Catholicos-Patriarch of All Georgia
Catholicos-Patriarch of All Georgia Catholicos-Patriarch of All Georgia
els, lagodexs da saingilos mxares moicavs. eparqias dasavleTis mxridan alaverdis, samxreTidan _ gurjaan-veliscixis da bodbis eparqiebi esazRvreba, aRmosavleTis sazRvari ki azerbaijanTan da daRestanTan gadis. saqarTveloSi qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadebisTanave es mxarec gaqristianda da ukve IV s-is II naxevarSi Trdat mefem „nekress kaxe- Tisasa eklesiaÁ aRaSena gansrulebiT“, romelic saqarTveloSi dRemde moRweul eklesiaTagan erT-erT uZveles taZrad iTvleba. mefe vaxtang gorgaslis dros Camoyalibda nekresis eparqia, romlis samwyso teritoria Tavidanve sakmaod ganvrcobili, xolo misi mRvdelmTavari iyo „episkopoz gaRma-mxrisa didoTurT“. VI s-is II naxevarSi camet asurel mamaTagan erT-erTi, abibosi ganagebda nekresis samRvdelmTavros. XVII s-is dasawyisidan Sahma abas I kaxeTs nekresis samRvdelmTavro teritoriis nawili – kak-eniseli CamoaSora da iq muslimuri sasulTno Seqmna. am kuTxidan qristiani mosaxleobis masobrivi ayrisa da ganadgurebis Semdeg eparqia sakmaod Sesustda. 1811 wels,saqarTvelos eklesiis avtokefaliis gauqmebis Semdeg, nekresis uZvelesi eparqia kaxeTSi Seqmnil erT _ kaxeT-alaverdis eparqiaSi gaerTianda da misi aRdgena mxolod 1995 wels gaxda SesaZlebeli. 2002 wlis 17 oqtombers, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis ganCinebiT nekresis eparqias nominalurad dauqvemdebares saqarTvelos saxelmwifo sazRvrebs miRma arsebuli istoriuli qarTuli provincia hereTi. eparqiasac Seecvala saxelwodeba da amis Semdeg mas nekresisa da hereTis samRvdelmTavro ewodeba. 1997 wlidan eparqiis mmarTveli mRvdelmTavaria maRalyovladusamRvdeloesi mitropoliti sergi (CekuriSvili). 168 12. TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqia TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqia aRmosavleT saqarTvelos mTiuleTSi mdebareobs. igi moicavs aragvisa da ivris xeobebis istoriul kuTxeebs _ erwo-TianeTsa da Zveli fxovis teritorias. eparqias aRmosavleTidan esazRvreba alvan-TuSeTi, romelic alaverdis eparqiis SemadgenlobaSia, dasavleTidan _ xevisa da stefanwmindis eparqia, samxreTidan da samxreT-dasavleTidan _ gudamayarmTiuleTi, romelic wilknis eparqias miekuTvneba, samxreT-aRmosavleTidan _ mcxeTa-Tbilisis eparqia; CrdiloeTi sazRvari saqarTvelo-ruseTis saxelmwifo sazRvars emTxveva Zveli qiste- Tis, imave CaCneT-inguSeTis avtonomiur respublikasTan. Zvel qarTul saistorio mwerloba- Si aRmosavleT saqarTvelos mTiel mosaxleobas saerTo saxeli _ `mTeulni~ ewodebodaT. `mTeulni~ kaxeTis CrdiloeTiT, aragvisa da Tergis xeobebSi saxlobdnen, sadac TiToeul kuTxes Tavisi sakuTari istoriul-eTnografiuli da yofa-cxovrebis Sesaferisi tradiciuli saxelwodeba hqonda. am mxaris ukiduresi samxreTiT, mdinare ivris dasavleT mxares mdebareobda `erwu~, anu `erwo~, erwos zemoT, iorze iyo `TianeTi~, romelic adridanve ara marto qalaqur dasaxlebas, aramed mTel kuTxes erqva. gudamayris xeobis aRmosavleTiT fxovelTa mTebze Sefenili iyo `fxoeTi~. fxoeTi, igive fxovi, XV saukunemde fSavisa da xevsure- Tis zogadi saxeli iyo. amdenad, samRvdelmTavros geografiuli sazRvrebi vrceldeba aRmosavleT saqarTvelos mTis istoriul kuTxeebze _ fSavsa da xevsureTze (adreuli werilobi- Ti Zeglebis mixedviT `fxovi~), aseve _ erwosa da TianeTze (garkveul periodSi `JaleTis qveynis~ saxeliT iyo cnobili).
