30.11.2014 Views

maTematika IV klasi maswavleblis wigni

maTematika IV klasi maswavleblis wigni

maTematika IV klasi maswavleblis wigni

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe<br />

ia mebonia, lamara qurCiSvili<br />

m a T e m a t i k a<br />

<strong>IV</strong> <strong>klasi</strong><br />

<strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong><br />

redaqtori Teimuraz vefxvaZe<br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi 2011


guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe,<br />

ia mebonia, lamara qurCiSvili<br />

m a T e m a t i k a<br />

<strong>IV</strong> <strong>klasi</strong><br />

<strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong><br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi 2011<br />

Guram Gogishvili, Teimuraz Vepkhvadze,<br />

Ia Mebonia, Lamara Kurchishvili<br />

Maths <strong>IV</strong><br />

Teacher's Book<br />

Intelekti Publishers<br />

Tbilisi 2011<br />

ISBN 978-9941-430-17-6<br />

© gamomcemloba `inteleqti~, 2011.<br />

gamomcemloba inteleqti<br />

Tbilisi, ilia WavWavaZDis gamz. 17b. tel.: 25 05 22, 91 22 83.<br />

www.intelekti.ge info@intelekti.ge inteleqti@caucasus.net<br />

intelekti Publishers<br />

17b Ilia Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia. Tel.: (995 22) 25 05 22, 91 22 83.


sarCevi<br />

Sesavali.........................................................................................................................................................5<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi.........................................................................................................10<br />

Sinaarsisa da miznebis ruka.................................................................................................................14<br />

saswavlo masalis wardgenis fazebi da gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi....17<br />

Sefasebis zogadi principebi...............................................................................................................20<br />

1. gameoreba; naturaluri ricxvebi erTidan aTasamde<br />

1. gavixsenoT erTidan aTasamde naturaluri ricxvebis Caweris wesi...............................21<br />

2. ricxvebis Sedareba da dalageba...................................................................................................22<br />

sanimuSo gakveTili # 1...................................................................................................................23<br />

sanimuSo gakveTili # 2...................................................................................................................25<br />

3. ricxvebis damrgvaleba......................................................................................................................26<br />

damatebiTi amocanebi........................................................................................................................28<br />

2. naturaluri ricxvebi milionamde<br />

1. CavweroT aTasze meti naturaluri ricxvebi..........................................................................29<br />

2. SevadaroT da davalagoT naturaluri ricxvebi...................................................................30<br />

3. naturalur ricxvis damrgvalebis wesi.....................................................................................31<br />

4. viyenebT svetovan diagramas..........................................................................................................33<br />

damatebiTi amocanebi........................................................................................................................34<br />

sanimuSo gakveTili # 3...................................................................................................................35<br />

3. naturaluri ricxvebis Sekreba da gamokleba<br />

1. orniSna ricxvebis Sekreba.............................................................................................................38<br />

2. jamis Sefaseba damrgvalebiT.......................................................................................................39<br />

3. didi ricxvebis Sekreba...................................................................................................................41<br />

4. SevarCioT Sekrebis wesi.................................................................................................................43<br />

sanimuSo gakveTili # 4.................................................................................................................44<br />

5. orniSna ricxvebis gamokleba.......................................................................................................46<br />

6. sxvaobis Sefaseba damrgvalebiT.................................................................................................48<br />

sanimuSo gakveTili # 5.................................................................................................................50<br />

7. didi ricxvebis gamokleba.............................................................................................................56<br />

8. amocanebis amoxsna (SevarCioT moqmedeba); fulis odenobebis<br />

Sekreba da gamokleba.......................................................................................................................57<br />

proeqti.................................................................................................................................................59<br />

9. Sekrebisa da gamoklebis Tvisebebi. vipovoT ricxviTi gamosaxulebis<br />

mniSvneloba..........................................................................................................................................60<br />

10. vpoulobT Sekrebisa da gamoklebis ucnob komponents....................................................62<br />

11. gveyofa fuli sayidlebisTvis?...................................................................................................63<br />

3


4. dro, sigrZis gazomva, geometria<br />

1. dro (ra droa)......................................................................................................................................65<br />

2. mTelis nawilebi _ naxevari, meoTxedi, mesamedi..................................................................66<br />

sanimuSo gakveTili # 6...................................................................................................................67<br />

3. sigrZis erTeulebi.............................................................................................................................70<br />

TamaSi.......................................................................................................................................................72<br />

4. texili. texilis sigrZe. manZili. marSrutis sigrZe............................................................73<br />

5. naturaluri ricxvebis gamravleba da gayofa<br />

1. gamravlebis Tvisebebi. gavixsenoT gamravlebis cxrili....................................................75<br />

2. gamravleba da gayofa. gayofis Tvisebebi.................................................................................76<br />

TamaSi.......................................................................................................................................................78<br />

3. vamravlebT nulebiT daboloebul ricxvebs...........................................................................78<br />

4. vamrgvalebT Tanamamravlebs da vpoulobT namravls miaxloebiT.................................80<br />

sanimuSo gakveTili # 7...................................................................................................................81<br />

5. erTniSna ricxvze gamravleba........................................................................................................82<br />

6. orniSna ricxvze gamravleba...........................................................................................................84<br />

7. vamravlebT samniSna ricxvze..........................................................................................................85<br />

8. moqmedebaTa Tanamimdevroba...........................................................................................................87<br />

9. gayofa naSTiT......................................................................................................................................88<br />

TamaSi.......................................................................................................................................................89<br />

sanimuSo gakveTili # 8...................................................................................................................89<br />

10. ganayofs miaxloebiT vpoulobT.................................................................................................91<br />

11. erTniSna ricxvze gayofa...............................................................................................................92<br />

jgufuri proeqti.............................................................................................................................93<br />

12. Sesabamisoba.........................................................................................................................................93<br />

13. gamravlebisa da gayofis ucnobi komponentis povna..........................................................95<br />

14. amocanebis amoxsna (amocanebi zedmeti mocemulobiT)......................................................95<br />

damatebiTi amocanebi......................................................................................................................96<br />

6. amocanebis amoxsna. geometria. monacemTa analizi<br />

1. masis erTeulebi...................................................................................................................................97<br />

2. amocanebis amoxsna (amocanebi nakluli monacemebiT)..............................................................99<br />

3. kubi. prizma. piramida.......................................................................................................................101<br />

TamaSi ....................................................................................................................................................102<br />

proeqti.................................................................................................................................................102<br />

sanimuSo gakveTili #9....................................................................................................................103<br />

4. amocanebis amoxsna (viyenebT naSTiT gayofas)..........................................................................105<br />

sanimuSo gakveTili #10..................................................................................................................107<br />

5. cilindri. konusi. birTvi...............................................................................................................109<br />

TamaSi. vis Sexvdeba ukanaskneli figura?..................................................................................109<br />

6. metobiT davamrgvaloT ricxvi Tu naklebobiT?.....................................................................110<br />

jgufuri proeqti .............................................................................................................................112<br />

7. SevagrovoT monacemebi....................................................................................................................113<br />

8. monacemebis Segroveba da organizacia.......................................................................................114<br />

9. piqtograma...........................................................................................................................................115<br />

10. svetovani diagrama...........................................................................................................................117<br />

literatura.......................................................................................................................................118<br />

4


Sesavali<br />

<strong>maswavleblis</strong> sarekomendacio <strong>wigni</strong>s daniSnulebaa miawodos maswavleblebs meTodi kuri<br />

rekomendaciebi axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT Sedgenili <strong>IV</strong> <strong>klasi</strong>s saxelmZRvanelosTvis<br />

(guram gogiSvili, Teimuraz vefxvaZe, ia mebonia, lamara qurCiSvili, <strong>maTematika</strong><br />

<strong>IV</strong>); daexmaros maT saswavlo procesis warmarTvis meTodikuri xerxebis SemuSavebaSi; miawodos<br />

damatebiTi masala, rekomendaciebi Sefasebis sistemis SemuSavebisTvis.<br />

<strong>maswavleblis</strong> sarekomendacio wignSi Tavebisa da paragrafebis numeracia da dasaxeleba<br />

emTxveva moswavlis saxelmZRvaneloSi SemoRebul numeraciasa da dasaxelebas.<br />

sarekomendacio <strong>wigni</strong>s struqtura erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris<br />

mier SemuSavebuli principebiTaa agebuli _ warmodgenilia <strong>IV</strong> <strong>klasi</strong>s saswavlo gegma, Sinaarsisa<br />

da miznebis ruka, mocemulia Sesabamisi axsna-ganmartebebi masalis wardgenis fazebis<br />

Sesaxeb _ motivacia, sakiTxis dasma, sawyis etapze Sesasrulebeli savarjiSoebi da maTi<br />

analizi, Semdgom etapebze Sesasrulebeli savarjiSoebi, amocanebi da maTi analizi, damoukidebeli<br />

samuSaoebis gansazRvra da maTi Semowmebis formebi. mocemuli iqneba gakveTilebis<br />

dagegmvis sqemebi da ramdenime sanimuSo gakveTilis scenari.<br />

gaecnobiT komentarebs TiToeuli Tavis, paragrafis mixedviT, masalis gadmocemis Taviseburebebis<br />

motivacias, am masalis Sesabamis mecnierul da meTodologiur safuZvlebs,<br />

miTiTebuli iqneba Sesabamisi literatura yvela am Temis mixedviT codnis gasaRrmaveblad;<br />

wigns Tan erTvis samecniero da meTodikuri literaturis sia.<br />

zogadi mecnierul-meTodikuri principebi, romlebic gansazRvravs saxelmZRvanelos Sinaarssa<br />

da wyobas, aris: saxelmZRvanelos Sesabamisoba erovnul saswavlo gegmasTan, sistematuroba<br />

masalis dalagebaSi, Sinaarsis mecnieruloba, Teoriisa da praqtikis kavSiris principis<br />

ganxorcieleba, gadmocemis misawvdomoba, enis garkveuloba, sizuste da simartive, savarjiSoebisa<br />

da maTi Sesrulebis formebis mravalferovneba. tradiciuli da Tanamedrove Sexedulebebis<br />

sinTezis safuZvelze mravalferovania davalebebis tipebi, romlebic saswavlo<br />

saqmianobisa (saswavlo amocanis gageba da amoxsna, algoriTmis mixedviT moqmedeba, amoxsnis<br />

gegmis Sedgena) da inteleqtualuri unarebis ganviTarebisTvis meTodikuri pirobebis Seqmnas<br />

emsaxureba (analizis, SedarebiT, <strong>klasi</strong>ficirebis, TviTSemowmebis, codnis gamoyenebis,<br />

saswavlo amocanis sxvadasxva xerxiT amoxsnis, xelsayreli xerxis SerCevis, Sefasebis).<br />

davalebebis mravalferovneba swavlis stimulirebis erT-erTi mniSvnelovani aspeqtia.<br />

meoTxeklaseli asakiT Semecnebis ganviTarebis imave safexurzea, romliTac swavlebis pirveli<br />

sami weli xasiaTdeba. piaJes [21] mixedviT 6-dan 11 wlamde asakSi wlis periodSi daZleulia<br />

SezRudvebi problemis simboluri gadaWrisa da obieqtTa <strong>klasi</strong>fikaciis unaris gamovlenis<br />

kuTxiT. am dros moswavles aqvs unari awarmoos logikuri operaciebi im codnis safuZvelze,<br />

romelsac ukve flobs. Tumca, me-4 klasSi moswavle ufro momwifebulia imisTvis, rom ganaviTaros<br />

SemecnebiTi unarebi. me-4 <strong>klasi</strong>dan skolebSi xSirad icvleba midgomebi moswavleTa<br />

saswavlo procesisadmi. kerZod, swavlebis formebis mimarT. is ufro sagnobrivi xdeba. Tumca<br />

am procesSi memkvidreobiTobis pricnipis gauTvaliswinebloba, romelic damaxasiaTebeli<br />

iyo saskolo saxelmZRvaneloebisTvis, aZnelebda axali moTxovnebis ganxorcielebas. axali<br />

erovnuli saswavlo gegmis meTodikuri orientirebi gvexmareba swavlebis axal safexurze<br />

gadasvlis umtkivneulod ganxorcielebaSi _ roca wina planze adre naswavlis ganzogadeba<br />

gamodis. ganzogadebis es procesi Zvelis gameorebis procesSi xorcieldeba.<br />

5


swavlebis axal safexurze asvla naturalur ricxvTa Seswavlis axali koncentris ganxilvasa<br />

da am ganxilvis ufro maRal doneze warmarTvas gulisxmobs. es procesi Zvel koncentrebTan<br />

