12.02.2014 Views

qarTuli

qarTuli

qarTuli

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

nino gordelaZe<br />

TinaTin kuxianiZe<br />

<strong>qarTuli</strong><br />

ena da literatura<br />

me-3 klasi<br />

maswavleblis wigni


nino gordelaZe<br />

TinaTin kuxianiZe<br />

<strong>qarTuli</strong> ena da literatura<br />

me-3 klasi<br />

maswavleblis wigni<br />

meore gamocema, Tbilisi, 2011<br />

koncefciis avtori: bakur sulakauri<br />

redaqtori: rusudan gorgaZe<br />

ISBN 978-9941-403-44-6<br />

© bakur sulakauris gamomcemloba, 2008<br />

yvela ufleba daculia<br />

Sps `bakur sulakauris gamomcemloba~<br />

aRmaSeneblis 150, Tbilisi<br />

tel.: 910954, 911165<br />

el. fosta: info@sulakauri.ge<br />

www. sulakauri.ge<br />

Georgian 3<br />

Teacher’s Book<br />

© Bakur Sulakauri Publishing, 2008<br />

Tbilisi, Georgia


sarCevi<br />

Sesavali 4<br />

moswavlis wigni da misi struqtura 4<br />

audiodiski da misi teqstebi 6<br />

damatebiTi savarjiSoebisa da testebis rveuli 6<br />

didaqtikuri TamaSebi 7<br />

I gakveTilis nimuSi gamocanebi 8<br />

II gakveTilis nimuSi anbani 11<br />

III gakveTilis nimuSi gramatika 14<br />

IV gakveTilis nimuSi zRapari 17<br />

V gakveTilis nimuSi gramatika 20<br />

VI gakveTilis nimuSi sainformacio xasiaTis teqsti 23<br />

VII gakveTilis nimuSi Canaweris mosmena 26<br />

VIII gakveTilis nimuSi gramatika 29<br />

IX gakveTilis nimuSi igavi 32<br />

X gakveTilis nimuSi leqsis swavleba 35<br />

XI gakveTilis nimuSi komiqsi Temaze _ saxelis bruneba 38<br />

XII gakveTilis nimuSi sainformacio xasiaTis teqsti 41<br />

danarTi (weriTi davalebebis Sefasebis sqemebi) 44<br />

moswavlis rveulSi moTavsebuli testebis pasuxebi da<br />

qulebis raodenoba 48<br />

mosasmeni teqstebi 51<br />

standarti 63<br />

miznebis ruka 66


Sesavali<br />

winamdebare saxelmZRvanelo erTgvarad agrZelebs amave gamomcemlobis wigns meoreklaselTaTvis<br />

– `<strong>qarTuli</strong> ena da literatura 2~. is Seqmnilia axali erovnuli saswavlo<br />

gegmis mixedviT da gaTvaliswinebulia 204 sagakveTilo saaTze (34 saswavlo kvira).<br />

saxelmZRvanelo ramdenime komponentisagan Sedgeba:<br />

moswavlis wigni<br />

maswavleblis wigni<br />

moswavlis rveuli<br />

audiodiski<br />

moswavlis wigni da misi struqtura<br />

moswavlis wigni mesame klasis saxelmZRvanelos ZiriTadi komponentia. saxelmZRvanelos<br />

agebis safuZveli, iseve rogorc wina klasebSi, amjeradac masalis Tematuri mowesrigebaa,<br />

rac imas niSnavs, rom saxelmZRvanelos yoveli Tavi (sul 12 Tavia) erTi konkretuli Temis<br />

da am Temaze Seqmnili sxvadasxva tipis nawarmoebebis (SemecnebiTi da mxatvruli) Seswavlas<br />

eTmoba. sul 12 Temaa, zog Temas ori kvira EeTmoba, zogs _ sami, oTxi an xuTi; jamurad _ 34<br />

kvira (igulisxmeba, rom Temebis raodenoba odnav naklebia saswavlo dReebis mTlian maqsimalur<br />

raodenobaze, raTa maswavlebels ramdenime saaTi TadariGgSi hqondes).<br />

Temebis ganawileba Tavebisa da kvirebis mixedviT aseTia:<br />

Tavi 1 wigni 3 kvira (18 saaTi)<br />

Tavi 2 cxovelebi wignebSi 4 kvira (24 saaTi)<br />

Tavi 3 Zala erTobaSia 2 kvira (12 saaTi)<br />

Tavi 4 sakvirveli ambebi 3 kvira (18 saaTi)<br />

Tavi 5 Cven da buneba 5 kvira (30 saaTi)<br />

Tavi 6 samSoblo 2 kvira (12 saaTi)<br />

Tavi 7 kargi da cudi 3 kvira (18 saaTi)<br />

Tavi 8 saxaliso ambebi 3 kvira (18 saaTi)<br />

Tavi 9 saqme 2 kvira (12 saaTi)<br />

Tavi 10 adamiani igonebs da qmnis 3 kvira (18 saaTi)<br />

Tavi 11 ojaxi 2 kvira (12 saaTi)<br />

Tavi 12 erTi kacis Tavgadasavali 2 kvira (12 saaTi)<br />

yoveli Tavis dasawyisSi calke gverdze moTavsebulia Tavis nomeri, saTauri, saTanado<br />

naxati da andazebi an leqsebi, romlebic am Temas Seesabameba. es gverdi erTgvari Sesavali<br />

saubrisaTvis gamoiyeneba.<br />

yoveli Tavi moicavs teqstebs, gramatikul masalas, Teoriul sakiTxebs, agreTve,<br />

