26.11.2014 Views

magaliTad, Tu sawyisi fasia : a: lari da moxda

magaliTad, Tu sawyisi fasia : a: lari da moxda

magaliTad, Tu sawyisi fasia : a: lari da moxda

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

sarCevi<br />

1. Sesavali ----------------------------------------------------------- 5<br />

2. miznebi mimar<strong>Tu</strong>lebebis mixedviT ----------------------------- 5<br />

3. sakiTxTa CamonaTvali mimar<strong>Tu</strong>lebebis mixedviT------------- 8<br />

4. meTodika ---------------------------------------------------------- 10<br />

5. VII klasis savaraudo Tematuri gegma --------------------------- 13<br />

6. miznebi meToduri rekomen<strong>da</strong>ciebi, pasuxebi<br />

Semajamebeli samuSaoebis nimuSebi ---------------------------- 15<br />

7. maTematikuri TamaSebi ----------------------------------------- 68<br />

4


III Tavi<br />

monacemebi<br />

Tavis ZiriTadi mizani: SevuqmnaT moswavles warmodgena monacemebze, maT saxeebze<br />

<strong>da</strong> mopovebis xerxebze; vaswavloT Tvisebriv <strong>da</strong> raodenobriv monacemTa erTobliobis<br />

mowesrigeba; vaswavloT cxriliT sargebloba <strong>da</strong> cxrilis Sedgena; CamovuyaliboT<br />

diagramebis agebisa <strong>da</strong> wakiTxvis unar-Cvevebi; vaswavloT monacemTa<br />

ricxviTi maxasiaTeblebis (sixSire, mo<strong>da</strong>, gabnevis diapazoni, saSualo) gamoTvla.<br />

gavufarTovoT moswavles warmodgena ricxvebis sxva<strong>da</strong>sxva ekvivalenturi formiT<br />

Caweris SesaZleblobebis Sesaxeb. SevaswavloT ricxvis procentuli Cawera,<br />

sididis procentis gamoTvla, monacemTa Cawera procentebSi <strong>da</strong> gamovumuSaoT<br />

Sesabamisi gamoTvlebisa <strong>da</strong> Sefasebis unarebi.<br />

am Tavis erT-erTi ZiriTadi Temaa `procenti~, romelic saxelmZRvaneloSi<br />

warmodgenilia sami paragrafiT. TiToeul maTgans eTmoba ori gakveTili.<br />

3.2 ricxvis procentuli Cawera<br />

3.3 rogor vipovoT ricxvi misi procentis mixedviT?<br />

3.4 ori sididis fardobis procentuli warmodgena.<br />

nawilebze amocanebi <strong>da</strong> maT Soris sami ZiriTadi amocana (ricxvis nawilis povna,<br />

ricxvis povna misi nawilis mixedviT, erTi ricxvi meore ricxvis ra nawilia), VI<br />

klasis saxelmZRvaneloSi <strong>da</strong>wvrilebiT iyo gadmocemuli. am TavSi amocanebi<br />

nawilebze gasameorebel savarjiSoebSia mocemuli. nawilebze amocanebis<br />

analogiurad, ZiriTadi amocanebi procentebze Semdegi saxisaa:<br />

1) mocemuli ricxvis procentis povna.<br />

2) ricxvis povna misi procentis mixedviT.<br />

3) ori ricxvis procentuli Tanafardobis gamoTvla.<br />

3.1 monacemTa saxeebi <strong>da</strong> maTi mopovebis saSualebebi<br />

mizani: SevuqmnaT moswavleebs warmodgena monacemebis raobisa <strong>da</strong> maTi ZiriTadi<br />

saxeebis Sesaxeb. gavacnoT moswavleebs monacemTa mopovebis xerxebi (gamokiTxva,<br />

<strong>da</strong>kvirveba, gazomva, eqsperimenti) <strong>da</strong> SevZinoT maT am xerxebis praqtikuli<br />

gamoyenebis Cvevebi.<br />

codna <strong>da</strong> unarebi: paragrafSi gadmocemuli masalis Seswavlis Sedegad moswavle<br />

SeZlebs gansazRvros, <strong>Tu</strong> ra monacemebis flobaa saWiro <strong>da</strong>smuli amocanis<br />

amosaxsnelad <strong>da</strong> ganasxvaos, romelia maT Soris raodenobrivi <strong>da</strong> romeli –<br />

Tvisebrivi. SeZlebs misi ga<strong>da</strong>sawyveti amocanisaTvis monacemTa Segrovebis<br />

Sesaferisi saSualebis SerCevasa <strong>da</strong> gamoyenebas.<br />

meToduri komentarebi: paragrafis teqstSi Setanil gakveTilze gansaxilvel sam<br />

magaliTs saWiroebis SemTxvevaSi SeiZleba <strong>da</strong>vumatoT sxva magaliTebi.kerZod,<br />

#4. ris mixedviT Rebulobs diasaxlisi ga<strong>da</strong>wyvetilebas namcxvris gamosacxobad<br />

saWiro produqtebis SeZenis Sesaxeb? (receptis mixedviT).<br />

# 5. zogi qarxana yoveldRiurad produqciis aTasobiT erTeuls awarmoebs. xarisxis<br />

gakontrolebis mizniT dro<strong>da</strong>dro xdeba gamoSvebuli produqciis Se<strong>da</strong>rebiT<br />

mcire nawilis SemTxveviT amorCeva <strong>da</strong> amorCeulis vargisianobis Seswavla.<br />

amis Sedegad miRebuli monacemebis safuZvelze keTdeba <strong>da</strong>skvnebi mTeli produqciis<br />

xarisxze.<br />

magaliTi 6. moqalaqis ra monacemebis gagebas SevZlebT misi piradobis mowmobi<strong>da</strong>n?<br />

pasporti<strong>da</strong>n?<br />

sasurvelia, rom am paragrafis Seswavlis droisTvis moswavleebs sabunebismetyvelo<br />

sagnebi<strong>da</strong>n (fizika, qimia, biologia) SeeZloT bunebis raime kanonis<br />

