br />

ecnoba rogorc momxmarebeli, aseve mwarmoebeli da<br />

realizatori. Tu produqciam gamocemis reitingSi<br />

wamyvani adgili daikava, es produqciis maRali<br />

xarisxis maCvenebelia.<br />

samomxmareblo testirebis mizania gaacnos<br />

momxmarebels produqciis namdvili saxe da<br />

daexmaros mas swori arCevanis gakeTebaSi. amasTan,<br />

rogorc aRvniSneT, is ar axdens ama Tu im firmis<br />

produqciis reklamirebas da momxmareblis<br />

yuradRebas amaxvilebs produqciis im Tvisebebze,<br />

romelic yvelaze metad daakmayofilebs mis<br />

moTxovnebs. samomxmareblo testirebis Sedegebs<br />

iTvaliswinebs ara marto momxmarebeli, aramed<br />

mewarmec. arsebobs ara erTi SemTxveva, rom<br />

samomxmareblo testirebis Sedegebis gamoqveynebis<br />

Semdeg produqciis mwarmoebeli firma,<br />

iTvaliswinebs ra testirebis Sedegebs, aumjobesebs<br />

produqciis samomxmareblo Tvisebebs an aRkveTs<br />

Tavisi organizaciis saxeliT falsificirebuli<br />

produqciis warmoebis faqts.<br />

SedarebiTi gamocdebis damoukideblobis,<br />

miukerZoeblobis da obieqturobisTvis momxmarebelTa<br />

organizaciebma SeimuSaves samomxmareblo<br />

testirebis Catarebis ZiriTadi wesebi, esenia:<br />

testirebisTvis saWiro produqciis Sei-<br />

Zineba savaWro obieqtebSi, e.i. maRaziebSi, sadac<br />

Cveulebriv iZens maT momxmarebeli;<br />

mimdinare gamocdebis Sesaxeb informacis<br />

miuwvdomloba mwarmoebelis da produqciis<br />

realizatorisTvis;<br />

gamocdis Sedegis (rogorc dadebiTis, aseve<br />

uaryofiTis), gamoqveyneba momxmarebelTaTvis<br />

gankuTvnil gamocemaSi.<br />

gawvdiT momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

organizaciis kavSiri `21-e saukunis~ mier 2008<br />

wlis martis TveSi Catarebuli naRebis karaqis<br />

testirebis Sedegebs da mis analizs (analizis<br />

Sedegebi ixileT danarTSi).<br />

winadadebebi da mosazrebebi<br />

saqarTveloSi momxmarebelTa uflebebis<br />

institutebis CamoyalibebasTan<br />

dakavSirebiT<br />

ekonomikisa da vaWrobis liberalizacia,<br />

cxadia, ar niSnavs, rom adamiani Tavs safrTxeSi<br />

unda igdebdes mavne produqciis gamoyenebiT.<br />

Tavisufali sabazro ekonomikis pirobebSic<br />

adgili unda hqondes gayidvaSi arsebuli saqonlis<br />

usafrTxoebis prezumcias, romlis realizebis erTerT<br />

mTavar meqanizmad gamarTuli saerTaSoriso<br />

praqtikaze dafuZnebuli standartebis SemuSaveba,<br />

maTi danergva da dacva unda iqnes miCneuli.<br />

saqarTvelos momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

moduli 2005 wels restruqturizaciamde gavda<br />

safrangeTis moduls: saqarTveloSi saxelmwifo<br />

antimonopoliuri samsaxuri pasuxs agebda qveyanaSi<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvaze, gayidvis<br />

meTodebze, reklamis regulirebasa da Sesabamisi<br />

normatiuli aqtebis SemuSavebaze, iseve rogorc dRes<br />

safrangeTSi ekonomikuri ganviTarebis generaluri<br />

direqcia. magram safrangeTisgan gansxvavebiT<br />

saqarTvelos aRmasrulebel organoebSi momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis sferoSi instituciuri<br />

