saqarTvelos parlamentis aparati sapensio sistemebi demokratiul ...

saqarTvelos parlamentis aparati sapensio sistemebi demokratiul ... saqarTvelos parlamentis aparati sapensio sistemebi demokratiul ...

parliament.ge
from parliament.ge More from this publisher
12.11.2014 Views

saqarTvelos parlamentis aparati kvleviTi departamenti sainformacio-kvleviTi ganyofileba SekiTxvaze pasuxi sapensio sistemebi demokratiul qveynebSi Sesavali demokratiuli mowyobisken mimavali gardamavali qveynebis erT-erTi umTavresi amocanaa mosaxleobis socialuri dacvis erTiani sistemis SemuSaveba. am sistemis umTavresi komponentia erTiani sapensio sistema. sapensio sistema unda akmayofilebdes or pirobas: 1. daucvel moqalaqeTa minimaluri uzrunveyofa. anu im moqalaqeebs, romlebmac sakuTari SromiT ver gamoimuSaves saTanado minimaluri pensia, saxelmwifo uzrunvelyofs imgvari minimaluri pensiiT, romelic iqneba sacxovrebel minimumze meti (gadazRveva). 2. samarTlianoba. pensia unda iyos proporciuli moqalaqis aqtiur SromiT periodSi muSaobisa da sapensio fondSi Senatanebisa. stabiluri da mdgradi sapensio sistema mniSvnelovani stimulia qveynis ekonomikis ganviTarebisTvis. stabiluri da daculi sajaro samsaxuri winapirobaa saxelmwifo samsaxurSi momuSaveTa denadobis Semcirebisa da saxelmwifo samsaxurebis efeqtiani da xarisxiani muSaobisTvis. pensiis odenoba mudmivad izrdeba xelfasebisa da fasebis zrdasTan erTad da aseve qveynis keTildReobis zrdasTan erTad. amitom sapensio sistemis ganmsazRvrel kanonebSi ar vxvdebiT konkretutul cifrebs, aramed principebs, ris mixedviTac gamoiTvleba ama Tu im mosamsaxuris pensia. saxelmwifo sapensio sistemebi evropuli tipis sajaro samsaxuri me-18 saukuneSi Camoyalibda. maRalprofesiuli sajaro administraciis Sesaqmnelad saWiroa am seqtorSi dasaqmebuli pirebis saqmianoba adeqvaturad iyos 1

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>parlamentis</strong> <strong>aparati</strong><br />

kvleviTi departamenti<br />

sainformacio-kvleviTi ganyofileba<br />

SekiTxvaze pasuxi<br />

<strong>sapensio</strong> <strong>sistemebi</strong> <strong>demokratiul</strong> qveynebSi<br />

Sesavali<br />

<strong>demokratiul</strong>i mowyobisken mimavali gardamavali qveynebis erT-erTi<br />

umTavresi amocanaa mosaxleobis socialuri dacvis erTiani sistemis<br />

SemuSaveba. am sistemis umTavresi komponentia erTiani <strong>sapensio</strong> sistema.<br />

<strong>sapensio</strong> sistema unda akmayofilebdes or pirobas:<br />

1. daucvel moqalaqeTa minimaluri uzrunveyofa.<br />

anu im moqalaqeebs, romlebmac sakuTari SromiT ver gamoimuSaves<br />

saTanado minimaluri pensia, saxelmwifo uzrunvelyofs imgvari<br />

minimaluri pensiiT, romelic iqneba sacxovrebel minimumze meti<br />

(gadazRveva).<br />

2. samarTlianoba.<br />

pensia unda iyos proporciuli moqalaqis aqtiur SromiT periodSi<br />

muSaobisa da <strong>sapensio</strong> fondSi Senatanebisa.<br />

stabiluri da mdgradi <strong>sapensio</strong> sistema mniSvnelovani stimulia<br />

qveynis ekonomikis ganviTarebisTvis.<br />

stabiluri da daculi sajaro samsaxuri winapirobaa saxelmwifo<br />

samsaxurSi momuSaveTa denadobis Semcirebisa da saxelmwifo<br />

samsaxurebis efeqtiani da xarisxiani muSaobisTvis.<br />

pensiis odenoba mudmivad izrdeba xelfasebisa da fasebis zrdasTan<br />

erTad da aseve qveynis keTildReobis zrdasTan erTad. amitom <strong>sapensio</strong><br />