<strong>da</strong>saxeleba, romlis aRmoCenac mecnieruli <strong>da</strong>kvirvebis an eqsperimentis Sedegad<br />

mox<strong>da</strong>. <strong>Tu</strong> es ase araa, mouyvaneT moswavleebs TqvenTvis cnobili magaliTebi.<br />

komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb <strong>da</strong> pasuxebi. #1. raodenobrivi maxasiaTeblebi:<br />

42


mricxveli, mniSvneli. Tvisebrivi: wesieri, arawesieri, ukveci, kvecadi.<br />

#3. samkuTxedis raodenobrivi maxasiaTeblebi: gverdebis sigrZeebi, kuTxeebis<br />

sidideebi, simaRleebis sigrZeebi <strong>da</strong> a. S. Tvisebrivi: tolgver<strong>da</strong>, tolfer<strong>da</strong>,<br />

maxvilkuTxa, marTkuTxa, blagvkuTxa. analogiuri kiTxva SeiZleba <strong>da</strong>vsvaT<br />

kuTxisaTvis (monacemebi: gradusuli zoma, maxvili, marTi, blagvi, gaSlili).<br />

#7. amocanis mizania, moswavles intuiciis doneze (sakiTxSi CarRmavebis gareSe)<br />

SevuqmnaT warmodgena respondentTa `warmomadgenlobiTi~ jgufis Sesaxeb.<br />

sasurvelia sxva, analogiuri magaliTis ganxilva (vTqvaT, fexburTis nacvlad<br />

saopero xelovneba).<br />

#10. a) raodenobrivi: ubnebis raodenoba, sigrZe, kuTxeebi mezobel ubnebs Soris.<br />

Tvisebrivi: Sekruli texili. b) raodenobrivi: gverdebis raodenoba, perimetri,<br />

kuTxeebis sidideebi. Tvisebrivi: amozneqili, araamozneqili.<br />

#13. gamocnobis SesaZlo meTodebi:<br />

• `pir<strong>da</strong>piri~, rodesac kiTxvas Tanmimdevrulad <strong>da</strong>vusvamT 10-s<br />

(`Cafiqrebuli ricxvi 10-is tolia?~), mere 11-s <strong>da</strong> a. S. (<strong>da</strong>gvWirdeba ara<br />

umetes 89 kiTxvisa);<br />

• `poziciuri~ – wina meTodiT jer gamovicnoT Cafiqrebuli ricxvis<br />

pirveli cifri (maqsimum 8 kiTxva), Semdeg – meore (maqsimum 9 kiTxva, sul<br />

– ara umetes 17 kiTxvisa);<br />

• `orobiTi~ – saZiebo aris Tanmimdevruli `ganaxevreba~ kiTxviT<br />

`Cafiqrebuli ricxvi naklebia 55-ze?~ <strong>da</strong> misi analogiurebiT (<strong>da</strong>gvWirdeba<br />

sul didi 7 kiTxva). am mniSvnelovani xerxis gaazreba moswavleebs<br />

gauadvildebaT, <strong>Tu</strong> winaswar ganxiluli iqneba 2, 4, 8, 16 sagni<strong>da</strong>n erTi<br />

Cafiqrebulis amocnobis amocana.<br />

#20 MK <strong>da</strong> AC monakveTebi AMCK rombis diagonalebia, xolo O maTi ga<strong>da</strong>kve-<br />

Tis wertili, anu OK = OM . amave dros,<br />

0<br />

AK = AM <strong>da</strong> ∠ KAO = 30 . maSasa<strong>da</strong>me, AMK samkuTxedi<br />

tolgver<strong>da</strong>. <strong>Tu</strong> SemovitanT aRniS-<br />

C<br />

M D<br />

O<br />

vnas: OK = OM = x , maSin CK = AK = 2. x CBK −<br />

0<br />

Si ∠ C = 30 , BK = x.<br />

vinai<strong>da</strong>n AB = BK + KA = 3x<br />

0<br />

3 sm, miviRebT, rom x = 1sm. AK = 2x<br />

= 2 sm. B<br />

30<br />

K<br />

A<br />

pasuxi: rombis gverdis sigrZea 2 sm.<br />

#21 ormoci boZis SemTxvevaSi TiToeuli gverdis gaswvriv 11 boZi <strong>da</strong> boZebs<br />

Soris 10 Sualedi iqneba. e. i. kvadratis gverdis sigrZe 15 m iqneba, xolo farTobi<br />

225 kv.m.<br />

n<br />

aba scade! TiToeuli marTkuTxedis ori<br />

t<br />

mezobeli gverdi didi kvadratis perimetris c<br />

Semadgeneli nawilia. am gverdebis sigrZeebis<br />

jami 15 sm-is tolia. maSasa<strong>da</strong>me, marTkuTxedebis<br />

perimetrebis jami iqneba 30 sm.<br />

m<br />

marTlac, <strong>Tu</strong> didi kvadratis perimetrs P k<br />

asoTi aRvniSnavT, maSin naxazis mixedviT: P =<br />

k+ c+ n+ t+ m+ e+ f + d , rac amocanis pirobiT<br />

15 sm-is tolia. naxazze mocemuli<br />

e<br />

marTkuTxedebis perimetrebis jami iqneba:<br />

f d<br />

2 n+ c + 2 t+ m + 2 d + e + 2 k+ f =<br />

( ) ( ) ( ) ( )<br />

( n c t m d e k f )<br />

2 + + + + + + + = 2⋅ 15 = 30 (sm).<br />

mivaqcioT yuradReba, rom saZiebeli jami ar aris <strong>da</strong>mokidebuli mcire<br />

kvadratis gverdis sigrZeze <strong>da</strong> ganlagebaze.<br />

SesaZlebelia <strong>Tu</strong> ara? ara, es SeuZlebelia.<br />

<strong>da</strong>vuSvaT, rom Tavisufal ujredebSi ricxvebis Cawera amocanis pirobis <strong>da</strong>cviT<br />

aris SesaZlebeli. vTqvaT, ze<strong>da</strong> striqonis Tavisufal ujredSi Cawerilia ricxvi<br />