mowyobisas warmoqmnili problemebi gamowveuli<br />

iyo momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi<br />

makontrolebel saxelmwifo organoebs Soris<br />

funqciebis garkveuli aRreviT, dublirebiT,<br />

damoukidebeli laboratoriuli eqspertizis<br />

Catarebis SeuZleblobiT da koordinaciis dabali<br />

doniT, rac xSirad iwvevda korufciul garigebebs<br />

kanondamrRvev ekonomiur agentebTan, uwesrigobas<br />

samomxmareblo bazarze da momxmarebelTa<br />

uflebebis Selaxvas. aRniSnuli ki SeuTavsebeli<br />

iyo am sferoSi civilizebuli, jansaRi garemos<br />

formirebisTvis.<br />

naTelia, rom saqarTvelos momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis sferos esaWiroeba erTiani<br />

59


# 108 biuleteni<br />

politikis Camoyalibeba da mis gansaxorcieleblad<br />

qmediTi meqanizmebis danergva.<br />

amdenad, mizanSewonilia (aucilebelia)<br />

gadaixedos momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

sferos maregulirebeli kanonmdebloba; amasTan,<br />

evrokavSiris da msoflio wamyvani qveynebis praqtikuli<br />

gamocdilebis gaTvaliswinebiT ganisazRvros<br />

am mimarTulebiT kanonis da aRmasrulebebli<br />

organoebis funqciebi.<br />

Cveni mosazrebiT saqarTveloSi momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis sferoSi saWiroa Semdegi<br />

RonisZiebebis gatareba:<br />

a) upirveles yovlisa Sesaswavlia da<br />

gasaanalizebelia momxmarebelTa uflebebis dacvis<br />

kuTxiT evrokavSiris sakanonmdeblo aqtebi;<br />

b) aRsadgenia saqarTvelos parlamentSi<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis komisia<br />

(arsebobda 1995-99 wlebis mowvevis parlamentSi)<br />

iseTi funqciebis miniWebiT, romelic<br />

gamoricxavs momxmarebelTa uflebebis Semlaxavi<br />

kanonmdeblobis miRebas (samwuxarod amis magaliTi<br />

mravalia);<br />

g) sakanonmdeblo sivrceSi saWiroa<br />

momxmarebelTa uflebebis dacvis yvela kanonisa<br />

da debulebis Tavmoyra erT dokumentSi _<br />

`momxmarebelTa uflebebis dacvis kodeqsSi.~ ra Tqma<br />

unda amis ganxorcieleba arc ise advilia, mas didi<br />

dro da energia dasWirdeba, Tumca erTi dokumenti<br />

bevrad ufro efeqturi iqneba gamosayeneblad<br />

saxelmwifo uwyebebisTvis, sasamarTloebisaTvis,<br />

organizaciebisa da momxmareblisaTvis;<br />

d) instituciuri mowyobis mxriv<br />

saqarTvelos xelisuflebam ucxouri ga mocdilebis<br />

gaTvaliswinebiT unda gansazRvros<br />

saxelmwifosaTvis misaRebi momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis modeli da daiwyos misi<br />

