13. Zenbakia - Lea-Artibai Amankomunazgoa

13.
Gurasoentzako aldizkaria
• Hiruhilabetekaria
2004ko negua
Lea-Artibaiko Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

Gurasoentzako aldizkaria
13. zenbakia
Lege Gordailua BI-2770-01
Laguntzaileak
• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua
• Guraso elkarteak:
Berriatuko Herri Ikastetxea
Etxebarriko Manuela Zubizarreta Eskola
Ispasterko Eskola unitarioa
Lekeitioko Eskola Publikoa
Lekeitioko R.M. Azkue Ikastola
Markina-Xemeingo Bekobenta Eskola Publikoa
Markina-Xemeingo Berakruz Ikastola
Ondarroako Herri Ikastetxea
Ondarroako Zubi Zahar Ikastola
Ondarroako Txomin Agirre Ikastola
Ondarroa-Lekeitio Institutua
Maketazioa 11BARRI
Imprimategia GERTU imprimategia
Banatzailea Asmatu XXI
Egilea
Lea-Artibaiko Amankomunazgoa
• Prebentzio Zerbitzua
Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 13
48270 MARKINA-XEMEIN
Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78
eburgoa@lea-artibai.org
www.lea-artibai.org
3 Barriak
“Familientzako
Orientazio
Psikologikoa”
zerbitzu barria
4 0tik 5 urtera
Jostailuekin eta
jolasean, balore berriak
berreskuratzen
MªJose Urruzola
6 6tik 11 urtera
Nerabe asaldatuak
eta guraso ikaratuak
Enrique Saracho
8 Zeure Txokoa
Gurasoei erantzuten
Nerea Urrosolo
10 12tik 18 urtera
Antzerkia
adoleszentzian
Ana Elordi Aristondo
12 Denentzat
“Bullying”a
Ruben Belandia Fradejas
Babesleak
Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du
Etxebizitza eta Gizarte gaietako saila
2 Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua

arriak
“Familientzako
Orientazio
Psikologikoa”
zerbitzu
barria
Lea Artibaiko Amankomunazgoak jarriko du
martxan zerbitzu barri hau Euskal Herriko
Unibertsitateko Psikologia Fakultatearekin
elkarlanean.
NOIZ: 2005eko otsailaren 2an hasi eta
uztailera arte. (Gero ikusi behar)
NORENTZAKO: Familia bizitza hobetzeko
orientazioa eta baliabideak eskatzen dituzten
Lea Artibai Amankomunazgoko guraso
guztientzako. 0tik 18 urte bitarteko umeak
dituzten familia guztientzako.
ZER KONTSULTATU:
• Nola hobetu nire seme-alaben adimenemozio
edo gizarte garapena,
• Zeintzuk diren famili heziketan eraginkorrago
izateko estrategia bakoiztuak,
• Edo, beste barik..., gauzak ondo doazen
edo ez jakiteko.
FUNTZIONAMENDUA:
• Telefonoz, postaz edo posta elektronikoz.
• 3 irakasleek astean 3 ordutan eskainiko
dute.
• EGUAZTENETAN: goizez 11:30etik
13:00etara eta arratsaldez, 16:00etatik
17:30era
• Zerbitzua doan da. Horrez gain, konfidentziala,
profesionala eta prebentiboa da.
• Telefonoa: 94 405 15 49
www.etxadi.org
ETXADI
Máximo Agirre, 18 bis, 5. planta, 10dptoa.
48011 BILBO
• Informazio gehiago Lea Artibaiko
Amankomunazgoan: 94 616 90 78
LAISTER BATEAN LEA ARTIBAIKO
AMANKOMUNAZGOKO FAMILIA
GUZTIEI "SEME-ALABEKIKO HEZ-
KUNTZA HOBETZEKO KLABEEI"
BURUZKO KATALOGO BAT BANATU-
KO ZAIZUE.
Egiteko Prest! aldizkariari dagokion informazioa
• "ZEURE TXOKO"ra atalera galderarik egin nahi baduzu, lasai egin, erantzuna ere
ahalik eta arinen emango dizugu-eta; ez duzu zertan hurrengo aldizkariaren zain
egon behar. Zure galdera eta helbidea argi esan eta erantzungo dizugu. •
• Hemen agertzen diren liburu, KD edota bideo guztiak Amankomunazgoko prebentziorako
zerbitzuan dauzkagu, zuotako edozeinen eskura erabili ahal izateko.
Doan uzten dira denbora zati baterako. •
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua
3

0tik 5 urtera 5era
Mª Jose Urruzola Zabaleta
Etika irakaslea eta irakasleen formatzailea
• BILBO
Jostailuekin eta jolasean,
balore positiboak berreskuratzen
Jolasean ibiltzea eta jostailuekin
olgatzea oso-oso
inportantea da haurraren
izaera osatzeko orduan;
onerako zein txarrerako,
esaterako, jolasen eta jostailuen
bitartez egiten baitute
denboran aurrera
"emakumezkoei" eta "gizonezkoei"
egokitutako sinbolo-multzoek
ere. Gai hori
behin eta berriz erabili izan
da azken 20 urteotan
Feminismoaren Mugimenduan
nahiz zenbait erakunderen
kanpainetan.
Aztertuta dagoenez, badakigu, batetik,
haurrek euren jolasetan imitazioz ikasten
dituztela gure gizarte-ereduan emakume
eta gizonei emandako rolak, eta badakigu,
bestetik, irizpide komertzialak oinarri
dituzten jostailuek ez dutela ohiko jarrera
sexista hori gainditzen laguntzen.
Hainbatetan argitu nahi izan da galdera
hau: zer-nolako eragina izaten du
publizitateak jendearengan, haurrentzako
jostailuak aukeratzeko orduan
Gaur egun, oraindik ere, neskei eskaintzen
zaizkien jostailu gehienak etxeko
kontuei lotuta egoten dira, eta mutilei
eskaintzen zaizkienak, ordea, kaleko eta
jendaurreko bizimoduari begira egoten
dira.
Zertan jolastu Zein jostailurekin
Galdera horien erantzuna nolakoa, gizakiaren
bizitza ere, neurri handi batean,
halakoa izaten da, azken batean, jolasen
eta jostailuen bitartez oinarriak jartzen
baitira, neskek nahiz mutilek, txiki-txikitatik,
gizarteak sexuaren arabera agindutako
eginkizunak onar ditzaten; horixe
izan da egindako kanpainetan argi eta
garbi geratu den ondorioetako bat.
Oraindik ondo pentsatu eta hausnartu
beharra dago, ea nola irits gintezkeen,
jolasen eta jostailuen bitartez, gaur
egungoaz beste balore-sistema batera,
eta, beraz, ea egungo ikuspegi hori
(emakumezkoaren sinbolo-multzoa
baliogabea, eta, gizonezkoarena, berriz,
nonahikoa) nola aldaraz genezakeen.
Gauza jakina da zenbait familia aurrerakoi,
baita zenbait neska ere, mutilei
zuzendutako jolas eta jostailuak onartzen
ari direla: neskei bai, ematen zaie
aukera futbolean jolas daitezen, eraikuntzako
makinekin ibil daitezen…,
komertzialki mutilentzat prestatutakoak
izan arren. Baina, mutilak direnean,
aldiz, ez da ohikoa izaten bide hori jorratzea,
alegia, mutilei ez zaizkie eskaintzen
jostailu jakin batzuk, panpina esaterako,
edota, etxeko kontuei, edertasunari eta
abarrei lotuta, bestelako jostailuak.