43


x, xolo qve<strong>da</strong> striqonis Tavisufal ujredSi – ricxvi y. marcxena ze<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

marcxena qve<strong>da</strong> 2x2 kvadrats ori saerTo ujredi aqvs:<br />

2 x 4<br />

2 x 4<br />

7 y 8<br />

7 y 8<br />

am kvadratebSi Cawerili ricxvebis jami toli un<strong>da</strong> iyos. amitom 2+ x = 7+y.<br />

maSasa<strong>da</strong>me, x ricxvi y ricxvze 5-iT meti un<strong>da</strong> iyos. marjvena ze<strong>da</strong> <strong>da</strong> marjvena<br />

qve<strong>da</strong> 2x2 kvadratisaTvis Catarebuli analogiuri msjeloba ki gviCvenebs, rom<br />

x ricxvi y ricxvze 4-iT meti un<strong>da</strong> iyos, rac wina <strong>da</strong>skvnas ewinaaRmdegeba.<br />

amocanisadmi interesi gaizrdeba, <strong>Tu</strong> moswavleebs winaswar SeTavazebT amocanis<br />

pirobis <strong>da</strong>cviT Semdegi kvadratis Sevsebas:<br />

2 4<br />

7 9<br />

(es SesaZlebelia, <strong>magaliTad</strong>, <strong>Tu</strong> aviRebT x = 7 , y = 2, xolo SuaTana striqonSi<br />

CavwerT 4-s, 0-s <strong>da</strong> 2-s ). <strong>Tu</strong> moswavleebi am amocanas <strong>da</strong>moukideblad ver <strong>da</strong>Zleven,<br />

mieciT miTiTebebi. amocanis garCevisas moswavleebi miiReben <strong>da</strong>sabuTebuli<br />

msjelobisa <strong>da</strong> cxrilis SevsebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli procedurebis Catarebis<br />

garkveul gamocdilebas.<br />

3.2 ricxvis procentuli Cawera<br />

mizani: moswavleebs un<strong>da</strong> SevaswavloT: ricxvis Cawera procentis saxiT <strong>da</strong><br />

procentis saxiT Cawerili ricxvis warmodgena wiladisa <strong>da</strong> aTwiladis saxiT;<br />

ricxvis (sididis) nawilsa <strong>da</strong> procents Soris kavSiris <strong>da</strong>myareba; gamovumuSaoT<br />

am kavSirebis gamoyenebiT amocanebis amoxsnis unar-Cvevebi.<br />

codna <strong>da</strong> unarebi: moswavlem un<strong>da</strong> icodes Cveulebrivi wiladis an aTwiladis<br />

saxiT Cawerili ricxvis Cawera procentis saxiT <strong>da</strong>, piriqiT, procentis<br />

warmodgena Cveulebrivi wiladis an/<strong>da</strong> aTwiladis saxiT. moswavlem un<strong>da</strong> icodes,<br />

rom:<br />

1) procenti gviCvenebs ricxvSi measedebis raodenobas.<br />

2) ricxvis procentis saxiT Casawerad igi 100-ze un<strong>da</strong> gavamravloT.<br />

3) procentis wiladis an aTwiladis saxiT Casawerad procentis ricxvi iyofa<br />

100-ze.<br />

4) ricxvis (sididis) nawilis procentis saxiT <strong>da</strong>, piriqiT, procentis nawilis<br />

saxiT Casawerad saWiroa analogiuri moqmedebebis Catareba.<br />

5) ricxvis (sididis) p%<br />

-is gamosaTvlelad saWiroa procenti CavweroT nawilis<br />

saxiT <strong>da</strong> gamovTvaloT ricxvis (sididis) nawili, an, rac igivea, ricxvi<br />

(sidide) gavamravloT p /100 -ze.<br />

moswavles un<strong>da</strong> SeeZlos.<br />

1) imis gamoTvla, <strong>Tu</strong> erTi sidide meore sididis ramden procents Seadgens<br />

2) ricxvis povna misi mocemuli procentiT.<br />

3) procentebiT warmodgenili monacemebiT sargebloba;<br />

4) praqtikuli amocanebis amoxsna ricxvis (sididis) procentis gamoTvlaze.<br />

meToduri komentarebi: moswavle kargad un<strong>da</strong> <strong>da</strong>euflos ricxvis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saxiT Caweras. un<strong>da</strong> gaiTavisos, rom procenti measedebad Cawerili ricxvia.<br />

moviyvanoT sidideTa measedebad Caweris saWiroebis magaliTebi (<strong>magaliTad</strong>,<br />

1<strong>lari</strong> iyofa 100 TeTrad, amitom 0,75 <strong>lari</strong> = 75 TeTrs, an 1 metri iyofa 100<br />

44


santimetrad, amitom 0,52m=52sm <strong>da</strong> sxva). <strong>da</strong>vsvaT kiTxvebi: ra moqmedebas<br />

vasrulebT larebis TeTrebSi an metrebis santimetrebSi ga<strong>da</strong>sayvanad? ra<br />

moqmedebas vasrulebT TeTrebis larebSi ga<strong>da</strong>sayvanad? am analogiiT<br />

ganvumartoT ricxvis procentis saxiT <strong>da</strong>, piriqiT, procentis wiladisa <strong>da</strong><br />

aTwiladis saxiT Cawera.<br />

moswavleebs SeiZleba avuxsnaT, rom wiladma 1 miiRo gansakuTrebuli saxelwodeba<br />