Camoyalibeba;<br />

e) personalis momzadebis mxriv saWiroa<br />

savaWro inspeqciis personalis, samomxmareblo<br />

sasamarTloebis mosamarTleebis, adgilobrivi<br />

mmarTvelobis organoebis xelmZRvanelebis da<br />

specialistebis, biznes wreebis warmomadgenlebis<br />

da samomxmareblo organizaciebis wevrebis swavlebagadamzadeba;<br />

ganaTlebis sferos specialistebis<br />

da maswavleblebis samomxmareblo ganaTlebis<br />

sferoSi momzadeba-gadamzadeba da samomxmareblo<br />

ganaTlebis principebis danergva saganmanaTleblo<br />

dawesebulebebSi.<br />

amasTanave aRvniSnavT, rom marto<br />

kanonmdeblobis daxvewa da instituciuri mowyoba<br />

saqmes ver uSvelis, Tu ar dainerga efeqturi marTvis<br />

meqanizmebi (magaliTi saxezea: saqarTveloSi<br />

safrangeTis analogiurma modelma ver (Tu ar)<br />

imuSava, safrangeTSi ki momxmarebeli daculia da<br />

korufciis mizeziT sistema aravis daungrevia).<br />

danarTi<br />

naRebis karaqis samomxmareblo testireba<br />

arasamTavrobo organizacia kavSiri `21-e<br />

saukunem~ saqarTvelos samomxmareblo bazarze<br />

sakvebi produqtebis usafrTxoebis sakiTxebis<br />

Sesaswavlad ganaxorciela naRebis karaqis<br />

testireba.<br />

organizaciam q. TbilisSi 17 marts<br />

supermarketebSi SeiZina aTi dasaxelebis sxvadasxva<br />

firmis naRebis karaqis nimuSebi.<br />

SeZenili naRebis karaqis nimuSebi<br />

laboratoriuli SemowmebisaTvis Cabarda akreditebul<br />

laboratoriaSi, sadac nimuSebs CautardaT<br />

fiziko-qimiuri maCveneblebis (cximianoba,<br />

tenisa da marilis Semcveloba, mJavianoba),<br />

produqciaSi toqsikuri elementebis da<br />

mikrobiologiuri maCveneblebis laboratoriuli<br />

gamokvleva. aseve ganisazRvra energetikuli<br />

Rirebuleba (kaloriuloba).<br />

SeZenil iqna 6 adgilodrivi warmoebis<br />

(nimuSebi #1_#6) da 4 importirebuli (#7_#10)<br />

naRebis karaqi.<br />

eqspertebis mier ganxorcielda<br />

laboratoriuli Semowmebis Sedegebis Sedareba<br />

dokumentebTan:<br />

_ produqciis etiketireba (niSandeba) _<br />

saqarTvelos kanoni `momxmarebelTa uflebebis<br />

dacvis Sesaxeb~ muxli 6;<br />

_ usafrTxoebis maCveneblebi (mikrobiologia<br />

da toqsikuri elementebi) _ normatiuli<br />

dokumenti `higienuri moTxovnebi sasursaTo<br />

nedleulisa da kvebis produqtebis xarisxisa da<br />

usafrTxoebisadmi~ sanitaruli wesebi da normebi<br />

sanwdan 2.3.2.000-00;<br />

_ fiziko-qimiuri da kaloriulobis<br />

maCveneblebi _ etiketisa da standartis<br />

maCveneblebi.<br />

60


# 108<br />

biuleteni<br />

naRebis karaqis testirebis Sedegebi<br />

naRebis karaqi<br />

gamocdis parametrebi<br />

#1 #2 #3 #4 #5<br />

.produqciis niSandeba arasruli arasruli arasruli SedarebiT kargi SedarebiT kargi<br />