sistemis ganmsazRvrel kanonebSi ar vxvdebiT konkretutul cifrebs,<br />

aramed principebs, ris mixedviTac gamoiTvleba ama Tu im mosamsaxuris<br />

pensia.<br />

saxelmwifo <strong>sapensio</strong> <strong>sistemebi</strong><br />

evropuli tipis sajaro samsaxuri me-18 saukuneSi Camoyalibda.<br />

maRalprofesiuli sajaro administraciis Sesaqmnelad saWiroa am<br />

seqtorSi dasaqmebuli pirebis saqmianoba adeqvaturad iyos<br />

1


anazRaurebuli, xolo moxucebuloba saTanadod uzrunvelyofili.<br />

aRsaniSnavia, rom saxelmwifom, rogorc damqiravebelma, erTerTma<br />

pirvelma aiRo pasuxismgebloba Tavisi TanamSromlebis <strong>sapensio</strong><br />

uzrunvelyofaze, janmrTelobis dacvaze da im TanamSromelTa ojaxebze,<br />

romlebmac marCenali dakarges.<br />

evrokavSiris umetes qveyanaSi sajaro moxeleebi specialurad<br />

Seqmnili damoukidebeli <strong>sapensio</strong> sqemebiT sargebloben. zogierT<br />

qveyanaSi sajaro moxeleebis <strong>sapensio</strong> uzrunvelyofa sxva<br />

samsaxurebisgan damoukidebeli sqemis mixedviT xdeba. sxva SemTxvevebSi<br />

<strong>sapensio</strong> uzrunvelyofa zogadi sqemiT ganisazRvreba da sajaro<br />

moxeleTaTvis damatebebis gaTvaliswinebuli garkveuli sqemiT.<br />

istoriuli, ekonomiuri da kulturuli mizezebis gamo sajaro<br />

moxeleTa <strong>sapensio</strong> sqemebi gansxvavebulia qveynebis mixedviT. magram<br />

problemebi, romlebic am sqemebis gamo warmoiSveba, umetes SemTxvevaSi<br />

msgavsia. Aaqve unda aRvniSnoT, rom orive saxis sqema, saxelmwifo<br />

sabaziso da profesiulic, saTaves iRebs sajaro samsaxuris profesiuli<br />

<strong>sapensio</strong> sqemidan.<br />

<strong>sapensio</strong> sqemis SemuSavebis procesSi ori midgoma SeiZleba iyos:<br />

1) pensia ganixileba, rogorc gaxangrZlivebuli, magram Semcirebuli<br />

xelfasi, romelsac uxdian momsaxure personals jamagiris msgavsad<br />

saxelmwifo biujetidan; da<br />

2) pensia ganixileba, rogorc muSaobis periodSi xelfasidan<br />

gadadebuli akumulirebuli saxsrebis gacema. amisaTvis iqmneba <strong>sapensio</strong><br />

sazogadoebebi an fondebi, sadac iricxeba <strong>sapensio</strong> Senatanebi.<br />

Sesabamisad arsebobs ori <strong>sapensio</strong> sistema:<br />

Pay-as-you- go (gadaxda, SemdgomSi-PAYG) da Pre-funding (winaswari<br />

fondireba) sqemebi<br />

1) Pay-as-you-go-s sistema gulisxmobs Semdegs: <strong>sapensio</strong> valdebulebebi<br />

ifareba uwyvetad, rodesac amis dro dgeba. winaswari dafinanseba am<br />

dros ar xdeba da arc raime kapitali aris sarezervod gadanaxuli<br />

samomavlo <strong>sapensio</strong> gadaxdebisaTvis. momuSave Taoba afinansebs pensiaze<br />

gasul Taobas, Sesabamisad pensiaze gasvlis Semdeg maT pensias momavali<br />

Taobebi daafinanseben. sistema misaRebi rom gaxdes, samuSaos mimcems<br />

unda hqondes Semosavlis sando da grZelvadiani wyaro pensiebis<br />

dasafaravad. demografiuli klebis pirobebSi es sqema siZneleebs<br />

ganicdis.<br />

2) Pre-funding-i niSnavs, rom samomavlod xdeba maragis Seqmna <strong>sapensio</strong><br />

gadaxdisaTvis winaswari finansirebiT. es xdeba gasamrjelos miRebis<br />

periodSi. anu, saxelmwifo Tavis Tavze iRebs momuSavis (da misi<br />

damqiravebelisgan) <strong>sapensio</strong> gadasaxadebis aRebas, akumulirebas da<br />

marTvas, imisaTvis, rom pensiaze gasvlis Semdeg is daubrundes pensiis<br />

saxiT. specialuri zomebi iqneba misaRebi imisaTvis, rom winaswar<br />

dafinansebuli <strong>sapensio</strong> valdebulebebi gadaxdil iqnas pensiebis<br />

moTxovnis dros.<br />

2


OECD-s (ix. danarTi 1) qveynebis umetesoba pensiebs ixdis 1-li sistemis<br />

mixedviT, Tumca dRevandeli tendencia mianiSnebs me-2 sistemisadmi<br />

interess. holandiuri da Sveduri <strong>sapensio</strong> modelebi me-2 <strong>sistemebi</strong>T<br />

arian organizebulni.<br />

PAYG sistemis moklevadiani upiratesoba gaxlavT <strong>sapensio</strong> pirobebis<br />

