PULUNPE-EKAINA-2014-WEB

PuLunPe131. ZeNBaKia
ANUE, ATETZ, BASABURUA, IMOTZ, LANTZ, ODIETA ETA ULTZAMAKO ALDIZKARIA
131
1

Ametzaberri
Olerkia
Poema Politikoak
Jose Luis Otamendi
Pello Gamboa Petrirena
Amaituko ez den mende batetik gatoz
soldaduen mendea izan da
etxe orotako sukaldeak eta apalak
garaikurrez beteak daude
bataila bat da maitasun bakoitza
izen handia jartzeko joera
bide galduetan ibaika doan jendea noraezean
sekulan amaituko ez den mende batean bizi
gara
maitaleak ezin du bere malkoetara bildu
Pello, Jauntsaratsen bizi da. Izatez leitzarra,
baina Gartzarongo Edurne Arangoa
Legarrarekin ezkondu eta Jauntsaratsen
bizi da joan den zortzi urtean. Geroztik
haurrak ere etorri dira: Eneko eta Iraia, 6 eta
3 urtekoak.
Gaur, Pello haurtzain aurkitu dugu.
Hala ere, opatu du tartetxo bat gurekin
hizketatzeko.
arerioak ez dakusa arerioaren begirada
auzo ilun bat, hodeiertza,
eta lehertzen diren argiak urrunean
bakardade kalkulatu bat
zoriona bezala,
desolazioari
beti da norbait zelatan
harri bat putzu bat
horren esperoan zen soro bat besarkatzera
egingo du
xeraz mintzoko zaio ekaitzari
eta negu minean gela hotz batean biluztuko
da
beragatik eta dagoeneko maite ezin duten
haiengatik guztiengatik
Amaituko ez den mende batean biziko
gara beti
Leitzatik Jauntsaratsa, salto handi xamarra, Pello.
Bai, Jauntsaratsen izan genuen etxea erosteko
aukera eta, bestaldetik, Edurnek Basaburuko nahia
zuen eta.
Eta lanarekin, nola konpontzen zarete?
Biok Altsasun ari gara lanean. Ni suhiltzaile eta
Edurne Osasun-etxean, administraria da. Orain arte
Iruñean zen, baina…bueno kilometro batzuk izanagatik,
karretera bikaina da, eta ordu erdian sartzen
da Altsasun.
Nekazal lurraldean bizi haiz, Pello.
Bai, bai, baina nik ez dut zaletasun handirik, gure
aita beti fabrikan eta hark ere ez zuen izaten. Nahiko
lan egin zuela gaztetan, zioen. Nik oraingoz nahiko
lan badut haurrekin.
Eta denbora pasarako, zer zaletasun duk?
Kirola. Mendian ibiltzea, mendi bizikleta zerbait, neguan
elurretara joatea eta horrela. Gero Lekunberriko
gimnasiora era joaten naiz.
Eta Jauntsaratsen, herri ttikia, bazegok herri bizirik?
Leitzatik etorri eta, Jauntsaratsen gogorra egin zitzaidan,
hain jende gutxi eta hain bizi gutxi. Orain ohitu
naiz, orain Leitzara joaten naizenean…
Gainera, orain, Apeztegiberriko ostatua eta denda
jarri zutenetik, giro polita dago. Horrekin asko aldatu
da herria. Ibarreko jende asko ikusten da, tabernara
joateko aukera...
Elkartea ere baduzue, Txolin elkartea.
Bai, bai, noizbehinka afariren bat eta, egiten dugu.
Gero Gartzarona ere asko joaten gara, andrea hangoa
izatean…Gartzaronen igual gehiago ibiltzen
gara.
Zer iruditzen zaik Pulunpe? Jendeak irakurtzen
dik?
Gauza inportantea horrelako ibar baterako. 27 ale
banatzen ditut. Eta irakurri? Nik uste baietz, nik uste
dut jendeak irakurtzen duela. Jakina, euskaraz ez
dakienak, fotografiak ikusi eta horrela, zerbait. Bestela,
bai, bai, nik uste jendeak irakurtzen duela.
Eskertzekoa ere bada, horrelako laguntzaile baikor
eta kementsua izatea Jauntsaratsen.
Pulunpek ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako
esanen eta iritzien erantzukizuna
Argitaratzailea Ametza Kultur Elkartea
Pulunpe Sarea: Euskara Zerbitzua, Gurutze, Edurne, Jule, Laia, Ainara, Patxi, Oier, Goizargi, Inma, Izaskun, Ruben,
Maitane, Lander, Alazne, Javi, Bakartxo, Maialen, Iñigo, Irantzu, Josu, Arantxa, Iñaki, Jese, Ekaitz, Mentxu, Tomas,
Juanzorena etxea, Facebooken parte hartzen duzuenoi, etab...Barkatu aipatu ez zaituztedanoi.
Zenbaki honetako kolaboratzaileak: Sareko taldekideez gain, Arantxa eta Txurdan.
Koordinatzailea: Iosu Martinez Urdaci
Argazkiak: Txurdan, Facebook sareko jendea, Saltsa Purrusta eta Urtebetetzetara bidaltzen dituzuenak.
Tirada 1.600 ale.
Inprimategia: Gertu - Maketazioa: AMETZA - Lege gordailua: NA 721/93
2 131 131
3

HORMARA
Agenda
ERAKUSKETA:
Irailaren 15etik Urriaren
15era “Maia emakumeak,
duintasunaren koloreak”
Irailak 13,
ERAKUSKETA:
BURUBIARTE deitzen gara. Eskultura
ta marrazkiak egiten ditugu.
Artistak: Txetxu Biguri eta Luisa Aldaburu
Ekainak 13
19.00etan OLAGUE
IPUIN KONTALARIA
LUR KORTA “AURORITA BETI POLITA“
Etor zaitez ipuinen munduan murgiltzea eta historia
dibertigarria entzutea. Primeran pasako dugu.
LARRAINTZAR,
19:00: CAN: KUTSA HUTSA
dokumentalaren aurkezpena
eta Kontuz! elkarteko Patxi
Urrutiarekin solasaldia.
Ekainak 20
19.00etan
KIROL ESKOLETAKO MONITOREEKIN HITZALDIA
“ Kirol monitoreei galderak egiteeko aukera izango
duzue. ¨Zonaldean dauden kirol monoitoreekin hitzaldi
dibertigarri bat izateko aukera izango dugu kirol
desberdinen inguruan gehiago jakiteko: Judo, eskubaloia,
futbito, pilota…”
Ekainak 27.
19.00etan
Kontzertua Larraintzarko igerilekuetan
IRAILAK 20;
19:00
ULTZAMAKO UDAL IGERILEKUA
ERABILTZEKO ARAUAK
Igerilekuaren funtzionamendu hoberako
eta guztion gozamenerako erabiltzaile
guztiek honako arau hauek
errespetatu behar dituzte:
1.- Igerilekua irekitzeko ordutegia da
11:30etik 20:30era.
2.- Debekatuta dago bainu eremura
kaleko arropa edo oinetakoekin
sartzea.
3.- Erabiltzaile guztiek abonu txartela
erakutsi beharko diote sarrerako
enplegatuari edo sarrera erosi.
4.- Hamabi urteko haurrek eta gutxiagokoek
gurasoekin edo heldu
batekin etorri behar dute.
5- Derrigorrezkoa da bainuko zapatilak
erabiltzea komunetan eta aldageletan.
GUSTUKOA BA-
DUZU KANTAT-
ZEA ETA INOIZ
PENTSATU BA-
DUZU KORO
BATEAN GUS-
TURA ARITUKO ZINELA … ORAIN-
TXE DUZU AUKERA!
“AMATI” ABESBA-
TZA Ultzama, Odieta,
Basaburua…
herrietako personez
osaturiko
Abesbatza berri
bat da.
Bertan kantatu eta
parte hartu nahi
baduzu, deitu behean
den telefonohonetara:
ANIMATU!!!
Tlf: :686617355
( Marisol)
HORMARA!
O l a g u e k o
Jaiak
San Juanetan:
Ekainak 20,21
eta 22
Haurren Eguna ospatu zen Aizarotzen
aurreko maiatza bukaeran.
Hementxe egun horren irudi bat.
6.- Jatekoak eta edatekoak bakarrik
estalpean eta tabernan.
7.- Sei urtetik beherakoekin uretan
heldu batek egon beharko du une
oro.
zu-
4 131 131
5