produqciis damzadebis<br />

05.03.2008<br />

15.03.08<br />

14.03.2008<br />

21.02.08<br />

10.03.2008 Seesabameba<br />

TariRi, vargisianoba<br />

Seesabameba<br />

Seesabameba<br />

Seesabameba<br />

Seesabameba<br />

produqciis wona(gr) 200 180 200 200 200<br />

SefuTvis fasi (lari) 1,45 1,35 1,25 1,35 2,10<br />

1 kg-is fasi (lari) 7,25 7,50 6,25 6,75 10,50<br />

energetikuli<br />

Rirebuleba (kkal/100gr)<br />

fizoko-qimiuri maCveneblebi<br />

_ cximis masuri wili, %<br />

aranakleb<br />

maT Soris naRebis/mcen.<br />

li %<br />

_ tenis Semcveloba %-Si,<br />

araumetes<br />

_ marilis Semcveloba<br />

%<br />

_ titruli mJavianoba 0 K<br />

araumetes<br />

etiketze<br />

faqt +/-<br />

etiketze<br />

faqt +/-<br />

etiketze<br />

faqt +/-<br />

etiketze<br />

faqt +/-<br />

etiketze<br />

566 558 -8 566 558 -8 566 558 -8 660 691 +31 748 772 +34<br />

faqt<br />

faqt<br />

faqt<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

60 59,0 _1 60 59,0 _1 60 59,0 _1 29+43,5 74,3 +1,8 82,5 83,0 +0,5<br />

56/44 54/46 55,6/44,4 58,7/41,3 64,3/35,7<br />

et/dok faqt<br />

et/dok faqt<br />

et/dok faqt<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

_ 36,8 _ _ 36,8 _ _ 36,8 _ _ 24 _ _ 16,5 _<br />

ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

faqt<br />

faqt<br />

faqt<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

_ 2,84 _ _ 2,84 _ _ 2,84 _ _ 0,78 _ _ 1,57 _<br />

mikrobiologiuri maCveneblebi<br />

mez. aer. da fakult.<br />

anaer, mikroorganizmebi<br />

saerTo koliform.<br />

baqte-riebi E-coli (ar<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

ar<br />

1X10 5 8,5X10 4 Seesab 1X10 5 8,5X10 4 Seesab 1X10 5 8,5X10 5 Sees<br />

faqt Sedegi<br />

faqt +/-<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

sxvaoba<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

faqt Sedegi<br />

1X10 5 2X10 3 Seesab 1X10 5 3X10 3 Seesab<br />

ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

daiSveba)<br />

paTogenebi, maT Soris<br />

salmonela (ar daiSveba)<br />

ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

toqsikuri elementebi faqt daskvna faqt daskvna faqt daskvna faqt daskvna faqt daskvna<br />

spilenZis m.w. (a.u 0,5mg/<br />

kg)<br />

0,50 Seesab 0,50 Seesab 0,5 Seesab 0,1 Seesab 0,21 Seesab<br />

rkinis m.w. (a.u 5,0 mg/kg) 2,2 Seesab 1,46 Seesab 1,54 Seesab 2,24 Seesab 2,08 Seesab<br />

TuTiis m.w. (a.u 5,0 mg/<br />

kg)<br />

0,68 Seesab 0,43 Seesab 0,54 Seesab 0,16 Seesab 0,38 Seesab<br />

kadmiumis m.w. (a.u 0,03 mg/<br />


# 108 biuleteni<br />

gamocdis parametrebi<br />

naRebis karaqi<br />

#6 #7 #8 #9 #10<br />

.produqciis niSandeba uaryofiTi uaryofiTi uaryofiTi uaryofiTi uaryofiTi<br />

produqciis damzadebis<br />

TariRi, vargisianoba<br />

10.03.2008 Seesabameba<br />

damzad. 14/01/08<br />

vargisia 14/09/08-mde<br />

damzad. 06/04/07<br />

vargisia 05/04/08-mde<br />

damzad. 12/02/08<br />

vargisia 09/10/08-mde<br />

damzad. 06/04/07<br />

vargisia 05/04/08-mde<br />

produqciis wona(gr) 200 200 500 250 500<br />

SefuTvis fasi (lari) 1,25 3,95 8,50 5,30 7,15<br />

1 kg-is fasi (lari) 6,25 19,75 17,0 21,30 14,30<br />

energetikuli Rirebuleba<br />

(kkal/100gr)<br />

fizoko-qimiuri maCveneblebi<br />

_ cximis masuri wili, %<br />

aranakleb<br />

maT Soris naRebis/mcen.<br />

li %<br />

_ tenis Semcveloba %-Si,<br />

araumetes<br />

etiketze<br />

faqt +/-<br />

faqt +/-<br />

faqt +/-<br />

faqt +/-<br />

faqt +/-<br />

_ 572 _ 740 771 +31 720 772 +52 _ 775 _ 720 776 +56<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

faqt<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

_ 61,2 _ 82 82,9 +0,9 82 83,0 +1 _ 83,3 _ 82 83,5 +1,5<br />

et/dok faqt<br />

62,6/37,4 71,5/28,5 73,6/26,4 73/27 74,7/25,3<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

