بارگیری - فرهنگستان زبان و ادب فارسی

جهیشنی کردن jhyšny krdn
حامد نوروزي ‏(فرهنگستان زبان و ادب فارسی)‏
در ویژهنامۀ فرهنگنويسی
،1389) ج ،(3
بخش پژوهشهاي لغوي مقالهاي با عنوان
‏«جهش»‏ واژهاي ناشناخته در شاهنامه:‏ پیشنهادي براي تصحیح دو بیت،‏ نوشتۀ ابوالفضل
خطیبی،‏ به چاپ رسید.‏ علاوه بر متونی که خطیبی لغت ‏«جهش»‏ را از آنها استخراج
کرده و
1
مورد بررسی قرار داده،‏ در متون فارسی-‏ یهودي نیز گونههاي مختلفی از این
لغت به کار رفته است که میتواند مؤید نظر وي باشد.‏
در اسفار خمسة لندن در ترجمۀ הִצליח
hṣlyḥ
ازṣlḥ‏√‏
رساندن،‏ خوشبخت کردن»‏ عبارت ‏«جهیشنی کردن»‏ به کار رفته است:‏
به معنی ‏«به کامیابی و پیروزي
(1
آشنایی با این حوزه از زبان فارسی را مدیون استاد علیاشرف صادقی هستم.‏ ایشان با گشادهدستی،‏ منابع
منحصر به فرد متون فارسی-‏ یهودي و اطلاعات پرارزش خود را در تمام مراحل تحقیق،‏ که این مقاله تنها بخش
بسیار کوچکی از آن است،‏ در اختیار نگارنده قرار دادند.‏

؛)‏
277
فرهنگنویسی 4
پژوهشهاي لغوي
جهیشنی کردن
بخش
ملاك او اباز تو و جهیشنی کوند راه تو و
پیدایش،‏ باب
،24 آیۀ 40
3
تو ‏(همان،‏ سفر تثنیه،‏ باب 28، آیۀ 29 ؛)‏
4
ابران.‏ ‏(همان،‏ سفر پیدایش،‏ باب 24، آیۀ 42).
ماینتس در واژگان فارسی-‏ یهودي صورت
2
بستانی زن بپسر من ‏(اسفار خمسة لندن،‏ سفر
باشی پرماسا در نیمروزان...‏ و نه جهیشنی کونی ازمر راههاي
اگر هستی تو جهیشنی کونا راه من،‏ آنچ من روا
j’šny (šwdn, grd’nydn)
،3 آیۀ (30
را به معنی ‏«کامکار»‏ میآورد
.(Mainz 1977, p. 84)
و jyšny bwdn
jhyšny šwdn
.(Ibid, p. 85)
وي صورت رایج این واژه را
‏(صحيفة دانيال،‏
در همین واژگان صورت
را نیز از یک دستنویس فارسی-‏ یهودي نشان میدهد
jašn میداند .(Ibid)
در اسفار خمسة واتيکان و
امثال سليمان نیز صورت
بهجاي
jhyšny به کار رفته است:‏
jyšny
ملاك اوي اباز تو و جیشنی کوند راه تو و بیستانی زن بپوسر من از قبیلت من ‏(اسفار
خمسة واتيکان،‏ سفر پیدایش،‏ باب
24، آیۀ
خوداي خالق سیید من ابرهیم اگر هستی نون تو جیشنی کونا
‏(همان،‏ سفر پیدایش،‏ باب
24، آیۀ
Jahišn
‎40‎‏)؛ و بیآمدم امروز این بآن چشمه و گوفتم
5
راه من آنچی من روا ابر آن
‎42‎‏)؛ پوشانا جورمها اوي نه جیشنی باشد و اقرار آوورا
6
و رها کونا رحمت کرده آیید ‏(امثال سليمان،‏ باب 28، جملۀ 13).
در پهلوي به معنی ‏«بخت و اقبال»‏ آمده است.‏
7
(Mackenzie 1971, p. 46 )
(2
(3
فرشتۀ خداوند همراه توست و راهی را که میروي به کامیابی منتهی میکند و براي پسر من زن خواهی ستاند.‏
در نیمروز ‏(ظهر)‏ مانند انسانهاي کور خواهی بود که با لمس کردن،‏ راه خود را مییابند...‏ و راهی را که
میروي با کامیابی به پایان نخواهی برد.‏
(4
(5
(6
اگر تو راه مرا به کامیابی منتهی میکنی...‏
و امروز به آن چشمه آمدم و گفتم اي خدايِ‏ سید من،‏ ابراهیم،‏ راه مرا به پیروزي منتهی کن.‏
میگیرد.‏
(7
کسی که جرمهایش را پنهان کند کامیاب نخواهد بود و کسی که به جرمهایش اقرار کند،‏ مورد رحمت قرار
در مورد کاربردهاي این لغت در متون فارسی خطیبی
1389 ص،‏ .172-184

فرهنگنویسی 4
پژوهشهاي لغوي
جهیشنی کردن
278
،(1389)
منابع
خطیبی،‏ ابوالفضل
فرهنگنويسی،‏ ‏(ویژهنامۀ نامة فرهنگستان)‏ ج،‏
‏«جهش»،‏ واژهاي ناشناخته در شاهنامه:‏ پیشنهادي براي تصحیح دو بیت،‏
، 3 ص .172-184
Mackenzie. D. N. (1971) A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University Press, London.
Mainz, E. (1977), “Vocabulaire judeo-persan, Studia Iranica”, Tome 6, fascicule 1. pp. 75-97.
_____ (1980), “Le Livre des Proverbes en Judeo- Persan”, JA, tome 268, , pp. 71- 106.
Paper, H. H. (1972), A Judeo-Persian Pentateuch, The Text of the oldest Judeo-Persian Pentateuch
Translation , British Museum Ms. Or. 5446, Jerusalem and Leiden.
_____ (1965) “The Vatican Judeo- Persian Pentateuch: Genesis”, Acta orientalia, ⅩⅩⅤⅢ, 3-4, pp. 263-
340.