20. Zenbakia - Lea-Artibai Amankomunazgoa

20.
Gurasoentzako aldizkaria
• Hiruhilabetekaria
2006ko udazkena
Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

Gurasoentzako aldizkaria
Lege Gordailua BI-2770-01
Laguntzaileak
• Ondarroako Udal Euskera Zerbitzua
• Guraso elkarteak:
Amorotoko Herri Ikastetxea
Berriatuko Herri Ikastetxea
Etxebarriko Manuela Zubizarreta Eskola
Ispasterko Eskola unitarioa
Lekeitioko Eskola Publikoa
Lekeitioko R.M. Azkue Ikastola
Markina-Xemeingo Bekobenta Eskola Publikoa
Markina-Xemeingo Berakruz Ikastola
Ondarroako Zaldupe Eskola Publikoa
Ondarroako Zubi Zahar Ikastola
Ondarroako Txomin Agirre Ikastola
Ondarroa-Lekeitio Institutua
Maketazioa 11BARRI
Imprimategia GERTU imprimategia
Banatzailea Asmatu XXI
Egilea
Lea-Artibaiko Amankomunazgoa
• Prebentzio Zerbitzua
Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 13
48270 MARKINA-XEMEIN
Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78
prebentzioa@lea-artibai.org
www.lea-artibai.org
3 Barriak
Gurasoentzako formazioa
4 0tik 5 urtera
Gozokiak, nutrizio aldetik
gozoak baina hutsak
Garbiñe Urkiri • Itziar Zarandona
Gozokiak
hezkuntza aldetik
Idoia Madarieta
6 6tik 11 urtera
Zergatik da garrantzitsua
paga?
Miren Josune Egia
8 Zeure Txokoa
Gurasoei erantzuten
Etxadi
10 12tik 18 urtera
Alkohola: Uste duguna
bezain beste al dakigu?
Vicente Fernandez
12 Denentzat
Aniztasunak aberasten
gaitu
Arantzazu Ugalde, Eba Alkorta,
Maite Txurruka eta Ainhoa
Murelaga
20. zenbakia
Babesleak
Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du
Etxebizitza eta Gizarte gaietako saila
2 Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko udazkena

arriak
Gurasoentzako
formazioa
Gurasoen formaziorako saio-ikastaro
bi proposatzen dizuegu: “GURASO
TOPAKETAK IKASZENTRUETAN!”
eta “GURASO TOPAGUNEAK HERRI
MAILAN”. Bi egitarau hauek euren
helburuetan antzekoak izan arren,
euren arteko desberdintazunak eta
berezitasunak dituzte.
• Alde batetik, GURASO TOPAKETAK
IKASZENTRUETAN, seme-alaben
ikaszentruetan burutzen dira eta bertoko
guraso elkarteak parte hartze zuzena
du. Hau da, ikaszentruko guraso
elkarteak proposatzen dute zenbat
saio, zer orduetan eta zer nolako gaiak
landuko diren. Baita ere formakuntza
saioen publizitatea zabaltzen arduratzen
da. Ikaszentruko zuzendaritza taldeak
proiektu honetan parte hartzea,
inplikatzea eskatzen da. Prebentzio
zerbitzu aldetik gai horiek jorratzeko
profesional aproposak kontratatzen
ditu eta kostu horien %75a finantziatzen
du. Baita orientabide, proposamen
eta laguntza guztia eskaintzen dio
guraso elkarteari.
Orokorrean, urtarriletik ekainera burutzen
dira, eta oso garrantzitsua da
formazioa saioetan parte hartzeko,
guraso elkarteko arduradunekin
harremanetan jartzea eta horren interesa
adieraztea.
Topaketa hauetan gurasoei estrategia,
tresna eta praktika desberdinak
eskeintzea da bere helburua; semealaben
heziketan sortzen diren galdera,
gatazka eta arazoei behar bezala
erantzuteko eta aurrera egiteko.
• Bestalde, GURASO TOPAGUNEAK
HERRI MAILAN, Prebentzio zerbitzuak
eta herriko udalak elkarlanean
antolatutako ikastaroa da. Ikastaroa 12
saiokoa da eta bertan herritarrek gaur
egun guraso izatea buruhausteari
buruz hausnartzeko, eurena den espazio
bat sortzea da helburua.
Ikastaroak urtean zehar izaten dira,
nahiz eta horren berri publizitatearen
bitartez jakinarazi, interesatuta egon
ezkero deitu dezakezu Prebentzio
zerbitzuko 946169078 telefonora
zure herrian hurrengoa noiz izango
den jakiteko.
Egitarau bien arteko ezberdintazunak
metodologia aldetik datoz. Gurasoen
topaketetako saioetan lantzen diren
gaiak aurretik adostuta egoten dira
guraso elkarteekin ikusten den beharren
arabera, bakoitzean profesional
egokiak lantzen ditu eta parte hartzen
duten gurasoak ezberdinak izan daitezke
saio batetik bestera.
Guraso topaketetan, aldiz, programazio
oso bat lantzen da, aditu bakar
batek dinamizatuz taldea, eta guraso
taldea berdina da saio guztietan, formazio
integral bat jasoaz. •
Egiteko Prest!
aldizkariari
dagokion
informazioa
ETXADI,
“Familientzako
orientazio
psikologikoa”
ZERBITZUA
Eguaztenero hiru ordu:
11:30-13:00 / 16:00-17:30
• Telefonoz: 94 405 15 49
• Postaz idatzita:
ETXADI. Maximo Agirre, 18 bis,
5. pisua, 10. dptoa. 48011 Bilbo
• Internet bidez idatzita: www.etxadi.org
• "ZEURE TXOKO"ra atalera galderarik
egin nahi baduzu, lasai egin,
erantzuna ere ahalik eta arinen
emango dizugu-eta; ez duzu zertan
hurrengo aldizkariaren zain egon
behar. Zure galdera eta helbidea argi
esan eta erantzungo dizugu. •
• Hemen agertzen diren liburu, KD
edota bideo guztiak Amankomunazgoko
prebentziorako zerbitzuan
dauzkagu, zuotako edozeinen eskura
erabili ahal izateko. Doan uzten
dira denbora zati baterako. •
“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:
www. lea-artibai.org
20. zenbakia 2006ko udazkena
3

0tik
0tik 5 urtera
Garbiñe Urkiri eta Itziar Zarandona
Giza Elikaduran eta Dietetikan diplomatuak, Oreka elikadura zentroa
• MARKINA-XEMEIN
Nutrizio aldetik
gozoak baina hutsak
Gozokiak* gure umeak egunero jaten
dituzten elikagaiak dira, baina hauek
askok uste baino eragin okerragoak
sor ditzakete.