etiketze<br />

faqt Sedegi<br />

etiketze<br />

faqt Sedegi<br />

_/16 37,8 + 21,8 _ 15,8 16 15,4 dadeb 15,5 dadeb 16 15,2 dadeb<br />

_ marilis Semcveloba % ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

_ titruli mJavianoba 0 K<br />

araumetes<br />

faqt<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

6,25 12,95 +6,7 2,65 1,57 2,65 1,47<br />

faqt Sedegi<br />

mikrobiologiuri maCveneblebi<br />

mez. aer. da fakult. anaer,<br />

mikroorganizmebi<br />

saerTo koliform. baqteriebi<br />

E-coli (ar daiSveba)<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

ar<br />

1X10 5 7X10 3 Seesab 1X10 5 2X10 3 Seesab 5X10 4 aRmoCn<br />

faqt Sedegi<br />

faqt Sedegi<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

sxvaoba<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

etiketze<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

araumetes<br />

faqt Sedegi<br />

Seesab 1X10 5 1,2X10 2 Seesab 5X10 4 5X10 2 Seesab<br />

ar aRmoCnda uaryofiTi ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

paTogenebi, maT Soris<br />

salmonela (ar daiSveba)<br />

ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda ar aRmoCnda<br />

toqsikuri elementebi faqt daskvna faqt faqt faqt faqt<br />

spilenZis m.w. (a.u 0,5mg/kg) 0,14 Seesab 0,50 Seesab 0,5 Seesab 1,33 Seesab 0,5 Seesab<br />

rkinis m.w. (a.u 5,0 mg/kg) 12,84 ar Seesab 0,65 Seesab 1,54 Seesab 4,95 Seesab 1,84 Seesab<br />

TuTiis m.w. (a.u 5,0 mg/kg) 0,3 Seesab 0,50 Seesab 0,54 Seesab 0,90 Seesab 0,53 Seesab<br />

kadmiumis m.w. (a.u 0,03 mg/kg)