Mutilek beraiek sentitzen dute "nesken"
jostailuekin jolastea mailaz jaistea dela
nolabait, eta ez dagokien mundu batean
sartzen ari direla iruditzen zaie.
Beraientzat statusa galtzea da nolabait.
Jarrera horrekin inguruneak erakusten
dien baloreen mailaketa errepikatu besterik
ez dute egiten: gizonezkoena
garrantzitsua da, balioetsita dago, kultura
da… eta emakumezkoena, berriz,
bigarren maila batean dago, gutxietsita
dago, azpi-kultura da.
Baina ikerketa feministetan ikusten da,
eta eguneroko bizimoduak berak ere
halaxe erakusten digu, kultura femeninoak
hainbat balore dakartzala, bai emakumeentzat
bai gizonezkoentzat onuragarri,
gizakia garatzeko hainbat jarrera eta
jokamolde dakartzala: emakumezkoek
adimen orokorra dute bizimoduari aurre
egiteko, gainerakoen ongizatean pentsatzeko
gaitasuna dute, badakite elkarrekin
bakean bizitzen, gorputza zaintzen
dute, arduratsuak dira, giza arazoen
aurrean sentsibilitatea dute, etab.
Azken batean, gaur egun, "emakumezkoaren
sinbolo-multzoa" jarrera
eta jokabide-eredu garbia da guztiontzat,
gizakion bizitza aberastu, eta
esperantza berriak sortzen baititu
munduan etorkizunari begira.
Euskal gizarteak estereotipo kultural
sexistak baztertu, eta balore horiek
giza garapenerako benetan beharrezko
direla aitortu behar du, eta jarrera-kontuetan
heziketa ematerakoan balore
horiek eredugarri direla aitortu behar du,
orduantxe hasiko baikara gizakiari
buruzko kontzeptu berria sortzen.
"Gizonezkoen sinbolo-multzotik", batez
ere, alderdi negatiboa hartu dugu, gizarteko
arazoak konpontzeko tresna modura;
neurririk gabeko lehiakortasuna, eta
nagusikeria dira eredu; indarra denerako
erabiltzen da, erraz, "gerra-izpiritu"
bihurtuta, eta armak eta indarkeria dira
nagusi; "ausarta da" esaten da, "burugabea
da" esan beharrean; edota "ekintzagizonak"
direla esaten dugu, praktikan
"aktibistak" direla esan beharrean.
Neskak eta emakumezkoak ere "horien
berdinak" izaten saiatzen dira, "euren
pare" jartzen, botere eta status gehien
duenari begira.
Hori guztia "berdintasun" terminoa oker
erabiltzearren gertatu da, eta, batez ere,
gertatu da (batzuetan, nahita; batzuetan,
nahi gabe) desbideratu egin garelako
"eskubideen eta aukeren berdintasun"
horren oinarrian dagoen helburu sakonetik.
Egun, oraindik ere, jarrera askotan
badira berreskuratu beharreko balore
positiboak; ona izan liteke, esaterako,
norberarengan pentsatzea, norberaren
segurtasuna bilatzea, autoestimua iza-
4
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua

ikerketa
tea, gauza publikoak direla-eta kezkatu
eta arduratzea, noizbait arrisku hartzen
jakitea…, horiek guztiak ere beharrezkoak
baitira bai emakumezkoak bai gizonezkoak
egokiro gara daitezen.
Jolastea eta olgatzea, horixe da haurraren
zeregina, horixe da bizitzako lehen
urteetako betebeharra, jakina denez,
jolasteak asko lagunduko baitio umeari,
esaterako, bere gaitasunak garatzen, eta
balore positiboak bereganatzen (besteak
beste, emakumezkoen eta gizonezkoen
sozializazio-prozesutik sortutako balore
positiboak bereganatzen); ea, bada,
aurrerantzean heziketa osoagoa ematen
diegun haurrei, azken batean, irizpide
sexistetan oinarrituta ez baita inoiz hezkuntza
osoa lortuko.
Jostailuak tresna eraginkorrak izan
litezke egiteke dagoen pertsona-eredu
berria osatzeko orduan ere. Horregatik,
jostailuak erosterakoan, irizpide batzuk
argi izatea komeni da:
- Izan daitezela taldean jolasteko
modukoak eta elkarrekin konpartitzeko
modukoak.
- Ez dezatela eduki osasunerako kaltegarri
izan litekeen materialik.
- Ez ditzatela betiko rol sexistak errepikatu;
izan daitezela neskak zein mutilak
erabiltzeko modukoak.
jolas gomendagarriak
garriak dira.
0tik 5 urte bitarteko
umeentzat gomendagarri
diren jostailu batzuk:
- 0tik 1era bitartean,
objektu mugikorrak,
musikalak, arrastrekoak
eta ekintzetarako
mantak gomenda-
- 2 eta 3koentzat, enkajeak, dominoa,
behatzeko ipuinak, eraikitzeko gauzak..
- 3tik gorakoentzat, aurrekoan aipatutako
ezaugarriak barneratzen dituzten
jostailuak eta norbere trebetasunak
garatzen dituztenak.
Jostailuak honako hauek adibidez:
- Ez dezatela ez emakumearen ez eta
gizonaren irudia gutxietsi.
- Ez diezaiotela ingurumenari kalterik
egin; errespeta ditzatela animalien bizitza
eta beharrak.
- Ez daitezela gerrazaleak izan; aldiz,
bultza dezatela elkartasuna eta indarkeriaren
aurkako jarrera.
- Ez dezatela inongo joera arrazistarik
erakutsi; aldiz, lagundu dezatela beste
etnia batzuetako eta egoera berezietako
haurrak hobeto ulertzen eta onartzen.
- Neska eta emakumeak ere izan daitezela
ipuinetan protagonista; ez daitezela
agertu beti bigarren mailan, tradizioz
egokitutako roletan. Ipuinek erakuts
dezatela umeek egiten dutena polita eta
garrantzitsua dela, neskato zein mutiko
izan.
- Izan daitezela tresna egokiak, neskentzat
zein mutilentzat, gizakiaren
gaitasunak garatzeko: euren gorputza
ezagutzeko, zentzumenak garatzeko eta
bestelako gaitasunak lantzeko (mugimendua,
sormena, inteligentzia, sentsibilitatea,
autonomia pertsonala…).
- Izan daitezela gaitasunak garatzen
ikasteko (musika egiten, pentsatzen,
sentitzen, hunkitzen, barrukoa adierazten,
pintatzen… ikasteko).
• "El frutal". Joku kooperatiboa. Ume
bakoitzak frutak hartu behar ditu beleak
eraman aurretik.
• "Avanti mare". Joku
kooperatiboa. Ume
bakoitzak arrainak
itsasora heltzen saiatu
behar du, baten batek
arrantzatu aurretik.
• "Pico bello".
Pintzez betetako
otzara batekin jolasten
dute, arropa
eskegitzen dute...
• "El nino conillo".
Erbiak
euren gordelekutik
salbatu
behar dituzte.