`naxevari~, 1 3 -ma – `mesamedi~, 1 1<br />

2<br />

-ma – `meoTxedi~ <strong>da</strong> -ma – `procenti~,<br />

anu `measedi~, -ma – `promile~, anu `meaTasedi~.<br />

4 100<br />

1<br />

1000<br />

sanam amocanebis amoxsnaze ga<strong>da</strong>vidodeT, un<strong>da</strong> amovxsnaT magaliTebi ricxvis<br />

procentuli <strong>da</strong> procentis ricxvis saxiT gamosaxvaze. am mizniT, umjobesia,<br />

Ipirvel gakveTilze ganxilul iqnes teqstis magaliTebi, savarjiSoebi 1, 3, 5 <strong>da</strong><br />

me-8 savarjiSos (cxrili) nawili (mag., me-2 <strong>da</strong> me-3 striqoni).<br />

meore gakveTilze amoixsneba teqstis amocana, me-6 <strong>da</strong> me-7 savarjiSoebis<br />

nawili <strong>da</strong> ramdenime amocana. orive dRes <strong>da</strong>valeba klasSi amoxsnilis msgavsi<br />

miecema. <strong>magaliTad</strong>, me-6 <strong>da</strong> me-7 savarjiSoebis <strong>da</strong>rCenili nawili <strong>da</strong> ramdenime<br />

amocana.<br />

komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb <strong>da</strong> pasuxebi. # 1-5 <strong>da</strong> #8 savarjiSoebis<br />

Sesrulebis Sedegad moswavles gamoumuSavdeba unari: Caweros ricxvi<br />

procentis saxiT <strong>da</strong> procenti warmoadginos aTwiladis an wiladis saxiT.<br />

# 6 , # 7, #9, #10, #11. un<strong>da</strong> gamoiyenon ricxvis procentis gamoTvlis wesebi.<br />

#11. amocanis a) punqtisaTvis erT-erTi monacemi un<strong>da</strong> moiZion wina amocanaSi.<br />

kerZod, saqarTvelos teritoria moicavs 69700kv.km-s.<br />

#13. amocanis amoxsnis gza airCios TviTon moswavlem. <strong>magaliTad</strong>, jer <strong>da</strong>iTvlis,<br />

<strong>Tu</strong> ramdeni moswavle eswreba <strong>da</strong> gamoaklebs moswavleTa saerTo raodenobi<strong>da</strong>n<br />

maT raodenobas, an jer procents gamoiTvlis im moswavleebisas, romelnic<br />

acdenen <strong>da</strong> Semdeg maT raodenobas. pasuxi: 5 #14. gasavleli gza mTeli gzis<br />

60%-ia , anu 5×0,6=3(km). # 15. friadosania 9 gogona.<br />

#18. a) diagramaze naCvenebi bostneulis wili aris 25%+30%+15%+5%, anu 75%. im<br />

bostneulis wili, romelic araa diagramaze naCvenebi, aris 100%-75%, anu 25%.<br />

b) gamoiTvlian 12 tonis Sesabamis procentebs. pasuxi: 3t; 3,6t; 1,8t; 0,6t.<br />

#19. 15× 2 × 15 =1,5(<strong>lari</strong>). #21. or fila SokoladSi giam <strong>da</strong>xarja 3 <strong>lari</strong>, ris<br />

3 100<br />

Semdegac <strong>da</strong>rCa 7 <strong>lari</strong>. 14 cal saReW rezinaSi giam ga<strong>da</strong>ixa<strong>da</strong> 7 <strong>lari</strong>=1, 4 <strong>lari</strong>.<br />

5<br />

gias <strong>da</strong>rCa 10-(3+1,4) <strong>lari</strong>, anu 5,6 <strong>lari</strong>. pasuxi: a) erTi fila Sokoladi Rir<strong>da</strong> 1,5<br />

<strong>lari</strong>; b) erTi saReWi rezina Rir<strong>da</strong> 10 TeTri. gias <strong>da</strong>rCa 5,6 <strong>lari</strong>.<br />

#22. Seadginon amocanis Sesabamisi Seadginon sqematuri naxazi <strong>da</strong> ise amoxsnan.<br />

10 45 60<br />

vinai<strong>da</strong>n usg( 10, 45,60)=5, yovel or xes Soris manZili 5 m un<strong>da</strong> iyos. amitom<br />

saWiroa (10+45+60):5+1-4=20 xis <strong>da</strong>rgva.<br />

#23 meore pirobiT gvanca ar cxovrobs mesame (bolo) sar<strong>Tu</strong>lze <strong>da</strong> araa meSvide<br />

klaseli. igi an pirvel, an meore sar<strong>Tu</strong>lze cxovrobs <strong>da</strong> an meeqvse, an merveklaselia.<br />

mesame pirobiT lana araa arc meeqvse <strong>da</strong> arc merveklaseli.e.i lana meSvideklaselia<br />

<strong>da</strong> gvancas binis zemoT, anu mesame sar<strong>Tu</strong>lze cxovrobs. gvanca merveklaselia <strong>da</strong><br />

meore sar<strong>Tu</strong>lze cxovrobs. maSasa<strong>da</strong>me, salome meeqvseklaselia <strong>da</strong> I sar<strong>Tu</strong>lze<br />

cxovrobs.<br />

45


3.3 rogor vipovoT ricxvi misi procentis mixedviT?<br />

mizani: moswavleebs vaswavloT ricxvis(sididis) povna misi procentiT; mocemuli<br />

procentiT gazrdiT an SemcirebiT miRebuli ricxvis gamoTvla.<br />

codna <strong>da</strong> unari: moswavlem un<strong>da</strong> icodes:<br />

1) ricxvis povnis wesi misi procentis mixedviT;<br />

2) ricxvis mocemuli procentis gazr<strong>da</strong>-SemcirebiT miRebuli ricxvis<br />

gamoTvla.<br />

moswavles un<strong>da</strong> SeeZlos:<br />

1) ricxvis povna misi procentis mixedviT;<br />

2) ricxvis mocemuli procentis gazr<strong>da</strong>-SemcirebiT miRebuli ricxvis gamo-<br />