Tanamedrove TianeTisa da fSav-xevsureTis kuTxeTa mosaxleoba IV s-Si wmida mefe mirianis religiur reformas erTnairi ganwyobiT ar Sexvedria. mematianis uwyebiT: wmida ninom da episkoposma ioanem `mouwodes mTiulTa, WarTalelTa, fxoelTa, gudamayrelTa da uqadages maT sjuli qristianeTa WeSmariti, mimyuanebeli cxovrebad saukunod; xolo maT ara inebes naTlisReba; fxovelTa dauteves queyana maTi da gardavides TuSeTs~, xolo erwo-Tiane- Telebma `Seiwynares da naTel iRes~-o. fSav-xevsurTa gaqristianeba miewereba mirianis Zes, mefe baqars da cota mogvianebiT _ wmida mRvdelmTavar abibos nekresels. aqauri mosaxleobis saboloo gaqristianeba da saqarTvelos sapatriarqosadmi maTi sruli saeparqioorganizaciuli daqvemdebareba wmida daviT aRmaSeneblis da Tamaris epoqebs ukavSirdeba. Tumca Tanamedrove eparqiis teritoriaze gacilebiT adre wmida mefe vaxtang gorgaslis saeklesio mmarTvelobiTi reformis dros dafuZnda eparqia, romelic vaxuSti batoniSvilis mixedviT `JaleTi~,igive `ber~ anu CeleTiao. JaleTs `gorgasal aRa- Sena eklesia keTil-Suenieri, gunbaTiani da dasva episkopozi, mwyemsi erwo- TianeTisa, fSav-Ãevsurisa da Ãerkisa~. mogvianebiT, JaleTis damcrobis Semdeg, rodesac igi mxolod `JaleTis qveynis~ politikur centrs warmoadgenda, aRniSnuli samRvdelmTavros teritoriebi xarWaSnis sakaTedro taZars daqvemdebarebia. dRemde moRweuli xarWaSnis, imave xarWiSos samonastro kompleqsis wmida giorgis eklesia, sacxovrebeli, sabrZolo da sameurneo daniSnulebis SenobaTa naSTebi aRniSnul periods miekuTvneba. am droidanve iwyeba xar- WaSneli mRvdelmTavris xSiri moxsenieba. qveynis politikuri mdgomareobis miuxedavad, Tanamedrove TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqiis iurisdiqcia- Si arsebuli teritoriebi mudam mcxe- Tis sakaTolikosos gamgeblobaSi iTvleboda. qveynis saerTo Znelbedobis gamo xalxmravlobiT gamorCeuli mTis kuTxeebi mosaxleobisgan icleboda. mTis ZirZveli kuTxeebis masobrivi dacarieleba mosaxleobisagan ruseTis mier saqarTvelos dapyrobisa da saukuneTa nacadi yofa-cxovrebis tradiciuli wesis moSlis Semdeg daiwyo. XIX s-is 80-ian wlebSi aqaur mkvidrTa sxva regionebSi gasaxleba gegmazomierad mimdinareobda. XX s-is 50-iani wlebidan am procesma iseTi masStaburi xasiaTi miiRo, rom mTlianad dacarielda kavkasions Sefenili fSavisa da xevsureTis mravali sofeli da Temi. isini nasoflarebad gadaiqcnen. 1811 w. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis gauqmebis Semdeg kaxeTisa da aRmosavleT saqarTvelos mTiuleTis saeklesio cxovreba erT, kaxeT-alaverdis eparqias daeqvemdebara, mTlianad moiSala saqarTvelos eklesiis eparqiaTa mmarTvelobiTadministraciuli formebi, rac qveynis TiToeuli kuTxis specifikas harmoniulad eTanadeboda. 1917 wlis seqtemberSi avtokefaliaaRdgenil saqarTvelos eklesiis pirvel krebaze ganaxlda wilknis eparqiac, romelic aerTianebda aRmosavleT saqarTvelos `mTeulT~ _ mTianeTs, gudamayars, xevs, fSavs, xevsureTs, erwo-TianeTs da sxv. 2003 wlis 18 agvistos urbnisis saka- Tedro taZarSi Catarebul saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinodis krebaze, wilknisa da alaverdis eparqiaTa teritoriebis xelaxali gadanawilebis safuZvelze, daarsda TianeTisa da fSav-xevsureTis eparqia. eparqiis amgvari saxelwodeba _ `TianeTisa da fSav-xevsureTisa~ _ ar gvxvdeba saqarTvelos saeklesio warsulidan, Tumca igi arsiT saukuneTa winaT gauqmebuli `JaleTis~, Semdeg ki TiTqmis orsaukunenaxevris win gauqmebuli Zveli `xarWaSnis~, imave `xarWa- Sos~ eparqiis ganaxlebas niSnavs. 169