(aTeulebi, aseulebi, aTaseulebi) dakavSirebuli sakiTxebis _ numeracia, moqmedebebi<br />

_ gameorebasTan erTad mimdinareobs.<br />

swavleba mimdinareobs siZneleTa ufro maRal doneze _ zomierebis dacviT, siZnelis<br />

zoma ganisazRvreba individualuri midgomebis gaTvaliswinebiT.<br />

Cveni saxelmZRvanelos ZiriTadi konceptualuri principebia:<br />

. kursis Semecnebis ZiriTadi gza induqciuria.<br />

. axali codna ixsneba problemuri situaciis saSualebiT.<br />

. maTematikuri mimarTebebis Tvisebebis Seswavla TvalsaCinod warmodgenili sqemebis,<br />

diagramebis, modelebis gamoyenebiT mimdinareobs.<br />

. mniSvneloba eniWeba saswavlo amocanis sxvadasxva xerxiT amoxsnas, maT Soris arCevanis<br />

gakeTebasa da am arCevanis dasabuTebas.<br />

. saxelmZRvanelo amkvidrebs sxvadasxva formiT mimdinare jgufur muSaobas.<br />

. tradiciuli da Tanamedrove Sexedulebebis sinTezis safuZvelze Camoyalibda Sinaarsis<br />

gamdidreba logikuri xasiaTis davalebebiTa da sakiTxebiT gacnobiTi SeswavlisaTvis,<br />

Sefasebisa da kontrolis gansaxorcieleblad gamiznuli davalebebiT; eileris [25] Sexedulebebis<br />

gaTvaliswinebiT, ariTmetikuli moqmedebebis algoriTmebis Camoyalibeba dasabuTebebis<br />

zomierad gamoyenebebis safuZvelze xdeba; eileri did yuradRebas uTmobda numeraciis<br />

sakiTxebs _ aTobiTi sistemis, ricxvis Caweris wesebis safuZvlian ganxilvas ariTmetikis<br />

safuZvlad miiCnevda. am ideebis gaTvaliswinebiT Seqmnilia bevri Tanamedrove ucxouri saxelmZRvanelo<br />

(ix., mag., [26] _ [29]). didi mniSvneloba eniWeba damrgvalebis process, moqmedebaTa<br />

Sedegebis Sefasebas, `TvaliT~ sidideebis gazomvas (codnis praqtikuli gamoyeneba),<br />

informaciis sxvadasxva formiT warmodgenas, cxovrebiseuli situaciebis gamoyenebas, realuri<br />

damokidebulebebis sqemebiT warmodgenas; metia geometriuli masalis moculobac, romelic<br />

moicavs rogorc planimetriis, aseve stereometriis elementebs (ix., mag., [6], [7], [14],<br />

[18], [20]).<br />

axali saswavlo gegmis moTxovnebi saSualebas gvaZlevs gamoviyenoT ucxo qveynebis gamocdileba<br />

am mimarTulebiT. zemoT CamoTvlil mimarTulebebs emateba moswavleTa `gamoTvliT<br />

momzadebaze~, zrunva, romliTac rusuli saxelmZRvaneloebia gamorCeuli. amasTanave,<br />

yvelgan SeiniSneba naturaluri ricxvis iseTi mniSvnelovani aspeqtis win wamowevac, romelic<br />

70-ian wlebSi saskolo <strong>maTematika</strong>Si simravleTa Teoriis globaluri gavleniT Semcirebuli<br />

iyo. Cveni maswavleblebis umetesobac 70-iani wlebis meTodikur literaturas iyenebda swavlebis<br />

procesSi. `naturaluri ricxvis safuZvels warmoadgens simravle, radgan naturaluri<br />

ricxvi aris is saerTo, is ucvleli, rac axasiaTebs erTi da imave <strong>klasi</strong>s yvela simravles. es<br />

saerTo ki aris erT klasSi Semavali eqvivalenturi simravleebis ricxovnoba (raodenobiTi<br />

rocxvi), [5]; `naturaluri ricxvi dawyebiTi swavlebis centraluri cnebaa. igi eqvivalenturi<br />

simravleebis raodenobrivi maxasiaTebelia. es cneba ganixileba simravleebisa da sidideebis<br />

gazomvisas aRiwereba [8]).<br />

naturaluri ricxvis raodenobiTi aspeqtebis win wamoweva damaxasiaTebeli iyo 70-iani<br />

wlebis saxelmZRvaneloebisTvis (maSin maT `Tanamedrove saxelmZRvaneloebs~ uwodebednen).<br />

piaJec [21] am Tvalsazrisis gamziarebeli iyo. saintereso mosazrebebi naturaluri ricxvis<br />

aranakleb mniSvnelovani aspeqtis _ rigobiTi aspeqtis Sesaxeb da piaJes Tvalsarizis kritika<br />

mocemulia g. froidentalis [23] mier.<br />

skolaSi swavlebis maRal doneze warmarTvisTvis maswavleblebs vurCevT gaecnon am mosazrebebs.<br />

skolaSi ricxvis dafuZnebis sakiTxebi sainteresod da mecnierulad maRal donezea<br />

gadmocemuli a. kolmogorovis erT-erT statiaSi (ix., mag., [15]). masSi meoTxe <strong>klasi</strong>s<br />

ZiriTadi sakiTxis _ naturalur ricxvTa Teoriis _ mecnieruli safuZvlebia gadmocemuli.<br />

es Teoria <strong>maswavleblis</strong> wignSi gamoyenebuli iqneba.<br />

6


moswavlis asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswineba Cveni meTodikuri orientirebis<br />

mniSvnelovani Semadgeneli nawilia. meoTxe klasSi swavlebis Taviseburebebi moswavleTa asakis<br />

axal etaps ukavSirdeba _ maTSi mkvidrdeba zrdasrulobis gancda, Tumca, igi jer kidev<br />

ar aris gamyarebuli realuri pasuxismgeblobiT. izrdeba moTxovnebi damoukideblobisa<br />

da pativiscemis, seriozuli da ndobis gamomxatveli midgomisadmi. moswavlisaTvis TiTqos<br />

ukve mosawyeni xdeba maTematikuri amocanis amoxsna nimuSis mixedviT, mas surs ipovos sakuTari<br />

xerxi, romelic dafuZnebulia improvizaciaze; ufro mniSvnelovani xdeba erTi da<br />

imave amocanis sxvadasxva xerxiT amoxsna, vidre sxvadasxva amocanis amoxsna, iseTi amocanebis<br />

amoxsna, romlebic ar xdeba `orobiTi~ logikis CarCoebSi _ sworia, ar aris swori. am<br />

asakis moswavleebisTvis ufro mizanSewonilia rTuli amocanebis amoxsnis jgufuri muSaobis<br />

formiT Catareba.<br />

jgufuri muSaobis forma xSirad gamoiyeneba maTematikuri TamaSis saxiT davalebebis Sesrulebis<br />

dros. sworad SerCeuli da kargad organizebuli TamaSi xels uwyobs moswavleTa<br />

yovelmxriv, harmoniul ganviTarebas, exmareba moswavles gamoimuSaos cxovrebaSi saWiro Cvevebi.<br />

TamaSma SeiZleba xeli Seuwyos mexsierebis, yuradRebis, SemoqmedebiTi warmosaxvis ganviTarebas,<br />

TviTSemowmebis Cvevebis ganviTarebas, sakuTari qmedebebis dasaxuli amocanebis<br />

Sesrulebisadmi daqvemdebarebas, principulobis gamomuSavebas, piradi mosazrebiT sxvaTa<br />

dainteresebis, polemikis warmoebis xelovnebas, dawyebuli saqmis bolomde miyvanis Cvevebis<br />

dauflebas. TamaSebSi mniSvnelovania Sejibrebis elementebi, radgan am dros gamovlindeba<br />

moswavleTa aqtiuroba da gamarjvebisken swrafva. saTamaSo situaciebi da siuJetebi yvelaze<br />

xSirad gakveTili-TamaSis dros gamovlindeba. TamaSis organizeba gakveTilis xvadasxva<br />

etapze SeiZleba _ Zvelis gameorebisas, Seswavlilis ganzogadebisas. Cven mier SeTavazebuli<br />

didaqtikuri TamaSebi exmareba maswavlebels sxvadasxva pedagogiuri amocanis gadawyvetaSi.<br />

Sefasebis sitemaSi dagexmarebaT is masala, romelic Sinaarsisa da miznebis rukis Semdeg<br />

aris mocemuli. igi maswavlebels masalis gadacemis orientirebsa da Sefasebis formebs<br />

aZlevs; moswavleebis muSaobaze dakvirveba yovel gakveTilze unda mimdinareobdes, igi trimestruli<br />

da wliuri Sefasebebis safuZvelia.<br />

amasTanave, Cvens yovel rekomendacias calkeuli gakveTilis dagegmvisa da warmarTvis<br />

Sesaxeb, maswavlebeli SemoqmedebiTad unda miudges _ swavleba, cnobil maTematikossa da<br />

pedagogs d. poias Tu daveTanxmebiT, xelovnebaa da, SesaZlebelia, maswavlebelma gakveTilis<br />

warmarTvis, moswavleTa aqtivobis dagegmvis sakuTari originaluri xerxebic moifiqros.<br />

Cven yovelTvis mzad varT daveswroT novatorul gakveTilebs, monawileoba miviRoT maT ganxilvasa<br />

da analizSi.<br />

swavlebis procesSi meTodikuri orientirebis garkvevis sakiTxebSi dagexmarebaT meTodikuri<br />

literatura, romelic qvemoTaa miTiTebuli; magaliTad, dRevandel situacias kargad<br />

exmaureba citatebi h. froidentalis [23] <strong>wigni</strong>dan: `maswavlebels unda SeeZlos swavlebis<br />

warmarTva programiT, romelic kardinalurad gansxvavdeba imisgan, romliTac mas aswavlidnen...~<br />

swavlebis procesSi daxmarebas gagiwevT masala, romlis gacnobas internetis saSualebiT<br />

SeiZleba (mag., http//www.mccme.ru/edu).<br />

Sinaarsis SerCevas Sesabamisi asakis moswavleTaTvis misawvdomobis principi udevs safuZvlad;<br />

es SerCeva Camoyalibebuli stabiluri birTvis bazaze xdeba. igi gafiltrulia maTematikis<br />

swavlebis gamocdilebiT; tradiciuli Temebis Tanamimdevrobis axleburi gaazrebis,<br />

maTematikis erTianobidan gamomdinare integraciis xarisxis gazrdisa da axali sakiTxebis<br />

Sevsebis aucileblobis gaTvaliswinebiT. Sinaarsobrivi mimarTulebebi saswavlo gegmaSia<br />

warmodgenili. maswavlebels mudmivad unda axsovdes, rom <strong>maTematika</strong> erTiani mecnierebaa<br />

da ara misi sxvadasxva nawilis xelovnuri gaerTianeba, amitom gadmocemis meTodika iTvaliswinebs<br />

sakiTxebis urTierTkavSirSi gadmocemas. svetovani diagramebis gamoyeneba naturaluri<br />

ricxvebisa da maTze moqmedebebis Seswavlis procesSi ukve I TavSia warmodgenili;<br />

Tumca monacemTa analizisa da statistikis elementebi me-5 TavSic ganixileba, geometriisa<br />

7


da algebris elementebis ganxilva mTeli kursis ganmavlobaSi mimdinareobs, am Temebis zogierTi<br />

sakiTxi koncentruladac aris warmodgenili. veTanxmebiT erovnuli saswavlo gegmis<br />

avtorebs am etapze algebruli simbolikis farTo gamoyenebebisgan Tavis SekavebasTan dakavSirebiT.<br />

es tendencia axal rusul saxelmZRvaneloebSic SeiniSneba (ix., mag., [6], [7], [18]).<br />

moswavlis saxelmZRvaneloSi gadmocemis meTodika, rogorc wesi, sakiTxebis urTierTkav-<br />

SirSi, araizolirebulad gadmocemas iTvaliswinebs; sistematurad mimdinareobs wina masalis<br />

gameoreba da ganmtkiceba.<br />

amasTanave, yoveli siaxle isea gadmocemuli, rom ukve ganxiluli sakiTxebis Sesaxeb codnas<br />

emyareba; calkea gamoyofili terminebis xmarebis sxvadasxva variantebi, maTi warmoSobis<br />

istoriaze monacemebi, cnobil mecnierTa Sesaxeb biografiuli monacemebi. mecnierebis istoriidan<br />

moxerxebulad CarTuli epizodebi xels uwyobs maTematikis, rogorc zogadsakacobrio<br />

kulturis nawilis Sesaxeb warmodgenis Camoyalibebas.<br />

davalebebi iseTi TanamimdevrobiTaa warmodgenili, rom martividan rTulisken iyos mimarTuli.<br />

calkea gamoyofili davalebebi saklaso da saSinao muSaobisTvis. savarjiSoTa mravalferovani<br />

sistema (`testebi~, amocanebi jgufuri muSaobisTvis, amocanebi-TamaSebi, damatebiTi<br />

amocanebi) xels uwyobs moswavlis kritikuli azrovnebis ganviTarebas, maTematikis<br />