Gozokien eguneroko ingestak ume eta
gazteen osasunean eragina du. Alde
batetik azukre sinpleen kontzentrazioa
hain da handia honek kariesak, gainpisua
(azukreak, glukosa, gibel eta
muskuluetan gordetzen da, baina
hauek betetzean koipe bezala metatzen
da gorputzean) eta helduaroan
diabetes mellitus garatzeko arriskua
ekar dezakeela. Bestalde dietako
nutrienteen kontzentrazioa jaistea
dakar eta ondorioz gabezi nutrizionalak
pairatzeko arriskua handitzen da.
Egun oso arrunta da gurasoek umea
pediatrarengana eramatea ez duelako
behar bezala jaten, baina hau normalean
ez da umea jaten "makala" delako,
elikagai hauekin betetzen delako
baizik.
“Chuches”: Nutrición
Los dulces se han convertido en un alimento
común en las dietas de nuestros hijos, y aunque
parezcan inofensivos a la larga no lo son.
Estos alimentos están compuestos en su gran
mayoría de azucares simples (los cuales aportan
calorías vacías al organismo), por lo que
su consumo habitual puede causar caries,
obesidad, diabetes mellitus…
Tenemos que hacer un esfuerzo para que
especialmente los niños aparten estos hábitos
alimentarios incorrectos de su alimentación, y
la mejor manera de conseguirlo es acostumbrándoles
desde pequeños.
La mejor alternativa para los mas pequeños, y
por supuesto para los mayores, son las frutas.
Las cuales nos aportan mucho más que azucares
simples, así como vitaminas, minerales
o fibra.
Orokorrean, elikagai hauek kaloria
hutsen iturria direla esan genezake, ez
baitituzte organismoarentzat baliagarriak
diren nutrienteak eskaintzen, hala
nola, proteinak, bitaminak, mineralak
edo zuntza.
Aurrekoari gehitu behar zaio gainera,
gozokien ingestak nerabezaroan B1
bitaminaren (Tiamina) eta B2 bitaminaren
(Erriboflabina) defizita ekar
dezakeela.
Arrazoi guzti hauek kontutan hartuta,
gozokiak dietatik at hutsi beharko
genituzke, edota beraien kontsumoa
asko murriztu.
Gozokientzat oso alternatiba ona gelatina
izango litzateke. Hau batez ere
proteinaz osatzen da, nahiz eta proteina
hau ez izan kalitate onekoa, ondorioz
inoiz ezingo litzateke, haragi,
arrain, arrautza edo esnekiengatik trukatu.
Aldiz umeentzako aukera ezin hobea
da, organoleptikoki testura desberdina
aurkezten duelako eta ez duelako azukre
kantitate alturik. Beraz, txikientzako
gozoki bat bezalakoa da.
Hala eta guztiz ere kontu handia eduki
behar da gelatinekin, batzuk azukre
kantitate handiak eduki
ahal dituzte eta, beraz etiketetan
begiratzea
gomendatzen dizuegu.
Gozokien aurrean aukera
egokiena umeari
fruta ematea da, hasieran pure
moduan eta ondoren zatika. Frutek
behar ditugun bitamina, mineral eta
zuntza ematen dizkigute eta ondorioz
hau izango litzateke gure
umeentzat dagoen gozokirik
egokiena.
*Gozokiak esatean
ondorengo guzti hauei
buruz gabiltza:
- Karameluak, gominolak, txikleak…:
batez ere azukretan, koipetan
eta aditiboetan aberatsak.
- Txokolateak (bonboiak, arrautzak…):
kakaoa eta azukrea,
baina baita esne eta koipeak
ere.
- Patata frijituak…: koipeak
eta gatz gehiegi.
- Bolloak: karbohidrato
sinpleak eta koipe
saturatuak (azken hauek LDL
kolesterola, hau da, "txarra" igotzen
dute odolean). •
web orrialde gomendatuak:
www.consumer.es
www.uned.es
4
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko udazkena

5eraIdoia Madarieta
GOZOKIAK
Psikologoa - Hezitzailea
• ISPASTER
Hezkuntza aldetik
Ohitura osasuntsuak txikitatik
ikasten diren prozesu bat
dira, denbora behar da eta
gurasoentzat errazago da
adin honetan hezkuntza irizpideak
finkatzea. Umeak ohitura
edo portaera berriak
ikasteko sariak erabiltzen
dira, adibidez, "txutxeak".
Baina, sari bezala erabili ahal
izateko, umearentzat zerbait
berezia izan behar da eta
ikasi behar duenaren truke
lortu daitekeen zerbait.
Baina gaur egun "txutxeak" egunerokotasunean
erabiltzen dira, beraz
(ume batzuentzat) ez dira izango
sari baliagarriak. Sari bezala erabiliko
baditugu, noizean behin izan
dadila eta beti gurasoak erabakiz
zein "txutxe", zenbat, noiz, …
Bestalde, zigor bezala
erabiltzen baditugu esan
nahi du "normal" bezala
jaten dituela "txutxeak" eta
oso gustuko dituela,
horregatik debekatuko
diogu, adibidez, hiru egunetan
"txutxeak" jatea. Ez ahaztu umearen
eginkizun batzuk ezin direla
sari baten truke egin, adibidez,
meriendan fruta jan behar du
eta gero "Aspitos" erosi,
umeak ez du ikasiko fruta
jatea berarentzat ona dela, baizik
eta fruta ez dela izango
hain ona ze gero
amak/aitak "Aspitos"
emango dit eta hori bai
dela ona.