Secvlis simartive, rasac Sedegi dauyovnebliv moyveba. es exeba rogorc<br />

ukeTesobisken aseve uaresobisken cvlilebebs, radgan kalmis erTi mosmaa<br />

sakmarisi imisTvis, rom daqiravebulma moxeleebma dakargon daxmarebebi<br />

Tu SeRavaTebi.<br />

gansxvavebuli mdgomareoba gvaqvs winaswari fondirebis sistemiT<br />

dafinansebis SemTxvevaSi.Ees ukanaskneli ufro stabiluria da saimedo.<br />

ZiriTadi da mniSvnelovani gansxvaveba am or sistemas Soris gaxlavT<br />

is faqti, rom winaswari fondirebis SemTxvevaSi <strong>sapensio</strong> kapitali<br />

mxolod da mxolod pensiebisTvisaa gankuTvnili. <strong>sapensio</strong> fondebi da<br />

msgavsi uwyebebi, sadac sajaro samsaxuris <strong>sapensio</strong> sqemebis Tanxebia<br />

gadadebuli, evrokavSiris bevr qveyanaSi imarTeba erToblivad,<br />

damqiravlebisa da daqiravebulTa warmomadgenlebis mier. Tu saWiroeba<br />

moiTxovs, SeiZleba cvlileba Sevides kanonSi investiciebis Sesaxeb,<br />

romlis mixedviTac <strong>sapensio</strong> kapitalis gansazRvruli raodenobis<br />

investireba moxdeba saxelmwifo fasian qaRaldebSi.<br />

kerZo <strong>sapensio</strong> fondebi<br />

garda amisa rig qveynebSi damatebiT arsebobs kerZo <strong>sapensio</strong> fondebi<br />

(mag. niderlandebi), sadac moqalaqeebs SeuZliaT nebayoflobiT<br />

yovelTviurad Seitanon <strong>sapensio</strong> Senatanebi, rac maT pensiaze gasvlis<br />

Semdeg (gazrdili odenobiT) damatebiTi pensiis saxiT daubrundebaT.<br />

saxelmwifo xels uwyobs da SeRavaTebs aniWebs amgvar kerZo fondebs da<br />

akontrolebs maT saqmianobas momxmarebelTa dacvis mizniT.<br />

sajaro mosamsaxureTa <strong>sapensio</strong> <strong>sistemebi</strong><br />

TandaTanobiT, moxucebulebis, avadmyofebisa Tu invalidebis,<br />

qvrivebisa da bavSvebis daxmarebis idea pensiis saSualebiT sajaro<br />

seqtoridan sxva seqtorebSic gavrcelda da sabolood pensia socialuri<br />

dacvis saerTo programebis nawili gaxda. magram vinaidan sajaro<br />

moxeleebs ukve hqondaT ufleba pensiaze saxelmwifosagan, Tanac ukeTesi<br />

pirobebiT, bevr qveyanaSi isini gamoiyvanes socialuri usafrTxoebis<br />

(dacvis) <strong>sapensio</strong> sistemidan. kerZo seqtorSi dasaqmebulTaTvis ki<br />

procesi sakmaod gansxvavebuli iyo: damqiraveblis valdebuleba yofil<br />

mosamsaxureTa da maTi ojaxis wevrebis mimarT Semoifargla mxolod<br />

sabazo pensiaze garkveuli Tanxis damatebiT. magram sadac kanoniT<br />

gansazRvruli socialuri dacva arasakmarisi iyo da sagadasaxado da<br />

sxva pirobebi iZleodnen saSualebas, SesaZlebeli gaxda damatebiTi<br />

profesiuli (occupational) <strong>sapensio</strong> sqemebis Seqmna.<br />

bunebrivia, sajaro moxeleTaTvis idealuri <strong>sapensio</strong> sqema ar<br />

arsebobs. Tumca, SesaZlebelia gamoiyos ramodenime saxelmZRvanelo<br />

principi. Ppirvel rigSi, sicocxlisunariani <strong>sapensio</strong> sqema sajaro<br />