Irizpide asko dira, bai, eta, azkenean,
heziketa-lan gogorra izan liteke jostailuak
erostea; are gogorragoa, gainera,
kontuan hartzen badugu merkatu
erraldoi honetan era askotako jostailuak
daudela, asko eta asko beste irizpide
batzuen arabera sortutakoak; eta
horietako batzuk, ondotxo dakigunez,
irizpide horien kontrakoak. Baina, hala
ere, jende heldu askok erosten ditu era
horretako jostailuak, ardura handirik
gabe, beste barik, asko pentsatu gabe…
eta, era horretan, ohiko jarrera kontsumista
horiek aurrera doaz: jendea beti
presaka, ez dago inoiz astirik, eta,
errazenera jota, jendearentzat, oraindik
ere, garestiena izaten da onena,
antza.
Gizakiaren garapen osoa izan behar
dugu helburu, eta bide horretatik ez doazen
jostailuak merkatu-ikuspegitik errentagarri
izan ez daitezen lagundu dezakegu
guztion artean, langintza horretan
denok sartuta: familia, eskola, komunikabideak,
hezitzaileak oro har, erakundeak…
Ez da erraza, baina gustuko lanean,
aldaparik ez! •
Juegos y juguetes
Lo que todavía queda pendiente es la
reflexión sobre las posibilidades que
tiene el juego y el juguete de favorecer
otro sistema de valores, diferente del
que actualmente se transmite y cuestionar
así el status actual del desvalorizado
simbólico femenino y el omnipresente
simbólico masculino.
El juego, actividad fundamental en las
primeras etapas de la vida, puede colaborar
a que las niñas y los niños empiecen
a desarrollar esas capacidades y
vayan asumiendo todos los valores positivos
heredados del proceso de socialización
de las mujeres y del de los hombres,
que colaboren a superar el desarrollo
parcial que produce la educación
desde criterios sexistas.
Los juguetes pueden ser eficaces instrumentos,
en la creación de este nuevo
modelo de persona que está por hacer.
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2 0 0 4 k o n e g u a
5

11ra
6tik 11 urtera
Enrique Saracho
Psikiatra eta komunitate-eskuartzean aditua • EDIREN Osasun Kooperatibako zuzendaria
• GASTEIZ
Nerabe asaldatuak eta
guraso ikaratuak
Nerabeari hazten lagundu garai erakargarri honi buruz ikasten dugun bitartean.
Ate-kolpeak eta "utz nazazu
bakean" bezalako garrasiak
entzuten den familietan
seguruenik nerabe bat
aurkituko dugu. "Jasanezina
zaude", "A zer itxura
daramazun!" edota "Urte
batzuk igaro eta ea pasatzen
zaizun, badut gogoa
eta", horrelakoak entzuten
badizkiegu gurasoei, seguruenik
nerabe bat dago
familian.
Zer egin behar dute gurasoek
Semea edo alaba psikologoarengana
eraman ala pazientzia hartu
eta itxaron bolada txar hori pasatu
arte
Pubertaroa gauza arrunta da baina ez
garrantzirik gabekoa. Bizitzako aldi
bat da non hazkunde prozesurako
erabakigarriak izango diren gertakariak
emango diren. Bai gurasoek
eta bai seme-alabek ez badute behar
bezala ulertzen prozesu hori, familietan
egonezinak sortzen dira.
Artikulu honen helburua da sarritan
ukatuta daukagun bizitzako aldi bati
buruz gurasoei ohartaraztea eta
beren etxeetan gertatzen ari denari
izena jartzen laguntzea.
Pubertaroa deitzen duten hori,
zer da
Aldaketa handiko aldia da pubertaroa,
haustura-aldia, egongaiztasun handikoa
11 eta 15 urte bitartean ematen
dena. Ugaltzeko gaitasuna eta sexuezaugarriak
iristen dira ordu arte
haur-gorputzak izan direnetara. Egun
baten, abisatu gabe, iratzargailu
biologikoa martxan jartzen da burmuinetan
eta seinalea igortzen die
obarioei eta barrabilei iturria ireki
eta odolera sexu-hormonak isuri
ditzaten. Hormona horiek gorputzeko
zelula guztiak hankaz gora jarri eta
aldatu egingo dituzte
Aipatutako iratzargailua 10 eta 13 urte
bitartean jartzen da martxan neskengan
eta 12 eta 15 urte bitartean mutilengan,
hain justu ere gorputzen jabe
sentitzen hasi direnean gure protagonistak.
Urteetako borroka eta gero,
korrika egitea lortu dute, jauziak gero
eta handiagoak, bizikletan ibiltzea, eta
gomarekin zein baloiarekin sekulakoak
egitea. Eskolan ere gauza asko
ikasi dute, lagunik onenak egin ere
eta gurasoak harro sentiaraztea ere
lortu izan dute. Baina une batetik bestera,
egonkortasun hori apurtu egingo
da.
Inork ez die baimenik eskatu, inork
ez die galdetu orain itxuraldatu
nahi duten ala beranduago. Eta
inork ez die ziurtatzen zein izango
den azken emaitza, inork ez baitie
erakusgai eta aukeran jartzen euren
bizitza guztirako izango dituzten gorputzeko
atal bakoitzeko tamaina eta
forma. Halaber, inork ez die galdetu
neska edo mutil izan nahi duten.
Eta egoera are konplikatuagoa egiteko,
gaur egungo neska-mutilak ohituta
daude, gero eta gehiago, dena
aukeratzen. Egungo gizarteak ea nahi
duten guztia lortzen uzten die, baina
haientzat garrantzi gehien duena,
gorputza, alegia, irudia eta pertsonalitatea
ere, ezin dute aukeratu, guzti
hori inposatuta daukate. Zozketan
egokitu zaie, eta nola sentitzen dira
haurrak euren artean zerbait zozke-
6
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua

elkarrizketa
tatzen denean: besteari egokitu
zaiona beti da hoberena.
Muntatu berri den makinaria konplexu
bat ondo ez dabilenean hasiera hasieratik,
doiketa-aldia behar izaten du, erantzunak
aurre-ikusiezinak eta neurriz
kanpokoak izan daitezkeelarik. Horrela
hasten da nerabe baten gorputza: besoak
eta zangoak gorputz-enborra baino
gehiago, sudurra eta belarriak gainontzeko
buruko atalak baino gehiago;
bularrak bata bestea baino gehiago. Eta
horrela doa garatzen puberraren pertsonalitatea
eta emozioak ere: anbibalentzia
izugarria sentitzen du, lo egon
daiteke egun osoa edota kementsu
bete-betean; orain sentitzen da
garaiezina eta berehala erabat izututa;
orain dago amorratuta eta batbatean
maitasunez betea; gurasoak
behar ditu baina, era berean, ezin
ditu jasan.
Prozesu guzti honetan une bat da erabakiorra:
lehenengo hilekoak eta lehenengo
hazi-isurtzeak jartzen dute martxan
ugaltzeko gaitasun fisikoa eta
ezberdin sentitzen hasiko dira. Oso une
kritikoa izaten da, bai eurentzat bai
gurasoentzat, heldutasun sexualak
harremanak izateko modua aldatu
egingo du eta.
Zer sentitzen du nerabeak
Aldaketa guztion aurrean, nola sentitzen
da nerabea Haserre dago ez duelako
bere gorputza kontrolatzen, triste
bere haur-gorputza galdu duelako
eta nahastuta sentipen berrien aurrean.