Semajamebel savarjiSoebs.<br />

4


teqstebi<br />

saxelmZRvaneloSi Setanilia moTxrobebi, zRaprebi, miTebi, legendebi, igav-arakebi,<br />

leqsebi, enciklopediur-SemecnebiTi xasiaTis teqstebi.<br />

saxelmZRvanelos teqstebi SerCeulia ramdenime niSniT: 1) Seesabamebodes Temas; 2)<br />

gaaCndes mxatvruli (an _ SemecnebiTi) Rirebuleba; 3) Seesabamebodes moswavleTa asakobriv<br />

Taviseburebebs; 4) asaxuli iyos is enobriv-gramatikuli momentebi, romlebic<br />

Sesabamis TavSi Seiswavleba.<br />

am teqstebis umetesi wili <strong>qarTuli</strong> klasikuri literaturaa. aris ramdenime gadmoqar-<br />

Tulebuli moTxroba, magram vinaidan isini revaz inaniSvilis mieraa gadmoRebuli qarTulad,<br />

faqtobrivad originalur nawarmoebebs warmoadgens.<br />

wignis yovel teqsts mosdevs davalebaTa bloki. ZiriTadad 4 tipis davaleba gvxvdeba:<br />

1. aseTi simboloTi aRniSnulia teqstTan dakavSirebuli SekiTxvebi.<br />

SekiTxvebi isea SerCeuli, rom maswavlebeli iolad mixvdes, rogor gaiges<br />

moswavleebma teqsti.<br />

2. aseTi simboloTi aRniSnulia SekiTxvebi, romlebze pasuxis gasacemadac<br />

kidev erTxelaa saWiro wignSi saWiro adgilis moZieba da wakiTxulis gaazreba.<br />

es davalebebi wyvilebSi samuSaodac SeiZleba gamoiyenoT.<br />

3. aseTi simboloTi aRniSnulia davalebebi, romlebSic moswavleebs dasmul<br />

sakiTxebze TavianTi azris gadmocema moeTxovebaT. zogierTi savarjiSo jgufuri<br />

muSaobisTvisaa gansazRvruli. jgufur muSaobas sul ramdenime wuTi<br />

eTmoba. TiToeul jgufSi 3-5 moswavle unda iyos.<br />

4. aseTi simboloTi aRniSnulia werilobiTi davalebebi. nawili klasSive<br />

sruldeba, danarCeni saSinao davalebad eZlevaT.<br />

aqve unda aRiniSnos, rom me-3 klasSi moswavleebi e.w. calxazian rveulSi iwyeben<br />

weras. wignSi mocemuli weriTi davalebebi sruldeba amisaTvis specialurad gamoyofil<br />

calxazian rveulebSi. amas garda, saxelmZRvanelos erT-erTi komponenti rveulicaa (mis<br />

Sesaxeb ix. qvemoT).<br />

absoluturad yvela teqsti ilustrirebulia feradad, bavSvisaTvis gasagebi, saxaliso<br />

suraTebiT. teqstebi specialurad SerCeuli, advilad aRsaqmeli, kargad sakiTxavi<br />

SriftiTaa awyobili.<br />

SemecnebiTi teqstebis absoluturi umravlesoba iakob gogebaSvils ekuTvnis. es moTxrobebi<br />

Tanamedrove saliteraturo normebis mixedviTaa redaqtirebuli.<br />

iseve, rogorc wina klasebis saxelmZRvaneloebSi, aqac uzarmazari roli eniWeba leqsikaze<br />

muSaobas. savaraudod, ucnobi leqsikuri erTeulebi teqstebTanve, arSiebzea ganmartebuli.<br />

es ar niSnavs, rom sxva sityvebze yuradReba ar gamaxvildes. leqsikuri savarjiSoebi<br />

uxvadaa davalebaTa blokebSi da Semajamebeli savarjiSoebis gverdebze. wina klasebisagan<br />

erTi mcire gansxvaveba isaa, rom amjerad meti yuradReba eTmoba zmnas.<br />

Teoriuli sakiTxebi<br />

yovel TavSi Setanilia garkveuli Teoriuli masala. cxadia, mizani is ki ar aris, rom<br />

bavSvebs es mcire Teoriuli teqstebi davazuTxinoT, aramed is, rom moswavles SeeZlos,<br />

SeZenili codna praqtikulad gamoiyenos. magaliTad, XII TavSi Semodis personaJis cneba. ar<br />

aris aucilebeli Sesabamisi teqstualuri masalis zepirad an Tundac TxrobiT daswavla.<br />

mTavaria, moswavlem SeZlos wakiTxulis gaazreba, Semdeg ki savarjiSoebis Sesruleba da<br />