3


samsaxurisTvis stabiluri, sando da sakmaod moqnili unda iyos,<br />

imisTvis, rom SeZlos ekonomikuri, demografiuli da sxva saxis<br />

cvlilebebTan misadageba. Mamas garda, is advili gasagebi da ioli<br />

samarTavi unda iyos da Seicavdes urTierTkavSirs Sesrulebul<br />

samuSaosa (jamagiriT Sefasebuli) da pensias Soris. Senatani da xarjebi<br />

racionaluri da prognozirebadi unda iyos.<br />

sajaro samsaxuris <strong>sapensio</strong> sqemis SemuSaveba sakmaod rTuli<br />

amocanaa, radgan is grZelvadiani bunebis iseT problemebs wamoWris,<br />

romlebsac Zalian didi ekonomikuri mniSvneloba aqvT rogorc pensiis<br />

gacemis ise pensiis miRebis uflebis mqoneTaTvis.<br />

sajaro moxeleTa specialuri profesiuli <strong>sapensio</strong> sqema<br />

yvelaze mniSvnelovani kiTxvaa, unda hqondeT Tu ara sajaro<br />

moxeleebs sakuTari <strong>sapensio</strong> sqema. is unda daiyos ramdenime kiTxvad,<br />

kerZod:<br />

- unda CaerTon Tu ara sajaro moxeleebi saxelmwifo sabazo<br />

<strong>sapensio</strong> sqemaSi da Tu unda CaerTon?<br />

- sWirdebaT Tu ara maT damatebiTi profesiuli <strong>sapensio</strong> sqema? (anu<br />

gamovyoT Tu ara sajaro moxeleebi saxelmwifo sabazo <strong>sapensio</strong> sqemidan<br />

da CavrToT sakuTar, damoukidebel sistemaSi?).<br />

evrokavSiris qveynebSi sxvadasxva sqemebi moqmedeben:<br />

germaniaSi da safrangeTSi sajaro moxeleebs sakuTari, sruliad<br />

damoukidebeli sqemebi aqvT. xolo inglisSi sajaro moxeleebi Sedian<br />

sayovelTao sabazo <strong>sapensio</strong> sqemaSi da imavdroulad damatebiT<br />

profesiuli sajaro samsaxuris sqemis monawileebic arian.<br />

Tu romelia ukeTesi gadawyvetileba, amaze erTmniSvnelovani pasuxis<br />

gacema rTulia. yoveli qveyana sakuTari ekonomikuri ganviTarebis<br />

Taviseburebebis gaTvaliswinebiT wyvets <strong>sapensio</strong> sqemebisa Tu pensiebis<br />

dafinansebis sakiTxebs.<br />

profesiuli pensiebis administrireba<br />

profesiuli <strong>sapensio</strong> sqemis marTva da administrireba damokidebulia<br />

<strong>sapensio</strong> sqemaze. ZiriTadad, es procesi moicavs xelfasebis Sesaxeb<br />

monacemTa Segrovebasa da registracias, <strong>sapensio</strong> Senatanebis<br />

gaangariSebas da daxmarebebis, pensiebis gaangariSebas, maT regulirebasa<br />

da gansazRvras, <strong>sapensio</strong> Senatanebis akrefas da maT aRricxvas. winaswar<br />

fondirebuli pensiebis SemTxvevaSi saWiroa <strong>sapensio</strong> kapitalis marTva.<br />

amasTan, administratorebs evalebaT informacia miawodon wevrebs<br />

<strong>sapensio</strong> fondis mdgomareobaze. sasurvelia, rom saxelmwifo uwyebam<br />

iTavos sajaro samsaxuris <strong>sapensio</strong> sqemis administrireba. es uwyeba<br />

pasuxismgebeli unda iyos maT winaSe, vinc wyvets <strong>sapensio</strong> pirobebs da<br />

amasTan damoukidebeli unda iyos im institutebisagan, sadac sajaro<br />

4


moxeleebi arian dasaqmebuli. centraluri administrireba uzrunvelyofs<br />

samarTlebriv sizustesa da Tanabar pirobebs yvelasaTvis.<br />

kapitalis marTva ar unda iyos saxelmwifo administraciis saqme. Tu<br />

<strong>sapensio</strong> kapitali rezervirebulia “gansazRvruli <strong>sapensio</strong> Senatanebis”<br />

pensiebisaTvis, mis marTvas gadamwyveti mniSvneloba aqvs gasacemi<br />

pensiebis odenobaze, xolo maT, visac ufleba aqvT am pensiebze, sityvac<br />

unda eTqmodeT, yovel SemTxvevaSi, kapitalis marTvaze kontrolis<br />

ufleba mainc unda hqondeT.<br />

qvemoT SevexebiT sajaro mosamsaxuris <strong>sapensio</strong> uzrunvelyofas da<br />