- Page 118 and 119: saqarTvelos kaTolikos-patriaqis gad
- Page 120 and 121: saqarTvelos sapatriarqosTan arsebul
- Page 122 and 123: mecn. doqt. mariam cacanaSvili (sam
- Page 124 and 125: saxls; ganaSeneT, ganamSveneT da sa
- Page 126 and 127: sasuliero cxovrebis dasawyisi (zago
- Page 128 and 129: lenovani masalebis moZiebisa da dam
- Page 130 and 131: sergo vardosaniZe saqarTvelos marTl
- Page 132 and 133: 132 religiuri moTxovnilebiT. iseT v
- Page 134 and 135: forumze saqarTvelos marTlmadidebeli
- Page 136 and 137: is werili, romelmac mogvagona da uk
- Page 138 and 139: saqarTvelos samociqulo eklesiisa da
- Page 140 and 141: 140 da sxva erebisadmi sanimuSo pat
- Page 142 and 143: 142 blobas datovebdnen da gadavidod
- Page 144 and 145: Tveli da somexi xalxi erTad ibrZoda
- Page 146 and 147: didebuli winaparni ganisveneben~. k
- Page 148 and 149: kulturuli cxovrebis centrSi aRmoCnd
- Page 150 and 151: saqarTvelos marTlmadidebeli eklesii
- Page 152 and 153: 152 (droTa ganmavlobaSi eparqiaTa s
- Page 154 and 155: marTva-gamgeobis debulebis (mcxeTa,
- Page 156 and 157: q. lanCxuTi, q. Coxatauri) _ maRaly
- Page 158 and 159: pirveli Tbileli episkoposic. Tbilel
- Page 160 and 161: deg rusTavi saepiskoposo erTeulad a
- Page 162 and 163: 162 ritoriis da Zveli mamulebis moZ
- Page 164 and 165: mosaxleoba dadioda. magiuri ZaliT S
- Page 166 and 167: sakaTolikoso~ Camoyalibda. afxazeTi
- Page 170 and 171: 2005 wlidan eparqiis mRvdelmTavaria
- Page 172 and 173: sa da kintriSs Soris. zemo guriis s
- Page 174 and 175: Werad miiCneoda. raWvelTa saimedoob
- Page 176 and 177: toriuli zemo javaxeTi _ Zveli kumur
- Page 178 and 179: 22. xonisa da samtrediis eparqia xo
- Page 180 and 181: nda. guria-samegrelos gaerTianebuli
- Page 182 and 183: dadgenilebiT, alaverdis eparqias ga
- Page 184 and 185: 184 aqtiuri qristianuli cxovreba Cq
- Page 186 and 187: neTis eparqia moicavda mestiasa da
- Page 188 and 189: eparqiis teritoriaze bolo drois arq
- Page 190 and 191: akles Semosevebisas egrisis samefos
- Page 192 and 193: uwmidesisa da unetaresis ilia II lo
- Page 194 and 195: lesiis avtokefaliis aRdgenis Semdeg
- Page 196 and 197: qristianobis oficialurad aRiarebis
- Page 198 and 199: cnobilia, es tradicia ierusalimur q
- Page 200 and 201: tavel episkoposis saxeli. umleizoni
- Page 202 and 203: amasTan dakavSirebiT uTuod mniSvnel
- Page 204 and 205: 204
- Page 206 and 207: Catarebisa kaTolikur samyaroSi, rog
- Page 208 and 209: saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli a
- Page 210 and 211: akad. T. gamyreliZe Tqveno uwmideso
- Page 212 and 213: lavT `qristianuli Teologiisa da rel
- Page 214 and 215: ganaTlebis centri, iseTi, rogoric i
- Page 216 and 217: saqarTvelos mecnierebaTa erovnuli a
els, lagodexs da saingilos mxares<br />
moicavs. eparqias dasavleTis mxridan<br />
alaverdis, samxreTidan _ gurjaan-veliscixis<br />
da bodbis eparqiebi esazRvreba,<br />
aRmosavleTis sazRvari ki azerbaijanTan<br />
da daRestanTan gadis.<br />
saqarTveloSi qristianobis saxelmwifo<br />
religiad gamocxadebisTanave es<br />
mxarec gaqristianda da ukve IV s-is II<br />
naxevarSi Trdat mefem „nekress kaxe-<br />
Tisasa eklesiaÁ aRaSena gansrulebiT“,<br />