GAURKO GAIA
GAURKO GAIA
Etxeak elkartrukatzen
Maiatza ailegatu eta hasten dira etxe eta koadriletan betiko hizketaldiak. Zer egingo
dugu udan, maitia? Joango al zara nonbaitera oporretan? Batzuek erabaki dute oporretan
etxeak elkartrukatzea. Denbora, harremanak eta ekonomia eraldatzeko beste modu bat
aurkezten digute bizilagun hauek. Banan-banan hitz egin dugu beraiekin.
Garbiñe. Eltzaburu.
Nola hasi zinen elkartrukatze honekin?
Nik uste dut beste lagun baten esperientziagatik,
jakinaren gainean nengoen eta badakizu internetek
zabaldu digun mundu honen barnean hasi nintzen
eta aurkitu nuen bertako webgune “intervacaciones.
com” orain berez ez da mantentzen, baina beste
asko daude; horrekin hasi ginen. Dagoeneko bikoteaz
gain beste bi alaba genituen eta 4 bidaiatuz, geroz
eta garestiagoa egiten zitzaigun eta sartu ginen,
duela hamar bat urte. Hastean, zure etxea argitaratu
behar duzu, argazkiak egin, deskribapena, gustuko
dituzun gauzak, interesguneak eta holako gauzak
kontatu eta, azkenik, argitaratu. Pentsatzen genuen
nor demontre sartuko da honetan? edo zeinek nahiko
du gure etxera etortzea?, baina harritu ginen nola lehendabiziko
urtean eskaera dezente jaso genuen.
10 urtetako esperientziak izan dituzue.
Urtero egin ez badugu ere, 6-7 esperientzia izan
ditugu eta denetarik gainera; atzerriko lekuetan
egon gara: Eskozian, Londresen, Bretainian eta
Estatu mailan Cádiz, Valentzia eta Bartzelonako
jendea... eskaera pila bat izan ditugu.
Esperientzia onak?
Denak, denak onak. Eta beste gauza bat gertatu
zaigu; trukaketa guztietan jendea ezagutu dugu
modu batean edo bestean; askok egiten dute bidean
nolabait gurutzatu, eta guri gertatu zaiguna
izan da gure etxera etortzen ziren horiek aurretik
ezagutu ditugula. Oso polita izan da; beti jakin izan
dugu nor zegoen gure etxe barruan, eta hori oso
polita da. Bretainiara joan ginenean; duela gutxi,
Castellonen egon garela, gure zain egon dira, bertako
janaria prestatu, elkarrekin otordu bat izan
dugu, afari edo bazkaria, aurkezpen moduko bat
egin... Beti elkartu gara nonbaiten modu ezberdinetan
eta beti ezagutu dugu gure etxera sartzen
zen jendea.
Gomendatzen duzu, beraz...
Ehuneko ehunean gomendatzen dut. Oinarria
elkarrekiko konfiantza da; zuk haien etxea ongi
zaintzen baduzu, haiek gauza bera eginen dute
zurearekin. Bestetik, polita izaten da askotan bertako
norbaitekin kontaktuan jartzen dizutelako; laguntza
edo gida funtzioak egiten dizute: anaia edo
bizilagun batek inguruak ezagutzen eta holakotan
laguntzen dizute. Oso pozik gaude.
Gurutze, Anotzibar
Oso ongi atera zaizkigu egin ditugun aldaketak, zergatik? Aspaldi
entzuten genuen istorioa zen. Haurrik ez genuenean hemendik
hona joaten ginen, baina umeekin egonda kontua aldatu da.
Abantaila asko ditu, beste ekonomia bat sustatzeko eta leku ezberdinetara
bidaiatzeko aukera ematen dizu; bestela, ekonomikoki ezinezkoa izanen
litzaiguke. Ate pilo bat irekitzen dizkizu. Masa turismotik at egoteko
modu bat da. Mediterraneo aldean dagoen arazo horiei (masifikazioa,
eraikuntza kontrol eza eta horrek dakarren guztia...) alternatiba sortzeko modu on bat da. Bestetik, leku
hori ezagutzeko beste modu bat da, ideia ezberdin batekin geratzen zara, harremanak ezberdinak dira.
Oso interesgarria da. Eta kontuz, horrek ez du esan nahi turismoari kalte egiten diogunik, alde batetik ni ez
nintzateke hotel edo holako batera joanen eta bestetik joaten zaren lekuan gastuak egiten dituzu: erosketak
egiten dituzu, egunen batean afaltzera hortik ateratzen zara...
Ainara Armendariz. Arrarats.
Interneten begiratu nuen lagun batzuek esan zidatelako
haiek behin baino gehiagotan egina zutela,
eta aukerak ikusi eta sartu nintzen. Alta eman
nuen sare ezberdinetako batean, eta orduz geroztik
hor nago. Etxea aldatzea doanekoa bada ere,
hainbat saretan fidantza ordaintzea eskatzen dute,
baina ez guztietan. Urtean behin kuota antzeko bat
ordaintzen duzu kide izateagatik. Urtean 75 euro
ordaintzen dut. Beste batean, aukeran ematen zuten
kuota ordaindu edo ez, adibidez. Iaz udan eman
nuen izena eta bitan erabili dut, eta orain bilatzen ari
naiz udako azken txanpan... Primerakoak izan dira
esperientzia hauek. Gure etxea eraikitzeak sekulako
esfortzua ekarri zigun; holako zulo handi batean
sartu ginen guretzako behintzat holako etxea egiteko.
Nolabait etxeari errentagarritasuna ateratzeko
modu bat da; oporretan egoitza doan daukazu. Bost
gara familian eta ez da gutxi egoitza doan izatea.
Bestetik, nolabait beste familia batzuk nola bizi diren
ezagutzeko...
Bitxia al da?
Iaz Murtzian egon ginen eta gurekin nahiko bizimodu
berdintsua zuten; horretaz konturatu ginen etxera
sartzean; ume txikiak zituzten, hiru ume zituzten, herri
txiki batean bizi ziren... Alde handia zen hondartzaren
ondoan bizi zirela baina tira, hemen mendiak
dauzkagu... kar-kar-kar...
Egia esateko konturatu naiz Arrarats eta Basaburua
orokorrean oporrak pasatzeko leku erakargarriak
izan daitezkeela. Azkenean hilabete pila pasatzen
dute beropean eta holako leku fresko batean hamar
egun udan egotea oso erakargarria da. Bigarren esperientzia
ezberdina izan zen oso; Bartzelonan izan
ginen Gracia auzo ezagunean; ume txiki bat zuen
hango bikote gazte bat; etxe handia dugunez lagun
eta jende gehiagorekin etortzeko aukera eskaintzen
dugu; bi bikote etorri ziren beraien umeekin. Gu
egon ginen bere etxean pisu txiki-txiki batean baina
lauzpabost egun egoteko arazorik ez. Hiriaren bihotzean
gainera, ederki.
Etxeak aldatzen dira momentu berdinean?
Tira, bigarren etxebizitza bat baduzu egin dezakezu,
baina ez da gure kasua; aldi berean egin behar dugu.
Normalean uztailean oporrak hartzen banituen ere,
ohartu naiz jende gehiena abuztuan hartzen dituela;
hilabete horretan egun batzuk gorde eta abuztuan
egiten dugu aldaketa.
Elkar ikusi ez baina harremana izan dezakezu modu
ezberdinetan; telefono, mezuak, wassap eta holakoekin
egin daitezke
Hitzarmen bat bidaltzen dizute, sinatu, inprimatu egin
behar da; halere, beti egin dugu hori baino gehiago;
zer moduz bidaia, galdera zehatzak eta holakoak...
Ez dut inolako beldurrik baina egia da konpromiso
eta segurantza bat ematen dizula etxearekiko eta
inguruarekiko. Jendeak errespetatzen du; esperientziak
onak izan dira erabat. Etxera iritsi eta opariak
ere aurkitu ditugu.
Txin, Arraitz.
Txirrindulari frantses bikote bat behin gelditu zen
gure etxe parean eta hizketan hasi ginen eta
kontatu ziguten txirrindulariak etxean hartzeko
sare bat zegoela: “Hotshower” deitutakoa; “dutxa
beroa” ingelesez. Interesgarria iruditu zitzaidan eta
izena eman nuen.
Esperientziak hobeak eta txarragoak daude, guztian
bezala, badago aurpegi gogorra duena, eta badaude
oso pertsona interesgarriak ere. Duela urte bat pasa
eman nuen izena sare horretan, eta hemendik pasatu
dira bidaia luzeak egiten ari ziren txirrindulari batzuk:
penintsula goitik behera monoziklo eta txirrindulan
egiten zuen suediar bikote bat, munduari bira ematen
ari ziren asturiar eta letoniar beste bikote bat... Azken
bi horien kasuan Larraintzarko eskolara eraman ditut hitzaldia ematera, modu horretan, nolabait, elkartrukea
egiten dugu. Egoeraz aspertzen banaiz, sare horretatik atera eta listo!
6 131 131
7