Ugaltzeko gai izateak eta helduen
eszitazio sexuala sentitzeak gurasoekiko
harremanak baldintzatu egiten dituzte,
elementu berri bat eransten baitiote.
Bere gogamena oraindik heldu gabe
badago ere, bere gorputzak kontrakoa
erakusten digu.
Gurasoengandik urruntzen joan behar
dute euren parekoengana hurbilduz;
espazio ezberdinak behar izango dituzte.
Helduek atea jo beharko dute haien
logelara sartu aurretik une horretan
puberrak sentitzen duen lotsa errespetatzeko.
Ez da arraroa ispilu aurrean
biluzik egotea denbora luzez, estreinatu
berri duen gorputza aztertuz.
Gorputz azterketa horren ondorioa
da masturbazioa eta horrek sentiarazten
diona. Nerabearen garapenerako
erabat beharrezkoa den prozesua
da.
Eta gurasoek, zer sentitzen dute
Zein da betetzen duten papera
Zer gertatzen da gurasoekin erreboluzio
honen aurrean Zer egin behar dute
Gurasoek eta seme-alaba nerabeek
gauza bera sentitzen dute.
Sentimendu anbibalenteak dituzte.
Pena sentitzen dute seme-alaben
haurtzaroa amaitu delako, haserre
daude haiekiko kontrola galdu dutelako
eta nahastuta daude heldu itxura hartzen
doan gorputzaren irmotasunarekin,
helduen artean tokia hartuz. Bestalde,
pozik eta harro ere badaude hazten
doazela ikusiz.
Gurasoek nerabeei esaten dietenean
"Ez dago zu ulertuko duenik", "Ezin dut
zurekin" edota, "Orain ez didazu ezer
kontatzen, ez nauzu lehen beste maite"
nerabea bakarrik sentitzen da, abandonaturik,
sumatzen dituen aldaketen
zurrunbiloan. Gaindituta sentitzen denean
nerabeek helduei begira jartzen dira
gertatzen dena ulertarazten eta euren
sentimenduei izena jartzen lagunduko
dietenaren esperantzarekin. Probokazioekin
mugak jartzea eskatzen dute eta
barne-bulkadak kontrolatzeko laguntza.
Aita edo ama arbuiatzearekin autoafirmazioa
bilatzen ari dira, gurasoekiko
tartea ezartzea, osasuntsuago
hazteko beharrezkoa dutena, alegia.
Gizarteak pubertaroa ukatu egiten du,
garrantzia kendu edo gehiegi dramatizatu,
nerabeen eta helduen arteko ulertezintasunak
eta egonezinak areagotuz.
Pubertaroa gaur egun nola ulertzen den
eta haren inguruko problematikari
buruzko hausnarketa egitea ezinbestekoa
da gurasoentzat. Ahalegindu gaitezen
hausnarketa hori bultzatzen. •
liburu interesgarriak
La Pubertad
La pubertad es algo normal pero no
trivial. Es una etapa de la vida en la
que acontecen sucesos claves del
proceso de crecimiento. Si padres e
hijos no comprenden debidamente
este proceso se generan fuertes
malestares en las familias.
El objetivo de este artículo es llamar
la atención de los padres sobre una
etapa de la vida que frecuentemente
tenemos negada, y ofrecer claves
que les ayuden a poner nombre a lo
que está sucediendo en sus hogares.
Reflexionar sobre las formas actuales
de vivir la pubertad y su problemática
es una necesidad de todos los
padres. Luchemos por conseguir
espacios para ello.
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2 0 0 4 k o n e g u a
7

ZEURE TXOKOA
gurasoen galderei erantzuten
Gurasook,
seme-alabak hezitze
lan honetan, kezka eta
zalantza asko izaten ditugu.
Beraz, horiek aldizkarira bidaltzera
gonbidatu nahi zaituztegu.
Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,
badakizue, bidali zuen galderak honako
helbidera eta berehala erantzungo
dizuegu: Lea Artibai Amankomunazgoa.
Prebentziorako zerbitzua.
Patrokua Jauregia, 48.270
Markina-Xemein. Faxa: 94 616
92 78. Posta elektronikoa:
eburgoa@lea-artibai.org.
Artikulu batean irakurritako
titulua ekarri nahi dut: "jolasaren
garrantzia gurasoen eta
haurren arteko komunikazioan".
Bertan azpimarratzen
zuten zein garrantzitsua den
jolasa bizitzaren lehen hilabeteetan
gerora begira. Horrek
pixka bat agobiatu egin nau ze
6 hilabeteko ume bat daukat
eta ez dakit gutxiegi ez ote
dudan jolasten. Hilabeteko
umeekin jolastea zer da
zehatz-mehatz
Bizitzaren lehenengo urtean umeak jolasaren
bidez garatzen ditu mugimendua, zentzumenak
eta adimena.
Hasieran ariketa oso sinpleak dira eta bere
gorputza ezagutzeko balio handikoak: bere
eskuei begiratu, xurgatu, heldu eta lagatzen
saiatzen da, eztarritik zaratak ateratzen ditu...
lehenengo hilabeteetan bere burua deskubritzen
aritzen da, ez du inguruarekiko jakin-mina
handirik erakusten. Baina horrek ez du nahi
esan komunikaziorik ez dagoenik: bularreko
momentuak emozioz betetako momentuak
dira umeak eta amak elkarrekiko, eta baita
aitak edo amak bainatzen dutenean, aldatzen
dutenean, tripako minak baretzeko edo loak
hartzeko altzoan kulunkatzen dutenean...
egoera guzti hauetan zentzumenek agintzen
dute komunikazioa, batez ere ukimenaren
bitartez sentitzen du umeak babesa eta lasaitasuna.
Bigarren edo hirugarren hilabetetik aurrera,
aurrerapauso bat ematen da komunikazio
arloan; aurpegi ezagunei, amari edo aitari
batez ere, irribarrez hasten zaie, eta inguruari
erreparatzen hasten da. Hortik aurrera, bere
gorputzaren ahalmena eta kontrola garatzen
duen neurrian, ingurua ikuskatzen eta ikasten
joango da. Era berean lengoaiaren garapena
gertatuko da: hasieran totelka eta zizaka
( "m...n...tt..a..o...ma...ta..") eta gero ekinaren
ekinez etengabe jorratzen joango da,
eta bederatzigarren hilabetetik aurrera edo,
silabak batu eta berba antzeko batzuk esateko
kapaz ere izango da.
Baina adimena eta trebetasuna lantzea ez da
nahikoa, beste batzuetan komentatu izan
dugun moduan, umeak inguruaren erantzuna
eta estimulazioa behar izaten ditu bere ahalmenak
garatzeko. Hau bi zentzutan da
garrantzitsua: alde batetik, kapazitate asko
garatzeko ezinbestekoa delako imitazioa, adibidez,
berbetan ikasteko. Bestetik, faktore
afektiboa nahitaezkoa delako ume batentzat,
bestela ikasteko ardurarik edo gogorik ez du
izango; hau da, umeak berba bat egindakoan
inork txalotu ezik edo arretarik jarri, erantzun
edo zeozelan saritu, gogo gutxiago edukiko
du hori errepikatzeko eta gehiagotan saiatzeko
gehiegizko interesik ere ez du ipiniko.
Umea estimulatzea, azken finean, berarekin
jolastea eta komunikatzea da.