<strong>sapensio</strong> sqemebs dasavleT evropis ramodenime ganviTarebul da<br />

centraluri da aRmosavleT evropis axalgazrda <strong>demokratiul</strong> qveynebSi.<br />

safrangeTi<br />

sajaro moxeleebze vrceldeba sajaro moxeleebis <strong>sapensio</strong><br />

uzrunvelyofis specialuri sqema (le Code des Pensions Civiles et Militaires de<br />

Retraite _ CPCM) Tu sajaro moxeles muSaobis TxuTmetwliani staJi aqvs.<br />

<strong>sapensio</strong> asaki 60 welia, magram vadis gagrZeleba SeiZleba 65 wlamde.<br />

CPCM sqemis mixedviT pensia gamoiTvleba namsaxurobis bolo 6 Tvis<br />

manZilze uwyvetad miRebuli saboloo xelfasis (danamatebis gareSe)<br />

safuZvelze, kerZod, yovel namsaxurev welze ZiriTadi xelfasis 2%-is<br />

daricxviT (anu 2% X staJze) maqsimum 37,5 wlamde; rac niSnavs, rom<br />

maqsimaluri pensia udris xelfasis 75%-s; arsebobs mizezebi (ojaxur an<br />

samsaxurebriv mdgomareobasTan dakavSirebuli), romelTa<br />

gaTvaliswinebiT pensiis odenoba SeiZleba gaizardos 80%-mde.<br />

sajaro moxelis <strong>sapensio</strong> uzrunvelyofis sistema garantirebulia<br />

safrangeTis konstituciiT da dafuZnebulia kanonmdeblobaze.<br />

mocemuli sqema finansdeba saxelmwofo biujetidan, rac<br />

dakavSirebulia sakmaod did TanxebTan. sajaro moxele ixdis Senatanebs<br />

ZiriTadi xelfasis 7,85%-is odenobiT. P<br />

<strong>sapensio</strong> uzrunvelyofis regulireba ekisrebaT calkeuli<br />

saministros <strong>sapensio</strong> departamentebs; pensiebs gascems safrangeTis<br />

saxelmwifo xazina <strong>sapensio</strong> samsaxuris meSveobiT.<br />

pensiis indeqsacia xdeba inflaciis Sesabamisad.<br />

germania<br />

sajaro moxeleebze vrceldeba specialuri <strong>sapensio</strong> uzrunvelyofis<br />

sqema (Beamtenversorgungsgesetz, BeamtVG). am sqemiT pensiaze gasasvlelad<br />

aucilebelia sajaro moxeles hqondes sajaro samsaxurSi muSaobis 5<br />

5


wlis staJi. zogadi <strong>sapensio</strong> asaki aris 65 weli da am vadis gagrZeleba<br />

SeiZleba 67 wlamde.<br />

pensia gamoiTvleba namsaxurobis bolo 2 wlis manZilze uwyvetad<br />

miRebuli saboloo xelfasis (danamatebis gareSe) safuZvelze, kerZod,<br />

yovel namsaxurev welze ZiriTadi xelfasis 1,875%-is daricxviT (anu<br />

1,875% X staJze) maqsimum 40 wlamde, e.i. 65 wlis asakSi maqsimaluri<br />

pensia Seadgens xelfasis 75%-s.<br />

sqema finansdeba pirdapir federaluri da `landebis~ biujetebidan.<br />

sajaro moxeleebi ar ixdian <strong>sapensio</strong> Senatanebs. pensiebis marTvaze<br />

pasuxismgebloba ekisrebaT federalur da `landebis~ administraciebs.<br />

pensiebis indeqsireba xdeba saarsebo minimumisa da saxelmwifo<br />

seqtorSi xelfasebis zrdis Sesabamisad da rugulirdeba specialuri<br />

kanoniT.<br />

litva<br />

litvaSi, rogorc es aRniSnulia sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonSi<br />

(muxli 40), sajaro moxeleebs pensia eniSnebaT saxelmwifo socialuri<br />

sadazRvevo pensiis Sesaxeb kanonis (Law on State Social Insurance Pensions)<br />

