28.06.2014 Views

msoflmxedvelobrivi azrovneba saqarTveloSi da sruliad saqarTvelos

msoflmxedvelobrivi azrovneba saqarTveloSi da sruliad saqarTvelos

msoflmxedvelobrivi azrovneba saqarTveloSi da sruliad saqarTvelos

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1. Sesavali<br />

a<strong>da</strong>miani, rogorc sasruli gonieri<br />

arseba, cxovrobs samyaroSi, romelic<br />

usasruloa yoveli mimarTebiT;<br />

am samyaros TiToeul nawilSi, ragind<br />

umniSvneloc un<strong>da</strong> gveCvenebodes igi,<br />

aisaxeba mTelis kanonzomiereba. amdenad,<br />

yvelaferi yvelaferSia. amis yvelaze<br />

TvalsaCino nimuSia Tavad a<strong>da</strong>miani.<br />

amitom Zvelma berZenma moazrovneebma<br />

mas mikrokosmosi uwodes. amgvari <strong>da</strong>Sveba<br />

kacobriobis mecnieruli <strong>da</strong> <strong>msoflmxedvelobrivi</strong><br />

azrovnebis mravalsaukunovan<br />

gamocdilebas emyareba. TavisTavad<br />

aq araviTari siZnele ar un<strong>da</strong><br />

iyos: a<strong>da</strong>miani Tavisi sasruli gonebiT<br />

ikvlevs usasrulo samyaros <strong>da</strong> misi<br />

nebismieri warmatebis SemTxvevaSic, es<br />

kvleva usasrulod grZeldeba, radgan<br />

nebismieri konkretuli problemis<br />

warmatebiT axsna axal problemaTa<br />

rigs warmoSobs, rogorc aucilebels<br />

ukve axsnilis ukeT gasagebad. es problemebi<br />

aqamde ar Candnen kvlevis horizontze.<br />

amitom sokrates Semdeg imeoreben<br />

mis sityvebs, rom codnis zr<strong>da</strong><br />

arcodnis zr<strong>da</strong>caa,e.i. imis gagebaa,rom<br />

imaze gacilebiT meti ram ar gvcodnia,<br />

vidre aqamde gvegona. siZnelis sruli<br />

gacnobiereba gviCvenebs, rom a<strong>da</strong>mians,<br />

cxovelisagan gansxvavebiT, SeuZlia<br />

Seimecnos <strong>da</strong> imoqmedos mxolod rogorc<br />

msoflmxedvelobis mqonem. mas<br />

raRac un<strong>da</strong> swamdes an<strong>da</strong> ar swamdes,<br />

61<br />

guram TevzaZe<br />

<strong>msoflmxedvelobrivi</strong> <strong>azrovneba</strong> <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi,<br />

misi uwmidesoba <strong>da</strong> unetaresoba ilia II<br />

an<strong>da</strong> skeptikosi iyos <strong>da</strong> fiqrobdes,<br />

rom a<strong>da</strong>miani ueWvelobiT verafers<br />

ver <strong>da</strong>adgens. TiToeul amgvar pozicias<br />

aqvs arsebobis ufleba <strong>da</strong> amave<br />

dros _ Tavisi ga<strong>da</strong>ulaxavi siZneleebi,<br />

romlebic sapirispiro poziciis aseTsave<br />

uflebaze miuTiTebs. es ki imas<br />

niSnavs, rom usasrulo samyaroSi, usasrulo<br />

siZneleTa winaSe mdgomma a<strong>da</strong>mianma<br />

sakuTari pozicia un<strong>da</strong> airCios<br />

ise, rom mas sruli mecnieruli an<strong>da</strong><br />

praqtikuli garantia Tavisi amorCeulis<br />

sisworisa arasdros eqneba. igi<br />

irCevs sakuTari riskiT <strong>da</strong> pasuxismgebelic<br />

Tavad aris am arCevanze.<br />

ase irCev<strong>da</strong> <strong>da</strong> irCevs a<strong>da</strong>miani msoflmxedvelobas,rogorc<br />

Tavis ZiriTad<br />

orientirs sazogadoebasa <strong>da</strong> samyaroSi.<br />

am procesSi codnisa <strong>da</strong> gamocdilebis<br />

gverdiT udidesi mniSvneloba aqvs Tavad<br />

pirovnebas, mis interesebs. amitom<br />

ambob<strong>da</strong> didi germaneli filosofosi<br />

i.g. fixte (1762_1814): `ra filosofias<br />

airCevs a<strong>da</strong>miani <strong>da</strong>mokidebulia imaze,<br />

Tu ra a<strong>da</strong>miania igi~.<br />

ramdena<strong>da</strong>c TiToeuli a<strong>da</strong>miani Tavad<br />

irCevs msoflmxedvelobas, es msoflmxedvelobani<br />

iseve gansxvavdebian<br />

erTmaneTisagan, rogorc maTi amomrCeveli<br />

a<strong>da</strong>mianebi. magram es araa TviTneburi<br />

arCevani, radgan yvela irCevs<br />

mas, rogorc sayovelTao sazoms, rogorc<br />

TavisTvis, ise sxvebisaTvis.<br />

ragind gaunaTlebeli an<strong>da</strong> egoisti


iyos a<strong>da</strong>miani, Tavis arCevans igi imaze<br />

miTiTebiT amarTlebs, rom qveyana asea<br />

mowyobili, an<strong>da</strong>, rom a<strong>da</strong>mianis buneba<br />

aseTia <strong>da</strong> sxvebi Tu amas ar aRiareben,<br />

ubralod gulwrfelni ar arian.<br />

am <strong>da</strong>SvebiT TiToeuli a<strong>da</strong>miani Tavs<br />

saerTod kacobriobis warmomadgenlad<br />

cnobs [2, 10].<br />

imis mixedviT, Tu a<strong>da</strong>mianis romeli<br />

interesia misi arCevanis ganmsazRvreli,<br />

(warmosaxviTi, <strong>da</strong>sabuTebiTi Tu rwmeniTi)<br />

msoflmxedvelobani SeiZleba sam<br />

tipad <strong>da</strong>iyos: miTologiuri, filosofiuri<br />

<strong>da</strong> religiuri. nebismieri tipi<br />

Seicavs sxvebs, rogorc <strong>da</strong>qvemdebarebul<br />

elementebs [3, 397_402].<br />

Tanamedrove <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>msoflmxedvelobrivi</strong><br />

<strong>azrovneba</strong> mimdinareobs<br />

yovlismomcveli sekularizaciisa<br />

<strong>da</strong> globalizaciis pirobebSi. es<br />

axal <strong>da</strong>matebiT, specifikur siZneleebs<br />

qmnis Cveni qveynisaTvis, romelsac<br />

faqtobrivad ukiduresad aTeisturi<br />

sabWoTa reJimis xangrZlivi batonobis<br />

tvirTi awevs.<br />

qarTulma orTodoqsulma eklesiam<br />

qveynis Tavisuflebis miRebis Semdeg<br />

<strong>da</strong>iwyo sakuTari konstituciuri <strong>da</strong><br />

istoriuli uflebebis aRdgena. amas,<br />

bunebrivad, <strong>da</strong>emata sxva konfesiebis<br />

aqtivoba. globalizaciis politikis<br />

garduvalobis gacnobiereba qveyanaSi<br />

im siRrmisa ar aRmoCn<strong>da</strong>, rom sxva<strong>da</strong>sxva<br />

religiis <strong>da</strong> nacionalobis saerTosamomavlo<br />

interesebi gamoevlinebina<br />

<strong>da</strong> ama Tu im eris interesebi qveynis<br />

interesebisaTvis <strong>da</strong>eqvemdebarebina.<br />

samwuxarod, maT, vinc racionalur <strong>da</strong><br />

realur safuZvlebs eZebdnen qveynis<br />

<strong>da</strong> erovnebaTa TviTmyofobis ga<strong>da</strong>sar-<br />

Cenad, <strong>da</strong>upirispirdnen nacionalizmis<br />

apologetebi. meore mxriv, saerTa-<br />

Soriso valdebulebebi, romelTa Sesruleba<br />

uaRresad aucilebelia Cveni<br />

qveynisaTvis ase saWiro <strong>da</strong>xmarebis<br />

misaRebad <strong>da</strong>savleTis saxelmwifoebi<strong>da</strong>n,<br />

<strong>da</strong>matebiT siZneleebs uqmnis mTavrobas.<br />

<strong>da</strong>bolos, un<strong>da</strong> mieTiTos yvela<br />

62<br />

sxvis momcvel <strong>da</strong> yvelaze mniSvnelovan<br />

problemaze, romelic qveynisagan<br />

droebiT gamoyofili teritoriebis _<br />

afxazeTis <strong>da</strong> cxinvalis regionis <strong>da</strong>brunebas<br />

exeba.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> yvela aRniSnuli<br />

problemis ga<strong>da</strong>sawyvetad, maTi mravalnairi<br />

gamovlinebis gaTvaliswinebiT,<br />

iqneba es moraluri Tu politikuri,<br />

materialuri, ekonomikuri Tu iuridiuli,<br />

saxelmwifos konstituciuri<br />

xelmZRvanelobis gverdiT, sxva<strong>da</strong>sxva<br />

gziTa <strong>da</strong> saSualebiT <strong>da</strong>xmarebisa <strong>da</strong><br />

samarTlis misaRwevad mimarTaven erT<br />

a<strong>da</strong>mians _ es aris <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqi, misi uwmidesoba<br />

<strong>da</strong> unetaresoba ilia meore.<br />

2007 weli uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II aRsaydrebis 30-e welia.<br />

gulwrfelad mjera: <strong>saqarTveloSi</strong><br />

yvela gonieri <strong>da</strong> gulwrfeli a<strong>da</strong>miani<br />

Tvlis, rom am xnis ganmavlobaSi,<br />

romelic ga<strong>da</strong>tvirTuli iyo qveynisaTvis<br />

cnobili tragikuli movlenebiT,<br />

uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi ilia II<br />

naxulob<strong>da</strong> <strong>da</strong> naxulobs problemebis<br />

maqsimalurad SesaZlebel optimalur<br />

ga<strong>da</strong>wyvetas. es exeba ara mxolod im<br />

sakiTxebs, romlebic <strong>da</strong>kavSirebulia<br />

qarTul orTodoqsul eklesiasTan, aramed<br />

saerTod <strong>saqarTveloSi</strong> religiuri<br />

<strong>da</strong> moraluri Rirebulebebis arsebobasTan<br />

<strong>da</strong> maTi Sinaarsis gaSinaganebasTan.<br />

amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT winamdebare<br />

statiaSi or sakiTxs ganvixilav:<br />

1. kaTolikos-patriarqi ilia II <strong>da</strong><br />

codnisa <strong>da</strong> rwmenis mimarTebis is gza,<br />

romelic <strong>da</strong>viT aRmaSenebelma (1073_<br />

1125) <strong>da</strong>afuZna <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

2. Semwynareblobis, ara rogorc<br />

mowyalebis, saCuqris an<strong>da</strong> TanagrZnobis,<br />

aramed, rogorc yvela a<strong>da</strong>mianis<br />

sulis Sinagani erTianobis <strong>da</strong> Tanasworobis<br />

gamomxatvelis gageba.<br />

misi uwmidesobis, ilia II mraval<br />

Tanamedroves hqon<strong>da</strong> <strong>da</strong> aqvs bedniereba<br />

masTan piradi mimarTebisa, rac mniS-


vnelovanwilad gansazRvravs am a<strong>da</strong>mianTa<br />

saqmianobas <strong>da</strong> keTilismyoflad<br />

moqmedebs maTze. saWirod mimaCnia oriode<br />

viTareba gavixseno,romelTac Seu-<br />

ZliaT garkveuli aspeqtiT mianiSnon<br />

mis rolsa <strong>da</strong> mniSvnelobaze <strong>saqarTveloSi</strong><br />

sulier RirebulebaTa Sesaxeb<br />

sazogadoebrivi azris formirebis<br />

procesSi.<br />

30 wlis win, roca <strong>saqarTvelos</strong><br />

axali kaTolikos-patriarqis arCevis<br />

sakiTxi idga, erTi SexedviT religiisadmi<br />

saerTod, <strong>da</strong> gansakuTrebiT<br />

qarTuli marTlmadidebeli eklesiisadmi<br />

keTilganwyobili guSindeli<br />

`mebrZoli aTeistebi~ rogorc partiasa<br />

<strong>da</strong> mTavrobaSi, aseve sazogadoebis<br />

garkveul nawilSi mniSvnelovan<br />

winaaRmdegobas waawydnen. manamde es<br />

sakiTxi, SeiZleba iTqvas, problemas ar<br />

warmoadgen<strong>da</strong>. qveynis kaTolikos-patriarqs<br />

ubralod niSnavdnen partiis<br />

miTiTebiT. 1977 wlis arCevnebis dros<br />

ki sazogadoebis azris Cveuli ugulebelyofa<br />

aRar SeiZlebo<strong>da</strong>. upirveles<br />

kandi<strong>da</strong>tad mitropoliti ilia moiazrebo<strong>da</strong>.<br />

axalgazr<strong>da</strong>, ganaTlebuli,<br />

sanimuSo zneobis <strong>da</strong> biografiis mqone<br />

sulieri meufisagan didi umravlesoba<br />

mTavrobaSi <strong>da</strong> partiaSi religiasTan<br />

<strong>da</strong>axloebis araoficialurad mimdinare<br />

procesis oficialur <strong>da</strong>kanonebas<br />

xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>. meufe ilia am dros ukve<br />

10 weli cxum-afxazeTis episkoposi<br />

iyo. misi <strong>da</strong> mis TanamoazreTa zneobrivi<br />

gavlenis wvlili didi iyo<br />

imaSi, rom <strong>da</strong>dga dro, roca mravali<br />

raikomis mdivani <strong>da</strong> partkomi gulis<br />

jibeSi partbileTs <strong>da</strong> gulze jvars<br />

atareb<strong>da</strong>. zogierTi `gabeduli~ maT<br />

Soris, mavanisadmi piradi ndobis niSnad,<br />

sakinZesac gaixsni<strong>da</strong>. arc imis gaxseneba<br />

aviwydebo<strong>da</strong>, rom misi mama, biZa<br />

Tu babua mRvdeli iyo <strong>da</strong> amas aqamde<br />

malav<strong>da</strong>. amasTanave, isini intensiurad<br />

avrcelebdnen im ambavs,rom II msoflio<br />

omis Semdeg stalinsac neba miucia<br />

kaTolikos-patriarq kalistrate cincaZisaTvis<br />

(1866_1952), sikvdilis Sem-<br />

TxvevaSi misi sulisTvis paraklisi<br />

ga<strong>da</strong>exa<strong>da</strong>. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, partiaSi<br />

<strong>da</strong> mTavrobaSi cota ar iyvnen iseTebi,<br />

romlebic miiCnevdnen, rom eklesiisaTvis<br />

amgvari <strong>da</strong>Tmoba mxolod droebiTi<br />

taqtikuri svla iyo, risTvisac male<br />

moekiTxebo<strong>da</strong>T imaT, vinc saTanadod<br />

ver afaseb<strong>da</strong> `mebrZoli materializmis~<br />

Sesaxeb leninis naTel pozicias.<br />

kandi<strong>da</strong>tTa SerCeva umaRles doneze<br />

gasaidumloebuli iyo, magram mainc<br />

cnobili gax<strong>da</strong> erT-erTi maRali partiuli<br />

muSakis pozicia: `rac uaresia<br />

– miT ukeTesia~, e.i. rac ufro uaresi<br />

iqneba(mecnierulad <strong>da</strong> zneobrivad)<br />

momavali patriarqi, miT ukeTesia partiisa<br />

<strong>da</strong> saxelmwifosaTvis. es xalxi<br />

xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>, rom Sesaferisi kandi<strong>da</strong>tis<br />

arCevis SemTxvevaSi Seiqmnebo<strong>da</strong> didmniSvnelovani<br />

RirebulebiTi centri,<br />

romelic `RmerTisa <strong>da</strong> siyvarulis gareSe<br />

<strong>da</strong>Rlili~ (misi uwmidesobis sityvebia)<br />

<strong>da</strong> dezorientirebuli a<strong>da</strong>mianebis<br />

sayrdenad ga<strong>da</strong>iqceo<strong>da</strong> WeSmariti<br />

zneobrivi Rirebulebebis ZiebaSi. Sei-<br />

Zleba iTqvas, rom mitropolit ilias<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqad<br />

arCeva <strong>saqarTveloSi</strong> sazogadoebrivi<br />

azris pirveli didi oficialuri<br />

gamarjveba iyo.<br />

am didmniSvnelovani faqtis sasikeTo<br />

Sedegebi male <strong>da</strong>etyo <strong>saqarTveloSi</strong><br />

msoflmxedvelobiT <strong>azrovneba</strong>s<br />

saerTod <strong>da</strong>, kerZod, _ mecnierebis<br />

<strong>da</strong> religiis mimarTebas. gaadvil<strong>da</strong><br />

Teologiur problemebze obieqturi<br />

sajaro msjelobebi, `saeWvo~ avtorTa<br />

qarTuli Targmanebis gamocema. 1988<br />

wels TbilisSi <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> sasuliero<br />

akademia, <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi<br />

am saqmis organizatori <strong>da</strong> akademiis<br />

mudmivi mzrunvelia. 1998 wels<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mecnierebaTa akademiasTan<br />

TanamSromlobis Sedegad uwmidesma<br />

<strong>da</strong> unetaresma ilia II <strong>da</strong>amtkica `debuleba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> saRvTismetyvelo<br />

mecnierebis <strong>da</strong>rgSi umaRlesi kvalifi-<br />

63


64<br />

kaciis kadrebis momzadebis Sesaxeb~.<br />

misi locva-kurTxeviT <strong>da</strong> monawileobiT<br />

gamodis saRvTismetyvelo Jurnalebi,<br />

krebulebi, imarTeba saerTa-<br />

Soriso konferenciebi <strong>da</strong> a. S.<br />

es procesi sasikeTod Semexo mec,<br />

rac araerTxel aRminiSnavs rogorc<br />

Cvens, ise ucxoeTis presaSi. saqme exebo<strong>da</strong><br />

didi germaneli filosofosis, m.<br />

haidegeris mTavari naSromis _ `yofiereba<br />

<strong>da</strong> dro~ _ qarTuli Targmanis<br />

gamocemas. am naSromis Cemi Targmani<br />

prof. T. buaCiZis re<strong>da</strong>qciiT ramdenime<br />

weli ido sxva<strong>da</strong>sxva gamomcemlobaSi.<br />

yvela mpirdebo<strong>da</strong> gamocemas, magram<br />

<strong>da</strong>yovnebis namdvil mizezs aravin<br />

meubnebo<strong>da</strong>, kerZod imas, rom am wignis<br />

Targmani jer rusulad gamoqveynebuli<br />

ar iyo. es wigni ilia II mxar<strong>da</strong>WeriT<br />

gamoica. amis Sesaxeb madlobiT<br />

aRvniSne kantis VII saerTaSoriso kongresisaTvis<br />

wardgenil moxsenebaSi<br />

_ `kanti aTeistis moralis SesaZleblobis<br />

Sesaxeb (namdvili Semwynareblobis<br />

<strong>da</strong>fuZnebisaTvis)~ [4, 712]. sanam<br />

Targmanis mxar<strong>da</strong>Weras gamoTqvam<strong>da</strong>,<br />

uwmidesma <strong>da</strong> unetaresma gamonaxa<br />

dro CemTan sasaubrod. saqme is iyo,<br />

rom zogierTi, patriarqis garemocvi<strong>da</strong>n,<br />

haidegeris mravalricxovan mowinaaRmdegeTa<br />

gavleniT,mis filosofias<br />

aTeisturad Tvli<strong>da</strong>. es zerele Sexeduleba<br />

sakmaod gavrcelebuli iyo rogorc<br />

socialisturi banakis qveynebSi,<br />

ise <strong>da</strong>savleTSi: k. iaspersi (1883_1969)<br />

<strong>da</strong> g. marseli (1889_1973) religiuri<br />

egzistencializmis, xolo m. haidegeri<br />

(1889_1976) <strong>da</strong> J. p. sartri (1905_1980)<br />

aTeisturi egzistencializmis <strong>da</strong>mcvelebad<br />

iTvlebodnen [5, 295]. patriarqs<br />

sur<strong>da</strong> gaego, rogor vafasebdi me,<br />

rogorc mTargmneli <strong>da</strong> mkvlevari haidegeris<br />

pozicias. haidegeris, rogorc<br />

yoveli didi moazrovnis Sesaxeb mravali<br />

urTierTgamomricxveli Sexeduleba<br />

arsebob<strong>da</strong> <strong>da</strong> arsebobs. mraval<br />

maTgans u<strong>da</strong>vod aqvs safuZveli Tavad<br />

haidegeris urTules naazrevSi. me Sevecade<br />

meCvenebina haidegerze gavrcelebuli<br />

zogi Sexedulebis usafuZvloba.<br />

Cans, es mTlad <strong>da</strong>majereblad<br />

ver movaxerxe, miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom<br />

1972 wlis Tavis interviuSi haidegeri<br />

erTmniSvnelovnad acxadeb<strong>da</strong>, rom misi<br />

filosofia aris `RmerTis lodini~ [5,<br />

430]. misma uwmidesobam <strong>da</strong>misva kiTxva,<br />

romelSic naTlad Can<strong>da</strong> misi, rogorc<br />

didi erovnuli moRvawis, mTavari orientiri:<br />

sWirdeba Tu ara am wignis qar-<br />

Tuli Targmanis gamoqveyneba qarTul<br />

kulturas? <strong>da</strong>debiTi pasuxi misTvis<br />

naTeli iyo <strong>da</strong> amisaTvis mimiwvia sasaubrod.<br />

wigni 1989 wels, haidegeris<br />

<strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n 100 wlisTavze gamoqveyn<strong>da</strong>,<br />

sul 300 egzemplari, romelic ufasod<br />

<strong>da</strong>urig<strong>da</strong> <strong>da</strong>interesebul pirebs <strong>da</strong><br />

uwyebebs. erTi egzemplari meskirxSi,<br />

haidegeris muzeumSi devs. adgilobrivma<br />

gazeTma es aRniSna weriliT: `<br />

haidegeris muzeumis Zvirfasi SenaZeni~<br />

[9, 2].<br />

§1. codnisa <strong>da</strong> rwmenis mimarTebis<br />

sakiTxi.<br />

es problema yoveli <strong>msoflmxedvelobrivi</strong><br />

azrovnebisaTvis ZiriTadia.<br />

cnobilia, rom a<strong>da</strong>mianis istoria mis<br />

mier Tavisufali arCevanis faqtiT<br />

<strong>da</strong>iwyo, rac Sinaarsobrivad rwmenas-<br />

Tan codnis konfliqts warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

amiT bibliaSi genialurad ganzogad<strong>da</strong><br />

istoriis mizanic: codnisa <strong>da</strong> rwmenis<br />

erTianobis, rogorc maT Soris<br />

harmoniis, aRdgena. ramdena<strong>da</strong>c RmerTi<br />

Tavad gaiazreba rogorc absoluturi<br />

codnis mqone, misgan sasjeli codnisaken<br />

miswrafebis gamo ki ar iyo, aramed<br />

imitom, rom rogorc giorgi mer-<br />

Cule usvam<strong>da</strong> xazs, `a<strong>da</strong>m Wama xili igi,<br />

romel arRa mwife iyo~ [6, 130].<br />

a<strong>da</strong>mianisaTvis, rogorc sasrulo<br />

gonieri arsebisaTvis, romelsac Tavisi<br />

ganviTarebis nebismier doneze<br />

samyaroSi sakuTari arsebobis rac<br />

SeiZleba saimedo garantireba surs,


saboloo mizani mu<strong>da</strong>m misi gonebis<br />

SesaZleblobis miRma dgas. masTan<br />

miaxloeba <strong>da</strong>usrulebeli procesia.<br />

meore mxriv, a<strong>da</strong>miani imiT gansxvavdeba<br />

cxovelisagan, rom man aucileblad<br />

un<strong>da</strong> gaakeTos <strong>da</strong>skvna sakuTari marad<br />

SezRuduli codni<strong>da</strong>n saboloo mizanze,<br />

e.i.saerTod samyaros raobaze <strong>da</strong><br />

sakuTari cxovrebis sazrisze. cxadia,<br />

Tavad amgvari miznis arseboba <strong>da</strong> mas-<br />

Tan miaxloebis procesi gonebis gareSe<br />

SeuZlebelia.<br />

didma Teologebma <strong>da</strong> gansakuTrebiT<br />

basili kapadokielma naTlad<br />

uCvenes,rom a<strong>da</strong>mianis Tavisufali<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebis unaris uaryofa codnisa<br />

<strong>da</strong> rwmenis mimarTebis problemis<br />

axsna ki ara, ubralod moxsna iqnebo<strong>da</strong><br />

[10, 148]. dionise areopagelis saxeliT<br />

cnobilma avtorma (V s.) zRvruli sicxadiT<br />

miuCina sakuTari sfero rogorc<br />

codnas, ise rwmenas. isini erTmaneTs ki<br />

ar zRu<strong>da</strong>ven, aramed avseben rogorc<br />

msoflmxedvelobisaTvis aucilebeli<br />

unarebi <strong>da</strong> maTi <strong>da</strong>pirispireba Tavisebur<br />

antinomias qmnis, sa<strong>da</strong>c mowinaaRmdegis<br />

uarmyofeli mxare Zalauneburad<br />

uCvenebs misi arsebobis uflebas<br />

<strong>da</strong> Rirebulebas [8, 7]. amis safuZveli<br />

naTeli gaxdeba imaze miTiTebiT, rom<br />

nebismieri rwmena SeuZlebelia Cemi<br />

rwmena iyos, Tu me gacnobierebuli ara<br />

maqvs <strong>da</strong> raRac doneze ar vici, Tu ratom<br />

mwams igi, ratom vayeneb mas sxva<br />

rwmenebze maRla <strong>da</strong> ratom ar vTvli<br />

saWirod argumentebs mis <strong>da</strong>sasabuTeblad.<br />

meore mxriv, nebismieri codna,<br />

empiriuli iqneba igi, aprioruli Tu<br />

intuitiuri, Tavisi ueWvelobis pirobad<br />

miuTiTebs imaze, rac codnis gareTaa<br />

<strong>da</strong>, saboloo angariSiT, emyareba<br />

<strong>da</strong>usabuTebad <strong>da</strong>Svebas, romelic raime<br />

saxis rwmenis arCevis saxes iRebs.<br />

rwmena, rogorc grZnobebze <strong>da</strong>fuZnebuli,<br />

<strong>da</strong>usabuTebeli <strong>da</strong> xSirad<br />

<strong>da</strong>usabuTebadi mindoba raimesadmi,<br />

a<strong>da</strong>mianis bunebrivi mdgomareobaa. a<strong>da</strong>miani<br />

xom bavSvobi<strong>da</strong>nve miiswrafis<br />

65<br />

mfarvelisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mcvelisaken? rac Seexeba<br />

aTeizms, igi mxolod zr<strong>da</strong>sruli<br />

<strong>da</strong> moazrovne a<strong>da</strong>mianis mdgomareoba<br />

SeiZleba iyos. es maSin xdeba, roca<br />

a<strong>da</strong>miani bunebisa <strong>da</strong> sakuTari Tavis<br />

kanonebis garkveul codnas flobs<br />

<strong>da</strong> naCqarev <strong>da</strong>skvnas akeTebs, rom mas,<br />

diaxac, SeuZlia arseboba Seucnobadi<br />

mSvelelis <strong>da</strong> mfarvelis gareSe [4,<br />

712]. axali filosofiis ganviTarebis<br />

pirvel etapze am poziciis Sedegi iyo<br />

ganmanaTleblobis epoqa, romelsac<br />

kantma `sakuTari arasrulwlovanebi<strong>da</strong>n<br />

gamosvla~ uwo<strong>da</strong>. igi mecnierebis<br />

warmatebebiT imedmocemuli ver xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong><br />

sakuTari gonebis SesaZleblobis<br />

sazRvrebs, ramac krizisSi Seiyvana<br />

<strong>da</strong>savleTis filosofia <strong>da</strong> saWiro<br />

gax<strong>da</strong> rwmenisa <strong>da</strong> codnis sazRvrebis<br />

kidev erTxel (sokratesa <strong>da</strong> areopagelis<br />

Semdeg) naTeli gamijvna.<br />

dRes yvela aRiarebs, rom aTeisturi<br />

sazogadoebis agebis uzarmazarma<br />

eqsperimentma(sabWoTa kavSirsa <strong>da</strong> socialisturi<br />

banakis qveynebSi) sruli<br />

kraxi ganica<strong>da</strong>. misi gameorebis Tavi<strong>da</strong>n<br />

acilebis erTaderTi qmediTi saSualebaa<br />

WeSmariti Semwynarebloba, romelic<br />

Tanamedrove mowinave msoflios<br />

azrovnebis <strong>da</strong> politikis erT-erTi<br />

qvakuTxedia.<br />

XX s-is erT-erTma udidesma filosofosma<br />

<strong>da</strong> cnobilma fizikosma a.n.<br />

uaithedma (1861_1947) Tavis wignSi _<br />

`ideaTa Tavga<strong>da</strong>savali~ specialurad<br />

gamoikvlia rwmenisa <strong>da</strong> codnis,rogorc<br />

mecnierebis <strong>da</strong> religiis, konfliqtebi<br />

<strong>da</strong> uCvena, rom TiToeul SemTxvevaSi<br />

konfliqtis safuZveli iyo sakuTari<br />

kompetenciis sazRvrebis ga<strong>da</strong>laxva an<br />

sasuliero xelisuflebis, an<strong>da</strong> mecnierebis<br />

warmomadgenelTa mier. amis<br />

Teoriuli safuZveli iyo Zireulad<br />

mc<strong>da</strong>ri debuleba,rom mecniereba gamoricxavs<br />

religias. es saukuneebis man-<br />

Zilze upirispirdebo<strong>da</strong> did moazrovneTa<br />

WeSmarit pozicias, romlis Tanaxma<strong>da</strong>c<br />

mcodne ufro morwmune xdeba


(moSe maimonide, pier abeliari, frensis<br />

bekoni <strong>da</strong> sxvani) [10, 261,278]. dRes<br />

sayovelTaod aRiarebulia, rom rwmena<br />

<strong>da</strong> codna, maTi gansxvavebis miuxe<strong>da</strong>vad,<br />

aucilebelni arian erTmaneTisaTvis,<br />

radgan isini erTmaneTis funqcias ver<br />

Seasruleben. codnis funqciis mimTvisebeli<br />

morwmune, rogorc pier abeliari<br />

ambob<strong>da</strong>, `brmaa <strong>da</strong> brmaTa winamZRoli~.<br />

xolo rwmenis mniSvnelobis<br />

uarmyofeli codna, Tun<strong>da</strong>c ukiduresi<br />

empiristuli iyos, ver xe<strong>da</strong>vs, rom mis<br />

pozicias saboloo sayrdenad oden rwmeniTi<br />

<strong>da</strong>Sveba aqvs imisa, rom empiria<br />

Cveni Semecnebis erTaderTi safuZveli<br />

<strong>da</strong> sayrdenia.<br />

am <strong>da</strong>pirispirebis dros gaugebrobani<br />

xSirad imazea <strong>da</strong>mokidebuli, rom<br />

rwmenisa <strong>da</strong> codnis cnebebi erTmniSvnelovnad<br />

ar ixmareba. rwmena aris<br />

yoveldRiuri, sayofacxovrebo, aseve<br />

mecnieruli <strong>da</strong> hipoTeturi. rwmenis<br />

umaRles formad un<strong>da</strong> CaiTvalos religiuri<br />

rwmena,romlis specifikis gamosaxatavad<br />

qristianobis apologet<br />

tertulianes (<strong>da</strong>axl. 160_230) miaweren<br />

debulebas: `mwams, radgan absurdia~.<br />

absurds igi, maSindeli filosofiuri<br />

tradiciis Sesabamisad, uwodeb<strong>da</strong> debulebas,<br />

romelic, formalur-logikuri<br />

TvalsazrisiT, sakuTar TavSi Seicavs<br />

winaaRmdegobas: arsi ararsi<strong>da</strong>n Seiqmna,<br />

sameba erTarsebaa, RvTismSobeli<br />

qalwulia, konkretuli <strong>da</strong> e.i. sasruli<br />

a<strong>da</strong>miani – qriste aris RmerTi, e.i.<br />

66<br />

usasrulo <strong>da</strong> sxva. <strong>da</strong>sawyisSi mecnierul<br />

codnas, berZnuli filosofiis<br />

saxiT, radikalurad <strong>da</strong>upirispir<strong>da</strong><br />

qristianuli religia, romelic logikurze<br />

maRla mdgomi RmerTis ueWvelobas<br />

amtkiceb<strong>da</strong>. magram ara yvela didma<br />

Teologma male <strong>da</strong>inaxa <strong>da</strong>masabuTebeli<br />

codnis saWiroeba (mag., klement<br />

aleqsandrieli, 150_215) <strong>da</strong> Sua saukuneebs<br />

aucilebel amocanad ga<strong>da</strong>sca am<br />

problemis saTanado gaazreba. am dros<br />

rogorc codnis, ise rwmenisaTvis sayuradRebo<br />

Teoriebi Seiqmna(dionise areopageli,<br />

ioane filoponosi, ioane <strong>da</strong>maskeli,<br />

anselm kenterberieli <strong>da</strong> sxv.).<br />

maT rigs miekuTvnebian ioane petriwi<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>viT aRmaSenebeli. am ukanasknelTa<br />

poziciis SesaniSnav gamgrZelebels<br />

<strong>da</strong> ganmaviTarebels vxe<strong>da</strong>vT uwmidesis<br />

qa<strong>da</strong>gebebSi <strong>da</strong> mis praqtikul moRvaweobaSi.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> yvela didi saeklesio<br />