Segnebulad Seswavlas. praqtikasTan xSiri mimarTeba praqtikuli gamoyenebis unar-Cvevebis<br />

gamomuSavebis da maTematikis Seswavlisadmi interesis gaRrmavebas uwyobs xels.<br />

`testebi~ isea warmodgenili, rom isini moswavleTa situaciaSi swrafad garkvevisa da<br />

pasuxebis sworad SerCevis unars amowmebs da ara amoxsnebis Catarebis siswores. didi xania<br />

mimdinareobs dava am tipis savarjiSoTa dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Sesaxeb. Cven viziarebT<br />

Tvalsazriss: miuxedavad imisa, rom am tipis amocanebSi warmoCenilia mxolod pasuxis<br />

SerCevis etapi, is gulisxmobs amocanis amoxnis etapsac da amitom aseTi amocana saswavlo<br />

miznebisTvisac gamodgeba da zogjer _ SemowmebisTvisac.<br />

<strong>maTematika</strong>, SesaZlebelia, erTaderTi saskolo disciplinaa, romelic damaxsovrebisa da<br />

gameorebis garda zogadi ganaTlebis iseT mniSvnelovan elementebs Seicavs, rogoricaa magaliTad,<br />

amocnoba, analizi, mixvedra, arCeva, damtkiceba.<br />

axla SevexoT moswavlis saxelmZRvanelos agebulebas. <strong>wigni</strong>s dasawyisSi gamovxatavT madlierebas<br />

yvelas mimarT, vinc Tavisi rekomendaciebiT wvlils Seitans <strong>wigni</strong>s daxvewaSi; gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis<br />

eqspertebis Rvawli _ maT mier klasebis mixedviT ganawilebuli saswavlo gegma saSualebas<br />

gvaZlevs SevarCioT masala moswavleTa sxvadasxva unarisa da Cvevis ganviTarebisa da formirebisTvis.<br />

eqspertTa rekomendaciebi da SeniSvnebi gvexmareba mTeli wlis ganmavlobaSi<br />

davxvewoT saxelmZRvanelo, yoveli axali nawilis Sedgenisas gaviTvaliswinoT wina nawilze<br />

miRebuli daskvnebi, wlis bolos _ koreqtivebi SevitanoT yvela nawilSi.<br />

<strong>wigni</strong>s dasawyisSi avtorTa madlobas misalmeba da keTili survilebi mosdevs. aqvea rCevebi<br />

<strong>wigni</strong>T sargeblobisTvis. saxelmZRvanelos struqturis gansazRvraSi erovnuli saswavlo<br />

gegmebisa da Sefasebis centris mier SemoTavazebuli rekomendaciebi da saskolo saxelmZRvanelos<br />

Seqmnisa da Sefasebisadmi miZRvnili literatura gvexmareba (ix., mag., [22], [19]).<br />

saxelmZRvanelo eqvsi Tavisgan Sedgeba. TiToeuli Tavi _ paragrafebisgan. zogjer paragrafi<br />

ramdenime nawiliania. xSiria sakiTxebis gameoreba _ gasul da mimdinare wels naswavlis.<br />

es aucileblad miviCnieT am asakis moswavleebisTvis. magaliTad, mravalniSna ricxvebze<br />

moqmedebebis Sesruleba, damrgvaleba, moqmedebebis Sedegebis Sefaseba, zepiri angariSi uSualod<br />

ukavSirdeba ocis, asis farglebSi Sesabamis sakiTxebTan dakavSirebuli procedurebis<br />

`avtomatizmamde~ miyvanil aTvisebas.<br />

saxelmZRvanelo moswavlis <strong>wigni</strong>sadmi wayenebuli yvela moTxovnis Sesabamisadaa agebuli.<br />

sarCevi <strong>wigni</strong>s dasawyisSia mocemuli, maTematikuri terminebi, cxrilebi, maTematikuri niSnebi,<br />

sagnobrivi saZiebeli _ <strong>wigni</strong>s boloSi.<br />

8


moswavlis saxelmZRvanelo swavlebis procesis dagegmvisa da warmarTvis erT-erTi saSualebaa.<br />

amasTanave, moswavleebTan saubari SeiZleba <strong>wigni</strong>s teqstisgan gansxvavebuladac aagos<br />

maswavlebelma. saxelmZRvanelo exmareba maswavlebels _ masSi dafiqsirebulia is Semecnebi-<br />

Ti saqmianoba, romelic moswavlem unda awarmoos. <strong>maswavleblis</strong> saqmianoba ki sxva saSualebebis<br />

gamoyenebasac gulisxmobs _ <strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong> (iq damatebiTi amocanebi, sakontrolo<br />

weris nimuSebia mocemuli), TvalsaCino masala. Tumca, SevecadeT swavlebisadmi diferencirebuli<br />

midgomis gamoyenebis saSualebac Segveqmna _ SemoTavazebuli savarjiSoebi moswavleTa<br />

sxvadasxva SesaZleblobebis gaTvaliswinebiTaa Sedgenili; saWiroa SerCeva da konkretuli<br />

situaciis mixedviT maTi swori gamoyeneba. moswavleTa maTematikuri SesaZleblobebi,<br />

rogorc wesi, aTvisebis tempebis gansxvavebasTan ufroa dakavSirebuli.<br />

gakveTilis warmarTvisTvis momzadebis sxvadasxva etapi (`saswavlo wlisTvis momzadeba,<br />

mocemuli gakveTilisTvis momzadeba) maswavlebelma nayofierad unda gamoiyenos. masalis<br />

sworad SerCevaSi maswavlebels Cvenc vexmarebiT. sarekomendacio wignSi TiTqmis yvela<br />

amocanaa amoxsnili, miTiTebulia meTodikuri rekomendaciebi masalis wardgenisa da axsnis<br />

fazebis Sesaxeb.<br />

Zvirfaso maswavleblebo!<br />

warmatebebs gisurvebT Tqvens sapatio da mniSvnelovan saqmianobaSi. imedi gvaqvs, rom<br />

Cveni TanamSromloba keTil nayofs gamoiRebs.<br />

9


wlis bolos misaRwevi Sedegebi<br />

ricxvebi da moqmedebebi<br />

kanonzomierebebi<br />

da algebra<br />

geometria da sivrcis<br />

aRqma<br />

monacemTa analizi,<br />

albaToba da statistika<br />

1. gamosaxavs, adarebs<br />

da alagebs ricxvebs<br />

poziciuri sistemis<br />

gamoyenebiT<br />

2. sxvadasxva xerxiT<br />

asrulebs naturalur<br />

ricxvebze Sekreba-gamoklebis<br />

moqmedebebs<br />

da afasebs moqmedeba-<br />

Ta Sedegs<br />

3. sxvadasxva xerxiT<br />

asrulebs naturalur<br />

ricxvebze gamravleba-gayofis<br />

moqmedebebs<br />

da afasebs moqmedebaTa<br />

Sedegs<br />

4. ganasxvavebs, asaxelebs<br />

da adarebs<br />

mTelis nawilebs<br />

(naxevari, mesamedi,<br />

meoTxedi)<br />

5. iyenebs da erTmaneTTan<br />

akavSirebs<br />

zomis sxvadasxva erTeulebs<br />

6. agebs, gamosaxavs<br />

da ikvlevs<br />

Sesabamisobas.<br />

7. martivi maTematikuri<br />

amocanis<br />

amoxsnisas adgens<br />

da iyenebs algebrul<br />

gamosaxulebas<br />

8. aRwers geometriul<br />

figurebs da axdens maT<br />

<strong>klasi</strong>fikacias<br />

9. qmnis brtyeli da<br />

sivrculi figurebis<br />

grafikul gamosaxulebebs<br />

da modelebs<br />

10. poulobs saganTa<br />

da figuraTa zomebs da<br />

obieqtTa Soris manZilebs<br />

11. orientirebs sqe maze<br />

da qmnis marSrutis aRmwer<br />

martiv sqemas<br />

12. agrovebs Tvisebriv<br />

da raodenobriv<br />

monacemebs mocemul<br />

TemasTan an gamosakvlev<br />

obieqtTan dakav-<br />

SirebiT<br />

13. awesrigebs ra o denobriv<br />

da Tvi sebriv<br />

monacemebs<br />

14. akeTebs Tvisebriv<br />

da raodenobriv monacemTa<br />

interpretacias<br />

da elementarul<br />

analizs<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi da maTi indikatorebi<br />

mimarTuleba: ricxvebi da moqmedebebi<br />

maT. <strong>IV</strong>.1.<br />

gamosaxavs, adarebs da alagebs ricxvebs poziciuri sistemis gamoyenebiT<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• kiTxulobs ricxvebs, sxvadasxva modelis gamoyenebiT gamosaxavs ricxvebs da axdens<br />

poziciuri sistemis demonstrirebas (mag. struqturirebuli saganTa erToblioba,<br />

ricxviT sxivze).<br />

• asaxelebs ricxvis CanawerSi TanrigebSi mdgomi cifrebis Sesabamis mniSvnelobebs, warmoadgens<br />

ricxvs saTanrigo SesakrebTa jamis saxiT.<br />

• iyenebs poziciur sistemas ricxvebis Sedarebisas, alagebs mocemul oTx/xuT ricxvs<br />

zrdiT an klebiT.<br />

• asaxelebs mocemuli ricxvis wina da momdevno ricxvebs, agreTve uaxloes aTeuls,<br />

aseuls, aTaseuls; nebismieri oTxniSna, xuTniSna ricxvidan iTvlis Tanrigebis Sesabamisi<br />

bijiT win/ukan.<br />

10


maT. <strong>IV</strong>.2.<br />

sxvadasxva xerxiT asrulebs naturalur ricxvebze Sekreba-gamoklebis<br />

moqmedebebs da afasebs moqmedebaTa Sedegs<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• zepirad asrulebs Sekreba-gamoklebis moqmedebebs romelime xerxis gamoyenebiT da<br />

xsnis gamoyenebul xerxs.<br />

• asrulebs Sekreba-gamoklebas sxvadasxva xerxis (Sefaseba, zepiri angariSi, weriTi<br />

algoriTmebi) gamoyenebiT; konkretuli magaliTisaTvis irCevs maTgan ufro<br />

xelsayrels.<br />

• adarebs gamoTvlebis Sedegs mis mierve winaswari SefasebiT miRebul pasuxs da msjelobs<br />

gamoTvlebis Sedegis marTebulobis Sesaxeb.<br />

• avsebs weriTi algoriTmis gamoyenebiT Sesrulebuli Sekrebis/gamoklebis nimuSSi gamotovebul<br />

cifrebs da asabuTebs pasuxs.<br />

maT. <strong>IV</strong>.3.<br />

iyenebs gamravleba-gayofis moqmedebebis Sesrulebis romelime xerxs<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• zepirad yofs orniSna ricxvs erTniSnaze, Sesabamis SemTxvevaSi asaxelebs ganayofsa da<br />

naSTs; asabuTebs pasuxs.<br />

• xsnis ricxvis 100-ze da 1000-ze da a.S. gamravlebis da nulebiT daboloebul ricxvebis<br />

gamravlebis Semoklebul wesebs; iyenebs maT gamoTvlebis Sesrulebisas.<br />

• iyenebs weriT algoriTms ricxvebze gamravleba-gayofis moqmedebaTa Sesasruleblad<br />

da ganmartavs gamoyenebul xerxs (erTniSna ricxvze gayofisas); Sesabamis SemTxvevaSi<br />

uTiTebs naSTs.<br />

• gamoTvlebze amocanebis amoxsnisas, naSTiT gayofis SemTxvevaSi, axdens naSTis interpretacias<br />

amocanis konteqstis gaTvaliswinebiT.<br />

maT. <strong>IV</strong>.4.<br />

ganasxvavebs, asaxelebs da adarebs mTelis nawilebs<br />

(naxevari, mesamedi, meoTxedi)<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• amoicnobs da asaxelebs mTelis naxevar/mesamed/meoTxed nawilebs sxvadasxva modelze<br />

(monakveTis, marTkuTxedis da wris modelebze, mag. torti/saaTi, Sokoladis fila).<br />