Tvla;<br />

3) amocanebis amoxsna sididis (<strong>magaliTad</strong>, fasis) ramdenime procentiT<br />

momateba-<strong>da</strong>klebaze.<br />

meToduri komentarebi: moswavleebma meeqvse klasi<strong>da</strong>n ician ricxvis povna misi<br />

nawilis mixedviT. nawilis mixedviT (amocanebi nawilebze gasameorebel<br />

savarjiSoebSi wina paragrafSic hqon<strong>da</strong>T micemuli). amitom SegviZlia procentis<br />

mixedviT ricxvis povna <strong>da</strong>viyvanoT nawilebze analogiur amocanaze.<br />

sididis (<strong>magaliTad</strong>, fasis) procentiT momateba-<strong>da</strong>klebis amocanebSi<br />

aucilebelia moswavleebs avuxsnaT, rom ` a sidide gaizar<strong>da</strong> (Semcir<strong>da</strong>) p%<br />

-iT~<br />

niSnavs ara a+ p%<br />

-s, aramed a sidides <strong>da</strong>emata (gamoakl<strong>da</strong>) amave a sididis p % ,<br />

a×<br />

p a×<br />

p<br />

anu ( a + )-s ( ( a − )-s).<br />

100 100<br />

p<br />

p<br />

sasargebloa, agreTve, aRniSnuli formulebis a (1 + ) <strong>da</strong> a(1 − ) saxiT<br />

100<br />

100<br />

gamoyeneba. <strong>magaliTad</strong> `fasi gaizar<strong>da</strong> 15%-iT~ niSnavs <strong>sawyisi</strong> fasis 1,15-ze<br />

gamravlebas, xolo `fasi Semcir<strong>da</strong> 15%-iT~ niSnavs <strong>sawyisi</strong> fasis 0,85-ze<br />

gamravlebas. aseT amocanebSi <strong>sawyisi</strong> sidide (<strong>magaliTad</strong>, <strong>sawyisi</strong> fasi) iTvleba<br />

100%-ad <strong>da</strong> mas emateba an akldeba mocemuli procenti. aseTi midgoma aadvilebs<br />

iseTi amocanebis amoxsnas, romlebSic xdeba mravaljeradi momateba-<strong>da</strong>kleba.<br />

<strong>magaliTad</strong>, <strong>Tu</strong> <strong>sawyisi</strong> <strong>fasia</strong> a <strong>lari</strong> <strong>da</strong> mox<strong>da</strong> orjeradi gaZvireba jer 10%-iT <strong>da</strong><br />

Semdeg 20%-iT, maSin miRebuli fasi iqneba a × 1,1× 1, 2 = 1, 32 , anu sabolood<br />

gaZvireba 32%-iT momx<strong>da</strong>ra.<br />

moswavleebs un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vusvaT Semdegi kiTxvebi:<br />

_ ras niSnavs saqonlis 25%-iT gaZvireba? (pasuxi: <strong>sawyisi</strong> fasis 1,25-ze<br />

gamravlebas).<br />

_ ras niSnavs 90%-iani fas<strong>da</strong>kleba? (pasuxi: <strong>sawyisi</strong> fasis 0,1-ze gamravlebas, anu<br />

<strong>sawyisi</strong> fasis meaTeds).<br />

_ fasis 1,5-jer gazr<strong>da</strong> ramdeni procentiT gaZvirebaa? (50%-iT).<br />

_ fasis 4-jer Semcireba ramdeni procentiT fas<strong>da</strong>klebaa? (75%-iT) <strong>da</strong> a. S.<br />

komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb <strong>da</strong> pasuxebi. #1---#13 paragrafSi amoxsnili<br />

savarjiSoebis analogiuria.<br />

#15. a)10000× 1,1 = 11000 ; b)10000× 1,1 × 1,1 = 11000× 1,1 = 12100 .<br />

#16. amocana amoixsnas etapebad:<br />

I etapi. gamovTvaloT Rvinis warmoebaSi <strong>da</strong>bandebuli Tanxis raodenoba:<br />

20000× 0, 4 = 8000 (l).<br />

II etapi. gamovTvaloT sakonservo warmoebaSi <strong>da</strong>bandebuli Tanxis raodenoba:<br />

20000 − 8000 = 12000 (l)<br />

III etapi. gamovTvaloT TiToeul warmoebaSi miRebuli mogeba:<br />

8000 × 0,6 = 4800 (l), 12000× 0,5 = 6000 (l)<br />

IV etapi. gamovTvaloT saboloo Tanxa:<br />

20000 + 4800 + 6000 = 308000 (l)<br />

#17. vTqvaT, marTkuTxedis sigrZea a , xolo sigane b . maSin misi farTobi<br />

S = a× b. sigrZis 10%-iT gazrdiT miviRebT 1,1a -s, xolo siganis 20%-iT gazrdiT<br />

46


– 1, 2b -s. miRebuli marTkuTxedis farTobi iqneba 1,1a × 1, 2b = 1, 32ab = 1, 32S<br />