moRvawe codnisa <strong>da</strong> rwmenis<br />

mimarTebis am xazs agrZeleb<strong>da</strong>. ilia<br />

II Tavisi Sinagani sikeTisa <strong>da</strong> sibrZnis<br />

safuZvelze didi sifrTxiliT<br />

<strong>da</strong> xelovnebiT anviTarebs pozicias,<br />

romlis ZiriTadi mizania, rom absoluturi<br />

WeSmaritebisaken mimaval or<br />

gzas _ codnasa <strong>da</strong> rwmenas erTmane-<br />

Tisgan <strong>da</strong>moukidebeli funqciebi ara<br />

marto ar <strong>da</strong>ekargos, aramed arc Seez-<br />

Rudos. xalxTan (ara marto marTlmadidebel<br />

qristianebTan) gaucxoebis<br />

asacileblad, uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi<br />

ilia II emyareba im cnobil princips,<br />

rom ar arsebobs codva, romlis gamosyidva<br />

ar SeiZlebodes gulwrfeli<br />

monaniebiT. gar<strong>da</strong> amisa, rogorc<br />

`maRalTa Tavm<strong>da</strong>blobas~ (qalbatoni<br />

ana kalan<strong>da</strong>Zis sityvebia) sCvevia, igi<br />

ucodveli maswavleblis rolSi ki ar<br />

gamodis, romelic sxvebs uCvenebs gzas,<br />

aramed xSirad usvams xazs, rom Tavad<br />

igi yvelaze codvilia, rom yvela a<strong>da</strong>mianma,<br />

ragind amaRlebuli un<strong>da</strong> iyos<br />

igi,un<strong>da</strong> icodes,rom masSicaa sikeTisa<br />

<strong>da</strong> borotebis mudmivi brZola <strong>da</strong> yvelas<br />

cxovreba sikeTis gamarjvebis gza<br />

un<strong>da</strong> iyos, rogorc RmerTisaken mudmivi<br />

amaRleba, `mu<strong>da</strong>m sakuTar Tavze maRla~<br />

<strong>da</strong>dgoma, rogorc grigol noseli<br />

(<strong>da</strong>axl. 335_394) mouwodeb<strong>da</strong>. swored am<br />

viTarebas akavSireb<strong>da</strong> kanti WeSmarit<br />

tolerantobasTan <strong>da</strong> swored amitom<br />

moiTxov<strong>da</strong> igi Semwynareblobis urwmunoebze<br />

gavrcelebas. es Tavisufali<br />

<strong>da</strong> gulwrfeli partnioroba kacobriobis<br />

sakeTildReod Tanamedrove<br />

<strong>msoflmxedvelobrivi</strong> azrovnebis<br />

erT-erTi mniSvnelovani maxasiaTebe-


lia. evropuli azrovnebis saukeTeso<br />

tradiciebic amaze miuTiTebs. es mizani<br />

amoZraveb<strong>da</strong> ganaTlebul <strong>da</strong> znekeTil<br />

romis paps _ benediqte XIV (1675_1758),<br />

roca mimoweras awarmoeb<strong>da</strong> Tavis did<br />

TanamedrovesTan m. fr. volterTan<br />

(1694_1778), romelic mowinaaRmdegeebis<br />

mier udides aTeistad iyo CaTvlili,<br />

sinamdvileSi ki <strong>da</strong>savleTis kaTolikuri<br />

eklesiis praqtikas akritikeb<strong>da</strong>.<br />

mas papze aranakleb aintereseb<strong>da</strong><br />

WeSmariti rwmenis bedi. igive iyo<br />

mizani benediqte XVI (maSin kardinali<br />

i. ratcingeri) dialogisa XX s-<br />

is udides filosofosTan, i. habermas-<br />

Tan, e.w. <strong>da</strong>savluri marqsizmis cnobil<br />

warmomadgenelTan. habermasi aRiareb<strong>da</strong>,<br />

rom igi `religiurad aramusikaluria~.<br />

magram man, mravalTa gasaocrad,<br />

is debuleba <strong>da</strong>icva, rom religia sekularul<br />

saxelmwifoSi warsulis naS-<br />

Ti ki araa, aramed `filosofiisaTvis<br />

cnebiT doneze~ gamowvevas warmoadgens<br />

[10,10]. <strong>da</strong> amitom i. ratcingerTan<br />

Tavisi saubari 2004 w. mniSvnelovnad<br />

CaTvala. oriveni msgavs Sedegebamde<br />

mividnen: Tanamedrove sazogadoebaSi<br />

a<strong>da</strong>mianTa qcevaTa <strong>da</strong> motivTa gagebis<br />

TvalsazrisiT saWiroa filosofiisa<br />

<strong>da</strong> religiis dialogi.<br />

§ 2. Semwynarebloba rogorc a<strong>da</strong>mianTa<br />

urTierTmimarTebis arsebiTi forma.<br />

am kardinaluri mniSvnelobis mqone<br />

sakiTxis analizisas yovelTvis un<strong>da</strong><br />

gvaxsovdes is milionobiT gulwrfeli<br />

morwmune, romelmac SeiZleba werakiTxva<br />

ar icodes, magram rwmenis arss<br />

SesaniSnavad xe<strong>da</strong>vdes <strong>da</strong> Tavis praqtikul<br />

saxelmZRvanelod miiCnevdes.<br />

kacobriobis istoriaSi yvelaze<br />

didi racionalisti, romelic cdilob<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>esabuTebina, rom saerTod arsebuli<br />

an logikuria, an masze <strong>da</strong>iyvaneba,<br />

Tavisi Ziebebis <strong>da</strong>sawyisSi naTlad<br />

gamokveT<strong>da</strong> erTmaneTisagan rwmenisa<br />

<strong>da</strong> codnis bunebas. 24 wlis hegeli<br />

67<br />

(1770_1831) wer<strong>da</strong>: `roca me vambob, rom<br />

esa Tu is a<strong>da</strong>miani religiuria, es ar<br />

niSnavs, rom mas religiis didi codna<br />

aqvs. es imas niSnavs, rom misi guli<br />

grZnobs RvTaebis siZlieres mis saqmeebSi,<br />

igi cnobs <strong>da</strong> xe<strong>da</strong>vs RmerTs Tavis<br />

bunebaSi,a<strong>da</strong>mianTa bedSi, igi eTayvaneba<br />

mas,madlobelia misi <strong>da</strong> adidebs<br />

mas Tavisi saqmeebiT. igi afasebs Tavis<br />

moqmedebas ara mxolod imis mixedviT,<br />

kargi <strong>da</strong> gonivrulia Tu ara igi, aramed<br />

xSirad ufro met mniSvnelobas<br />

imas aniWebs, aris Tu ara es RvTisTvis<br />

saTno <strong>da</strong> misi mamoZravebeli RmerTisgan<br />

momdinareobs Tu ara~ [2, 14]. `religia<br />

gulis saqmea~ [2, 17].<br />

aseTi a<strong>da</strong>mianebi morwmuneTa birTvs<br />

Seadgenen <strong>da</strong> maTgan imis moTxovna,<br />

rom mecnieruli Semecnebis safexurebi<br />

gaiaron,sanam rwmenas miaRweven,araa<br />

gamarTlebuli arc zneobrivad <strong>da</strong> arc<br />

Teoriulad. uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

sasaxelod un<strong>da</strong> iTqvas, rom mas-<br />

Tan, petriwisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis<br />

msgavsad, acilebulia berZnuli neoplatonizmis<br />

inteleqtualizmi, sa<strong>da</strong>c<br />

RmerTisaken mecnieruli, SemecnebiTi<br />

gza erTaderTad <strong>da</strong> Seucvlelad aris<br />

miCneuli. misTvis es gza mxolod erTerTia,romelic<br />

Tavisi SedegebiT ki ar<br />

ewinaaRmdegeba,aramed aZlierebs RvTis<br />

uSualo wyalobis gagebas. `uTqoi sityuais~<br />

(petriwi) winaSe krZalviT Se-<br />

Cerebuli mecnieruli xedvis gareSe<br />

nebismieri religia, SesaZlebelia, magiad<br />

<strong>da</strong> wyalobis gamoZalvis mcdelobad<br />

ga<strong>da</strong>iqces, rac zneobasa <strong>da</strong> religiasTan<br />

kavSirs gamoricxavs.<br />

es problema uSualod ukavSirdeba<br />

a<strong>da</strong>mianTa RvTis winaSe Tanasworobis<br />

princips. igia kantis kategoriuli<br />

imperativis WeSmariti Sinaarsi. namdvili<br />

Semwynareblobac am principis<br />

specifikuri gamoxatulebaa. maTi saboloo<br />

safuZveli is rwmenaa, rom yvela<br />

a<strong>da</strong>miani, raRacnairad aucilebel<br />

<strong>da</strong> specifikur Rirebulebas flobs<br />

RmerTisaTvis. amis gacnobierebis gamo


iyo, rom didi germaneli mistikosi,<br />

maister ekharti (1260_1327) arwmuneb<strong>da</strong><br />

msmenelebs, rom marto a<strong>da</strong>miani ki ar<br />

eZebs RmerTs, aramed RmerTic eZebs<br />

a<strong>da</strong>mians. es pozicia arsebiTia yvela<br />

namdvili morwmunisaTvis, romelsac<br />

a<strong>da</strong>mianTa Tanasworoba esmis rogorc<br />

rasaze,erovnebaze,religiur gansxvavebaze<br />

maRla mdgomi principi, romlis<br />

Sinaarsi sxva a<strong>da</strong>mianis iuridiulad<br />

Tanasworad cnobaSi, mis SewyalebaSi<br />

an sibralulSi ki ar gamoixateba, aramed<br />

Seni gulisa <strong>da</strong> gonebisaTvis misi<br />

Seucvlelobis <strong>da</strong>naxvaSi.<br />

rogorc aRiniSna,msoflmxedveloba<br />

aucileblad gulisxmobs, rogorc<br />

sayrdens <strong>da</strong> amosavals,raRac princips,<br />

romelic raRacnairad, magram, u<strong>da</strong>vod,<br />

pirovnebis arCevans emyareba. arCevanis<br />

am sayovelTaobi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

bunebrivia maTi Tanasworuflebianobis<br />

<strong>da</strong>Sveba <strong>da</strong> am safuZvelze, sazogadoebis<br />

saWiroebis Tanaxmad, maTi urTierTobis<br />

samarTlebrivi mowesrigeba<br />

<strong>da</strong> zneobrivi Sefaseba. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

Tanamedrove mowinave qveynebSi<br />

bunebrivad wamoiwevs Semwynareblobis<br />

(tolerantobis) principis mniSvneloba.<br />

igi Seucvlelia Tanamedrove samyaroSi,<br />

romelSic pirovnebaTa, erTa,<br />

saxelmwifoTa, rasaTa <strong>da</strong>pirispireba<br />

_ faqtia. amgvari samyaro sul ufro<br />

grZnobs globalizaciis garduvali<br />

procesis safrTxes <strong>da</strong> Zalauneburad<br />

imis gamoTvlas iwyebs, Tu romeli<br />

eri, saxelmwifo Tu kultura ga<strong>da</strong>r-<br />

Ceba. yovlismomcveli Semwynareblobis<br />

principi ki im saSualebebze fiqris<br />

aucileblobaze miuTiTebs, romlebic<br />

SesaZleblobas iZlevian de<strong>da</strong>miwis<br />

ekonomikuri TvalsazrisiT globalizacia,<br />

rogorc faqti, gansxvavebuli<br />

iqnes erTiani <strong>da</strong> erTaderTi politikuri<br />

saxelmwifos Seqmnis aucileblobisagan,<br />

<strong>da</strong> momavali msoflio wesrigi<br />

gansxvavebulTa harmoniul mTelad<br />

iqnes warmodgenili [11,12]. amgvari<br />

principi rom, Uupirveles yovlisa, er-<br />

68<br />

Teuli pirovnebis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> garantias<br />

un<strong>da</strong> gulisxmobdes, es qristianobam<br />

amcno samyaros. rac Seexeba mis<br />

msoflmxedvelobriv gaazrebas, es kantis<br />

<strong>da</strong>msaxurebaa,romelmac pirovnebis<br />

samoqmedo maqsima cnobili kategoriuli<br />

imperativis saxiT ase Camoayaliba:<br />

moiqeci ise, rom Sens moqmedebaSi<br />

yoveli a<strong>da</strong>miani yovelTvis iyos<br />

agreTve mizani <strong>da</strong> arasdros mxolod<br />

saSualeba.<br />

siamayis grZnobiT SeiZleba aRiniSnos,<br />

rom uwmidesis mTeli moRvaweoba<br />

am mizans emsaxureba, rasac Seucvleli<br />

mniSvneloba aqvs saerTod <strong>da</strong> gansakuTrebiT<br />

Cvens qveyanaSi, sa<strong>da</strong>c mravalerovneba<br />

<strong>da</strong> mravalgvari aRmsarebloba<br />

saukuneebs iTvlis. igi <strong>da</strong>majereblad<br />

qa<strong>da</strong>gebs marTlmadideblur<br />

qristianobas, rogorc zogadsakacobrio<br />

moralis matarebel moZRvrebas,<br />

romelic Semwynareblobas <strong>da</strong> moyvasis<br />

siyvaruls mTels kacobriobaze, yvela<br />

a<strong>da</strong>mianze avrcelebs.<br />

1989 wels, <strong>saqarTveloSi</strong> qveynis istoriaSi<br />

erT-erT yvelaze <strong>da</strong>Zabul periodSi,<br />

roca garkveuli <strong>da</strong>jgufebebi<br />

nacionaluri SuRlis gaRvivebasac ar<br />

eridebodnen sakuTari miznebis misaRwevad,<br />

ilia II Tavis saaxalwlo epistoleSi<br />

miuTiTa saxarebi<strong>da</strong>n yvelasTvis<br />

cnobil keTil samaritelze,`romelmac<br />

yovelgvari religiuri valdebulebis<br />

gareSe, <strong>da</strong>xmareba gauwia avazakis mier<br />

gaZarcul <strong>da</strong> nagvem a<strong>da</strong>mians~. `es aris<br />

saqcieli,_ gvaswavlis uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi,_<br />

romelic bunebrivi un<strong>da</strong> iyos<br />

yvelasTvis <strong>da</strong> miT umetes qristianisaTvis.<br />

Tu Cven ver vamCnevT calkeul<br />

pirovnebas, ver vamCnevT mis tkivilsa<br />

<strong>da</strong> wuxils, ra fasi aqvs Cvens, Tun<strong>da</strong>c,<br />

sakacobrio humanur ideebs, ubralo<br />

frazebs?~ (12.VI).<br />

dRes, rodesac iuridiulad yvela<br />

religia Tanasworia, maT Soris<br />

mimarTeba SeiZleba mxolod Semwynareblobis,<br />

rogorc moraluri kanonis,<br />

mixedviT wesrigdebodes. uwmidesisa


<strong>da</strong> unetaresis ilia II qa<strong>da</strong>gebebSi<br />

qristianoba gamodis rogorc zogadsakacobrio<br />

idealis, WeSmariti Semwynareblobis<br />

matarebeli, romelic<br />

erovnebaTa, religiaTa, aRmsareblobaTa<br />

gansxvavebaze maRla dgas im azriT,<br />

rom yvela maTTvis uSinaganes <strong>da</strong><br />

umniSvnelovanes aspeqtze miuTiTebs:<br />

`Zvel dros msoflioSi moqmedeb<strong>da</strong><br />

e.w. oqros kanoni, romlis mixedviTac<br />

sikeTis sanacvlod sikeTe un<strong>da</strong> migego,<br />

xolo usamarTloba, samarTliani<br />

SurisZiebiT gamoesworebiaT. qristem<br />

es Secvala. marTlmorwmunes ara Tu<br />

mtrisTvis codvis Sendoba, aramed misi<br />

siyvaruli mosTxova~ (12, VII).<br />

literatura<br />

1. narkvevebi filosofiis istoriaSi, Tbilisi, 1993.<br />

2. Hegel C. W., Werke in 20 Bänden, Bd. I, Suhrkamp, 1971, S. 14.<br />

3. Politik-Religion- Menschenwürde. Hrsg. B. Jendorf, G. Schmalenberg, Giessen,<br />

1993.<br />

4. Tewzadze Guram, Über die Möglichkeit der Atheistischen Moral. Zur Begründung<br />

der echten Toleranz. _ In: Akten des Siebenten Internationalen Kant-Kongresses,<br />

Mainz,1990; Bonn, 1991.<br />

5. Noack H., Die Philosophie Westeuropas, Darmstadt,1967.<br />

6. Zveli qarTuli literaturis qrestomaTia, s. yubaneiSvilis<br />

red., Tbilisi, 1946.<br />

7. basili kesarielis swavlanis efTvime aToneliseuli Targmani,<br />

Tbilisi, 1983.<br />

8. petre iberieli (fsevdo-dionise areopageli), Sromebi, Tbilisi,<br />

1960.<br />

9. ...”Bibliophile Kostbarkeit für Heidegger Archiv (Eine Georgische Übersetzung<br />

von “Sein und Zeit”... Mit Hilfe des Katholikos Patriarchen aller<br />

Georgier Ilia II ist ihm die Übersetzung und Herausgeben von “Sein und<br />

Zeit” gelungen.<br />

Von den 300 Exemplaren limitierten Ausgabe ist nun ein Exemplar in<br />

die Heimat des großen Fragers und Suchers gekommen; <strong>da</strong>rüber herrscht<br />

bei den Freunden von Heideggers Philosophie in Meßkirch große Freude”<br />

(«Schwäbische Zeitung», Sonntag, April 1991, S.2).<br />

10. Jürgen Habermas, Joseph Ratzinger. Dialektik der Säkularisierung. Über Vernunft<br />

und Religion, Freiburg im Breisgau, 2005.<br />

11. lumani n., sazogadoebrivi komunikaciis cvlilebani <strong>da</strong><br />

masobrivi media, gamomcemloba `arxe~, Tbilisi, 2008.<br />

12 <strong>saqarTvelos</strong> eklesiis kalen<strong>da</strong>ri, 1989, Tbilisi.<br />

69


zaza aleqsiZe<br />

rogor iwyebo<strong>da</strong> sinuri aRmoCenebi<br />

`gevedrebi ufalo, ganunaTle<br />

goneba mecnierTa, mweralTa <strong>da</strong> xelovanTa<br />

CvenTa. <strong>da</strong>loce saqme maTi, raTa<br />

iqmnas naRvawi maTi sakeTilod qveynisa,<br />

raTa SromiTa TavisiTa gemsaxuron<br />

Sen, emsaxuron ersa Sensa iveriisasa~<br />

(ilia II, locva sinis mTaze. _ Jurn.<br />

`jvari vazisa~, 1984, # 1, gv. 6).<br />

70<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqma,<br />

uwmidesma <strong>da</strong> unetaresma<br />

ilia meorem gansakuTrebuli roli<br />

Seasrula <strong>saqarTvelos</strong> bolo ormoci<br />

wlis istoriaSi. vgulisxmob<br />

ara mxolod sasuliero cxovrebas,<br />

eklesia-monastrebis, saepiskoposo eparqiebis<br />

ganaxleba-aRdgenas, aramed<br />

mis keTilismyofel gavlenas saero<br />

cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva sferoze, pirvel<br />

rigSi humanitarul <strong>da</strong>, gansakuTrebiT,<br />

qarTvelologiur mecnierebebze. rom<br />

ara misi uwmidesoba, vin icis, ramdeni<br />

wliT ga<strong>da</strong>iwev<strong>da</strong> sinis mTaze, wm. ekaterines<br />

monasterSi axlad aRmoCenili<br />

141 qarTuli xelnaweris jer arsebobis<br />

<strong>da</strong>fiqsireba, xolo Semdeg maTi<br />

Seswavla <strong>da</strong> samenovani (qarTul-ber-<br />

Znul-inglisuri) katalogisa <strong>da</strong> mravali<br />

gamokvlevis gamocema. Cemi azriT,<br />

qarTulma mecnierebam <strong>da</strong> kulturam<br />

ar icis amaze ufro didi aRmoCena <strong>da</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> patriarqis roli masSi<br />

udidesia.<br />

1734 wels wmi<strong>da</strong> ekaterines monasterSi<br />

sina-raiTis arqiepiskoposma nikifore<br />

marTalisma biblioTekisaTvis<br />

specialuri Senoba aago, xelnawerebi<br />

iq ga<strong>da</strong>itana <strong>da</strong> wesrigSi moiyvana. is,<br />

rac maSin praqtikuli gamoyenebisaTvis<br />

zedmetad iqna miCneuli, rogorc Cans,<br />

<strong>da</strong>toves aRniSnul saTavsSi. 1761 wels<br />

piligrimi donati aRniSnav<strong>da</strong>, rom man<br />

nikifore marTalisis biblioTekaSi,<br />

kargad movlili xelnawerebis gar<strong>da</strong>,<br />

naxa uyuradRebod mitovebulebic. am<br />

xelnawerTa arseboba etyoba Tan<strong>da</strong>Tan<br />

<strong>da</strong>viwyebas mieca.<br />

amJamad sinuri xelnawerebi inaxeba<br />

1990 wels wm. ekaterines monastris<br />

biblioTekisaTvis specialurad agebul<br />

SenobaSi. es biblioTeka erTerTi<br />

umdidresia mTels msoflioSi<br />

Tavisi mraval enaze arsebuli xelnawerebiT.<br />

sinis mTis saganZurs (xelnawerebs,<br />

xatebs <strong>da</strong> sxv.) miniWebuli<br />

aqvs msoflio saganZuris statusi.<br />

1975 wlis 26 maiss sinis mTaze,<br />

wmi<strong>da</strong> ekaterines monasterSi iustiniane<br />

keisris (527_565) kedlis CrdiloeT<br />

nawilSi moTavsebul wmi<strong>da</strong> giorgis<br />

saxelobis samlocvelos xanZari<br />

gauCn<strong>da</strong>. sxvaTa Soris, es samlocvelo<br />

sinis mTaze unaxavs XVI saukunis moRvawes,<br />

rodosel mitropolits paisis,<br />

romelic aRniSnavs, rom igi aRdgenili<br />

yofila `iberTa mefis~ saxsrebiT.<br />

rodesac berebma xanZari Caaqres <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>zianebuli farTobi gawmindes, samlocvelos<br />

iatakis qveS, miwiT savse


71<br />

saTavsSi didi raodenobiT uZvelesi<br />

xelnawerebi aRmoaCines.<br />

sinis mTaze xelnawerTa aRmoCenas<br />

ramdenime wlis ganmavlobaSi ar axmaurebdnen.<br />

marTalia, presaSi ukve gaCn<strong>da</strong><br />

cnobebi amis Sesaxeb, magram jerjerobiT<br />

isini mxolod paparaci Jurnalistebis<br />

mopovebuli iyo <strong>da</strong> Tavisi<br />

TvaliT arc erT mecniers ar enaxa.<br />

pirveli oficialuri cnoba axali<br />

xelnawerebis Sesaxeb <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> 1980<br />

wlis seqtemberSi maSindeli <strong>da</strong>savleT<br />

germaniis q. goslarSi Catarebuli<br />

siriis problemebisadmi miZRvnili<br />

simpoziumis mimoxilvis saxiT. am<br />

simpoziumze axlad aRmoCenili siriuli<br />

xelnawerebis Sesaxeb moxseneba<br />

waikiTxa am <strong>da</strong>rgis specialistma de<strong>da</strong><br />

filoTeam. man Tavisi moxsenebis SesavalSi<br />

aRniSna, rom wm. ekaterines<br />

monasterSi axal xelnawerTa Soris<br />

56 somxuri xelnaweri aRmoCn<strong>da</strong> <strong>da</strong>,<br />

SesaZloa, maT Soris oTxi mrgvlovani<br />

asomTavruliT Sesrulebuli qarTuli<br />

xelnaweric iyoso.<br />

rodesac de<strong>da</strong> filoTeas mier gakeTebuli<br />

gancxadeba waikiTxa cnobilma<br />

germanelma qarTvelologma, profesorma<br />

iulius asfalgma, eWvi gamoTqva,<br />

somxurad miCneul xelnawerTa nawili<br />

mainc SesaZloa nusxurad <strong>da</strong>werili qarTuli<br />

xelnawerebi iyoso. aseTi eWvi<br />

bunebrivi iyo, radgan wm. ekaterines<br />

monasteri <strong>da</strong>sabami<strong>da</strong>n marTlmadidebluri<br />

monasteria <strong>da</strong> iq didi raodenobiT<br />

somxuri xelnawerebis aRmoCena<br />

mosalodneli ar aris. i. asfalgma sinis<br />

mTaze somxuri xelnawerebis aRmoCenisa<br />

<strong>da</strong> Tavisi eWvebis Sesaxeb maSinve<br />

a. SaniZes Seatyobina. ra Tqma un<strong>da</strong>,<br />

a. SaniZem <strong>da</strong> maleve m. SaniZemac (1981)<br />

<strong>da</strong>a<strong>da</strong>stures qarTuli xelnawerebis<br />

somxurSi aRrevis SesaZlebloba.<br />

eWvebi isev eWvebad <strong>da</strong>rCebo<strong>da</strong>, rom<br />

ara 1984 wlis 24_28 maiss <strong>sruliad</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis ilia II oficialuri<br />

viziti egvipteSi. 26 maiss sinis<br />

mTaze wm. ekaterines monastris biblioTekis<br />

<strong>da</strong>Tvalierebisas, mas mieca<br />

saSualeba enaxa e. w. `somxuri~ xelnawerebi,<br />

romlebic sinamdvileSi qar-<br />

Tuli aRmoCn<strong>da</strong>. movusminoT <strong>sruliad</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqs:<br />

`is, rom aq raRac xelnawerebi<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, Cven adrec vicodiT,<br />

magram ar vicodiT, iyo Tu ara<br />

maTSi qarTuli. gviCvenes ber-<br />

Znuli xelnawerebi, Cven vkiTxeT,<br />

qarTuli Tu aris-Tqo. biblioTekis<br />

ufrosma moZRvarma<br />

gviTxra: qarTuli samwuxarod<br />

ar aris, magram aris somxurio.<br />

Zalian guli <strong>da</strong>mwy<strong>da</strong>, kidev ra<br />

aris-meTqi. kidev ariso kopturi,<br />

eTiopuri <strong>da</strong> sxva. maCveneT, somxuri<br />

mainc vnaxoT-meTqi. rva yuTi<br />

iyo es `somxuri~ xelnawerebi.<br />

gadmoiRes, vnaxeT <strong>da</strong>, Turme, qar-<br />

Tulia. SecdomiT miukuTvnebiaT<br />

somxurisaTvis. tyavze Sesrulebuli<br />

asomTavruli,nusxa-xucuri<br />

xelnawerebi...<br />

vkiTxe: vin muSaob<strong>da</strong> aq <strong>da</strong> vin<br />

miakuTvna es xelnawerebi somxurs,<br />

vin giTxraT, rom es xelnawerebi<br />

somxuria. aq mecnierebi<br />

iyvnen, magram Cven imaT gvarebs<br />

ar vambobTo. Semdeg velaparake<br />

sinis mTis mTavarepiskoposs, ganvucxade,<br />

rom ar SeiZleba ase<br />

mopyroba xelnawerebisadmi, rom<br />

amas aucileblad sWirdeba specialisti,<br />

mecnieri, romelic<br />

waikiTxavs maT <strong>da</strong> Seadgens katalogs.<br />

isic <strong>da</strong>meTanxma. Tu mecniers<br />

gamogzavniT, Sevecdebi<br />

<strong>da</strong>gexmaroTo.~ (uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II qa<strong>da</strong>geba sionis<br />

sapatriarqo taZarSi. _ `jvari<br />

vazisa~, 1984, # 1, gv. 21_22).<br />

saintereso <strong>da</strong>mTxvevaa qarTveli<br />

mkiTxvelisaTvis: 1975 wlis 26 maiss<br />

aRmoCn<strong>da</strong> xelnawerTa axali koleqcia,<br />

xolo 1984 wlis aseve 26 maiss <strong>saqarTvelos</strong><br />

patriarqma <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura amave<br />

koleqciaSi didi raodenobiT qarTuli<br />

xelnawerebis arseboba. magram ilia II


ar <strong>da</strong>kmayofil<strong>da</strong> mxolod kerZo saubarSi<br />

gakeTebuli SeniSvniT. meore<br />

dRes, erToblivi wirvis <strong>da</strong>mTavrebis<br />

Semdeg patriarqsa <strong>da</strong> arqiepiskoposs<br />

Soris oficialuri sityvebis gacvlisas<br />

man xazi gausva:<br />

`Cven Camosvlas vaniWebT did<br />

mniSvnelobas, radganac misi sa-<br />

SualebiT un<strong>da</strong> ganaxldes is kavSiri,<br />

romelic Cven Soris saukuneebis<br />

manZilze arsebob<strong>da</strong>.<br />

gamovTqvamT imeds, rom es kav-<br />

Siri iqneba Rrma <strong>da</strong> ormxrivi~<br />

(kaTolikos-patriarqis ilia II<br />

sityva, warmoTqmuli sinis mTis<br />

wmi<strong>da</strong> ekaterines monasterSi. _<br />

`jvari vazisa~, 1984, # 1, gv. 14).<br />

<strong>da</strong>brun<strong>da</strong> Tu ara TbilisSi, kaTolikos-patriarqma<br />

Segvkriba yvela is<br />

mecnieri, romelTaTvisac axlos iyo<br />

sinis monastris qarTul siZveleTa<br />

problemebi, <strong>da</strong>wvrilebiT gviambo imis<br />

Sesaxeb, rac naxa wm. ekaterines monasterSi,<br />

sina-raiTis arqiepiskoposTan<br />

molaparakebis Sesaxeb <strong>da</strong> SemogvTavaza<br />

am sakiTxze aqtiuri muSaobis <strong>da</strong>wyeba.<br />

…magram Tav<strong>da</strong>pirvelad aqtiuri muSaoba<br />

TviTon <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqma<br />

gaagrZela.<br />

1987 wlis 3_6 ivniss <strong>saqarTvelos</strong><br />

sapasuxo vizitiT ewvia misi maRalyovladusamRvdeloesoeba,<br />

soeba, sina-raiTisa <strong>da</strong><br />

faranis mTavarepiskoposi <strong>da</strong>miane. patriarqma<br />

savizito programaSi CarTo<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mecnierebaTa akademiis<br />

k. kekeliZis saxelobis xelnawerTa<br />

instituti. am vizitis amsaxveli sainformacio<br />

cnoba iuwyebo<strong>da</strong>:<br />

`stumrebs saSualeba miecaT<br />

gascnobodnen <strong>saqarTvelos</strong> mecnierebaTa<br />

akademiis k. kekeliZis<br />

saxelobis xelnawerTa institutis<br />

xelnawerTa fonds <strong>da</strong> am<br />

institutis muSaobis struqturas.<br />

gaaocaT institutis TanamSromlebis<br />

<strong>da</strong>mokidebulebam<br />

xelnawerebisadmi, maTma maRalma<br />

kvalifikaciam <strong>da</strong> saqmisadmi<br />

72<br />

erTgulebam. institutis direqtorma,<br />

akademikosma elene metrevelma<br />

dro ar <strong>da</strong>zoga <strong>da</strong> maT<br />

zedmiwevniT zustad uambo yoveli<br />

xelnaweris Tavga<strong>da</strong>savali.<br />

gansakuTrebulad gaamaxvila<br />

yuradReba sinuri warmomavlobis<br />

xelnawerebze, rac, marTlac,<br />

stumarTa did interess iwvev<strong>da</strong>.<br />

isini gulwrfelad madlobelni<br />

<strong>da</strong>rCnen q-n elene metrevelisa.<br />

es informacia metad mniSvnelovani<br />

iyo maTTvis, radgan,<br />

rogorc aRniSnes, ukve Seudgnen<br />

wm. sinis mTisa <strong>da</strong> monastrebis<br />

<strong>da</strong>wvrilebiTi istoriis weras~.<br />

axlad aRmoCenil sinur xelnawerebze<br />

iyo saubari Sexvedrebzec Tbilisis<br />

saxelmwifo universitetSi. rodesac<br />

TanamSromlobisaTvis nia<strong>da</strong>gi<br />

srulad momzad<strong>da</strong>, rodesac stumrebma<br />

<strong>da</strong>inaxes, rom xelnawerTa institutTan<br />

TanamSromloba TviTon sinis mTisa-<br />

Tvisac uaRresad sasargeblo iqnebo<strong>da</strong>,<br />

<strong>da</strong>ido TanamSromlobis xelSekruleba.<br />

`ga<strong>da</strong>wy<strong>da</strong>,rom Seiqmnas sinuri<br />

problemebis sapatriarqosTan<br />

arsebuli samecniero kvlevis<br />

centri. gamoiyos axlad aRmo-<br />

Cenili qarTuli xelnawerebis<br />

Semswavleli jgufi, romelSic<br />

specialistebTan erTad berZeni<br />

paleografebic _ wmi<strong>da</strong> ekaterines<br />

monastris berebi _ iqnebian<br />

gaerTianebulni. gaigzavnos sinis<br />

mTaze mecnierTa <strong>da</strong> samRvdelo<br />

pirTa jgufi <strong>da</strong> adgilzeve Sesruldes<br />

pirveladi samuSaoebi,<br />

Sedges pirveli mokle aRweriloba<br />

<strong>da</strong> sxva.<br />

sinis mTavarepiskoposma ivaldebula,<br />

rom sinuri problemebis<br />

kvlevis centri aRWurvos sinis<br />

mTaze arsebuli yvela qarTuli<br />

xelnaweris mikrofilmiT <strong>da</strong> im<br />

gamocemebiT, romlebic monastris<br />

biblioTekaSi arsebobs...<br />

sabolood, sinuri problemebis<br />

kvlevis centris mier momzadebuli<br />

axlad aRmoCenil


qarTul xelnawerTa katalogi<br />

gamoicema or enaze _ qarTulad<br />

<strong>da</strong> berZnulad, mokle inglisuri<br />

reziumeTi, uxvi fotomasaliT~<br />

(stumrebi sinis mTi<strong>da</strong>n. _ `jvari<br />

vazisa~, Tb., 1987, gv. 18_19).<br />

dRes am xelSekrulebi<strong>da</strong>n TiTqmis<br />

yvela muxli Sesrulebulia: moewyo<br />

Svidi samecniero eqspedicia sinis<br />

mTaze axlad aRmoCenili qarTuli<br />

xelnawerebis Sesaswavlad, Seiqmna<br />

sinis qarTul siZveleTa kvlevis centri,<br />

gamoica axlad aRmoCenili qarTuli<br />

xelnawerebis aRweriloba berZnulad,<br />

qarTulad <strong>da</strong> inglisurad. Sesasrulebeli<br />

<strong>da</strong>rCa mTavari: sinis mTaze<br />

arsebuli yvela qarTuli xelnaweris<br />

mikrofilmis gadmocema. jerjerobiT<br />

es muxli mxolod nawilobriv aris<br />

Sesrulebuli. xelnawerTa instituts<br />

(amJamad xelnawerTa erovnul centrs)<br />

gadmocemuli aqvs mxolod ramdenime<br />

mniSvnelovani xelnaweris mikrofilmi.<br />

dRes ukve, ra Tqma un<strong>da</strong>, laparaki aRar<br />

aris mikrofilmebze. monasteri aRWurvilia<br />

mZlavri distanciuri skanirebis<br />

aparaturiT <strong>da</strong> Cveni mizania, cxadia, kvlav<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

TanadgomiT,mivaRwioT kompaqt-diskebze<br />

Cawerili xelnawerebis miRebas.<br />

wm. ekaterines monastris axali<br />

koleqcia sul 1100 xelnawers iTvlis.<br />

xelnawerTa umravlesoba berZnulia,<br />

<strong>da</strong>narCeni _ arabuli,siriuli,eTiopuri,<br />

slavuri <strong>da</strong> qarTuli, erTi laTinuri<br />

<strong>da</strong> erTi ebrauli. amaT gar<strong>da</strong> aqve aRmoCn<strong>da</strong><br />

120 gragnili <strong>da</strong> mravali fragmenti.<br />

qronologiurad axali koleqcia<br />

Tavsdeba IV_XVIII saukuneebSi.<br />

xelnawerTa institutma sinis<br />

mTaze eqspediciis mosawyobad zrunva<br />

xelSekrulebis <strong>da</strong>debisTanave <strong>da</strong>iwyo,<br />

magram maSin, CemTvis ucnobi mizezebis<br />

gamo, es ver ganxorciel<strong>da</strong>. 1988 wlis<br />

bolos, Cemi xelnawerTa institutis<br />

direqtoris Tanamdebobaze misvlis<br />

pirvelive dRi<strong>da</strong>n <strong>saqarTvelos</strong> patriarqTan<br />

uSualo kontaqtSi <strong>da</strong>viwye aqtiuri<br />

muSaoba wm. ekaterines monasterSi<br />

eqspediciis mosawyobad. 1989_90 wlebi<br />

ar iyo advili wlebi <strong>saqarTvelos</strong>Tvis<br />

saerTod, <strong>da</strong> miT ufro saerTaSoriso<br />

eqspediciis gansaxorcieleblad<br />

<strong>da</strong>, SesaZloa, araferi gamosuliyo, rom<br />

ara sami faqtori: <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis sruli<br />