Gaur egun daramagun
bizi moduarekin
ez daukagu ezertarako denborarik,
beraz, umearekin gaudenean
lasai eta gustura egotea nahi
dugu. Umearen kasketaldia, haserraldia
ez agoantatzeko ematen dizkiogu
"txutxeak", horrela ez daukagu
"bronkarik" eta lasaitasunez jolastuko
dugu elkarrekin edo gure eginbeharrak
bete. Beste adibide bat,
etxera joateko orduan "arazorik" ez
egoteko, bidean "txutxeak" erosten
dizkiogu.
Aipatutako kasu bietan xantaia
bezala erabiltzen dira "txutxeak" eta
gurasoen komenientzian, hau da, ez
da umeari osasuntsu hazten laguntzen,
umeak ikasiko duena izango da
aitak/amak bere isiltasuna "erosten"
duela, beraz, "txutxeak" lortu nahi
dituenean kasketaldia izango du.
Gurasoen poztasuna, humore
ona, zerbaitek oso ondo irten duela,
…adierazteko ere ez da egokiena
"txutxeak" erostea. Hitzez eta keinuz
adierazi poztasun hori.
Gurasoen erabakia txutxerik
ez ematea denean? Nahiz eta
hasiera batean umeak behin eta
berriz eskatu, gurasoak tinko eusten
badiote ezetzari umeak ikasiko du
ez eskatzen ulertuko duelako "txutxeak"
ez direla onak. Kasu hauetan
inguruko pertsonek oztopatzen dute
gurasoen erabakia, hauek errespetu
eta edukazioarekin "eskerrik asko,
baina ez" esateko eskubidea dute,
nahiz eta gozokia eskaintzen duena
harrituta geratu, beste aukera bat
etxera eraman eta kaxatxo batean
gordetzea da astebururako edo
lehengusuekin banatzeko, …
Laburbilduz, txutxeak erabiliko
baditugu izan dadila sari bezala,
umeak irabazi dituelako eta beti
errefortzu sozialekin lotuta ("ze ederto
egin duzun", "etorri hona besarkada
bat emateko"….) baita ikasi
behar du txutxeak jatea "kapritxoa"
dela. Ez beldurrik izan
umeari "ez" esateko, bizitzako
frustrazio txikitxoak gainditzen
ikasi behar bait dute (gurasoen
laguntzaz) eta horregatik ez
dira traumatizatuko, lasai egon.
"Txutxea" eman baino lehen
pentsatzea zergatik ematen
diodan, zer lortuko duen umeak
eta zer lortuko dudan nik. •
“Chuches”: Educación
Si utilizamos las chuches como premio
que sea junto con refuerzos sociales,
decidiendo los padres qué chuche, cuándo,
cuánto, … y dejando claro que comer
chuches es algo excepcional. Antes de
ofrecer el chuche pensemos en qué conseguirá
el niño, qué conseguiremos
nosotros y qué aprenderá el niño, es
decir, ¿a quién beneficia?
Si tenemos claro que no vamos a dar
chuches a nuestro hijo aprenderá que no
son buenos para él y al cabo de un tiempo
dejará de pedirlos. Esta es una
opción costosa pero que da resultados.
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko udazkena
5

6tik 11ra
6tik 11 urtera
Miren Josune Egia Fernandez
Psikologoa • Campuzano&Tiboli zentroko arduraduna
• BILBO
Zergatik da
garrantzitsua paga?
Gurasoen kapritxoa
baino, paga haurren
garapen pertsonala
ahalbidetzen duen hezkuntza-prozesua
da.
liburu gomendagarria
gastu garrantzitsuak... aintzat hartuta
egin behar da.
Funtsezkoa da aurrezteko
ohitura lehen urte horietan
sortzea, horrela, betiko ohitura
bihur dadin.
Pagak edo aste-sariak oinarrizko
hainbat helburu ditu haurraren heltze
prozesu honetan.
PAGAREN FUNTZIOAK
1.- Oinarrizko lehen ikasketen aplikazio
eredu gisa balio du.
2.- Aurreztea bultzatzen du.
3.- Haurrari bere dirua administratzen
laguntzen dio.
4.- Haurraren independentzia sustatzen
du.
1. Oinarrizko lehen ikasketak
aplikatzea
Haurrei paga edo aste-saria ematen
hasteko aldirik egokiena irakurtzen
eta oinarrizko eragiketak (batuketak
eta kenketak) egiten ikasten hasten
direneko aldia da.
Aste-sariak gutxi gorabehera
sei urtetik aurrera du
zentzu hezigarria, haurren
heltzeko prozesuaren arabera.
Haurrek eskolan ikasitakoa
praktikan jarri ahal izatea da
helburua: zenbatu, batu, kendu...,
baita beren dirua zertarako erabil
dezaketen administratzen ikastea
ere: iristen zaien edo ez, atzerakorik
eman behar ote dieten...
"Educar en la tolerancia
y en la responsabilidad",
EOS argitaletxea. Bilduma:
Hezkuntza eta familia. Egilea:
Miren Josune Egia Fernández.
Garrantzitsua da oinarrizko eragiketak
ikasten direneko garai honi zentzua
aurkitzea aplikazio logikoaren
bidez; horrek jakin-mina pizten du
eta, hala, ikasten jarraitzeko adorea
eman.
2. Aurreztea bultzatzen du
Aste-sariaren beste helburuetako
bat aurreztea bultzatzea da. Astesariaren
kopuru finko bat aurreztu
egingo da. Batetik, aurreztutakoaren
aurreikuspena egin behar da, epe
motzera eta epe luzera, eta, bestetik,
haurrari aurreikuspen horren xedea
ulertarazi behar zaio ("aurreztu
dudan diru honekin patinetea,
jokoa... eros dezaket"). Aurreikuspen
hori etorkizunean sor daitezkeen
beharrak (atzerrian ikastea, ikasketa-bidaia...),
ezustekoak, larrialdiak,
3. Haurrari bere dirua
administratzen
laguntzen dio
Beste helburuetako bat haurrek
beren dirua banatzen
ikastea da, beren gastuetarako
nahikoa izan dezaten.