Albisteak
PULUNPE
EKAINA
Berriak
Kazetari errebeldeak
Dick Emanuelson, kazetari suediarra
eta Miriam Huezo kamarografoa,
lau egun izan dira gure artean
Aizarozko lagun batzuei bisitaz
baliatuz.
Emanuelssonek 1977an zapaldu zuen
lehenengoz Hego Amerika; Kuba
izan zen ezagutu zuen lehen herrialdea
eta gero, Hego Amerika osoan zehar
ibili ostean, Kolonbian egin zuen lehen geldialdi
luzea. Suediara bueltatu eta espainieraz
ikasi zuen, Kolonbia eta Hego Amerika
ondo ezagutu ahal izateko.
Kolonbiaz maitemindu egin zen eta egun
bigarren aberri moduan du: “Egia esateko herri
izugarri hartaz maitemindu egin nintzen. Hainbat
diktadurek zigortutako herria da, oraindik ere horrela
jarraitzen duena. Oso herri zintzoa eta borrokalaria
da, eta hainbat lezio eman ditu. Horregatik
Kolonbia bigarren aberri bat da niretzako”.
Ordutik eta 30 urte luzez makina bat erreportaje
egin ditu, betiere Hego Amerikako herrien borrokaren
ikuspegitik: “Nik kontatu dudan errealitatea
ez da sekula prentsa korporatiboan agertu
izan. Zentzu horretan nire erreportajeak oso gaizki
ikusiak izan dira botere faktikoen ikuspegitik
eta horregatik heriotza mehatxua izan nuen 2005.
urte osoan zehar”.
Euskal Herrira egin duten bisita aprobetxatzen
ari dira beste erreportaje bat egiteko. Aizarotzen
Igor Arroyo, Nafarroako LAB arduradunarekin
izan ziren. Aizarotzen ere, Dick-ek deigarria aurkitu
zuen Coca-cola-ren aurka egiten den boikota
herriko ostatuan. Boikot hau 2003an Kolombiako
herri mugimendua hasitako kanpaina mundiala
da, hainbat sindikalistaren hilketaren ondoren,
multinazionalaren gehiegikeriak salatzeko: langileen
eskubideen kontra, ingurumenaren kontra,
osasunaren kontra eta kulturen eta Kolonbian eta
gainerako munduan pertsonen bizitzaren kontra.
Basaburuko Basandereok erakundearen kide batzuekin
kafe bat konpartitu zuten eta afari informal
batean beren lanaz eta Latinoamerikaren
egoeraz zerbait gehiago jakiteko aukera izan genuen
lagun batzuek.
Egun hauetan hedabideek “Podemos”
alderdiaren kontra eginiko erasoaren
lekuko izan gara; erasoaren arrazoia
ustez Venezuelarekin duen harremana,
ez aipatzeagatik egiten ar idiren ustezko
matxinaden jarraipena. Zer dela-eta espainiar
hedabideen jarrera gogor hori herrialde
horren kontra?
Ez dira bakarrik espainiar hedabideak erasotzen
dituztenak mugimenduak , alderdiak edo Venezuela
estatu burujabea dela eta beraz errespetua
zor zaiola uste duten pertsona ospetsuak. Latinoamerikako
kontinenteko hamar egunkari handienek
osatzen duten Grupo America delakoak
duela hilabete batzuk Venezuelaren kontrako
kanpaina koordinatzeko erabakia hartu zuen, eta
horrela bihurtu da bozeramaile batua eta boteretsua
oposizioaren zerbitzura. Guk, hamarkadetan
Hego Amerikako herrialde horretako berriemaile
izan garenok, jakin badakigu oposizio hori kolpista
dela, eta, aldaketa gutxi batzuk salbu, 2002ko
apirileko estatu kolpea sustatu zuen oposizio bera
dela.
Nola ikusten da kanpotik, kazetari
independente gisa, orain abdikazioa aurkeztu
duen Juan Carlos erregearen figura?
Penagarria iruditzen zaigu, erabat lotsagarri
bukatu du, ustelkerian itota, espainiar monarkiak
izan duen sinpatia maila baxuenarekin. Aldi berean,
nabarmena da alderdi biko sistema jota dagoela,
jasaten duen krisia islatu zen martxoaren
biko martxa handietan edo hautestontzietan,
maiatzaren 25eko Europar Batasuneko hauteskundeetan.
-Ez dugu duda izpirik ere abdikazioarena botere
faktikoak hartutako erabakia dela Boterearen fatxada
zikina garbitzeko asmoarekin. Botere hori
beldur da aldaketengatik, eta erantzun beharko
dielako 1936-39 urte arteko gerran hobi komunetan
lurperatuta dauden milaka espainiarren
kasuak argitzeko eskaerei. Bada garaia estatu espainiarreko
herriak eskubidea izan dezan erabakitzeko
monarkia nahi duen edo ez.
Lege berria: Udalak ahuldu
Joan den alean Mapa
Local edo Tokiko
Maparen legeak, dagoen
bezala onartuko balitz,
nola eraginen lieken
kontzejuei aritu ginen.
Nola uzten zituen ia konpetentziarik
gabe eta nola
urte gutxiren barnean parrastan
joanen liratekeen
deseginez eta urtuz udalerrietan.
Gaurkoan udalei nola era-
Mugimendu kulturala Imotzen
Musika jaialdia, informatika,
Bailararen
Eguna eta Emakume
topaketak
ginen dien
a z a l d u
nahi dugu.
Udalak hor
s e g i t u k o
dute, orain
bezala,
baina konp
e t e nt z i a
askoz ere
gutxiagorekin.
Udalen
g a i n e t i k
beste egitura bat sortu nahi
baitute, edo hobeki esan,
bi: Agrupaciones de Servicios
Administrativos (ASA
deituak) eta Distritoak.
ASA (Administrazio
zerbitzuetarako elkarteak)
Hau azaltzeko, hobeki konprenitzeko,
gure alderdia,
Basaburua, Ultzama, Odieta,
Lantz, Anue, Atetz eta
Imotz, gehi Olaibar ibarra,
Heldu diren asteetan
ekimen interesgarriak
prestatu dituzte Imozko
Batzorde Kulturalekoek.
Alde batetik, aurretik
Basaburuan ere eman
zen informatika libreari
buruzko ikastaroa ematen
ari da. Oraindik posiblea
da pasatzea klaseren
batean parte hartzeko.
Internet eta teknologia
berriekin zerikusia duten
kontzeptuak ikusten
dituzte, baina ikuspuntu
alternatibo batetik; Lainoa,
Linux eta beste programa
libre batzuk ikasten
ari dira, baita sare
sozialak ere.
Aldizkarian iragarki batean
argiago azaltzen denez
“Ekifest” deitutako
jaialdia antolatu dute.
Bestetik, aurten ere Imozko
Eguna ospatuko da,
ekainaren 28an Latasan.
Momentuz esan dezakeguna
da arratsalde partean
Mexikortxo taldeak
joko duela. Hilabete animatu
honekin bukatzeko,
hurrengo egunean, ekainak
29. Bailaren arteko
emakumeen lehenengo
topaketak eginen dira,
eta Larraun, Basaburua
eta Imozko bailaretako
jendea elkartuko da. Latasako
frontoian izanen
da.
honela banatua geldituko
litzateke:
a) Ultzama eta Basaburua.
Idazkari eta kontu-hartzaile
bat izanen lukete.
b) Olaibar, Anue, Atetz,
Imotz, Lantz eta Odieta.
Denendako idazkari eta
kontu-hartzaile bat izanen
lukete.
Eskualde hau aipatu dugun
bezala banatua izanen
da, bi ASA-tan, baina non
kokatuko diren ofizinak
eta abar ez da zehazten. Eta
lege honetan ez omen da
zehaztuko. Hori, gero, Nafarroako
Gobernuak zuzenean
ezarriko luke, hau da,
elkarte bakoitzeko kapitala
non izanen den.
ASA hauek izanen lituzketen
konpetentziak: Administrazioa,
ASA guzirako
den langilekoa eta udalek
utziko lizkieken beste eskumen
batzuk.
Honekin denarekin agerian
gelditzen da jendea
askoz ere gehiago mugituko
beharko lukeela, batez
ere bigarren kasuan, b)
kasuan, alegia, ikaragarri
handia baita eskualde hori,
Irungo karretera eta Donostiakoaren
arteko zati
gehiena berak hartzen baitu.
Joan den egunean aipatu
genuenarekin, argi ikusten
da kontzejuak suntsitze
bidean jartzen direla,
ez epe luzera gainera. Eta
bestalde, udalak ere beren
konpetentzia asko galduko
dutela ASA delako horien
faboretan.
Hurrengo alean segituko
dugu gai honekin, Distritoen
berri ematen eta beste
zenbait kontsiderazio eginez.
Ezbeharra Iraizotzen
Joan den maiatzaren 19an, Roberto Apezteguiak, etxerako
epaitza egiten ari zela, istripu batean galdu zuen bizia. 66
urte zituen eta Iraizozko Maizena etxekoa zen, hortik zetorren
bere ezizena, Maitxene.
Gizon alaia zen, senide eta lagunekin egon eta hauek irriaraztea
gustatzen zitzaiona. Pertsona mugitua eta hiztuna
ere bazen gure bizilaguna. Bere oroitzapena gure memorian
geldituko da iltzaturik.
8 131 131
9

Albisteak
PULUNPE
EKAINA
Berriak
Atezko Herriz Herri 2014
Gurasoen Eguna Jauntsarasen
Euskal Dantzak
Atetzen
Iaz bezalatsu, aurten ere, gizarte
zerbitzuen proposamenari
men eginez, Larraintzarko Gizarte
Zerbitzuan aurtengo ikastaroan
ikasitakoaren isla ikusi ahal
izan zen.
Lau urte daramagu Eritzeko eskola
zaharren asteartero asteartero,
Maika eta Jon irakasle ditugula,
Jauziak direla, Larrain-dantza
dela edo zortzikoa dela oin eta
hankak arin.
Ultzamako, Odietako, Imozko eta
Atezko hamabost bat lagun elkar-
Iazkoan ez bezala, aurtengoan giro ezinhobea
izan genuen Atezko txoko, herri, baserri eta altxor
guztiekin gozatzeko.Abiadura motel xamarra
eraman genuen; beroa, lagunartea… eta 20 bat kilometroko
buelta. Beraz, Aroztegiko elkartean bazkaltzen
hasi orduko eguerdiko hiru t’erdiak pasatxo
ziren, beharrik 9tan hasi ginela! Heldu den urterako
goizago altxatu behar!
tu gara aurten eta gustura aritu
ere. Atezko ihoteean ere afaldu
aurreko zortziko eta jauziak dantzatu
genituen suaren inguruan,
eta aurten Atezko Egunean ere
badugu zita.
Gure eskerrik beroenak urte hauetan
guztietan irakasle eta maixu
izan ditugun Maika eta Jonentzat,
gurekin izan duten pazientziagatik
eta eskeini diguten giro eta
umoreagatik.
Altxor bat kobazuloan
Harrigarria badirudi
ere, Arraizko
kobazuloan Nafarroako
historiaurreko
50.000 urte inguru
ditugu gordeta.
Hala esan zigun Pilar
Utrillak, Zaragozako
Unibertsitateko
Historiaurreko
katedradunak eta
Europa mendebaldeko
maparik zaharrena
aurkitu zuenak Arraitzen
emandako hitzaldian.
Joxe Miel Barandiaranen
aholkuei kasu
eginez, altxor bat
egon zitekeen ustetan,
abiatu zen Utrilla anderea
Abauntzara 1976. urtean,
eta, denborak Joxe Mielen
konbentzimendua hala
zela baieztatu dio.
Handiegia ez den kobazuloak
informazio asko
jasotzen du, oso aberatsa
da, mailaka garai bakoitzeko
ezaugarriak aurkitu
dituzte urtetan egindako
arkeologia- indusketetan;
azalenekoan erromatarren
garaiko aztarnak:
eraztunak, txanponak,
zeramikak … Itxura
guztiaren arabera, inbasio
barbaroen garaia izanik,
inguruko biztanleek
ezkutaleku bezala erabili
zuten kobazuloa. Bosgarren
mendearen hasieraz
ari gara mintzatzen.
Orain arte iritsitako mailarik
sakonenean, aldiz,
duela 47.000 urteko
aztarnak aurkitu dituzte,
Neandertal garaikoak:
hartzen hezurrak batik
bat, bertze haragijale eta
belarjaleenak ere, baina
baita Neandertal gizakiek
arrakalatzeko erabiltzen
Pilar Utrilla zonaldeko mapa erakusten
Publikoa txalotzen hitzaldi amaieran
Zaldiaren Klanaren mapa ikusgai
zituzten tresnak (hendedores).
Pilar Utrillaren
esperantza Neandertal
beraren hezurren bat aurkitzea
da, 1993. rrtetik,
alegia, Arraizko urtegia
egiteko proiektua mahai
gainean zegoenetik, ez
baitira itzuli. Une honetan,
nahiz eta jakin zaila
dela indusketekin jarraitzeko
diru kopuru bat lortzea
irrikan daude berriz
itzultzeko.
Tartean, eta bertze maila
batzuen artean, gizarte
transpirenaikoa eta
ehiztaria dugu, duela
13.500 urte bizi izan zena.
Maila hau sakontasunez
ikertu dute Pilar Utrilla
berak eta haren lan taldeak,
aurkitutako aztarnak
asko baitira. Hau hain
zuzen, magdalenienseen
garaia da, eta garai honetakoak
dira bertan aurkitutako
harri grabatu
ospetsuak. Pilar Utrillak
kontatu zigunez, garai
hartan Abauntzen ibilitakoak
udako ehiztariak
ziren, eta hantxe aritzen
ziren ehizatutako larruak
lantzen: arraspatuz, onduz
eta keztatuz, udaberritik
udazkena arte. Dirudienez
iparraldetik zetozen, Isturiztik
hain zuzen, Isturizko
kobazuloan antzeko
tresnak aurkitu baitituzte,
batetik, zintzilikario eta
tresna berdintsuak, baita
ere haien arteko ezaugarri
garrantzitsuena: zaldien
grabatuak. Isturitz
Abauntz eta gainontzeko
kobazuloak baino askoz
ere handiagoa izanik,
pentsa daiteke, hura
zela guztien abiapuntua.
Guztiek osatzen omen zuten
Zaldiaren Klana.
10 131 Arantxa 131
11