Tanadgoma, egvipteSi sabWoTa kavSiris<br />

saelCos gasaocari aqtivoba <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavrobis mier eqspediciis<br />

<strong>da</strong>uyovnebeli <strong>da</strong>finanseba.<br />

axal koleqciaSi 141 <strong>da</strong>saxelebis<br />

qarTuli xelnaweri gamovlin<strong>da</strong>. aqe<strong>da</strong>n<br />

umravlesoba xelnaweri wignia,<br />

xolo 10 gragnili. zogi maTgani srulia,<br />

zogi Zlier nakluli. furcel-<br />

Ta saerTo raodenoba 4000-ze metia.<br />

amaT gar<strong>da</strong>, aqve inaxeba didi raodenobis<br />

fragmenti (1600) erTi furclis<br />

Tu furcelTa naxevebis saxiT. fragmentebis<br />

fotopirebi xelnawerTa institutSi<br />

inaxeba <strong>da</strong> maTi Seswavla<br />

xelnawerTa erovnuli centris morigi<br />

amocanaa.<br />

axali koleqciis xelnawerebi<strong>da</strong>n<br />

ramdenime aRmoCn<strong>da</strong> Zveli koleqciis<br />

xelnawerTa nawili, umravlesoba ki<br />

<strong>sruliad</strong> axalia. Zvelis nawilTagan<br />

mniSvnelobis TvalsazrisiT SeiZleba<br />

<strong>da</strong>saxeldes yvelaze adrindeli<br />

TariRiani qarTuli xelnaweri, cnobili<br />

864 wlis sinuri mravalTavi.<br />

axlad aRmoCenil xelnawerTa didi umravlesoba<br />

warmodgenilia pergamentze,<br />

Se<strong>da</strong>rebiT naklebia qaRaldze Sesrulebuli.<br />

yvela teqsti <strong>da</strong>werilia<br />

asomTavruliTa <strong>da</strong> nusxa-xucuriT. mxedruli<br />

<strong>da</strong>werilobiT Sesrulebulia<br />

mxolod Se<strong>da</strong>rebiT gviani xanis (XII_<br />

XV) zogierTi minaweri.<br />

sinur koleqciaSi dRes ukve xelTa<br />

gvaqvs saerTo jamSi 230-ze meti xelnaweri<br />

<strong>da</strong> mravali fragmenti, amitom<br />

gacilebiT meti viciT sinis qarTuli<br />

samonastro koloniisa <strong>da</strong> misi Semoqmedebis<br />

Sesaxeb, vidre aqamde vicodiT.<br />

sinis xelnawerTa (Zveli <strong>da</strong> axali)<br />

73


didi umravlesoba X saukunisaa. rodesac<br />

va<strong>da</strong>rebT aqve <strong>da</strong>cul <strong>da</strong> aq Seqmnil<br />

xelnawerebs (Zvelsa <strong>da</strong> axals)<br />

sxva enebze (berZnuli, arabuli, siriuli<br />

<strong>da</strong> sxv.), vxe<strong>da</strong>vT, rom X saukunis<br />

meore naxevari sinis mTaze upiratesad<br />

qarTulia <strong>da</strong> mxolod XI saukuni<strong>da</strong>n<br />

iwyeba berZenTa <strong>da</strong> arabTa didi aqtivoba.<br />

amasve mowmobs axali koleqciis<br />

xelnawerTa minawerebi, romlebic<br />

axal <strong>da</strong> saintereso cnobebs iZlevian<br />

qarTvelTa samSeneblo saqmianobis<br />

Sesaxeb sinis mTaze. es aris erTi<br />

umniSvnelovanesi <strong>da</strong>skvna, gakeTebuli<br />

axali aRmoCenebis safuZvelze.<br />

sinis qarTulma masalam, gansakuTrebiT<br />

axalma, Semoinaxa saeklesio<br />

RvTismsaxurebis is etapi, romelsac<br />

ierusalimurs uwodeben. es aris X<br />

saukunemde (CaTvliT) liturgikuli<br />

wignebi (iadgarebi, leqcionarebi,<br />

Jamiswirvebi,kalendrebi),romelTa ber-<br />

Znuli dednebic <strong>da</strong>kargulia imis gamo,<br />

rom meaTe saukuni<strong>da</strong>n xmarebaSi Semovi<strong>da</strong><br />

liturgikis axali wesi, romelsac<br />

konstantinopolurs an bizantiurs<br />

uwodeben. sul ukanasknel xanebamde am<br />

safexuris aRdgenas cdilobdnen somxuri<br />

mwerlobis safuZvelze, romelic<br />

adre <strong>da</strong>scil<strong>da</strong> marTlmadideblurs<br />

<strong>da</strong> amitom mas marTlmadidebluri<br />

eklesiis reformebi aRar un<strong>da</strong> Sexebo<strong>da</strong>.<br />

sinurma xelnawerebma, jer kidev<br />

Zvelma,<strong>da</strong> mas emateba axalic,Secvales<br />

aqcentebi <strong>da</strong> saerTaSoriso yuradReba<br />

somxurTan erTad qarTulze gadmoitanes,<br />

rogorc uZvelesi safexuris<br />

maCvenebelze.<br />

axalma koleqciam aCvena sinis mTis<br />

qarTuli Zmobis mWidro kontaqti sxva<br />

qarTul kulturul kerebTan. gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania misi SesaZlo<br />

pir<strong>da</strong>piri kavSiri aTonis mTasTan <strong>da</strong><br />

aTonel moRvaweebTan, rac <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura<br />

aTonze Seqmnili Zeglebis aRmoCenam<br />

maTi Seqmni<strong>da</strong>n mokle xnis manZlze.<br />

axal koleqciaSi liturgikuli<br />

krebulebis gverdiT gvxvdeba oTx-<br />

74<br />

Tavebi, fsalmunebi, mamaTa swavlani,<br />

hagiografiuli krebulebi, sakiTxavebi<br />

Zveli aRTqmis wignebi<strong>da</strong>n. amaTgan<br />

calke SeiZleba gamoiyos X saukunis<br />

(974 w.) erTi xelnaweri (N/Sin-67)<br />

_ `wmi<strong>da</strong>Ta mamaTa sinelTa swavlani<br />

<strong>da</strong> sakÂrvelebani~. krebuli originaluria,<br />

Tumca calkeul TxrobaTa <strong>da</strong>Zebna<br />

SesaZlebelia qarTul an sxva ber-<br />

Znulenovan paterikebSic. qarTvelolog<br />

specialistTa yuradRebas teqsti<br />

imiTac ipyrobs, rom masSi pirvelive<br />

mTxroblad <strong>da</strong>saxelebulia sxva wyaroebiT<br />

CvenTvis ucnobi `wmi<strong>da</strong> mama<br />

samuel qarTveli~.<br />

axal koleqciaSi gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovani aRmoCn<strong>da</strong> X saukunis ori<br />

xelnaweri. erTi maTgani (N/Sin-48) warmoadgens<br />

sakmaod vrcel nawils pirveli<br />

qarTuli istoriuli Txzulebisa,<br />

romelic `moqcevaÁ qarTlisaÁ~-s saxeliT<br />

aris cnobili. aRniSnuli Txzuleba<br />

ori nawilisagan Sedgeba:<br />

e.w. `moqcevaÁ qarTlisaÁ~-s matiane,<br />

romelSic gadmocemulia <strong>saqarTvelos</strong><br />

istoria <strong>da</strong>sabami<strong>da</strong>n VII saukunemde<br />

(Tan<strong>da</strong>rTuli qarTlis erismTavarTa<br />

<strong>da</strong> kaTalikosTa siiT X saukunis <strong>da</strong>mdegamde),<br />

<strong>da</strong> qarTvelTa ganmanaTleblis,<br />

wmi<strong>da</strong> ninos cxovreba.<br />

N/Sin-48-m Cvenamde naklulad moaRwia.<br />

ga<strong>da</strong>rCenilia mxolod `matianis~<br />

nawili, romelic Seicavs Txrobas qarTlis<br />

gaqristianebi<strong>da</strong>n VI saukunis<br />

miwurulamde. `moqcevaÁ qarTlisaÁ~<br />

dRemde Cvenamde moRweuli iyo ori re<strong>da</strong>qciiT:<br />

Satberduli (Xs.) <strong>da</strong> Weli-<br />

Suri (XIV_XV ss.). axali re<strong>da</strong>qcia<br />

erTsa <strong>da</strong> imave dros orivesTan poulobs<br />

saerTosac <strong>da</strong> gansxvavebulsac.<br />

cxadia, igi momdinareobs saerTo winaprisagan<br />

<strong>da</strong> qronologiurad misi de<strong>da</strong>ni<br />

mniSvnelovnad uswrebs win rogorc<br />

Satberduls, ise WeliSurs. es<br />

<strong>da</strong>skvna gansakuTrebulad mniSvnelovania<br />

`moqcevaÁ qarTlisaÁ~-s warmoSobis<br />

urTulesi problemis gasarkvevad.<br />

kidev ufro mniSvnelovani aRmoCn<strong>da</strong>


meore xelnaweri (N/Sin-50),romelic krebuls<br />

warmoadgens. xelnaweri X saukunis<br />

pirveli naxevriT TariRdeba. krebulSi<br />

moTavsebulia zemoT ukve naxsenebi<br />

`moqcevaÁ qarTlisaÁ~ (rogorc<br />

`matiane~, ise `wmi<strong>da</strong> ninos cxovreba~)<br />

<strong>da</strong> asurel mamaTa cxovrebis wignebi.<br />

krebuli Tavsa <strong>da</strong> boloSi naklulia.<br />

saocaria, magram faqtia, rom N/Sin-50-Si<br />

`moqcevaÁ qarTlisaÁ~-s teqsti iwyeba<br />

TiTqmis iq, sa<strong>da</strong>c wydeba N/Sin-48, Tumca<br />

eseni <strong>sruliad</strong> sxva<strong>da</strong>sxva xelnaweria.<br />

ufro metic, meore eqspediciis<br />

dros aRmoCn<strong>da</strong> N/Sin-50-is SemorCenili<br />

nawilis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n kidev ori furceli,<br />

romelTac Sexvedra naxes N/Sin-<br />

48-is <strong>da</strong>sasrulTan. aRmoCn<strong>da</strong>, rom es<br />

ori xelnaweric sxva<strong>da</strong>sxva re<strong>da</strong>qcias<br />

warmoadgens.<br />

`moqcevaÁ qarTlisaÁ~-s mimarT N/<br />

Sin-50-is Sesaxeb un<strong>da</strong> gavimeoroT is,<br />

rac vTqviT N/Sin-48-is Taobaze: igi<br />

gansxvavdeba rogorc Satberduli, ise<br />

WeliSuri re<strong>da</strong>qciebisagan <strong>da</strong> amasTanave<br />

msgavsebas poulobs orivesTan.<br />

sinuri xelnaweri TavisTava<strong>da</strong>c Satberdul<br />

xelnawerze ufro adrindelia,<br />

re<strong>da</strong>qciula<strong>da</strong>c igi, cxadia, mniSvnelovnad<br />

uswrebs orives <strong>da</strong> saeWvo<br />

SemTxvevebSic iZleva maTze gacilebiT<br />

ukeTes wakiTxvebs.<br />

sinuri aRmoCenebis Semdeg Tavisuflad<br />

SegviZlia vTqvaT, rom X s-Si<br />

ukve arsebob<strong>da</strong> `moqcevaÁ qarTlisaÁ~s<br />

oTxi erTmaneTisagan mniSvnelovnad<br />

gansxvavebuli re<strong>da</strong>qcia. cxadia, amdeni<br />

gansxvavebuli re<strong>da</strong>qciis Camoyalibeba<br />

did dros moiTxovs, rac gamoricxavs<br />

Zeglis Seqmnas IX saukuneSi.<br />

aranakleb sainteresoa qarTvelologiisa<br />

<strong>da</strong>, saerTod, aRmosavluri<br />

qristianobis istoriisaTvis<br />

imave N/Sin-50-Si <strong>da</strong>culi asurel mama-<br />

Ta cxovrebis wignebi. es aris im 13<br />

sirieli saeklesio moRvawis istoria,<br />

romlebic VI saukuneSi movidnen <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

safuZveli <strong>da</strong>udes CvenSi<br />

samonastro cxovrebas <strong>da</strong>, SesaZloa,<br />

gansazRvres <strong>saqarTvelos</strong> religiuri<br />

saxe mravali saukunis manZilze. axlad<br />

aRmoCenili teqsti <strong>sruliad</strong> ueWvelia,<br />

rom gacilebiT ufro Zvelia, vidre<br />

dRemde Cvenamde moRweuli mravali sxva<strong>da</strong>sxva<br />

saxis re<strong>da</strong>qcia <strong>da</strong> igi maTgan<br />

gansxvavdeba ara marto re<strong>da</strong>qciulad,<br />

aramed Sinaarsobriva<strong>da</strong>c. N/Sin-50 <strong>sruliad</strong><br />

axleburad ayenebs asurel mama-<br />

Ta cxovrebis teqstebis istorias.<br />

asurel mamaTa cxovrebis wignebSi<br />

CarTulia <strong>sruliad</strong> unikaluri cnobebi<br />

<strong>saqarTvelos</strong> istoriis dRemde<br />

yvelaze cu<strong>da</strong>d Seswavlili <strong>da</strong> cnobebiT<br />

mwiri periodis, e.w. erismTavrobis<br />

xanis (VI_VIII ss.) Sesaxeb (epitafiebi<br />

genealogiuri <strong>da</strong> qronologiuri<br />

miTiTebebiT). pirvel yovlisa<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom maT Soris gvxvdeba<br />

qarTvelTa samefo sagvareulos _<br />

bagrationTa _ <strong>da</strong>saxeleba didi xniT<br />

adre, vidre dRemde iyo <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebuli<br />

wyaroebSi; pirveli <strong>da</strong> erTaderTi<br />

moxsenieba rusTavelTa (`ruvisTavel-<br />

Ta~) sagvareulosi <strong>da</strong> maTi lokalizeba<br />

istoriuli kaxeTis teritoriaze;<br />

samonastro (mcxeTis jvari, ze<strong>da</strong>zeni,<br />

<strong>da</strong>viT-gareja) biblioTekebisa <strong>da</strong> saganZurebis<br />

aRwerilobebi.<br />

specialuri yuradRebis Rirsia is<br />

anderZ-minawerebi, romlebic mravlad<br />

aris <strong>da</strong>culi axali koleqciis xelnawerebze.<br />

pirvel yovlisa maTi saSualebiT<br />

di<strong>da</strong>d izrdeba Cveni codna sinis<br />

mTaze moRvawe qarTveli berebis<br />

Sesaxeb, gansakuTrebiT X saukuneSi,<br />

vinai<strong>da</strong>n minawerTa didi umravlesoba<br />

<strong>da</strong>TariRebulia.<br />

magaliTad SeiZleba <strong>da</strong>vasaxeloT<br />

erTi minaweri axali qarTuli koleqciis<br />

#2 xelnawerze. am xelnaweris<br />

anderZSi mocemulia sinis mTisaTvis<br />

kvirike miZnaZorelis mier Sewiruli<br />

qarTuli wignebis sia,TiToeuli <strong>da</strong>saxelebuli<br />

wignis raodenobis miTiTebiT<br />

(sul 45). amgvari sia, rogorc zemoT<br />

aRvniSneT, 1902 wels sinis mTaze aRmoaCina<br />

n. marma <strong>da</strong> es ori sia yvelaze<br />

75


76<br />

adrindelia maT Soris,sinis mTaze bibliografiul<br />

saqmianobas rom uCvenebs.<br />

amave minawerSi yuradRebas ipyrobs anderZ-minaweris<br />

avtoris mier aRwerili<br />

Tavisi samSeneblo moRvaweoba wmi<strong>da</strong><br />

ekaterines saxelobis monastris teritoriaze.<br />

specialistTa did yuradRebas<br />

gamoiwvevs axlad aRmoCenil xelnawerebs<br />

Soris palimfsestebi. maTi<br />

raodenoba mniSvnelovania. qve<strong>da</strong> teqsti<br />

aris qarTuli, berZnuli, eTiopuri,<br />

siriuli <strong>da</strong> somxuri.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania ori<br />

xelnaweris (N/Sin-13, 55) qve<strong>da</strong> teqstSi<br />

kavkasiis albaneTis <strong>da</strong>karguli mwerlobis<br />

ZeglTa gamovlena.<br />

X saukuneSi Zveli xelnawerebis<br />

gamoyeneba axlis Sesaqmnelad sinis<br />

mTaze gamowveulia pergamentis deficitiT,<br />

rac xelnawerTa minawerebiTac<br />

<strong>da</strong>sturdeba. amasve miuTiTebs Zveli<br />

xelnawerebis CamonaWrebisagan Sekerili<br />

axali wignebis <strong>da</strong><strong>da</strong>stureba axal<br />

koleqciaSi.<br />

1994 wlis noember-dekemberSi xelnawerTa<br />

institutis meore eqspediciis<br />

ukanasknel dRes restavratorebma<br />

gaxsnes N/Sin-55, romelic xanZris Sedegad<br />

mTlianad erT gaqvavebul masad<br />

iyo ga<strong>da</strong>qceuli. xelnaweri aRmoCn<strong>da</strong><br />

palimfsesti, romlis orive teqsti<br />

(ze<strong>da</strong> <strong>da</strong> qve<strong>da</strong>) imave xeliT iyo naweri,<br />

rogoriTac N/Sin-13. am ori xelnaweris<br />

qve<strong>da</strong> teqsti aRmoCn<strong>da</strong> kavkasiis albaneTis<br />

mwerlobis Zegli.<br />

albaneTi iyo kavkasiis teritoriaze<br />

mesame civilizebuli saxelmwifo<br />

antikur xanasa <strong>da</strong> adrind. Sua<br />

saukuneebSi <strong>da</strong>axloebiT Tanamedrove<br />

azerbaijanis teritoriaze. X s-i<strong>da</strong>n<br />

mokidebuli, mezobeli qveynebis, momTabare<br />

tomebisa <strong>da</strong> arabTa saxalifos<br />

Zlieri gavlenis Sedegad igi <strong>sruliad</strong><br />

gaqra istoriis asparezi<strong>da</strong>n.<br />

1830-iani wlebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo intensiuri<br />

saerTaSoriso samecniero Zieba am<br />

qveynis raime kvalisa materialur kulturaSi.<br />

1937 wlis 28 seqtembers eCmiaZinis<br />

(erevanSi) xelnawerebs Soris i.<br />

abulaZem miakvliaA XV s-is somxur xelnawers,<br />

romelic warmoadgen<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva<br />

enisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>mwerlobis saxelmZRvanelos.<br />

am xelnawerSi aRmoCn<strong>da</strong> albanuri<br />

anbanic. anbani Seiswavla a. SaniZem<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>askvna, rom albanebis memkvidreebi<br />

un<strong>da</strong> yofiliyvnen azerbaijanis teritoriaze<br />

<strong>da</strong> nawilobriv <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi<br />

mcirericxovani xalxi udiebi,<br />

romelTa ena kavkasiuri enebis samxreT<strong>da</strong>Restnur<br />

enaTa jgufs ekuTvnis. <strong>da</strong>axloebiT<br />

aTi wlis Semdeg azerbaijanis<br />

teritoriaze mingeCauris gaTxrebis<br />

dros aRmoCn<strong>da</strong> albanuri <strong>da</strong>mwerlobiT<br />

Sesrulebuli ramdenime warwera. imedi,<br />

rom i. abulaZis mier aRmoCenili anbaniT<br />

gaiSifrebo<strong>da</strong> es warwerebi, ar gamarTl<strong>da</strong>.<br />

mecnierTa erT wreSi gaCn<strong>da</strong><br />

Sexeduleba, romlis mixedviTac albanuri<br />

kultura, <strong>da</strong>mwerloba <strong>da</strong> mwerloba<br />

saerTod arc arsebula.<br />

sinis mTaze aRmoCenili ori xelnaweris<br />

qve<strong>da</strong>, albanuri teqsti ga<strong>da</strong>recxes<br />

X s-Si <strong>da</strong> zevi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>aweres<br />

qarTuli anbanuri pateriki. qve<strong>da</strong> teqstis<br />

300 ga<strong>da</strong>rCenili gverdi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>axloebiT<br />

asis amokiTxva SesaZlebelia<br />

ultraiisferi ganaTebiT, gamadidebeli<br />

saSualebebiT, ultraiisferi ga<strong>da</strong>Rebisa<br />

<strong>da</strong> kompiuteruli <strong>da</strong>muSavebis<br />

Semdeg.<br />

albanuri xelnaweris kodikologiuri<br />

saxis gansazRvra adgilzeve<br />

moxerx<strong>da</strong>. aman SesaZlebloba momca<br />

orad gakecili <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva adgilas<br />

moxvedrili furceli warmosaxviT gameerTianebina<br />

<strong>da</strong> Semdeg kompiuterSi<br />

misi pirvandeli saxe aRmedgina. aRmoCn<strong>da</strong>,<br />

rom albanuri teqsti naweria<br />

or svetad, vertikalurad, <strong>da</strong> TiToeul<br />

svetSi 22 striqonia, gairkva furclebis<br />

formatic, areebis farTobi <strong>da</strong> ganisazRvra<br />

areebze gakeTebuli minawerebis<br />

adgili.<br />

gabmulad naweri teqstis sityvebad<br />

<strong>da</strong>Slis SesaZleblobas iZleo<strong>da</strong> sxva


Zveli mwerlobebis msgavsad mozrdili<br />

abzacebis <strong>da</strong>wyeba didi asoTi, <strong>da</strong>qaragmebuli<br />

sityvebi,garkveuli monakveTebis<br />

erTmaneTisgan gamoyofa sasveni<br />

ori wertiliT, gameorebuli erTi<br />

<strong>da</strong> igive sityvebi <strong>da</strong> mTeli frazebi.<br />

Teoriulma gaTvlebma <strong>da</strong> teqstis<br />

garegnuli saxis tipologiurma analizma<br />

mimiyvana <strong>da</strong>skvnamde, rom albanuri<br />

teqsti un<strong>da</strong> yofiliyo mTeli<br />

wlis saRvTismsaxuro wigni „leqcionari“.<br />

amis Semdeg <strong>da</strong>dga amocana sxva<br />

enebze arsebuli leqcionarebis Sesatyvisi<br />

adgilebis moZebnisa albanurSi.<br />

xangrZlivi <strong>da</strong> teqnikurad rTuli samuSaos<br />

Sesrulebis Sedegad moxerx<strong>da</strong><br />

im Se<strong>da</strong>rebiT wvrili asoebiT naweri<br />

wina<strong>da</strong>debebis gadmowera, romlebsac<br />

Teoriulad leqcionarebis sakiTxavTa<br />

saTaurebad miviCnevdi. erT-erTi aseTi<br />

saTauri gaiSifra <strong>da</strong> igi aRmoCn<strong>da</strong> pavle<br />

mociqulis epistole Tesalonikel-<br />

Ta mimarT,romelic ikiTxebo<strong>da</strong> aliluias<br />

Sesrulebis moTxovniT. <strong>da</strong>narCeni<br />

ormoci saTauris gaSifrva ukve drois,<br />

moTminebisa <strong>da</strong> „teqnikis“ saqme iyo.<br />

saTaurebis amokiTxvisa <strong>da</strong> ga-<br />

Sifvris Semdeg saWiro iyo sakiTxavebis<br />

identifikacia nacnob enebze arsebuli<br />

leqcionarebis sakiTxavebTan.<br />

albanuri teqstis is monakveTi, romelSic<br />

erTi <strong>da</strong> igive fraza cxrajer<br />

meordebo<strong>da</strong>, aRmoCn<strong>da</strong> nawyveti pavle<br />

mociqulis meore epistole<strong>da</strong>n (axali<br />

aRTqma), me-11 Tavis 25_27-e muxlebi. gamoirkva,<br />

rom qarTul, somxur <strong>da</strong> berZnul<br />

Sesatyvis teqstebSi gamoyenebuli<br />

leqsika zog SemTxvevaSi Tanxvdeba<br />

albanurs. aseT sityvebSi gamoyenebul<br />

grafemaTa (asoTa) fonemuri (bgeriTi)<br />

mniSvnelobis didi sizustiT <strong>da</strong>dgena<br />

Zneli aRar iyo. paralelurma teqstebma<br />

saSualeba momca, agreTve, <strong>da</strong>medgina<br />

albanuri enis ramdenime gramatikuli<br />

kategoria, ramac kvlav didi siaxlove<br />

miCvena Tanamedrove udiurTan.<br />

albanuri anbani grafikulad axlos<br />

aris qarTulTan, somxurTan <strong>da</strong><br />

77<br />

eTiopurTan. igi Sedgenili un<strong>da</strong> iyos<br />

palestinur samyaroSi. axali aRTqmi<strong>da</strong>n<br />

sakiTxavebi uCvenebs gansxvavebebs<br />

sxva enebze arsebul axali aRTqmis<br />

teqstebTan <strong>da</strong> a<strong>da</strong>sturebs, rom amierkavkasiis<br />

xalxTa enebze arsebuli bibliis<br />

teqstebis gareSe wmi<strong>da</strong> werilis<br />

arqetipis aRdgena ar iqneba srulyofili.<br />

albanuri leqcionaris gaSifvris<br />

Semdeg gaCn<strong>da</strong> Semdegi Teoriuli <strong>da</strong><br />

praqtikuli perspeqtivebi: udiur enas<br />

(saerTod mTis kavkasiis enebs) SesaZlebloba<br />

miecema Tavisi <strong>da</strong>mwerlobisaTvis<br />

diakritikuli niSnebiT <strong>da</strong>mZimebuli<br />

rusuli an laTinuri anbanis<br />

magier gamoiyenos albanuri, romlis<br />

TiToeuli grafema Seesatyviseba Ti-<br />

Toeul fonemas. SesaZlebeli gaxdeba<br />

aRdges udi xalxis saRvTismsaxuro ena<br />

albanuri leqsikis safuZvelze. aseTi<br />

gza imave dros ga<strong>da</strong>arCens udiur enas,<br />

romelic wiTel wignSi Setanil enaTa<br />

Soris iTvleba.<br />

mTis kavkasiuri enebis Se<strong>da</strong>rebiTi<br />

Seswavlisas gamoyenebuli iqneba erTaderTi<br />

uZvelesi samwerlobo ena _<br />

albanuri, rac SesaZleblobas miscems<br />

specialistebs dokumenturad Seamowmon<br />

arsebuli Teoriuli rekonstruqciebi<br />

<strong>da</strong> gacilebiT ufro Sors wavidnen<br />

istoriis siRrmeSi. meti sizustiT<br />

SegveZleba vilaparakoT albaneTis<br />

saxelmwifos ganviTarebis donis, misi<br />

teritoris farglebis, religiis, eTnikuri<br />

<strong>da</strong> enobrivi situaciisa <strong>da</strong> sxva<br />

problemebis Sesaxeb. SeiZleba iTqvas,<br />

rom gauSifrav <strong>da</strong>mwerlobaTa jer kidev<br />

arsebuli sakmao raodenoba XX<br />

saukuneSi erTiT kidev Semcir<strong>da</strong>. <strong>da</strong>mwerlobaTmcodneebs<br />

gaufarTovdebaT<br />

TavianTi kvlevis areali, radgan xelT<br />

eqnebaT kidev erTi anbanuri <strong>da</strong>mwerloba,<br />

romlis arsebobac maT icodnen,<br />

magram Teoriuli <strong>da</strong>skvnebisaTvis gamoyenebis<br />

saSualeba ar hqon<strong>da</strong>T somxur<br />

xelnawerSi Semonaxul anbanSi<br />

<strong>da</strong>Svebuli mravali Secdomis gamo.


albanuri teqstebis sruli saxiT<br />

(faqsimile, transkrifcia, Targmani,<br />

paraleluri teqsti, aRmoCenisa <strong>da</strong> ga-<br />

Sifvris istoria, gramatikuli aRwera,<br />

cnobebi albanuri <strong>da</strong>mwerlobisa <strong>da</strong><br />

albaneTis istoriis Sesaxeb) gamoqveynebas<br />

(savaraudoa, 2008 wlis bolos)<br />

udidesi mniSvneloba eqneba ara marto<br />

kavkasiologiis mravali <strong>da</strong>rgisaTvis,<br />

aramed, zoga<strong>da</strong>d, uZvelesi qristianuli<br />

mwerlobis Sesaswavlad. gamocemaze<br />

muSaobs mecnierTa jgufi (z. aleqsiZe,<br />

i. giperti, J.-p. mae, v. Sulce).<br />

<strong>da</strong>sasrul, min<strong>da</strong> erTxel kidev gavimeoro,rom<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> ka-<br />

Tolikos-patriarqis, uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia meoris aqtiuri <strong>da</strong> uSualo<br />

monawileobis gareSe Cvens Taobas<br />

SesaZloa didxans araferi scodno<strong>da</strong><br />

sinis mTaze aRmoCenili saganZuris<br />

WeSmariti Rirebulebis Sesaxeb.<br />

78


uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi patriarqi ilia II<br />

qarTveli eris sulierebis mfarveli<br />

SoTa nadiraSvili<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis ilia II<br />

moRvaweobis Sedegad <strong>saqarTvelos</strong> sulierebis<br />

ganviTarebaSi mniSvnelovani<br />

sasikeTo Zvrebi mox<strong>da</strong>.<br />

rogorc cnobilia, XX saukuneSi<br />

saqarTvelo mZime sulier <strong>da</strong> materialur<br />

pirobebSi cxovrob<strong>da</strong>. sabWoTa<br />

kavSirSi, sa<strong>da</strong>c saqarTvelo faqtobrivad<br />

koloniur mdgomareobaSi iyo,<br />

uxeSad irRveo<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianisa <strong>da</strong> eris<br />

uflebebi. gansakuTrebiT mZime mdgomareoba<br />

Seiqmna sulieri cxovrebis<br />

sferoSi. sarwmunoebisa <strong>da</strong> erovnuli<br />

interesebis <strong>da</strong>mcveli a<strong>da</strong>mianebis<br />

mimarT saxelmwifo sagangebo represiebs<br />

mimarTav<strong>da</strong>. aseT pirobebSi<br />

<strong>da</strong>iwyo patriarqma Tavisi moRvaweoba.<br />

man rwmeniT aRsavse gonivruli<br />

saqmianobiT qarTvel erSi gaaRviva<br />

<strong>da</strong> ganamtkica qristianul-marTlmadidebluri<br />

rwmena, raze<strong>da</strong>c agebuli<br />

iyo odiTganve qarTveli eris kultura<br />

<strong>da</strong> cnobiereba. patriarqis <strong>da</strong>msaxurebaa,<br />

rom dRes qarTveli xalxi<br />

masobrivad Semobrun<strong>da</strong> eklesiuri<br />

cxovrebisaken; xalxs gauCn<strong>da</strong> miswrafeba<br />

icxovros qristianul-mar-<br />

Tlmadidebluri moTxovnebis mixedviT.<br />

patriarqis moRvaweobiT aseTi<br />

rwmenis gavrceleba <strong>da</strong> ganmtkiceba<br />

drouli <strong>da</strong> saWiroa CvenTvis, radgan<br />

qarTveli xalxi dRes erovnuli saxelmwifos<br />

Camoyalibebis gzaze dgas.<br />

patriarqma didi wvlili Seitana<br />

<strong>da</strong>moukideblobis ideis ganmtkicebaSi,<br />

magram <strong>da</strong>moukideblobis mopovebis Semdeg<br />

verc erTma xelisuflebam qarTvel<br />

ers ver <strong>da</strong>usaxa Tavisufali erovnuli<br />

saxelmwifos aSenebis amocana, mizani,<br />

idea, rac qarTvel ers gaaerTianeb<strong>da</strong><br />

am amocanis Sesasruleblad.<br />

xelisuflebasa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianebs gauCn<strong>da</strong>T<br />

kerZo miznebi <strong>da</strong> amocanebi,<br />

romelTa ganxorcielebis procesSi<br />

a<strong>da</strong>mianebi, calkeuli jgufebi <strong>da</strong> partiebi<br />

<strong>da</strong>upirispirdnen erTmaneTs, ris<br />

gamoc SeuZlebeli gax<strong>da</strong> Tavisufali<br />

erovnuli saxelmwifos aSeneba.<br />

patriarqma <strong>da</strong>iwyo moRvaweoba saer-<br />

To-erovnuli amocanis <strong>da</strong>saxvisaTvis,<br />

rac aucilebelia erovnuli saxelmwifos<br />

mSeneblobis <strong>da</strong>sawyebad. am<br />

mxriv, did mniSvnelobas iZens patriarqis<br />

moRvaweoba, ris Sedega<strong>da</strong>c Cvenma<br />

xalxma <strong>da</strong>iwyo religiur-kulturuli<br />

Zeglebis aRdgena <strong>da</strong> eklesiuri saqmianoba.<br />

<strong>da</strong>iwyo a<strong>da</strong>mianebs Soris <strong>da</strong>debiTi<br />

ganwyobilebebis Camoyalibeba <strong>da</strong><br />

es urTierTobebi ufro Semwynarebluri<br />

gax<strong>da</strong>.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi cnobil<br />

saeklesio moRvaweTa saxelebi eklesiebis<br />

mSeneblobasTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

sagangebod un<strong>da</strong> aRiniSnos patriarq<br />

ilia II didi moRvaweoba axali<br />

saeklesio mSeneblobis saqmeSi. misi<br />

xelmZRvanelobiT aigo samebis ekle-<br />

79


80<br />

sia, romelic udidesi <strong>da</strong> brwyinvale<br />

nagebobaa. igi ukve did rols asrulebs<br />

xalxis sulieri gaerTianebis<br />

saqmeSi. TviT mSeneblobis procesic<br />

iqca qarTvelTa <strong>da</strong>axloebis <strong>da</strong> Tanam-<br />

Sromlobis arenad. masSi mravalma<br />

a<strong>da</strong>mianma Seitana garkveuli wvlili.<br />

rogorc patriarqma aRniSna,ar SeiZleba<br />

ar movixsenioT am saqmeSi didi qarTveli<br />

mecenati, romelmac Tavisi gvaris<br />

<strong>da</strong>saxelebac ar isurva. qarTveli<br />

eri didi madlierebiT <strong>da</strong> pativiscemiT<br />

aris ganmsWvaluli batoni biZina<br />

ivaniSvilis mimarT.<br />

eris cxovrebaSi patriarqis moRvaweoba<br />

mxolod saeklesio saqmianobiT<br />

ar amoiwureba. misi Sexedulebebi<br />

qarTveli xalxis cxovrebis wesis,<br />

pirovnebis aRzrdis, axalgazrdobis<br />

ganaTlebis <strong>da</strong>, saerTod, mecnierebis<br />

Sesaxeb did gavlenas axdens qarTveli<br />

eris sulier ganviTarebaze. es Sexedulebebi<br />

kargad aris warmodgenili patriarqis<br />

epistoleebSi, rac mis did<br />

erudiciaze miuTiTebs.<br />

Cven sagangebod gvin<strong>da</strong> aRvniSnoT<br />

patriarqis mosazrebebi aRzrdisa<br />

<strong>da</strong> swavlebis Sesaxeb, romelTa gaTvaliswineba<br />

aucilebelia saskolo<br />

swavla-aRzrdis procesSi. patriarqis<br />

azriT, skolaSi bavSvebs un<strong>da</strong><br />

SevumuSaoT analitikuri <strong>azrovneba</strong>,<br />

romlis safuZvelzec SesaZlebelia<br />

rTul socialur viTarebebSi<br />

garkveva <strong>da</strong> wamoWrili problemebis<br />

ga<strong>da</strong>wyveta. analitikuri <strong>azrovneba</strong><br />

movlenaTa mizezebisa <strong>da</strong> maTi mimdinareobis<br />

kanonzomierebaTa gagebis<br />

saSualebas iZleva. <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

samwuxarod, politikurma partiebma<br />

sakuTari Sexedulebebis <strong>da</strong>mcveli<br />

poziciuri <strong>azrovneba</strong> <strong>da</strong>amkvidres.<br />

am calmxrivi tendenciis <strong>da</strong>saZlevad<br />

analitikuri azrovnebis swavleba<br />

aris saWiro. patriarqis am miTiTebis<br />

safuZvelze Camoyalib<strong>da</strong> fsiqolog-<br />

Ta jgufi, romelmac ga<strong>da</strong>wyvita maswavleblebisaTvis<br />

Seeqmna analitikuri<br />

azrovnebis swavlebis meToduri<br />

saxelmZRvanelo. masSi <strong>da</strong>lagebuli<br />

iqneba Semecnebis unarebis ganviTarebis<br />

<strong>da</strong> analitikuri azrovnebis<br />

swavlebis meTodebi. gar<strong>da</strong> amisa, moswavleTaTvis<br />

Sedgenili iqneba azrovnebis<br />

<strong>da</strong>uflebisa <strong>da</strong> gavarjiSebis<br />

saxelmZRvanelo.<br />

patriarqma aRniSna isic, rom axalgazrdebis<br />

aRzrdis saqmeSi didi<br />

rolis Sesruleba SeuZlia ganwyobis<br />

Teorias; misi gamoyenebiT Cven Segvi-<br />

Zlia <strong>da</strong>debiTi ganwyobebi SevuqmnaT<br />

a<strong>da</strong>mianebs maRali, moraluri Rirebulebebis<br />

mimarT.<br />

gansakuTrebul rols asrulebs patriarqi<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> narkomaniis winaaRmdeg<br />

brZolaSi.<br />

narkomania didi ubedurebaa, romelic<br />

Tavs <strong>da</strong>aty<strong>da</strong> kacobriobas. misi<br />

SesaZlo tragikuli Sedegebi jer<br />

kidev bolomde ar aris gacnobierebuli.<br />

narkomans zogi avadmyofad Tvlis,<br />

zogi _ kriminalad. swori ar<br />

iqneba narkomanis mxolod avadmyofad<br />

an mxolod <strong>da</strong>mnaSaved CaTvla. kibo-<br />

Ti <strong>da</strong> tifiT a<strong>da</strong>miani misi survilisa<br />

<strong>da</strong> nebis gareSe avaddeba. narkomaniiT<br />

<strong>da</strong>avadebaSi ki Tavad individs<br />

Seaqvs wvlili. Cveulebrivad, a<strong>da</strong>miani<br />

Tavisi survilis gareSe am seniT<br />

ar avaddeba. man TviTon gamoiwvia<br />

es seni _ is eSmakis msaxuri gax<strong>da</strong>,<br />

riTac xSirad prestiJuli a<strong>da</strong>mianis<br />

rols asrulebs; avrcelebs am sens<br />

sazogadoebaSi <strong>da</strong> borotebis samsaxurSi<br />

dgeba. sazogadoebam un<strong>da</strong> gamonaxos<br />

narkomaniis winaaRmdeg brZolis<br />

efeqturi formebi, raTa <strong>da</strong>icvas<br />

narkomanis sicocxle <strong>da</strong> suliereba.<br />

aseve sazogadoebam un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvas Tavi<br />

am senis gamavrceleblebisagan.<br />

narkomaniam katastrofulad farTo<br />

gavrceleba pova msoflioSi. <strong>saqarTveloSi</strong><br />

narkomanTa Tavzar<strong>da</strong>mcem ricxvs<br />

asaxeleben. mis winaaRmdeg sabrZolvelad<br />

erisa <strong>da</strong> mTeli materialuri <strong>da</strong><br />

sulieri Zalebis Cabma aris saWiro.