SekiTxvebze pasuxis gacema.<br />

5


gramatika<br />

swavlebis mizania, moswavleebs Seuqmnas aucilebeli baza mSobliuri enis gramatikis<br />

dasaufleblad. amasTanave swavlebis procesSi mudmivad unda iqnas gaTvaliswinebuli<br />

moswavlis asakobrivi fsiqikuri Taviseburebani. amitomac aucilebelia masalis miwodeba<br />

garkveuli TanamimdevrobiT. SerCeuli masala emyareba im codnas, romelic moswavles,<br />

rogorc enis praqtikul momxmarebels, ukve aqvs.<br />

8-9 wlis bavSvs ukve gavlili aqvs mSobliuri enis aTvisebis adreuli da skolamdeli<br />

etapebi, mocemuli asakisTvis flobs (ra Tqma unda, met-naklebi SezRudvebiT) enobriv<br />

sistemas: ZiriTadad sworad iyenebs (fonetika-fonologiuri, morfologiuri, sintaqsuri)<br />

enobriv erTeulebs; aqvs garkveuli leqsika da praqtikulad dauflebulia semantikur<br />

aspeqtebs – iyenebs analogias, akeTebs martiv etimologiebs, flobs sityvaTSeTanxmebis<br />

modelebs. swavlebis mizania am codnis gamovlena – gacnobiereba, misi obieqtivacia.<br />

amgvari midgoma gaaadvilebs ara mxolod gramatikuli masalis aTvisebas, aramed Tavidan<br />

agvacilebs zedmet sirTuleebs, romlebic swavlebisas SeiZleba gaCndes. Cven SevecadeT<br />

mecnieruli gramatikis rTuli cnebiTi sistemis erTgvarad gamartivebiT bavSvi migveaxlovebina<br />

gramatikuli faqtis gacnobierebasTan.<br />

imis gamo, rom calkeuli sityvebi maTi formacvalebadobis SeswavlaSi arafris momcemia<br />

bavSvebisTvis, maT sityvebi eZlevaT winadadebaSi, raTa semantika daexmaros maT enis<br />

formaluri niSnebis aRmoCenasa da dauflebaSi. jerjerobiT moswavleebs ar vacnobT yvela<br />

gramatikul termins. magaliTad, saxelis brunebis gacnobisas maswavlebeli savarjiSodan<br />

iRebs jer pirvel winadadebas, qveS miuwers meore winadadebas da a. S. rodesac Svidive<br />

winadadeba daiwereba, bavSvebi Tavidan bolomde CaikiTxaven maT. maT unda aRiqvan sistema<br />

mTlianad da yuradReba miaqcion brunvis niSnebis cvalebadobas.<br />

gramatikis swavlebis saxelmZRvaneloSi aRwerili midgoma agrZelebs wina klasis saxelmZRvanelos<br />

tradicias, rac imaSi mdgomareobs, rom wina planze wamoweulia praqtikuli<br />

gramatikis sakiTxebi. magaliTad, rodesac vaswavliT arsebiTi saxelis brunebas, amas<br />

vakeTebT ara abstraqtulad, aramed winadadebis konteqstSi. aseTi midgomiT moswavle<br />

praqtikulad eufleba saxelis brunebas, mas SeuZlia konkretuli saxelis Casma yvela brunvaSi,<br />

magram jerjerobiT ar vaswavliT brunvaTa dasaxelebebs (es me-4 klasis saqmea).<br />

gramatikuli masala yovelTvis calke gverdzea moTavsebuli. gverds zeda zolze<br />

miTiTebuli aqvs rubrika `gramatika~ da Sesabamisi sakiTxis saTauri.<br />

araviTar SemTxvevaSi ar SeiZleba gramatikis gverdze mocemuli Teoriuli masalis bavSvebisaTvis<br />

dasaswavlad micema. amis rols specialuri savarjiSoebi asrulebs. garda amisa,<br />

yoveli Tavis bolo gverdi erTgvar Semajamebel savarjiSoTa gverds warmoadgens, sadac<br />

Seswavlili gramatikuli masalis gameoreba-ganmtkiceba xdeba.<br />

audiodiski da misi teqstebi<br />

wignis yovel TavSi aseTi niSniT gamoyofilia TiTo saTauri.<br />

am dros wignis meore komponenti _ audiodiski gamoiyeneba. diskze Cawerilia 12 nawarmoebis<br />

audioversia. TiToeuli maTganis mosmenas da analizs calke gakveTili eTmoba (ix.<br />

qvemoT, gakveTilebis aRweraSi, gakveATili saTauriT `Canaweris mosmena~). diskze Cawerili<br />

nawarmoebebis beWduri versia maswavleblis wignSicaa moTavsebuli.<br />

am aqtivobebis mizania zepirmetyvelebis unarebis ganviTareba. unda aRiniSnos, rom mosmenis<br />

unarebis ganviTarebis es meTodi saqarTveloSi siaxles warmoadgens. amave dros, didi<br />

mravalferovneba Seaqvs saswavlo procesSi.<br />

moswavlis rveuli<br />

saxelmZRvanelos axlavs specialurad Seqmnili rveuli. rveulis sawyisi gverdebi bavSvebisaTvis<br />

axali, e.w. calxaziani badis dauflebas eTmoba. momdevno gverdebze moTavsebulia<br />

damatebiT savarjiSoTa mTeli sistema, rac gaRrmavebuli swavlebisTvisaa gankuTvnili.<br />

aqve aris Semajamebeli testebic _ sul 4 testi. maTi daxmarebiT wlis bolos SegviZlia<br />