Adibidez, sei urteko haur batek
gozokiak erostera larunbatetan
bakarrik joan daitekeela ikas dezake
eta gehiegi ezin eros ditzakeela
ikusi, igandean kromoak edo pegatinak
erosi nahi izango baititu.
Diru hori xahutuz gero, ez gaituzte
engainatu behar: haurrari ez
diogu falta zaion dirua
eman behar, egoera mingarria
izan arren, beste
lagunak eta anai-arrebak
erosten ari direla ikusita.
Hau gertatzen denean,
garrantzitsua da haurrak frustrazio
hori sentitzea; horrela,
hurrengoan, egin behar ez
zuen gastu hori ez egiten ikasiko
du.
Batzuetan, komeni da haurrek
horrelako hutsak egitea,
horrek dakartzan ondorio
naturalak ezagut ditzaten
eta ondorioak modu
kontsekuente eta arduratsuan
beren gain har ditzaten.
Komenigarria da gurasoak
lehen erosketa
6
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko

ikerketa
horien lekuko izatea eta
hezkuntza-prozesu
honetan gidari aritzea.
4. Haurraren independentzia
sustatzen du
Haurrari askatasuna eta erantzukizuna
ematea bere lehen gastuak
egiteko oso estimulu garrantzitsua
da gurasoengandik independente
izatera heltzeko, hauxe baita hezkuntza-prozesu
ororen helburua:
pertsona independenteak prestatzea,
gurasoen etxetik joateko adina
izatean famili, lan eta gizarte bizitzari,
diru-kontuei, etab. aurre egiteko
prest egon daitezen eta
horietan erabateko independentziarekin
molda daitezen.
ERANTZUNKIZUNEAN
OINARRITUTAKO
HEZKUNTZA
Aste-saria haurraren
gertueneko
familia ingurunetik
etorri ohi da.
Gurasoak arduratu
ohi dira aste-saria
emateaz, nahiz eta aiton-amonek,
osaba-izebek eta aita-ama pontekoek
oso eginkizun garrantzitsua
duten.
Zehatz-mehatz ezagutu behar da
haurrek guztira duten kopurua, kasu
batzuetan gehiegizkoa ere izan baitaiteke
eta gurasoek beharbada ez
baitute horren berri ere.
Aste-saria ez da sari
gisa hartu edo erabili
behar haurrek ongi jokatzen
dutenean, ezta zigor
gisa ere haurrak guk uste
bezala jokatzen ez duenean.
Hezkuntzak erantzukizunean
oinarrituta egon
behar du, eta ez beldurrean
edota zigorrean. Horrela,
haurrari jokabide arazoak
gainditzen lagundu ahal izango
zaio. Komenigarria da errefortzuaren
eta zigorraren legeak behar
bezala erabiltzen jakitea haurren
portaera aldatzerakoan. Ahal den
guztietan errefortzu positiboa erabiltzen
saiatuko gara, haurrarentzat
onuragarriagoa baita; zigorra azken
aukera izango da. Zigorra egin den
hutsegitearekin erlazionatuta egongo
da eta denboran albait lasterren
gauzatu behar da.
Hainbatetan, gurasoek ez dute
behar bezala erabiltzen aste-saria,
kendu egiten baitiote haurrari gaizki
jokatu badu edo sari gisa ematen
baitiote zintzoa izan bada. Astesariak
xede hezigarria du eta, beraz,
ez luke haurraren jokabide egoki
edo okerraren arabera egon behar.
Adibidez, zigorra astelehenean jartzen
bada eta haurrari aste-saria
igandean kentzen badiogu, zigorrak
zentzua galtzen du denboran.
Funtsezkoa da zigorra egun berean
gauzatzea; ahal izanez gero, zigorra
egindako hutsegitearekin erlazionatuko
da.
Aste-saria astero eman behar da.
Aste-saria hilero emanez gero, haurrei
luzeegi egiten zaie eta hezkuntza-metodo
honek bete nahi dituen
helburuak erraz galtzeko arriskua
dago.
Aste-sariak familiaren ahalmen ekonomikoarekin,
haurraren adinarekin
eta bere eguneroko ingurunearekin
bat etorri behar du. Banaketa egiterakoan
gurasoei sen ona erabiltzeko
eskatzen zaie beti. Ez da komeni
zorrotzegia izatea, ezta oso eskuzabala
ere. Batak zein besteak haurra
kalte dezake eta arazoak sortu.
Ematen diogun dirua ez bada nahikoa
bere gastuak administratu ahal
izateko edo haurra beste lagun batzuekin
alderatuta egoera txarragoan
sentitzen bada, aste-saria ez da
lortu nahi zen xedea betetzen ari.
Diru asko ematen bazaio, behar
bada haurra nahastu egingo dugu.
Itxaropen irrealak sor diezazkiokegu
eta ez du baloratuko gastuak eta
aurrezteko egin beharreko ahaleginak
dakartena. Bi kontzeptu horiek
funtsezkoak dira etorkizunean dirua
ondo administratzen jakin dezan.
Aste-sariak garapen pertsonala
eta aurreztea bultzatzen du, oinarrizko
eragiketak ikasten jarraitzeko
adorea ematen du eta haurraren
independentzia sustatzen du.
Aste-saria beste urrats bat da hain
konplexua den hezkuntza-prozesuan.
•
¿Por qué es importante
la paga?
La paga estimula el crecimiento personal,
el ahorro, incentiva el aprendizaje
de las operaciones básicas y fomenta
la independencia del niño. La paga
constituiría un paso más en todo este
proceso educativo tan complejo. El
periodo óptimo para comenzar a dar la
paga a los niños corresponde con el
periodo de inicio de los aprendizajes
de la lectura y de las operaciones básicas:
suma y resta.