Albisteak
PULUNPE
EKAINA
Berriak
Europear Hauteskundeak 2014
Emaitzak bailaraz-bailara
Odieta
Bozkak-126
Abstentzioa-58%
EH Bildu-58
PP-18
Podemos-11
Psoe-10
UPyD-7
I-E-7
PACMA-3
Primavera E-3
Lantz
Bozkak-56
Abstentzioa-52%
EH Bildu-16
PP-12
PNV-7
Podemos-4
I-E-3
Piratas-3
UPyD-2
Atetz
Ultzama
Bozkak-551
Abstentzioa 58%
EH Bildu-190
PP-147
Podemos-41
I-E-38
PNV-23
UPyD-22
PSOE-21
Impulso Social-8
bozkak-92
Abstentzioa-51%
EH Bildu-31
PP-23
Psoe-9
Podemos-7
I-E-6
PNV-5
C´s-5
UPyD-2
Anue
Bozkak-162
Abstentzioa-55%
EH Bildu-58
PP-31
Podemos-15
PSOE-12
UPyD-12
PNV-11
I-E-4
D.E.R-3
Basaburua
Bozkak-352
Abstentzioa-50%
EH Bildu-225
PP-43
I-E-22
PNV-19
PSOE-9
Podemos-9
UPyD-7
Primavera E-5
Gamazada
Ia inor gutxi
oroitzen da
gamazada deitu
zioten Nafarroako
oldarraldiaz.
1893an Foruen
azken aztarnak
kendu nahi
izan zizkigun
Espainiako
Ogasun ministroa
zen German
Gamazok.
Egia esan behar bada,
Nafarroa, Gipuzkoa,
Araba eta Bizkaiko
foruen kontrakoa zen Gamazoren
erabakia. Nafarroan
hainbat manifestazio
eta protesta izan ziren urte
hartan. Nafarroa guziko
udalek beren ezadostasuna
eta haserrea erakutsi zuten.
Tuteran eta Iruñean
manifestazio jendetsuak
egin ziren. 1893. urtean
Nafarroa guzian sinadurak
bildu ziren; 120.000
nafartarrek sinatu zuten.
Iruñean 17.000 lagunek,
ordura arte izan zen manifestaldirik
handiena egin
zuten.
Sinaduren liburua. Imozko Ostizko firma guziak. Orduan Ostiz bere buru zen
Udaletxean oraindik gordetzen dute. oraindik. 1921. urtean edo batu zen Odietarekin.
Jendearen ezinegonaz,
jendearen haserraz, Espainiako
Gobernuak ez zuten
kasurik egin. Hala ere
1894an Nafar Diputazioa
deitu zuen negoziatzera,
Madrila, baina negoziazioak
porrot egin zuen.
Diputazioa trenez itzultzerakoan,
Nafarroako herriak
harrera izugarria
egin nahi izan zion gure
Herrira sartzean. Horretarako,
1894ko otsailaren
18an trena Castejongo herrira
iritsi zenean milaka
lagun atera zen tren geltokira.
Ekitaldi historikoa
izan zen.
Hala ere, zorionez, Cuban
independentistak altxatu
ziren eta Gamazo Gobernutik
kendu zuten. Eta
Gamazo Gobernutik kentzean,
berak aurrera atera
nahi zuena ere erori zen.
Gutxigatik, baina Nafarroako
foruak bizirik atera
ziren.
Foruen alde firmatu zuten
120.000 lagunen firmatzaileen
izen-deiturak Diputazioak
liburu batean
bildu zituen. Gure alderdiko
udalerriek ere Gamazoren
legearen kontrako
bere erabakien berri jakin
arazi zuten. Hona Imozko
udaletxean gorderik dagoen
liburu famatuaren
alea. Alderdi honetan ere
firmak bildu ziren. Hona
zenbatek sinatu zuten udalerri
hauetan:
Anue………228
Atetz………129
Basaburua....197
Imotz………209
Lantz……..…89
Odieta……..124
Ostitz……….50
Ultzama……696
Hemen ere izugarrizko firma
biltzea izan zen. Sinatzaile
gehien-gehientsuenak
gizonezkoak dira; hala zen
orduan. Gainera, kontuan
hartu behar da gizonezkoetan
ere firmatzen ez zekien
asko zela garai haietan.
Imotz
Bozkak-144
Abstentzioa-60%
EH Bildu-73
PP-22
I-E-9
Podemos-9
PSOE-6
PNV-5
E.P.D.D-3
C´s-3
joxejabierrena
12 131 131
13

GAURKO GAIA
GAURKO GAIA
Mintzabide: hizkuntza da bihotza
Edozein mintzaira ikasterako orduan
garrantzitsuak dira hurbiltasuna eta
baita lagun giroan ikastea ere. Ekimen
honen helburua da helduek
euskara hitz egin eta kalera atera
dezaten modu informal eta dibertigarrian.
Euskal Herri mailan egiten
den ekimen honek gurean zenbait
forma ezberdin hartu ditu; Ultzaman
eta Imotzen mintza taldeak eta
baita mendi talde bat. Ah! eta ahaztu
gabe, beste lekuetan Mintzakide
bada ere, gurean Mintzabide deitu
diogu.
Astean egun bakarra nahikoa iruditzen zaizue?
Miren: Astean egun bat bakarrik solas egitea ez da
nahikoa, baina zaila da lanarekin eta beste gauzekin
gehiago egitea.
Yoli: Niretako bai, ondo dago egun bat.
Mari Jose: Niretako hobe litzateke bi edo hiru aldiz
elkartzea astero.
Zaila egiten zaizue?
Miren: Niri zaila egiten zait hitz egitea, gainera urduri
jartzen naiz eta blokeatzen naiz. Niretako zailena
aditzak dira.
Yoli: Batzuetan bai, oso zaila.
Mari Jose: Egunen arabera. Batzuetan pentsatu
gabe ateratzen dira esaldiak, baino beste egun batzuetan
…
Zer sentipen izaten dituzue euskaraz aritzen zaretenean?
Miren: Mintza praktikan gustura sentitzen naiz, eta
kalean, euskaraz hitz egiterakoan, oso harro.
Yoli: Oso ondo sentitzen naiz, libre.
Mari Jose: Gustatzen zait euskaraz hitz egitea.
Nola hobe daiteke Mintzabide egitasmoa?
Miren: Zuzenketak eginez zerbait gaizki esaten dugunean.
Yoli: Ondo dago horrela, agian maila txikiago bat
hobeto egonen litzateke.
Mari Jose: Oso argi daukat pixka bat idazteak asko
lagunduko lukeela.
Zerbait gehiago erantsi nahi?
Mari Jose: mendi irteerak bultzada ona izan dira.
Jendea animatu nahiko nuke talde jator hori handitzeko.
Yoli: Jendea animatzea mintza praktika egitera.
Mintzakide Mendikide
Gure zonaldean euskaraz solasteko taldeak
osatzeko proposamena abian jarri zenean
sortu zen aukera hau.
Zonaldeko jendea elkartu eta euskaraz hitz egiteko
une eta gunea izatea zen xedea.
Besterik gabe tabernan edo elkarteren batean
elkartu baino, mendian egin zitekeela pentsatu
zen. Mendizaletasuna, euskara, zonaldeko parajeak,
harana ezberdinetako jendea… uztartzeko
aukera paregabea zirudien.
Horretarako gure zonalde bakoitzeko pertsona
batekin kontaktuan jarri eta egutegia osatu
zen; hilabete bakoitzean zonalde ezberdina, beti
8:45etan eta eguerdirako etxera.
Hamar-hamahiru pertsona bildu izan ginen lehenengo
ateraldietan, nahiz eta azken boladan
beherantza egin duen.
Euskaldun zahar zein berri, elkarrekin, gure
txoko eta parajeak ezagutuz gozatu egin dugu;
Gorostietako Bartolome baseliza eta trikuharria,
Txarutako kobazulo zoragarria, Burdindogiko inguruak,
Otsolako kobazuloa…
Egia da gure eskualdeko askok euskara
ikasten denbora franko eman dutela,
baina askotan, ikasitakoa hortxe geratu da,
mintzatzeko biderik aurkitu ezinik. Bide
hori eskaini nahian sortu zen Mintzabide
egitasmoa gure eskualdean: dakitenek
haien denboraren tartetxo bat eskainiz
mintzatzeko beharra edo gogoa dutenei.
Arraitzen ekimena indarrez atera zen, eta,
egun, lan kontuengatik baja bakarrarekin,
gainontzeko bostek gogoz jarraitzen
dute boluntarioekin biltzen asteazkenero.
Honela erantzun digute haietako hiruk.
Zergatik eman zenuten izena Mintzabide egitasmoan?
Miren: Hitz egitea behar dudalako, zeren ulertzen
dut, baina zaila egiten zait hitz egitea.
Yoli: Euskara erabiltzeko.
Mari Jose: Hitz egitearen muga gainditzeko.
Gustura zaudete?
Miren: Oso gustura nago, eta, jarraitzeko asmoarekin.
Yoli: Bai, oso gustura. Asko gustatzen zait euskaraz
hitz egitea.
Mari Jose: Oso gustura.
14 131 Arantxa eta Goizargi 131
15