SevamowmoT, ramdenad kargad aiTvises moswavleebma ganvlili masala.<br />

6


avtorebisgan Targmnili nawarmoebebis Sesaxeb<br />

<strong>qarTuli</strong> originaluri sabavSvo mwerlobis nimuSebTYan erTad, saxelmZRvaneloSi<br />

Setanilia bisetis Cinebuli sabavSvo prozidan ramdenime nawarmoebi, romelTac gansakuTrebul<br />

xibls sZens isic, rom gadmoqarTulebulia revaz inaniSvilis mier.<br />

kolegebo, TqvenTvis cnobilia, rom saymawvilo nawarmoebebis Targmna iakob gogebaSvilisTvis<br />

ucxo ar iyo. sxva rom araferi vTqvaT, misi cnobili `Txa da gigo~ naTargmnia,<br />

gadmoqarTulebulia.<br />

swored Tqveni, mSobliuri enis maswavleblis amocanaa patarebisTvis wignis, mxatvruli<br />

literaturi kiTxvis Seyvareba. am miznis misaRwevad, vfiqrobT, aucileblad unda SevarCoT<br />

msoflio sabavSvo mwerlobis is nimuSebi, romlebmac qarTveli mwerlebis interesi gamoiwvia<br />

da maT survili aRuZra, TavianT mSobliur enaze gadmoeTargmnaT isini. Targmani<br />

aviTarebs enas da diapazons ufarToebs literaturis swavlebas. amitomac Cvens saxelmZ-<br />

RvaneloSi lteraturis swavlebis kursi moicavs didwilad originalur teqstebs da<br />

naTargmni literaturis ramdenime TvalsaCino nimuSsac.<br />

didaqtikuri TamaSebi<br />

kiTxvis, werisa da zepirmetyvelebis ganviTarebisaTvis<br />

aqve gTavazobT ramdenime didaqtikur TamaSs, romelTa gamoyenebac gakveTilze Zalian<br />

sasargeblo iqneba rogorc saswavlo Sedegebis misaRwevad, aseve imisaTvis, rom saswavlo<br />

procesi saxaliso da Zaldautanebeli gaxdes.<br />

1. sityvebis moZebna<br />

maswavlebeli aZlevs klass 3 wuTs da moswavleebma unda moZebnon saxelmZRvaneloSi<br />

garkveuli raodenobis oTxasoiani (xuTasoiani da a.S.) sityva.<br />

2. sityvebis Sedgena<br />

maswavlebeli dafaze wers sityvas da moswavleebma furclebze damoukideblad unda<br />

SeZlon rac SeiZleba meti sityvis mofiqreba dawerili sityvis asoebis gamoyenebiT.<br />

3. grZeli sityva<br />

maswavlebeli dafaze dawers asoebs da moswavleebma am asoebis gamoyenebiT unda<br />

moifiqron rac SeiZleba grZeli sityva.<br />

4. marcvlebisgan sityvis Sedgena<br />

maswavlebeli dafaze wers marcvlebs da moswavleebma maTi gamoyenebiT unda Seadginon<br />

rac SeiZleba meti sityva.<br />

5. `gamoicani sityva!~<br />

dafaze daiwereba romelime sityvis pirveli da bolo asoebi, xolo Sua asoebis nacvlad<br />

tireebi (magaliTad, sityvis `saxli~ nacvlad iqneba s---i). moswavleebma rigrigobiT unda<br />

gamoicnon, romeli asoebi aklia. asaxeleben jer erT asos. Tu sworad gamoicno, tires adgilas<br />

iwereba aso, Tu vera _ Aaxali aso unda daasaxelos sxva moswavlem da a.S.<br />

6. amoSlili sityvebi<br />

ukve Seswavlili teqstidan maswavlebeli amoSlis yovel me-5 sityvas. bavSvebma unda<br />

gamoicnon, romeli sityvebia amoSlili.<br />

7. amoSlili marcvlebi<br />

ukve Seswavlili teqstidan maswavlebeli amoSlis yoveli sityvis bolo marcvals. bavSvebma<br />