Proporcionar libertad y responsabilidad
al niño para que efectúe sus primeros
gastos constituye un estímulo
importantísimo para la búsqueda de la
independencia de los padres que es el
objetivo de todo proceso educativo:
formar personas independientes que
cuando tengan la edad de abandonar
el nido familiar estén preparados para
afrontar el mundo familiar, laboral,
social, económico... en los que se pretenden
que se desenvuelvan con total
independencia.
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2 0 0 6 k o u d a z k e n a
7

ZEURE TXOKOA
gurasoen galderei erantzuten
Ainhoa Manzano Fernandez eta Juan Luis Martin Aiala
Familia-Psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI
• BILBO
Lau urteko seme bat daukagu,
oso atsegina oro
har; ondo lo egiten du,
ongi jaten du, nahiko
lasaia eta maitagarria da.
Baina asko haserretzen
den umea da, urtebete zuenetik
kasketak hartzen ditu
edozein tontakeriagatik.
Adibidez: euria denean eta
botarik ipini gura ez duenean,
edo bere laguntxo
bati agur egin behar diogunean,
etab.). Kasketa
hauek minutu batzuk irauten
dute, baina negarrez
eta oihuka hasten da,
haserrealdi hori pasatu
arte, eta berriro ere betiko
ume maitekorra izatera
pasatzen da... Umea horrela
ikusteak penatu egiten
gaitu, jakin badakigu berak
gaizki pasatzen duela, eta
guk ere bai.
Ohikoa da adin honetako umeen portaeran
kasketak agertzea. Hurrengo
urteetatik aurrera, besteen ikuspuntuan
jartzen hasiko dira eta haserrealdiak,
behar bezala tratatu badira, gutxitzen
joango dira. Aholkuetako batzuk
hurrengoak izan daitezke:
1. Norbere tenperamentua kontrolatu.
Ume batek kasketa bat duenean,
kontrola erabat galtzen du eta berari
oihu egiteak ez du eraginik izango,
alderantziz, egoera okertu egingo du.
Horretarako:
- Haserrea era argi baina laburrean
azaldu, errua bota barik edo umea etiketatzea
ekiditeko ("Jon, gaiztoa zara
eta amatxo haserretzen ari zara"
esan beharrean "Jon, haserretzen ari
naiz" esan).
- Ez erabili ez irainik ezta biraorik,
umea ikaratzea eta urduritzea baino
ez duzuelako lortuko eta, beraz, portaera
berarekin jarraitzeko probabilitateak
gora egingo du, erreakzio hori
probokatzen baitu.
- Kontrolerako hitz laburrak erabili,
esaterako, "bale" edo "balio du".
Azalpen luzeak baino eraginkorragoak
izango dira.
- Bere eskakizunari ez diozuela kasurik
egingo era lasai eta argiz jakinarazi:
"Jon, sentitzen dut baina ez dizkizut
gozoki hauek erosiko".
- Umeak negarrez, oihuka edo ostikoz
joka hasten bada, oso argi utziozue
ez diozuela kasu egingo beste modu
batez jokatu arte, baina ezabatu nahi
duzuen portaera negatiboari buruz
hitz egin gabe, izan ere, portaera hori
aipatzen baduzue handiagotuko baita
("Jon, aitak ez dizu kasurik egingo
lasaitu arte").
- Hitzaldian isiluneak sartu, hitzek
eragina izan dezaten; horrek zuei
lasaitzen lagunduko dizue eta berari
esaten diozuena hobeto ulertzeko.
- Astiro hitz egin, lasaitasunez eta
esaten duzuenak nahi duzuen eragina
izango duelakoaren segurtasunarekin.
- Kasketa edo portaera desegoki
batekin bukatu nahi duzuenean, ez
barrerik egin, mezu kontraesankorra
emango duzue eta.
- Egoeratik aldendu (pausu batzuk
nahikoa izango dira) edo buelta
eman, arreta kentzea errazteko.
2. Ikuspuntua ez galdu. Kasketek izugarri
desgastatzen dute eta familia
xahutu dezakete, baina garapeneko
fase normal baten parte dira (1-6
urte), ume gehienenak dira.
3. Ez lotsatu. Umeen amorru erakuspena
oso eragozgarria da jendearen
aurrean gertatzen denean, baina egoerak
ez dizue umearen antojuen
aurrean amore ematera bultzatu
behar. Ikusle gehienek egoera ulertzen
dute eta ez zaituzte epaituko.
4. Ahal duzuenean, kasketak ekidin.
Egoera zehatz batzuetan kasketak
gehiago ematen badira (bere anaiarrebekin
jolastean edo supermerkatuan),
egoera hauek ahal den bakoitzean
gehiago kontrolatzen saiatu
(arnasketa azkarragoa eta gainazalekoa
da, betondoa zimurtzen da).
Haserretzen ari direla ikusten baduzue,
une gorenera iritsi baino lehen
lasaitzen saiatu. Beste estrategia bat
jostailu zehatz batekin euren arreta
bideratzen saiatzea da, edo zerbait
egiten laguntzeko eskatu (supermerkatuan).
5. Ez amore eman. Adin hauetako
umeen aurrean amore ez emateko
ahal duzuen guztia egin behar duzue.
Umeek ez dute somatu behar euren
kasketa zaratatsua denean nahi dutena
lortzen dutela. Onartzen duzuena
eta onartzen ez duzuena mugatu
behar duzue.
8
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko udazkena

kontsultak • zalantzak • kezkak...
Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiek
aldizkarira bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz, badakizue,
bidali zuen galderak honako helbidera eta berehala erantzungo dizuegu: Lea Artibai
Amankomunazgoa. Prebentziorako zerbitzua. Patrokua Jauregia, 48.270 Markina-Xemein. Faxa:
94 616 92 78. Posta elektronikoa: prebentzioa@ lea-artibai.org
Jakin nahiko nuke nola
jokatu etxeko-lanak egin
edo egunero irakurtzerako
orduan 8 urteko alabak
beti uko egiten duenean
eta eguneroko borroka
bihurtzen denean. Hau da,
umea nola motibatu inork
behartu gabe bere kabuz
egin behar duena jakin
dezan?