patriarqma narkomaniis winaaRmdeg<br />

seriozuli muSaoba <strong>da</strong>iwyo, masTan sabrZolvelad<br />

saTanado samecniero <strong>da</strong><br />

sazogadoebrivi organizaciebi Car-<br />

To. patriarqis inteleqtualuri <strong>da</strong><br />

materialuri <strong>da</strong>xmarebis wyalobiT<br />

aRniSnulma organizaciebma narkomaniis<br />

winaaRmdeg seriozuli muSaoba<br />

<strong>da</strong>iwyes.<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, rom narkomaniis winaaRmdeg<br />

brZola sami mimarTulebiT aris<br />

saWiro:<br />

1. narkomaniis winaaRmdeg muSaoba<br />

warmatebiT ver <strong>da</strong>mTavrdeba, Tu xelisufleba<br />

intensiurad ar CaerTveba<br />

am saqmianobaSi. saWiroa kanonebis ukiduresi<br />

gamkacreba narkotikebis gamavrceleblebis<br />

winaaRmdeg. fsiqologebma<br />

sazogadoebas un<strong>da</strong> SeumuSaon<br />

uaryofiTi ganwyoba, siZulvili narkotikebis<br />

gamavrceleblebis mimarT.<br />

am mimarTulebiT garkveuli programebi<br />

muSavdeba. saWiroa maTi gafar-<br />

Toeba.<br />

2. seriozuli muSaobaa saWiro Tvi-<br />

Ton narkomanebTan. maT sul ufro<br />

uZneldebaT sazogadoebrivi cxovreba,<br />

samsaxurebrivi movaleobis Sesruleba<br />

<strong>da</strong> narkotikebis SeZena. aseTi vi-<br />

Tareba ki maT kriminalisken ubiZgebs.<br />

maTi mkurnaloba garkveul reJimSi<br />

cxovrebas moiTxovs, raze<strong>da</strong>c narkomanTa<br />

mcire raodenoba Tanxmdeba. maT<br />

un<strong>da</strong> SevuqmnaT saTanado ganwyoba,<br />

Tavad CaerTon Tavis mkurnalobaSi.<br />

sazogadoebaSi un<strong>da</strong> SemuSavdes narkomanebisadmi<br />

ambivalenturi, ormagi<br />

<strong>da</strong>mokidebuleba: TanagrZnoba misi<br />

pirovnebisadmi, romelic Sepyrobilia<br />

borotebis msaxuris, satanis, mier <strong>da</strong><br />

siZulvili misi pirovnebis im aspeqtis<br />

mimarT, romelic Tanxmdeba borotebas-<br />

Tan TanamSromlobas. narkomani ava<strong>da</strong>a,<br />

romelsac gankurneba, Svela un<strong>da</strong>, <strong>da</strong><br />

is <strong>da</strong>mnaSavec aris _ borotebas emsaxureba,<br />

ar ibrZvis misgan gansaTavisufleblad<br />

<strong>da</strong> sxvebsac abams am ubedurebaSi.<br />

81<br />

3. rogorc vTqviT, axalgazrdobis<br />

garkveul nawils narkomanoba erTgvar<br />

prestiJul saqmianobad miaCnia. axalgazrdobis<br />

erT nawils narkotikebis<br />

gasinjvis interesi aqvs; maTSi arsebobs<br />

imedi imisa, rom roca moindomeben,<br />

masze uars ityvian. aseTi mc<strong>da</strong>ri<br />

Sexedulebebi narkomaniis winaaRmdeg<br />

brZolas abrkolebs.<br />

fsiqologebma <strong>da</strong> aRzrdis specialistebma<br />

un<strong>da</strong> gamoimuSaon specialuri<br />

meTodebi, romelTa <strong>da</strong>xmarebiT<br />

axalgazrdebs SeumuSaveben mkve-<br />

Tr uaryofiT ganwyobas narkotikebisa<br />

<strong>da</strong> narkomanebis mimarT. am ganwyobebSi<br />

dominirebuli un<strong>da</strong> iyos siZulvili<br />

<strong>da</strong> zizRi narkotikebisa <strong>da</strong> narkomanebis<br />

mimarT. sulac ar aris saWiro<br />

axalgazrdobaSi narkomanisadmi, rogorc<br />

avadmyofisadmi TanagrZnobisa<br />

<strong>da</strong> Sewynarebis gancdis gamomuSaveba.<br />

patriarqis <strong>da</strong>valebiT <strong>da</strong> <strong>da</strong>xmarebiT<br />

ukve tardeba garkveuli muSaoba<br />

fsiqologebisa <strong>da</strong> fsiqoTerapevtebis<br />

mier narkomaniis winaaRmdeg.<br />

patriarqis didi moRvaweobis safuZvelze<br />

CvenSi sul ufro mtkicdeba pativiscema<br />

sarwmunoebisadmi, romelic<br />

a<strong>da</strong>mianis sulierebas emsaxureba. amave<br />

dros patriarqis moRvaweobis Sedegad<br />

sul ufro izrdeba CvenSi samSoblos,<br />

qarTveli eris ganviTarebisa <strong>da</strong> ganmtkicebis<br />

moTxovnileba.<br />

qarTveli eri erovnuli saxelmwifos<br />

aSenebis Znel gzas adgas.<br />

yoveli eri qmnis <strong>da</strong> inaxavs codnasa<br />

<strong>da</strong> Tavis kulturas, rac aucilebelia<br />

a<strong>da</strong>mianTa socialuri cxovrebis organizaciisaTvis.<br />

momavali Taobebi euflebian<br />

<strong>da</strong> aviTareben mas. ase iqmneba<br />

garemo,socialuri pirobebi pirovneba-<br />

Ta Sinagani Zalebisa <strong>da</strong> SesaZleblobebis<br />

realizaciisaTvis. monur, feo<strong>da</strong>lur,<br />

diqtatorul <strong>da</strong> sabazro principebze<br />

agebul sazogadoebebSi ver<br />

moxerx<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa idealebis ganxorcieleba.<br />

magram a<strong>da</strong>mianTa miswrafeba<br />

gonivruli <strong>da</strong> moraluri cxovrebisak-


82<br />

en sul ufro izrdeba. am miznebis misaRwevad<br />

aucilebelia im uflebebisa<br />

<strong>da</strong> movaleobebis naTelyofa <strong>da</strong> aRiareba,<br />

romlebic a<strong>da</strong>mianebs <strong>da</strong> erebs,<br />

rogorc sulier subieqtebs, moekiTxebaT.<br />

didi erebi dResac ver ganTavisufldnen<br />

imperiuli ambiciebisagan. es<br />

badebs mtrobas erebs Soris <strong>da</strong> erebs<br />

SigniT _ a<strong>da</strong>mianebs Soris.<br />

dRes kacobriobis istoriaSi erTgvari<br />

Semobruneba mox<strong>da</strong>: <strong>da</strong>moukidebeli<br />

<strong>da</strong> Tavisufali erovnuli saxelmwifoebis<br />

Camoyalibebis procesi <strong>da</strong>iwyo.<br />

isini didi siZnelis winaSe aRmoCndnen.<br />

saqarTveloc swored aseTi siZnelis<br />

winaSe dgas. msoflios <strong>da</strong>moukidebeli<br />

<strong>da</strong> Tavisufali qveynebis sistemaSi<br />

CarTva didi sirTuleebis ga<strong>da</strong>laxvas<br />

moiTxovs. am sirTuleebis <strong>da</strong>ZlevisaTvis<br />

<strong>da</strong>moukideblobis mopoveba ar aris<br />

sakmarisi. <strong>da</strong>moukidebloba jer kidev<br />

ar aris Tavisufleba. fsiqologebisTvis<br />

kargad aris cnobili, rom bavSvi<br />

<strong>da</strong>badebis Semdeg <strong>da</strong>moukidebeli organizmi<br />

xdeba, magram is jer kidev<br />

ar aris Tavisufali arseba. Tavisuflebis<br />

miRweva mas 16_17 wlis asakSi<br />

SeuZlia, rodesac man Tavad un<strong>da</strong> air-<br />

Cios cxovrebis wesi, romelsac is Seasrulebs<br />

<strong>da</strong> romelzec is pasuxismgeblobas<br />

aiRebs. aseTsave mdgomareoba-<br />

Sia eri. <strong>da</strong>moukideblobis mopovebis<br />

Semdeg man Tavad un<strong>da</strong> SeZlos Seqmnas<br />

Tavisi arsebobis pirobebi, airCios<br />

Tavisi cxovrebis wesi, <strong>da</strong>amyaros sxva<br />

erebTan TanamSromluri urTierToba,<br />

gaiTvaliswinos Tavisi <strong>da</strong> masTan urTierTobaSi<br />

myofi eri-saxelmwifoebis<br />

ufleba-movaleobebi, pasuxi agos Tavis<br />

moqmedebebze.<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, rom <strong>da</strong>moukidebloba Zalian<br />

mZimea. am gzis gavlis Semdeg eri<br />

yalibdeba Tavisufal erovnul saxelmwifod,<br />

subieqtad, Tavisufal sulier<br />

arsebad. amitom a<strong>da</strong>mianebi gaurbian<br />

<strong>da</strong>moukideblobas <strong>da</strong> ara Tavisuflebas,<br />

rogorc es froms egona.<br />

<strong>da</strong>dgin<strong>da</strong>, rom <strong>da</strong>moukideblobisagan<br />

gaqcevis oTxi gza arsebobs:<br />

pirveli _ ukan, Zveli patronisaken<br />

<strong>da</strong>bruneba; meore _ axali patronis<br />

Zieba; mesame _ nevrozuli fusfusi,<br />

riTac a<strong>da</strong>mianebi Tavisuflebis iluzias<br />

iqmnian. bolo 17 wlis manZilze<br />

Cven samive gza ukve vcadeT, meoTxes,<br />

Tavisuflebisaken mimaval gzas, jer<br />

kidev ver <strong>da</strong>vadeqiT.<br />

erT dros Cveni xelisufleba ukan<br />

<strong>da</strong>brunebas cdilob<strong>da</strong>. miRebulad iTvlebo<strong>da</strong><br />

debuleba: `<strong>saqarTvelos</strong> ruseTis<br />

gareSe cxovreba ar SeuZlia~.<br />

SemdgomSi axali patronis Ziebis<br />

periodi <strong>da</strong>iwyo; miiCneo<strong>da</strong>, rom Cven<br />

axali patronis mfarvelobis qveS<br />

un<strong>da</strong> SevsuliyaviT, aqtualuri gax<strong>da</strong><br />

debuleba: `<strong>saqarTvelos</strong> evropisa <strong>da</strong><br />

amerikis mfarvelobis gareSe cxovreba<br />

ar SeuZlia~. <strong>da</strong>iwyo `nevrozuli<br />

fusfusi~. Cven Tavisufali saxelmwifo<br />

rom gavxdeT, un<strong>da</strong> aRvadginoT<br />

`abreSumis gza~, saqarTveloze un<strong>da</strong><br />

gavataroT navTobisa <strong>da</strong> gazis milebi,<br />

gzebi, un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vemsgavsoT ganviTarebul<br />

saxelmwifoebs; aqamde arsebulma<br />

verc erTma xelisuflebam qveyanas<br />

ver <strong>da</strong>usaxa erTiani erovnuli mizani,<br />

rac gaaerTianeb<strong>da</strong> qarTvel ers Tavisufali<br />

saxelmwifos mSeneblobis<br />

saqmeSi. ra miznebisa <strong>da</strong> amocanebis<br />

<strong>da</strong>saxvaa amisaTvis saWiro? Cem mier<br />

uxerxulia am sakiTxebze msjeloba,<br />

magram zoga<strong>da</strong>d mainc vityvi: <strong>saqarTvelos</strong><br />

xelisuflebam un<strong>da</strong> gamonaxos<br />

<strong>saqarTvelos</strong>Tvis prioritetuli<br />

<strong>da</strong>rgebi, romelTa ganviTarebis<br />

safuZvelze Cven gavxdebiT erovnuli<br />

saxelmwifo. eseni Semdegia: erovnuli<br />

mrewveloba <strong>da</strong> soflis meurneoba,<br />

erovnuli ganaTleba <strong>da</strong> kultura.<br />

erovnul kulturaSi vgulisxmob<br />

literaturas, musikas, Teatrs, kinos<br />

<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva saxis SemoqmedebiT<br />

saqmianobas. saWiroa ganviTardes<br />

mecniereba, jan<strong>da</strong>cva, sazogadoebrivi<br />

usafrTxoeba <strong>da</strong> samxedro saqme.<br />

aseT viTarebaSi yuradRebiT un<strong>da</strong>


movekidoT patriarqis <strong>da</strong>rigebas, rom<br />

Cveni qveynis saxelmwifod Camoyalibebis<br />

procesSi yvelaze didi Rirebuleba<br />

RmerTs, ersa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mians eni-<br />

Weba. igi Tavis sulier moRvaweobasa<br />

<strong>da</strong> praqtikul saqmianobaSi warmatebiT<br />

amkvidrebs aRniSnul Sexedulebas.<br />

qarTveli xalxi didi mowiwebiT<br />

gamoxatavs Tavis siyvaruls <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis,uwmidesisa<br />

<strong>da</strong> unetaresis ilia II mimarT. usurvebs<br />

mas xangrZliv sicocxles, raTa kidev<br />

didxans emsaxuros Cveni qveynis sulieri<br />

zrdisa <strong>da</strong> ganviTarebis saqmes.<br />

83


swored amitom saxelisuflo Zalebs<br />

ar sur<strong>da</strong>T, rom eklesiis saTaveSi ase-<br />

Ti pirovneba mosuliyo. did WidilSi<br />

ilia SiolaSvilis kandi<strong>da</strong>turam sabolood<br />

gaimarjva. Znelia Tqma, ra Zalebma<br />

imoqmedes, magram am saqmeSi rom<br />

ga<strong>da</strong>mwyveti uflis neba iyo, es u<strong>da</strong>voa.<br />

saerTo ganukiTxaobisa <strong>da</strong> urwmunoebis<br />

pirobebSi qveyanaSi naTeli adgili<br />

un<strong>da</strong> yofiliyo. ufalma sabolood<br />

ar gawira RvTismSoblis wilxvedri<br />

saqarTvelo.<br />

ilia II kurTxevamde <strong>saqarTveloSi</strong><br />

eklesias mcirericxovani mrevli hyav<strong>da</strong>.<br />

magram mis intronizacias sveticxovlis<br />

taZarSi bevri xalxi <strong>da</strong>eswro,<br />

eklesia <strong>da</strong> sveticxovlis ezo<br />

xalxiT iyo savse, morwmuneebiT, sanaxaobis<br />

moyvarulebiTa <strong>da</strong> saTanado organoTa<br />

TanamSromlebis didi raodenobiT.<br />

kurTxevis dros ilia II TiTqos na-<br />

Tels afrqvev<strong>da</strong>. Cem siaxloves mdgomi<br />

Cemi kargi nacnobi aTeistebi gakvirvebas<br />

ver malavdnen.<br />

ilia II aRsaydrebi<strong>da</strong>n eklesiaSi<br />

mlocvelTa ricxvma Tan<strong>da</strong>Tan imata.<br />

intronizaciis erTi wlisTavze ukve<br />

mcxeTis misadgomebi<strong>da</strong>n aRar iyo<br />

xalxis teva. eklesiaSi axalgazrdoba<br />

momravl<strong>da</strong>, ZiriTa<strong>da</strong>d gogonebi, gulze<br />

jvriT, magram iyvnen ymawvilebic. wirvis<br />

dros eklesiaSi teva aRar iyo. uwmidesis,<br />

ilia II madli moefina saqamariam<br />

lorTqifaniZe<br />

patriarqi <strong>da</strong> morwmuneni<br />

Cems Taobas <strong>saqarTvelos</strong> istoriis<br />

erT-erT umZimes dros ergo cxovreba.<br />

komunisturi totalitaruli reJimis<br />

represiebis viTarebaSi, sarwmunoebis,<br />

eklesiis msaxurTa devnis, eklesiaTa<br />

<strong>da</strong>rbevis, urwmunoebis sayovelTao<br />

<strong>da</strong>nergvisaTvis brZolis pirobebSi<br />

Taobebi izrdebodnen <strong>da</strong> gaizardnen<br />

aTeistebad.<br />

qarTuli eklesia Cveni inteligenciis<br />

mcirericxovani warmomadgenlebis,<br />

sakmaod mcirericxovani morwmune<br />

mrevlis mxar<strong>da</strong>WeriT, eklesiis<br />

msaxurTa Tav<strong>da</strong>debiTa <strong>da</strong> simtkiciT<br />

mainc idga fexze <strong>da</strong> erTgulad icav<strong>da</strong><br />

Tavis principebs, sakuTar arsebobas,<br />

cdilob<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>erCina eri ga<strong>da</strong>gvarebisagan.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad sastiki devnisa,qarTulma<br />

eklesiam, kaTolikos-patriarqebma,<br />

rigiTma <strong>da</strong> maRali donis msaxurebma<br />

<strong>da</strong>icves qarTuli eklesiis Rirseba.<br />

1977 wels gar<strong>da</strong>icvala kaTolikospatriarqi<br />

<strong>da</strong>viT V, romelic 1972 wli<strong>da</strong>n<br />

iyo Cveni eklesiis uzenaesi xelisufali.<br />

<strong>da</strong>dga patriarqis `arCevis~<br />

sakiTxi, rac faqtobrivad samTavrobo<br />

doneze wydebo<strong>da</strong>. qarTuli inteligenciis<br />

mcirericxovani jgufi cxumafxazeTis<br />

mitropolits ilia SiolaSvils<br />

uWer<strong>da</strong> mxars. mas icnobdnen<br />

rogorc ganaTlebul, xalxisa <strong>da</strong> rwmenisaTvis<br />

Tav<strong>da</strong>debul pirovnebas, mas<br />

ukve didi saxeli hqon<strong>da</strong> moxveWili.<br />

84


Tvelos, xalxi eklesiisaken, rwmenisaken<br />

mobrun<strong>da</strong>. ar iyo advili aTeuli<br />

wlebis manZilze Seqmnili zRurblis<br />

ga<strong>da</strong>laxva. es zRurbli qarTvel xalxs<br />

ilis II madlma ga<strong>da</strong>alaxvina.<br />

zogi skeptikosi eWvs gamoTqvam<strong>da</strong>,<br />

rom axalgazrdobis nawili fexis<br />

xmas ahyva. ar aris gamoricxuli, rom<br />

eklesiaSi misulTa Soris aTeistebic,<br />

saerTo gatacebas ayolilebic iyvnen,<br />

magram Tan<strong>da</strong>Tan isinic Seicnobdnen<br />

rwmenis madls, maTi Svilebi, SviliSvilebi<br />

eklesiurad,morwmuneebad gaizrdebodnen.<br />

wirvis, didi saeklesio dResaswaulebis<br />

dros, eklesiaSi yovelTvis<br />

iyvnen garkveul samsaxurTa warmomadgenlebi.<br />

kargad viciT, rogor<br />

ibarebdnen axalgazrdebs,emuqrebodnen<br />

kidec, magram ukve am rwmenis amoZirkva<br />

SeuZlebeli iyo <strong>da</strong> am SemobrunebaSi<br />

udidesi Rvawli patriarqs miuZRvis.<br />

gaxSir<strong>da</strong> jvriswerebi, bavSvebs ukve,<br />

rogorc wesi, yvela naTlav<strong>da</strong>. <strong>da</strong> es<br />

yvelaferi jer kidev komunisturi re-<br />

Jimis dros xdebo<strong>da</strong>.<br />

eri imediT Sescqero<strong>da</strong> <strong>da</strong> Sescqeris<br />

uwmidessa <strong>da</strong> unetaress. mis<br />

locvas auracxeli xalxi eswreba, eswrafvian<br />

misi `epistoleebis~ mosmenas<br />

<strong>da</strong> wakiTxvas,radgan maTSi qveynis momavlis<br />

imeds xe<strong>da</strong>ven. aTeisti qarTveloba<br />

morwmune erad Camoyalib<strong>da</strong>. yvela<br />

marTlmadidebel qarTvels uwmidesisa<br />

<strong>da</strong> unetaresis ilia II didi imedi aqvs.<br />

ufali iyos ilia II <strong>da</strong> Cveni Semwe.<br />

85


mama giorgi zvia<strong>da</strong>Ze<br />

Jami Senebisa...<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqis,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II Rvawli uaRresad mravalferovani<br />

<strong>da</strong> nayofieria. albaT SeuZlebelia<br />

im <strong>da</strong>msaxurebis zedmiwevniT aRnusxva<br />

<strong>da</strong> gadmocema, romlis aRsrulebac<br />

<strong>saqarTvelos</strong> eklesiis mwyemsmTavaris<br />

maRali sulierebis, ganaTlebis,<br />

gonierebisa <strong>da</strong> sibrZnis Sedegad gax<strong>da</strong><br />

SesaZlebeli. kaTolikos-patriarqis<br />

moRvaweoba mxolod imiT ar amoiwureba,<br />

rac dRes yvelasTvis xelSesaxebi<br />

<strong>da</strong> cxadia. masSi bevri ram aris iseTi,<br />

rasac udidesi mniSvneloba aqvs Cveni<br />

sulierebisa <strong>da</strong> aRorZinebisTvis, Tumca,<br />

Cveulebriv, aseTi Rvawli materialuri<br />

TvaliT ar ixilveba <strong>da</strong> mxolod RvTisTvis<br />

aris sacnauri. misi uwmidesobis patriarqobis<br />

oc<strong>da</strong>aTwliani moRvaweoba<br />

86<br />

erTgvari mowameobaa, ramac <strong>da</strong>sabami<br />

misca Cveni xalxis sulier feriscvalebas,<br />

eklesiurobisagan gaucxoebuli<br />

qarTveli eris kvlav eklesiis wiaRSi<br />

<strong>da</strong>brunebas, rac mxolod <strong>da</strong> mxolod<br />

patriarqis udidesi ZalisxmeviTa <strong>da</strong><br />

pirovnuli magaliTiT gax<strong>da</strong> SesaZlebeli.<br />

yvelasTvis cnobilia, Tu ra mniSvneloba<br />

hqon<strong>da</strong> Cveni eklesiisa <strong>da</strong> erisaTvis<br />

Tbilisis sasuliero akademiis<br />

<strong>da</strong>fuZnebas, romlis gareSec warmoudgeneli<br />

iqnebo<strong>da</strong> qarTuli saRvTismetyvelo<br />

azrovnebis aRorZineba <strong>da</strong> ganviTareba,<br />

an, Tun<strong>da</strong>c, _ gelaTis akademiis<br />

amoqmedebas, gelaTis mecnierebaTa<br />

akademiis <strong>da</strong>fuZnebas; sasuliero saswavleblebisa<br />

<strong>da</strong> samrevlo skolebis<br />

gaxsnas qveynis sxva<strong>da</strong>sxva regionSi;<br />

eklesia-monastrebis aRdgenasa <strong>da</strong> aRm-<br />

Seneblobas; eparqiebis gamravlebasa<br />

<strong>da</strong> axali mRvdelmTavrebis kurTxevas;<br />

axali wmin<strong>da</strong>nebis kanonizacias;<br />

saRvTismetyvelo literaturis gamocemas;<br />

sapatriarqoSi sxva<strong>da</strong>sxva umniSvnelovanesi<br />

samsaxuris Seqmnas, rac<br />

miznad isaxavs eklesiis aRorZinebas;<br />

wmi<strong>da</strong> samebis taZris agebas, rac erTgvari<br />

gvirgvinia <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

moRvaweobisa.<br />

erTmniSvnelovnad SeiZleba iTqvas,<br />

rom gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

hqon<strong>da</strong> sulierebis, kulturisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

aRorZinebisa <strong>da</strong> ganviTarebis<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

saerTaSoriso saqvelmoqmedo<br />

fondis <strong>da</strong>fuZnebas.<br />

rogorc uwmidesi patriarqi Tavis<br />

erT-erT epistoleSi aRniSnavs: `saqarTvelo<br />

mxolod maSin ga<strong>da</strong>rCeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>imkvidrebs<br />

Rirseul adgils msoflioSi,<br />

Tu igi Tavis tradiciebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

Seqmnis Tanamedrove teqnologiebsa <strong>da</strong><br />

miRwevebze <strong>da</strong>fuZnebul qarTul saxelmwifos.<br />

am orive pirobis Sesruleba<br />

metad mniSvnelovania Cveni arsebobisa<br />

<strong>da</strong> Semdgomi ganviTarebisaTvis. Tun<strong>da</strong>c<br />

erT-erTi maTganis mokleba umZimesi<br />

Sedegis momtani iqneba qveynisaTvis~<br />

(saaRdgomo epistole. 23 aprili,<br />

2006 weli).<br />

patriarqis fondi <strong>da</strong>fuZn<strong>da</strong> 2005<br />

wlis 8 Tebervals, samebis sakaTedro


taZarSi, rodesac wmi<strong>da</strong> eklesia <strong>da</strong><br />

<strong>sruliad</strong> saqarTvelo sazeimod aRniSnavdnen<br />

<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis xsenebis<br />

dRes.<br />

misma uwmidesobam am dResTan <strong>da</strong>kavSirebiT<br />

sagangebod aRniSna: `dRes<br />

aris gansakuTrebuli, istoriuli<br />

dRe. dRes fuZndeba <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis fondi,<br />

romelsac didi mniSvneloba eqneba<br />

<strong>saqarTvelos</strong>aTvis. es iqneba is fondi,<br />

romlis saqmianobaSic monawileobis<br />

miReba SeeZleba nebismier a<strong>da</strong>mians,<br />

miuxe<strong>da</strong>vad misi religiuri <strong>da</strong><br />

erovnuli kuTvnilebisa. es iqneba is<br />

fondi, romelic Zalisxmevas ar <strong>da</strong>i-<br />

Surebs, raTa ganamtkicos erovnuli <strong>da</strong><br />

saxelmwifoebrivi <strong>azrovneba</strong>; Cven un<strong>da</strong><br />

vicodeT vina varT, vin viyaviT an vin<br />

un<strong>da</strong> viyoT...<br />

es fondi izrunebs ara marto sulierebis<br />

ganmtkicebisTvis, aramed<br />

kulturisa <strong>da</strong> mecnierebis aRorZinebisa<br />

<strong>da</strong> ganviTarebisTvis, rasac udidesi<br />

mniSvneloba aqvs <strong>saqarTvelos</strong> momavlisaTvis.<br />

amitom, Cven gveqneba Zalian<br />

mWidro kavSiri Cvens mecnierebaTa akademiasTan,<br />

Cvens universitetebTan,umaRles<br />

saswavleblebTan <strong>da</strong> yvelafers<br />

gavakeTebT imisaTvis, rom mecnierebs<br />

<strong>da</strong>vexmaroT. magram mTavari mainc is<br />

aris, rom erovnuli <strong>da</strong> saxelmwifoebrivi<br />

<strong>azrovneba</strong> ganmtkicdes CvenSi.~<br />

bunebrivia, fondis <strong>da</strong>fuZnebasTan<br />

87<br />

erTad Seiqmna debuleba, romelSic<br />

gaTvaliswinebul iqna yvela mniSvnelovani<br />

sakiTxi, rac uSualod ukav-<br />

Sirdeba fondis muSaobis organizaciasa<br />

<strong>da</strong> struqturas. fondis saqmianobas,<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

TavmjdomareobiT,warmarTavs<br />

mmarTveli sabWo, romlis SemadgenlobaSi<br />

Sedian: <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis qorepiskoposi,<br />

mitropoliti Teodore (WuaZe), mwerali<br />

guram doCanaSvili, <strong>saqarTvelos</strong><br />

saxalxo artisti anzor erqomaiSvili,<br />

xelovnebaTmcodneobis doqtori rusu<strong>da</strong>n<br />

lorTqifaniZe, akademikosi SoTa<br />

nadiraSvili, <strong>saqarTvelos</strong> saxalxo<br />

artisti, kompozitori biZina kvernaZe,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mecnierebaTa erovnuli<br />

akademiis prezidenti Tamaz gamyreliZe,<br />

akademikosi <strong>da</strong>viT musxeliSvili, xuTgzis<br />

msoflio <strong>da</strong> qalTa olimpiadebis<br />

TerTmetgzis Cempioni WadrakSi nona<br />

gafrin<strong>da</strong>Svili, kavSiri `nacionaluri<br />

lobis~ xelmZRvaneli giorgi andriaZe,<br />

mxatvari rusu<strong>da</strong>n fetviaSvili, xelovnebaTmcodne<br />

rusu<strong>da</strong>n yenia.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqma<br />

qarTuli saxelmwifoebriobisadmi<br />

xelSewyoba <strong>da</strong> Tanadgoma fondis moRvaweobis<br />

umTavres prioritetad miiCnia<br />

<strong>da</strong>, Sesabamisad, yoveli warmodgenili<br />

proeqtis ganxilvisas mxedvelobaSi<br />

miiReba is, Tu ramdenad mniSvnelovania<br />

ama Tu im proeqtis ganxorcieleba<br />

sulierebis, kulturisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

ganviTarebisTvis. sxdomebs, romlebic<br />

TveSi erTxel imarTeba, Tavad kaTolikos-partiarqi<br />

warmarTavs, romelic<br />

ama Tu im proeqtis safuZvliani ganxilvis<br />

Semdgom,mmarTveli sabWos wevrebTan<br />

erTad iRebs ga<strong>da</strong>wyvetilebas misi<br />

<strong>da</strong>finansebis Sesaxeb. saWiroebis Sem-<br />

TxvevaSi <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi<br />

sabWos sxdomaze iwvevs mxar<strong>da</strong>Werili<br />

proeqtebis avtorebs, raTa<br />

Tavad maTgan moisminos amomwuravi<br />

informacia proeqtis mizan<strong>da</strong>saxulobisa<br />

<strong>da</strong> misi ganxorcielebis saSualebebis<br />

Sesaxeb. patriarqis fondTan arsebobs<br />

droebiTi komisiebi, romlebic<br />

saWiroebis SemTxvevaSi fondis mmarTvel<br />

sabWos uzrunvelyofen kompetenturi<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebiTa <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvnebiT.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqma<br />

saTanadod Seafasa qveyanaSi arsebuli<br />

umwvavesi viTareba, rac narkomanias<br />

ukavSirdeba <strong>da</strong> mis winaaRmdeg brZola<br />

fondis erT-erT umTavres prioritetad<br />

gamoacxa<strong>da</strong>.<br />

am mizniT, d. uznaZis fsiqologiis<br />

institutis mecnierTa jgufis mier es<br />

sakiTxi mecnierulad iqna Seswavlili.