unda gamoicnon, romeli marcvlebia amoSlili.<br />

7


Tavi I<br />

wigni<br />

gamocanebi<br />

nimuSi I<br />

(Seesabameba moswavlis wignis me-6 gverdi)<br />

gakveTilis etapebi:<br />

1. mosmena, kiTxva (5 wuTi)<br />

saxelmZRvaneloSi<br />

mocemuli gamocanebi:<br />

TeTri xnuli, Savi Tesli,<br />

Tesli mTesvels eubneba.<br />

(wigni)<br />

uenoa, magram uxmod<br />

bevri ram kargis mTqmelia,<br />

sulelis dawunebuli,<br />

Wkvianis sanatrelia.<br />

(wigni)<br />

misalmebis Semdeg, motivaciis mizniT, maswavlebeli moswavleebs<br />

`gaumxels~ erT uCveulo ambavs: maTi saxelmZRvanelos<br />

pirveli Tavi, pirvelive gakveTili gamocanebiT iwyeba.<br />

moswavleebi miiReben davalebas:<br />

_ wignSi ori gamocanaa. winaswar getyviT, rom am gamocanebs<br />

erTi da igive pasuxi aqvs. erTad wavikiTxoT. vinc pasuxs<br />

gamoicnobs, ar wamoiZaxos, baraTze (furcelze) daweros<br />

da sxvebsac daelodos.<br />

Semdeg mkafiod waikiTxavs orive teqsts; bavSvebs ki sTxovs,<br />

wignSi nawers Tvali gaadevnon.<br />

(jer-jerobiT ar vanawevrebT gamocanis mTlian Sinaarss. ar<br />

unda gamovikiTxoT, magaliTad, romelime sityvis pirdapiri Tu<br />

gadataniTi mniSvneloba; ar SevaCeroT yuradReba avtoris Sesaxeb).<br />

varianti I: savaraudod, gamocanebi erTmaneTs Seavsebs, bavSvebs<br />

saxelmZRvanelos am Tavis saTauric daexmareba da isini gamoicnoben, rom<br />

pasuxi wignia. aseve, mosalodnelia, zogma icodes kidec pirveli _ cnobili<br />

xalxuri gamocana.<br />

varianti II: bavSvebma pasuxi ver gamoicnes. am SemTxvevaSi maswavlebeli<br />

ar arRvevs `TamaSis wess~ da gamocaniTve miaxvedrebs maT pasuxs:<br />

_ is, rac Tqven win devs, am gamocanebis pasuxia.<br />

gakveTilis es monakveTi moicavs moswavlis mier sakuTari<br />

gamocdilebisa Tu codnis gamoyenebasac. bavSvi codnas an uSualod<br />

gamoavlens, an zogadad gamocanis specifikis codnasa da<br />

aRqmaSi Tavis gamocdilebas gamoiyenebs.<br />

2. wakiTxulis gaazreba; metyveleba (10 wuTi)<br />

viwyebT amocanebis analizs:<br />

8<br />

a) leqsikur maragze dayrdnobiT:<br />

vamowmebT, ician Tu ara moswavleebma pirveli gamocanis<br />

sakvanZo sityvebis (xnuli, Tesli) mniSvnelobebi.<br />

maswavlebeli ekiTxeba klass:<br />

_ am gamocanaSi gvxvdeba xnuli da Tesli; amaTgan romeli<br />

sityva ukavSirdeba miwas da romeli mcenares?<br />

Semdeg ki varkvevT am sityvaTa gadataniT mniSvnelobebs.<br />

maswavleblis SekiTxvebi:<br />

_ rogor fiqrobT, amaTgan romeli sityva gulisxmobs<br />

furcels da romeli _ asos?<br />

_waikiTxeT da daakvirdiT, romelma miniSnebam migvaxvedra,<br />

rom aq xnuli miwas ki ara, furcels niSnavs, Tesli ki<br />

asoebs? (TeTri _ Savi).<br />

_ Tu Tesli asoebia, sityva mTesveli vis gulisxmobs?<br />

(damwers/mkiTxvels; mas, visac asoebis dawera/ wakiTxva SeuZlia).