. e. i.<br />

farTobi gaizrdeba 32%-iT.<br />

#18. vTqvaT, Tambaqos nawarmi Rir<strong>da</strong> a <strong>lari</strong>. 20 <strong>da</strong> 40 procentiT orjeradi<br />

gaZvirebis Semdeg misi Rirebuleba iqneba a× 1, 2 × 1, 4 = 1, 68a(l). e. i. Tambaqo<br />

gaZvir<strong>da</strong> 68%-iT.<br />

#19. sasurvelia, amoixsnas jgufur mecadineobaze. moswavleebs avuxsnaT, rom<br />

mTeli wre Seesabameba saqarTvelos mTel mosaxleobas. gamoTvlebis dros<br />

sasurvelia kalkulatoris gamoyeneba.<br />

# 20. nawilebze es savarjiSo aucileblad gavakeTebinoT, raTa moswavleebi<br />

Semdegi paragrafisaTvis SevamzadoT.<br />

3.4 ori sididis fardobis procentuli warmodgena<br />

mizani: moswavleebs vaswavloT, ras gviCvenebs ori sididis fardobis<br />

procentuli Canaweri. gamovumuSaoT maT procentebis saxiT warmodgenili<br />

monacemebis Sedgenisa <strong>da</strong> gamoyenebis unari.<br />

codna <strong>da</strong> unari: moswavlem un<strong>da</strong> icodes:<br />

1) ra SemTxvevaSi SeiZleba ori sididis Sefardebis procentis saxiT<br />

warmodgena;<br />

2) ras gviCvenebs ori sididis procentuli fardoba.<br />

moswavles un<strong>da</strong> SeeZlos:<br />

1) erTi sididis gamosaxva meore sididis procentiT;<br />

2) ori sididis fardobis procentis gamoyeneba praqtikuli amocanebis<br />

amosaxsnelad;<br />

3) procentis saxiT warmodgenili monacemebis Sedgena <strong>da</strong> gamoyeneba.<br />

meToduri komentarebi: moswavleebma ician, rogor ipovon, erTi ricxvi (sidide)<br />

meoris ra nawilia. <strong>Tu</strong> nawilis maCvenebel wilads CavwerT procentis saxiT, anu<br />

gavamravlebT 100-ze, miviRebT fardobis procents, romelic gviCvenebs, erTi<br />

ricxvi (sidide) meoris ramdeni procentia. amitom am paragrafis amocanebi<br />

SegviZlia nawilebze amocanebis analogiurad amovxsnaT. sasurvelia,<br />

<strong>da</strong>vubrundeT wina paragrafis me-20 savarjiSos <strong>da</strong> amovxsnaT procentebSi.<br />

sabolood moswavleebma un<strong>da</strong> aiTvison `formula~:<br />

procenti = nawili ×100.<br />

paragrafis amocanebTan <strong>da</strong>kavSirebiT un<strong>da</strong> aRvniSnoT, rom rZeSi (amocana1)<br />

cximis procentuli Semadgenloba gviCvenebs, 100g rZeSi ramdeni grami cximia (4,5<br />

g), xolo burTis tyorcnis sizuste gviCvenebs, imave sizustiT as-asjer rom<br />

etyorcnaT, ramden burTs Caagdebdnen<br />

( pirveli kalaTburTeli 75-s, meore 70-s). gansakuTrebuli yuradReba mivaqcioT<br />

xsnarebsa <strong>da</strong> naerTebSi ama<strong>Tu</strong>im nivTierebis koncentarciis cnebas, romelic<br />

procentuli fardobiT ganimarteba.<br />

16 200<br />

komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb <strong>da</strong> pasuxebi. #3.b) × 100% = % ; d)<br />

72 9<br />

7<br />

× 100% = 35% .#4. TiToeuli monacemi un<strong>da</strong> gavyoT moswavleTa mTlian<br />

20<br />

raodenobaze (miviRebT, ra nawilia) <strong>da</strong> gavamravloT 100-ze.<br />

# 5. sasurvelia, mivceT Sebrunebuli amocanebic. <strong>magaliTad</strong>, ra nawilia 25%,<br />

50%, 1%, 100%. #15. amocana SeiZleba amoixsnas ori gziT:<br />

I gza. jer gavigoT namatis raodenoba: 18– 12 = 6 (TeTri). gamovTvaloT 6-isa <strong>da</strong><br />

18-is fardobis procenti: 6 100% 50%.<br />

12 × =<br />

II gza. gamovTvaloT 18 -isa <strong>da</strong> 12-is fardobis procenti: 18 ( 100)% 150%.<br />

12 × = iyo<br />

100% <strong>da</strong> gax<strong>da</strong> 150%, anu gazrdila 50%-iT.<br />

47


100<br />

# 11. 100% 25%.<br />

100 + 300 ⋅ =<br />

6<br />

# 12. 200⋅ 0,03 = 6; ⋅ 100% = 1%.<br />

600<br />

# 13. marilwylis wona 120 g iqneba. aqe<strong>da</strong>n 30g marilia, xolo 90 g wyali.<br />

pasuxi: 90 g wyali un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vumatoT.<br />

# 16. pasuxi: 40%. #17. gamoTvalon <strong>da</strong> Sedegi Seamowmon kalkulatoriT.<br />

#19-20 amocanebSi moswavleebi gaixseneben wriul <strong>da</strong> svetovan diagramebs.<br />

#21. arsebobs ori aseTi wertili. monakveTis SigniT <strong>da</strong> mis gagrZelebaze un<strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>vzomoT B-<strong>da</strong>n 3,2sm. #22. Tavi<strong>da</strong>n mocemuli ricxvi 100%-ia. 3-jer gazrdiT<br />

iqneba 300%, e. i. gaizar<strong>da</strong> 200%-iT. #23. Tavi<strong>da</strong>n mocemuli ricxvi 100%-ia.<br />

aTjer Semcirebis Semdeg <strong>da</strong>rCeba 10%, e.i. Semcir<strong>da</strong> 90%-iT.<br />

#24. aseT amocanebSi un<strong>da</strong> gavutoloT im nivTierbis masebi (am SemTxvevaSi<br />

marilis), romelic ucvleli rCeba. vTqvaT un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vamatoT x g wyali. wylis<br />