Sesabamisad. saxelmwifo socialuri sadazRvevo pensia Sedgeba<br />

ZiriTadi/sabaziso da damatebiTi nawilisagan (saxelmwifo socialuri<br />

sadazRvevo pensiis Sesaxeb kanoni, muxli 6). pensiis ZiriTadi/sabaziso<br />

nawili aris minimaluri saarsebo saSualeba, misi miReba SesaZlebelia im<br />

pirTaTvis, romlebsac aqvT saxelmwifo socialuri <strong>sapensio</strong> dazRvevis<br />

aucilebeli periodi da akmayofileben am kanoniT gaTvaliswinebul sxva<br />

moTxovnebs. misi raodenoba ar unda iyos saarsebi minimumis 110%-ze<br />

naklebi (muxli 12). pensiis damatebiTi nawili gankuTvnilia kanonis<br />

Tanaxmad gansazRvruli moqalaqeebisaTvis (maT Soris sajaro<br />

moxeleebisTvis, muxli 12, punqti 1-6), romlebsac hqondaT saxelmwifo<br />

socialuri pensiis dazRveva. am dros mxedvelobaSi miiReba dazRvevis<br />

xangrZlivoba, sadazRvevo Tanxisa da Semosavlis raodenoba dazRvevis<br />

periodSi (muxli 6).<br />

latvia<br />

latviaSi muSaobs saerTo saxelmwifo <strong>sapensio</strong> sqema, romelic<br />

ganisazRvreba saxelmwifo pensiebis Sesaxeb kanoniT, saxelmwifo<br />

pensiebis daangariSebis proceduris Sesaxeb kanoniT, ministrTa kabinetis<br />

wesebiT samuSao staJis mixedviT pensiis Sesaxeb da socialuri<br />

uzrunvelyofis saministros brZanebebiT pensiis gazrdis Sesaxeb. yvela<br />

seqtoris mosamsaxure, maT Soris saxelmwifo moxeleebic, eqvemdebarebian<br />

erT <strong>sapensio</strong> sqemas, romlis Tanaxmadac arsebobs Semdegi saxis pensiebi:<br />

‣ Sromis pensia labour pension - (moxucebulobis, invalidobis,<br />

marCenalis dakargvis, pensia samuSao staJis mixedviT - seniority pension)<br />

6


‣ socialuri pensia<br />

Sinagan saqmeTa saministros daqvemdebarebuli oficrebisa da<br />

jariskacebisaTvis, aseve erovnuli armiis jariskacebisaTvis aris<br />

specialuri <strong>sapensio</strong> sqema.<br />

pensiis miReba SesaZlebelia <strong>sapensio</strong> asakis miRwevisas da samsaxuris<br />

garkveuli periodis Semdeg.<br />

mamakcebisaTvis 60 weli (unda hqondes muSaobis sul mcire 25 wliani<br />

staJi)<br />

qalebisaTvis 55 weli (unda hqondes muSaobis sul mcire 20 wliani<br />

staJi).<br />

gamonaklisis saxiT ufro adreul asakSi pensiaze gasvla an ufro<br />

mcire samuSao staJi SeiZleba hqondeT invalidebs, qalebs, romlebsac<br />

hyavT xuTze meti Svili an invalidi Svili.<br />

saxelmwifo moxeleebis pensia iTvleba welTa namsaxurebisa da bolo<br />

kvartlis saSualo xelfasis mixedviT. saWiro staJi sruli pensiis<br />

miRebisTvis sxvadsxva odenobisaa mosamsaxureTa sxvadasxva<br />

jgufebisaTvis. pensia Sedgeba ZiriTadi/sabaziso da damatebiTi<br />

nawilebisagan. ZiriTadi/sabaziso nawili aris saSualo xelfasis 30%.<br />

damatebiTi nawili gamoiTvleba Semdegnairad: saSualo xelfasis 10%<br />

iyofa 25-ze da Semdeg mravldeba namsaxurebi wlebis raodenobaze.<br />

didi britaneTi<br />

lordTa palatis rogorc axlandeli, aseve yofili TanamSromlebi<br />

lordTa palatis <strong>aparati</strong>s <strong>sapensio</strong> sqemis (HOLSPS) monawileebi arian.<br />

sqema moqmedebs sajaro samsaxuris <strong>sapensio</strong> sqemis analogiurad. <strong>sapensio</strong><br />