Zelan egin Orokorrean, umearekin gaudenean
ia pentsatu gabe egiten dugun moduan:
berba gozoen bitartez (oraindik berbarik ulertu
ezin duenean ere amaren edo aitaren maitasuna
bereganatu egiten du), gure berbei keinuekin
eta ikutuekin lagunduz, kili-kiliak eginez,
beren lorpenak txalotuz, kantatuz, kulunkatuz,
aurpegia ezkutatu eta gero bistara
agertuz... mila jolas daude.
Ez daukagu zertan agobiatu hau ala bestea
eginbehar dugun pentsatzen. Umearekin egoteko
astia hartuz gero eta berarekin egotera
jarriz gero, berez irtengo dira jolasak. Umeek
laster erakutsiko digute gainera zer
jolasekin ari diren ondo pasatzen
edo zein ez zaien batere interesatzen.
Txutxeak. Umeek hala
izendatzen dituzte. Ez
al diegu gozoki gehiegi
ematen Lehen asteburuetan
jaten zituzten
bakarrik eta beti neurri
batean, orain ostera,
astean zehar ere bai
eta batere kontrolik
Nerea Urrosolo Urkizu
Hezkuntza Aholkularia eta Psikologo klinikoa
• ONDARROA
gabe eta asteburuetan, zer
esanik ez. Dagoeneko amona
naiz, 2 loba dauzkat, 6 eta 8
urtekoak eta euren gurasoak
beste guztien kontra ikusten
ditut gai honetan, zeozelan
kontrolatu nahian dabiltzalako.
Hausnartzeko baino ez..
Gaur egun gizarte "garatuetako" biztanleon
ezaugarri printzipala kontsumitzaileak garela
da. Nabaria da kontsumismoak zelan egin
duen gora urteetan. Gu umeak ginenean, gure
gurasoek uste zuten gauza asko genituela eta
gauza asko erosten genituela. Euren umetako
denboraren aldean demasa zen gure haurtzaroan
geneukan aukera zabala, dela jostailu,
arropa, gozoki... edota dibertsiorako dirua.
Haien ustez luxu bat zen gurea: erregeek jostailuak
ekarri, urtebetetzean opariak; domekero,
zinera joan txikle eta pipa pakete bat erosita;
hondartzara bazkaria eta guzti joanda
ondo jaten bagenuen bi pezetako mantekaua
erostea... eta jaietan edo egun bereziren batean
tabernara joatea "Kasa" edatera. Euren
denboretan horrelako ezer ez zeukatela kontatzen
zigutenean, ikaragarria izan behar
zuela uste genuen.
Gu txikiak ginenean guztiz normala zen igandean
erositako txiklea gauez baso bete uretan
gordetzea hurrengo egunerako, kalean genbiltzala
egarria bageneukan taberna batera
joan "ure mesedez" eskatu (txorrokoa noski)
eta kito, noiz edo noiz freskagarri bat edatera
joaten baginen ere "fanta bat bost basotan"
ateratzen genuen eta pozik... Orain gure umeentzat
txikleak banaka eros daitezkeenik ere
pentsaezina litzateke, egarria badaukate ur
botila txikia erosi behar dute, eta freskagarriak
bazkarietan edo edozein momentuan edukitzen
dituzte.
8
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua

kontsultak •
zalantzak • kezkak...
Kontsumismo hau ona edo txarra den esatea
ez zait niri tokatzen. Ez da nire lana balorazio
moralik egitea. Baina honen harira bai komentatu
nahiko nukeela neure biharrean askotan
gertatu izaten den kontu bat, saritzearena,
hain zuzen: Sarri ematen dugu aholku hori,
hau da, sariak erabiltzeko portaera edo ohitura
berriak erakutsi behar zaizkienean. Sari
hori, noski, beti izango da umeari eskatzen
zaion ahaleginaren neurrikoa. Beno... ba zer
izaten da holakoetan zailena... Zailena ez da
izaten gurasoek gure aholkuari jaramon egin
eta zehatz betetzea ez eta umea ados egotea
eskatzen diogunarekin konplitzeko, ez, zailena
inondik inora ere sariak aurkitzea da, hain
zuzen ere. Zergatik Ba orain dela urte batzuk
sari bat zena gaur egun ezereza da umearentzat,
zentzurik ez dauka egunero eta doan
lortzen duen zerbait gero saritzat erabili nahi
izatea... txutxeriak eta horrelakoak, behintzat,
azken urteotan ia desagertuta daude "sarien
zerrendatik".
Amaitzeko esango nuke, txutxerien kasuan,
arazoa ez dela informazio falta, zeren denok
entzuten diegu medikuei haien abusua osasunaren
kalterako dela (hortzetako txantxarra,
loditasuna eta abar). Arazoa da gu geu, gurasook
ere kontsumista hutsak garela, eta umeei
hori ari garela erakusten, eta badago beste
zerbait ere, askotan esan izan dugun bezala,
umeari ezetz esatea eta haren kasketaldia
aguantatzea asko kostatzen zaigula.
Alabak 15 urte dauzka eta uste
dut ordenagailuarekin ordu
gehiegi pasatzen dituela,
eskolan "normal" dabil baina
benetan, denbora gehiegi
ematen du ordenagailuarekin.
Zer egin behar dut.
Nahi nuke galdera hau aprobetxatu, arazo
baten nondik norakoa ondo zehaztea zein
garrantzitsua den komentatzeko. Ez nuke nahi
kritika modura hartzerik baina zehaztasunik
eman gabe arazoa zein den ere ezin da
garbi ikusi, zaila da arazoa non dagoen
jakitea, edo zenbateraino den arazoa...
edo arazorik ba ote den ere, eta orduan
oraindik zailagoa da erantzunarekin
asmatzea.
Jokaera bat kaltegarria izango da norbere
buruari ala beste bati kalte egiten badio.
Jokaera batzuk berez dira kaltegarriak: kalea
gurutzatzea ezker eskumara begiratu gabe,
adibidez, edo norbait jotzea. Beste jokaera
batzuk ostera, berez ez dira kaltegarriak,
baina arazoak etor daitezke gutxitan ala
gehiegitan egiteagatik. Ordenadorean ibiltzea,
horren adibide bat da.
Gaur egun ordenadore bati kolperik ere ez
egiten ez dion pertsonak ez du tresna hori
menperatuko eta arazo bat edo beste izango
du zeregin askotarako, igeltsero edo sukaldari
lana egiteko ez, beharbada, baina bai beste
hamaika lanetarako.
Ordenadorean denbora gehiegi emateak
berriz, beste arazo batzuk ekar ditzake, hala
nola, ikasteko denbora gutxiago, lagunekin
egoteko denbora gutxiago, beste bihar batzuk
deskuidatzea... harreman pertsonal zuzenak
eduki beharrean "txateoak" izatea, edo dibertsiorako
bizitza erreala baino nahigo izatea
errealitate birtuala... Baina arazoak ekar ditzakeen
moduan, litekeena da ere batere arazorik
ez ekartzea. Ordu asko pasa arren ordenagailuarekin,
ondorio txarrik ez badugu antzematen,
non dago arazoa
Komenigarria izango litzateke zehaztea zenbat
denbora pasatzen duen ordenagailuan,
denbora horretan zertan ibiltzen den, jokaera
horrek zer ondorio dakarren beretzako edo
besteentzako... eskolan "normal" ibiltzeak
bere lanak betetzen dituen ala ez nahi duen
esan... eta betetzen ez badu, horrek ordenadorean
ibiltzearekin zerikusirik baduen ala
ez...