aseve garkveuli samuSao Sesrul<strong>da</strong> narkomaniis<br />

mimarT sazogadoebis <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

gamosavlenad (2005 w.).<br />

kvlevis monacemebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

SemuSav<strong>da</strong> sazogadoebaSi antinarkotikuli<br />

ganwyobis Seqmnis gegma <strong>da</strong> Seiqmna<br />

fondTan arsebuli antinarkotikuli<br />

centri (2006 w.), romlis umTavres amocanas<br />

warmoadgens narkomaniis winaaRmdeg<br />

brZolis prevenciuli midgomebis<br />

kvleva <strong>da</strong> ganxorcieleba.<br />

amave programis farglebSi Tbilisis<br />

Taboris mTaze mdebare `feriscvalebisa~<br />

<strong>da</strong> martyofis `yovelTa wmi<strong>da</strong>-<br />

Tas~ monastrebis <strong>da</strong>xmarebiT <strong>da</strong>ars<strong>da</strong><br />

qimiur nivTierebebze <strong>da</strong>mokidebulebis<br />

mqone pirTa narkologiuri fsiqosareabilitacio<br />

centrebi (2006 w.).<br />

fondis muSaoba am kuTxiT sul<br />

ufro <strong>da</strong> ufro kvalificiuri <strong>da</strong><br />

masStaburi xdeba.<br />

fondis xelSewyobiTa <strong>da</strong> <strong>da</strong>finansebiT<br />

aRdga qarTuli Jurnalebis:<br />

`ciskaris~, `mnaTobisa~ <strong>da</strong> `literatura<br />

<strong>da</strong> xelovnebis~ gamocema; <strong>da</strong>finans<strong>da</strong><br />

mravali samecniero,literaturuli,<br />

istoriuli, saswavlo-SemecnebiTi Tu<br />

avtobiografiuli xasiaTis wigni <strong>da</strong><br />

gamocema, maT Soris:<br />

_ axalgazr<strong>da</strong> mecnieris irakli gunias<br />

wigni `<strong>saqarTvelos</strong> monastrebi~;<br />

_ Rvawlmosili mecnieris mixeil<br />

gafrin<strong>da</strong>Svilis fun<strong>da</strong>menturi naSromi<br />

`qarTuli sazogadoebrivi azrovnebis<br />

istoria~;<br />

_ profesor vaxtang jobaZis naSromi<br />

`adreuli Sua saukuneebis qar-<br />

Tuli monastrebi istoriul taoSi,<br />

klarjeTsa <strong>da</strong> SavSeTSi~;<br />

_ mweral SoTa xo<strong>da</strong>Snelis wigni<br />

`moqan<strong>da</strong>ke, restavratori – karlo bakuraZe~;<br />

_ profesor amiran arabulisa <strong>da</strong><br />

eTer TaTaraiZis wigni-albomi `SendobiT<br />

momixsenieT~;<br />

_ wigni _ `Seni ca, ana~, romelic<br />

eZRvneba cnobili qarTveli poetis ana<br />

kalan<strong>da</strong>Zis 80 wlis iubiles.<br />

88<br />

_ mayvala berianiZis wigni _ `gul-<br />

Si <strong>da</strong>teuli didi saqarTvelo~. wigni<br />

warmoadgens <strong>saqarTvelos</strong> istorias<br />

bavSvebisaTvis (5 nawilad).<br />

fondis TanadgomiT gamomcemloba<br />

`xelovnebam~ <strong>da</strong>beW<strong>da</strong> trilogiis<br />

pirveli wigni _ `<strong>saqarTvelos</strong> sulieri<br />

saganZuri~, romelSic warmodgenilia<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli eklesia-monastrebis<br />

istoria <strong>da</strong> maTi mniSvneloba<br />

Cveni kulturisa <strong>da</strong> sulierebisTvis.<br />

naSromi gamoica qarTul <strong>da</strong> inglisur<br />

enebze.<br />

fondis erT-erTi mTavari prioritetia<br />

kulturuli TanamSromloba<br />

ucxoeTSi mcxovreb Cvens TanamemamuleebTan.<br />

am programis farglebSi:<br />

_ Caiwera lazuri folkloruli<br />

simRerebis pirveli kompaqt-diski;<br />

_ <strong>da</strong>finans<strong>da</strong> qarTuli delegaciis<br />

gamgzavreba istoriul lazur qalaq<br />

arqabSi (TurqeTi) gamarTul folklorul<br />

festivalze, sa<strong>da</strong>c pirvelad<br />

aJRer<strong>da</strong> sapatriarqos radio `iveriis~<br />

studiaSi Cawerili axali lazuri sim-<br />

Rerebi;<br />

_ <strong>da</strong>ars<strong>da</strong> kulturuli centri<br />

<strong>da</strong> sastumro saxli fereidneli qarTvelebisaTvis.<br />

fondi did yuradRebas uTmobs<br />

qveynis ekonomikuri ganviTarebisa<br />

<strong>da</strong> energetikuli usafrTxoebisaTvis<br />

aucilebeli proeqtebis mecnierulad<br />

<strong>da</strong>muSavebasa <strong>da</strong> momzadebas. am mizniT,<br />

fondTan Seiqmna `navTobisa <strong>da</strong> gazis~<br />

droebiTi komisia, romelic muSaobs<br />

<strong>saqarTvelos</strong> navTobisa <strong>da</strong> gazis<br />

saZiebo <strong>da</strong> mompovebeli <strong>da</strong>rgis ganvi-<br />

Tarebis erovnuli programis SemuSavebaze.<br />

patriarqis fondi yovelwliurad<br />

atarebs did saerTaSoriso festivals<br />

_ `aRdgomi<strong>da</strong>n amaRlebamde,~ romlis<br />

mizania axalgazrdobis <strong>da</strong>intereseba<br />

qarTuli <strong>da</strong> msoflio klasikuri xelovnebiT,<br />

ucxoeTSi moRvawe qarTvel<br />

xelovanTa <strong>da</strong> qarTuli kulturiT


<strong>da</strong>interesebul ucxoel Semsrulebel-<br />

Ta Semoqmedebis popularizaciiT <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

2006 wels <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis fondTan <strong>da</strong>ars<strong>da</strong><br />

qarTuli sagaloblisa <strong>da</strong> xalxuri<br />

simReris saerTaSoriso centri,<br />

romlis mizania lotbarebis momzadeba,<br />

samgaloblo saswavleblebisa <strong>da</strong><br />

folkloruli centrebis <strong>da</strong>arseba <strong>da</strong><br />

qarTuli kulturis popularizacia<br />

sazRvargareT.<br />

fondi aqtiurad monawileobs qveynis<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>rCenis saqmeSi.<br />

fondma <strong>da</strong>afinansa saxelmwifo saistorio<br />

arqivSi <strong>da</strong>culi, XII_XIII saukuneebiT<br />

<strong>da</strong>TariRebuli,erT-erTi uZvelesi<br />

qarTuli xelnaweri Zeglis – an-<br />

Cis saxarebis (oTxTavi) restavracia.<br />

fondi aqtiurad TanamSromlobs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva qarTul <strong>da</strong> saerTaSoriso<br />

telemauwyebelTan; misi patronaJiTa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>finansebiT safuZveli Caeyara<br />

sxva<strong>da</strong>sxva saswavlo-SemecnebiT teleproeqts;<br />

<strong>da</strong>finans<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva Janris<br />

satelevizio-dokumenturi filmi,<br />

maT Soris, saxelmwifoTaSorisi teleradiokompania<br />

`mir~-is <strong>saqarTvelos</strong><br />

warmomadgenlobis mier warmodgenili<br />

proeqti _ `eris sulieri aRorZineba~;<br />

fondis aqtiuri mxar<strong>da</strong>WeriT mauwyeblobs<br />

<strong>da</strong>moukidebeli qarTuli<br />

telekompania `iveria~.<br />

fondi zrunavs gamoCenil <strong>da</strong> axalgazr<strong>da</strong><br />

qarTvel mxatvarTa Semoqmedebis<br />

popularizaciaze. am programis<br />

farglebSi moewyo mxatvar reno<br />

Turqias <strong>da</strong>badebis 80 wlisTavisadmi<br />

miZRvnili saRamo <strong>da</strong> ferweruli <strong>da</strong><br />

grafikuli namuSevrebis gamofena.<br />

agreTve, periodulad tardeba Tematuri<br />

niSniT Seqmnili sabavSvo naxatebis<br />

gamofena-konkursi.<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqis<br />

locva-kurTxeviT fondi<br />

aqtiurad muSaobs demografiuli<br />

problemis mogvarebisaTvis saWiro<br />

erovnuli programis Seqmnaze. programis<br />

amoqmedeba <strong>da</strong>gegmilia 2008 wlis<br />

<strong>da</strong>sawyisisTvis.<br />

aRsaniSnavia isic, rom fondSi, <strong>sruliad</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqTan,<br />

xSirad ikribebian qarTveli<br />

mecnierebi, mwerlebi, xelovnebisa <strong>da</strong><br />

kulturis muSakebi, sazogadoebis warmomadgenlebi,<br />

sa<strong>da</strong>c msjeloben sxva<strong>da</strong>sxva<br />

mniSvnelovan sakiTxze; gansakuTrebuli<br />

yuradReba eTmoba afxaze-<br />

Tisa <strong>da</strong> cxinvalis regionis Temas <strong>da</strong><br />

im gzebis Ziebas, romlebic aRadgens<br />

Cveni xalxebis mSvidobian Tanacxovrebas<br />

erTian saxelmwifoSi.<br />

misi uwmidesobis iniciativiT<br />

fondSi xSirad imarTeba saintereso<br />

ideebisa <strong>da</strong> naSromebis prezentacia,<br />

romelic sazogadoebisa <strong>da</strong> mediis did<br />

<strong>da</strong>interesebas iwvevs.<br />

fondis yoveldRiur saqmianobasa <strong>da</strong><br />

gamarTul funqcionirebas, mmarTveli<br />

sabWos ga<strong>da</strong>wyvetilebebis aRsrulebas<br />

<strong>da</strong> fondis mier gacemuli grantebis<br />

miznobriv xarjvaze kontrols uzrunvelyofs<br />

fondis samdivno, romelsac<br />

xelmZRvanelobs aRmasrulebeli mdivani.<br />

fonds finansur mxar<strong>da</strong>Weras uweven<br />

qarTveli <strong>da</strong> ucxoeli mecenatebi.<br />

gansakuTrebiT aRsaniSnavia fondisadmi<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mosaxleobis mier<br />

gaweuli finansuri mxar<strong>da</strong>Wera.<br />

<strong>da</strong>rwmunebiT SeiZleba iTqvas, rom<br />

fondma qarTveli sazogadoebriobis<br />

didi ndoba <strong>da</strong> Tanadgoma moipova, rac,<br />

bunebrivia, ganpirobebulia imiT, rom<br />

misi Tavmjdomare Tavad <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqi, uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi<br />

ilia meorea, romelic udidesi<br />

avtoritetiT sargeblobs ara marto<br />

Tavis samSobloSi – <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

aramed mTel marTlmadideblur samyaroSi.<br />

ar SeiZleba ar aRiniSnos,<br />

rom <strong>saqarTvelos</strong> samociqulo eklesiis<br />

saWeTmpyroblis locva-kurTxeviT<br />

fonds hyavs uaRresad kompetenturi<br />

mmarTveli sabWo, romlis Semadgenlo-<br />

89


aSic Cveni inteligenciis TvalsaCino<br />

warmomadgenlebi arian. fonds samomavlod<br />

Zalian mniSvnelovani miznebi<br />

aqvs <strong>da</strong>saxuli, romelTa ganxorcielebac,<br />

vfiqrobT, di<strong>da</strong>d Seuwyobs xels<br />

saxelmwifoebriv aRmSeneblobas, sulierebis,<br />

kulturisa <strong>da</strong> mecnierebis<br />

Semdgom aRorZinebasa <strong>da</strong> ganviTarebas.<br />

imedi gvaqvs, rom RvTis madliT,<br />

uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi patriarqis sibrZniTa<br />

<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> mosaxleobis<br />

SewevniT fondis saqmianoba momavalSi<br />

kidev ufro warmatebuli iqneba, rac,<br />

uTuod, gulisxmobs qarTuli saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> samociqulo<br />

eklesiisadmi Tanadgomas.<br />

90


joni xecuriani<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi ilia II<br />

<strong>da</strong> konstituciuri SeTanxmeba<br />

XX saukunis miwurulsa <strong>da</strong> XXI<br />

saukunis <strong>da</strong>mdegs, mesame aTaswleulis<br />

mijnaze, <strong>saqarTveloSi</strong> momx<strong>da</strong>rma umniSvnelovanesma<br />

movlenebma didi gavlena<br />

iqonia qarTveli eris politikur,ekonomikur,kulturul<br />

<strong>da</strong> sulier<br />

cxovrebaze. qveyanam aRidgina <strong>da</strong>karguli<br />

saxelmwifoebrivi <strong>da</strong>moukidebloba<br />

<strong>da</strong> Tavis bunebriv mdgomareobas<br />

<strong>da</strong>ubrun<strong>da</strong> – gaagrZela qarTuli<br />

saxelmwifoebriobis samiaTaswlovani<br />

tradicia. amasTanave, Seudga demokratiuli,<br />

samarTlebrivi saxelmwifos<br />

mSeneblobas.<br />

saxelmwifoebrivi mSeneblobis ur-<br />

Tules problemebTan erTad ga<strong>da</strong>sawyveti<br />

iyo <strong>saqarTvelos</strong> marTlmadidebeli<br />

eklesiis, agreTve sxva religiuri<br />

organizaciebis samarTlebrivi<br />

mdgomareobis, saxelmwifos <strong>da</strong> eklesiis<br />

urTierTobis, rwmenisa <strong>da</strong> aRmsareblobis<br />

Tavisuflebis sakanonmdeblo<br />

reglamentaciis sakiTxebi.<br />

Tanamedrove etapze am sakiTxebis<br />

ga<strong>da</strong>wyveta TiTqos ioli saqme un<strong>da</strong><br />

yofiliyo, radganac sayovelTao<strong>da</strong>a<br />

cnobili rwmenisa <strong>da</strong> aRmsareblobis<br />

sferoSi a<strong>da</strong>mianis ZiriTadi uflebebi<br />

<strong>da</strong> religiuri organizaciebis<br />

Tanasworuflebianobis saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi stan<strong>da</strong>rtebi. bunebrivia,<br />

demokratiuli, samarTlebrivi saxelmwifos<br />

mSenebloba moiTxov<strong>da</strong>, uwinares<br />

yovlisa, swored am sayovelTaod<br />

97<br />

aRiarebuli saerTaSoriso samarTlebrivi<br />

normebisa <strong>da</strong> principebis gadmoRebas<br />

nacionalur kanonmdeblobaSi.<br />

magram, amasTanave, gasaTvaliswinebeli<br />

iyo qarTuli saxelmwifos istoriuli<br />

gamocdileba <strong>da</strong> qarTveli eris<br />

tradiciebi.<br />

qarTveloba uZvelesi qristiani<br />

marTlmadidebeli eria. <strong>saqarTvelos</strong><br />

mosaxleobis didi umravlesoba marTlmadidebeli<br />

qristiania, Tumca qristianuli<br />

sarwmunoebis mniSvneloba qarTvelobisaTvis<br />

mxolod morwmune mrevlis<br />

raodenobiT rodi ganisazRvreba.<br />

qristianulma marTlmadideblobam Camoayaliba<br />

mravalsaukunovani qarTuli<br />

kultura, erovnuli msoflmxedveloba<br />

<strong>da</strong> faseulobebi. rogorc ilia WavWavaZe<br />

wer<strong>da</strong>: „qristianobam Segvinaxa Cven<br />

Cveni miwa-wyali, Cveni ena, Cveni vinaoba,<br />

Cveni erovneba... qristianoba niSnav<strong>da</strong><br />

mTels <strong>saqarTvelos</strong>... niSnav<strong>da</strong> qarTvelobas...<br />

qarTveli <strong>da</strong> qristiani erTisa<br />

<strong>da</strong> imave mniSvnelobis sityvebi arian.” <br />

qristianuli sarwmunoebis aseTi mniSvneloba<br />

qarTveli erisTvis Sedegi iyo<br />

<strong>saqarTvelos</strong> marTlmadidebeli samociqulo<br />

eklesiis TavauRebeli moRvaweobisa,<br />

romelic mu<strong>da</strong>m erovnul nia<strong>da</strong>gze<br />

idga <strong>da</strong> udides rols asruleb<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

<strong>da</strong>moukidebeli saxelmwifos<br />

ilia WavWavaZe. qarTveli eri <strong>da</strong> Rvawli wm.<br />

ninosi. _ wignSi: naTeli qristesi _ saqarTvelo.<br />

wigni I, Tbilisi, 2003 w., gv. 40.


Camoyalibebis, qarTveli eris fizikuri<br />

<strong>da</strong> sulieri ga<strong>da</strong>rCenisTvis brZolis<br />

istoriul procesSi. Tamamad SeiZleba<br />

iTqvas, rom qarTuli civilizaciis<br />

mTavari safuZveli swored rom mar-<br />

Tlmadidebloba iyo. <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqi, uwmidesi<br />

<strong>da</strong> unetaresi ilia II brZanebs: „bevri<br />

ram, riTac amayobs Cveni eri literaturis,<br />

arqiteqturisa <strong>da</strong> xelovnebis sxva<br />

sferoSi, qristianuli sulierebisa <strong>da</strong><br />

civilizaciis safuZvelze Seiqmna.” <br />

swored amitom iyo,rom istoriulad<br />

qristianuli marTlmadidebloba <strong>saqarTveloSi</strong><br />

saxelmwifo religia iyo. es<br />

periodi yvelaze xangrZlivia <strong>da</strong> mraval<br />

saukunes iTvlis.<br />

me-19 saukunis <strong>da</strong>sawyisSi ruseTis<br />

imperiis mier <strong>saqarTvelos</strong> aneqsias<br />

Sedegad mohyva qarTuli saxelmwifoebriobis<br />

gauqmeba <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> mar-<br />

Tlmadidebeli eklesiis avtokefaliis<br />

<strong>da</strong>kargva. Cveni saxelovani winaprebis,<br />

TvalsaCino sasuliero <strong>da</strong> saero<br />

moRvaweebis, mTeli qarTuli sazogadoebis<br />

erToblivi mecadineobiTa <strong>da</strong><br />

ZalisxmeviT 1917 wels <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebelma eklesiam aRidgina<br />

avtokefalia. ruseTis imperiaSi qar-<br />

Tuli eklesiis avtokefaliis aRdgena<br />

ara mxolod Cveni eklesiisTvis warTmeuli<br />

TviTmmarTvelobis uflebis xelaxla<br />

mopovebas niSnav<strong>da</strong>, aramed gareSe<br />

Zalebis mier gauqmebuli qarTuli<br />

saxelmwifoebriobis aRdgenis <strong>da</strong>sawyiss<br />

moaswaveb<strong>da</strong>. marTlac, 1918 wlis 26<br />

maiss saqarTvelom saxelmwifoebrivi<br />

<strong>da</strong>moukidebloba moipova <strong>da</strong> demokratiuli<br />

respublikis formiT Camoyalib<strong>da</strong>.<br />

demokratiuli respublikis mTavrobasa<br />

<strong>da</strong> parlamentSi umravlesobas socialdemokratebi<br />

Seadgendnen, romelTa<br />

socialisturi ideologia aTeistur<br />

principebs eyrdnobo<strong>da</strong> <strong>da</strong>, bunebrivia,<br />

marTlmadidebeli eklesiisadmi keTilganwyobili<br />

ver iqnebo<strong>da</strong>. <strong>saqarTvelos</strong><br />

ix. naTeli qristesi _ saqarTvelo, wigni I,<br />

Tbilisi, 2003 w., gv. 502.<br />

pirveli respublikis konstituciiT<br />

(1921 w.), arc erT sarwmunoebas ar mieni-<br />

Wa upiratesoba, saxelmwifo <strong>da</strong> eklesia<br />

gancalkevebul subieqtebad aRiares.<br />

manamde, 1918 wlis 26 noembris kanoniT<br />

gaauqmes saRvTo sjulis swavleba <strong>da</strong><br />

saRvTo sjulis maswavleblis Tanamdeboba<br />

„yoveli tipisa <strong>da</strong> safexuris<br />

saxazino <strong>da</strong> kerZo uflebian skolaSi.”<br />

1919 wlis 17 ivnisis kanoniT ki uqme<br />

dReTa CamonaTvali<strong>da</strong>n amoiRes sauflo<br />

dResaswaulebi. samagierod, samoqalaqo<br />

uqme dReebad gamoacxades ruseTis<br />

didi revoluciis pirveli dRe<br />

– 12 marti <strong>da</strong> internacionalis dResaswauli<br />

_ pirveli maisi. <br />

1921 wels sabWoTa ruseTis mier<br />

<strong>saqarTvelos</strong> demokratiuli respublikis<br />

okupaciasa <strong>da</strong> aneqsias mohyva<br />

70-wliani agresiuli aTeizmis epoqa,<br />

rodesac aTeizmi saxelmwifo ideologiis<br />

rangSi iyo ayvanili. sabWouri<br />

konstituciebiT eklesia gamoyofili<br />

iyo saxelmwifosagan, xolo skola<br />

– eklesiisagan. am periodSi eklesia,<br />

yovelgvar samarTlebriv safuZvlebs<br />

moklebuli, ganagrZob<strong>da</strong> arsebobas.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> revkomis 1921 wlis 15<br />

aprilis dekretiT, <strong>saqarTvelos</strong> mar-<br />

Tlmadidebel eklesias iuridiuli<br />

piris statusi CamoerTva. komunisturi<br />

reJimis dros sarwmunoebisadmi mtrulad<br />

ganwyobili xelisuflebisagan<br />

aunazRaurebeli vneba <strong>da</strong> ziani miadga<br />

qarTul eklesias. administraciuli<br />

wesiT <strong>da</strong>xures eklesia-monastrebis<br />

umravlesoba,bevri ki <strong>da</strong>wves,<strong>da</strong>angries<br />

an ara<strong>da</strong>niSnulebisamebr gamoiyenes,<br />

mTeli saeklesio qoneba konfiskebul<br />

iqna, xolo sasuliero pirebis didi<br />

nawili – represirebuli. <br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom eklesiis<br />

98<br />

<strong>saqarTvelos</strong> demokratiuli respublikis<br />

samarTlebrivi aqtebis krebuli. 1918-1921,<br />

Tbilisi, 1990 w., gv. 110, 197.<br />

ix. sergo vardosaniZe, 1917-1977 wlebis matiane.<br />

_ wignSi: naTeli qristesi _ saqarTvelo.<br />

wigni I, Tbilisi, 2003 w., gv. 476-484.


samarTlebriv mdgomareobaSi raime<br />

xelSesaxebi cvlileba ar momx<strong>da</strong>ra<br />

<strong>da</strong> sabWoTa xelisufleba kvlavac<br />

ganagrZob<strong>da</strong> aTeisturi ideologiis<br />

principebis gulmodgine <strong>da</strong>nergvas<br />

sazogadoebaSi,gasuli saukunis 70-iani<br />

wlebi<strong>da</strong>n <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis,<br />

ilia II ZalisxmeviT<br />

<strong>da</strong>iwyo <strong>saqarTvelos</strong> marTlmadidebeli<br />

eklesiis aRorZinebis rTuli procesi,<br />

romlis mizani iyo ara mxolod<br />

sakuTriv eklesiis organizaciuli <strong>da</strong><br />

materialuri safuZvlebis ganmtkiceba,<br />

aramed qarTvel erSi „erovnuli<br />

TviT cnobis” gaRviveba, qarTuli cnobierebis<br />

<strong>da</strong>bruneba, qarTveli eris moqceva<br />

Tavisi tradiciuli religiuri<br />

<strong>da</strong> zneobrivi sawyisebisken. <strong>saqarTvelos</strong><br />

sazogadoebriv cxovrebaSi qar-<br />

Tuli eklesiis rolis gazr<strong>da</strong>m di<strong>da</strong>d<br />

Seuwyo xeli am wlebSi erovnul-ganmaTavisuflebeli<br />

moZraobis gamoRvi-<br />

Zebasa <strong>da</strong> aRmavlobas, rac 1991 wlis<br />

9 aprils <strong>saqarTvelos</strong> saxelmwifoebrivi<br />

<strong>da</strong>moukideblobis aRdgeniT <strong>da</strong>gvirgvin<strong>da</strong>.<br />

saxelmwifos saTaveSi mosuli<br />

erovnuli xelisufleba <strong>saqarTvelos</strong><br />

axali konstituciis miRebamde Seudga<br />

sabWoTa <strong>saqarTvelos</strong> 1978 wlis konstituciis<br />

modernizebas. cvlileba<br />

garkveulwilad Seexo saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesiis urTierTobas. Tu konstituciis<br />

adrindel re<strong>da</strong>qciaSi aRniSnuli<br />

iyo, rom „<strong>saqarTvelos</strong> ss respublikaSi<br />

eklesia gamoyofilia saxelmwifosgan<br />

<strong>da</strong> skola – eklesiisagan”<br />

(50-e muxli), cvlilebebis Semdeg konstituciis<br />

es debuleba ase Camoyalib<strong>da</strong>:<br />

„<strong>saqarTvelos</strong> respublikaSi eklesia<br />

gamoyofilia saxelmwifosgan.”<br />

konstituciuri cvlilebis azri<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom saxelmwifo<br />

<strong>da</strong> eklesia gancalkevebul,<br />

erTmaneTisgan <strong>da</strong>moukidebel subieqtebad<br />

arian miCneulni, Tumca amasve<br />

ver vityviT skolisa <strong>da</strong> eklesiis urTierTobaze.<br />

konstitucia eklesiisa <strong>da</strong><br />

skolis urTierTobas pir<strong>da</strong>pir <strong>da</strong><br />

imperatiulad aRar krZalav<strong>da</strong>. amis<br />

Sedegad zogierTma saswavlebelma im<br />

wlebSi Tavisi iniciativiT aRadgina<br />

saRvTo sjulis swavleba. erovnuli<br />

xelisuflebis iniciativiT, amasTanave,<br />

gauqm<strong>da</strong> qarTveli erisaTvis ucxo<br />

dResaswaulebi <strong>da</strong> aRdga tradiciuli,<br />

maT Soris sauflo dResaswaulebi,<br />

riTac xelisuflebam <strong>da</strong>a<strong>da</strong>stura Tavisi<br />

keTilganwyoba eklesiis mimarT. <br />

cnobili garemoebebis gamo saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesiis urTierTobis samar-<br />

Tlebrivi mowesrigebis RonisZiebebi<br />

maSin, samwuxarod, amiT amoiwura.<br />

1993 wli<strong>da</strong>n <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>da</strong>iwyo<br />

konstituciuri procesi, romelic<br />

or-naxevari weli mimdinareob<strong>da</strong> ukiduresad<br />

<strong>da</strong>Zabuli Si<strong>da</strong>politikuri<br />

viTarebis pirobebSi <strong>da</strong> romlis mizani<br />

iyo <strong>da</strong>moukidebeli <strong>saqarTvelos</strong> rigiT<br />

meore konstituciis SemuSaveba.<br />

umTavresi sakiTxi, romelic konstituciuri<br />

procesis yvela etapze cxare<br />

diskusiebis sagans warmoadgen<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> mravaljer ganica<strong>da</strong> cvlileba,<br />

saxelmwifo mmarTvelobis sakiTxi<br />

iyo, radganac igi uSualod iyo <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

im periodSi xelisuflebisaTvis<br />

gaCaRebul brZolasTan. amitom<br />

man Tavisi aqtualurobiT <strong>da</strong>Crdila<br />

sxva aranakleb mniSvnelovani saxelmwifo-samarTlebrivi,<br />

maT Soris saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesiis urTierTobis<br />

konstituciur-samarTlebrivi reglamentaciis<br />

problemebi. sakonstitucio<br />

komisiaSi diskusiebi saxelmwifosa <strong>da</strong><br />

eklesiis urTierTobis problemaze<br />

saerTod ar gamarTula, xolo qveynis<br />

ZiriTadi kanonis proeqtis TiTqmis yvela<br />

variantSi ucvlelad iyo moyvanili<br />

am sakiTxis ga<strong>da</strong>wyvetis trafaretuli<br />

debulebebi: saxelmwifo <strong>da</strong> eklesia<br />

erTmaneTisagan <strong>da</strong>moukidebelia <strong>da</strong> uzrunvelyofilia<br />

rwmenisa <strong>da</strong> aRmsareblobis<br />

Tavisufleba. konstituciis<br />

99<br />

ix. <strong>da</strong>viT CikvaiZe, saeklesio samarTlis sakiix.<br />

<strong>da</strong>viT CikvaiZe, saeklesio samarTlis saki-<br />

Txebi, wigni I, Tbilisi, 2004 w., gv. 40.


proeqtis SemuSavebis <strong>da</strong>skvniT etapze<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II iniciativiT saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesiis urTierTobis zemoaRniSnul<br />

debulebas <strong>da</strong>emata, erTi SexedviT,<br />

TiTqos deklaraciuli, magram Tavisi<br />

azriT metad mniSvnelovani wina<strong>da</strong>deba:<br />

„saxelmwifo aRiarebs qarTuli<br />

marTlmadidebluri eklesiis gansakuTrebul<br />

rols <strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi.”<br />

radganac es Canaweri qarTuli<br />

eklesiis rols retrospeqtivaSi<br />

ganixilav<strong>da</strong>, politikurad uaRresad<br />

mravalspeqtrian parlamentSi masze<br />

yuradReba ar gamaxvilebula <strong>saqarTvelos</strong><br />

konstituciis saboloo teqstis<br />

miRebisas.<br />

amrigad, <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> ka-<br />

Tolikos-patriarqis wina<strong>da</strong>debis gaTvaliswinebiT,<strong>saqarTvelos</strong><br />

axalma (1995<br />

wlis) konstituciam saxelmwifosa <strong>da</strong><br />

eklesias Soris urTierTobis gansaz-<br />

Rvrisas sami umniSvnelovanesi principi<br />

<strong>da</strong>adgina:<br />

pirveli, eklesia <strong>da</strong>moukidebelia<br />

saxelmwifosgan;<br />

meore, saxelmwifo acxadebs rwmenisa<br />

<strong>da</strong> aRmsareblobis srul Tavisuflebas;<br />

mesame, saxelmwifo aRiarebs qarTuli<br />

marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebul<br />

rols <strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi.<br />

axlad miRebuli konstituciis ZalaSi<br />

Sesvlis Semdeg farTod gaiSala<br />

samarTalSemoqmedebiTi saqmianoba<br />

konstituciiT gaTvaliswinebuli<br />

100<br />

kanonebis miRebis, saxelmwifoebrivi<br />

<strong>da</strong> sazogadoebrivi cxovrebis TiTqmis<br />

yvela sferoSi sakanonmdeblo safuZvlebis<br />

Seqmnisa <strong>da</strong> moqmedi kanonmdeblobis<br />

mTeli masivis konstitucias-<br />

Tan SesabamisobaSi moyvanis mizniT.<br />

dRis wesrigSi <strong>da</strong>dga religiuri<br />

gaerTianebebis Sesaxeb kanonis miRebis<br />

sakiTxic. samTavrobo Tu arasamTavrobo<br />

organizaciebis mier SemuSavebuli<br />

kanonproeqtebi, rogorc wesi, erTi<br />

sakanonmdeblo aqtiT yvela religiuri<br />

gaerTianebis samarTlebrivi statusis<br />

gansazRvris mcdelobas warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

iyo agreTve wina<strong>da</strong>debebi konfesiebis<br />

tradiciul <strong>da</strong> aratradiciul religiur<br />

gaerTianebebad <strong>da</strong>yofisa <strong>da</strong>, Sesabamisad,<br />

maTi gansxvavebuli samarTlebrivi<br />

reglamentaciis Sesaxeb.<br />

imTaviTve cxadi gax<strong>da</strong>, rom erT<br />

sakanonmdeblo sibrtyeze yvela religiuri<br />

gaerTianebis samarTlebrivi<br />

mdgomareobis <strong>da</strong> maT saqmianobasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli urTierTobebis mowesrigeba<br />

ar iqnebo<strong>da</strong> marTebuli. saqme<br />

isaa, rom <strong>saqarTvelos</strong> konstitucia,<br />

gar<strong>da</strong> imisa,rom acxadeb<strong>da</strong> rwmenisa <strong>da</strong><br />

aRmsareblobis srul Tavisuflebas,<br />

saxelmwifosgan eklesiis <strong>da</strong>moukideblobas,amave<br />

dros,rogorc ukve aRvniSneT,<br />

aRiareb<strong>da</strong> qarTuli marTlmadidebeli<br />

eklesiis gansakuTrebul rols<br />

<strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi. am istoriul<br />

rols ematebo<strong>da</strong> isic, rom aRorZinebuli<br />

marTlmadidebeli eklesia sul<br />

ufro mniSvnelovan rols asruleb<strong>da</strong><br />

qarTveli eris sulier cxovrebaSi<br />

ara marto warsulSi, aramed dResac,<br />

Tanamedrove pirobebSi. amitom <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebeli eklesiis es<br />

gansakuTrebuli roli <strong>da</strong> mniSvneloba<br />

moiTxov<strong>da</strong> misi samarTlebrivi reglamentaciis<br />

araordinarul ga<strong>da</strong>wyvetas.<br />

amocana metad rTuli iyo, magram<br />

moiZebna istoriuli <strong>da</strong> iuridiuli<br />

TvalsazrisiT misi ga<strong>da</strong>wyvetis mar-<br />

Tebuli forma. <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis, ilia II wina<strong>da</strong>debiT,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> marTlmadidebeli<br />

eklesis statusis <strong>da</strong> misi samar-<br />

Tlebrivi mdgomareobis sakiTxebis<br />

gansazRvrisaTvis saxelmwifosa <strong>da</strong><br />

eklesias, rogorc or <strong>da</strong>moukidebel<br />

subieqts Soris konstituciuri SeTanxmeba<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>debuliyo. „saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesias Soris urTierToba Tanamedrove<br />

etapze, _ brZaneb<strong>da</strong> patriarqi, _<br />

gansxvavebul midgomas moiTxovs, rac


ganpirobebulia qveynis Si<strong>da</strong>politikuri<br />

mowyobiT <strong>da</strong> aseve saerTaSoriso<br />

situaciis gaTvaliswinebiT. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

saxelmwifosa <strong>da</strong> eklesias<br />

Soris urTierTobis yvelaze misaReb<br />

formad miCneul iqna konstituciuri<br />

SeTanxmeba.” <br />

konstituciuri SeTanxmeba <strong>sruliad</strong><br />

axali instituti iyo qarTul samar-<br />

TalSi. am SeTanxmebas konstituciuri<br />

imitom ewo<strong>da</strong>, rom misi <strong>da</strong>debis Sesa-<br />

Zlebloba, procedurebi <strong>da</strong> subieqtTa<br />

wre mxolod saxelmwifos ZiriTadi<br />

kanoniT un<strong>da</strong> gansazRvruliyo. amasTanave,<br />

konstituciur SeTanxmebas qveynis<br />

ZiriTadi kanonis Semdeg upiratesi iuridiuli<br />

Zala eqnebo<strong>da</strong> sxva samarTlebrivi<br />

aqtebis mimarT.<br />

saxelmwifosa <strong>da</strong> eklesias Soris<br />

urTierTobis aseTi forma, bunebrivia,<br />

konstituciur cvlilebebs moiTxov<strong>da</strong>.<br />

2000 wels am mizniT gamoqveynebuli<br />

konstituciuri cvlilebebis kanonproeqtis<br />

ganxilva mwvave diskusiebiT<br />

warimarTa, romelSic monawileobdnen<br />

rogorc samTavrobo, ise arasamTavrobo<br />

organizaciebi, sasuliero Tu<br />

saero pirebi, mecnierebi, specialistebi,<br />

politikuri partiebi, umaRlesi<br />

skolebi <strong>da</strong> sxv. gamoiTqva mosazrebebi,<br />

rom konstituciuri SeTanxmebisTvis<br />

esoden maRali iuridiuli Zalis<br />

miniWeba gamoiwvev<strong>da</strong> religiuri organizaciebis<br />

Tanasworuflebianobis<br />

<strong>da</strong>rRvevas, rwmenisa <strong>da</strong> aRmsareblobis<br />

Tavisuflebis Sesaxeb a<strong>da</strong>mianis uflebebis<br />

Selaxvas, marTlmadideblobis<br />

saxelmwifo religiad ga<strong>da</strong>qcevas <strong>da</strong><br />

a.S. am mosazrebebis usafuZvloba <strong>da</strong>majereblad<br />

<strong>da</strong> argumentirebulad iqna<br />

<strong>da</strong>sabuTebuli kanonproeqtis sajaro<br />

ganxilvisas. sabolood, saRma azrma<br />

gaimarjva <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> umaRlesi<br />

aRmasrulebeli <strong>da</strong> sakanonmdeblo xelisufleba<br />

<strong>da</strong>rwmun<strong>da</strong> konstituciuri<br />

SeTanxmebis institutis SemoRebis<br />

mizanSewonilobaSi.<br />

2001 wlis 30 marts <strong>saqarTvelos</strong><br />

konstituciaSi Setanili cvlilebebis<br />

Sesabamisad, <strong>saqarTvelos</strong> saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> samociqulo avtokefaliuri<br />

marTlmadidebeli eklesiis<br />

urTierToba ganisazRvra konstituciuri<br />

SeTanxmebiT.<br />

zemoaRniSnulma konstituciurma<br />

cvlilebebma sakanonmdeblo safuZveli<br />

Seqmnes saxelmwifosa <strong>da</strong> eklesias<br />

Soris konstituciuri SeTanxmebis<br />

<strong>da</strong>debisTvis, rac ganxorciel<strong>da</strong> kidec<br />

2002 wlis 14 oqtombers. mcxeTaSi sveticxovlis<br />

sapatriarqo taZarSi konstituciur<br />

SeTanxmebas xeli moaweres<br />

<strong>saqarTvelos</strong> saxeliT <strong>saqarTvelos</strong><br />

prezidentma <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> samociqulo<br />

avtokefaliuri marTlmadidebeli<br />

eklesiis saxeliT – <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqma.<br />

xelmoweris ceremoniisas kaTolikos-patriarqma<br />

ilia II aseTi sityvebiT<br />

mimarTa <strong>saqarTvelos</strong> prezidents:<br />

„bunebrivia, araerTi umniSvnelovanesi<br />

dokumentisTvis gaqvT xeli mowerili,<br />

magram vfiqrob, eris sasicocxlo interesebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare, es SeTanxmeba<br />

erT-erTi yvelaze gamorCeulia. uflis<br />

nebis gareSe araferi xdeba.” <br />

konstituciur SeTanxmebaSi <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebeli eklesia<br />

aRiarebulia sajaro samarTlis iuridiul<br />

pirad, gansazRvrulia eklesiis<br />

uflebamosilebebi kulturulsaganmanaTleblo,<br />

Tav<strong>da</strong>cvis, iusticiis,<br />

socialuri <strong>da</strong>cvis sferoebSi, eklesiis<br />

sakuTrebad gamocxadebulia <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTel teritoriaze arsebuli<br />

marTlmadidebluri taZrebi, monastrebi,<br />

miwis nakveTebi, saxelmwifo <strong>da</strong>cva-<br />

Si (muzeumebSi, sacavebSi) arsebuli<br />

saeklesio saganZuri. saxelmwifo a<strong>da</strong>sturebs<br />

XIX_XX saukuneebSi, saxelmwifoebrivi<br />

<strong>da</strong>moukideblobis <strong>da</strong>kargvis<br />

periodSi eklesiisaTvis materialuri<br />

ix. sapatriarqos uwyebani, 2002 w. 18-24 oqtomberi,<br />

gv. 4.<br />

101<br />

ix. sapatriarqos uwyebani, 2002 w. 18-24 oqtomix.<br />

sapatriarqos uwyebani, 2002 w. 18-24 oqtomberi,<br />

gv. 5.