• axdens nawilis, rogorc mTelis tol nawilebad dayofis Sedegis da saganTa struqturirebuli<br />

grovis toli raodenobis jgufebad dayofis Sedegis demonstrirebas.<br />

• iyenebs gaormagebas da erTmaneTTan akavSirebs mTelis meoTxeds da naxevars.<br />

• adarebs mTelis nawils mTelis naxevars modelze (naxevarze metia, naklebia, tolia).<br />

maT. <strong>IV</strong>.5.<br />

iyenebs da erTmaneTTan akavSirebs zomis sxvadasxva erTeulebs<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• gamosaxavs sigrZis/wonis romelime did erTeuls (agreTve didi erTeulis naxevars)<br />

mcire erTeuliT. (mag. 2m = 2dm, 2m = 200sm; 4kg = 4000g).<br />

• iyenebs drois erTeulebs (saaTebi da wuTebi) Soris cnobil Tanafardobas da<br />

ariTmetikuli moqmedebebis gamoyenebiT poulobs drois (erT saaTamde) intervals.<br />

• erTi saaTis naxevars/meoTxeds gamosaxavs wuTebiT.<br />

• iyenebs naSTiT gayofas zomis mocemul erTeuleSi monacemis sxva erTeuliT gamosaxvisas<br />

(mag. 320sm = ?m, ?sm, 100wuTi = ? saaTi).<br />

11


Sinaarsi<br />

1. naturaluri ricxvebi milionis farglebSi<br />

2. moqmedebebi naturalur ricxvebze<br />

3. naSTiT gayofa<br />

4. mTelis naxevari, mesamedi da meoTxedi nawilebi mxolod gacnobis wesiT (nawilis<br />

wiladad Cawera da wiladebis Sesaxeb codna ar igulisxmeba)<br />

5. sigrZis erTeulebi<br />

6. drois erTeulebi: saaTebi da wuTebi, sawyisi warmodgenebi saaTis 12 saaTiani formatis<br />

Sesaxeb<br />

7. wonis erTeulebi: kilogrami, grami.<br />

mimarTuleba: kanonzomierebebi da algebra<br />

maT. <strong>IV</strong>.6.<br />

agebs, gamosaxavs da ikvlevs Sesabamisobas.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• asaxelebs erTsa da imaves Sesabamisobas misi gamosaxvis xerxisagan damoukideblad.<br />

• raime xerxiT (mag. sityvierad, cxrilis an sqemis saSualebiT) mocemuli Sesabamisobisa-<br />

Tvis poulobs miTiTebuli elementis winasaxes.<br />

• agebs realuri viTarebis adekvatur Sesabamisobas obieqtTa mocemul or jgufs Soris<br />

(mag. moswavleebi da merxebi saklaso oTaxSi) da cxrilis an sqemis saSualebiT gamosaxavs<br />

mas.<br />

maT. <strong>IV</strong>.7. martivi maTematikuri amocanis amoxsnisas adgens da iyenebs algebrul<br />

gamosaxulebas.<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• xsnis martiv proporciul damokidebulebasTan dakavSirebul amocanebs (romlebSic<br />

erTeulis Sesabamisi ricxvis mixedviT saWiroa ramodenime erTeulis Sesabamisi ricxvis<br />

gamoTvla, mag. erTeulis Rirebulebis mixedviT ramdenime erTeulis Rirebulebis<br />

gamoTvla).<br />

• ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis mosaZebnad iyenebs Sekrebisa da gamravlebis komutaciurobas,<br />

asociaciurobas da Sekrebis mimarT gamravlebis distribuciulobas.<br />

• poulobs Sekrebis, gamoklebis, gamravlebis, gayofis Semcveli tolobis ucnobi komponentis<br />

mniSvnelobas.<br />

• amocanis amoxsnisas ganasxvavebs saWiro da zedmet monacemebs.<br />

Sinaarsi<br />

1. Sesabamisobebi sagnebs Soris, sagnebsa da maT atributebs Soris; Sesabamisobis gamosaxva<br />

cxrilis da sqemis saSualebiT; mocemuli SesabamisobisaTvis elementis<br />

winasaxe.<br />

2. Sekrebis, gamoklebisa da gamravlebis Semcveli mTelricxovani gamosaxulebebi da<br />

maTi ekvivalentoba.<br />

3. Sekrebisa da gamravlebis komutaciuroba, asociaciuroba da Sekrebis mimarT gamravlebis<br />

distribuciuloba.<br />

12


4. teqsturi amocanebi, romlebic Sekrebis, gamoklebisa da gamravlebis Semcveli algebruli<br />

gamosaxulebebis saSualebiT ixsneba.<br />

mimarTuleba: geometria da sivrcis aRqma<br />

maT. <strong>IV</strong>.8.<br />

aRwers geometriul figurebs da axdens maT <strong>klasi</strong>fikacias<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• adarebs da ajgufebs sivrcul figurebs geometriuli atributebis mixedviT.<br />

• TanamkveTi figurebis gamosaxulebaze uTiTebs rogorc saerTo wertilebs, aseve im<br />

wertilebs, romlebic mxolod erT figuras ekuTvnis.<br />

• sivrcul figuraSi uTiTebs mosazRvre/aramosazRvre waxnagebs, TanamkveT/araTanamkveT<br />

wiboebs.<br />

maT. <strong>IV</strong>.9.<br />

qmnis brtyeli da sivrculi figurebis grafikul gamosaxulebebs da<br />

modelebs<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• nimuSis mixedviT qmnis miTiTebuli sivrculi figuris models an karkass sxvadasxva<br />

masalis gamoyenebiT.<br />

• qmnis brtyeli figuris an figuraTa jgufis grafikul gamosaxulebas misi sityvieri<br />

aRwerilobis safuZvelze (mag. daxaze erTi da igive perimetris mqone kvadrati da<br />

marTkuTxedi).<br />

• sivrculi geometriuli figurebis modelebisagan qmnis miTiTebul konfiguracias/<br />

figuras; anawevrebs brtyeli geometriuli figuris grafikul gamosaxulebas an models<br />

miTiTebuli figuris/figurebis misaRebad.<br />

maT. <strong>IV</strong>.10. poulobs saganTa da figuraTa zomebs da obieqtTa Soris manZilebs<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• axdens or obieqts Soris manZilis Sefasebas Sesabamis standartul erTeulSi, zomavs<br />

mas da amowmebs Tavis varauds.<br />

• zomavs da iTvlis texilis sigrZes, mravalkuTxedis perimetrs da afiqsirebs Sedegs<br />

Sesaferis standartul erTeulSi.<br />

• realuri viTarebis Sesabamisi sqematuri gamosaxulebis (romelzec manZilebia aRniSnuli)<br />

mixedviT poulobs or obieqts Soris umokles manZils (mag. saxlidan skolamde<br />

marSrutis sigrZe).<br />

maT. <strong>IV</strong>.11. orientirebs sqemaze da qmnis marSrutis aRmwer martiv sqemas<br />

Sedegi TvalsaCinoa, Tu moswavle:<br />

• gamoarCevs simboloebis gamoyenebiT miTiTebul marSruts sqemaze.<br />

• iyenebs simboloebs (mag. asoiT aRniSvnebs) sqemaze miTiTebul or wrtils Soris mar-<br />

Srutis aRsawerad.<br />

• sqematurad gamosaxavs realuri viTarebis Sesabamis marSruts (mag. marSruti saxlidan<br />

skolamde).<br />

Sinaarsi<br />

1. sivrculi figurebi: prizma, konusi, cilindri.<br />

2. sivrculi figuris elementTa urTierT-ganlageba: mosazRvre da aramosazRvre waxnagebi,<br />