Alde batetik, adin honekin garrantzitsua
da ikasketa "ohitura" sortzea:
eguneroko eta beharrezko ohitura
bat izan dadila, egunero gutxi gora
behera denbora berbera iraun dezala
eta toki eta ordu berean eginda.
Gure laguntza ikasketarako motibaziora
zuzendu behar da. Bere ikasketen
aurrean interes handia azalduz
eta bere etxeko-lanei garrantzi handia
eskainiz lortzen da hori. Ongi egiten
dituen lanak eta eguneroko lorpen
txikiak kontuan hartzen diren
neurrian, ahaleginean jarraitzen animatuko
duzue.
Lan pertsonaleko denbora honek
oinarrizko ahalmen batzuen heziketan
eragina izateko balioko du, esaterako,
arreta, iraunkortasuna, lankortasuna,
ardura, txukuntasuna eta
antolaketa balioak lantzeko. Ahalmen
hauetariko batzuk eskolan ere garatzen
dituzte baina, oinarrizkoak direnez,
interesgarria da euren garapenean
zuzenean ere parte hartzea.
Lanak eta denbora librea aurretik
antolatzea garrantzitsua da, izan ere:
- Kontzentrazioa bultzatzen du. Egin
beharreko ariketan arreta jartzea
errazagoa da ariketa horretarako
denbora zehatz bat baldin badago.
- Norberaren errendimenduaz jabetu
eta esfortzuak erregulatzeko balio
du.
- Egin beharreko ariketen pilaketak
sortzen duen kezka edo angustiaz
libratzeko balio du.
Garrantzitsua da umearekin batera
ikasketa ordutegi eraginkor bat planifikatu
eta diseinatzea, eta programaketa
apropos bat egitearen abantailak
ikustaraztea. Helburua da zuen
alabak aurretiko antolaketa baten
emaitza positiboak ikustearena.
Ikasketa plan eraginkorra horrelakoa
izango litzateke:
• Pertsonala: ezarri behar da ikasteko
eguneko zein momentu den egokiena,
normalean eskolaz kanpoko zein
aktibitate egiten den zehaztuz eta
atsedena eta aisiarako beharrezko
denbora tarteak ere utziz.
• Errealista: komenigarria da lana
bete ahal izateko moduan programatzea.
Batez ere hasieran, lana betetzeko
gai dela sentitu behar du zuen
alabak, adore-gabezia, frustrazioa
edo gaitzespena ager ez daitezen.
Irakasgai zailenei eta etxeko-lanak
egiteko ordenari arreta berezia eskaini
behar zaie. Hobe da zailtasun
ertainekoekin hasi eta geroago zailenetara
pasatzea, errazenekin bukatzeko.
• Malgua: ustekabekoetarako prest
dagoena, salbuespenen aurrean alda
daitekeena. Behar bada, ariketa bati
eskainitako denbora handitu edo
murriztu beharko da ariketa horrek
zuen alabarentzako suposatzen
duen esfortzu eta dedikazioaren arabera,.
• Idatzizkoa: 8 urte dituenez, egin
beharreko ariketak azaltzen dituen
marrazki-taula bat egitea gomendatzen
dugu. •
Egiteko Prest!
20. zenbakia
9

12tik 18ra
12tik 18 urtera
Vicente Fernandez
Osasunaren eta Drogomenpekotasunen Prebentziorako Hezkuntzan aditua
• DURANGO
ALKOHOLA: uste duguna
bezain beste al dakigu?
Zer motatako substantzia da alkohola?
Ba al dago hainbeste kezkatzeko
arrazoirik, edo gauzak zertxobait
puzten dira?
Jendeari (gazteei, unibertsitarioei, helduei,
aritutakoei...) alkohola zer motatako
droga den galdetzean, honako
hau diote gehienek: kantitate txikitan
hartuta bizigarria dela eta "punttua"
hartzen laguntzen duela, baina gehiegi
hartuz gero, substantzia depresorea
dela eta tontotu eta lokarrarazi egiten
dizula.
Baina baieztapen hori guztiz gezurra
da. Alkoholak nerbio-sistema deprimitu
egiten du, beti, bai lehen tantak, bai
azken tragoak. Lehen-lehen unetik,
alkohola substantzia depresorea da.
Baina, nola liteke hori, alkohol-dosi
txikiek alaitu egin eta martxa ematen
dute-eta, eta ez dute inola ere
lokarrarazten?
Hain zuzen, alkoholak, lehenik,
garuneko goiko egitura lokarrarazten
edo deprimitzen
du; hau
da, gure instintuak
kontrolatzen
dituen atala, eta,
beraz, gure ekintzetako
asko erreprimitzen
dituena.
Geldiarazten
digun egitura
hori lokartzen
edo deprimitzen
bada, kopa
bat hartu gabe
esan edo
egingo ez genituenak
esaten
edo egiten
ausartuko
gara. Sentipen hori euforiazkoa da,
suspertze-sentipena. Baina, nahiz eta
hori sentitu, gure instintuen frenoak
lokartzen ari dira.
Alkoholaren arazoa gaur egun duela
hogei urte baino kezkagarriagoa den?
Badago gurasook kezkatu behar gaituen
zerbait: neska-mutilak gero eta
gazteago hasten direla alkohola edaten.
Gaur egun, gaztetxo asko 13 edo
14 urterekin mozkortzen dira lehen
aldiz, eta lehen hori geroago gertatzen
zen. Eta oso garbi izan behar dugu
hau: zenbat eta lehenago hasi edaten,
orduan eta larriagoak izango dira
ondorioak.
Seme-alaben kontsumoa prebenitzeko,
gurasoek abstemioak izan eta
batere alkoholik ez al dute edan
behar?