<strong>da</strong> moraluri zianis miyenebis faqts<br />

<strong>da</strong> iRebs valdebulebas materialuri<br />

zianis nawilobriv kompensaciaze.<br />

konstituciuri SeTanxmeba mtkice<br />

samarTlebrivi safuZvelia <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebeli eklesiisaTvis.<br />

masSi cvlilebebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebebis<br />

Setana SesaZlebeli iqneba mxolod<br />

saxelmwifosa <strong>da</strong> eklesiis urTierTSe-<br />

TanxmebiT. amasTanave, saxelmwifo organoebis<br />

mier konstituciuri SeTanxmebis<br />

normebisa <strong>da</strong> principebis sawinaaRmdegod<br />

gamocemul samarTlebriv<br />

aqtebs iuridiuli Zala ar eqnebaT.<br />

konstituciuri SeTanxmebis <strong>da</strong>debas<br />

un<strong>da</strong> mohyolo<strong>da</strong> mTeli wyeba normatiuli<br />

aqtebisa, romlebic moawesrigebdnen<br />

jvrisweris saxelmwifo aRiarebis,samxedro-sajariso<br />

formirebeb-<br />

Si, Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi<br />

moZRvris institutis SemoRebis, saganmanaTleblo<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi marTlmadidebluri<br />

sarwmunoebis Sesaxeb sagnis<br />

swavlebis, kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sargeblobis, eklesiisaTvis<br />

miyenebuli materialuri zianis<br />

kompensaciis sakiTxebTan <strong>da</strong>kavSirebiT<br />

saxelmwifosa <strong>da</strong> eklesias Soris warmoSobil<br />

urTierTobebs.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad <strong>saqarTvelos</strong> prezidentis<br />

2003 wlis 7 ianvris brZanebulebisa,<br />

samwuxarod, es sakiTxebi jerjerobiT<br />

Seuswavleli <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>uwyveteli rCeba,<br />

ris gamoc konstituciuri SeTanxmebis<br />

mniSvnelovani debulebebis amoqmedeba<br />

ferxdeba. rogorc Cans, jer kidev ar<br />

<strong>da</strong>srulebula saxelmwifosa <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebel eklesias<br />

Soris urTierTobis momwesrigebeli<br />

sakanonmdeblo aqtebis Seqmnis procesi.<br />

vfiqrobT, am sferoSi samarTal-<br />

Semoqmedebis gaaqtiureba un<strong>da</strong> icqes<br />

Cveni sakanonmdeblo xelisuflebis<br />

erT-erT prioritetul mimarTulebad.<br />

amasTan <strong>da</strong>kavSirebiT, <strong>sruliad</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi<br />

ilia II brZanebs:<br />

„konstituciuri SeTanxmeba aris didmniSvnelovani<br />

nabiji <strong>da</strong> movlena. magram,<br />

amave dros, es aris mxolod ZiriTadi<br />

mimarTulebis ganmsazRvreli xelSekruleba,<br />

romlis ganxorcieleba un<strong>da</strong><br />

moxdes saxelmwifos mxri<strong>da</strong>n sxva<strong>da</strong>sxva<br />

samarTlebrivi aqtebis miRebiT.<br />

iwyeba axali etapi saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> eklesias Soris urTierTobisa <strong>da</strong><br />

is yoveldRiur did Sromas moiTxovs.<br />

dRes Cven yvelam kidev ufro meti pasuxismgebloba<br />

aviReT RvTis, erTmaneTisa<br />

<strong>da</strong> sazogadoebis winaSe <strong>da</strong> es<br />

bevrs gvavalebs.” <br />

102<br />

ix. sapatriarqos uwyebani, 2002 wlis 18-24 oqix.<br />

sapatriarqos uwyebani, 2002 wlis 18-24 oqtomberi,<br />

gv. 4-5.


kacisTvis ekiTxa, sad midio<strong>da</strong>, mas ki<br />

pasuxad gaeca _ romSi mivdivar mis<br />

<strong>da</strong>sapyrobado, SemkiTxveli aucileblad<br />

ifiqreb<strong>da</strong>, rom ucnauri mgzavri<br />

an Tavis gonebaze aRar iyo, an sizmars<br />

xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>. magram Cven viciT, rom petre<br />

mociqulma pavle mociqulTan erTad<br />

marTlac <strong>da</strong>ipyro uzarmazari imperiis<br />

mrisxane de<strong>da</strong>qalaqi romi, romlis<br />

moqalaqenic gansakuTrebuli qedmaRlobiT<br />

gamoirCeodnen, <strong>da</strong> <strong>da</strong>ipyro igi<br />

sityviT.<br />

SeuZlebelia, vinmes ukeT esmodes<br />

Zala sityvisa _ logosisa, vidre WeSmarit<br />

qristians, romelic Tayvans<br />

scems sityva RmerTs, ieso qristes. aqe<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare, qristiani moazrovneni<br />

gansakuTrebiT ufrTxildebodnen<br />

<strong>da</strong> pativs scemdnen saerTod sityvas<br />

<strong>da</strong>, cxadia, a<strong>da</strong>mianis sulieri zrdisa<br />

<strong>da</strong> ganviTarebisaTvis sityvieri xelovnebis<br />

mniSvnelobac kargad esmo<strong>da</strong>T.<br />

maT icodnen, rom rogorc sxeuli<br />

ganmtkicebisa <strong>da</strong> moqmedebisaTvis<br />

aucileblad saWiroebs materialur<br />

sakvebs, aseve saWiroebs sazrdels sulic,<br />

romelsac misTvis WeSmaritebis<br />

sityva warmoadgens <strong>da</strong> romelic mas<br />

RmrTisa <strong>da</strong> moyvasis samsaxuris Zalas<br />

aZlevs. amasTan, ramdena<strong>da</strong>c qristianoba<br />

a<strong>da</strong>mianze, romelic Semoqmedma Tavisufali<br />

nebiT <strong>da</strong>ajildova, yovelgvar<br />

Zal<strong>da</strong>tanebas gamoricxavs, yvela qveyanaSi,<br />

sa<strong>da</strong>c ki qristes moZRvreba gavrgvanca<br />

koplataZe<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa <strong>da</strong><br />

unetaresis ilia II saganmanaTleblo-sagamomcemlo moRvaweoba<br />

efeselTa mimarT epistoleSi pavle<br />

mociquli qristes mimdevrebs aswavlis,rogor<br />

aRiWurvon WeSmaritebis<br />

<strong>da</strong>sacavad materialur samyaroSi, sa<strong>da</strong>c<br />

sulni ukeTurebisani batonoben,<br />

kerZod, farad sarwmunoebis, xolo<br />

maxvilad RmrTis sityvis gamoyenebas<br />

urCevs: `yovelsa Sina aRiReT fari<br />

igi sarwmunoebisa, romliTa SeuZloT<br />

yovelTa maT isarTa borotisaTa ganxurvebulTa<br />

<strong>da</strong>Sretad. <strong>da</strong> Cafxuti igi<br />

cxovrebisaÁ <strong>da</strong>idgiT <strong>da</strong> maxvili igi<br />

sulisaÁ, romel ars sityuaÁ RmrTisaÁ~<br />

(ef. 6, 16-17).<br />

marTlac, qristianul sarwmunoebas,<br />

mxedvelobaSi gvaqvs WeSmariti<br />

qristianuli sarwmunoeba, Tavisi arsebobis<br />

manZilze sxva iaraRi arc gamouyenebia<br />

<strong>da</strong> arc erT qveyanaSi Zal<strong>da</strong>tanebiTa<br />

<strong>da</strong> fizikuri ganadgurebis<br />

SiSiT ar gavrcelebula. mociqulebma,<br />

mociqulTa mowafeebma <strong>da</strong>, saerTod,<br />

pirvelma qristianulma eklesiam, romelic<br />

<strong>da</strong>axloebiT 120-mde wevrs iTvli<strong>da</strong>,<br />

macxovris moZRvreba imdroindel<br />

msoflioSi mxolod sityvis ZaliT,<br />

qa<strong>da</strong>gebiT gaavrceles. erT Tavis<br />

qa<strong>da</strong>gebaSi wm. ioane oqropiri, roca<br />

qristianobis, rogorc erT<strong>da</strong>erTi WeSmariti<br />

religiis, Sesaxeb saubrobs,<br />

msmenelebs mimarTavs, warmoidginon<br />

kaci, romelic ierusalimi<strong>da</strong>n gamovi<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> gzas <strong>da</strong>adga mxolod joxiTa <strong>da</strong><br />

ramdenime wigniT xelSi. vinmes rom am<br />

103


104<br />

cel<strong>da</strong>, eklesia xalxSi ganaTlebis<br />

Setanas cdilob<strong>da</strong>, raTa a<strong>da</strong>mianebs<br />

sarwmunoebrivi aRmsareblobis miRebisas<br />

Tavisufali arCevanis gakeTebis<br />

SesaZlebloba miscemo<strong>da</strong>T. ase rom,<br />

qristianoba <strong>da</strong> wigniereba Tavi<strong>da</strong>nve<br />

ganuyofel cnebebad iqca <strong>da</strong> qristes<br />

moZRvrebis gavrcelebas qristianuli<br />

mecnierebisa <strong>da</strong> filosofiis warmoSobac<br />

umokles droSi mohyva. saxarebis<br />

pirveli mkvlevari pavle mociquli<br />

brZandebo<strong>da</strong>, xolo pirveli qristiani<br />

filosofosi wm. mowame iustine<br />

II saukuneSi moRvaweob<strong>da</strong>. pirvelive<br />

saukuneebSi warmoiSva <strong>da</strong> Camoyalib<strong>da</strong>,<br />

agreTve, sasuliero mwerloba Tavisi<br />

mravalferovani <strong>da</strong>rgebiT. amitom<br />

qristianTa sulebisaTvis gamzadebul<br />

tablas Tavi<strong>da</strong>nve amSveneb<strong>da</strong> sameufo<br />

sazrdeli _ RmrTeebrivi sityva anu<br />

sasuliero mwerloba, romelic miwieri<br />

yofis moTxovnilebebiT gauxeSebuli<br />

gulebisaTvis igivea, rac zeTi<br />

Camqrali kandelisa <strong>da</strong> wvima gvalviT<br />

gaficxebuli, <strong>da</strong>msk<strong>da</strong>ri miwisaTvis.<br />

Cveni xalxi im erTa ricxvs ekuTvnis,<br />

romelnic, RmrTis wyalobiT,<br />

qristes naTels pirvelive saukuneSi<br />

eziarnen; meoTxe saukuni<strong>da</strong>n moyolebuli<br />

ki, roca qristianoba saxelmwifo<br />

religiad gamocxad<strong>da</strong>, rCeuli<br />

Svilebis Tav<strong>da</strong>debuli moRvaweobis<br />

Sedegad,patara saqarTvelo cdilob<strong>da</strong><br />

mwignobrobisa <strong>da</strong> ganaTlebis saqmeSi<br />

qristianuli kulturis akvnis _ TviT<br />

bizantiis imperiisaTvisac ki ar <strong>da</strong>edo<br />

toli. amaze rogorc originaluri qarTuli<br />

sasuliero mwerloba, romelic<br />

bizantiurs mxolod raodenobrivad<br />

Tu CamorCeba, aseve sxva enebi<strong>da</strong>n, upiratesad<br />

ki berZnuli<strong>da</strong>n Targmnili<br />

didZali saRmrTismetyvelo literaturac<br />

metyvelebs. aqve SevniSnavT, rom<br />

Targmnili Zeglebi, rogorc qarTuli<br />

enis araCveulebriv gamomsaxvelobiT<br />

Zalas, romelic Sesabamisad misi Semqmneli<br />

xalxis azrovnebis maRal doneze<br />

miuTiTebs, aseve mTargmnelTa RmrTivsulierebasa<br />

<strong>da</strong> maRalniWierebasac<br />

a<strong>da</strong>stureben.<br />

ra Tqma un<strong>da</strong>, qveyanaSi saganmanaTleblo<br />

saqmianobas ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

eklesia <strong>da</strong> misi saukeTeso moRvaweni<br />

warmarTavdnen. IX saukuni<strong>da</strong>n qarTul<br />

eklesia-monastrebTan rogorc CvenSi,<br />

ise sazRvargareTac ramdenime mZlavri<br />

saliteraturo skola Seiqmna. taoklarjeTsa<br />

Tu sinisa <strong>da</strong> aTonis mTaze<br />

moRvawe qarTveli mwignobari berebi,<br />

romelTac kargad esmo<strong>da</strong>T, rom qveynis<br />

simtkicis upirvelesi burji swori<br />

sarwmunoeba <strong>da</strong> masze <strong>da</strong>fuZnebuli<br />

maRali zneoba iyo, dResa <strong>da</strong> Rames asworebdnen,<br />

raTa qarTvelTa sulier<br />

tablas siuxve <strong>da</strong> mravalferovneba ar<br />

mohklebo<strong>da</strong>.<br />

samwuxarod,jer XIII saukuneSi mon-<br />

Rolebis Semosevam, xolo Semdeg, XV<br />

saukuneSi bizantiis imperiis <strong>da</strong>cemam,<br />

ris Sedega<strong>da</strong>c qarTuli saxelmwifo<br />

mahmadianur zRvaSi Cakarguli patara<br />

kunZuli aRmoCn<strong>da</strong>, es gacxovelebuli<br />

kulturul-saganmanaTleblo moRvaweoba<br />

karga xniT SeaCera. bunebrivia,<br />

sulieri sazrdelis moklebam Cvens<br />

erovnul saxesac <strong>da</strong> zneobasac Tavisi<br />

mZime <strong>da</strong>Ri <strong>da</strong>asva. amitomac erisa<br />

<strong>da</strong> qveynis bedze <strong>da</strong>fiqrebulma mamuliSvilebma<br />

qristianul samyarosTan<br />

<strong>da</strong>sakavSireblad axali gzebis Zieba<br />

<strong>da</strong>iwyes. SeuZlebelia uaryofa imisa,<br />

rom miuxe<strong>da</strong>vad saxelmwifoebriobisa<br />

<strong>da</strong> politikuri Tavisuflebis <strong>da</strong>kargvisa,<br />

marTlmadideblur ruseTTan<br />

SeerTebis Sedegad qarTul saRmrTismetyvelo<br />

<strong>azrovneba</strong>s, iseve rogorc<br />

saerTod qarTul mwerlobas,romelsac<br />

sxva qristianul erebTan kulturuli<br />

urTierTobis saSualeba didi xnis<br />

ganmavlobaSi warTmeuli hqon<strong>da</strong>, erTgvari<br />

aRorZineba <strong>da</strong>etyo; samwuxarod,<br />

es procesi ruseTis qristianuli imperiis<br />

ZaliT <strong>da</strong>mxobam <strong>da</strong> mis nangrevebze<br />

aTeisturi imperiis Seqmnam Sewyvita,<br />

romelmac Tavi uwinaresad sarwmunoebisa<br />

<strong>da</strong> eklesiis devniT gamoiC-


105<br />

ina. calke saukuneTa ganmavlobaSi<br />

mahmadianTa TareSiTa <strong>da</strong> calke XIX<br />

saukuneSi aTeisturi mecnierebisa <strong>da</strong><br />

filosofiis zegavleniT Seryeul rwmenas<br />

Cvens qveyanaSi mZime gansacdelis<br />

Jami <strong>da</strong>udga. marTalia, eklesiam arseboba<br />

saswaulebrivad SeinarCuna, magram<br />

mas misi erT-erTi ZiriTadi funqcia<br />

_ saganmanaTleblo-sagamomcemlo<br />

saqmianobis warmarTva ZaliT waarTves,<br />

xolo sasuliero literaturis Seqmna-Targmnasa<br />

<strong>da</strong> gamocemaze laparakic<br />

ar SeiZlebo<strong>da</strong>.<br />

am TvalsazrisiT viTareba ukeTesisaken<br />

gasuli saukunis 70-iani wlebis<br />

miwurulSi Seicvala, roca <strong>saqarTvelos</strong><br />

marTlmadidebel eklesias saTaveSi<br />

axlad aRsaydrebuli patriarqi,<br />

uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi ilia II Caudga.<br />

ramdena<strong>da</strong>c qristes mimdevrebad<br />

ara monebi, aramed megobrebi sWirdeba<br />

(in. XV, 15), amitom misi eklesia yovelTvis<br />

gansakuTrebulad zrunav<strong>da</strong><br />

ara mxolod moZRvarTa, aramed samwysos<br />

ganaTlebazec, raTa mas RmrTis<br />

arseboba ara mxolod intuiciurad <strong>da</strong><br />

misi Zlierebisadmi SiSis gamo erwmuna,<br />

aramed guliT, gonebiTa <strong>da</strong> suliT, anu<br />

mTeli arsebiT Seeyvarebina (mk. XII, 30).<br />

Zalian kargad moexsenebo<strong>da</strong> ra es, jer<br />

kidev <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqo taxtze<br />

aRsaydrebamde uwmidesis aqtiuri<br />

monawileobiT, mravali wlis iZulebi-<br />

Ti wyvetilobis Semdeg, <strong>saqarTveloSi</strong><br />

pirveli sasuliero saminaria gaixsna<br />

mcxeTaSi, romlis pirveli reqtoric<br />

TviTon brZandebo<strong>da</strong>; xolo 1988 wels,<br />

rva saukunis Semdeg, Cvens qveyanaSi<br />

pirvelad amoqmed<strong>da</strong> sasuliero akademia<br />

TbilisSi, romelsac kaTolikospatriarqma<br />

miznad gelaTis saxelovani<br />

akademiis saukeTeso tradiciebis aRdgena-gagrZeleba<br />

<strong>da</strong>usaxa. Tbilisis<br />

sasuliero seminariasa <strong>da</strong> akademias,<br />

gar<strong>da</strong> ganswavluli moZRvrebis momzadebisa,<br />

uwinaresad RmrTismetyvelebis<br />

yvelaze aqtualur sakiTxebze muSaobac<br />

evalebo<strong>da</strong>, raTa is udidesi sulieri<br />

saunje, romelic winaprebma Cveni<br />

tragikuli istoriis qartexilebs gamoatares<br />

<strong>da</strong> Seuryvnelad Semogvinaxes<br />

_ WeSmariti rwmena _ marTlmadidebloba,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva religiis ideolog-<br />

Ta faruli Tu aSkara mtrobisagan <strong>da</strong>ecva.<br />

am Canafiqris gansaxorcieleblad<br />

uwmidesma <strong>da</strong> unetaresma axalgaxsnili<br />

akademiis pe<strong>da</strong>gogebad qarTuli mecnierebis<br />

moRvaweni moiwvia.<br />

akademiaSi sami _ RmrTismetyvelebis,<br />

qristianuli anTropologiisa<br />

<strong>da</strong> qristianuli xelovnebaTmcodneobis<br />

fakulteti <strong>da</strong> ramdenime kaTedra<br />

<strong>da</strong>ars<strong>da</strong>: RmrTismetyvelebis, <strong>saqarTvelos</strong><br />

eklesiis istoriis, religiaTmcodeobis,<br />

qarTuli literaturisa <strong>da</strong><br />

xelovnebaTmcodneobis. akademiasTan<br />

Seiqmna, agreTve, saRmrTismetyvelo,<br />

dekoratiuli mebaReobisa <strong>da</strong> ekologiisa<br />

<strong>da</strong> samedicino institutebi, romlebSic<br />

vaJebTan erTad gogonebic<br />

swavloben <strong>da</strong> SerCeul profesias euflebian.<br />

Tbilisis sasuliero akademiasa<br />

<strong>da</strong> seminariasTan funqcionirebs, aseve,<br />

xatweris, qargvis <strong>da</strong> galobis Semswavleli<br />

skolebi, sa<strong>da</strong>c yvela msurvels,<br />

visac amis Sesaferisi monacemebi aqvs,<br />

SeuZlia, RmrTisgan mimadlebuli niWi<br />

ganaviTaros <strong>da</strong> arCeul saqmes moaxmros.<br />

calke saubris Temaa kaTolikospatriarqis,<br />

rogorc reqtoris (ramdenime<br />

welia igi Tbilisis sasuliero<br />

akademiisa <strong>da</strong> seminariis reqtori<br />

brZandeba) <strong>da</strong>mokidebuleba profesormaswavleblebsa<br />

<strong>da</strong> studentebTan. misi<br />

gulisxmiereba marTlac gansacvifrebelia.<br />

igi cdilobs yuradRebis gareSe<br />

aravin <strong>da</strong>tovos <strong>da</strong> mzrunveloba<br />

<strong>da</strong> siTbo yovel maTgans agrZnobinos.<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis pe<strong>da</strong>gogiur<br />

moRvaweobas safuZvlad udevs rwmena<br />

imisa, rom maswavlebelsa <strong>da</strong> moswavles,<br />

studentsa <strong>da</strong> profesors Soris<br />

urTierTobas siyvaruli <strong>da</strong> urTierTpativiscema<br />

un<strong>da</strong> gansazRvravdes <strong>da</strong>


ara pe<strong>da</strong>gogTa mxri<strong>da</strong>n sakuTari upiratesobis<br />

warmoCena, xolo axalgazrdobis<br />

mxri<strong>da</strong>n SiSi <strong>da</strong> sakuTari arasrulfasovnebis<br />

SegrZneba. amitomac<br />

misi yoveli mobrZaneba akademiasa <strong>da</strong><br />

seminariaSi rogorc studentebis, ise<br />

profesor-maswavleblebisTvisac dResaswaulad<br />

iqceva xolme.<br />

sakuTari SesaZleblobebisa <strong>da</strong> ni-<br />

Wierebis warmosaCenad kaTolikos-patriarqi<br />

axalgazrdebs xSirad avalebs<br />

TxzulebaTa <strong>da</strong>weras sxva<strong>da</strong>sxva problemur<br />

sakiTxze <strong>da</strong> Semdeg pe<strong>da</strong>gogTa<br />

<strong>da</strong> studentTa Tan<strong>da</strong>swrebiT yuradRebiT<br />

ismens, rac axalgazrdebisaTvis<br />

ara mxolod pativs, aramed Semdgomi<br />

muSaobisaTvis udides stimulsac warmoadgens.<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ZalisxmeviT akademiisa <strong>da</strong> seminariis<br />

studentebs saSualeba miecaT Tavian-<br />

Ti SemoqmedebiTi Zalebi sakuTar JurnalSi<br />

mosinjon.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

saganmanaTleblo moRvaweoba mxolod<br />

religiur sferos ar moicavs.<br />

rogorc ukve aRvniSneT, Tbilisis sasuliero<br />

akademiasTan misi kurTxeviT<br />

dekoratiuli mebaReobisa <strong>da</strong> ekologiis<br />

<strong>da</strong> samedicino institutebi gaixsna,<br />

xolo am bolo dros misi uwmidesoba<br />

aqtiurad iRvwis marTlmadidebluri<br />

universitetis <strong>da</strong>safuZneblad,<br />

romelSic qarTveli axalgazrdebi<br />

humanitarul mecnierebebTan er-<br />

Tad sabunebismetyvelo mecnierebebsac<br />

Seiswavlian.<br />

aRsaydrebi<strong>da</strong>n umokles droSi, 1978<br />

wels sapatriarqoSi, romelsac manamde<br />

mxolod saeklesio kalendris gamocemis<br />

ufleba hqon<strong>da</strong>, uwmidesis ZalisxmeviT<br />

sagamomcemlo ganyofileba<br />

Seiqmna <strong>da</strong> gamosvla <strong>da</strong>iwyo sapatriarqos<br />

periodulma beWdviTma organom<br />

_ Jurnalma `jvari vazisa~. am faqt-<br />

Tan <strong>da</strong>kavSirebiT warmoTqmul qa<strong>da</strong>gebaSi<br />

kaTolikos-patriarqi madlobas<br />

swirav<strong>da</strong> RmerTs, romelmac is<br />

saqme aRasrulebina, mravali aTeuli<br />

wlis ganmavlobaSi Taobebis fiqrisa<br />

<strong>da</strong> zrunvis sagans rom Seadgen<strong>da</strong>. Jurnalma,<br />

romelSic Cveni eklesiis istoriis,<br />

saSinao cxovrebis amsaxveli<br />

masalebi sistematurad ibeWdebo<strong>da</strong>,<br />

eklesiisa <strong>da</strong> sazogadoebis <strong>da</strong>axloebis<br />

saqmeSi Tavisi roli u<strong>da</strong>vod Seasrula.<br />

80-ian wlebSi gamoica, agreTve,<br />

ramdenime saRmrTismetyvelo krebuli,<br />

romlebSic, sxva rom yvelafers Tavi<br />

<strong>da</strong>vaneboT, Zveli qarTuli sasuliero<br />

mwerlobis ramdenime sayuradRebo Zegli<br />

<strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong>.<br />

1989 wels sapatriarqom <strong>da</strong>beW<strong>da</strong> qarTul<br />

enaze Sesrulebuli bibliis axali<br />

Targmani, aRsaniSnavia, rom Zveli<br />

<strong>da</strong> axali aRTqmis wignebis Targmnis<br />

process,miuxe<strong>da</strong>vad mouclelobisa,Tavad<br />

misi uwmidesoba ze<strong>da</strong>mxedvelob<strong>da</strong>.<br />

igi pira<strong>da</strong>d xvdebo<strong>da</strong> mTargmnelebs <strong>da</strong><br />

wmi<strong>da</strong> werilis teqstSi CawvdomisaTvis<br />

mraval sayuradRebo rCevasac aZlev<strong>da</strong>.<br />

SesaZlebelia, am axali Targmanis<br />

mimarT mkiTxvels SeniSvnebi gauCndes,<br />

magram im faqtis uaryofa, rom misi gamocemiT<br />

mainc didi saqme gakeT<strong>da</strong>, ar<br />

SeiZleba. marTalia,RmrTismsaxurebaSi<br />

Zveli qarTuli Targmani <strong>da</strong>rCa, magram<br />

mkiTxvelTa farTo wrem misTvis gasageb<br />

Tanamedrove qarTul enaze miiRo<br />

wigni, romlis codnac aucilebelia<br />

WeSmariti ganaTlebis SesaZenad.<br />

aRsaniSnavia, rom am faqtis Semdeg<br />

sapatriarqoSi Seiqmna jgufi, romelic<br />

protopresviter giorgi gamrekelis<br />

xelmZRvanelobiT axali aRTqmis wignebis<br />

axal qarTul enaze gadmosaRebad<br />

muSaobs.<br />

1990 wlis 15 aprils, ieso qristes<br />

brwyinvale aRdgomis dRes, uwmidesisa<br />

<strong>da</strong> unetaresis RvawliTa <strong>da</strong> locvakurTxeviT<br />

sapatriarqos gazeTis _<br />

`madlis~ pirveli nomeri gamovi<strong>da</strong>.<br />

aqve SevniSnavT, rom msgavsad Jurnalisa,<br />

gazeTsac saxelwodeba Tavad misma<br />

uwmidesobam SeurCia. rogorc Tvi-<br />

Tonve brZana, gazeTs es saxeli imisTvis<br />

ewo<strong>da</strong>, rom igi `xalxisTvis sarw-<br />

106


munoebis, sikeTis, siyvarulis, codnisa<br />

<strong>da</strong> madlis mimniWebeli yofiliyo~. gamocemi<strong>da</strong>n<br />

aTi wlis Tavze Cveni eris<br />

sulieri aRirZinebisaTvis `madlis~<br />

mniSvneloba kaTolikos-patriarqma ase<br />

Seafasa: `gazeTma namdvilad gaamarTla<br />

<strong>da</strong> mizans miaRwia~. xolo, roca gazeTs<br />

TxuTmeti weli Seusrul<strong>da</strong>,brZana: mox<strong>da</strong><br />

saswauli <strong>da</strong> gazeTma `madlma~ madli<br />

moitana <strong>saqarTveloSi</strong>o. marTalac,<br />

albaT, arcTu ise didia im gazeTebis<br />

ricxvi, romelTa mier gamoqveynebul<br />

masalebze, arsebobis Se<strong>da</strong>rebiT mokle<br />

droSi, ramdenime wigni <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong>.<br />

aTeisturi mwerlobis mravalricxovani<br />

Zeglebis, fsevdofilosofiurisa<br />

<strong>da</strong> fsevdomecnieruli wignebisaTvis,<br />

romelTac am bolo wlebSi<br />

niaRvariviT momsk<strong>da</strong>ri seqtanturi<br />

literaturac <strong>da</strong>emata, sapatriarqos<br />

gamomcemlobas, uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

locva-kurTxeviT, RmrTeebrivi<br />

swavlebis WeSmariteba <strong>da</strong> sidiade<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>epirispirebina, romelic Seqmnil<br />

qaosSi a<strong>da</strong>mianebs sulis ga<strong>da</strong>rCenaSi<br />

<strong>da</strong>exmarebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> Seeweo<strong>da</strong>.<br />

kaTolikos-patriarqis locva-kur-<br />

Txevis Sesasruleblad gamomcemlobam<br />

upirvelesad axali aRTqmis <strong>da</strong>beWdvaze<br />

izruna <strong>da</strong> 1995 wels mkiTxvels<br />

misi giorgi mTawmidliseuli re<strong>da</strong>qcia<br />

miawo<strong>da</strong>, romelic Cvens sinamdvileSi<br />

axali aRTqmis kritikulad <strong>da</strong>dgenili<br />

teqstis pirvel srul gamocemas warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

igive teqsti qristeSobis<br />

oriaTasi wlis aRsaniSnavad meore<strong>da</strong>c<br />

gamoica, xolo 2003 wels mesamed <strong>da</strong>ibe-<br />

W<strong>da</strong>.<br />

saRmrTo werilis sxva wignebi<strong>da</strong>n<br />

didi tiraJiT gamoica wm. mefisa <strong>da</strong><br />

winaswarmetyvelis <strong>da</strong>viTis `fsalmunni~,romelic<br />

morwmune qristianisaTvis<br />

samagido wigns warmoadgens. aRsaniS-<br />

107<br />

navia, rom fsalmunTa yoveldRiuri<br />

kiTxvis wesis aRdgenaca <strong>da</strong> mkiTxvel-<br />

Ta jgufebis Seqmnac uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II saxels ukavSirdeba.<br />

gamomcemlobam am SemTxvevaSic fsalmunTa<br />

giorgi mTawmidliseuli Targmanis<br />

kritikulad <strong>da</strong>dgenili teqsti<br />

<strong>da</strong>beW<strong>da</strong>, romelsac Tan eklesiis dogmaturi<br />

swavleba yovladwmi<strong>da</strong> samebaze<br />

<strong>da</strong> wm. mamaTa mier <strong>da</strong>viT winaswarmetyvelis<br />

sagaloblebi<strong>da</strong>n gamokrebili<br />

winaswarmetyvelebani <strong>da</strong>urTo.<br />

wmi<strong>da</strong> werilis teqstebis WeSmariti<br />

Sinaarsis wvdoma rom eklesiis RmrTivganbrZnobilTa<br />

moZRvarTa mier maTTvis<br />

gakeTebuli komentarebis gareSe<br />

Wirs,es sa<strong>da</strong>vo ar un<strong>da</strong> iyos. zemoTqmulis<br />

gaTvaliswinebiT, misi uwmidesobis<br />

locva-kurTxeviT, gamomcemlobaSi<br />

Zv. berZnuli<strong>da</strong>n iTargmna <strong>da</strong> gamoica<br />

mose winaswarmetyvelis `Sesaqmisa~ <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>viTis fsalmunTa komentarebi, romelic<br />

msoflio eklesiis moZRvars, wm.<br />

basili dids ekuTvnis. marTalia, Zvel<br />

qarTul mwerlobaSi basili didis<br />

`equsTa dReTac~ <strong>da</strong> `fsalmunis~ komentarebic<br />

Targmnili iyo, magram maTi<br />

Tanamedrove qarTul saliteraturo<br />

enaze Targmna mainc saWirod miviCnieT,<br />

raTa es saRmrTismetyvelo azrisa <strong>da</strong><br />

metyvelebis silamaziT gamorCeuli<br />

Txzulebani mkiTxvelTa rac SeiZleba<br />

farTo wrisaTvis yofiliyo xelmisawvdomi.<br />

pirvelad iTargmna qarTul enaze<br />

netari Teofilaqte bulgarelis maTes<br />

saxarebis komentarebi, romelic gamomcemlobam<br />

2006 wels gamosca.<br />

sasuliero saswavleblebis studenti<br />

axalgazrdobisa <strong>da</strong>,saerTod,sazogadoebis<br />

im nawilisaTvis, romelsac<br />

qristianuli moZRvrebis ZiriTadi<br />

swavlebani ainteresebs, gamomcemlobaSi<br />

iTargmna <strong>da</strong> orjer gamoica episkopos<br />

aleqsandre semionov-tianSanskis<br />

`marTlmadidebluri katexizmo~,<br />

agreTve, cnobil avtorTa TxzulebaTa<br />

safuZvelze Sedgenili saxelmZRvanelo<br />

dogmaturi RmrTismetyvelebisaTvis<br />

_ `dogmatur-istoriuli sakiTxebi~.<br />

am rigis naSromTa ricxvSi un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>vasaxeloT `hagiografiis RmrTismetyvelebac~,<br />

romelic qarTuli hagio-


108<br />

grafiis Zeglebi<strong>da</strong>n gamorCeuli adgilebis<br />

saRmrTismetyvelo komentarebs<br />

Seicavs <strong>da</strong>, amdenad, <strong>da</strong>xmarebas gauwevs<br />

skolebsa <strong>da</strong> umaRles saswavleblebs<br />

am teqstebis safuZvliani swavlebis<br />

saqmeSi. gansakuTrebiT aRsaniSnavia<br />

gamomcemlobaSi Targmnili <strong>da</strong><br />

2007 wels <strong>da</strong>beWdili sqemarqimandritis<br />

iovane maslovis `leqciebi samo-<br />

ZRvro RmrTismetyvelebaSi~, romelic<br />

seminariasa <strong>da</strong> akademiaSi aucileblad<br />

wasakiTx saswavlo disciplinaSi _<br />

samoZRvro RmrTismetyvelebaSi qar-<br />

Tul enaze pirvelad Seqmnil saxelmZ-<br />

Rvanelos warmoadgens.<br />

saRmrTismsaxuro Txzulebebi<strong>da</strong>n,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis locvakurTxeviT<br />

gamomcemlobam 1996 wlis<br />

kalen<strong>da</strong>rSi <strong>da</strong>beW<strong>da</strong> kerZo msaxurebani<br />