_ daakvirdiT pirvel gamocanas, kidev romeli sityva gvexmareba<br />

pasuxis gamocnobaSi? (eubneba).<br />

b) kritikuli Sefasebis unarze dayrdnobiT:<br />

vamowmebT, SeuZliaT Tu ara moswavleebs, ufro damoukideblad,<br />

naklebi daxmarebis gareSe gaaanalizon meore gamocana.<br />

maswavlebeli:<br />

_ meore gamocanaSi romeli miniSnebebi, romeli sityvebi<br />

migvaxvedrebs pasuxs? kargad daakvirdiT pirvelsa da meore<br />

striqonebs da ipoveT miniSneba!<br />

bavSvebs gamovaTqmevinoT sakuTari versiebi.<br />

mosalodneli pasuxebi: 1. uenoa; 2. uxmod mTqmelia; 3. bevri ram kargis<br />

mTqmelia.<br />

_ romeli sityvebi migvaniSnebs, rom wigni codnas gva-<br />

Zlevs? (bevri ram kargis mTqmelia.)<br />

Semdeg sagangebo yuradReba mivaqcioT gamocanis meoTxe<br />

striqons (Wkvianis sanatrelia.)<br />

maswavlebeli:<br />

_ waikiTxeT meoTxe striqoni da Tqveni sityvebiT axseniT.<br />

sasurvelia, maswavlebelma gamoacxados `fiqris wuTebi~:<br />

yvela TavisTvis fiqrobs, rogor axsnas am striqonis Sinaarsi.<br />

mosalodneli pasuxebi: 1. Wkvians wigni Zalian uyvars; 2. Wkviani bevrs<br />

kiTxulobs...<br />

3. kiTxva (5 wuTi)<br />

SeaxseneT gamocanebi:<br />

davkar xmali,<br />

ar daaCnda kvali<br />

(wyali)<br />

midis, modis,<br />

iqave dgas<br />

(kari)<br />

vubrundebiT kiTxvas. gamoiyeneT amorCeviT kiTxvis strategia<br />

(erTi romelime fragmentis moZebna da wakiTxva):<br />

a) sTxoveT romelime moswavles, xmamaRla waikiTxos pirveli<br />

gamocanis meore striqoni.<br />

b) sxva moswavles sTxoveT, xmamaRla waikiTxos meore gamocanis<br />

meore striqoni.<br />

gamoiyeneT, aseve, strategia _ `eqo mkiTxveli~ : jer maswavlebeli<br />

kiTxulobs pirvel striqons, Semdeg imaves erTad xmamaRla<br />

kiTxuloben bavSvebi (eqo mkiTxvelebi), maswavlebeli waikiTxavs<br />

momdevno striqons, imaves waikiTxaven bavSvebi... kiTxvaSi aseTi<br />

varjiSi xels Seuwyobs gamocanebis daswavlasac.<br />

Semdeg sTxoveT moswavleebs, wignSi daakvirdnen gamocanebs<br />

da upasuxon Tqven mier dasmul SekiTxvebs:<br />

_ romeli gamocanaa leqsad gamoTqmuli? (meore).<br />

_ vis moufiqrebia es leqsi-gamocana? (akaki wereTels).<br />

_ pirveli gamocanac akaki wereTlis mogonilia? (ara,<br />

xalxuria).<br />

_ SegiZliaT, gaixsenoT kidev erTi <strong>qarTuli</strong> xalxuri gamocana?<br />

Tu gaxseneba gauZneldebaT, Tqven daexmareT.<br />

4. metyveleba (5 wuTi)<br />

moswavleebs SeaxseneT moTxroba `Txa da gigo~; rogor undoda<br />

gigos wignis kiTxviT Tavis gamoCena da sinamdvileSi ra SeemTxva<br />

mas.<br />

9


Semdeg sTxoveT bavSvebs, daukavSiron es moTxroba gamocanebs<br />

da moamzadon pasuxi SekiTxvaze _ rogori unda iyos namdvili<br />

mkiTxveli. gamoacxadeT `fiqris wuTebi~.<br />

mosalodneli pasuxi: namdvili mkiTxveli wigns siamovnebiT unda kiTxulobdes;<br />

bevr wigns unda kiTxulobdes; yuradRebiT unda kiTxulobdes;<br />

wignidan codnas iZendes...<br />

azrovnebis am process, blumis taqsonomiis mixedviT, misadageba<br />

ewodeba. moswavlem mcire daxmarebis Sedegad unda SeZlos<br />

ukve naswavli masalis sxva masalasTan misadageba, maTi Sejereba<br />

da axali azris gamokveTa.<br />

cxrilis nimuSi:<br />

vicodi<br />

gavige<br />

5. kiTxva, wakiTxulis gaazreba (5 wuTi)<br />

gamoacxadeT `kiTxvis wuTebi~ da sTxoveT moswavleebs, Cumad<br />

waikiTxon gverdis bolos mocemuli teqsti _ gamocana.<br />

kiTxvis dasrulebis Semdeg dafaze daxazeT mocemuli cxrili.<br />

hkiTxeT moswavleebs, ra ewera teqstSi iseTi, rac maT wakiTxvamde<br />

icodnen da pasuxebi cxrilis marcxena nawilSi CamowereT.<br />

Semdeg daazusteT, ra iyo maTTvis axali, ra gaiges iseTi, rac<br />

aqamde ar icodnen. pasuxi marjvena mxares CawereT.<br />

mosalodneli pasuxebi:<br />

vicodi: 1. gamocanas zogjer leqsad gamoTqvamen. 2. gamocanis pasuxi winaswar<br />

unda iyos Cafiqrebuli.<br />

gavige: gamoTqma _ gamocana gergeba!<br />

10<br />

gamocanebi baraTebze:<br />

gareT atlasi,<br />

SigniT aTasi.<br />

(broweuli)<br />

gamocanas mogaxseneb,<br />

didi araferiao,<br />

alag wiTel, alag yviTel,<br />

alag alisferiao.<br />

(xaliCa)<br />

wiTeli xaris naZovze<br />

balaxi aRar amodis.<br />

(cecxli)<br />

waukiTxeT gamocana:<br />

TeTri ram Savze daxtoda,<br />

stovebda TeTrsa kvalsao,<br />

kvalSive edga ymawvili,<br />

ar aSorebda Tvalsao.<br />

(dafa da carci)<br />

6. kiTxva da mosmena (10 wuTi)<br />

saxaliso TamaSi `gamocana gergeba~!<br />

a) winaswar gaamzadeT eqvsi baraTi; or baraTze erTi da igive<br />

gamocana unda eweros. ase rom, sul sami gamocana dagvWirdeba.<br />

CamowereT dafaze mxolod pasuxebi.<br />

dayaviT klasi eqvs gundad da maTgan or-ors (e. i. erTmaneTis<br />

metoqeebs) mieciT erTnairi baraTebi; gundma swori pasuxi unda<br />

SearCios, baraTzeve daweros da maswavlebels gadasces. im gunds,<br />

romelic swori pasuxis Cabarebas metoqes daaswrebs, gamocana<br />

ergeba (e. i. is am baraTis mflobeli xdeba).<br />

SeniSvna: Tu klasi didia da gundebad dayofa xmaurs gamoiwvevs,<br />

eqvsi moswavle SearCieT da klasis winaSe aTamaSeT.<br />

roca bavSvebi sakuTar adgilebTan dasxdebian, waikiTxeT da<br />

klasTan erTad ganixileT samive gamocana, gamoarkvieT, amaTgan<br />

romeli icodnen; maTi azriT, romelia Znelad gamosacnobi da a. S.<br />

b) eTamaSeT mTel klass. waukiTxeT maT akaki wereTlis kidev<br />

erTi gamocana da gamoavlineT, vis ergeba is:<br />

(Tu pasuxis gamocnoba gauZneldebaT, teqsti dafaze dawereT<br />

da miniSnebiT daexmareT).<br />

gakveTilis dasasruls CaaniSnineT moswavleebs wignSi mocemuli<br />

weriTi davaleba saxlSi Sesasruleblad. (gamoiyenon sityva<br />

wigni da Seadginon ori winadadeba. Seecadon, winadadebaSi ar<br />

iyos 5 sityvaze naklebi).