Ez, noski. Alkoholaren erabileraren
eta abusuaren prebentzio egokia egin
daiteke, bai familian alkoholik edaten
ez bada, bai alkohola neurriz edaten
bada. Edonola ere, oinarrizko bi printzipio
argi eta garbi izan behar dira:
1. Etxean ez da inoiz sustatu behar
seme-alabek alkohola edatea.
Gurasoek ez diegu seme-alabei alkohola
edatera bultza egin behar, ez
gabonak direla-eta, ez norbaiten urtebetetzea
delako, ezta garrantzitsua
den zerbait ospatzen delako ere.
Etxean alkohola edatea sustatzen
bada, horrek eragina izango du gazteek
alkohol gehiegi edaten lehenago
hasteko, eta hori da gazteei kalte
gehien eragiten dien faktorea.
2. Gure portaeran koherenteak izatea.
Oso zaila da, eta ez batere etikoa,
gure seme-alabei alkohola edateagatik
kargu hartzea, guk sarri samar
gehiegi edan dugula ikusten badute.
Ezin zaie seme-alabei eskatu gurasoek
egiten ez dutena egiteko.
Oso
garrantzitsua
da seme-alabek
ikusten
dutena ikasten
dutela
kontuan hartzea.
Etxean
alkoholik edaten
ez dela edo
neurriz edaten
dela ikusten
badute, hori ikasiko
dute.
Alkoholari
dagokionez, ohitura
gizartekontsumoa
da.
Non jarri behar
dugu muga neurrizko
kontsumoaren
eta gehiegizko
kontsumoaren
artean?
Lehenik eta behin,
kontuan izan behar
dugu etil alkohola
oso substantzia toxikoa
dela gure gorputzerako.
Horregatik,
behin odolean sartu
eta gero, gure gorputza
alkohola neutralizatzen
eta deuseztatzen saiatzen da,
gure neuronengan ahalik denbora gutxien
eragin dezan. Horregatik, heltze
fisiko eta mentaleko prozesuan daudenez,
oso garrantzitsua da gazteek
ezer ez edatea, edota ahalik beranduen
edaten hastea.
Zer egin dezakegu familian, alkohol-kontsumoa
prebenitzeko?
10
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko

elkarrizketa
Oso argi izan behar dugu familia dela
oinarrizko eta funtsezko zutabea, gazteek
gehiegi edatea prebenitzeko. Askotan,
gurasoek nola jokatu ez dakitela ikusten
dugu, zenbait egoeratan zer esan edo
egin ez dakitela; esaterako, semea edo
alaba etxea nabarmen mozkortuta iritsi
dela ikustean.
Prebentzioan, gurasoentzako benetako
erronka seme-alaben
arazoei aurrea hartzea
da, "aurretik joatea",
arazook gerta ez daitezen,
edota, gertatuz
gero, ahalik azkarren
konpontzeko, larriagoak
izan ez daitezen.
Baina, zehatzmehatz,
zer egin
dezakegu?
Prebentzioaren
oinarrizko zutabeak
bost puntutan
zehatz ditzakegu:
1. Alkoholaren
gaia etxean
eztabaidatzea.
Gaiari buruzko
informazio eta
ezagutza argiak
izan eta gure
seme-alabei
beren ohiturei
buruz galdetuz
gero, honako
hauek egin
ahal izango
ditugu:
• Alkoholari eta alkoholaren
kontsumoari buruz dituzten iritzi eta ideia
okerrak deuseztatu.
• Kontsumo horiek gorputzean eragin ditzaketen
kalteei buruz seme-alabei informatu.
• Gehiegi edateko jokabideak zer arrisku
dakartzan ulertzen lagundu.
• Alkoholari buruzko iritzia aldarazi (hau
da, alkohola aukera positibotzat ez izatea),
eta zailtasunak gainditzeko beste
modu osasungarriago batzuetara bideratu.
2. Mugak eta arauak ezartzea: semealabei
mugak ezarri behar zaizkie, beren
sozializazio-prozesua errazteko. Horrela,
familiatik kanpoko arauak onartzen ikasiko
dute.
• Gurasoek beren guraso-eginkizuna
kontraesanik gabe bete behar dute.
• Bikoteak mugak eta arauak zehaztu
behar ditu, horien bidez familia-bizikidetza
arautzeko.
• Arauak eta arauok ez betetzeagatiko
zigorrak aplikatzean, koherentziaz jokatu
behar dute.
3. Eredu izan: gurasook alkoholari buruz
eta gure seme-alabei transmititzen diegun
mezuei –ahozkoak eta ez-ahozkoak–
buruz zer pentsatzen dugun aztertu
behar dugu. Esanetan eta ekintzetan,
koherentziaz jokatu behar dugu; izan ere:
• Ejenpluaren bidez "predikatu" behar
dugu.
• Seme-alabei neurrizko erabileraren eredua
irakatsi behar diegu.
4. Behar bezala komunikatu: gure
seme-alabei beren heltze- eta ikaskuntza-prozesuan
laguntzeko, behar-beharrezkoa
da komunikazio ona izatea. Nola:
• Elkarrizketan jarduteko giro ona sortuz.
• Seme-alabei pasatzen dizkiegun emozioetan
arreta jarriz.
• Seme-alabei entzuten jakinda.
• Argi eta garbi adieraziz.
5. Aisialdirako heztea. Batez ere, aisialdian
edaten dute gazteek gaur egun.
Horregatik, honako hauek egin behar
ditugu:
• Jarrera kritikoa izan behar dugu, gaueko
gazte-aisialdiko zenbait ohiturak izaten
duen miresmen eta gehiegizko balorazioarekiko.
• Aisialdian egiten dutenaren jarraipena
egin behar dugu, bai eta aisialdiarekiko
portaera-arauak adostu ere. •
¿Qué podemos
hacer para
prevenir
el consumo de
alcohol desde la
familia?