_ mcire kurTxevani sazogado msaxurebasTan<br />

erTad, xolo 1997 wels calke<br />

gamosca gasworebuli <strong>da</strong> gamSvenebuli<br />

teqsti <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqisa<br />

<strong>da</strong> episkoposTa kurTxevisa;<br />

aqve <strong>da</strong>vasaxelebdiT wmin<strong>da</strong>nTa savedrebel<br />

<strong>da</strong>ujdomel sagaloblebsac<br />

<strong>da</strong> mravalgzis gamocemul locvebsac.<br />

calke un<strong>da</strong> aRiniSnos andria kretelis<br />

`didi kanonis~ axali qarTuli<br />

Targmani gamokvleviTurT, romelic<br />

2007 wels gamomcemlobam Tsu-is klasikuri<br />

filologiis, bizantinistikisa<br />

<strong>da</strong> neoelinistikis institutis gamomcemloba<br />

`logosTan~ erTad gamosca.<br />

qarTuli saRmrTismetyvelo skolis<br />

TavisTavadobisa <strong>da</strong> maRali donis<br />

warmosaCenad gamomcemlobaSi momzad<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> wm. gabriel episkoposis<br />

(qiqoZe) qa<strong>da</strong>gebaTagan anbanur<br />

rigze <strong>da</strong>lagebuli gamokrebili swavlani,<br />

xolo 1997 wels <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqis aRsaydrebis<br />

oci wlisTavisaTvis momzad<strong>da</strong> <strong>da</strong> or<br />

tomad gamoica misi uwmidesobisa <strong>da</strong><br />

unetaresobis ilia II `epistoleni, sityvani,<br />

qa<strong>da</strong>gebani~.<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis locvakurTxeviT<br />

sapatriarqos gamomcemlobas<br />

mxedvelobi<strong>da</strong>n arc eklesiis<br />

istoria gamorCenia; 1998 wlis kalen<strong>da</strong>rSi<br />

qarTuli eklesiis istoriis<br />

mokle kursi <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong>, xolo 2002_04<br />

wlebis kalendrebSi zogadi eklesiis<br />

istoria. 2005 wels gamomcemlobam <strong>da</strong>beW<strong>da</strong><br />

`mcire saeklesio enciklopedia~,<br />

romelic qarTul enaze saeklesio enciklopediis<br />

Seqmnis gzaze pirvel ga<strong>da</strong>dgmul<br />

nabijs warmoadgens.<br />

calke un<strong>da</strong> aRiniSnos wignebi,<br />

romelnic seqtantTa cru swavlebis<br />

samxileblad gamoica: `romauli ka-<br />

Tolicizmi~, `azri <strong>da</strong> ena xatebisa~<br />

(xatTa Tayvaniscemis uarmyofelTa sapasuxod),<br />

`vin arian ieRovas mowmeebi~,<br />

`ideqiT mtkiced <strong>da</strong> Seuryevelad~, _<br />

saZiebeli seqtantur swavlebaTa winaaRmdeg.<br />

seriiT _ `qarTveli wmin<strong>da</strong>nebi~<br />

gamomcemlobam 2006_07 wlebSi<br />

gamosca ori SesaniSnavi krebuli, miZ-<br />

Rvnili wm. gabriel episkoposisadmi<br />

(qiqoZe) <strong>da</strong> wm. eqvTime RmrTiskacisadmi<br />

(TayaiSvili),romelnic qarTulma eklesiam<br />

wmin<strong>da</strong>nebad uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

iniciativiT Seracxa. am seriiT<br />

wignebis gamocema kvlavac gagrZeldeba<br />

<strong>da</strong> mkiTxveli amgvar krebulebs<br />

sxva axlad Seracxil wmin<strong>da</strong>nTa Sesaxebac<br />

miiRebs.<br />

vfiqrobT, mkiTxvelTa yuradReba<br />

<strong>da</strong> interesi ar mohklebia agreTve<br />

gamomcemlobis mier <strong>da</strong>beWdil iseT<br />

wignebsac, rogoricaa: `ra aris marTlmadidebloba~,<br />

`kvarTi qristesi~ (qarTul,<br />

rusulsa <strong>da</strong> inglisur enebze),<br />

`jumaTis monastris siZveleebi~, `me-19<br />

saukunis qarTveli moRvaweebi <strong>da</strong> qarTuli<br />

galoba~, `mogonebani wm. ilia<br />

marTalze~, `<strong>saqarTvelos</strong> eklesiis<br />

marTva-gamgeobis debuleba~, `locvani<br />

bavSvebisaTvis~, `iuliusis kalendris<br />

arsi <strong>da</strong> mniSvneloba~, `antiqristes<br />

mosvlis niSnebi~, `wm. arCil mefe~ <strong>da</strong><br />

sxv.<br />

qristeSobis oriaTasi wlis aRsaniSnavad,<br />

sapatriarqos gamomcemlobam<br />

gamomcemloba `lazierTan~ erTad


109<br />

kedlis feradi kalen<strong>da</strong>ri <strong>da</strong>beW<strong>da</strong>,<br />

romelic misi uwmidesobisa <strong>da</strong> unetaresobis<br />

ilia II <strong>da</strong>werili xatebiT<br />

iyo Semkuli. kaTolikos-patriarqis<br />

ferwerul namuSevrebSi maTi avtoris<br />

mdi<strong>da</strong>ri sulieri samyaro, romelic<br />

yovelgvar amqveyniur silamazeze ama-<br />

Rlebuli mSvenierebisaken iswrafvis,<br />

kidev erTi axali aspeqtiT warmoCn<strong>da</strong>.<br />

kalen<strong>da</strong>rSi uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

mier Seqmnili eqvsi xati <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong>:<br />

ufali sabaoT, wm. mefe Tamari, solomon<br />

brZeni, yovladwmi<strong>da</strong> RmrTismSobeli<br />

yrmiT, wm. didmowame giorgi <strong>da</strong> wm.<br />

didi mefe vaxtang gorgasali.<br />

yovelma kacma, visac sityvis Zala<br />

<strong>da</strong> mniSvneloba moexseneba, icis, rom<br />

misi gamoyenebisas gansakuTrebuli goniereba<br />

<strong>da</strong> sifrTxile hmarTebs. sagnis<br />

Rrma <strong>da</strong> safuZvlian codnasTan erTad<br />

es goniereba <strong>da</strong> sifrTxile miT umetes<br />

moeTxovebaT imaT, romelnic RmrTeebrivi<br />

WeSmaritebis gadmocemas anu Tavisi<br />

Zalebis mosinjvas sasuliero mwerlobaSi<br />

cdiloben. uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II locva-kurTxeviT, 1995 wli<strong>da</strong>n<br />

sapatriarqos gamomcemlobasTan<br />

Seqmnilia sarecenzio sabWo, romelsac<br />

gamosacemad momzadebul TxzulebaTa<br />

recenzireba <strong>da</strong> gamocemisaTvis uflebis<br />

an grifis miniWeba evaleba.<br />

SeiZleba iTqvas, rom am wlebis ganmavlobaSi<br />

sabWom intensiurad imuSava<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>kisrebul movaleobas Tavi<br />

gaarTva, razec sarecenziod warmodgenil<br />

naSromTa simravlec metyvelebs,<br />

romelTagan, bunebrivia, gamocemis<br />

ufleba yvelam ver miiRo. ramdena<strong>da</strong>c<br />

maTi didi nawili Targmanebs<br />

warmoadgens, gamomcemlobam Targmanis<br />

xelovnebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT ramdenime<br />

moTxovna SeimuSava, romelTac<br />

safuZvlad qarTuli mTargmnelobi-<br />

Ti skolis mdi<strong>da</strong>ri gamocdileba <strong>da</strong><br />

cnobil mecnier-mTargmnelTa Sexedulebani<br />

<strong>da</strong>edo: saTargmneli sagnis,<br />

saliteraturo (Cvens SemTxvevaSi _<br />

qarTuli) enisa <strong>da</strong> im enis kargi codna,<br />

romelze<strong>da</strong>c originalia Seqmnili.<br />

marTlac, sagnis codnis gareSe, e. i.<br />

roca mTargmnelisaTvis gaugebaria,<br />

razea saubari originalSi, sasurveli<br />

Sedegis miReba SeuZlebelia. ramdena<strong>da</strong>c<br />

mTargmnelobiTi saqmianoba mecnieruli<br />

gamokvlevis erTgvari saxea,<br />

mTargmnelma teqsti un<strong>da</strong> gaSifros <strong>da</strong><br />

xelaxla Seqmnas sxva enaze. rogorc<br />

nebismier sxva mecnierul gamokvleva-<br />

Si, romelSic obieqtTa samyaro ganixileba,<br />

aseve Targmnis drosac mxolod<br />

erTi mecnieruli strategia SeiZleba<br />

arsebobdes _ original-teqstis Taobaze<br />

hipoTezebis ageba, maTi gamokvleva,<br />

axali hipoTezebis uaryofa an miReba.<br />

am process bolo ara aqvs <strong>da</strong> amitom<br />

<strong>sruliad</strong> adekvaturi Targmanis miRweva<br />

SeuZlebelia, Tumca, es ar niSnavs imas,<br />

rom amisken ar un<strong>da</strong> viswrafodeT.<br />

Targmnis xelovnebis sirTule<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d imaSi mdgomareobs, rom<br />

arc azris sizuste Seewiros enobrivi<br />

normebis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> stilis <strong>da</strong>xvewilobas<br />

<strong>da</strong> arc stilis silamaze<br />

<strong>da</strong> enobrivi normebi _ azris zustad<br />

gadmocemas. saRmrTismetyvelo literaturis<br />

mTargmnels, gar<strong>da</strong> zemoCamoTvlilisa,<br />

kidev erTi umTavresi ram<br />

moeTxoveba _ WeSmariti sarwmunoeba,<br />

radgan RmrTeebrivi WeSmaritebis wvdoma<br />

mxolod <strong>da</strong> mxolod suliwmidis<br />

madliTaa SesaZlebeli.<br />

ase rom, sarecenzio sabWos SeqmniT<br />

misi uwmidesobisa <strong>da</strong> unetaresobis Zalisxmeva<br />

iqiTken iyo mimarTuli, rom<br />

sagamomcemlo saqmianobis gaaqtiurebasTan<br />

erTad saRmrTismetyvelo Txzulebebis<br />

swavlebaTa sizusteca <strong>da</strong><br />

maTi gadmocemis Sesabamisi formac<br />

erTgvarad <strong>da</strong>culi yofiliyo.<br />

RmrTis wyalobiTa <strong>da</strong> misi uwmidesobis<br />

locva-kurTxeviT sapatriarqos<br />

gamomcemlobam SeZlo Tavisi<br />

mcire wvlili Seetana im codvis gamosyidvaSi,<br />

romelic Cvenma erma misTvis<br />

Tav<strong>da</strong>debuli Svilis,wm. ilia marTlis<br />

mkvlelobiT Caidina.


ilia WavWavaZis <strong>da</strong>badebi<strong>da</strong>n 170<br />

<strong>da</strong> mkvlelobi<strong>da</strong>n 100 wlis aRsaniSnavad<br />

gamomcemlobaSi momzad<strong>da</strong> <strong>da</strong> 2007<br />

wlis kalen<strong>da</strong>rSi <strong>da</strong>ibeW<strong>da</strong> krebuli<br />

`mamuli, ena, sarwmunoeba~, romelSic<br />

Tavmoyrilia <strong>da</strong> anbanze <strong>da</strong>lagebuli<br />

wm. ilia marTlis aqamde gamoqveynebuli<br />

yvela publicisturi werili<strong>da</strong>n<br />

amokrebili erovnul-politikuri, socialuri,<br />

kulturul-zneobrivi Tu<br />

sasuliero sakiTxebi, romelTac sami<br />

cneba _ mamuli,ena <strong>da</strong> sarwmunoeba aer-<br />

Tianebs. krebuls wamZRvarebuli aqvs<br />

Tav<strong>da</strong>debuli mamuliSvilis cxovrebisa<br />

<strong>da</strong> moqalaqeobis amsaxveli Txzuleba,<br />

romelic misi uwmidesobis kurTxeviT<br />

<strong>da</strong>iwera <strong>da</strong> wm. ilia marTlis<br />

Sesaxeb hagiografiuli nawarmoebis<br />

Seqmnis pirvel mcdelobas warmoadgens.<br />

gamomcemlobam, SeiZleba iTqvas,<br />

<strong>da</strong>kargvas ga<strong>da</strong>arCina saflavi ilias<br />

erTguli msaxuris, iakob TaraSvilisa,<br />

romelic 1907 wlis 30 agvistos <strong>saqarTvelos</strong>Tvis<br />

nasrol tyvias pirveli<br />

Seegeba. saflavi, romelic keTilmoewyo,<br />

oriaTasi wlis or agvistos, iliaobas<br />

ikurTxa. ramdena<strong>da</strong>c, qristes<br />

moZRvrebis mixedviT, rwmenas sicocxles<br />

keTili saqme aniWebs, `sarwmunoebaÁ<br />

TÂnier saqmeTasa mku<strong>da</strong>r ars~ (iak.<br />

II, 26), vfiqrobT, gamomcemlobam am saqmis<br />

aRsrulebiT Cveni xalxis sulieri<br />

amaRlebisaTvis aranakleb izruna, vidre<br />

amas erTi kargi wignis gamocemiT<br />

gaakeTeb<strong>da</strong>.<br />

pirveli sityvebi, romliTac aRdgomilma<br />

macxovarma mociqulebs<br />

mimarTa, iyo: `mSÂdoba Tquen Tana~. moexseneba<br />

ra uwmidessa <strong>da</strong> unetaress mSvidobis<br />

mniSvneloba pirovnebis Sinagani<br />

samyarosaTvis, qa<strong>da</strong>gebisas xSirad<br />

Segvaxsenebs <strong>da</strong>viT winaswarmetyvelis<br />

sityvebs: `moixsene, ufalo, <strong>da</strong>viT <strong>da</strong><br />

yoveli simSvide misi~.<br />

Cveni upirvelesi savedrebelic<br />

esaa saxieri <strong>da</strong> kacTmoyvare Semoqmedis<br />

mimarT _ yoveli qarTvelis gulSi<br />

simSvide sufevdes, rac mTlianad Cvens<br />

qveyanaSi mSvidobis sawin<strong>da</strong>ri gaxdeba<br />

<strong>da</strong>, bunebrivia, RmrTis sityvis samsaxurisaTvisac<br />

met Zalas mogvcems <strong>da</strong> im<br />

mraval wignsac,romelic sapatriarqos<br />

gamomcemlobaSi <strong>da</strong>sabeW<strong>da</strong><strong>da</strong>a gamzadebuli,<br />

misi uwmidesobis madliani<br />

locva-kurTxeviT dRis sinaTles axilvinebs.<br />

110


patriarqi <strong>da</strong> wmi<strong>da</strong> samebis sakaTedro taZari<br />

Woroxis, rionisa Tu enguris Walebisaken,<br />

aramed udides ideologiur eqspansias<br />

axorcieleb<strong>da</strong>, upirvelesad, islamis<br />

gavrcelebiTa <strong>da</strong> im faseuloba-<br />

Ta CvenSi <strong>da</strong>mkvidrebiT, romlebic absoluturad<br />

ucxo iyo qarTveli kacis<br />

bunebisaTvis. Cveni erisTvis am ga<strong>da</strong>mwyvet<br />

momentSi <strong>saqarTvelos</strong> de<strong>da</strong>eklesia<br />

qarTuli kulturis, saukuneebiT<br />

arsebuli a<strong>da</strong>T-wesebis, cxovrebis<br />

niris qedCauxrel <strong>da</strong>mcvelad iqca.<br />

swored qristianobam gvixsna erovnuli<br />

<strong>da</strong> kulturuli ga<strong>da</strong>jiSebisagan.<br />

mTeli aTas xuTasi weli qristianoba<br />

im Suquras warmoadgen<strong>da</strong>, romelic<br />

CvenSi asxiveb<strong>da</strong> <strong>da</strong>savluri kulturis<br />

sxivebs. <strong>da</strong> Tu Cven saukuneebis man-<br />

Zilze evropul civilizacias viyaviT<br />

naziarebi <strong>da</strong> politikurad evropisaken<br />

vicqirebodiT, esec didwilad qristianobis<br />

<strong>da</strong>msaxureba iyo.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> istoriaSi TiTqos<strong>da</strong><br />

kanonzomiera<strong>da</strong>a qceuli, rom qveynis<br />

politikur aRmavlobas yovelTvis<br />

uswreb<strong>da</strong> qarTuli marTlmadidebeli<br />

eklesiis aRorZineba, erisa <strong>da</strong> beris<br />

erTianoba. igive ganmeor<strong>da</strong> XX saukunis<br />

miwurulsac.<br />

1977 wels kaTolikos-patriarqis<br />

ilia II intronizaciis Semdeg de<strong>da</strong>eklesiis<br />

roli <strong>da</strong> adgili sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi mniSvnelovnad<br />

gaizar<strong>da</strong>. XX s-is 80-iani wlebis<br />

SuaxanebSi sabWoTa saxelmwifosa <strong>da</strong><br />

eklesiis urTierTobaSi sagrZnobi cvlilebebi<br />

mox<strong>da</strong>. sabWoTa xelisuflejaba<br />

samuSia<br />

qarTvel xalxs dRenia<strong>da</strong>g locva,<br />

Sroma <strong>da</strong> brZola uxdebo<strong>da</strong>. uTvalav<br />

mterTan <strong>da</strong>pirispirebam abjari SemogvacviTa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>gvimsxvria. msoflio imperiebTan<br />

WidilSi ganvvleT saukuneebi<br />

<strong>da</strong> aTaswleulebi. aTasi rjulis<br />

<strong>da</strong>mpyrobeli cdilob<strong>da</strong> qarTvelTa<br />

gancalkevebas, ganadgurebasa <strong>da</strong> amierkavkasiis<br />

strategiuli <strong>da</strong> mdi<strong>da</strong>ri<br />

regionis xelT gdebas. arabebsa Tu<br />

bizantielebs, iranelebsa Tu osmalo-<br />

Turqebs Cveni samSoblos <strong>da</strong>nawevreba<br />

TavianTi pragmatuli politikis<br />

nawilad miaCn<strong>da</strong>T. ram ga<strong>da</strong>gvarCina <strong>da</strong><br />

ram gamogvatara am Savbnel epoqaSi?<br />

pasuxis gacema am SekiTxvaze advilia<br />

_ Cvenma rwmenam. <strong>da</strong> marTlac, muslimur<br />

saxelmwifoTa garemocvaSi moqceuli<br />

<strong>saqarTvelos</strong>Tvis qristianoba<br />

mxolod aRmsarebloba ar gaxl<strong>da</strong>T.<br />

igi citadelad iyo Semovlebuli Cvens<br />

samSoblos <strong>da</strong> yvelaze did xan<strong>da</strong>ks<br />

warmoadgen<strong>da</strong> mterTaTvis, romlis <strong>da</strong>-<br />

Zlevas verasdros axerxebdnen. qarTveluri<br />

tomebis religiuri mTlianoba<br />

iyo is balavari, romelmac saukuneebiT<br />

SeaduRaba Cveni erToba. yovelive<br />

aman ki qarTul samociqulo eklesias<br />

udidesi politikuri misia SesZina.<br />

im urTules Jams ki, rodesac <strong>saqarTvelos</strong><br />

sazRvrebs monRolTa,iranel-<br />

Ta,TurqTa marbielni moawydnen <strong>da</strong> Cveni<br />

qveyana saTareSod aqcies, Cveni de<strong>da</strong>eklesia<br />

<strong>da</strong>rajad <strong>da</strong>udga qarTvelTa<br />

TviTSegnebas. mteri martooden xmliT<br />

rodi moiwev<strong>da</strong> alaznisa Tu mtkvris,<br />

111


am mniSvnelovnad Seasusta eklesiis<br />

Seviwroeba. komunist Tu komkavSirel<br />

aqtivistebs ukve aRar avalebdnen<br />

saeklesio dResaswaulebze eklesiis<br />

karibWesTan <strong>da</strong>rajobas <strong>da</strong> imaT <strong>da</strong>smenas,<br />

vinc wirvas eswrebo<strong>da</strong>. amas <strong>da</strong>emata<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> erovnuli moZraobis<br />

axali etapis <strong>da</strong>wyeba <strong>da</strong> xalxis masobrivi<br />

mibruneba eklesiisaken. mokle<br />

xanSi Cveni taZrebi ukve mrevls veRar<br />

itev<strong>da</strong>,saSobao Tu saaRdgomo wirvisas<br />

aTasobiT a<strong>da</strong>miani taZris mimdebare<br />

teritoriaze Tu axerxeb<strong>da</strong> moxvedras.<br />

ukve naTeli gax<strong>da</strong>,rom didi sakaTedro<br />

taZari qveynis de<strong>da</strong>qalaqisaTvis araTu<br />

saWiro, aramed aucilebeli iyo. `wmi<strong>da</strong><br />

samebis agebis idea ar warmoiSva imisaTvis,<br />

rom didi taZari aSenebuliyo,<br />

_ ixsenebs <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi,<br />

_ es azri gaCn<strong>da</strong> erTdroulad<br />

eklesiaSi <strong>da</strong> xalxSi. Cven ar vicodiT,<br />

rogor gamogvexata RvTisadmi<br />

madlierebis grZnoba. am dros <strong>da</strong>iba<strong>da</strong><br />

idea, rom un<strong>da</strong> aSenebuliyo taZari, romelic<br />

iqnebo<strong>da</strong> taxti wmi<strong>da</strong> samebisa~.<br />

<strong>sruliad</strong> samarTlianad uwodes wmi<strong>da</strong><br />

samebis sakaTedro taZris mSeneblobas<br />

`saukunis mSenebloba~. momaval kaTedrals<br />

sxva <strong>da</strong>tvirTvac hqon<strong>da</strong>, igi<br />

un<strong>da</strong> qceuliyo axali qarTuli saxelmwifos<br />

simbolod.<br />

dRevandeli ga<strong>da</strong>saxedi<strong>da</strong>n SeiZleba<br />

iTqvas, _ rom ara misi uwmidesoba,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi<br />

ilia II,es taZari ar aigebo<strong>da</strong>. aq ar igulisxmeba<br />

martooden ideis <strong>da</strong>badeba.<br />

taZris proeqtirebisa <strong>da</strong> mSeneblobis<br />

nebismieri detali kaTolikos-patriarqTan<br />

Tanxmdebo<strong>da</strong>. igi iyo am udidesi<br />

saqmis sulisCamdgmeli <strong>da</strong> maorganizebeli.<br />

misi uwmidesoba kviraSi ramdenjerme<br />

adio<strong>da</strong> wm. samebis sakaTedro<br />

taZris mSeneblobaze,aTvaliereb<strong>da</strong> momavali<br />

kaTeralis TiToeul detals.<br />

wm. samebis sakaTedro taZris mSeneblobaze<br />

misi uwmidesobis misvla araviTari<br />

pompezuri ceremonialiT ar<br />

112<br />

mimdinareob<strong>da</strong>. bevrjer <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqi, moulodnelad,<br />

oriode kacis TanxlebiT swvevia xara-<br />

CoebSi Casmul kaTedrals.<br />

mSeneblobaze amosul mis uwmidesobas<br />

megzurobas fondis xelmZRvaneloba<br />

uwev<strong>da</strong>.<br />

patriarqis mobrZanebas samreklos<br />

zarebis rekva amcnob<strong>da</strong> iq myofT. saocari<br />

sanaxavi iyo am dros taZari.<br />

muSebi nel-nela tovebdnen xaraCoebs,<br />

patriarqs Semoexveodnen <strong>da</strong> locvakurTxevas<br />

iRebdnen, taZarSi saxel<strong>da</strong>xelod<br />

gamzadebul magi<strong>da</strong>sTan patriarqi<br />

<strong>da</strong> fondis mesveurebi mSeneblobis<br />

sakiTxebs ixilavdnen. Semdeg uwmidesi<br />

mosapirkeTebel masalas Seamowmeb<strong>da</strong>,<br />

mimdinare samuSaoebsac moinaxuleb<strong>da</strong>.<br />

igi xSirad esaubrebo<strong>da</strong> mSeneblebs,xelosnebs,<br />

qviTxuroebs.<br />

cxra weli moandoma qarTvelma<br />

xalxma wmi<strong>da</strong> samebis sakaTedro taZris<br />

mSeneblobas. es iyo urTulesi periodi<br />

Cveni qveynis uaxles istoriaSi, magram,<br />

miuxe<strong>da</strong>vad ekonomikuri siZneleebisa,<br />

qarTvelobam SeZlo uflis sadidebeli<br />

taZari aRemarTa. <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqma samebis taZris<br />

kurTxevisas aRniSna: `Cven varT momswreni<br />

RvTis erT-erTi saocrebisa, _<br />

SeWirvebis Jams qarTvelma xalxma Se-<br />

Zlo aReSenebina didebuli taZari ese<br />

wmidisa samebisa, sadideblad RvTisa<br />

<strong>da</strong> mosaqcevad erisa Cvenisa, magram,<br />

mowyale RmerTo, Cven viyaviT oden m<strong>da</strong>balni<br />

muSakni Senni. ese Sen mogvec gulisxmisyofa<br />

<strong>da</strong> Zala,raTa Sens sadideblad<br />

<strong>da</strong> Cven<strong>da</strong> nugeSad mogverTmia<br />

es Sesawiri...~ erisa <strong>da</strong> beris erTobam<br />

SeaZlebina qarTvelebs es saswauli.<br />

SeuZlebelia auRelveblad CaikiTxo<br />

kaTedralis mSeneblobisaTvis gakeTebul<br />

SemowirulobaTa nusxa, visac ra<br />

gaaCn<strong>da</strong>, imas swirav<strong>da</strong> mSeneblobas.<br />

iyvnen a<strong>da</strong>mianebi, romelTac materialuri<br />

Senatanis gakeTeba ar SeeZloT <strong>da</strong><br />

fizikuri SromiT cdilobdnen am didi<br />

wamowyebis Tanadgomas. mis uwmideso-


as araerTxel aRuniSnavs, rom wmi<strong>da</strong><br />

samebis sakaTedro taZari qarTveli<br />

xalxis avtoportretia. marTlac, kaTedralis<br />

mSenebloba qarTvelTa sulis<br />

gamoc<strong>da</strong>s warmoadgen<strong>da</strong>. <strong>da</strong>sawyisSi<br />

iyvnen a<strong>da</strong>mianebi, romlebic skeptikurad<br />

uyurebdnen am wamowyebas. im<br />

droisaTvis Cvens arqiteqtorebsa <strong>da</strong><br />

mSeneblebs eklesiaTa agebis gamocdileba<br />

TiTqmis ar gaaCn<strong>da</strong>T. dRes, 15-<br />

ode wlis Semdeg ra SesaniSnavad Cans<br />

am saukunis wamowyebis de<strong>da</strong>azri. saqme<br />

martooden erTi konkretuli taZris,<br />

Tun<strong>da</strong>c sakaTedro taZari yofiliyo,<br />

agebaSi rodi mdgomareob<strong>da</strong>. misi uwmidesoba,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi<br />

ilia II SesaniSnavad xe<strong>da</strong>v<strong>da</strong>,<br />

rom es mSenebloba Cveni eris sulieri<br />

aRmavlobis sawindrad iqceo<strong>da</strong>. imavdroulad,<br />

es wamowyeba aTwleulobiT<br />

miviwyebuli saeklesio arqiteqturis,<br />

mxatvrobis, Wedurobisa Tu sxva <strong>da</strong>rg-<br />

Ta aRorZinebis safuZveli gaxdebo<strong>da</strong>.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> marTlmadidebel<br />

eklesiasa <strong>da</strong> xelisuflebas Soris mimowera<br />

axali sakaTedro taZris agebasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebiT 1988 wels <strong>da</strong>iwyo.<br />

umokles xanSi aRmaskomis Tavmjdomaris<br />

TaosnobiT Seiqmna specialuri<br />

komisia, romelsac <strong>da</strong>evala sakaTedro<br />

taZrisTvis adgilis SerCeva.<br />

komisiam <strong>da</strong>iwyo momavali taZrisaTvis<br />

adgilis Zieba. moinaxules<br />

Tbilisis ramdenime ubani. aRniSnuli<br />

sakiTxis irgvliv imsjeles Tbilisis<br />

saqalaqo sabWos aRmaskomSi kaTolikos-patriarqis<br />

ilia II stumrobisas.<br />

sabolood, komisiam mizanSewonilad<br />

miiCnia taZris ageba mtkvris marcxena<br />

sanapiroze, baraTaSvilis aRmarTis<br />

ze<strong>da</strong> terasaze. ga<strong>da</strong>wyvetilebam ar<br />

<strong>da</strong>ayovna <strong>da</strong> Tbilisis saqalaqo sab-<br />

Wos aRmaskomma 1989 wlis 23 Tebervals,<br />

04.30.107 nomriT, sagangebo dokumenti<br />

gamosca (Tbilisis saistorio arqivi,<br />

Tbilisis saqalaqo sabWos aRmaskomi,<br />

aRw. 5, saqme 758):<br />

`qarTuli marTlmadidebluri<br />

taZris asaSeneblad adgilis<br />

SerCevis Sesaxeb<br />

Tbilisis saqalaqo sabWos aRmaskomi<br />

aRniSnavs, rom am ramdenime xnis<br />

winaT Sesrul<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos<br />

<strong>da</strong>moukideblobis 1500 weli. am<br />

TariRTan <strong>da</strong>kavSirebiT, <strong>saqarTvelos</strong><br />

sapatriarqo iTxovs, TbilisSi aSendes<br />

taZari, rogorc simboluri gamoxatuleba<br />

qarTuli avtokefaluri eklesiis<br />

TxuTmetsaukunovani istoriisa.<br />

Tbilisis saqalaqo sabWos aRmaskomis<br />

1989 wlis 5 noembris N1755 gankargulebiT,am<br />

mizniT Seqmnilma kompetenturma<br />

komisiam, <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

ilia II monawileobiT,<br />

SearCia adgili baraTaSvilis<br />

aRmarTis qimze <strong>da</strong> Semodis aRmaskomis<br />

winaSe saTanado wina<strong>da</strong>debiT.<br />

Tbilisis saqalaqo sabWos aRmaskomma<br />

ga<strong>da</strong>wyvita:<br />

1. <strong>da</strong>kmayofildes <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos<br />

Txovna <strong>da</strong> qarTuli mar-<br />

Tlmadidebluri taZris asaSeneblad<br />

gamoeyos baraTaSvilis aRmarTis qimze<br />

SerCeuli adgili _ samoqalaqo quCis,<br />

xidisTavis quCis, avlabris quCis <strong>da</strong>sawyisis<br />

marjvena mxaris CaTvliT <strong>da</strong><br />

kaliaevis quCas Soris moqceuli kvartali.<br />

2. eTxovos <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> arqiteqtorTa kav-<br />

SirTan erTad, konkursis gamocxadeba<br />

taZris proeqtze.<br />

3. mTavarma arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiTma<br />

sammarTvelom ZeglTa <strong>da</strong>cvis<br />

mTavar sammarTvelosTan <strong>da</strong> arqiteqtorTa<br />

kavSirTan erTad moamzados<br />

arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiTi <strong>da</strong>valeba<br />