TanamkveTi da araTanamkveTi wiboebi.<br />

3. mravalkuTxedis perimetri.<br />

4. realur viTarebaSi obieqtTa urTierTganlagebis aRmweri sqemebi.<br />

13


Sinaarsisa da miznebis ruka<br />

Temebis CamonaTvali<br />

miznebi; Sinaarsis gardaqmna miznad;<br />

erovnul saswavlo gegmaSi miTiTebuli<br />

Sesabamisi punqtebi<br />

savaraudo<br />

saswavlo<br />

dro<br />

gavixsenoT erTidan aTa<br />

sam de naturaluri ricxve<br />

bis Ca we ris wesi;<br />

ricxvebis Sedareba da<br />

da lageba;<br />

ricxvebis damrgvaleba<br />

erTidan aTasamde naturaluri ricxvebis<br />

wakiTxva, Cawera, sxvadasxva modeliT<br />

war modgena da poziciuri sistemis demonstrireba.<br />

ricxviT CanawerSi TanrigebSi mdgomi cifrebis<br />

Sesabamisi mniSvnelobebis dasaxeleba,<br />

ricxvis warmodgena SesakrebTa jamis<br />

saxiT, ricxvebis Sedareba da damrgvaleba<br />

aTeulebamde, aseulebamde.<br />

<strong>IV</strong>.1<br />

8 sT<br />

CavweroT aTasze meti<br />

natu raluri ricxvebi;<br />

SevadaroT da davalagoT<br />

naturaluri ricxvebi;<br />

naturaluri ricxvis damrgva<br />

lebis wesi;<br />

viyenebT svetovan diagra<br />

mebs.<br />

milionamde ricxvebis wakiTxva, Cawera,<br />

sxvadasxva modeliT warmodgena, poziciuri<br />

sistemis demonstrireba. CanawerSi cifris<br />

mniSvnelobis miTiTeba. mravalniSna ricxvis<br />

Cawera gaSlili formiT _ saTanado<br />

SesakrebTa jamis saxiT. ricxvebis Sedareba<br />

da dalageba. mravalniSna ricxvis<br />

damrgvaleba aTeulebamde, aseulebamde,<br />

aTaseulebamde. damrgvalebis wesis Camoyalibeba<br />

(ricxviTi sxivis gamoyeneba).<br />

rao denobebis Sedareba xvadasxva xerxiT,<br />

maT Soris, svetovani diagramebis gamoyenebiT.<br />

aRwers svetovani diagramis saxiT<br />

warmodgenil monacemebs.<br />

<strong>IV</strong>.1 <strong>IV</strong>. 14<br />

12 sT<br />

orniSna ricxvebis Sekreba;<br />

jamis Sefaseba damrgvale<br />

biT;<br />

didi ricxvebis Sekreba;<br />

SevarCioT Sekrebis wesi;<br />

orniSna ricxvebis gamokleba;<br />

sxvaobis Sefaseba;<br />

milionamde naturaluri<br />

ricxvebis Sekreba kalkulatoriT<br />

da jamis, sxvaobis<br />

Sefaseba.<br />

Sekreba sxvadasxva xerxiT zepiri Sekreba,<br />

Sefaseba, weriTi algoriTmis gamoyeneba;<br />

Sekrebis sxvadasxva xerxis gamoyenebiT<br />

miRebuli Sedegebis Sedareba. gamoklebis<br />

sxvadasxva xerxis gamoyeneba; weriTi<br />

algoriTmi, zepiri gamokleba; sxvaobis Sefaseba.<br />

sxvadasxva xerxis Sedareba. konkretuli<br />

magaliTisTvis yvelaze xelsayrelis<br />

arCeva.<br />

jamis, sxvaobis Sefasebis gamoyeneba<br />

kalkulatoris saSualebiT miRebuli Sede<br />

gis Sesaxeb msjelobisas. weriTi algoriTmis<br />

gamoyenebiT Sesrulebuli Sekrebis/gamoklebis<br />

nimuSSi gamotovebuli<br />

cifrebis migneba.<br />

<strong>IV</strong>.2<br />

13 sT<br />

14


Sekrebisa da gamoklebis<br />

zogierTi Tviseba; ricxvi<br />

Ti gamosaxulebis mni-<br />

S vne lobis povna; ucnobi<br />

kom ponentis povna.<br />

drois intervalebis povna;<br />

mTelis naxevari, meoTxedi,<br />

mesamedi.<br />

martivi maTematikuri amocanis amoxnisas<br />

algebruli gamosaxulebis Sedgenis Cvevebis<br />

daufleba.<br />

Sekrebis da gamoklebis Tvisebebis gamo<br />

yeneba. ricxviTi gamosaxulebis mni-<br />

Svnelobis povna. Sekrebis/gamoklebis<br />

Se mcveli tolobis ucnobi komponentis<br />

povna<br />

<strong>IV</strong>.7<br />

drois erTeulebs Soris Tanafardobebisa<br />

da ariTmetikuli moqmedebebiT drois<br />

intervalis gamosaxva. erTi saaTis naxevris,<br />

meoTxedis, mesamedis gamosaxva wuTebiT.<br />

mTeli nawilebis dasaxeleba da Sedareba;<br />

sxvadasxva modelze mTelis nawilebis<br />

amocnoba, dasaxeleba, Sedareba.<br />

<strong>IV</strong>.4, <strong>IV</strong>.5<br />

14 sT<br />

sigrZis erTeulebi; obieqt<br />

Ta Soris manZili;<br />

or obieqts Soris umoklesi<br />

gzis SerCeva;<br />

texilis sigrZe, mar Sruti,<br />

marSrutis sigr Ze,<br />

mra val kuTxedis perimet<br />

ri.<br />

sigrZis romelime erTeulis gamosaxva<br />

mcire erTeuliT.<br />

<strong>IV</strong>.5<br />

or obieqts Soris manZilis Sefaseba, varaudis<br />

gamoTqma.<br />

or obieqts Soris umoklesi manZilis<br />

SerCeva. marSrutis aRmweri sqemis wedgena.<br />

texilis sigrZis gazomva, mravalkuTxedis<br />

perimetris povna da gamosaxva Sesaferis<br />

standartul erTeulSi<br />

<strong>IV</strong>.10, <strong>IV</strong>.11<br />

17 sT<br />

gamravlebis Tvisebebi;<br />

gam ravleba nulebiT dabo<br />

loebul ricxvebze;<br />

erTniSna ricxvze gamravleba;<br />

namravlis Sefaseba;<br />

orniSna ricxvze gamravleba;<br />

samniSna ricxvze gamravleba;<br />

amocanebi zedmeti mocemu<br />

lobiT.<br />

ricxvis 100-ze da 1000-ze da a. S. gamravlebis<br />

da nulebiT daboloebul ricxvebis<br />

gamravlebis Semoklebuli wesebis daufleba.<br />

erTniSna, orniSna da samniSna<br />

ricxvebze gamravlebis sxvadasxva wesis<br />

daufleba; weriTi algoriTmebis daufleba,<br />

gamoyenebuli xerxis ganmarteba.<br />

UV.3<br />

amocanebis amoxsnisas zedmeti monacemebisa<br />

da saWiro monacemebis gansxvavebis Cvevebis<br />

daufleba<br />

<strong>IV</strong>.7<br />

18 sT<br />

15


moqmedebaTa rigi;<br />

naSTi;<br />

erTniSna ricxvze<br />

gayofa;<br />

nuliT daboloebuli<br />

ricxvebis gayofa;<br />

amocanebis amoxsna.<br />

Sesabamisoba;<br />

gamravlebis da gayofis<br />

ucnobi komponentis<br />

povna.<br />

ricxviTi gamosaxulebis mniSvnelobis<br />

mo saZebnad Sekrebisa da gamravlebis<br />

Tvi sebebis gamoyeneba. martivi ariTmetikuli<br />

amocanis amoxsnisas algebruli<br />

gamosaxulebis Sedgenisa da gamoye nebis<br />

Cvevebis daufleba.<br />

<strong>IV</strong>.7<br />

erTniSna ricxvze gayofa zepirad, Sesabamis<br />

SemTxvevaSi ganayofisa da naSTis<br />

dasaxeleba. pasuxis dasabuTeba. weriTi<br />

algoriTmebis gamo yeneba gayofis Sesa -<br />

sruleblad, gamoyenebuli xerxis ganmar<br />

teba. amocanebis amoxsnisas naSTis<br />

interpretaciis unari.<br />

<strong>IV</strong>.3<br />

Sesabamisobis gamosaxvis unaris ganvi-<br />

Tareba; realuri viTarebis adekvaturi<br />

Sesabamisobis agebis Cvevebis daufleba.<br />

<strong>IV</strong>.6<br />

16 sT<br />

masis erTeulebi; amocanebi<br />

nakluli da zedmeti<br />

monacemebiT;<br />

kubi, prizma;<br />

konusi, cilindri, birTvi.<br />

zomis sxvadasxva erTeulebis erTmaneTTan<br />

dakavSireba. naSTiT gayofis gamoyeneba<br />

zomis mocemul erTeulebSi gamosaxuli<br />

sididis sxva erTeuliT gamosaxvisas.<br />

<strong>IV</strong>.5<br />

sivrculi figurebis Sedarebisa da<br />

dajgufebis Cvevebis daufleba. TanamkveTi<br />

figurebis aRqma _ saerTo wertilebis<br />

miTiTeba. sivrculi figuris elementebis<br />

dasaxeleba da miTiTeba.<br />

sivrcul figuraTa modelebisgan miTi Tebuli<br />

konfiguraciis Seqmna;<br />

<strong>IV</strong>.8, <strong>IV</strong>.9<br />

8 sT<br />

monacemTa Segrovebisa<br />

da organizaciis for mebi.<br />

monacemTa warmodgenis<br />

_ saSualebebi _<br />

cxrili, piqtograma, svetovani<br />

diagrama<br />

mocemul TemasTan an gamosakvlev obieqtTan<br />

dakavSirebiT Tvisebrivi da raodenobrivi<br />

monacemebis Segrovebis Cvevebis daufleba;<br />

Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis<br />

mowesrigeba; dalageba (dajgufeba) _<br />

cxrilis, sqemis, kiTxvaris, anketis Sevsebis<br />

wesebis daufleba. monacemTa analizi,<br />

Sedareba, gansxvavebis povna.<br />

<strong>IV</strong>.12, <strong>IV</strong>.13, UV.14<br />

10 sT<br />

miaxloebiT 10 sT gameorebisTvis da miaxloebiT 8 sT saTadarigo dro.<br />

16


saswavlo masalis wardgenis fazebi da gakveTilis dagegmvis<br />

ZiriTadi principebi<br />

saswavlo procesis organizaciis ZiriTadi forma gakveTilia; saganmanaTleblo,<br />

aRmzrdelobiTi da praqtikuli miznebis ganxorcieleba gakveTilze xdeba, Sesabamisad<br />

gakveTilis kargi momzadeba da Catareba uzrunvelyofs swavlebis maRal xarisxs.<br />

meTodikur literaturaSi cneba _ `gakveTili~ _ ZiriTadad, ase aRiwereba: gakveTili<br />

logikurad dasrulebuli, mTliani saswavlo-aRmzrdelobiTi procesis garkveuli<br />

SemosazRvruli monakveTia. masSi rTul urTierTdamokidebulebaSia procesis yvela<br />

ZiriTadi elementi: Sinaarsi, mizani, saSualebebi, meTodebi, organizacia. yovel gakveTilze<br />

gansazRvruli saganmanaTleblo da aRmzrdelobiTi amocanebi wydeba; am amocanebis gadawyveta<br />

konkretuli saswavlo masalis ganxilvis procesSi mimdinareobs. dawyebiT klasebSi<br />

prioritetulia saswavlo-aRmzrdelobiTi funqcia; Tumca, TandaTan, me-4 <strong>klasi</strong>dan izrdeba<br />

sagnobrivi codnis SeZenis, arsebuli codnis ganzogadebis intensivoba.<br />

maTematikis gakveTilisadmi wayenebuli mTavari moTxovnaa ZiriTadi didaqtikuri amocanis<br />

arseboba _ im Temis Seswavlis miznis arseboba, romlis gadawyvetis procesi mocemul<br />

gakveTilze mimdinareobs. yoveli gakveTilis win kargad unda gaiazroT misi Sinaarsi da<br />

mizani. amaSi Cven mier mowodebuli ruka dagexmarebaT. miznis Sesabamisad unda iyos kargad<br />

gaazrebuli da dagegmili saswavlo masalis wardgenis fazebi.<br />

am miznis gaazreba mxolod <strong>maswavleblis</strong> mier ar aris sakmarisi; saWiroa is<br />

moswavleTaTvisac gaxdes ZiriTadi mizani; moswavleebTan saubari unda daviwyoT ara imiT,<br />

Tu ras vaswavliT, aramed mniSvnelovania Tavidanve interesis aRZvra da iseTi situaciis<br />

Seqmna, roca moswavle motivirebulia da poulobs pasuxebs kiTxvaze _ `risTvisaa saWiro~.<br />

motivacia SesaZlebelia praqtikuli amocanis dayenebiTa da misi amoxsnis xerxebis ZiebiT<br />

daviwyoT, an _ maTematikis Siga kanonzomierebebis gaazrebiT. saxelmZRvaneloSi `did~<br />

ricxvebze gadasvla orive aspeqtis warmodgeniT mimdinareobs. TandaTan xdeba im codnis<br />

gadmotana-gavrceleba did ricxvebze, rac ukve icoda moswavlem aTaseulebis farglebSi.<br />

problemuri situaciis Seqmnis Semdeg xdeba Sesabamisi amocanis dasma da amoxsnis Zieba.<br />

amocanis gansazRvris Semdeg mimdinareobs misi amoxsnis Ziebis procesi. amoxsnis Ziebis<br />

warmarTvis sxvadasxva meTodikuri saSualeba arsebobs. yovel amocanas, rogorc wesi, amoxsnis<br />

Ziebis garkveuli forma Seesabameba. es formebia _ muSaoba jgufebad (SesaZlebelia ororadac),<br />

mTeli <strong>klasi</strong>s erToblivi monawileobiT, individualurad da a. S. im SemTxvevaSic ki,<br />

roca amocanis amoxsnis ZiebaSi mTeli <strong>klasi</strong> erTdrouladaa Cabmuli, maswavlebelma swavleba<br />

ise unda warmarTos, rom Temis Seswavlis procesis ZiriTadi Semoqmedi Tavad moswavle<br />

aRmoCndes. maswavlebeli warmmarTvelis, `diriJoris~ funqcias unda asrulebdes; zogierTi<br />

mecnieri <strong>maswavleblis</strong> am rols mebaRis rols adarebs _ yvavilebi mebaRis xelSewyobiT<br />

izrdeba da alamazebs garemos.<br />

moswavlis saxelmZRvanelos teqsti, rogorc zemoTmoyvanili magaliTidanac Cans,<br />

mogcemT aseTi gakveTilis Catarebis saSualebas. igi ZiriTadi saswavlo saSualebaa da amitom<br />

gakveTilisTvis mzadebis procesSi teqstebis, ilustraciebis, savarjiSoebis gacnobas,<br />

daxarisxebas didi dro unda dauTmoT. <strong>maswavleblis</strong> <strong>wigni</strong>c da moswavlis <strong>wigni</strong>s struqturac<br />

dagexmarebT TiToeul etapze (sawyisi, damamTavrebeli). naxatis Sesasrulebeli savarjiSoebis<br />

SerCevaSi Sinaarsisa da miznebis rukaSi SeuZlebeli iyo yvela miznis miTiTeba. yovel Temas<br />

17


ukavSirdeba savarjiSoebi, romlebic sxvadasxva inteleqtualuri unaris (<strong>klasi</strong>ficirebis,<br />

Sedarebis, cxovrebaSi gamoyenebis, TviTSefasebis Catarebis, amocanis gadawyvetis xerxis<br />

SerCevis) ganviTarebas emsaxureba. ar unda gavaigivoT mizani SinaarsTan. saxelmZRvaneloSi<br />

maTematikuri amocanis warmodgenisa da axsnis procesi isea mocemuli, rom igi Sesabamisi Temis<br />

Sinaarsis miznad gardaqmnis process kargad warmogvidgens. magaliTad, dasmuli amocanis<br />

amoxsna SeiZleba emsaxurebodes kritikuli azrovnebis, msjelobis, varaudis gamoTqmis,<br />

zogjer _ dasabuTebis unaris gamomuSavebas. Tumca, me-4 klasSi masalis gadmocemis forma,<br />

ZiriTadad, induqciuria.<br />

gakveTilze Seswavlili faqtebi, sxvadasxva algoriTmebis gacnoba, TavisTavad aris<br />

mniSvnelovani. maTi gamoyenebis unari `avtomatizmamde~ unda iyos miyvanili. Tumca, kidev<br />

ufro mniSvnelovania is, rom maTi Seswavlis dros ganxorcielebuli procesi Tavis kvals<br />

tovebs _ mimdinareobs sxvadasxva inteleqtualuri unaris ganviTareba.<br />

axla davasaxelebT ramdenime sasargeblo zogad rekomendacias, romelic meTodikas<br />

ganekuTvneba.<br />

• maswavlebeli cdilobs, rom yoveli axali SemecnebiTi amocana TviT moswavlem<br />

Camoayalibos.<br />

• <strong>maswavleblis</strong> xelmZRvanelobiT da moswavleTa ZalisxmeviT _ dakvirvebis, cdis,<br />

konkretuli SemTxvevebis analizis Sedegad iqmneba warmodgena arsebul kanonzomierebaze.<br />