SeRavaTis gaangariSeba xdeba saboloo daricxuli xelfasisa da sqemis<br />

da ara Senatanebis mixedviT (ar iTvleba qvrivebisa da marCenalze<br />

damokidebuli pirebis 1,5%-iani Senatanebi). lordTa palata<br />

uzrunvelyofs yvela SeRavaTis gadaxdas.<br />

momavali <strong>sapensio</strong> SeRavaTebisTvis gankuTvnili xarjebi efuZneba<br />

saxelmwifo sadazRvevo agentis mier gansazRvrul odenobas xazinis<br />

rekomendaciebis gaTvaliswinebiT. Ees odenoba meryeobs <strong>sapensio</strong><br />

gadasaxadis 12-18,5%-is farglebSi.<br />

pensiis gamoTvlisas iTvaliswineben Semdeg faqtorebs: inflacia,<br />

xelfasis zrda da garantirebuli minimaluri pensiis Sefaseba,<br />

gadadebuli pensiebis momateba, mimdinare pensiebis momateba.<br />

garda amisa, arsebobs sajaro samsaxuris damatebiTi sqemebi:<br />

sajaro samsaxuris damatebiTi nebayoflobiTi Senatanebis sqema (Civil<br />

Service Additional Voluntary Contribution Scheme - CSAVCS) uzrunvelyofs sajaro<br />

moxeles damatebiTi <strong>sapensio</strong> SeRavaTebiT sajaro samsaxuris ZiriTadi<br />

sqemiT gaTvaliswinebul pensiasTan erTad.<br />

samsaxurebrivi kompensaciis sqema (Service Compensation Scheme - CSCS)<br />

kompensacias aZlevs im sajaro moxeleebs, romlebic <strong>sapensio</strong> asakis<br />

7


miRwevamde wyveten SromiT saqmianobas. es sqema moicavs sajaro<br />

moxeleebis mniSvnelovan nawils.<br />

sajaro mosamsaxureTa qmedunarianobis SezRudvisas arsebuli<br />

SeRavaTebis sqema (Civil Service Injury Benefits Scheme - CBIBS) uzrunvelyofs<br />

sajaro moxeles kompensaciiT samsaxureobrivi movaleobis dros<br />

miRebuli tramvis SemTxvevaSi, Tu travma uaryofiTad imoqmedebs<br />

moxelis Sromisunarianobaze da Sesabamisad, mis Semosavalze.<br />

sapaio pensia (Stakeholder pension)<br />

PCSPS-s amJamad daerqva klasiki classic. am sqemaSi gaerTianeba unda<br />

momxdariyo 2002 wlis 1 oqtombramde. klasiki aris tradiciuli<br />

profesiuli saboloo xelfasis sqema. am dros sabaziso pensia efuZneba<br />

saboloo <strong>sapensio</strong> gadasaxadis 1/80-s, romelsac emateba pensiis<br />

erTjeradi raodenoba gamravlebuli samze. sajaro moxeles Seaqvs<br />

saojaxo SeRavaTebisTvis gankuTvnili xelfasis 1,5%.<br />

premiumi premium aris axali sqema. masSi gaerTianeba SesaZlebeli iyo<br />

rogorc 2002 wlis 1 oqtobramde, aseve am TariRis Semdeg. klasiki aris<br />

tradiciuli profesiuli saboloo xelfasis sqema, rac niSnavs, rom<br />

pensia efuZneba welTa namsaxurebas da saboloo xelfass. am dros<br />

sabaziso pensia efuZneba saboloo <strong>sapensio</strong> gadasaxadis 1/60-s. sajaro<br />

moxeles Seaqvs xelfasis 3,5%.<br />

klasiki plasi classic plus aris Sereuli tipis sqema, romelSic<br />

gaerTianeba SesaZlebeli iyo 2002 wlis 1 oqtombramde.<br />

partnioruli partnership aris axali sqema, romelSic sajaro<br />

moxeleebs gaerTianeba SeeZloT 2002 wlis 1 oqtombridan. partnioruli<br />

pensia aris sapaio pensia stakeholder pension, rac warmoadgens personaluri<br />

pensiis saxeobas. am SemTxvevaSi uwyeba ixdis Senatanebs im <strong>sapensio</strong><br />