16 131 131
17

ASPALDIKO KONTUAK
Bai, bai, Albertok ilusio handia zuen hotela egiteko.
Garraiolaria zen baina obrak egin genituenean
hemen gelditu zen lanean.
ASPALDIKO KONTUAK
Geroztik ere egin dituzue obrak.
Bai, garaje handi bat egin genion, 20 autoendako.
“Squash” bat ere bai.
Ultzamako
Benta (2)
Felisa, zer senide izan zarete?
Bi senide izan gara, Pako eta ni. Pako orain urte
batzuk hil zen.
Eskolara Arraitza joanen zineten. Nola
konpontzen zineten?
Tttikitan aste guzirako joaten ginen. Astelehenetik
larunbata arte. Sabatenean egoten ginen,
Goiaren bizitzan. Gero, handixeagotan, bizikletaz
joaten ginen.
Hamalau urteak arte Arraitzen.
Bai, hala izan zen, baina orduan bazen emakume
irakasle bat batxillerra egiteko gaztetxoak
prestatzen zituena. Eta ni berarekin prestatu
nintzen. Eta ene anaiak Oronozko maristetan
ikasi zuen. Kultura puxka bat hartzeko.
Gero lanera.
Bai, anaia gasolindegiarekin eta ni etxean ostalaritzan.
Jatetxea beheitian, eta lotarako gelak,
lehen pisuan, atzeko aldean.
Aurreko alean Ultzamako bentako etxekoandrearekin
solastu ginen. Batez ere beren gurasoez eta baita aitatxiamatxiz
ere. Gaurkoan, kontu berriagoekin ibiliko gara,
batez ere beretaz eta bere familiaz; eta benta erosteaz,
handitzeaz eta Gorraizko gazteluaz.
Eta beti maistar, udaleko maistar.
Bai, hala ginen. Gure aita, hala ere, aspalditik
erosi nahian ibiltzen zen. Eta udalak ezetz, ez
zuela saldu nahi. Gu beti obrak egiten baina
besterenean. Hala erraten zion udalak: “Anastasio,
nahi dituzun obrak egin ditzakezu baina
ez dizugu salduko, udala beheratzea izanen litzateke
eta”.
Baina iritsi zen alkate bat, Larraintzarko Javier
Espelosin, eta konpondu zen gauza. Ni ere
ezkondua nengoen eta hala erran nien gurasoei:
“Saltzen ez badigute, gu bagoaz beste toki batera
ostalaritzan aritzera”. Bestela ez daiteke,
obra oso handiak egin beharko genituzke-eta,
atzera ez gelditzeko.
Beharrik! Javierrek entendatu zuen eta beste
batzuk ere konbentzitu zituen eta prezio bat
jarri zioten eta guk hartu. Orduan egin genuen
hotela. Hau, orain 45 urte zen.
Benta erosita zutenean, Felisak aipatzen duen
bezala, ezkondurik zegoen. Ilarregiko Kokotxeko
Alberto Diez de Ulzurrunekin.
Etxea erosi eta zer egin zenuten?
Begira, den-dena bota genuen barnetik. Dendena
obratu genuen. Eta etxearen kontra lurra
kendu eta subterraneo gisako bat ere egin genuen,
sotoa, garbitegia, biltegia eta abar jartzeko.
Handitu, eta lehenagotik zegoena, dena
berritu.
Felisa, horrelako hotela egin eta, bat-batean,
tunelak egin behar zituztela eta zuena bazter
gelditzen zela, nahigabe handia, ezta hala?
Bai, hala izan zen. Tunelak egiten ari eta bi
seme gazteenak ere beren estudioak bukatzen,
denok elkarrekin negozioan segitzeko ilusioarekin.
Oker handia zen tunelena. Horrela, denbora
luzean pentsatzen zer egin eta, halako batean,
gure semeak Iruñera joan ziren egun batean,
norbaitek erran zien urbanizazio handi bat ari
zirela egiten Iruñeko hurbilean eta bertan bazela
pentsatua hotel baten egitea.
Zein urbanizazio zen hori?
Gorraizko herrian zen hori. Flores zen promotorea
eta telefonoz hitz egin genuen Kontxita
Floresekin. Arratsalde hartan berean joan ginen
familia osoa berarekin egotera, Gorraizko gaztelua
erakutsi zigun eta izugarri gustatu. Pentsa,
oraindik etxe gutxi zeuden eginak, baina
ikusi genuen hark etorkizun ona izan zezakeela
eta tratuan hasi ginen. Eztei, batzarre, kongresu
eta gauza horietarako leku eta eraikuntza
-gaztelua- xarmangarriak iruditu zitzaizkigun.
Eta azkenean erosi.
Guri aunditz gustatu zitzaigun eta Kontxitari ere,
dirudienez, ostalaritzan esperientzia handiko
norbait komeni eta tratua egin genuen, gaztelua
bera eta ondoan zuen lur sail bat erosi genuen.
Inmaculda Barberena Olague etxekoandre gaztea.
Lozengo Beitikoetxeko alaba.
Eta buru-belarri hotel bat egiten.
Arkitektoa opatu, proiektua egin… Dena berritu
beharra, goitik behera, ekipatu, parkina, jardina…
izugarri gosta zitzaigun.
Hala ere dena ongi.
Bai, dena ongi. Lehen egunetik arrakasta handia
izan genuen. Pentsa ezazu, irekitzerako bagenuen
60 ezteiendako hitz emana. Jendeak uste
osoa jarri zuen guregan. Bai, bai, dena ongi.
Gero handitze eta hobetzerik izan duzue,
ezta hala?
Bai, Gorraizko gaztelua orain 15 urte hasi zen
lanean. Eta orain bost urte gazteluaren aldamenean
hotel bat egin dute, 47 gelatakoa. Oso
konpletoa. Ederra da.
Eta nola moldatzen zarete bi hotelak eramateko?
Ba, lau semeak Gorraitzen aritzen dira. Eta hemengoa,
nik eta Inmaculada errainak daramagu.
Felisa, eta amatxi lanetan, nola moldatzen
zara?
Oso ongi. Badakizu? Hamar biloba ditut.
Izugarrizko gastuetan sartu zineten.
Halaxe izan zen. Izugarrizko gastuetan. Baina
ez zitzaigun inporta, ordurako aunditz ari ginen
lanean eta ilusioz gainezka alde batetik eta
gazteak bestetik izaki, gastuetan sartzeaz ez
genuen kupidarik. Ongi jartzea zen kontua. Eta
asmatu genuen.
Zure senarra ere ausarta zen.
Felisarekin izan kontuak paperean jarri ditugu,
tintontzian bakarren batzuk gelditu badira ere,
kontrabandoko kontu zaharrak, bere pintatzeko
zaletasuna, etxeko basauntzak... Beste noizbait
beharko.
Felisa, Albertoren alarguna, oraindik ere bizkor
lanean. Gurasoengandik ikasia ez da atzentzen.
18 131 Patxi Oscoz
131
19