<strong>da</strong>matebamde marilis masa iyo 200⋅ 0,3=60g, xolo Semdeg( x+200)⋅ 0,2. miviReT<br />

gantoleba: ( x+200)⋅ 0,2 = 60. pasuxi: 100g.<br />

#25. amocanis Sesabamisi gantolebaa 500⋅ 0,8+300⋅ 0,7=800⋅ x. pasuxi: 76,25%.<br />

500⋅ 0,8 + 300⋅0,7 305 1<br />

gamosaxulebiT ki ase amoxsnian: = = 76 .<br />

800 4 4<br />

#26. vTqvaT iyo x g, maSin 0,3x+ 50 = ( x+ 50)<br />

⋅ 0,8 , sai<strong>da</strong>nac x = 20. pasuxi: 20g.<br />

#28. 1-ze patara wiladebi, romelTa mniSvneli 12-ia, aris:<br />

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11<br />

, , , , , , , , , , .<br />

12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12 maTgan 4 1<br />

= , xolo 10 = 5 .<br />

4 10<br />

-sa <strong>da</strong><br />

12 3 12 6 12 12<br />

-s Soris moqceuli wiladebis mricxvelebis jamia: 5+6+7+8+9=35.<br />

Semajamebeli samuSao #5<br />

I varianti<br />

1) gamoTvale: a)15-is 20%; b)180-is 0,6 nawili.<br />

2) ipove ricxvi, romlis: a) 3 5<br />

nawili tolia 1,8-is; b) 25% tolia 16-is.<br />

3) mariams saSinao <strong>da</strong>valebis Sesrulebaze 3sT <strong>da</strong> 20 wT <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong>, anas ki –<br />

am drois 75%. ramdeni wuTiT swrafad Seasrula anam <strong>da</strong>valeba?<br />

4) marwyvis gamyidvelma ga<strong>da</strong>wyvita, gaekeTebina yoveldRiuri Canaweri<br />

myidvelebisa <strong>da</strong> maT mier nayidi marwyvis raodenobis Sesaxeb. xuTi dRis<br />

Semdeg mis mier Segrovili informacia aseTi saxis iyo:<br />

I dR.: 7 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 7kg marwyvi<br />

II dR.: 10 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 12kg marwyvi<br />

III dR.: 13 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 20kg marwyvi<br />

IV dR.: 16 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 33kg marwyvi<br />

V dR.: 21 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 40 kg marwyvi<br />

am monacemebis mixedviT Seadgine cxrili <strong>da</strong> upasuxe SekiTxvebs:<br />

a) sul ramdeni kg marwyvi gaiyi<strong>da</strong>?<br />

b) marwyvze moTxovnileba izrdebo<strong>da</strong> <strong>Tu</strong> mcirdebo<strong>da</strong>?<br />

48


g) ramdeni procentiT meti marwyvi gayi<strong>da</strong> gamyidvelma IV dRes II dResTan<br />

Se<strong>da</strong>rebiT?<br />

d) gaagrZelos <strong>Tu</strong> Sewyvitos gamyidvelma marwyvis gayidva? ratom?<br />

e) saSualod ramden kg marwyvs yidulob<strong>da</strong> erTi myidveli?<br />

II varianti<br />

2) gamoTvale: a) 20-is 15%; b) 120-is 2 3 nawili.<br />

3) ipove ricxvi, romlis: a) 0,8 nawili tolia 8-is; b) 20% tolia 18-is.<br />

3) nikas sofli<strong>da</strong>n qalaqSi Casasvlelad 2 sT <strong>da</strong> 20 wT <strong>da</strong>sWir<strong>da</strong>, ukan<br />

<strong>da</strong>sabruneblad ki – am drois 80% . ramdeni wuTiT naklebi dro moandoma<br />

nikam sofelSi <strong>da</strong>brunebas qalaqSi CasvlasTan Se<strong>da</strong>rebiT?<br />

4) man<strong>da</strong>rinis gamyidvelma ga<strong>da</strong>wyvita, gaekeTebina yoveldRiuri Canaweri<br />

myidvelebisa <strong>da</strong> maT mier nayidi man<strong>da</strong>rinis raodenobis Sesaxeb<br />

(kilogramebSi). xuTi dRis Semdeg mis mier Segrovili informacia aseTi<br />

saxis iyo:<br />

I dR.: 12 myidv. gaiyi<strong>da</strong> 30kg man<strong>da</strong>rini<br />

II dR.: 9 myidv. – 21kg man<strong>da</strong>rini<br />

III dR.: 8 myidv. – 13kg man<strong>da</strong>rini<br />

IVdR.: 6 myidv. – 10kg man<strong>da</strong>rini<br />

V dR.: 3 myidv. – 6kg man<strong>da</strong>rini<br />

monacemebis mixedviT Seadgine cxrili <strong>da</strong> upasuxe SekiTxvebs:<br />

a) sul ramdeni kg man<strong>da</strong>rini gaiyi<strong>da</strong>?<br />

b) izrdebo<strong>da</strong> <strong>Tu</strong> mcirdebo<strong>da</strong> moTxovnileba?<br />

g) ramdeni procentiT naklebi man<strong>da</strong>rini gayi<strong>da</strong> gamyidvelma meoTxe dRes<br />

meore dResTan Se<strong>da</strong>rebiT?<br />

d) gaagrZelos <strong>Tu</strong> Sewyvitos gamyidvelma man<strong>da</strong>rinis gayidva? ratom?<br />

e) saSualod ramden kg man<strong>da</strong>rins yidulob<strong>da</strong> erTi myidveli?<br />

Sefasebis sqema – sul 10qula<br />

1) amoxsna a) 0,5qula, amoxsna b) 0,5qula . sul -----1 qula.<br />

2) amoxsna a) 1qula, amoxsna b) 1qula. sul ---- 2 qula.<br />

3) ga<strong>da</strong>iyvana saaTebi wuTebSi – 0,5 qula, gamoTvala procenti – 1 qula,<br />

gamoTvala sxvaoba – 0,5 qula. sul-----2 qula.<br />

4) upasuxa SekiTxvebs: sul -----5 qula.<br />

a) gamoTvala, ramdeni kg marwyvi gayi<strong>da</strong> gamyidvelma sul – 1 qula.<br />

b) gaigo, izrdebo<strong>da</strong> moTxovnileba marwyvze <strong>Tu</strong> mcirdebo<strong>da</strong> – 1 qula.<br />