Egoera horrela aztertu eta gero askoz errazagoa
izango da erabaki bat hartzea, zerbait
aldatzea komeni den ala ez, eta hala izanez
gero nola jokatu pentsatzea eta aurrera eramatea.
Etxe berdinean harrigarria da
arroparekin daukagun konfliktoa.
3 urteko alaba bat eta 12
urteko seme bat dauzkat. 3
urtekoak ia ia berak agintzen
digu zer jantzi eta zer ez,
gehiegi iruditzen zait portaera
hori eta aldiz, 12 urtekoari, ia
muturren aurrean jarri behar
izaten diot, oraindik ere norberak
arropa guztia erosita,
honen kasuan ostera, arduragabekeria
iruditzen zait. Zelan
orekatu bata zein bestea
Nik ez dut hemen konfliktorik ikusten, umeen
partetik behintzat.
Hiru urtekoak ia berak agintzen dizuela zer
jantzi esaten duzunean, zer nahi duzu esan
Zuei, gurasoei agintzen dizutela zuek jantzi
behar duzuena edo berari zer jantzi agintzen
dizuela. Lehenengoa bada, esan beharko
diozue zeuek erabaki behar duzuela hori eta
ez berak. Eta bigarrena bada, ondo dago bere
erabakiak berak hartu nahi izatea eta bere
gustuak edukitzea. Noiz edo noiz, agian, euri
zaparradatan berak sandaliakin joan nahiko
balu, edo berrogei gradutan inondik eta inora
berak leotardoak jantzi behar dituela tematuko
balitz orduan inposatu beharko zinatekete eta
konfliktoa gogorra izan liteke, baina bestela,
non dago arazoa... Umearen gustuak ez
datozela gurasoenarekin... Amari, aitari edo
amamari hain polita begitantzen zaion arropa
umeari ez zaiola batere gustatzen.... ala
pentsatzen dugula hiru urterekin umea ezin
badugu menperatu, hamabostekin gainez
egingo digula... Batzuk, ume txiki batek eurei
kontra egitea edo euren esana ez onartzea,
errespeto falta kontsideratzen dute. Nik ez dut
horrela ikusten. Alderantziz, umeak gu edo
beste edozein errespetatzen ikasteko, koherenteagoa
da bera ere errespetatua dela ikustea.
Gainera, makina bat haserrealdi edo kasketaldi
jasan behar izaten ditugu lehendik ere,
benetako egoera kaltegarrietan umeak burugogor
kontra egiten digunean... Orduan, zertarako
borrokatu inolako arriskurik edo arazorik
ez dagoenean.
Eta hamabi urtekoak, alderantziz, ez diola
batere garrantzirik ematen jantziari... Hobe
hori arropa guztiei aitzakiak ipintzea baino,
igual pare bat urte barru goitik behera aldatuko
da eta oraingo egoeraren nostalgia sentituko
duzue. Bestalde, jantzi behar duena muturren
aurrean ipini behar izatea, ez da bere arazoa,
gurasoena baizik. Egunen batean ez
badiozue ipintzen, ez dut uste biluzik joango
denik, seguraski armairutik zerbait hartu eta
jantzi egingo da. •
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negua
9

12tik 18 urtera 18ra
Ana Elordi Aristondo
Aktorea eta antzerkia eta saxofoi irakaslea
• ONDARROA
Antzerkia adoleszentzian
Badira jada 5 urte, Ondarroan
udaletxetik antolatuta gazteentzat
bereziki antzerki tailerra
egiten dena, aurten 6.
ikasturtea martxan. Proiektu
interesgarria eta aberatsa
zentzu guztietan, bertako
arduradunarekin egon gara,
informazio zehatzagoa jasotzeko.
Gazte antzerki tailerra Ondarroan, zergatik
eta zertarako horrelako proiektu
bat
Ondarroan egin aurretik Gasteizen izan
nuen gazteekin antzerkia lantzeko aukera.
Esperientzia horrek argitu zidan ze aberatsa
den gazteentzat antzerkiak eskaintzen
dizkigun bizipenak erabiltzea bai pertsonalki,
bai talde bezala. Beste alde batetik
Ondarroan ikusten nuen antzerkiak oraindik
ez zuela bere lekutxua, kirolak, musikak
eta dantzak daukaten bezala eta bide bat
zabaltzeko unea zela pentsatu nuen.
Udaletxean aurkeztu nuen proiektua eta
laguntza baieztatu zidaten; kudeaketa lana
Amankomunazgoko Droga gaietako prebentzio
zerbitzuak egiten du eta Institutua
ere prest agertu zenez bertako toki bat laga
zigun horretarako eta horrela hasi ginen
1999 urtean. Hasieran 14tik 18 urte bitartekoekin,
aurten ostera zabaldu egin da apur
bat, 12tik 20 urte bitartekoei eskaini zaie
aukera.
Zer lortu nahi da tailer horretan
Eta zer lortzen ari da
Hasieratik hauek izan dira tailerraren helburuak:
- Gazteen denbora libreari aukera ezberdin
bat eskaini.
- Antzerki mundura abiatu; antzerki teknikak
ikasiz eta bakarka zein taldeka
adierazpen eta komunikazio gaitasunaren
garapenean oinarrituz.
- Talde sendo bat sortu eta jarraipena
eman, herri mailan eta Lea-Artibain.
Helburu horiek betetzera jotzen dugula
uste dut. Lea-Artibai mailan oraindik ez
dugu ezer antolatu, lehenengo eta behin,
Ondarroan bertan finkatzea nahi genuen
eta. Horrez gain, honelako tailerrak pertsonalki
gazte bakoitzari ere gauza asko ematen
dio.
Zer ematen dio tailerrak eta antzerkiak
berak gazte bakoitzari
Antzerkia egitea jolastea da eta jolas
horretan zenbat eta gehiago sakondu
orduan eta aukera gehiago irekiko zaizkigu,
ze gorputza, sentimenduak, pentsamendua,
irudimena eta adierazpena
lantzen ditugu antzerkia egiten dugunean.
Egia da, baina aldi berean, horiek
denak lantzen ditugun bitartean gure
burua gehiago ezagutzen eta besteei
arretaz behatu eta errespetatzen ikasten
ari gara. Antzerki tailerrean dabiltzan gazteentzat
oso lagungarria da energia bideratzeko,
nortasuna finkatzeko, beldurra
eta lotsari aurre egiteko, ondo pasatzeko
eta besteekin lan egiten ikasteko ere bai.
Antzerkia gustatzen zaielako apuntatuko
dira gazte asko baina ez al da egia
askok eta askok ez dakitela zer den ere
eta horretarako gurasook animatu behar
ditugula
Egia da orain gazteek gauza asko egiteko
aukera daukatela eta denetan ezin dutela
parte hartu, beraz aukeratu beharra daukate.
Antzerkia gustatzen zaionak hasieratik
izaten du argi baina egia da ere pertsona
batzuk lotsa edo beldurra izaten dutela eta
hain zuzen horiexek animatu behar ditugu
zeren behin lotsari aurre eginez gero gaztea
askoz ere askeago eta harro sentituko
da bere buruarekin.