• <strong>maswavleblis</strong> xelmZRvanelobiT mimdinareobs amocanis gadawyvetis gzis Zieba;<br />

amocanis amoxsnis gegmis Sedgena; rasac xSirad mosdevs TviT moswavleebis mier am gegmis<br />

realizacia.<br />

axla SevexoT saswavlo procesisTvis mzadebis zogad sqemas;<br />

• <strong>maswavleblis</strong> muSaoba saswavlo wlis win,<br />

• gakveTilebis sistemis gaazreba saswavlo wlis win. es gansakuTrebiT mniSvnelovania <strong>IV</strong><br />

klasSi; erTi raime Temis gameorebas, ganzogadebas, axlis Ziebasa da gadawyvetas gakveTilebis<br />

erToblioba eZRvneba.<br />

• konkretuli gakveTilisTvis momzadeba.<br />

momzadebisTvis maswavlebelma unda gamoiyenos moswavlis <strong>wigni</strong>, <strong>maswavleblis</strong> sarekomendacio<br />

<strong>wigni</strong> da, saWiroebis SemTxvevaSi, iq miTiTebuli literatura. sasurvelia, sarekomendacio<br />

<strong>wigni</strong>s mixedviT Tavdapirvelad saswavlo gegmisa da SemoTavazebuli sanimuSo gakveTilebis<br />

gacnoba. sarekomendacio <strong>wigni</strong>s Sesavali maswavlebels avtorTa mier saxelmZRvanelos agebis<br />

ZiriTad principebsa da meTodikur orientirebs gaacnobs.<br />

maswavlebeli SemoqmedebiTad unda miudges Cvens rekomendaciebs; man safuZvlad unda<br />

aiRos SemoTavazebuli rekomendaciebi da, sakuTari gamocdilebisa da <strong>klasi</strong>s moswavleTa<br />

Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, daazustos igi. es dazustebebi gansakuTrebiT sawyis da<br />

damamTavrebel etapebze Sesasrulebeli savarjiSoebisa da sakontrolo weris variantebis<br />

SerCevisas aris mniSvnelovani.<br />

gakveTilis dagegmvisas gasaTvaliswinebelia Casatarebeli procesis tipi:<br />

• gameoreba;<br />

• axali masalis gacnoba;<br />

• masalis ganmtkiceba;<br />

• codnis Semowmeba;<br />

• sxva tipis gakveTilebi (gakveTili bunebaSi, gakveTili _ proeqti).<br />

zogierTi tipis procesi (gansakuTrebiT <strong>IV</strong> klasSi), rogorc wesi, yovel gakveTilze<br />

mimdinareobs (gameoreba, axali masalis gacnoba, ganmtkiceba, Semowmeba, Tumca, SesaZlebelia<br />

_ sxvadasxva moculobiT).<br />

gakveTilze mTavaria vaswavloT da aRvzardoT. swavleba ar niSnavs mxolod codnis<br />

gadacemas _ swavleba codnis SemoqmedebiTad dauflebas unda niSnavdes, codnis gamoyenebis<br />

unaris ganviTarebas unda gulisxmobdes.<br />

18


moswavleTa Sefaseba swavlis procesze <strong>maswavleblis</strong> dakvirvebiT, sakontrolo samuSaoebs<br />

Sesrulebis xarisxiT ganisazRvreba. yoveli gakveTilis Semdeg sakuTar wignakSi unda<br />

CainiSnoT moswavleTa aqtiuroba.<br />

saswavlo masalis dasabuTebuli SerCeva iTvaliswinebs Semdeg moTxovnebs:<br />

• saswavlo masalis Sesabamisoba Temis mizanTan;<br />

• gakveTilze Sesasrulebeli samuSaos moculobis swori gansazRvra;<br />

• optimaluri Tanafardoba konkretulsa da zogads Soris.<br />

• Teoriasa da praqtikas Soris aucilebeli urTierTkavSiris ganxorcieleba.<br />

maswavlebelma, rogorc wesi, Tavidan bolomde detalurad unda gaiazros gakveTili,<br />

winaswar, drois mixedviT unda iyos ganawilebuli mTeli samuSao; Tumca, rogorc yoveli<br />

SemoqmedebiTi procesi, gakveTilic Seitans, albaT, Tqvens gegmebSi cvlilebebs (zogjer<br />

mniSvnelovansac).<br />

kiTxvebze pasuxebis gacemis sistema ar unda iyos erTferovani _ mxolod warmatebul<br />

moswavleebTan mimarTebiT ar unda SemovifargloT; moswavlis raime mosazrebas myisve nu<br />

upasuxebT, swor pasuxsac ki maSinve nu daeTanxmebiT _ gaakeTeT pauza, iqneb garkveuli eWvic<br />

ki gamoTqvaT wamoyenebuli mosazrebis sisworis mimarT. amiT miaRwevT imas, rom bavSvebi<br />

daubrundebian dasmuli kiTxvis analizs da male WeSmariti daskvna _ swori pasuxi _ <strong>klasi</strong>s<br />

dominantur mosazrebad gadaiqceva. <strong>klasi</strong>, erToblivi ZalisxmeviT, `gaiZulebT~ daeTanxmoT<br />

mis pozicias. es axarebs, amxnevebs da aerTianebs moswavleebs. es maTi erToblivi azris<br />

gamarjvebaa. Tqven mizansac xom es warmoadgens _ moswavle Semoqmed, codniT aRWurvil,<br />

iniciativian, xalisian axalgazrdad CamoayaliboT. <strong>maTematika</strong> mZlavri emociuri muxtis<br />

matarebelia da misi amoqmedeba Tqveni ZalisxmeviT miiRweva.<br />

axali masalis ganmtkicebis procesi SeiZleba e. w. `testuri~ amocanebis `amoxsniT~<br />

daviwyoT. maTi Sesruleba, ZiriTadad, swori pasuxis SerCeviT unda Semoifarglos _ zogjer<br />

SeiZleba komentarebis gakeTebac gaxdes saWiro. aseTi tipis davalebebis odenoba Semdgom<br />

wlebSi gaizrdeba; moswavle TandaTan eCveva pasuxebis analizs, maT Soris swori pasuxis<br />

Sesaxeb varaudis gamoTqmas, SerCevas.<br />

swavlebis erT-erTi saintereso da mniSvnelovani formaa jgufuri muSaoba. es muSaoba<br />

SeiZleba gakveTilis procesis erT-erTi Semadgeneli nawili iyos _ daukavSirdes axali<br />

masalis gaazrebas, praqtikul saqmianobas (eqsperiments), an Semajamebeli daskvnebis<br />

gamotanas; an, SesaZlebelia, mas mTeli gakveTilic daeTmos. jgufuri muSaobis warmarTvaSi<br />

moswavlis saxelmZRvaneloSi warmodgenili Teoriuli masala, an Sesabamisi amocanebis<br />

sistema dagexmarebaT. jgufur muSaobas SeiZleba Sejibris saxec mivceT. saxelmZRvaneloSi<br />

warmodgenili maTematikuri TamaSebic, jgufuri muSaobis formiT unda warimarTos.<br />

Teoriuli masalis gadmocemis Cveneuli meTodika saSualebas gaZlevT airCioT jgufuri<br />

muSaobis moxerxebuli forma Sinaarsisa da miznebis rukaSi miTiTebuli moTxovnebis Sesabamisad;<br />

magaliTad, paeqroba jgufebs Soris, romlebsac kapitnebi (SesaZloa TanaSemweebTan<br />

erTad) xelmZRvaneloben. jgufebs SeiZleba erTnairi davalebebi mivceT. maSin Tavad jgufebic<br />

aqtiurad CaerTvebian miRebuli Sedegebis analizSi da ukeT gauweven oponirebas sxvaTa<br />

mosazrebebs. SeiZleba jgufebSi samuSaoebSi ganawildes da maTi erToblivi muSaoba raime<br />

erTi amocanis gadawyvetas gulisxmobdes; jgufis wevrebma unda aRiqvan, rom maTi warmateba<br />

erTmaneTzea damokidebuli. es zrdis jgufis wevrebis pasuxismgeblobas. TanamSromlobis<br />

xarisxis asamaRleblad rekomendebulia saerTo Sefaseba _ jgufebi asruleben saerTo<br />

davalebas da misi wevrebi iReben erTnair Sefasebas (Tumca, `qolgis qveS gancxromis~<br />

sindromis asacileblad, jgufis wevrTa diferencirebuli Sefasebac gamoiyeneT xolme).<br />

sasurvelia, rom jgufuri muSaobisTvis gankuTvnili amocana sxvadasxva xerxiT ixsnebodes.<br />

igi saintereso msjelobis saSualebas iZleva.<br />

19


Sefasebis zogadi principebi 1<br />

saskolo Sefasebis axali sistema, romelic erovnuli saswavlo gegmiT aris gansazRvruli,<br />

iTvaliswinebs Semdeg aucilebel midgomebs: akademiuri moswrebis Sefaseba unda iyos xSiri<br />

da mravalmxrivi. unda Sefasdes ara marto informaciis floba, aramed SeZenili unar-Cvevebi.<br />

ar aris sakmarisi moswavle mxolod sakontrolo werebis safuZvelze Sefasdes. maswavlebeli<br />

unda afasebdes prezentaciebis, moswavlisve TviTSefasebis, jgufuri muSaobis, Tu sxva tipis<br />

aqtivobebis mixedviT.<br />

maswavlebelma Sefasebisas unda gaiTvaliswinos saganmanaTleblo procesSi moswavlis<br />

CarTulobis xarisxi (saxlSi micemuli davalebebis Sesrulebis xarisxi, gakveTilze<br />

aqtiuroba, SemoqmedebiToba da sxva), amasTanave, mizanSewonilia moswavleebsac gavacnoT<br />

winaswar Sefasebis kriteriumebi. am kriteriumebis SedgenaSi SeiZleba moswavleTa CarTvac.<br />

sakontrolo werebis Sefasebis sqemebs am wignSi gaecnobiT. dauSvebelia moswavleTa<br />

qcevis gaTvaliswineba akademiuri moswrebis Sefasebisas _ gakveTilze arasaTanadod moqceva,<br />

rogorc wesi, TavisTavad aisaxeba akademiur moswrebaze.<br />

moswavlis niSani unda gamomdinareobdes mis mier sagnis Seswavlis sxvadasxva<br />

komponentisgan _ sakontrolo weris Sesruleba, gakveTilze msjeloba, jgufuri muSaoba,<br />

prezentacia da sxva. am komponentebs maswavlebeli wonebs aniWebs. wonebis miniWebis sistema<br />

SeiZleba maswavlebelma sxvadasxvanairad dagegmos. es wonebi SeiZleba sxvadasxva iyos<br />

sxvadasxva trimestrisTvis. trimestris Sefaseba (umaRlesi qulaa 10) SeiZleba sxvadasxva<br />

komponentebis Sefasebebisgan gamoviyvanoT. magaliTad, wonebi SeiZleba aseTi iyos _<br />

prezentacia 25%, gakveTilze aqtivoba _ 30%, sakontrolo wera _ 25%, saSinao davaleba _<br />

20%, Tu TiToeuli komponentisTvis saSualo Sefasebebi, Sesabamisad, 6, 9, 10, 8, maSin Sefaseba<br />

ase SeiZleba gamovTvaloT.<br />

.......................................................................................................................................................<br />

0,25⋅6+0,3⋅9+0,25⋅10+0,2⋅8=8,3.<br />

Tumca, zogierT skolaSi SeiZleba romelime komponentze (magaliTad, sakontrolo weraze)<br />

uaric ki Tqvan. maSin Seicvleba sxva komponentebis wonebi. Sefasebis ZiriTadi mdgenelebi<br />

SeiZleba aseTi iyos:<br />

saSinao davaleba, Semajamebeli samuSao, klasSi CarTuloba, proeqti. TiToeul mdgenels<br />

unarebis garkveuli sistema Seesabameba da es unarebi Sesabamisi aqtivobebiT fasdeba.<br />

saSinao davaleba,<br />

15%<br />

Semajamebeli<br />

samuSao, 40%<br />

Semajamebeli samuSao<br />

klasSi CarTuloba<br />

proeqti,<br />

15%<br />

klasSi CarTuloba,<br />

30%<br />

proeqti<br />

saSinao davaleba<br />

20<br />

1<br />

gamoyenebulia proeqt `ilia WavWavaZis~ erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvanelobis SemmuSavebeli<br />

jgufis mier momzadebuli masala.


