მáƒÂსწáƒÂვლებლის წიგნი
მáƒÂსწáƒÂვლებლის წიგნი
მáƒÂსწáƒÂვლებლის წიგნი
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
საქართველოს სახელმწიფო გერბი
lia SalvaSvili<br />
manana maWavariani<br />
natruli tabiZe<br />
Cveni garemo 6<br />
maswavleblis<br />
saxelmZRvanelo<br />
bunebismetyvelebaSi<br />
gamomcemloba<br />
`meridiani~<br />
Tbilisi • 2011
Cveni garemo 6<br />
maswavleblis saxelmZRvanelo bunebismetyvelebaSi<br />
avtorebi:<br />
lia SalvaSvili (jgufis xelmZRvaneli) – pedagogi, geografiul mecnierebaTa doqtori,<br />
manana maWavariani – fizikosi<br />
natruli tabiZe – qimiis pedagogi<br />
redaqtori – givi bojgua – filologi<br />
iakob gogebaSvilis premiis laureati<br />
dizaineri da damkabadonebeli – manana maWavariani<br />
mxatvroba da kompiuteruli grafika – ilia WrelaSvilisa<br />
fotoebi – akaki muSkiaSvilisa<br />
garekanis dizaini – nato yubaneiSvilisa<br />
yvela ufleba daculia.<br />
am saxelmZRvanelos arc erTi nawili, aranairi formiTa da saSualebiT,<br />
iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri, ar SeiZleba gamoyenebul iqnes<br />
gamomcemlis werilobiTi nebarTvis gareSe.<br />
saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.<br />
© l. SalvaSvili, m. maWavariani, n. tabiZe, 2011<br />
© gamomcemloba `meridiani~, 2011<br />
Tbilisi, al. yazbegis gamz. 45<br />
telefoni 832 39-15-22<br />
elfosta: info@meridianpub.com<br />
CHVENI GAREMO (OUR NATURE) 6<br />
Teacher’s textbook in Natural Science<br />
Authors<br />
Redactor<br />
Lia Shalvashvili, Manana Machavariani, Natruli Tabidze<br />
Givi Bojgua<br />
All rights reserved<br />
© L. Shalvashvili, M. Machavariani, N. Tabidze, 2011<br />
© Publishing House MERIDIAN, 2011<br />
45 Al. Kazbegi Ave., Tbilisi, Georgia<br />
Phone 832 39-15-22<br />
E-mail: info@meridianpub.com
Semfaseblebis recenzia<br />
3
sarCevi<br />
koncefcia...............................................................................................5<br />
erovnuli saswavlo gegma............................................................8<br />
sagakveTilo Temebis CamonaTvali.......................................12<br />
sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawileba..............14<br />
Sinaarsisa da miznebis ruka.....................................................15<br />
gakveTilebis aRwera....................................................................23<br />
4
koncefcia<br />
(saxelmZRvanelos gamoyenebis instruqcia)<br />
Cveni jgufis mier warmodgenili bunebismetyvelebis VI klasis saxelmZRvanelo<br />
(kompleqti – `Cveni garemo~), Sedgenilia axali erovnuli saswavlo gegmis mixedviT.<br />
igi efuZneba I-V klasis standarts da asaxavs VI klasis standartiT gansazRvrul<br />
mimarTulebebs:<br />
1. cocxal samyaros;<br />
2. sxeulebsa da movlenebs;<br />
3. dedamiwasa da garesamyaros;<br />
4. adamiansa da garemos.<br />
kompleqtSi warmodgenil saswavlo masalaSi ganxorcielebulia am mimarTu lebebis<br />
integrireba.<br />
sagakveTilo Temebis Sinaarsi da Tanamimdevroba mocemulia nacnobidan ucnobze,<br />
martividan rTulze gadasvlis principiT.<br />