49


g) gamoTvala, ramdeni procentiT meti marwyvi gayi<strong>da</strong> gamyidvelma IV dRes II<br />

dResTan Se<strong>da</strong>rebiT – 1 qula.<br />

d) upasuxa SekiTxvebs – 1 qula.<br />

e) gamoTvala saSualo – 1 qula.<br />

3.5 monacemTa ricxviTi maxasiaTeblebi<br />

mizani: moswavleebs SevaxsenoT monacemTa adre naswavli ricxviTi<br />

maxasiaTeblebi (udidesi <strong>da</strong> umciresi monacemebi, diapazoni, sixSire, saSualo) <strong>da</strong><br />

vaswavloT monacemTa mo<strong>da</strong>. vaswavloT monacemTa sxva<strong>da</strong>sxva saxis diagramebiT<br />

(maT Soris wertilovani <strong>da</strong> xazovani diagramebiT) saxiT warmodgena.<br />

codna <strong>da</strong> unari: moswavlem un<strong>da</strong> icodes:<br />

4) monacemTa ricxviTi maxasiaTeblebis (udidesi <strong>da</strong> umciresi monacemebi,<br />

diapazoni, sixSire, saSualo) gamoTvla;<br />

5) mocemul monacemebSi modis povna;<br />

6) sxva<strong>da</strong>sxa saxiT warmodgenili monacemebis wakiTxva <strong>da</strong> analizi;<br />

7) mocemuli monacemebis sxva<strong>da</strong>sxva saxis diagramiT warmodgena.<br />

komentarebi savarjiSoebis Sesaxeb <strong>da</strong> pasuxebi #4. pasuxi: x= 3; #5. pasuxi: a= 3,6;<br />

#8. pasuxi: g); #11. pasuxi: 7,5kg; #12. <strong>da</strong>iwereba ori wrfivi gantoleba;<br />

#16. a) 5 b) 2,5 #17baRSi msxlis xeebis raodenoba xeebis saerTo raodenobis 1 6<br />

nawilia. e. i. 1 2 12.<br />

6 x = → x = baRSi 12 xea, maTgan atmisaa14, xolo msxlis _ 6.<br />

Tavis mimoxilva.<br />

#7. Camofas<strong>da</strong> 30%-iT.<br />

#13. razmSi 49 jariskacia.<br />

#15. 4 saaTSi jariskaci gaivlis gzis 6/5 nawils, amitom igi B-<strong>da</strong>n A-sken<br />

gamobrundeba <strong>da</strong> gaivlis gzis 1/5 nawils, anu 4 km-s. pasuxi: 16km.<br />

16. pasuxi: 150m. #17. vTqvaT, saWiroa x g xorbali. vwerT gantolebas:<br />

x⋅0,8 ⋅ 1, 2 = 480 ⇒ x = 500 (g) #18. svetovani diagrami<strong>da</strong>n vgebulobT A raionis<br />

mosaxleobis raodenobas, xolo wriuli diagrami<strong>da</strong>n(10000), am raodenobis<br />

Sesabamis procents (20%). maSasaame, mosaxleobis saerTo raodenobaa 50000. C<br />

raionSi _ 22 500, xolo A raionSi _ 17500.<br />

50


Semajamebeli samuSao #6<br />

I varianti<br />

1. gamoTvale 60-is 2 nawilis 20%.<br />

3<br />

2. gamoTvale 2,5; 4; -2; 6,2; - 3,7; monacemebis a) saSualo; b) gabnevis<br />

diapazini.<br />

3. mocemuli sixSiruli cxrilis mixedviT masa a 30 32 25 b<br />

gamoTvale<br />

sixSire 4 1 2 1 2<br />

a) a-s mniSvneloba, <strong>Tu</strong> cnobilia, rom monacemTa<br />

mo<strong>da</strong>a 29;<br />

b) 2a+b, <strong>Tu</strong> cnobilia, rom monacemTa saSualo 0-is tolia.<br />

4. ra koncentraciis xsnari miiReba, <strong>Tu</strong> 3kg Saqars 9kg wyalSi gavxsniT?<br />

1. gamoTvale 45-is 2 nawilis 50%.<br />

5<br />

II varianti<br />

2. gamoTvale 2; 4,5; -2,3; 6,4; - 3,1; monacemebis a) saSualo; b) gabnevis<br />

diapazini.<br />

3. mocemuli sixSiruli cxrilis mixedviT masa a 35 30 20 b<br />

gamoTvale<br />

sixSire 2 3 2 1 4<br />

a) b-s mniSvneloba, <strong>Tu</strong> cnobilia, rom monacemTa<br />

mo<strong>da</strong>a 25.<br />

b) a+2b, <strong>Tu</strong> cnobilia, rom monacemTa saSualo 0-is tolia.<br />

4. ra koncentraciis xsnari miiReba, <strong>Tu</strong> 3kg Saqars 9kg wyalSi gavxsniT?<br />

Sefasebis sqema – sul 10qula<br />

1. gamoTvala nawili ---- 1 qula<br />

gamoTvala procenti ---- 1 qula<br />

2. a) ------- 1 qula<br />

b)--------1 qula<br />

3. a) ----1 qula<br />

b) ---- 3 qula<br />

4. gamoTvala mTliani masa ----1qula<br />

gamoTvala procentuli fardoba ----- 1 qula<br />

testis pasuxebi:<br />

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2<br />

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5<br />

b a a g b b a a a d g a b b g d a g b a d g d a d<br />

51

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!