anbani<br />

wigni<br />

Tavi I<br />

(Seesabameba moswavlis wignis me-8-9 gverdi)<br />

nimuSi II<br />

mizani _ moswavlem unda gaigos, rom anbanSi asoebis Tanamimdevroba<br />

winaswar dadgenilia.<br />

gakveTilis etapebi:<br />

1. mosmena, metyveleba (3-5 wuTi)<br />

sTxoveT moswavleebs, gaixsenon, rogor mTavrdeba akaki wereTlis<br />

leqsis nawyveti, ra iTqva bolo striqonSi? (`pirveli<br />

aso aris a”).<br />

Semdeg ikiTxeT:<br />

_ ra aris am leqsis saTauri? (<strong>qarTuli</strong> anbani). aRniSneT, rom<br />

poeti bolo striqonSi, ra Tqma unda, anbans gulisxmobs, a qar-<br />

Tuli anbanis pirveli asoa.<br />

dasviT SekiTxva:<br />

_ <strong>qarTuli</strong>s garda, kidev romeli anbani iciT?<br />

mosalodnelia, rom bavSvebi romelime ucxo enis anbans gaixseneben.<br />

sTxoveT maTgan erT-erTs, gamovides dafasTan da gverdiT<br />

miuweros qarTul a-s Sesabamisi aso sxva anbanidan da warmoa-<br />

Cinos, rom isini erTmaneTisagan aSkarad gansxvavdeba.<br />

2. mosmena, kiTxva (5-10 wuTi)<br />

ganmarteT, rom anbanSi asoebi aucileblad garkveuli TanamimdevrobiT<br />

aris dalagebuli: e. i. asoebs Cvens nebaze ver CamovTvliT,<br />

anbanis yvela asos Tavisi adgili aqvs; es Tanamimdevroba<br />

ki sxvadasxva anbanSi sxvadasxvagvaria.<br />

dasviT SekiTxva:<br />

_ rogoria asoebis Tanamimdevroba qarTul anbanSi?<br />

am kiTxvaze pasuxis gasacemad gadaaSlevineT moswavleebs<br />

wignebi me-9 gverdze (saxaliso anbani).<br />

dasviT SekiTxvebi:<br />

_ romelia <strong>qarTuli</strong> anbanis pirveli aso; romeli sityviT<br />

gagvacnes saxaliso anbanSi pirveli aso?<br />

_ romelia <strong>qarTuli</strong> anbanis bolo aso; bolo asoze romeli<br />

sityva SearCies? (daazusteT, ician Tu ara moswavleebma am sityvis<br />

_ hipopotamis mniSvneloba. ganumarteT maT, rom hipopotami<br />

igive behemoTia. sasurvelia, es sityvebi dafazec daweroT).<br />

_ meramdene weria sityva beRura saxaliso anbanSi? kakabi<br />

romel adgilzea?<br />

_ pirvel svetSi ramdeni asoa? meoreSi? mesameSi?<br />

_ sul ramdeni asoa qarTul anbanSi?<br />

ganmarteT, rom sxvadasxva anbanSi asoebis raodenoba SeiZleba<br />

sxvadasxvagvari iyos. magaliTad, inglisurSi 28 asoa...<br />

3. wera, kiTxva (5 -10 wuTi)<br />

a) TanamimdevrobiT dawereT dafaze <strong>qarTuli</strong> anbanis ocdacametive<br />