# 108<br />

biuleteni<br />

cxrilSi mocemuli informaciis<br />

Sesaxeb:<br />

produqciis niSandeba (etiketireba)<br />

saqarTvelos kanonis `momxmarebelTa<br />

uflebebis dacvis Sesaxeb~ me-6 muxli gvaZlevs<br />

produqciis etiketze gansaTavsebel savaldebulo<br />

moTxovnebs, kerZod: `damamzadebeli (gamyidveli)<br />

valdebulia momxmarebels miawodos aucilebeli,<br />

utyuari da sruli informacia produqciis Sesaxeb,<br />

rac mas miscems swori arCevanis SesaZleblobas~ da<br />

`informacia momwodebels unda miewodos qarTul<br />

enaze.~ amave muxlSi mocemulia im informaciis<br />

CamonaTvali, romlis arseboba sasursaTo<br />

produqciis etiketze savaldebuloa.<br />

ganvixiloT am kanonis moTxovnebis Sesabamisad<br />

ra informacias gvawvdis da ras gvimalavs<br />

produqciis mwarmoebeli (distributori):<br />

qarTulenovani etiketi<br />

4 dasaxelebis importirebuli naRebis<br />

karaqidan mxolod erTs gaaCnda arasruli<br />

qarTulenovani stikeri (distributorma mogvawoda<br />

mxolod cximianoba, warmoebis da vargisobis vada<br />

da distributoris koordinatebi, rac ra Tqma unda<br />

sakmarisi ar aris momxmareblisTvis). e.i. oTxive<br />

importuli produqcia am komponentSi Sefasda<br />

aradamakmayofileblad.<br />

`produqciis dasaxeleba da saxe”.<br />

am monacemebiT moTxovnas ver akmayofilebs<br />

#1, #2, #6, #7 da #8 naRebis karaqi (xarisxi ar aris<br />

miniSnebuli) _ imsaxureben mxolod SeniSvnas;<br />

`produqciis da damamzadeblis safirmo<br />

saxelwodeba da misamarTi. im qveynis dasaxeleba,<br />

sadac damzadebulia produqcia~.<br />

#3 da #5 naRebis karaqs miTiTebuli aqvT<br />

mxolod mwarmoeblis saidentifikacio kodi, rac<br />

arasakmarisia momxmareblisTvis da imsaxureben<br />

aradamakmayofilebel Sefasebas;<br />

`im saqonlis vargisobis vada (saqonlis<br />

gamoyenebis bolo TariRi an damzadebis TariRi<br />

da Senaxvis vada), romlis samomxmareblo<br />

Tvisebebi uaresdeba droTa ganmavlobaSi (sakvebi,<br />

kosmetikuri, samkurnalo da sayofacxovrebo<br />

qimiuri produqcia) da saqonlis wona da<br />

moculoba~.<br />

am monacemiT aTive produqcia pasuxobs<br />

moTxovnebs, rac misasalmebelia. aqve gvinda<br />

aRvniSnoT, rom #2 naRebis karaqis SefuTvaSi 180<br />

gr-ia (etiketze miniSnebulia), ase rom myidvelma<br />

yidvis dros ara marto fass aramed wonasac unda<br />

Sexedos.<br />

`im teqnikuri reglamentis an standartis<br />

miTiTeba, romlis moTxovnasac Seesabameba<br />

produqcia.~<br />

arc erT importirebul (#6-#10) produqciaze<br />

ar aris miTiTebuli teqnikuri reglamenti an<br />

standarti.<br />

SeniSvna: teqnikuri reglamentis an<br />

standartis miTiTebasTan dakavSirebiT evrokavSirSi<br />

aseTi moTxovna ar arsebobs da mewarmeebi<br />

produqciis ZiriTad maxasiaTeblebs uSualod<br />

etiketze uTiTeben. saqarTveloSi arsebuli es<br />

sakanonmdeblo Seusabamoba gamosasworebelia,<br />

radgan produqciaze standartis savaldebulo<br />

miTiTeba vaWrobaSi damatebiT teqnikuri barieria.<br />

`produqciis ZiriTadi samomxmareblo<br />

Tvisebebis nusxa, sakvebi produqciisTvis –<br />

kaloriuloba, vitaminizireba, janmrTelobisaTvis<br />

mavne nivTierebaTa Semcvelobisas ki calkeul<br />

daavadebaTa dros SesaZlo ukuCvenebebi, damzadebis<br />

procesSi gamoyenebuli sakvebi danamatebis nusxa.~<br />

samomxmareblo Tvisebebidan naRebis karaqis<br />

etiketze unda mieTiTos cximis masuri wili da<br />

tenis procentuli Semcveloba. Tu cximis masuri<br />

wili miTiTebulia yvela naRebis karaqze, tenis<br />