romelic saqarTveloSi dRemde moRweul<br />
eklesiaTagan erT-erT uZveles taZrad<br />
iTvleba. mefe vaxtang gorgaslis<br />
dros Camoyalibda nekresis eparqia,<br />
romlis samwyso teritoria Tavidanve<br />
sakmaod ganvrcobili, xolo misi mRvdelmTavari<br />
iyo „episkopoz gaRma-mxrisa<br />
didoTurT“. VI s-is II naxevarSi<br />
camet asurel mamaTagan erT-erTi, abibosi<br />
ganagebda nekresis samRvdelmTavros.<br />
XVII s-is dasawyisidan Sahma abas I<br />
kaxeTs nekresis samRvdelmTavro teritoriis<br />
nawili – kak-eniseli CamoaSora<br />
da iq muslimuri sasulTno Seqmna.<br />
am kuTxidan qristiani mosaxleobis<br />
masobrivi ayrisa da ganadgurebis Semdeg<br />
eparqia sakmaod Sesustda.<br />
1811 wels,saqarTvelos eklesiis avtokefaliis<br />
gauqmebis Semdeg, nekresis<br />
uZvelesi eparqia kaxeTSi Seqmnil erT<br />
_ kaxeT-alaverdis eparqiaSi gaerTianda<br />
da misi aRdgena mxolod 1995 wels<br />
gaxda SesaZlebeli.<br />
2002 wlis 17 oqtombers, saqarTvelos<br />
marTlmadidebeli eklesiis wmida<br />
sinodis ganCinebiT nekresis eparqias<br />
nominalurad dauqvemdebares saqarTvelos<br />
saxelmwifo sazRvrebs miRma arsebuli<br />
istoriuli qarTuli provincia<br />
hereTi. eparqiasac Seecvala saxelwodeba<br />
da amis Semdeg mas nekresisa da<br />
hereTis samRvdelmTavro ewodeba.<br />
1997 wlidan eparqiis mmarTveli<br />
mRvdelmTavaria maRalyovladusamRvdeloesi<br />
mitropoliti sergi (CekuriSvili).<br />
168<br />
12. TianeTisa da fSav-xevsureTis<br />
eparqia<br />
TianeTisa da fSav-xevsureTis<br />
eparqia aRmosavleT saqarTvelos mTiuleTSi<br />
mdebareobs. igi moicavs aragvisa<br />
da ivris xeobebis istoriul<br />
kuTxeebs _ erwo-TianeTsa da Zveli<br />
fxovis teritorias. eparqias aRmosavleTidan<br />
esazRvreba alvan-TuSeTi,<br />
romelic alaverdis eparqiis SemadgenlobaSia,<br />
dasavleTidan _ xevisa da<br />
stefanwmindis eparqia, samxreTidan da<br />
samxreT-dasavleTidan _ gudamayarmTiuleTi,<br />
romelic wilknis eparqias<br />
miekuTvneba, samxreT-aRmosavleTidan _<br />
mcxeTa-Tbilisis eparqia; CrdiloeTi<br />
sazRvari saqarTvelo-ruseTis saxelmwifo<br />
sazRvars emTxveva Zveli qiste-<br />
Tis, imave CaCneT-inguSeTis avtonomiur<br />
respublikasTan.<br />
Zvel qarTul saistorio mwerloba-<br />
Si aRmosavleT saqarTvelos mTiel mosaxleobas<br />
saerTo saxeli _ `mTeulni~<br />
ewodebodaT. `mTeulni~ kaxeTis CrdiloeTiT,<br />
aragvisa da Tergis xeobebSi<br />
saxlobdnen, sadac TiToeul kuTxes<br />
Tavisi sakuTari istoriul-eTnografiuli<br />
da y<strong>of</strong>a-cxovrebis Sesaferisi<br />
tradiciuli saxelwodeba hqonda. am<br />
mxaris ukiduresi samxreTiT, mdinare<br />
ivris dasavleT mxares mdebareobda<br />
`erwu~, anu `erwo~, erwos zemoT, iorze<br />
iyo `TianeTi~, romelic adridanve<br />
ara marto qalaqur dasaxlebas, aramed<br />
mTel kuTxes erqva. gudamayris xeobis<br />
aRmosavleTiT fxovelTa mTebze Sefenili<br />
iyo `fxoeTi~. fxoeTi, igive fxovi,<br />
XV saukunemde fSavisa da xevsure-<br />
Tis zogadi saxeli iyo. amdenad, samRvdelmTavros<br />
geografiuli sazRvrebi<br />
vrceldeba aRmosavleT saqarTvelos<br />
mTis istoriul kuTxeebze _ fSavsa<br />
da xevsureTze (adreuli werilobi-<br />
Ti Zeglebis mixedviT `fxovi~), aseve _<br />
erwosa da TianeTze (garkveul periodSi<br />
`JaleTis qveynis~ saxeliT iyo<br />
cnobili).