BERRIKETAN
Saioa Otxandorena:
“Gurean euskaraz hitz egiteko ohitura
ez ote den jaisten ari kezkaturik nago”
Lizasoarra, gaztea eta hemendik aurrera,
Ultzamako zinegotzia. Azken urteak
kanpoan ikasten eman ondoren, gurera
itzuli da Saioa. Hizkuntzetan interesatua,
euskal filologia ikasi du Gasteizen, eta
aurten herrira itzuli egin da. Aldaketa
handia ez du sumatu, Arabako hiriburua
hiri handia ez delako eta hurbil dagoelako.
Irakaskuntzan lan egitea gustatuko
litzaioke, nahiz eta oraindik CAP delakoa
egin beharko duen. Bigarren Hezkuntzan
lan egitea nahiago badu ere, badaki
gaur egun lana lortzearena ez dagoela
batere erraza. Hurrengo lerroetan, Saioa,
Ultzamako zinegotzi berria.
Berriz ere etxean, Bilduko zerrendetan sartu eta
orain zinegotzi izan behar duzu aurrekoak utzi
duelako... Nolako sentsazioak dituzu?
Berez ez nuen sartzerik espero, nahiko behean egotean
uste nuen ez nintzela sartuko, baina orain egokitu
zaidanez pozik hartzen dut. Gogotsu eta pozik.
Lan egiteko gogoekin.
Ba al dakizu nolabait zer egingo duzun?
Orain ari gara lana banatzen eta ardurak ere aztertzen
eta banatzen.
Ikusten al duzu zure burua hor Osoko Bilkuraren
erdian?
Errespetuz ikusten dut asuntoa, errespetua ematen
du, baina tira, guztiok ezagutzen dugu elkar, behintzat
taldekoak bai. Nik aurrekoek egindako lanaren
jarraipena egingo dut.
Hauteskundeak oraintxe izan dira, eta emaitzak
onak izan dira, bai Ultzaman eta baita inguruko
bailara guztietan ere...
Aldaketa hurbilago dagoelakoan gaude, ea zer gertatzen
den.
Larraintzarren ikasi duzu, D ereduan, etxean
euskaldunak zarete, nola ikusten duzu zure bailaran
euskararen egoera?
Egia esan pixka bat kezkatua nago gurean euskaraz
hitz egiteko ohitura ez ote den jaisten ari. Nik uste dut
gure garaian gehiago egiten zela; eskolako jantokian
aritu naiz noizbait lanean eta ikusi dut zeinen gutxi
egiten duten.
Zergatik izan daiteke hori?
Bada, ez dakit zergatik izan daitekeen, moda kontuak
dira batzuetan, bestetik ere instituzionalki gai honi
ematen ez zaion garrantzia eman behar zaio. Udaletik
laguntza gehiago eman behar zaio. Egoera, hala
ere, ez da berbera bailara guztietan; Basaburuan
ikusten da jende helduaren artean gehiago egiten
dela, gurean gutxiago egiten da, bere garaian galdu
egin zelako, eta gazteen artean koadrilaz koadrila
doala kontua; batzuek bai eta beste batzuek gutxiago
egiten dute. Haurren artean gutxiago egiten dutelakoan
nago, nahiz eta guraso euskaldunak izan.
Berueten lehenbiziko jaunartzeak
Azkeneko urtetan ez dugu ikusi halako
haur talderik lehenbiziko jaunartzea egiten
herri honetan. Nongoak eta nor dira, bada?
Esaldi hauek edo antzekoak entzuten ziren
Berueten maiatzaren hemezortzian.
Lehenbiziko jaunartzea egin zuten zortzi
haurrek, neskato eta mutiko. Bi urte
desberdinetakoak ziren; baina, nor ziren
haur hauek?
Hementxe doaz beren xehetasunak:
Leire Barberena Cocera, Berueteko Peruskenekoa.
Jokin eta June Miqueo Sanchez, anai-arrebak,
Berueteko Errandoxenekoak
Fermin Izal Miqueo, aurreko bi horien lehengusua.
Honen ama Errandoxenekoa da nahiz orain Iruñean
bizi.
Leire Goñi Soraluce, Berueteko Irubidekoa.
Aingeru eta Aizeti Lierni Murugarren Ilundain, senideak,
Aizarotzen bizi direnak.
Iker Arizcuren Artola, Aizarozkoa.
Bertan izan ginenak gauza askoz ohartu ginen eta
denon ahotan zebiltzanak aipatuko genituzke:
Hasteko, eliza dotorea, garbia, txukuna, oso ongi
zaindua, lore eta detaile guziz ausarki hornitua.
Eliztarren arreta eta maitasuna nabaria da, dudarik
ez izan. Ez dago ez eskutik utzia, atzendua; badira
bai herrian begiratzen diotenak eta txukun edukitzeko
ardura dutenak.
Jendearen parte hartze gogotsua erantzunetan,
otoitzetan, jaunartzera aurreratzean, gizonezkoak
ere tarteko.
Jai giroa, musikaz oso ongi hornitua herriko emakume
talde bat buru zela abesten. Ez dugu inoren
izenik aipatuko norbait atzendua utzi gabe, baina
bai, Nartxi Navarro organo jolea. Zinez, bere maisutasunez,
ospakizun alaia eta oso egokia eskaini
digute.
Eskerrik asko, Nartxi, laguntzeko beti prest aurkitzen
zaitugulako.
Haurren parte hartzea: lasaitasunez, ongi entzuteko
moduan, ahoskera egokiaz egin dituzte beren
irakurketak eta herriaren otoitzak.
Eskatzen zaion edozein zereginetan herritar guzien
esku botatzea ez du atzentzekoa, borondate bikaina
erakutsi dute.
Maiatzean gaudenez gero, beren loreak Ama Birjinari
eskaini dizkiote haurrek, aspaldiko “Goazen,
goazen guziok…” abestu duten artean.
Eta eukaristiaren ondoren, elizatarian, eguzki epela
hartu bidenabar, zortzi haur hauen aurrean neskatxa
gazte batek aurresku polit bat dantzatu du omenaldi
gisa.
Ea noiz prestatzen zaizkigun hurrengo haurrak
beste holako ospakizunerako!
KONTU KONTARI
20 131 131
21

IRUDITAN
Aritz Gorostiaga:
”Dokumental bat
egitearen atzean
lan eta jende asko
dago”
BERRIKETAN
Bideogintzan etxean bertan lan egiten du
Aritzek. Azkenaldian gor eta mutuentzat
filmak doblatzen lan egiten du. Halere,
gure hizketaldiaren haria komunikazio
alternatiboan du oinarri. Eguzki bideoak
kolektiboaren inguruan gehiago jakin nahi
dugu. Egun hauetan gainera, Makusi.tv proiektua aurrera ateratzen ari dira, baina horren
inguruan beste batean arituko gara.
Zer da Eguzki Bideoak?
Hasi zen duela 20 urte, aurten urteurrena ospatu
dugulako. Eguzki irratitik hasi ginen. Bertako jende
batek bideoaren garrantzi geroz eta handiagoa zela
ikusi eta hausnarketa egin ondoren lanean hasi ziren.
Irratitik kolektibo propio moduan atera ginen, nik bertan
sartu nintzenean irratitik aparte zeuden. Soinu
komunikazioaz gain, landu beharreko espazio handia
zegoen irudian.
Kolektiboa sortu eta ?
Proiekzioak egiten hasi ginen, batez ere euskarazko
proiekzioak. Iruñerrian hasi eta beste lekuetara zabaltzen
hasi ginen; zonalde honetatik ibili ginen eta
baita Salazarren, adibidez. Horrek diru sarrerak ekarri
zizkigun. Materiala erosi ahal izan genuen horrekin;
ordenagailuak eta bideo kamerak kasu, horri esker
gure material propioa ekoizten hasi ginen. Beste
kolektiborentzat dokumentalak egiten adibidez. Teknologia
hauek eman duten berrikuntzak handiak izan
dira urte hauetan, badugu internet, adibidez, horrek
ere ateak ireki dizkigu, egin ditugu errealizazioak ere;
“Hatortxu” asko egin ditugu...
Aldaketa handiak informatikan...
Istorio honekin hasi ginenean jendeak ez zuen kamerarik,
ezta beraien kabuz etxean editatzeko modurik.
Ikusten genuen behar zela leku bat edo kolektibo bat
erantzun hori emateko.
Egindako lanak asko direla diozu, baten bat azpimarratu
nahi al duzu?
Lehen aipatu dudan bezala, kolektiboentzat lan asko
egin ditugu, jendea etortzen zitzaigulako eskatuz bideoak
egiteko. Dokumental handiei begira; Jaizkibel
inguruko Superportu edo portu erraldoi baten inguruan,
duela hamar bat urte zegoen proiektua; elkarrizketak
egin, zonaldea grabatu... 13-M deitutako beste
bat egin genuen, Donibaneko auzokideekin batera,
Angel Berruetaren erailketaren inguruko lan interesgarria
egin genuen. Lan hori Anaitasunan estreinatu
genuen 3.000 pertsonen aurrean. Bestetik frankismo
garaian Salazar bailaran errepide bat egiten egon
ziren esklabo batzuen historia filmatu genuen. Memorio
historikoaren inguruan beste zenbati lan egin
ditugu ere.
Jendeak holako bat ikusi eta kontziente al da atzean
dagoen lanaz?
Dokumental bat egitearen atzean lan eta jende asko
dago. Lehenik eta behin ideia izan behar, gero gidoia.
Hori garatu eta gero planifikatu. Jendearekin geratu,
elkarrizketak egin, errekurtsoak atera (elkarrizketen
artean agertzen diren betegarri funtzioa egiten duten
irudiak) eta muntatu. Lantaldean behar da pertsona
bat kamerarekin eta soinua hartzen duen beste bat.
Edizioa edo muntaia azkenean bada lana; ordu eta
pikoko dokumentala muntatzeko behar dituzu aixe bi
hilabete gutxienez.
Egun hauetan Esako urtegiaren inguruan “René Petiten
amesgaiztoa” dokumentala aurrestreinatu da...
Kontaiguzu.
Iruñeko pare bat aretotan egin da, bai. Esaren kontrako
kolektibo eta geologoek egin dute lan hau; René
Petit izan zen urtegiaren proiektua egin zuen ingeniaria
eta bera ere urtegia handitzearen kontra zegoen
ere . Esan beharra dago aurrestrenaldia egiten dela
nolabait ikusteko ea jendeak gustuko duen filma; iaia
bukatua dagoenean; ikusteko luzeegia geratu den
edo zein iritzi edo erantzun dituzten ikusleak.
Eta bukatzeko, gaur zure urtebetetzea izateaz gain,
badakigu Latasan 10 urte daramazula bizitzen... Zer
moduz?
Oso gustura, oso lasai. Etxean egiten dut lan orain,
ia-ia egunero nago hemen. Alabarentzako leku zoragarria
da hazteko.
22 131 131
23