Semcveloba miTiTebulia mxolod ori dasaxelebis<br />

naRebis karaqze _ #8 da #10. aseve mxolod erT<br />

naRebis karaqs #10 miTiTebuli aqvs produqciaSi<br />

Semavali vitaminiebis Semcvelobac. ase rom am<br />

punqtis moTxovnebs srulyofilad arc erTi<br />

produqcia ar pasuxobs.<br />

`produqciis Sedegiani da usafrTo gamoyenebis<br />

wesebi da pirobebi, agreTve Senaxvis specialuri<br />

pirobebi.~<br />

mxolod erTi (#9) importirebuli naRebis<br />

karaqi ver akmayofilebs moTxovnebs.<br />

damatebiTad SevCerdebiT produqciis<br />

etiketze momxmareblisaTvis miwodebuli<br />

damatebiTi informaciebis Sesaxeb.<br />

- sertificirebulia – aseTi warwera<br />

arsebobs oTx adgilobriv (#1, #3, #4 da #5)<br />

naRebis karaqze, xolo sam importirebul naRebis<br />

karaqis (#7, #8 da #10) etiketze aris ruseTis<br />

federaciis sertificirebis niSani. sertifikatebi<br />

produqciaze gamyidvlebma ver warmogvidgines;<br />

- ekologiurad sufTa – aseTi saxis warwera<br />

aris #1, #4 da #6 naRebis karaqebis etiketze.<br />

maSin roca saqarTveloSi ekologiuri produqcia<br />

ar iwarmoeba (jerjerobiT saqarTveloSi<br />

ekoproduqciis sertificirebis organo<br />

akreditaciis erovnul organoSi ar gatarebula),<br />

amitom es warwera gakeTebulia mewarmeebis mxridan<br />

gauTviTcnobierebeli momxmareblis mosazidad.<br />

miRebuli SedegebiT vadgenT, rom produqciis<br />

etiketirebis (niSandebis) moTxovnebis Sesrulebis<br />

mxriv, sxvebTan SedarebiT ukeTesi mdgomareobaa<br />

#4 da #5 naRebis karaqis SefuTvebze.<br />

fiziko-qimiuri maCveneblebi<br />

naRebis karaqis ZiriTadi maxasiaTebelia<br />

produqciaSi cximisa da tenis raodenoba. produqcia<br />

miT ufro fasobs, rac metia cximi da naklebia teni,<br />

anu rac nakleb wyals Seicavs. amitom fiziko-qimiur<br />

maCveneblebSi ganisazRvra nimuSebis cximianoba,<br />

63


# 108 biuleteni<br />

tenis Semcveloba, aseve marilis Semcveloba da<br />

titruli mJavianoba.<br />

cximis masuri wili:<br />

warmodgenili 10 dasaxelebis naRebis karaqidan<br />

aRniSnuli testireba ver gaiara #6 naRebis<br />

karaqma. aRniSnuli karaqis etiketze miTiTebulia<br />

cximianoba 82%, xolo sinamdvileSi es maCvenebeli<br />

aRmoCnda mxolod 61,2%. aqve aRsaniSnavia, rom aseve<br />

dabali cximianoba dafiqsirda #1 da #2 naRebis<br />

karaqSi, magram maT dabali cximianoba (Sesabamisad<br />

60% da 61,5%) etiketze miniSnebuli aqvT.<br />

vinaidan naRebis karaqis umTavresi<br />

maxasiaTebelia rZis naRebis raodenoba, amitom<br />

ganisazRvra cximSi ra raodenobiTaa naRebis cximi<br />

da ra raodenobis mcenareuli cximi. Sedegis<br />

gaanalizebisas miviReT, rom adgilobrivi naRebis<br />

karaqebSi naRebis cximi meryeobs cximis 54%-dan<br />

64%-mde, xolo importirebul produqciaSi<br />

71,5-74,7%-Si danarCeni ki mcenareuli cximia, anu<br />

margarinia. aqedan gamomdinare, Cven gvaqvs karaqi<br />

kombinirebuli cximiT da ara naRebis karaqi.<br />

mxolod #4 naRebi karaqis etiketze miTiTebulia,<br />

rom produqcia Seicavs mcenareul cximsac.<br />

tenianobis masuri wili:<br />

tenis raodenobis procentuli maCvenebeli<br />

miuTiTebs karaqSi wylis Semcvelobas. am<br />

maCveneblebiT adgilobrivi warmoebis naRebis<br />

karaqSi tenis raodenoba meryeobs 24,0-37,8%-Si,<br />

xolo importirebul naRebis karaqebSi tenis<br />

raodenoba dafiqsirda 15,2-15,8%-is zRvrebSi. am<br />

monacemidanac naTlad Cans, rom qarTul wyals<br />

marTla maRali fasi aqvs.<br />