Zer nola lan egiten da
Zer nolako lana da
Urria hasieran biltzen hasten gara astean
behin, bi orduko saiok egiten ditugu eta
maiatza aldera, antzezpena taularatzen
dugu, herriko ikastetxeetako ikasleak eta
herritarrak aurrean dauzkagula. Hasierako
saioetan talde giroa eta elkarlanean aritzeko
oinarriak ezartzen dira, elkar ezagutuz
eta errespetatuz. Geroago, antzezlana
prestatzen hasten gara, denetik egiten
dugu: irakurri, elkarrizketatu eta inprobisatu.
Azken hilabeteetan taularatu behar
duguna entsaiatzen ibiltzen gara, asteburu
batzuetan aparteko saioak eginez eta
justu-justu ibiltzen gara estrainaldiko egunerako,
antzokian bertan bi edo hiru emanaldi
egiteko. Guk ere askotan ez dakigu
zelan baina azkenean ere gauzak ondo
ateratzen zaizkigu, antzerkiaren magia!
Antzerki lanei buruz azalpen gehiago
eman ahal diguzu
Gazte antzerki tailerrak urtero-urtero antzezpen
bat prestatu eta maiatza aldera
taularatzen du. Horra hor, orain arte egindako
lanen laburpentxoa:
- 1999/2000: "Txan, txan, txangoa" antzezlana;
gidoia, testuak, pertsonaien
aukeratu, eszenografia, dena, taldeak gauzatu
zuen. Lehenengo lan hau antzeztera
herriko hiru ikastetxeetako 9-10 urte bitarteko
gazteengana joan ginen.
Handik aurrera ikusleak ere ugaritu zaizkigu,
ikastetxeetako 9-14 urtetako ikasleentzat
saio bi egiten ditugu eta beste bat,
herritar guztientzat.
10
Egiteko Prest! 13. zenbakia 2004ko negu a

elkarrizketa
- 2000/01: "Kontuz mamukin!". Antzezlan
hau sortzeko herriko historia apur bat ikertu
genuen. Ondarroako goiko zinean antzeztu
genuen.
- 2001/02: Augustin Zubikarairen antzerki
lan bati kolpe egin genion. "Aingira kumak"
lanarekin erronka bikoitzari aurre egin
genion: batetik, aurretik idatzita zegoen
testu bat antzeztu (bizkaieraz) eta bestetik,
kale antzerkia egin behar genuen.
Antzezlana kalean hasten zen eta antzokian
amaitu. Lan harekin omenaldi txiki bat eskaini
nahi izan genion gure herriko idazle handiari.
Ondarroako Kafe Antzokian antzeztua
izan zen, geroko obra guztiak bezala, herriko
jende gaztearen eta herritarren aurrean.
- 2002/03: "Kalipot arrantzalik" taldeak
berak sortu zuen, Prestige itsasontziaren
hondamendia abiapuntua hartuta.
Hurrengo urtean gazte asko hurreratu zen
eta adina ere kontutan hartuta talde bi egin
behar izan genituen, beraz, tailer bi eta
bakoitzak bere antzezpena. Antzezlan
bakoitzean gainera, 2 saio egin genituen,
bata ikasleentzat eta bestea herritarrentzat.
- 2003/04: 12-14 urtekoek Ana Urkiza ondarrutar
idazleak idatzitako "Ondarruko piratak"
obra antzerkirako moldatu zuten. 14-18
urtekoek "Lokala" obra prestatu zuten taldeak
berak sortuta.
AIPATUTAKO ANTZEZLAN HAUEK IKUSI
NAHI IZANEZ GERO, ESKATU, AMAN-
KOMUNAZGOKO PREBENTZIO ZERBIT-
ZUAN: 94 616 90 78.
Gazteek zer ikasten dute
Antzerkian murgiltzeak gauza guzti hauek
erakusten die:
- Konfiantza, norbere buruarenganako eta
besteenganako.
- Bakarkako eta taldeko lanaren garrantziaz
ohartzen dira.
- Kontzentrazio-ahalmena, rol eta egoera
ezberdinetan moldatzeko.
- Adierazpena, memoria eta irudimena
lantzen.
- Entzuten ere asko ikasten da,
ingurukoei eta ekintzei.
- Beste pertsonen gorabeherak
errespetatzen.
- Sozializazioa, pertsona
ezezagunekin sexu
berekoak ez direnekin elkarrekin lan egiten.
- Ardurak eta plazerra; taldean baterako
lan bat aurrera ateratzeko nekea eta ardura
hartzen dira baita plazerra ere.
- Antzerkiko teknikak erabiltzen ere ikasten
da.
Hurrengo ale baterako aldizkarira ekarri
beharko zenituzkete gazteen iritziak.
Interesgarria litzateke eurei galdetuta zein
erantzun ematen duten honen gainean.
Tailerreko irakasle zara, gazteentzat
"erreferente" heldua zarela esango
zenuke Zergatik
Gazteekin betetzen dudan lana transmisio
lana da, hau da, nik ikasi dudana eta antzerkiari
esker ikusi eta bizi izan dudana
eman egiten dut. Baina bestetik, sormen
eta adierazpen prozesu bat eurekin batera
aurrera eramatea, horixe izaten da
urteroko erronka. Ibilbide horretan nire
gogo eta indar guztia ipintzen dut baina jaso
ere bai, haiengandik asko jasotzen dut eta.
Ez dakit ze punturaino erreferente bat naizen
eurentzat, baina dakidana da
gaztetatik antzerkia bizitzeko
aukera ematen ari
garela eta hori, behintzat,
aparteko esperientzia
izango da euren bizitzetan,
ahaztu ezinekoa. •
liburu interesgarria antzezlan gomendagarria
Taller de Teatro
Este es el sexto curso que está en
marcha este taller dirigido para jóvenes
entre 12 y 20 años. Los viernes
por la tarde se juntan en el instituto
de Ondárroa. Este año funcionan
dos talleres que ya preparan sus
obras para representarlas en mayo.
Lo que aporta el teatro a los jóvenes:
Hacer teatro es sobre todo
jugar. Ese juego nos da la posibilidad
de utilizar nuestro cuerpo, nuestros
sentimientos, pensamientos,
imaginación y expresión a la vez
que nos ayuda a conocernos mejor
y a observar y respetar otras realidades.
A los jóvenes en concreto
participar en un taller de teatro les
ayuda a canalizar la energía, consolidar
su personalidad, hacer frente al
miedo y a la vergüenza, pasarlo
bien y aprender a trabajar con los
demás.
11

Denentzat
Kezka gaia
Ruben Belandia Fradejas
STEEI-EILAS sindikatuko Lan Osasun arloko arduraduna
• BILBO
“Bullying”a
Gai honi buruzko kezka nabaria zenez
hainbat ekimen egin ziren gure eskualdean
iaz, adibidez, agresibitateari buruzko
mintegi bat, "iraintzea hitzez jotzea da"
izeneko erakusketa ikasleekin eta gai
horren gaineko tertuliak liburutegietan,
gurasoentzako hitzaldiak, eta abar... Orain
berriro ere pil-pilean daukagu gaia, hori
dela eta hona ekarri nahi izan dugu guztiok
gehiago jakiteko horretaz.