Tavi I<br />

gameoreba. naturaluri ricxvebi aTasamde<br />

am TavSi warmodgenili masalis swavlebas gamorCeuli mniSvneloba eniWeba saswavlo<br />

procesSi. migvaCnia, rom sazafxulo ardadegebis Semdeg moswavleTa CarTva saswavlo<br />

procesSi unda ganxorcieldes III klasSi Seswavlili ZiriTadi sakiTxebis gameorebiT.<br />

umartivesi samotivacio amocanebis ganxilviT xdeba moswavleTa Semzadeba II Tavis<br />

masalis, kerZod, milionamde naturaluri ricxvebis gasacnobad. yuradRebas vamaxvilebT<br />

ricxvTa poziciur (aTobiT) sistemaSi Tanrigebis arsze. ganvixilavT naturalur ricxvTa<br />

miaxloebiT mniSvnelobebs, damrgvalebas da maT gamoyenebebs. mniSvnelovania agreTve<br />

naturalur ricxvTa Sedarebisa da dalagebis Sesaxeb warmodgenebis gameoreba. Tavis<br />

Seswavlas davasrulebT damatebiTi amocanebis ganxilviT.<br />

martivi amocanebis siWarbe, vfiqrobT, aamaRlebs saswavlo procesSi moswavleTa<br />

CarTulobis xarisxs. aqvea aratrivialuri amocanebic, romelTa amoxsna xSirad sakmao<br />

gamWriaxobas moiTxovs.<br />

1. gavixsenoT aTasamde naturaluri ricxvebis Caweris wesi<br />

am paragrafSi yuradRebas vamaxvilebT ricxvebis Caweris poziciur sistemaze, Ti-<br />

Toeuli poziciis Tanrigis mniSvnelobis gaazrebaze. es sakiTxebi, garkveulwilad wina<br />

klasebSic iyo ganxiluli, Tumca, amjeradac _ sazafxulo ardadegebis Semdeg, uTuod<br />

gamarTlebulia maTi xelaxeli ganxilva.<br />

paragrafis teqstSi I da II skolis mier nayidi fanqrebis odenobis gamomsaxveli ricxvebis<br />

aTobiT CanawerebSi cifri 2 fanqrebis sxvadasxva odenobas aRwers. I SemTxvevaSi _ 200<br />

fanqars, II SemTxvevaSi _ 2 fanqars. es faqti, suraTebze warmodgenisas, TvalsaCinoa.<br />

diagramis gamoyenebiT TvalsaCino warmodgena xels uwyobs pozitiuri sistemis ukeT<br />

gaazrebas. savarjiSoebSi mocemuli ricxvebi sasurvelia moswavleebma xmamaRla warmoTqvan<br />

_ gaiwafon ricxvis wakiTxvaSi. ramdenime savarjiSoSi mouwevT mocemulis wina da<br />

momdevno ricxvebis dasaxeleba da gaSlili formiT _ saTanrigo SesakrebTa jamis saxiT<br />

warmodgena.<br />

15 amocanaSi moswavle iwafeba kombinatorikis gamoyenebaSi amocanebis amoxsnisas. am<br />

ricxvebis Camowerisas moswavlem sasurvelia raime wesiT isargeblos. magaliTad, Camoweros<br />

jer 2-iT dawyebuli ricxvebi (237, 273), Semdeg 3-iT, Semdeg 7-iT dawyebuli ricxvebi.<br />

16 arsebobs oci aseTi ricxvi: 800, 811, 822, ... , 899, 900, 911, ... , 999.<br />

17 arsebobs oTxi aseTi ricxvi: 607, 707, 807, 907.<br />

18 arsebobs ori aseTi ricxvi: 802, 903.<br />

19 amocanis amoxsnamde SeiZleba <strong>klasi</strong> SevamzadoT kiTxva-pasuxis reJimiT:<br />

• dawereT ramdenime samniSna ricxvi, romlis aTeulebis cifri erTeulebis da aseulebis<br />

cifrebis jamis tolia (magaliTad, 781, 132, ...). akmayofilebs es ricxvebi amocanis pirobas?<br />

pirobis ra nawilia darRveuli?<br />

21


• SeiZleba aseulebis cifri iyos 4, 5 an 6 cifrebidan romelime?<br />

moisazre<br />

rubrikiT warmodgenili amocanebis nawili SeiZleba klasSi amoixsnas,<br />

nawili, magaliTad, 1 da 4 amocana, saSinao davalebas daematos. aseTi tipis amocanebi<br />

xels uwyobs moswavleTa inteleqtualuri unarebis ganviTarebas.<br />

1 amocanis amoxsnisas, Tu garkveuli sirTuleebi SeeqmnaT moswavleebs, SeiZleba romelime<br />

maTgans TxovoT daasaxelos Tavisi asaki da upasuxos kiTxvebs: ramdeni wlis iyo is ori<br />

wlis win; ramdeni wlis iqneba 10 wlis Semdeg da a. S.<br />

2 amocanis amoxsnis procesSi SeiZleba kerZo SemTxvevebis ganxilvac moviSvelioT<br />

(magaliTad, biWebs hqondaT 20-20 lari da a. S.). SeiZleba vimsjeloT ase: nikam jer 2 lari<br />

gadado calke. ramdeniT meti aqvs axla Tornikes? _ 2 lariT. Semdeg gadadebuli 2 lari<br />

aiRo Tornikem, ramdeniT meti gauxda mas? _ 4 lariT.<br />

3 amocana: lukas darCenil 7 lars rom 6 lari daematos, miRebuli Tanxa burTis fasze<br />

1 lariT metia. burTi 12 lari Rirebula. Sesabamisad, Tavdapirvelad lukas 19 lari hqonda.<br />

4 dayofis Sedegi ufro TvalsaCino rom iyos, sasurvelia mocemul<br />

figuraSi mcire formis nawilebi gamovaCinoT. magaliTad, ase _<br />

• moswavleTa aqtivoba ufro nayofieri gaxdeba, Tu isini am figuraTa<br />

modelebs gamoiyeneben.<br />

TamaSi<br />

ipove Seni adgili<br />

es TamaSi ganamtkicebs moswavleTa mier samniSna ricxvebis wakiTxvisa da cifrebiT<br />

gamosaxvis unars. Secdomis daSvebis SemTxvevaSi SeTavazeT gunds gadaxedos Tavis gadawyvetilebas<br />

_ waaxaliseT erTmaneTis mimarT maTi Tanadgoma.<br />

TamaSi<br />

airCie swori strategia<br />

TamaSi xels uwyobs strategiebTan dakavSirebuli kompetenciebis Camoyalibebas da ricxvebis<br />

ukeT gagebas. garda amisa, saxelmZRvanelos am adgilze TamaSis ganTavsebiT Cven vaxsenebT<br />

moswavleebs ricxviT sxivs da mis Tvisebebs, rasac aqtiurad viyenebT momdevno paragrafSi.<br />

22


2. ricxvebis Sedareba da dalageba<br />

am etapze SemovifargleT 1000-ze naklebi ricxvebis SedarebiT (II TavSi Sesadarebel ricxvebs<br />

milionis farglebSi SevarCevT). SeiZleba gamoiyenoT ricxvebis warmodgena diagramebiT,<br />

maTi saSualebiT advilad aRiqmeba Sedarebis procesi. ricxvTa Sedarebisas vadarebT<br />

saTanado Tanrigebis cifrebs. viwyebT udidesi TanrigiT. paragrafSi moyvanil magaliTSi<br />

yuradReba unda gavamaxviloT: Tu ricxvSi Tanrigi araa miTiTebuli, is Tanrigi 0-is tolia<br />

_ 79-Si aseulebis Tanrigi igulisxmeba 0-is tolad.<br />

sainteresoa 3 savarjiSos amoxsna: SeiZleba moswavlem pasuxebidan SearCios udidesi,<br />

SesaZloa man Tavad Seadginos sami cifrisgan udidesi SesaZlo ricxvi aseTi msjelobiT:<br />

udidesi ricxvi udidesi cifriT iwyeba _ am SemTxvveaSi 6-iT, Semdegi Semdegi darCenilTagan<br />

udidesia 4 da bolos 3.<br />

14 amocanaSi moswavle kvlav iyenebs ricxvebis Sedarebas TanrigebiT. is msjelobs: *-is<br />

nacvlad udidesi cifris _ 9-is Caweris SemTxvevaSic ki levanis Sedegi giorgis Sedegze<br />

uaresia _ 194


aqtivoba 1.<br />

reziume.<br />

ricxvebis damrgvaleba<br />

moswavleebi asaxeleben mocemuli ricxvebis uaxloes aTeuls, uaxloes aseuls, gamosaxaven<br />

maT ricxviT sxivze sailustracio magaliTebis safuZvelze adgenen damrgvalebis wess,<br />

aTasze naklebi ricxvebisTvis ayalibeben am wess, iyeneben amocanebis amoxsnisas, sidideebis<br />

Sefasebisas. moswavleebs esmiT damrgvalebis mizanSewoniloba saTanado SemTxvevebSi da Cans<br />

maTi mzaoba am wesis gamoyenebis mimarT.<br />

aqtivobis mizani<br />

• moswavleebma SeZlon nebismieri erTniSna, orniSna da samniSna ricxvis uaxloesi aTeulis,<br />

uaxloesi aseulis dasaxeleba;<br />

• moswavleebma magaliTebis safuZvelze SeimuSaon damrgvalebis wesi;<br />

• moswavleebi daeuflon ricxvebis (1000-ze naklebi) damrgvalebis wesis gamoyenebas amocanebis<br />

amoxsnisas, sidideebis Sefasebisas.<br />

• moswavleebma aRmoaCinoT damrgvalebuli ricxvebis gamoyenebis mizanSewoniloba (upiratesobac<br />

ki) saTanado SemTxvevebSi.<br />

• damrgvalebis dadgenili wesi SemdegSi bunebrivad ganavrcon im SemTxvevebzec, roca<br />

dasamrgvalebeli ricxvi metia samniSna ricxvze.<br />

aucilebeli wina codna:<br />

• 1000-mde ricxvebis Cawera/wakiTxva;<br />

• mocemuli ricxvis momdevno da wina ricxvis dasaxeleba;<br />

• ricxvebis Sedareba;<br />

• dasaxelebuli Tanrigis amocnoba.<br />

saWiro masalebi:<br />

• ujrebiani furclebi;<br />

• saxazavi da fanqari;<br />

• saweri saSualeba.<br />

aqtivobis aRwera<br />

moswavleebs vusaxelebT orniSna ricxvebs, isini asaxeleben uaxloes aTeuls. magaliTad,<br />

rasTan ufro axlosaa 48 _ 40-Tan, Tu 50-Tan? (50-Tan). 48-is uaxloesi aTeulia 50.<br />

skolis <strong>IV</strong> klaselTa odenobaa 87. rasTan ufro axlosaa es ricxvi _ 80-Tan Tu 90-Tan?<br />

am ori ricxvidan romlis SerCeva sjobs 87-is miaxloebad? (90).<br />

drois ekonomiis mizniT SeiZleba winawar gavumzadoT moswavleebs ujrebian furcelze<br />

daxazuli ricxviTi sxivi, masze mivuTiToT zogierTi danayofis Sesabamisi ricxvi; danarCen<br />

danayofebze moswavleebi Tavad aweren ricxvebs. moswavleebs vTavazobT ricxviT wrfeze monaxon,<br />

magaliTad, 27-is Sesabamisi wertili, misi mezobeli aTeulebi da fanqriT moniSnon<br />

isini. 27-is Sesabamisi wertilidan 20-isa da 30-is Sesabamis wertilebamde manZilebis SedarebiT<br />

moswavleebi daadgenen, rom 27 aris 30-Tan ufro axlos, vidre 20-Tan.<br />

kvleva-Zieba.<br />

davukvirdeT, miTiTebul Tanrigamde damrgvalebisas ra SemTxvevaSi xdeba am Tanrigis cifris<br />

gazrda 1-iT, ra SemTxvevaSi ar xdeba. anu, rodis xdeba mocemul ricxvTan miaxloeba<br />

metobiT, rodis _ naklebobiT _ Tu damrgvalebisas miTiTebuli Tanrigis marjvniv aris 5,<br />

an 5-ze meti cifri (5; 6; 7; 8; 9). damrgvaleba xdeba metobiT, 5-ze naklebi cifris SemTxvevaSi<br />

(0; 1; 2; 3; 4) _ naklebobiT.<br />

24


SeZenili codnis gamoyenebaSi gawafvis mizniT moswavleebs dasamrgvaleblad vTavazobT<br />

konkretul ricxvebs.<br />

sawyis etapze aqtiurad viyenebT ricxviT sxivs. masze moswavleebi moniSnaven manZilebs<br />

mezobel aTeulebamde (aseulebamde) da daasaxeleben uaxloes aTeuls (aseuls). garda amisa,<br />

klasSi viyenebT 1 - 5 savarjiSoebs.<br />

miRebuli codnis gaRrmavebis mizniT SeiZleba gamoviyenoT saklaso savarjiSoebi 6 -<br />