ARDO FREXKOTIK
Ander Esain Olague
Nekazari profesionala,
noranahi lanera
joateko prest
Gaurkoan badakargu langile mota berri
bat: Nekazari profesionala, besterendako,
han eta hemen lanean ari dena. Nor
dugun langile hau? Ander Esain Olague
dugu, Lanzko Etxondoa deitzen den
etxekoa.
Muxugorri
Beuntzan bada Muxugorri etxea baina gaur ez
dakart Beuntzako konturik, ez horixe. Iruñeko
kontu batekin nator gaurkoan. Iruñeko Muxugorrirena.
Iruñean, gure etxe aldamenetik pasatzen ikusten
dut noiznahi. Nola atzendu gizon honen piuraz? Bai,
ikusten dira horrelakoak Iruñeko zenbait karriketan
baina ez hainbeste. Baina gizon ttiki muxugorri hau
lehen begiradan egiten zaizu nabarmen. Muxugorri,
begi zoli, kalpar beltza ongi orraztua, nabarmen da
nonahi ere. Ttikia eta muxugorri gorri-gorria, goitik
behera traje dotorez jauntzia, korbata kolore biziduna
eta ator garesti urdina. Nola ez zaigu nabarmena
eginen ba!
Bai, gainera euskalduna da. Eta, igandetan, bere
andrea eta umeekin ikusten duzunean, bere bi
haur ttikiekin euskaraz, adiskidetasun sentsazio
bat sortzen dizu. Andrea da ezkutuagoan gelditzen
dena. Ez da nabarmentzen, zaharragoa? Janzkeraz
arruntagoa da. Hau ere euskalduna ote da? Haur
zaharrena aurretik izaten dute eta ttikia aitak eskutik
edo besotan. Hauek bai, euskaldunak dira, aitarekin
zaharrena euskaraz mintzatzen da. Eta ttikienari
aita euskaraz zuzentzen zaio.
Muxugorri zeharo euskalduna da, ederki daki euskaraz
eta haurrak euskaraz ditu hazten.
Baditu lau eta bost hilabete ikusi ez dudala eta horra!
Gaur…
Gaur, igande goiza, etxetik ateratzean, hara non
ikusten ditudan espaloian. Badatoz lasai-lasai paseoan,
eta ni etxe atarian gelditu naiz nire aurretik
pasatzen ikusteko. Oi! Nexkato zaharrena uniformez
dator, kuadro gorriztez osatutako soinekoa
eta txaketa berdez, eta erdaraz mintzo da aitarekin.
Bost hilabete honetan gauzak nabarmen aldatu dira.
Mojen eskola batean hasi dute bizitzarako ikasketak
egiten, uniforme dotorez jauntzi dute eta hizkuntzaz
erantzi dute. Azalez eta uniformez jantzi dute familia
eta larruz eta arimaz erantzi dute neskatoa.
Bai, bai, antzeman daiteke izan duten bilakaera:
-Oye, tenemos que llevar a las niñas a un colegio
bueno, a ……
-Pero el euskara?
-El euskara ya lo saben. No hay problema, tienen
que aprender en castellano….
Ez, ez da hain zaila izan aita konbentzitzea. Euskaraz
eta erdaraz jakinen dute bere alabek.
-Euskara sabe el padre, -esan zidan hurrengo egun
batean neskato zaharrenak, nik zerbait jakin nahiez,
zuzendu nintzaionean.
Lau hilabete besterik ez dira pasa eta neskatoak ez
daki euskaraz, ahantzi zaio.
Muxugorri ejekutibo jakintsua, zure lanetan trebea,
baina zure andreak zure nahia erraz zapuztu dizu.
Agerian dago, Muxugorrik ez ditu mojak ezagutzen.
Bai, euskara ahantzi araztea ezeze, mesprezatzen
ere erakutsiko diete. Horretan dira trebeak.
Euskararen aldeko taktika, estrategia eta jakintza
guziak alde batera utzi dituzu Muxugorri. Garaitu
zaituzte. Eta mundu honetan, ez ejekutiboen mailan
eta ez beste mailetan, kupidarik ez dago. Muxugorri
errontziatu zaituzte, errontziatu.
Aita Damaso Intzakoak Imotzen honako atsotitza
hau bildu zuen eta, ondoren komentarioa ezarri
zion: “Etsaia ez dago lo. Gauden bada gu ere beti
erne, betiko gal ez gaitzan”
Gaurkoan ere ardo ozpindu hau utzi eta ardo frexkofrexkoarekin,
betiko ardoarekin, alaitu beharko dugu
gure bihotza.
Hi, Ander, hemen jaioa haiz, Lantzen.
Bai, bai, Etxeondoa deitzen den gure etxean. Aita,
nahiz Ilarregiko kasta izan, Atarrabia-Villavan jaioa
eta ezkontzaz hona etorri zen, ama hemengoa baitut.
Eta eskola? Non egin dituk ikasketak?
Larraintzarren, eta gero FP1 egitera Iruñera joan
nintzen; elektromekanika egin nuen.
Eta lanean hasi hintzen berehala.
Berehala. Scanian aritu nintzen lanean, kamioiak
konpontzen, baina, badakizu, krisia dela eta 10 lagun
bota gintuzten.
Eta etxera, lanik gabe?
Bai, baina zerbait egin beharra zegoen, honetan
edo hartan, lana opatu beharra zegoen. Hor, aukera
bat, nekazalgoa genuen.
Baina, zuen etxean ez zarete nekazariak izan. Ez
huen asko jakinen nekazaritzaz.
Gure etxean lur batzuk baditugu, baina gure aita ez
da nekazaria izan. Hala ere, bagenuen traktorea,
motosierra eta horrela. Horiek manejatzen banekien
ttiki-ttikitatik eta ardi batzuk ere izan genituen
eta, jakina, beti izan dut nekazalgorako zaletasuna.
Here kontu ezin hasi, hala ere…
Jakina, nire kontu ez, baina, hemen aritu nintzen
herrian behitegi batean denbora puxka batez. Eta
ITGkoak esan zidaten behitegietan lanean aritzeko
Ez dugu inor ezagutzen Ander bezala
lanean ari denik, inor ere. Hau dugu
lehena eta, aurki, Nafarroan bakarra
izanen da. Hori dela eta, Anderrekin
elkarrizketatzera joan gara Lantza, gure
jakin nahia asetzera. Mutil gaztea, 21
urte besterik ez baitu, bizkorra, argia eta
presta. Euskaraz ederki dakiena gainera.
beharbada izanen zela tokia, ordezkapenak egiten
eta horrela. Eta horrela hasi naiz, han eta hemen
lanean.
Hasiera eman diok, beraz. Zailena egin duk noski.
Je, je, je. Ez dakit zailena, baina, bai, hasi naiz, Irañetan,
Ilarregin, Alkotzen eta beste zenbait herritan
ari izan naiz; behitegi handietan, ordezkapenak egiten,
lan asko dutenetan laguntzen eta…Ateratzen
zait lana, bai.
Eta pozik.
Arrunt pozik. Deitzen naute herrian bertan, ezagutzen
nauten herrian, eta, dirudienez, lan honetarako
balio dut: Behiak deitzi, jatea eman, belarrak ebaki
eta bildu…Behitegi lanetan eta kanpo lanetan, zerbaitetarako
balio izan dit nekazari herri batean bizitzeak
eta etxean ikasitakoak.
Bueno, gaurkoz utzi beharko diagu, Ander. Hurrengo
batean beste gauza batzuetaz hitz egin beharko
diagu.
Eta Lantzen utzi dugu Ander, gazte presta, ardietara
joateko prisa baitzuen, ez badakizue ere, Anderrek
orain urte bat edo 40 buruko artalde bat jarri zuen,
orain umatzen ari direnak. Bai, honek behitegietan
badaki baina artegietan ere berdin-berdin ariko litzateke.
Afizio handia du ardietara, ttikitan bere aitatxirengandik
ikasia.
Nekazari profesional bat nahi duenak badaki, galde
beza Lantzen Ander Esainez. Emanen dizkiote
24 131 131
25

Kirolak
Segariak
Sokatira txapelketa
Anueko krosa
Euskal Herriko Bakarkako VI. Sega-Ligaxka.
Hiru saiotan jokatzen da eta lehenbiziko
saioa, aurten, Etxalekun jokatu zen.
Urtero, lehen saioa gure alderdian egiten
dute, urte batean Beramendin eta hurrengoan
Etxalekun.
Gipuzkoako Almitza elkarteak antolatzen
du txapelketa hau eta abiadurako txapelketa
da, segari bakoitzak 100 metro besterik
ez baititu ebaki behar. Horrelako soro
sail txikia 3 eta 6 minutu arten ebakitzen
da. Abiadura eta txukuntasuna, biak hartzen
dira kontutan epaitzeko orduan.
Iaz, Beramendin, ez zen Nafarroako inor
aurkeztu, baina aurten bai, eta hemengoak
gainera.
Fotografian ditugu aurkeztu ziren hemengo
bi segariak: David Mariñelarena, Lanzkoa
eta Mikel Berecoechea, Arraratsen
bizi den gorritiarra.
Larunbatean, maiatzaren 31, Nafarroako
4x4 sokatira txapelketa egin zen Lesakan.
Ultzamako taldeak irabazi zuen
kadete kategorian (argaxkian, ezkerretik
eskuinera: Txomin Marturet, Iker Marturet,
David Iraizoz, Mikel Joseba García-
Falces, Asier Rekalde eta Imanol Olagüe).
Bestalde, 1. Kategorian Amaiurko taldeak
irabazi zuen eta, nesken kategorian,
Basaburua-Imozko taldeak.
Ekainaren 7an Anueko Bailarako herrikrosaren
6. edizioa izan zen. 68 partehartzaile
hurbildu ziren Olagueraino,
egun eguzkitsu batean eta tenperatura
atseginarekin.Daniel Sanz izan zen proga
burutzen lehena, 31´40´´ denborarekin;
berak irabazi zuen 2012ko edizioan.
Nesken artean, Artikako Begoña Busto
izan zen lehena, ibilbidea 46´16´´ minututan
osatu zuena.
Laterketa, 8,6 km-ko distantzia eta 200
metroko desnibela zuen.
Anueko Bailarako herri-krosa 2008. urtetitik
egiten da Anueko Udalak antolatuta,
Ultzama aldeko Gizarte Zerbitzuetako kirol
zerbitzuarekin batera. Horretaz gain,
bailarako 25 boluntarioen laguntza izaten
du.
Probaren ondoren txistorra jatea eskaini
zuten, eta parte-hartzaileei produktu
sorta bat banatu zieten.
Grupos Antiterroristas de Liberación (GAL)
erakundeak Jose Antonio Lasa Arostegi eta
Jose Zabala Artano ustezko ETA kideak
torturatu ondoren, kare bizian lurperatu zituen haien
gorpuzkinak identifikatu ez zitzaten.
Gertakari erreal hori da “Twist” liburuaren abiapuntua;
gertakari horrek Harkaitz Cano hunkitu zuen, eta
betiko gogoan geratu zitzaion: “haien gorpuzkinak
90. hamarkadan agertu ziren, nik Zuzenbidea ikasten
ari nintzelarik, eta haien adin berekoa nintzen.
Hitzak min
Ana Telletxea
Gure hizkuntzaren, kulturaren, nortasunaren,
ohituren eta ondarearen kezkatik
sortutako liburu intimoa eta pertsonala
duzue Hitzak min. Ana Telletxea, Diario de Noticias-eko
zutabegile gazte eta abilaren lumaren
zorrozturan, nola idazkera txukunean, nola iritzi
aberatsetan, bildutako artikulu sorta dakartzana.
Galtzen ari garenaren minetik sortutako liburua
da. Irakurterraza eta atsegina. Hasi eta segituan
eginen gaitu bere bizipenen jabetun, gure noraezaren
jakitun, inguruko herrialdeek kulturarekiko
duten babesaren erakustun, bizitzaren ikusle ixil
eta kezkati, eta nola ez, gure buruz aurrerako
noraeza tamalgarriaren samindun. Zerpentsatua
emanen digu, ez zalantzarik izan horretan.Gure
izanaren eta izate xumearen balio handiaren
erakusle eginen gaituelako. Handik urrutira gabe,
etorkizunerako esku-erakutsia izan nahi du. Argi
mutur bat iluntasunean.Pausoa nora eman ez dakigunik,
ez gaitezen gelditu. Bide xenda zehatza
proposatzen digu orrialdez orrialdeko ibilbidean
barrena. Galbiderik gabekoa.
Eta hartaz gainera,liburua borobiltze aldera, Jean
Historia hau betiko gogoan gelditu zitzaidan, eta horregatik
erabaki nuen kontatzea”
Twist-en abiapuntua da erakunde armatu bateko bi
militanteren desagertzea eta hilketa. Diego Lazkano
izeneko hirugarren militante bat, bien laguna zena,
haien heriotzaren erruduna sentitzen da berak salatu
baitzuen bere bi kideak. Hogei urte baino gehiago
daramatza haren lagunen itzalez elikatuz, haien
ordez bizitzea bere erantzukizuna bailitzan, hiruen
bizitza bizitza bakar batean bizitzea posible izanen
balitz bezala. Eleberrian azaltzen den euskal gatazkaren
errealitate zehatzetik harago, Harkaitz Canok
agerian uzten ditu norbaitek bere larrutik ihes egin
eta beste baten larruan sartzean sortzen zaizkion
erronkak. Bizkortasunez kontatzen duen istorio hau
erruduntasunaz, maitasunaz eta traizioaz ari da; baina,
batez ere, laguntasunaren goraipamen ederra
da.
Bigarren mailako pertsonaia gehiegi agertzen dira,
eta horrek narrazioari indarra kentzen dio; hala ere,
obra interesgarri eta gaztea iruditu zait, askatasun
eta konplexutasun handikoa, ikaragarria, eta lehen
kapitulu zirraragarria duena.
Eleberri honekin Harkaitz Canok, bigarren aldiz,
Euskadi Literatur saria irabazi zuen 2011n, eta, besterik
ez bada horregatik merezi du Gipuzkoako idazle
gazte honen lanak irakurtzea eta jarraitzea.
Louis Davant euskaltzain zuberotarraren hitzaurreak,
Anaren idazkera ederrari, dotoreari, eta
jantziari, zilegizko bermea ematen dio. Bere gaztetasunerako
kurrikulum ikaragarria baitu. Euskal
filologian lizentziatua da, San Fermin ikastolako
irakaslea, Ortzadar Euskal Folklore Elkarteko
kidea, hainbat aldizkaritako kolaboratzailea, Nabarralden
lanean aritutakoa, Baztan solasean
liburuaren partaidea, eta tradiziozko kantuak eskaintzen
dituen Beltxaranbikoaren partaidea. Ez
da gutxi!
Mundu honetako errekondo ilun eta hezeetatik
ihesian, berak argitaratu du, liburudendetan Aixa
antzemanen duzuen Hitzak minliburua. Ez zaizu
damutuko.
26 131 Patxi eta Iñigo
131
27