Hitz berria baina gertaera zaharra. Zertan
aldatu da lehendik hona
Aldatu dena gure ikuspuntua izan da. Giza eskubideen
aldeko kulturari esker, ohikoak ziren pertsonen
eskubide eta duintasunaren kontrako portaera
batzuk berraztertu egin dira hainbat esparrutan:
lanean (mobbing), etxean (genero indarkeria)
edo eskolan (bullying)
Noiz esan daiteke bullyinga gertatzen ari dela
eta ez ikasleen arteko liskar, haserraldi "normalak"
Errepikakortasuna eta iraupena dira gakoak.
Bullyinga ez da behin gertatzen, ezta ere istilu
bakar bat, alderantziz baizik; errepikatu izaten
dira eraso motak, protagonistak, momentuak eta
lekuak. Erasotzailea biktima baino indartsuagoa
da, ez fisikoki bakarrik, biktima nahiko baztertuta
egoten da ikasle taldean ere. Eraso egiteko
momentuan ez da pertsona heldurik egoten inguruan
eta biktimak, eta egon baldin bada, lekukoek
ere presio izugarria daukate gainean isilpean
gordetzeko. Gainera, nahita egindako erasoak
dira. Ez dira bromak ezta ume kontuak ere.
Gaur egun gehiago gertatzen direla esango
zenuke ala, behar bada, beste era batera
Orain ez dira kasu gehiago lehen baino, baina
orain ostera, garrantzia ematen diegu horrelako
portaerei.
Zer da bullyinga Zeintzuk dira ezaugarri
nagusienak Bullying era desberdinak al
daude
Honela definituko genuke: ikasle batek edo batzuek
menpean hartzen dute beste ikaskide bat
eta bere kontra jarduten dute jo ta su, maiz eta
luzaroan. Eraso desberdinak daude: fisikoa (jotzea,
gauzak apurtzea edo lapurtzea…) ahozkoa
(irainak, goitizenak…) soziala (bazterketa) eta
beste horiekin guztiekin batera agertzen da eraso
psikologikoa, pertsona hori erabat menperatuta
eta lur jota ikusi arte. Biktima ez dute aukeratzen
betaurrekoduna edo lodikotea delako, baizik eta
psikologikoki ahula delako eta taldearen babesik
ez daukalako.
Zergatiak milaka egongo dira baina garrantzitsuenen
artean
Erasotzailea izatea ez dator ez familiaren maila
ekonomiko jakin batetik, ez gurasoen ikasketa
mailatik eta ez da ere auzo jakin batean bizitzearen
ondorioa. Gizarteak zabaltzen duen eredu
nagusia indartsuenak goraipatzea da, ahulenak
menperatzen dituzten arren. Telebistaren eragina
ere ukaezina da. Eskolako ikasturteak 800 ordu
ditu, baina denbora horretan umeek eta gazteek
1.400 ordu ematen dituzte telebista aurrean, gutxienez
1.200 hilketa edo indarkeria ekintza
larriak ikusten dituztelarik. Arrazakeria eta desberdina
denarekiko tolerantzia eza ere kaltegarriak
dira. Taldean sortzen diren dinamikek ere ez
dute batere laguntzen. Ikaskide ahula menperatzea
besteak txundituta uzteko modua izan daiteke,
baina baita abisua emateko ere, hurrengoan
izan daitezke eta. Gainera taldeko ekintza izanda
denen artean erasotzen dutenez, inork ez du
ardurarik bere gain sentitzen. Baina ez da hori
bakarrik, biktimak merezi duela uste dute.
Fenomeno honen aurrean guztiok daukagu
erantzukizuna baina gurasoak, zer Zein da
euren funtzioa honetan Zerk eragiten du
errezago eraso bat
Heziketa eta baloreak lantzea ezin da eskolaren
esku utzi. Gurasoek maitasun nahikoa ematea,
portaera ezegokiei mugak argi jartzea eta tratu
txarrak edo adibide txarrak ez ematea garrantzitsua
da. Baina etxean dena ondo eginda ere, norberaren
ezaugarri psikologikoek eragin handia
izan dezakete.
Umeak badiosku "hark jo egin nau" "orduan,
zeuk be bai jo" erantzun izaten diogu guk.
Inork ez du berea zapalduta ikusi nahi baina
zapaltzaile bezala ikusi nahi al ditugu gure
umeak
Ez, baina ez da erraza hori egiten ari direla onartzea.
Besteak menperatzeko joera badu, nahi
duena beti lortu nahi badu, anai-arrebak edo
lagunak kexatzen badira, beren indarkeria ekintzetaz
harro hitz egiten badu, adi egon behar
dute gurasoek, seme-alaba erasotzailea izan daiteke
eta.
Zer nola aurre hartu fenomeno honi
Familiarentzako aholkurik ba ote dago gure
seme-alaba biktima izan zein erasotzailea
izan
Seme-alaba erasotzailea bada, gurasoek argi
utzi behar diote portaera hori erabat gaitzesten
dutela, baina baita ere maite dutela eta bere
laguntza guztia izango duela egoera horretatik
ateratzeko. Ikastetxearekin harremanetan jarriko
dira egoera bideratzeko. Seme-alabarekin adostu
behar dute eman behar diren pausuak: erasoak
gertatzen diren lekuetatik urrun egoten saiatu
behar da. Erasoak beste batzuekin egiten baditu,
pertsona horiekin ez ibiltzeko ahalegina egin
beharko du. Familiak lagun berriak edo aktibitate
positiboak aurkitzen lagundu behar dio.
Seme-alaba biktima dela antzemateko zantzuak
hauek izan daitezke: ubeldurak agertzea, arropa
zein eskolako materiala apurtuta ekartzea, ohi
baino diru gehiago eskatzea, portaera edo ohitura
aldaketak, lo egiteko arazoak, eskolara joan
nahi ez izatea, eskolara ez joateko gaixorik dagoela
esatea, eskolara ez joatea, lagunei buruz hitz
egin nahi ez izatea. Familiak susmoak baditu,
ikaslearen anai-arrebekin edo lagunekin hitz egin
dezake. Egoera konfirmatzen badute ez du inoiz
erasotzailearengana edo erasotzailearen familiarengana
zuzenean joan behar. Eskolara joan
behar du, tutorearekin hitz egin eta egoera bideratzen
lagundu. Kasu honetan ere familiak semealabari
bere babesa eta maitasuna adierazi
behar dizkio eta berarekin adostu eman beharreko
pausuak. Erasoak gertatzen diren tokietatik
urruntzea edo toki horietan beste norbaitekin
egotea, adibidez, oso gomendio onak dira.
Biktima saiatu behar da sentitzen duen mina erasotzaileen
aurrean ez azaleratzen, horixe baita
beraiek nahi dutena, bera sufritzen ikustea.
Biktimak jakin behar du bera ez dela erruduna
eta esaten diotena haien inbidiaren adierazlea
baino ez dela. Kasu honetan ere familiak lagundu
egin behar du lagunak bilatzen, ikaskideen
babesa oso garrantzitsua baita.
Lekukoen familiek ere badute zereginik. Portaera
bidegabe horiek onartezinak direla esan behar
diete, eta horien aurrean ezin dela ezikusiarena
egin. Ikasi egin behar dute heldu bati gertatzen
denaren berri ematea ez dela "txibatoa" izatea
baizik eta sufritzen ari den pertsona bati laguntzen
ari direla eta erasotzaileari bere portaera
aldatzeko aukera eman behar zaiola. •
liburu interesgarria
12
Egiteko Prest!
13. zenbakia