fondSi, romelsac irCevs moxele. amis Sedegad moxele axdens Tavisi<br />

Tanxebis investirebas da pensiaze gasvlisas yidulobs pensias, an<br />

gardacvalebis SemTxvevaSi utovebs misTvis sasurvel pirs<br />

memkvidreobiT.<br />

albaneTi<br />

albaneTSi socialur uzrunvelyofis sakiTxebs aregulirebs Semdegi<br />

kanonebi: kanoni “konstituciis ZiriTad debulebebze” da aqti socialuri<br />

dazRvevis Sesaxeb (# 7703). am kaninebis Tanaxmad, yvela ekonomikurad<br />

aqtiur albanel moqalaqes da misi ojaxis wevrs ufleba aqvs miiRos<br />

avadmyofobisaTvis dazRvevis, dekretuli Svebulebis (agreTve<br />

gaTvaliswinebuli unda iyos mSobiarobisTvis daxmareba), daxmareba<br />

samsaxurSi miRebuli travmebisaTvis, umuSevarTaTvis, xandazmulobis,<br />

invalidobisa da marCenalis dakargvis pensiebi (gaTvaliswinebulia<br />

dakrZalvis xarjebic).<br />

am saxis daxmarebis wyaroa socialuri uzrunveyofis fondi, romelic<br />

ivseba damqiraveblisa da daqiravebulis mier Setanili TanxebiT.<br />

socialuri uzrunvelyofis sistema Sedgeba Semdegi sqemebisagan:<br />

8


• saerTo (sabaziso) sadazRveo sqema; am sqemis mixedviT, pirs<br />

aqvs dadgenili pensia, romelsac igi PAYG sistemiT iRebs, da<br />

• nebayofilobiTi sadazRvevo sqema, romlis mixedviTac piri<br />

iRebs damatebiT Tanxebs Semdeg SemTxvevebSi:<br />

1. Tu ar aris dazRveuli savaldebulo dazRveviT;<br />

2. Tu obieqturi mizezebis gamo Sewyvita savaldebulo dazRveva da<br />

SesaZloa kvlav gaxdes dazRvevis subieqti momavalSi;<br />

3. Tu TviT dasaqmebulia, magram surs hqondes meti <strong>sapensio</strong><br />

Semosavali.<br />

saxelmwifo damatebiTi daxmareba<br />

Bkanoni soc. uzrunvelyofis Sesaxeb iTvaliswinebs damatebiT<br />

SeTanxmebebs savaldebulo dazRvevisas. parlamenti da mTavroba<br />

uflebamosilia warmoadginon damatebiTi sadazRvevo proeqti sajaro<br />

moxeleebze da samxedro pirebze. rac finansdeba saxelmwifo biujetidan.<br />

kerZo damatebiTi sistema<br />

es sqema exeba orives sajaro moxeles da kerZo seqtorSi dasaqmebul<br />

pirsac. is dazRveuls saSualebas aZlevs miiRos adreuli penisia (40<br />

weli). es finansdeba individualuri SenatanebiT dazRveulisa da<br />

damqiraveblis mier.<br />

kerZo damatebiTi dazRvevis administrirebaze kontrols axorcielebs<br />

sakanonmdeblo struqturebi an am mizniT specialurad Seqmnili<br />

organoebi. es fondebi yovelTvis finansdeba da imarTeba aqcionerebis<br />

mier. aq ar aris gansazRvruli minimaluri da maqsimaluri Senatanebi,<br />

rogorc es xdeba saxelmwifo dazRvevis SemTxvevaSi, es SeTanxmebis<br />

sagania daqiravebulsa da damqiraveblis Soris.<br />

specialuri saxelmwifo pensia<br />

am sqemis mixedviT, ministrTa kabinets ufleba aqvs mianiWos<br />

specialuri saxelmwifo penisia an daxmareba, im pirebs romlebmac Tavi<br />

gamoiCines erovnul gamanTavisuflebel moZraobaSi, mecnierebSi,<br />

politikaSi, kulturis dargSi da aS. specialuri saxelmwifo pensia<br />

gaicema agreTve komunisturi reJimis dros represirebul pirebze.<br />

9


gamoyenebuli wyaroebi:<br />

http://www.oecd.org/dataoecd/44/52/35062152.htm<br />

Civil Service Pension Schemes<br />

ASSOCIATION OF GENERAL SECRETARIES OF PARLIAMENTS<br />

The Social Protection of Parliamentarians Report by Mrs Hélène PONCEAU, General<br />

secretary of the Senate Quaestor's Office [Senate Treasurer's Department] (The Havana, april<br />

2001) – Review n° 181<br />

http://216.239.59.104/search?q=cache:FJ5m53vXsjEJ:www.asgp.info/reports/2001_181_soci<br />

al_protection.pdf+pension+civil+servant+france+finland+denmark&hl=en<br />

CIVIL SERVICE PENSION SCHEMES<br />

http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/NISPAcee/UNPAN006714.pdf<br />

AGEING POPULATIONS, PENSION SYSTEMS AND GOVERNMENT BUDGETS:<br />

SIMULATIONS FOR 20 OECD COUNTRIES<br />

http://www.oecd.org/dataoecd/33/17/1863547.pdf<br />

http://www3.lrs.lt/c-bin/eng/preps2?Condition1=157739&Condition2=social<br />

http://www3.lrs.lt/c-bin/eng/preps2?Condition1=260891&Condition2=<br />

http://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/ld/ldresource/4411.htm<br />

http://www.civilservice-pensions.gov.uk/Menu.asp?MenuIDS=4,245,277<br />

10

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!