Jaiotzak
atetz: Eritze
Oihane Andueza Azpiroz, 2014.04.20an jaioa, Unai
eta Edurneren alaba. Labaso.
odieta: Anotzibar
Oiñatz eta Maddi Ibarra Blanco, 2014.04.20an
jaioak. Iñigo eta Bakartxoren seme-alabak. Urtxendi
etxekoak.
ultzama: Auza
Urko Maritorena Iragui, 2014.04.07an jaioa. Ignacio
eta Maria Virginiaren semea.
Lizaso
Arraitz Hernandez Diaz, 2014.04.16an jaioa. Javier
eta Susanaren alaba.
Zorionak jaioberrien gurasoei!
Heriotzak:
anue: Olague:
Maria Salome Ibarrola Ilarregui, 2014.04.26an hila,
85 urtetan. Perotxenekoa.
basaburua: Aizarotz
Juan Bautista (Joxe) Arrechea Elizalde, 2014.04.09an
hila. Atamendiko bordakoa.
pulunpe@gmail.com
Olga
Gure alderdian Apirilean izan ziren
jaiotzak eta heriotzak
SAIOA
ZORIONAK
ZUEI!
Oinatz eta
Maddi
Urko eta
gurasoak
Joxe Arretxea
ILLAZKI
Musker Berdea
Eskualdeko etxe batean gaude;
bazkalondoan. Sofan eserita familia
osoa dago; telebista piztu eta halako
batean animalia arraro batzuk ateratzen
dira bertatik. “Berriro dinosauroen
dokumentala” dio alabak; baina, ez da
hala, bazkalosteko dokumental honetan
musker batzuk agertzen dira. Ez dira
dinosauroak, muskerrak dira; antza
baldin badute ere, behintzat txikiagoak
dira.
Orain badakizula ez direla gauza bera, joanen gara
aurrera; duela aste batzuk internet saretik argazki
batzuk aurkitu nituen; Arraizko Bentetan Bidegurutzenean
holako Musker Berde ederra aurkitu
zuten lagun batzuek eta berarekin jolasean egon
ziren denbora batez; argazki batzuk egin eta libre!
Argazki haiek gure eskuetara ailegatu ziren, eta
primerakoa iruditu zitzaigun “Gure animaliak” sailerako,
azken finean, oraindik jendeari nazka pixka
bat ematen diote animalia horiek.
Aipa ditzagun haiei buruzko zenbait gauza:
Bazkaria
Muskerrak izaki bizidunez elikatzen dira: ornogabeak,
barraskiloak, labezomorroak, matxinsaltoak...
jaten dituzte. Nekazariendako lagungarriak
dira; landetako fruituak, hegazti txikiak, saguak, eta
noizean behin, sugeak ere jaten baitituzte. Bestalde,
muskerrak harrapakin errazak dira, arranoendako,
batez ere. Gurean, gogoratu, baditugu miru
asko. Ihes egiteko, askotan isatsa hausten dute,
baina isatsa birsortu egiten zaie. Askotan, arranoek
muskerren isatsa besterik ez dute harrapatzen, eta
muskerrek ihes egiten dute. A ze gauzak!
sasoi horretan, bihotz eta arnas erritmoak txikituta
izaten dituzte. Beroa heltzen denean, zulotik irten
eta janari bila hasten dira. Mendi ibilaldietan, erraza
da muskerrak topatzea. Muskerrak geldirik geratu
ohi dira, kolore berdeak ikusezin egiten dituelako.
Arriskua pasatu eta gero, janari bila jarraituko dute.
Udaberria, amodio garaia
Hilabete luzez harripean asper-asper eta jan gabe
pasatu ondoren, normala da mota guztietako goseak
piztea; araldia hasi da. Arrak ikusgarriago
bihurtzen dira, kolore biziagoa hartzen dute, eta
emeen bila abiatzen dira. Emeek, arrak erakartzeko,
hankak era berezi batean mugitzen dituzte. Kopulatzeko
garaian, bi arrek elkarrekin topo egiten
badute, elkarri erasoan hasten dira oso modu bortitzean.
Arrak eta emeak elkarrekin egingo dituzte
egun batzuk. Eme bat ar batekin baino gehiagorekin
egon daiteke, eta horrek kumeen dibertsitate
genetikoa areagotu egiten du. Umaldi bakoitzean,
10-20 bat arrautza erruten dituzte. Arrautzak ez dituzte
zaintzen, eta 2-3 hilabete ondoren jaioko dira
musker kumeak. Jaio bezain laster, autonomoak
dira.
Bitxikeria
Amodio dantza eta saltsa honetan badago faktore
garrantzitsu bat zientzialariendako deigarria dena;
emeek arrak aukeratzen dituzte duten E bitaminaren
arabera. Araldi garaian arrek feromonak askatzen
dituzte eta badirudi “Tocorol” izenaz ezaguna
den bitamina hau dela aukeraketan garrantzitsua.
Zein izango da gure bitamina?
GURE ANIMALIAK
Lo egiteko garaia
Neguan, muskerrak harri azpian ezkutatzen dira:
Arraitzko Bentetako Bidegurutzenean gaztetxo
koadrilla hau bere lagun berdearekin
iosu
jorge
28 131 131
29

Gure Ibilbideak
Eltsotik Eltsora joan ta etorri Albi Jarri zaitez kontaktuan
1. Herritik basoko bidea hartu.
2. Oso hondaturik dagoen pistatik igo langaraino eta ermitako
zelairaino (1,3 Km- 25 min.)
3. Zelaia zeharkatu, tumulua (esk.) eta Arainozko gaina. Bertizea eta
bi postontzi (2,15 km-35 min.).
4. Langa inguratuz parez pareko pista hartu baltsaraino (4 km – ordu
bete).
5. Zuzen jarraitu pisten gurutzeraino. Ezkerretara zelai bat (4,35 km – 1,10 ordu).
6. Zuzen jarraitu, pagadi batean sartu Epaizburuko gaineraino. Mugarri eta puntu
geodesikoa. (5,15 km – 1,25 ordu, pagadiaren zatia arretaz egin behar da ez
desbideratzeko).
gurekin iragarkia
sartzeko!
7. Pisten gurutzeraino jaitsi (5), ezker aldera hartu Urritzolara jaisten den pista, herria zeharkatu eta
errepidearen lehen kurba itxian Eltsora daraman pista hartu (esk.) (7,10 km – 2 ordu).
Gutxi gorabeherako distantzia, guztira: 8,15 km.
Gutxi gorabeherako denbora, guztira: 2,15 ordu
Oharra: itzultzeko beste aukera bat da igo garen tokitik beretik bueltatzea (9 km – 2,50 ordu).
-Satelite bidezko Internet instalatzaileak. Benetazko 20
mega, hilean 25,90€-tik aurrera. Jarri ezazu Internet zure
etxean, kokapena arazoa izan gabe.
-Telebista antenen instalazioak eta konponketak.
-Canal Plus-eko banatzaileak eta instalatzaileak.
Eskaintza bereziak bezero berrientzat.
-Atezain automatikoak.
Tel: 848 410 500
WWW.SENATEL.ES
info@senatel.es
Santa Vicenta Maria kalea
30 131 131
31

32 131