<strong>da</strong> konkursisaTvis saWiro masalebi.<br />

aRmaskomis Tavmjdomare<br />

i. andriaZe<br />

aRmaskomis mdivani<br />

v. jafariZe~<br />

113


am dokumentis gamocemis Semdeg wmi<strong>da</strong><br />

samebis taZris mSeneblobis saqmem<br />

seriozulad waiwia win. Tbilisis aRmaskomis<br />

mier miRebuli dokumentis<br />

safuZvelze, <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos<br />

<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> arqiteqtorTa kavSirs<br />

eTxova saukeTeso proeqtis SesarCevad<br />

konkursis gamocxadeba, xolo<br />

mTavar arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiT<br />

sammarTvelos, ZeglTa <strong>da</strong>cvis mTavar<br />

sammarTvelosTan <strong>da</strong> arqiteqtorTa kavSirTan<br />

erTad, konkursisaTvis saWiro<br />

masalebis _ programisa <strong>da</strong> pirobebis<br />

momzadeba <strong>da</strong>evala.<br />

1989 wlis 5 maiss Tbilisis mTavar<br />

arqiteqturul-<strong>da</strong>gegmarebiT sammarTveloSi<br />

gamarTul Sexvedrazec,<br />

romelsac <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqi,<br />

uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi<br />

ilia II, qalaqis saxalxo deputatTa<br />

sabWos Tavmjdomare, aRmasrulebeli<br />

komitetis Tavmjdomare, arqiteqtorebi,<br />

xelovnebaTmcodneebi <strong>da</strong> mowveuli<br />

sazogadoeba eswrebodnen, moismines<br />

informacia momavali kaTedralis<br />

asagebi adgilis Sesaxeb. konkursis<br />

gamocxadebisas TiTqmis ukve garkveuli<br />

iyo, Tu sad un<strong>da</strong> aRmarTuliyo wm.<br />

samebis sakaTedro taZari. `sagangebo<br />

ganCinebiT~ gamocxadebul konkursSi<br />

monawileobis msurvelT TavianTi proeqti<br />

swored im garemosTvis un<strong>da</strong> SeexamebinaT,<br />

sa<strong>da</strong>c ganzraxuli iyo kaTedralis<br />

ageba, TumcaRa, am etapze arqiteqtorebs<br />

SeeZloT TavianTi variantis<br />

SemoTavazebac. amdenad, avlabris<br />

platoze, baraTaSvilis aRmarTis ze<strong>da</strong><br />

terasaze taZris agebis idea erTgvar<br />

`samuSao variants~ warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

1990 wlis Tebervlis <strong>da</strong>sawyisisTvis<br />

yvelaferi mzad iyo Ria konkursis<br />

Casatareblad. arqiteqtorebi TavianTi<br />

proeqtebis ukanasknel detalebs<br />

amuSavebdnen. 8 Tebervals mxatvris<br />

saxlSi moewyo konkursis gaxsnis ceremoniali,<br />

romelsac auarebeli stumari<br />

<strong>da</strong>eswro. mcire xniT adre cnobili gax<strong>da</strong><br />

Jiuris Semadgenlobac. masSi Sediodnen:<br />

114<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqi,<br />

uwmidesi <strong>da</strong> unetaresi ilia<br />

II _ Tavmjdomare; alaverdeli mitropoliti<br />

grigoli (cercvaZe); cxumafxazeTis<br />

mitropoliti <strong>da</strong>viTi (Wkadua);<br />

baTum-Semoqmedeli mitropoliti<br />

konstantine (meliqiZe); bodbeli mitropoliti<br />

aTanase (CaxvaSvili); agarak-walkeli<br />

mTavarepiskoposi Tadeozi<br />

(ioramaSvili); nikorwmindeli<br />

mTavarepiskoposi ambrosi (qaTamaZe);<br />

quTaTel-gaenaTeli mTavarepiskoposi<br />

kalistrate (margalitaSvili); margveli<br />

episkoposi qristefore (wamalaiZe);<br />

axalcixisa <strong>da</strong> samcxe-javaxe-<br />

Tis episkoposi anania (jafariZe); urbneli<br />

episkoposi vaxtangi (axvlediani);<br />

wilkneli episkoposi zosime (SioSvili);<br />

Wyondideli episkoposi giorgi<br />

(SalamberiZe); Tbilisis sasuliero<br />

seminariisa <strong>da</strong> akademiis reqtori protopresviteri<br />

giorgi gamrekeli.<br />

sasuliero pirTa gar<strong>da</strong>, Jiuris<br />

SemadgenlobaSi Sediodnen: irakli<br />

andriaZe _ Tbilisis saxalxo deputatTa<br />

saqalaqo sabWos aRmaskomis<br />

Tavmjdomare; guram mirianaSvili _<br />

<strong>saqarTvelos</strong> `saxmSenis~ Tavmjdomare;<br />

no<strong>da</strong>r mgalobliSvili _ <strong>saqarTvelos</strong><br />

arqiteqtorTa kavSiris Tavmjdomare;<br />

albert TavxeliZe _ <strong>saqarTvelos</strong><br />

mecnierebaTa akademiis prezidenti;<br />

no<strong>da</strong>r amaRlobeli _ ivane javaxiSvilis<br />

saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis reqtori; akaki baqraZe<br />

_ <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> rusTavelis<br />

sazogadoebis prezidenti; no<strong>da</strong>r na-<br />

TaZe _ <strong>saqarTvelos</strong> saxalxo frontis<br />

Tavmjdomare; ana kalan<strong>da</strong>Ze _ poeti;<br />

no<strong>da</strong>r janberiZe _ <strong>saqarTvelos</strong> xelovnebis<br />

institutis direqtori; Tengiz<br />

kvirkvelia _ <strong>saqarTvelos</strong> teqnikuri<br />

universitetis profesori; giorgi<br />

baTiaSvili _ <strong>saqarTvelos</strong> samxatvro<br />

akademiis profesori; elizbar javeliZe<br />

_ gazeT `literaturuli <strong>saqarTvelos</strong>~<br />

re<strong>da</strong>qtori; <strong>da</strong>viT ciciSvili<br />

_ sazogadoeba `Tbiliselis~ Tavmj-


domaris moadgile; Tengiz buaCiZe _<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kulturis fondis Tavmjdomare;<br />

elguja amaSukeli _ <strong>saqarTvelos</strong><br />

mxatvarTa kavSiris Tavmjdomare;<br />

Tamaz naTiZe _ ZeglTa <strong>da</strong>cvis<br />

mTavari samecniero sammarTvelos<br />

ufrosis moadgile; merab mamar<strong>da</strong>Svili<br />

_ filosofiis mecnierebaTa doqtori;<br />

vaxtang <strong>da</strong>viTaia _ <strong>saqarTvelos</strong><br />

teqnikuri universitetis profesori.<br />

eqspozicia ganlagebuli iyo mxatvris<br />

saxlis pirvel <strong>da</strong> meore sarTulze.<br />

sul gamofenili iyo 41 namuSevari.<br />

maT Soris 34 proeqti <strong>da</strong>srulebuli<br />

saxiT iyo warmodgenili, xolo 7 namuSevari<br />

samuSao variants an moswavleTa<br />

mier Seqmnil maketebs warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

pirvelma konkursma gamarjvebuli<br />

ver gamoavlina <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wy<strong>da</strong> meore turis<br />

gamarTva, romelic 1990 wlis 2 seqtembers<br />

Catar<strong>da</strong>. sul warmodgenili<br />

iyo 59 namuSevari. konkursSi monawileob<strong>da</strong><br />

56 avtori Tu saavtoro jgufi.<br />

1990 wlis 29 seqtembers, 6 saaTze<br />

Tbilisis mxatvris saxlSi, sakonsultacio<br />

sabWos sxdomaze konkursis saboloo<br />

Sejameba mox<strong>da</strong>. misi uwmidesobis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebiT gamarjvebulad arCil<br />

mindiaSvilis proeqti <strong>da</strong>saxel<strong>da</strong>.<br />

pirvel etapze yvelaze mniSvnelovan<br />

problemas taZris asagebi konkretuli<br />

adgilis <strong>da</strong>dgena warmoadgen<strong>da</strong>.<br />

xuroTmoZRvarni, odiTganve, udides<br />

mniSvnelobas aniWebdnen adgils, sa<strong>da</strong>c<br />

un<strong>da</strong> aRemarTaT TavianTi qmnileba, sa<strong>da</strong>c<br />

harmoniulad Seerwymo<strong>da</strong> erTmaneTs<br />

garemo <strong>da</strong> taZari.<br />

qarTuli eklesia-monastrebis xilvisas<br />

upirvelesad aRtacebaSi mohyavxar<br />

arqiteqtoris ga<strong>da</strong>wyvetilebas:<br />

ra saocari gumaniT SeurCevia adgili<br />

taZrisaTvis. tao-klarjeTis, samcxis,<br />

qarTl-kaxeTis, guria-aWarisa Tu imereT-samegrelos<br />

Zeglebi gana iseTsave<br />

esTetikur siamovnebas mogvaniWebdnen<br />

sxva reliefze rom yofiliyvnen agebulni?<br />

Cveni xuroTmoZRvarni saocrad<br />

115<br />

uTavsebdnen garemos momavali taZris<br />

formasa <strong>da</strong> masStabebs. Tu ra mniSvneloba<br />

aqvs taZrisa <strong>da</strong> mSeneblobis<br />

adgilis Sexamebas zoga<strong>da</strong>d Zeglis<br />

aRqmaSi, kargad Cans mcxeTis jvris<br />

magaliTze. igi isea Serwymuli mcxeTis<br />

Tavze aRmarTul mTas, rom mnaxvels<br />

eqmneba STabeWdileba, TiTqos am<br />

mTi<strong>da</strong>n iyos amozrdili. an<strong>da</strong> aviRoT<br />

banas SesaniSnavi kaTedrali. taos es<br />

nawili sakmaod xriokia, miuxe<strong>da</strong>vad<br />

amisa, xuroTmoZRvarma mainc moZebna<br />

iseTi adgili,sa<strong>da</strong>c buneba Tavad qmnis<br />

ferTa harmonias. taZris fasadi SeZerwilia<br />

moyviTalo naTali qviT <strong>da</strong> saocrad<br />

miesa<strong>da</strong>geba garemos.<br />

romeli erTi Zegli CamovTvaloT.<br />

es sakiTxi yvela qveynisa <strong>da</strong> epoqis<br />

arqiteqtorTa safiqrali iyo <strong>da</strong> aris.<br />

sakaTedro taZris mSeneblobis <strong>da</strong>wyebamde,<br />

amave problemis winaSe <strong>da</strong>dga<br />

Cveni sazogadoebac, yvelas kargad esmo<strong>da</strong>,<br />

rom momavali qmnileba harmoniulad<br />

un<strong>da</strong> Serwymo<strong>da</strong> garemos <strong>da</strong> qalaqis<br />

organul nawilad qceuliyo. jer<br />

kidev sawyis etapze, rodesac mxolod<br />

proeqtebis ganxilva mimdinareob<strong>da</strong>,<br />

arqiteqtorebi <strong>da</strong> xelovnebaTmcodneebi<br />

sagangebod miuTiTebdnen wm. samebis<br />

taZris kompleqsis qalaqis <strong>da</strong>gegmarebaSi<br />

faqizad `Casmis~ aucileblobaze.<br />

meore turis Semdeg TiTqos ga<strong>da</strong>wyvetili<br />

iyo momavali taZris avlabris<br />

platoze ageba. magram sxva<strong>da</strong>sxva faqtorma<br />

ganapiroba axali adgilis Zieba.<br />

upirvelesi mizezi iyo is, rom 1991_1992<br />

ww. Semdeg, faqtobrivad, SeuZlebeli<br />

gaxl<strong>da</strong>T baraTaSvilis aRmarTis ze<strong>da</strong><br />

terasis gamoTavisufleba mSeneblobisaTvis.<br />

am periodisaTvis sakiTxis<br />

ga<strong>da</strong>wyvetis erTaderTi realuri gza<br />

iyo qalaqis centralur nawilSi Tavisufali<br />

adgilis moZieba, sa<strong>da</strong>c SesaZlebeli<br />

iqnebo<strong>da</strong> kaTedralisa <strong>da</strong><br />

sapatriarqo rezidenciis ganTavseba.<br />

didi sja-baasis Sedegad ga<strong>da</strong>wy<strong>da</strong>, rom<br />

wm. samebis taZrisaTvis vakeSi, studqalaqis<br />

teritoriaze gamoeyoT adgili.


1995 wels kaTedris asagebi adgili<br />

kidev erTxel Seicvala.<br />

vakis studqalaqis teritoriaze<br />

kaTedralisaTvis sakmaod mcire far-<br />

Tobi iyo gamoyofili, amasTanave, vake-<br />

Si sapatriarqo rezidenciis ga<strong>da</strong>tana<br />

aSkarad gamoiwvev<strong>da</strong> qalaqis am nawil-<br />

Si qalaq<strong>da</strong>gegmarebiT sirTuleebs. am<br />

periodSi <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqoSi<br />

gamarTuli Sexvedrisas vakis studqalaqis<br />

paralelurad, variantis doneze,<br />

momavali kaTedralis asagebad Seir-<br />

Ca aseve avlabarSi `megobrobis parkis~<br />

teritoria. am mosazrebas Tavi<strong>da</strong>nve<br />

bevri mxar<strong>da</strong>mWeri gauCn<strong>da</strong>, rasac<br />

araerTi <strong>da</strong>debiTi faqtori ganapirobeb<strong>da</strong>.<br />

jer erTi, `megobrobis parkis~<br />

teritoria gacilebiT didi iyo, vidre<br />

vakis studqalaqisa, meore, am adgilze<br />

agebuli kaTedrali Tbilisis uamravi<br />

adgili<strong>da</strong>n iqnebo<strong>da</strong> SesamCnevi <strong>da</strong><br />

mesame, mas Tavisuflad SeeZlo de<strong>da</strong>qalaqis<br />

am nawilSi dominantis rolis<br />

Sesruleba. sabolood, 1995 wlis seqtemberSi,wm.<br />

samebis sakaTedro taZris<br />

asagebad SeirCa isan-samgoris raionSi,<br />

elias ubanSi arsebuli `megobrobis<br />

parkis~ teritoria.<br />

didi masStabis mSeneblobis wamowyeba<br />

TavisTavad iTxov<strong>da</strong> iseT struqturas,<br />

romelic organizebas gauwev<strong>da</strong><br />

mimdinare samuSaoebs. swori menejmenti<br />

saqmis warmatebis erT-erTi winapirobaa.<br />

nebismieri didi wamowyebisadmi<br />

amgvari midgoma ara marto Cveni epoqis<br />

maxasiaTebeli niSania, ase iyo odiTganve,<br />

saukuneebis manZilze.<br />

did saqmeTa <strong>da</strong>wyeba TavisTavad Znelia,<br />

magram maTi srulyofilebamde miyvana<br />

rCeulTa xvedria yovelTvis. Cveni<br />

grandiozuli kaTedralebis mSeneblobebi<br />

did Zalisxmevas, upirvelesad,<br />

qarTvel xuroTmoZRvarTagan moiTxov<strong>da</strong>.<br />

yoveli epoqa Tavis moTxovnebs uyenebs<br />

SemoqmedT. uwin Tu xuroTmoZ-<br />

Rvari Tavad iyo mSeneblobis xelmZ-<br />

Rvanelic <strong>da</strong> arqiteqtoric, amJamad<br />

TviT am sferoSi mox<strong>da</strong> diferenciacia.<br />

116<br />

arqiteqtorebi dReisaTvis, ZiriTa<strong>da</strong>d,<br />

pasuxs ageben nawarmoebis funqciur,<br />

konstruqciul <strong>da</strong> esTetikur mxareze.<br />

rac Seexeba uSualod mSeneblobas, mas<br />

profesionali mSeneblebi uZRvebian.<br />

yovelive amas imitom aRvniSnavT, rom<br />

wm. samebis taZris mSeneblobis saqmeSi<br />

lomis wili mSeneblobis swor <strong>da</strong>gegmvasa<br />

<strong>da</strong> organizebas miuZRvis, rasac<br />

`wm. samebis sakaTedro taZris mSeneblobis<br />

fondi~ uZRveba. misi uwmidesobis,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqis<br />

ilia II avtoritetisa <strong>da</strong> neba-survilis,<br />

qarTveli eris mxar<strong>da</strong>Weris, Sesabamisi<br />

<strong>da</strong>finansebisa <strong>da</strong> gamarTuli<br />

menejmentis wyalobiT Seisxa xorci am<br />

udidesma wamowyebam.<br />

1994 wlis 14 oqtombers,sveticxovlobis<br />

dResaswaulze, sveticxovlis<br />

sakaTedro taZarSi <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqma samebis<br />

sakaTedro taZris mSeneblobis fondis<br />

<strong>da</strong>fuZneba gamoacxa<strong>da</strong>. kaTedralisTvis<br />

saWiro Tanxis akumulireba fondis angariSze<br />

un<strong>da</strong> momx<strong>da</strong>riyo, mSeneblobac<br />

masve un<strong>da</strong> waremarTa. fondis sapatio<br />

Tavmjdomareebi brZandebodnen misi<br />

uwmidesoba, kaTolikos-patriarqi ilia<br />

II <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> prezidenti eduard-giorgi<br />

SevardnaZe, fondis prezidentad<br />

airCies cnobili mxatvari <strong>da</strong><br />

moqan<strong>da</strong>ke zurab wereTeli.<br />

1995 wlis ivlisi<strong>da</strong>n fondSi Zireuli<br />

reorganizacia ganxorciel<strong>da</strong>.<br />

fonds saTaveSi Caudga irakli andriaZe,<br />

ga<strong>da</strong>idga konkretuli nabijebi.<br />

Seiqmna samuSao jgufi <strong>da</strong> ramdenime<br />

TveSi moxerx<strong>da</strong> elias mTaze samuSaoebis<br />

<strong>da</strong>wyeba. paralelurad warmoeb<strong>da</strong><br />

proeqtis srulyofa. kaTolikos-patriarqis<br />

kurTxeviT Seiqmna `saeklesio<br />

xuroTmoZRvrebis centri~, sa<strong>da</strong>c<br />

arqiteqtorma arCil mindiaSvilma<br />

Semoikriba axalgazr<strong>da</strong> arqiteqtorTa<br />

mTeli plea<strong>da</strong>. proeqtirebasTan erTad,<br />

e. kizirias xelmZRvanelobiT warmoeb<strong>da</strong><br />

taZris konstruqciuli elementebis<br />

<strong>da</strong>muSaveba.


1998 wli<strong>da</strong>n kaTolikos-patriarqis<br />

kurTxeviT `xuroTmoZRvrebis<br />

saeklesio centrs~ gamoeyo kaTedralis<br />

proeqtze momuSave jgufi <strong>da</strong> mas<br />

SemoqmedebiTi gaerTianeba `kaTedrali~<br />

ewo<strong>da</strong> (xelmZRvaneli arCil mindiaSvili).<br />

imave wlis ivnisSi, fondis<br />

TxovniT, xuroTmoZRvrebis centrma<br />

Sewyvita taZris proeqtireba <strong>da</strong> es<br />

funqcia `kaTedrals~ ga<strong>da</strong>eca.<br />

1995 wlis 29 oqtombers, `Tbilisobis~<br />

dResaswaulze, kaTolikos-patriarqma<br />

momavali kaTedralis adgili<br />

akurTxa <strong>da</strong> im adgilze, sa<strong>da</strong>c wmi<strong>da</strong><br />

samebis sakaTedro taZari aRimarTebo<strong>da</strong>,<br />

jvari <strong>da</strong>asvena.<br />

1995 wlis 23 noembers elias mTaze<br />

momavali sakaTedro taZris qvabulis<br />

amoReba <strong>da</strong>iwyo. 1996 wlis 3 marts<br />

saZirkveli ekurTxa.<br />

saZirkvlis kurTxevis Semdeg,<br />

pirvel etapze,mSenebloba sakmaod kargi<br />

tempiT mimdinareob<strong>da</strong>. magram male<br />

siZneleebma iCina Tavi. misi uwmidesobis<br />

ganwyoba, rwmena imisa, rom taZari<br />

aucileblad aigebo<strong>da</strong>, yvelas udides<br />

enTuziazms unergav<strong>da</strong>. mwiri <strong>da</strong>finansebis<br />

pirobebSi taZari nel-nela miiwev<strong>da</strong><br />

nulovani niSnulisaken. amis paralelurad<br />

1998 wels sakaTedro taZris<br />

samxreTiT aigo wm. ilia Tezbitelis<br />

xis eklesia (1999 wlis 2 marts gam-<br />

Teniisas xis eklesia gaurkvevel vi-<br />

TarebaSi <strong>da</strong>iwva. 2000 wlisaTvis wm.<br />

ilia Tezbitelis axali qvis eklesiis<br />

Seneba <strong>da</strong>iwyo).<br />

2000 wlisaTvis kaTedralis miwisqveSa<br />

nawili <strong>da</strong>srulebuli iyo.<br />

swored 2000 wels kaTedralis generaluri<br />

sponsori gax<strong>da</strong> cnobili qarTveli<br />

biznesmeni <strong>da</strong> qvelmoqmedi bi-<br />

Zina ivaniSvili, romlis TanadgomiTa<br />

<strong>da</strong> finansuri <strong>da</strong>xmarebiTac aigo es<br />

grandiozuli taZari.<br />

ZiriTadi karkasis mSenebloba 2001<br />

wlis miwurulisTvis <strong>da</strong>srulebuli<br />

iyo. 2002 wlis ianvar-martSi ukve gumbaTis<br />

yelis mSenebloba warmoeb<strong>da</strong>.<br />

117<br />

wmi<strong>da</strong> samebis sakaTedro taZris<br />

mSeneblobis istoriaSi erT-erTi<br />

ZiriTadi etapi <strong>da</strong>srul<strong>da</strong> 2002 wlis<br />

31 marts, rodesac gumbaTze bolo betoni<br />

Caisxa. kaTedrali mTeli grandiozulobiT<br />

amoiwia Tbilisis Tavze.<br />

2002_2003 wlebSi ZiriTa<strong>da</strong>d taZris<br />

mopirkeTebis samuSaoebi mimdinareob<strong>da</strong>.<br />

2003 wlis 6 dekembers wm. samebis<br />

sakaTedro taZarze jvari aRimarTa.<br />

qarTul xuroTmoZRvrul ZeglTagan<br />

wmi<strong>da</strong> samebis sakaTedro taZari<br />

yvelaze masStaburia. de<strong>da</strong>qalaqSi igi<br />

TiTqmis yvela wertili<strong>da</strong>n Cans. uSualod<br />

kaTedrali ori _ miwisze<strong>da</strong> <strong>da</strong> miwisqveSa<br />

_ nawilisagan Sedgeba. saerTo<br />

simaRle nulovani niSnuli<strong>da</strong>n jvris<br />

CaTvliT 86,10 metria (uSualod jvari 7,5<br />

metris simaRlisaa). lavris miwisqveSa<br />

nawilSi ori sarTuli mdebareobs. taZris<br />

fun<strong>da</strong>menti 14, 07 metris siRrmezea<br />

(qve<strong>da</strong> sarTulis iataki 13,07 metrzea.<br />

amas emateba erTmetriani fun<strong>da</strong>menti).<br />

wm. samebis taZris saerTo simaRle, am<br />

monacemebiT, 100,17 metria (86,10+14,07).<br />

wm. samebis taZris sigrZe 70,450 metri,<br />

sigane ki 64,68 metria.<br />

2004 wlis gazafxulze ga<strong>da</strong>wy<strong>da</strong>,<br />

wmi<strong>da</strong> samebis sakaTedro taZari 23<br />

noembers, giorgobis brwyinvale dResaswaulze<br />

ekurTxebinaT. aRsaniSnavia,<br />

rom mTlianad kompleqsSi 12 eklesiaa;<br />

uSualod kaTedralSi ganTavsebulia<br />

10 eklesia: wm. samebis sakaTedro<br />

taZari, xarebis eklesia, mTavarangelozTa<br />

saxelobis eklesia, wmi<strong>da</strong> ioane<br />

naTlismcemlis saxelobis eklesia,<br />

wmi<strong>da</strong> ninos saxelobis eklesia, wmi<strong>da</strong><br />

andria pirvelwodebulis saxelobis<br />

eklesia, wmi<strong>da</strong> nikolozis saxelobis<br />

eklesia, yovelTa wmi<strong>da</strong>Ta saxelobis<br />

eklesia, Tormeti mociqulis saxelobis<br />

eklesia, wmi<strong>da</strong> giorgis saxelobis<br />

eklesia. kompleqsis samxreT karibWes-<br />

Tan aRmarTulia wm. ilia Tezbitelis<br />

saxelobis eklesia, xolo <strong>da</strong>savleTi<br />

(centraluri) karibWis Tavze _ iveriis<br />

RvTismSoblis saxelobis eklesia.


<strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriaqis ga<strong>da</strong>wyvetilebiT,<br />

21_23 noembers un<strong>da</strong> Catarebuliyo<br />

yvela taZris kurTxeva.<br />

pirvelad <strong>da</strong>gegmili iyo patara eklesiebis<br />

kurTxeva, xolo 23 noembers _<br />

uSualod wm. samebis taZris.<br />

21 noembers dilis 7 saaTi<strong>da</strong>n<br />

samebis taZarSi <strong>saqarTvelos</strong> sxva<strong>da</strong>sxva<br />

kuTxi<strong>da</strong>n CamobrZandnen morwmuneebi.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> samociqulo eklesiis<br />

9 eparqiis winamZRvarma Seasrula<br />

samebis kompleqsSi ganTavsebuli 9<br />

taZris kurTxeva (teqnikuri mizezebis<br />

gamo ar ekurTxa xarebisa <strong>da</strong> iveriis<br />

RvTismSoblis saxelobis eklesia).<br />

taZris miwisze<strong>da</strong> nawilSi mdebare<br />

oTxi eklesia akurTxes mRvdelm-<br />

Tavrebma:<br />

mTavarangelozTa saxelobis taZari<br />

_ quTaTel-gaenaTelma mitropolitma<br />

kalistratem (margalitaSvili);<br />

wmi<strong>da</strong> ioane naTlismcemlis saxelobis<br />

taZari _ borjomisa <strong>da</strong> bakurianis<br />

mTavarepiskoposma serafimem<br />

(jojua);<br />

wmi<strong>da</strong> ninos saxelobis taZari _<br />

niqozisa <strong>da</strong> cxinvalis mTavarepiskoposma<br />

isaiam (Wanturia);<br />

wmi<strong>da</strong> andria pirvelwodebulis saxelobis<br />

taZari _ gorisa <strong>da</strong> samTavisis<br />

episkoposma andriam (gvazava).<br />

akurTxes kompleqsis miwisqveSa<br />

nawilSi ganTavsebuli oTxi taZari:<br />

wmi<strong>da</strong> nikolozis saxelobis taZari<br />

_ axalqalaqisa <strong>da</strong> kumurdos mTavarepiskoposma<br />

nikolozma ( faCuaSvili).<br />

yovelTa wmi<strong>da</strong>Ta saxelobis taZari<br />

_ axalcixisa, tao-klarjeTisa <strong>da</strong><br />

lazeTis mTavarepiskoposma Teodorem<br />

(WuaZe).<br />

Tormeti mociqulis saxelobis<br />

taZari _ xonisa <strong>da</strong> samtrediis mTavarepiskoposma<br />

sabam (gigiberiam).<br />

wmi<strong>da</strong> giorgis saxelobis taZari _<br />

vanisa <strong>da</strong> baR<strong>da</strong>Tis mTavarepiskoposma<br />

antonma (buluxia).<br />

wmi<strong>da</strong> samebis taZris ezoSi arsebuli<br />

wmi<strong>da</strong> ilia Tezbitelis saxelobis<br />

taZari ki amba alaverdelma mitropolitma<br />

<strong>da</strong>viTma (maxaraZe) akurTxa.<br />

cxra taZris kurTxevis Semdeg<br />

mRvdelmTavrebma sazeimo wirva aRavlines.<br />

2004 wlis 23 noemberi, wm. samebis<br />

sakaTedro taZris kurTxeva, <strong>sruliad</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong>aTvis udides dResaswaulad<br />

iqca. televiziam Tu presam 23<br />

noembramde karga xniT adre <strong>da</strong>iwyo<br />

am movlenisadmi miZRvnili ga<strong>da</strong>cemebisa<br />

Tu publikaciebis momzadeba.<br />

iuneskos <strong>da</strong>dgenilebiT, <strong>saqarTvelos</strong><br />

sapatriarqos ga<strong>da</strong>wyvetilebiT 22_25<br />

noembers sazeimod aRiniSna `qristianobis<br />

oci saukune <strong>saqarTveloSi</strong>~.<br />

Catar<strong>da</strong> saerTaSoriso samecniero<br />

konferencia, romelSic monawileoba<br />

miiRes sxva<strong>da</strong>sxva qveynis mecnierebma<br />

<strong>da</strong> saeklesio moRvaweebma. misi uwmidesobis,<br />

kaTolikos-patriarqisa <strong>da</strong><br />

wm. sinodis ga<strong>da</strong>wyvetilebiT samebis<br />

sakaTedro taZris kurTxeva saerTosaxalxo<br />

zeimis _ `qristianobis oci<br />

saukune <strong>saqarTveloSi</strong>~_ Semadgeneli<br />

nawili gax<strong>da</strong>.<br />

23 noembers, dili<strong>da</strong>nve aTasobiT<br />

morwmune ewvia elias mTas. wmi<strong>da</strong><br />

samebis sakTedro taZris kurTxeva dilis<br />

7 saaTze <strong>da</strong>iwyo <strong>da</strong> igi Caatares<br />

ninowmidisa <strong>da</strong> sagarejos episkoposma<br />

lukam, samTavisisa <strong>da</strong> goris episkoposma<br />

andriam <strong>da</strong> gurjaanisa <strong>da</strong> veliscixis<br />

episkoposma eqvTimem. trapezis<br />

kurTxeva <strong>da</strong>asrula <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqma, uwmidesma<br />

<strong>da</strong> unetaresma ilia II, ris Semdegac<br />

<strong>da</strong>iwyo sadResaswaulo wirva.<br />

wm. samebis taZris kurTxevas eswrebodnen<br />

<strong>saqarTvelos</strong> prezidenti m.<br />

saakaSvili, parlamentisa <strong>da</strong> mTavrobis<br />

wevrebi, mecnierebis, xelovnebis, biznesis,<br />

ucxoeTis diplomatiuri korpusisa<br />

<strong>da</strong> religiuri konfesiebis warmomadgenlebi.<br />

taZarSi myofT sityviT<br />

mimarTes <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikos-patriarqma<br />

ilia II <strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong> prezidentma<br />

mixeil saakaSvilma.<br />

118


kurTxevi<strong>da</strong>n samma welma ganvlo.<br />

amJamad taZari ukve <strong>da</strong>srulebulia. sam-<br />

Seneblo samuSaoebi mxolod kompleqsis<br />

ramdenime obieqtze mimdinareobs<br />

(sanaTlavi, seminaria-akademiis Senoba<br />

<strong>da</strong> muzeumi). taZari yovelTvis savsea<br />

mlocvelebiT. wm. samebis sakTedro<br />

taZari Cveni eris Seuryeveli rwmenis,<br />

erTobisa <strong>da</strong> SemarTebis simbolo<strong>da</strong>a<br />

aRmarTuli.<br />

119


<strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqosTan arsebuli<br />

gelaTis mecnierebaTa akademia<br />

<strong>da</strong>mana meliqiSvili<br />

1994 wlis <strong>da</strong>sasruls quTaisis<br />

saxelmwifo universitetis reqtoris,<br />

prof. m. Toduas <strong>da</strong> qarTvel mecnier-<br />

Ta erTi jgufis iniciativiT ga<strong>da</strong>wy<strong>da</strong>,<br />

<strong>da</strong>fuZnebuliyo gelaTis mecnierebaTa<br />

akademia, romelic wm. <strong>da</strong>viT mefis mier<br />

XII saukuneSi, gelaTis monasterSi<br />

<strong>da</strong>arsebuli saswavleblis msgavsad<br />

simbolo un<strong>da</strong> yofiliyo rwmenisa <strong>da</strong><br />

codnisa. es azri moxsen<strong>da</strong> <strong>saqarTvelos</strong><br />

kaTolikos-patriarqs, mis uwmidesobas<br />

ilia II, romelic didi gulisxmierebiT<br />

gamoexmaura am cnobas _ man Tavis<br />

saaRdgomo epistoleSi sixaruliT<br />

amcno mrevls: `misasalmebelia, rom<br />

Cvens mecnierTa wreSi gaCn<strong>da</strong> survili<br />

<strong>da</strong> moTxovnileba gelaTis akademiis,<br />

rogorc samecniero centris aRdgenisa<br />

im saxiT, rogorc es iyo <strong>da</strong>dginebuli<br />

wmi<strong>da</strong> mefe <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis<br />

mier. cnobilia, rom <strong>da</strong>viT mefis mecadineobiT<br />

gelaTis akademia iqca `sxuad<br />

aTinad <strong>da</strong> meore ierusalemad~, anu<br />

sulierebisa <strong>da</strong> mecnieruli kvlevis<br />

centrad... Cven mxari <strong>da</strong>vuWireT inteligenciis<br />

am ideas <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>vwyviteT,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos sulieri<br />

mfarvelobiT <strong>da</strong> xelisuflebis aqtiuri<br />

TanadgomiT quTaisSi <strong>da</strong>arsdes<br />

gelaTis mecnierebaTa akademia, sa<strong>da</strong>c<br />

arCeul akademikosTa xelmZRvanelobiT<br />

<strong>da</strong>muSavdeba didi speqtri sulieri<br />

TvaliT <strong>da</strong>naxuli samecniero<br />

Temebisa. gansakuTrebuli yuradReba<br />

mieqceva bibliologias,RvTismetyvelebas,<br />

qarTvelologiur enaTmecnierul<br />

kvlevas, kulturuli, fsiqologiuri,<br />

anTropologiuri, eTikuri, istoriuli<br />

<strong>da</strong> sxva sakiTxebis gaSuqebas. aq erTad<br />

imoRvaweben Cveni cnobili saero mkvlevarni<br />

<strong>da</strong> sasuliero pirni. eklesiis<br />

cxovrebaSi iyo gamorCeuli periodebi,<br />

roca gansakuTrebulad Rvivdebo<strong>da</strong><br />

saRvTismetyvelo azri. aseT dros sxva<strong>da</strong>sxva<br />

adgilze Cndebo<strong>da</strong> sulier-inteleqtualuri<br />

kerebi. vfiqrobT,gela-<br />

Tis akademiac msgavs savaned iqceva.~<br />

1995 wlis 14 marts uwmidesma <strong>da</strong><br />

unetaresma <strong>saqarTvelos</strong> sapatriarqos<br />

rezidenciaSi moiwvia sainiciativo<br />

jgufis sxdoma, xolo amave wlis<br />

5 aprils wm. sinodis sxdomaze miRebul<br />

iqna ganCineba: `qarTveli erisa<br />

<strong>da</strong> <strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> mosaxleobis<br />

sulieri ganmtkicebisaTvis, misi<br />

inteleqtualuri <strong>da</strong> zneobrivi ganvi-<br />

TarebisaTvis, q. quTaisSi, gelaTis akademiasTan,<br />

gar<strong>da</strong> sasuliero saswavleblisa,<br />

<strong>da</strong>arsdes gelaTis mecnierebaTa<br />

akademia <strong>da</strong> amiT aRdges wm. mefe <strong>da</strong>viT<br />

aRmaSeneblis mier <strong>da</strong>fuZnebuli<br />

gelaTis akademiis tradicia”.<br />

<strong>sruliad</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kaTolikospatriarqis,<br />

uwmidesisa <strong>da</strong> unetaresis<br />

ilia II kurTxeviTa <strong>da</strong> TanadgomiT<br />

idea gelaTis mecnierebaTa akademiis<br />

<strong>da</strong>arsebisa ganxorciel<strong>da</strong> 1995 wlis<br />

25 maisis brZanebiT, romelsac xels<br />

120

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!