aso (umjobesia horizontalurad: a b g d e v z T da a. S.)<br />

Semdeg sTxoveT moswavleebs, gadaTvalon dasawyisidan 18 aso da<br />

rveulSi Caweron.<br />

SeniSvna: moswavlis rveulSi, sadac dagegmilia calxazian<br />

11


adeSi asoebis CaweraSi varjiSi, am droisaTvis anbanis 18 aso<br />

ukve aTvisebuli unda iyos).<br />

b) amuSaveT moswavleebi wyvilebSi: daavaleT maT, gacvalon<br />

rveulebi da Seumowmon erTmaneTs naweri: marTlac xom weria 18<br />

aso, emTxveva Tu ara asoebis Tanamimdevroba dafaze mocemuls.<br />

4. mosmena, kiTxva (5 wuTi)<br />

ganmarteT, rom anbanis yovel asos Tavisi sakuTari saxeli<br />

aqvs: rigSi pirvels hqvia an-i, momdevnos _ ban-i, Semdegia _ gani...<br />

ukanasknelia hae. es saxelebi dafazec CamowereT.<br />

dasviT SekiTxva:<br />

_ rogor fiqrobT, ratom daarqves <strong>qarTuli</strong> asoebis rigs<br />

anbani?<br />

mosalodnelia, rom bavSvebi amoicnoben pirveli da mere asoebis<br />

saxelTa naerTs.<br />

Semdeg sTxoveT moswavleebs, ipovon wignis me-8 gverdze teqsti<br />

saTauriT _ anbani _ da Cumad waikiTxon.<br />

Semdeg gamoiyeneT gagrZelebebiT kiTxvis strategia: mocemuli<br />

3 winadadebis Sesabamisad, monacvleobiT waakiTxeT teqsti 3<br />

moswavles. danarCenebma ki nawers Tvali gaadevnon.<br />

5. mosmena (3 wuTi)<br />

miaqcieT yuradReba mesame winadadebas:<br />

<strong>qarTuli</strong> anbani yvela sxva anbanisagan Zalian gansxvavdeba.<br />

SeaxseneT moswavleebs, rom am azris dasabuTeba <strong>qarTuli</strong> anbanis<br />

sxva anbanTan SedarebiT SegviZlia. wignSi mocemulia rusuli, inglisuri<br />

da berZnuli anbanis asoebi. es asoebi ara hgavs qarTuls<br />

da erTmaneTisaganac gansxvavebulia. CamowereT dafaze qarTul,<br />

rusul da inglisur anbanTa pirveli sami aso. waukiTxeT moswavleebs<br />

am sami sxvadasxva anbanis asoebi da miaqcevineT yuradReba,<br />

rom maTi Tanamimdevrobac sxvadasxvagvaria: qarTulSi mesamea<br />

g, rusulSi  _ (v) , inglisurSi _ C (s) . Semdeg <strong>qarTuli</strong>sa da<br />

berZnulis magaliTze anbanTa saxelebsac miaqcieT yuradReba:<br />

qarTuls anbani hqvia, berZnuls ki _ alfabeti, radgan alfa da<br />

beta berZnuli anbanis pirveli da meore asoebis saxelebia.<br />

6. mosmena, kiTxva, metyveleba (10 wuTi)<br />

12<br />

daubrundiT saxaliso anbans. dausviT klass SekiTxvebi:<br />

_ romeli sityviT gagvacnes anbanis mesame aso?<br />

_ romelia <strong>qarTuli</strong> anbanis meoTxe aso, romeli sityviT<br />

gagvacnes saxaliso anbanSi es aso?<br />

_ romelia <strong>qarTuli</strong> anbanis meeqvse aso, es aso romeli sityviT<br />

gagvacnes?<br />

_ meramdene weria sityva Tagvi saxaliso anbanSi?<br />

_ aso i (dawereT dafaze) romel adgilzea? romeli sityviT<br />

gagvacnes es aso?<br />

_ axseniT, ratom aris sityva lomi meTerTmete? (moswavlem<br />

unda ganmartos: imitom, rom <strong>qarTuli</strong> anbanis rigSi aso, romli-<br />

Tac es sityva iwyeba, meTerTmetea).<br />

_ mimino romel adgilzea?<br />

_ axseniT, ratom aris sityva niangi mecamete?


_ meTxuTmete adgilze romeli cxoveli moxvda?<br />

_ saxaliso anbanSi spilosa da YJirafs Soris romeli romelze<br />

adre gvxvdeba? focxversa da turas Soris? qorsa da<br />

yanCas Soris? werosa da SaSvs Soris? Zerasa da xvliks Soris?<br />

sagangebod CamowereT dafaze sityvebi: 1. SaSvi da wero;<br />

2. Zera da xvliki. sityvaSi SaSvi pirvel asos xazi gausviT da<br />

dasviT SekiTxva: meramdenea SaSvi saxaliso anbanSi? sityvaSi<br />

wero pirvel asos xazi gausviT da dasviT SekiTxva: wero meramdenea<br />

anbanSi? analogiurad daamuSaveT Z _ x asoebis Sesabamisi<br />

sityvebic.<br />

7. wera, kiTxva (3-5 wuTi)<br />

a) mieciT klass weriTi davaleba:<br />

_ amoiwereT anbanis meoTxe, mexuTe, meeqvse da mecxre asoebi;<br />

ra sityva gamogvivida? (devi).<br />

b) SeamowmeT moswavleTa leqsikuri maragi: gamoiyeneT Cumi<br />

kiTxvis strategia; sTxoveT bavSvebs, dakvirvebiT waikiTxon<br />

saxaliso anbani anidan haemde da aRniSnon, xom ar aris CamonaTvalSi<br />

iseTi sityva, romlis mniSvneloba ar ician.<br />

SesaZlebelia, ucnob sityvaTa ricxvSi aRmoCndes: erkemali<br />

(mamali cxvari), raSi (mSvenieri da swrafi cxeni, gvxvdeba qar-<br />

Tul zRaprebSi), ulayi (mamali cxeni).<br />

gakveTilis dasaruls CaaniSnineT moswavleebs wignSi mocemuli<br />

weriTi davaleba saxlSi Sesasruleblad (amoiwere anbanis mexuTe,<br />

meSvide da meToTxmete asoebi). garda amisa, daavaleT maT,<br />

Seasrulon moswavlis rveulSi mocemuli davaleba: calxazian<br />

badeSi t, u, f, q, R, y asoebis Cawera.<br />

13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!