tenianobis masuri wilis SemcvelobiT<br />

uaryofiTi Sedegi aqvs gost 37-91 mixedviT<br />

damzadebul #3 da #6 naRebis karaqs (Sesabamisad<br />

metia 2 da 21,8%-iT), xolo adgilobrivi warmoebis<br />

danarCeni naRebis karaqebis mst-ebi ver movipoveT<br />

da ar viciT maTSi normiT daSvebuli wylis<br />

raodenoda.<br />

marilis Semcveloba da titruli mJavianoba<br />

titruli mJavianobis mxriv darRveva<br />

aRmoCnda #6 naRebis karaqSi (nacvlad araumetes<br />

6,25-sa aRmoCnda 12,95), xolo danarCeni saxeobaTa<br />

naRebis karaqma am maCvenebeliT dadebiTi Sefaseba<br />

daimsaxures.<br />

usafrTxoebis maCveneblebi<br />

mikrobiologiuri maCveneblebi<br />

laboratoriuli testirebis Sedegebis<br />

analizidan aRmoCnda rom, mikrobiologiurad<br />

dabinZurebulia erTi adgilobrivi warmoebis<br />

#3 naRebis karaqi (mezofirul aerobuli da<br />

fakultatur anaerobuli mikroorganizmebi<br />

nacvlad araumetes 5X10 5 aRmoCnda 85X10 5 ) da erTi<br />

importirebuli #7 naRebis karaqi (dafiqsirda<br />

saerTo koliformuli baqteriebi, romlis<br />

arsebobac sanwdan-iT ar daiSveba).<br />

toqsikuri elementebi<br />

toqsikuri elementebi dasaSveb doneze meti<br />

raodenobiT dafiqsirda #6 naRebis karaqSi (rkinis<br />

masuri wili dasaSvebia araumetes 5.0 mg/kg, xolo<br />

aRniSnul karaqSi dafiqsirda 12.84 mg/kg _ 2,5-jer<br />

meti). danarCeni naRebis karaqis nimuSebma dadebiTad<br />

gaiara testireba aRniSnul maCvenebelze.<br />

usafrTxoebis maCveneblebze testireba<br />

ver gaiara samma naRebis karaqma: #3 da #7 -<br />

mikrobiologiuri maCveneblebiT, xolo #6<br />

-toqsikuri elementis masuri wilis mxriv.<br />

kaloriuloba<br />

karoliurobis raodenoba etiketze miTi-<br />

Tebuli ar qonda #6 da #9 naRebis karaqs, xolo<br />

danarCenidan yvelaze meti gadaxra dafiqsirda<br />

#10 naRebis karaqSi _ +56 (3.6%) da #8 naRebis karaqSi<br />

_ +52 (3,5%). danarCeni naRebis karaqebis maCveneblebi<br />

miaxloebuli iyo etiketze miTiTebul<br />

monacemebTan.<br />

momxmarebels SevaxsenebT, rom kaloriuloba,<br />

fiziko-qimiuri da usafrTxoebis maCveneblebi<br />

exeba mxolod Semowmebul (im dRes gamoSvebul)<br />

produqciis partias.<br />

64


# 108<br />

biuleteni<br />

bibliografia<br />

1. `metrologiis standartizaciis, sertifikaciis da kvebis produqtebis uvneblobis da<br />

xarisxis prblemebi saqarTveloSi konferenciis moxsenebiTi krebuli~. Jurnali `saqarTvelos<br />

ekonomika~, Tbilisi 2006.<br />

2. S. melqaZe, q. melqaZe `samomxmareblo ganaTlebis safuZvlebi~. Tbilisi, 2005.<br />

3. `saqalaqo/raionuli sammarTveloebis mier sursaTis uvneblobisa da xarisxis sferoSi<br />

2007 wels gaweuli saqmianobis angariSi~. sursaTis uvneblobis, veterinariis da mcenareTa dacvis<br />

erovnuli samsaxuri. Tbilisi, 2008.<br />

4. Г. Журавлева, В. Долженко и др. `Новые Пути к Справедливости~. г. Волгодонск 2000.<br />

5. П. Крючкова, Е. Кузнецова `Основы потребительских знаний~. Конф ОП, Москва 2001<br />

6. Market Surveillance of Non Food Products in Lithuania – Presented by State Non Food Products Inspectorate under the<br />

Ministry of Economy; 2007<br />

7. momxmarebelTa uflebebis dacva saqarTveloSi –kavSiri `21-e saukune~ (www.century21.ge)<br />

2007.<br />

8. `Система контроля продовольствия и здоровья животных внедрённая Государственной Службой<br />

Продовольствия и Ветеринарии~ Презентация Государственной службы продовольствия и ветеринарии Литовской<br />

Республики. 2007<br />

65

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!