9 . moswavleebs saintereso gamokvlevas SavTavazebT 5 amocanis ganxilviT.<br />

aqtivobis ganxilva/Sefaseba.<br />

aqtivobis warmatebiT ganxorcielebis SemTxvevaSi moswavle Tavad mouyris Tavs damrgvalebisas<br />

SeniSnul faqtebs da Camoayalibebs ricxvebis damrgvalebis wess (1000-ze naklebi<br />

ricxvebisTvis), daeufleba am wesis gamoyenebas amocanebis amoxsnisas, sidideebis Sefasebisas.<br />

es aqtivoba Soreul miznebsac isaxavs _ momavalSi am wess gavavrcelebT jer nebismier<br />

naturalur, Semdeg _ aTwilad ricxvebze; ekonomikuri da sxva gamoyenebiTi xasiaTis<br />

amocanebis gadawyvetisas damrgvalebasa da Sefasebas xSirad gamoviyenebT.<br />

aqtivoba 2.<br />

TamaSi _ vasaxelebT uaxloes aseuls.<br />

reziume.<br />

moswavleebi iyofian jgufebad/gundebad; asaxeleben orniSna da samniSna ricxvebs, amrgvaleben<br />

maT. `arbitrebi~ ki qulebiT afaseben jgufebis mier Sesrulebul samuSaos (siswores,<br />

siswrafes).<br />

aqtivobis mizani<br />

• moswavle gaiwafos ricxvis damrgvalebis wesis gamoyenebaSi;<br />

• moswavle mieCvios jgufSi muSaobas _ sakuTari azris gamoTqmas, dacvas, sxvisi azris<br />

gaTvaliswinebas (saWiroebis SemTxvevaSi _ kompromiss), prezentacias;<br />

• moswavlem SeZlos sxvisi namuSevris analizi da Sefaseba.<br />

aucilebeli wina codna<br />

• 1000-mde ricxvebis Cawera/wakiTxva;<br />

• dasaxelebuli Tanrigis amocnoba;<br />

• ricxvebis damrgvalebis wesi.<br />

aqtivobis aRwera<br />

maswavlebeli gamoikiTxavs ricxvebis damrgvalebis wess, moswavleebi zepirad amrgvaleben<br />

ramdenime ricxvs miTiTebul Tanrigamde.<br />

saSinao davalebis Semowmebisas yuradRebas vamaxvilebT davalebis 4 amocanaze. moswavleebi<br />

Tbilisidan goramde manZils _ 89 km-s amrgvaleben jer aTeulebamde, Semdeg aseulebamde.<br />

SeiZleba ganvixiloT moswavleTa mosazrebebi _ romel Tanrigamde damrgvalebas miiCneven<br />

isini ufro mizanSewonilad da ratom, upasuxon kiTxvas: romeli damrgvalebis Sedegia<br />

ufro axlos realobasTan?<br />

amis Semdeg <strong>klasi</strong> 3 jgufad/gundad davyoT. erTi jgufi dausaxelebs meores jer<br />

aTeulebamde dasamrgvalebel ricxvebs. Cvenc CaverToT xolme am paeqrobaSi da davusaxeloT<br />

`Znelad dasamrgvalebeli~ ricxvebi. magaliTad, 299 (≈ 300), 8 (≈ 10), 3 (≈ 0), 30 (≈ 30).<br />

meore jgufi amrgvalebs I-is dasaxelebul ricxvebs. mesame jgufi afasebs qulebiT Sesrulebul<br />

davalebas (siswores, siswrafes).<br />

25


periodulad gundebi funqciebs cvlian. SeiZleba gundebis movaleobebi sawyis etapze ken-<br />

WisyriTac ganawildes (mizani _ kenWisyris wesebis gacnoba).<br />

Semdeg igive samuSao Sesruldes ricxvebis aseulebamde damrgvalebis Casatareblad.<br />

saintereso etapia Sedegebis Sejameba, gundebis waxaliseba.<br />

• Zalze mniSvnelovania SeniSnuli xarvezebis aRnusxva da zrunva maT gamosasworeblad.<br />

aqtivobis gaRrmaveba<br />

aqtivobis gaRrmavebis mizniT maswavlebelma gundebs SeiZleba dausvas damatebiTi amocanebi:<br />

daasaxelon im ricxvTa odenoba, romlebic akmayofilebs saSinao davalebis me-7 amocanis<br />

pirobebs (I gundi), me-8 amocanis pirobebs (II gundi), me-9 amocanis pirobebs (III gundi),<br />

me-6 amocanis pirobebs (samive gunds). am kiTxvebze swori pasuxis SemTxvevaSi moswavleebma<br />

SeiZleba damatebiTi qulebi SesZinon Tavis gundebs.<br />

aqtivobis ganxilva/Sefaseba<br />

aqtivobis mizani, garda ricxvis damrgvalebis wesis gamoyenebaSi gawafvisa, aris is, rom<br />

moswavle SeeCvios jgufur muSaobas, jgufSi sakuTari azris gamoTqmas, dacvas, sxvisi azris<br />

mosmenas, gaTvaliswinebas, sxvis mier Sesrulebuli samuSaos sajaro ganxilvas da obieqtur<br />

Sefasebas.<br />

gundis interesebis dacvis survili momavalSi usaTuod gadaizrdeba ojaxis, koleqtivis,<br />

sazogadoebis interesebis gaTvaliswinebisa da dacvis Tvisebad.<br />

3. ricxvebis damrgvaleba<br />

am paragrafSi moswavleebi ecnobian 1000-mde ricxvebis raime Tanrigamde damrgvalebis<br />

wess magaliTebis saSualebiT. isini <strong>maswavleblis</strong> dauxmareblad asaxeleben ricxvis uaxloes<br />

srul aTeuls an aseuls (magaliTad, 87-Tan uaxloesi aTeulia 90). ramdenime magaliTis ganxilvis<br />

Semdeg moswavleebi Tavs mouyrian calkeul faqtebs da Camoayalibeben damrgvalebis<br />

wess. sasurvelia aRiniSnos damrgvalebisas ra SemTxvevaSi xdeba miaxloeba metobiT (5-isa da<br />

5-ze meti cifrebis SemTxveva) da rodis _ naklebobiT (5-ze naklebi cifrebis SemTxveva).<br />

1 savarjiSoSi miaqcieT yuradReba im SemTxvevas, roca miTiTebuli Tanrigis cifri<br />

9-iania. Tu mas 5-iani mosdevs, 9-ianis 1-iT gadidebis Semdeg miiReba 10, magaliTad, 95-is<br />

aTeulebamde damrgvalebisas miiReba 100, 970-is aseulebamde damrgvalebisas _ 1000. sasurvelia<br />

sawyis etapze aRniSnuli SemTxvevebis ricxviT sxivze ganxilva.<br />

4 manZilebis aseulebamde damrgvalebis Semdeg cxrili miiRebs saxes:<br />

qalaqebi<br />

manZili miaxloebiT (km)<br />

Tbilisi-soxumi 400<br />

Tbilisi-baTumi 400<br />

Tbilisi-ozurgeTi 300<br />

Tbilisi-quTaisi 300<br />

Tbilisi-ambrolauri 200<br />

Tbilisi-zugdidi 300<br />

Tbilisi-Telavi 100<br />

Tbilisi-axalcixe 200<br />

kiTxvebze pasuxebi: a) Telavi, b) ambrolauri da axalcixe, g) ozurgeTi, quTaisi da zugdidi,<br />

d) baTumi da soxumi, e) yvelaze Sorsaa soxumi, yvelaze axlos _ Telavi.<br />

26


5 pasuxi: 187.<br />

6 amocanis pirobas akmayofilebs naturaluri ricxvebi 45-dan 54-is CaTvliT. aseTi<br />

ricxvebis odenobaa 10.<br />

7 es ricxvebia 100, 200, ..., 900, maTi odenobaa 9.<br />

8 moswavleTa ricxvi metia 296-ze. SeuZlebelia es ricxvi 302-ze naklebi iyos.<br />

9 umciresi ricxvi, romlis damrgvalebiT miiReba 180, aris 175, udidesi _ 184.<br />

moisazre<br />

1 amocanis amoxsnisas moswavleebma SeiZleba sinjvis meTodi gamoiyenon,<br />

SeiZleba suraTi davixmaroT:<br />

?<br />

SeWama<br />

5<br />

darCa<br />

pasuxi: Tavidan ido 10 orcxobila.<br />

SeiZleba monakveTic gamoviyenoT _<br />

?<br />

SeWama<br />

7<br />

darCa<br />

2 Saqarlamebi langarze Tanabrad gavyoT:<br />

?<br />

SeWama<br />

SeWama – 1<br />

darCa – 3<br />

amocanis pirobidan vRebulobT: Tavidan arsebuli odenobis<br />

naxevari aris 4, e. i. Tavidan ido 8 Saqarlama.<br />

3 orive klasSi yvelaze maRali moswavlis simaRlea 140 sm, yvelaze dablis _ 111 sm.<br />

4 12 sm SeuZlebelia, radgan 13 sm-iani sxvaoba ukve arsebobs (I gundSi). 16 santimetriani<br />

sxvaoba SesaZlebelia. magaliTad, es moxdeba, Tu I gundSi aris 180 sm simaRlis moTamaSe, II<br />

gundSi 164 sm simaRlis.<br />

5 mocemuli ricxvi SeiZleba iyos erT-erTi ricxvi Semdegi ricxvebidan: 51, 52, ..., 59,<br />

61, ..., 69; damrgvalebisas SeiZleba miviRoT: 50, 60 an 70.<br />

6 mocemuli ricxvi SeiZleba iyos 43, 44, 45, 46 an 47. damrgvalebisas SeiZleba miviRoT<br />

40 an 50.<br />

saSinao<br />

4 amocanaSi erTsa da imave ricxvs amrgvaleben jer aTeulebamde (89 ≈ 90), Semdeg<br />

aseulebamde (89 ≈ 100) da Semdeg afaseben Sedegebs _ romeli miaxloebaa ufro mizanSewonili.<br />

SeiZleba davalebis Semowmebisas davazustoT: ramden km-s Seadgens sxvaoba realur<br />

27


da miaxloebiT manZilebs Soris I SemTxvevaSi, II SemTxvevaSi (anu SevadaroT damrgvalebisas<br />

cdomilobebi).<br />

5 270 miiReba 265, 266, ..., 274 ricxvebis damrgvalebiT.<br />

6 aseTia 10 ricxvi: 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 192, 193 da 194.<br />

7 es ricxvebia: 95, 96, 97, 98 da 99.<br />

8 es ricxvebia: 5, 6, 7, 8 da 9.<br />

9 es ricxvebia: 1, 2, 3 da 4.<br />

jgufuri<br />

_ vasaxelebT uaxloes aseuls. am muSaobaSi sami jgufi monawileobs.<br />

erTi jgufis mier dasaxelebul amocanas samive jgufi xsnis, Tumca isini gansxvavebulad<br />

motivirebulni arian am samuSaos SesrulebisTvis.<br />

I jgufi xsnis Tavis dasmul amocanas, raTa darwmundes `Jiuris~ daskvnis samarTlianoba-<br />

Si, II xsnis qulebis mosapoveblad, III jgufi _ SefasebisTvis. jgufebis rolebi Sejibris<br />

procesSi icvleba. maswavlebels miecema samive jgufis waxalisebis safuZveli.<br />

moswavleebs am muSaobisas uviTardebaT jgufSi muSaobis, sxvisi azris gaziarebis, sajaro<br />

diskusiis warmoebis, obieqturi Sefasebis, prezentaciis unarebi.<br />

damatebiTi amocanebis pasuxebi da miTiTebebi:<br />

SearCie swori pasuxi:<br />

testi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br />

pasuxi 2 2 1 2 1 4 2 1 2 4 4 4<br />

amoxseniT amocanebi:<br />

15. a) 60; 70, b) 65; 70, g) 56; 66, d) 124, 4.<br />

16. a) . b) .<br />

17. a) 30 aTeuli aris 3 aseuli: .<br />

d) 44 aTeuli aris 4 aseuli da 4 aTeuli: .<br />

e) 23 aTeuli da 4 erTeuli aris 2 aseuli, 3 aTeuli da 4 erTeuli: .<br />

19. a) 300, b) 30, g) 3.<br />

20. 300 da 310, 300

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!