Se puede hacer una prevención adecuada
del uso y abuso del alcohol en la
familia desde una posición tanto de no
consumo, como de consumo moderado,
pero siempre teniendo muy claro
dos principios fundamentales:
1. Nunca promocionar el consumo
de alcohol a los hijos e hijas desde
casa. Los padres y madres no debemos
iniciar a nuestros hijos/as en el
consumo, por mucho que sea navidad,
el cumpleaños de alguien o la celebración
de algo importante.
2. Ser coherentes con nuestras conductas.
Es muy difícil, y poco ético,
reprochar el consumo de nuestros
hijos/as, cuando ellos ven que nosotros
nos hemos pasado más de la
cuenta con relativa frecuencia.
El verdadero reto de los padres y
madres es anticiparse, "ir por delante"
de la aparición de los problemas de
sus hijos e hijas, reducir los riesgos
para que no aparezcan y, en caso de
surgir, solucionarlos lo antes posible
para que no vayan a más.
Los pilares básicos preventivos los
podemos concretar en cinco puntos:
• Tratar el tema del alcohol en casa
• Establecer límites y normas
• Educar para el ocio
• Comunicarse adecuadamente
• Dar ejemplo
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2 0 0 6 k o u d a z k e n a
11

Denentzat
Familia
Arantzazu Ugalde, Eba Alkorta,
Maite Txurruka eta Ainhoa Murelaga
Familia eta adin txikikoen heziketarako zerbitzuko gizarte hezitzaileak
• LEA ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA
Aniztasunak aberasten gaitu
Soziologiaren ikuspegitik, familia
senidetasunezko elkarketa
bat da, talde horren gisa premiak
(fisiko, psikologiko eta
sozialak) asetzeaz arduratzen
dena. Emozionalki eta fisikoki
norbera bizirik sentitzeko, talde
bateko kide izatearen premia
dugu, familia batekoa batez
ere. Eta familia honetan gure
nortasun indibiduala eta soziala
eraikitzen ditugu. Baina ez
dago familia-eredu bakar bat.
Honen osaera eta bertako kide
bakoitzak betetzen dituen eginkizunak,
desberdinak dira gizarte
bakoitzean eta aldatzen doaz
denborarekin batera.
Azken urte hauetan gizartea asko aldatu
da eta gizartearekin batera familia:
emakumearen laneratzea, dibortzioaren
legea, homosexualen ezkontzeko
eskubidearen onarpena, e.a. Guzti
honetaz aparte, inmigrazioaren fenomenoa
ere kontutan eduki behar dugu.
Izan ere gure herrietan fenomeno hau
gero eta gehiago ikusten da. Beste
herri batzuetatik etortzeak, beraien kultura
eta ohiturak
beraiekin ekartzea
esan nahi du, eta
honekin lotuta
gureengandik oso
desberdinak diren
beraien familia
erlazioak ere bai.
Esan dugun
bezala, azkenaldian,
gizarte
aldakor honetan familia egiturak ere
aldatzen doaz eta familia tradizionalak
betetzen dituen funtzioak bete behar
dituzten familia mota desberdinak ditugu.
Gure gizartean familia tradizional
batetik (emakumea etxean eta semealaba
asko), familia moderno (emakumea
lanean etxetik kanpo eta semealaba
gutxi) batera igaro gara. Gaur
egun, familia-mota moderno honen
barruan ere baditugu beste hainbat
familia desberdin.
• Familia nuklearra: aita, ama, semealabak
• Guraso bakarreko familia: banaketagatik,
alarguntzeagatik edo beraiek
horrela erabaki dutelako.
• Familia homosexualak: gizonezko
bik edo emakume bik euren seme-alabekin
osatutakoak.
• Familia berreraikia: aurreko erlazio
batetik umeak dituena eta beste pertsona
batekin elkartzen dena beste
bikote berri bat eratzeko, kontutan
eduki behar dugu pertsona honek
aurreko erlazio batetik ere seme-alabak
eduki ditzakeela.
• Harrerako familia: ume batek bere
familia biologikoan bizi ezin duenean,
beste familia batek denbora baterako
haien familikidetzat onartzen dutena.
• Adopzio familia: guraso gabeko ume
bat bere familia-kide egiten duena.
Kontutan eduki behar dugu, familia egitura
desberdin hauek familia bakar
baten ere aurki ditzakegula, adibidez,
berriro eratutako sexu berdineko gurasoen
adopzioko familia.
Familia mota desberdinetan izandako
ikerketek diotenez, familia mota guztiak
baliagarriak izan daitezke haurraren
garapen egoki baterako, beti ere, guraso
eta seme-alaben arteko erlazioa
lotura afektiboan oinarritzen bada eta
honela familiakideek bizi eta maitasunezko
komunitate bat osatzen badute.
Gurasoak, beraien esanen eta ekintzen
bidez, seme-alabentzat modelo dira.
Arauak, ohiturak, heldutasuna eta
autonomia bultzatzen dituzten baloreak
erakutsiz, umeen eta gazteen bizitzeko
modu bat osatzen doaz. Egia, errespetua,
autonomia, diziplina eta esfortzuaren
bezalako baloreetan hezteak,
seme-alabei bizitzan zehar aurkeztuko
zaizkien egoera desberdinei aurre egiten
lagunduko die.
Beraz, guraso, irakasle eta eragile desberdinon
ardura izango da, adin txikikoei
besteen familiak nahiz eta egitura,
arraza edota kultura desberdinak izan,
eurenak bezain baliagarriak direla eta
aniztasunak aberasten gaituela erakustea.
Familia lotura biologiko edo legezko
titulu bat baino gehiago da. Familian
afektua ekintzekin adierazten da.
liburu eta jolas gomendagarriak
• "Etxe bitan bizi naiz, eta zer?".
Meabe, Miren Agur. Elkar.
• "Alaba adoptatua naiz, eta zer’".
Neira, Cruz; Xose, A. Elkar
• "Amonak nobioa du, eta zer?"
Bilbao, Leire; Mitxelena, Jokin. Elkar.
• Pirritx eta Porrotx-en "FAMILIEN
KARTA JOKOA"
12
Egiteko Prest! 20. zenbakia 2006ko udazkena