warmodgenili sagakveTilo Tematika, saswavlo miznebi, aqtivobebi, praqtikuli<br />
samuSaoebi Tu unar-Cvevebi pasuxobs Tanamedrove pedagogikisa da fsiqologiis moTxovnebs,<br />
swavleba-swavlis axal meTodikas. igi orientirebulia `aRmoCenebis gziT swavlebaze~.<br />
moswavle swavlobs cdebis, eqsperimentebis saSua lebiT, viTardeba nabij-nabij, amowmebs<br />
sakuTar Zalebsa da SesaZleblobebs, uCndeba sakuTari Tavis rwmena, umuSavdeba adekvaturi<br />
TviTSefasebis unari, stimuli eZleva mis SemoqmedebiT iniciativas, rac ubiZgebs<br />
damoukidebeli kvleva-Ziebisaken.<br />
problemur-kvleviTi meTodiT Catarebuli gakveTilebi da SemoTavazebuli<br />
aqtivobebi dadebiT saswavlo motivacias uqmnis bavSvs, sainteresosa da saxalisos xdis<br />
bunebismetyvelebis gakveTilebs.<br />
saxelmZRvanelos kompleqtSi Sedis:<br />
I. moswavlis wigni (sabunebismetyvelo atlasiT)<br />
II. moswavlis samuSao rveuli<br />
III. maswavleblis wigni<br />
I. moswavlis wigni<br />
moswavle, saxelmZRvanelos daxmarebiT, daeufleba Ziri-<br />
Tad SemecnebiT unarebs. mas TandaTan gamoumuSavdeba kvlevis,<br />
saazrovno, socialuri, komunikaciis, TviTmarTvis unar-Cvevebi.<br />
moswavle SeZlebs informaciis Sejamebas, sakuTari gamocdi<br />
lebis an dakvirvebis Sedegad miRebuli STabeWdilebebis<br />
gamoxatvas sxvadasxva saSualebiT (mag., TxrobiT, xatviT,<br />
Canawerebis gakeTebiT, proeqtebis momzadebiT, diagramebis<br />
agebiT, cxrilebis SevsebiT), daskvnis damoukideblad<br />
gamotanas, mieCveva urTierT TanamSromlobas wyvilebsa da<br />
jgufebSi.<br />
saxelmZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebi mravalfero<br />
vania da sxvadasxva sirTulisaa.<br />
5
gakveTilis struqtura mocemulia Semdegi saxiT:<br />
1. gakveTilis saswavlo miznebis miRweva saWiro aqti vo bebis Sesa bamisi savarjiSoebiT,<br />
didaqtikuri TamaSebiTa da praq tikuli samuSaoebiT;<br />
2. Sejamebis saxiT mocemuli sagakveTilo teqsti;<br />
3. standartiT gaTvaliswinebuli misaRwevi Sedegebis Sesasruleblad warmodgenili<br />
sxvadasxva rubrikebi:<br />
• rubrika `gaixsene~, romelic saSualebas gaZlevT moswavlem gaixsenos adre SeZenili<br />
codna<br />
• rubrika `gaxsovdes~, romelic moswavles ganumartavs ucxo sityvas<br />
• rubrika `moifiqre!~, romelic emsaxureba logikuri da kritikuli azrovnebis<br />
ganviTarebas<br />
• rubrika `Seamowme Seni codna~, romelic masalis aTvisebis Semowmebis mizniT aris<br />
warmodgenili<br />
• rubrika `minda meti vicode~, romelic moswavles awvdis damatebiT informacias<br />
gakveTilSi ganxilul sakiTxTan dakavSirebiT<br />
• rubrika `davaleba~, romelic masalis Sejamebisa da codnis ganmtkicebis mizniT aris<br />
warmodgenili<br />
• moswavleTa TviTSefasebis mizniT mocemulia rubrika `Cemi Sefaseba~ 1<br />
saxelmZRvanelo dayofilia Tavebad. yoveli Tavis yovel gakveTils aqvs qudi<br />
(Sesabamisi feris zoli), romelic asaxulia wignis SinaarsSi. gakveTils eTmoba erTi, ori,<br />
iSviaTad sami an oTxi gverdi.<br />
ZiriTadi sagakveTilo teqstebis garda, mocemulia damatebiTi sakiTxavi teqstebi,<br />
romlebic moswavleebs awvdis damatebiT informacias ama Tu im sakiTxTan dakavSirebiT.<br />
ZiriTadi da damatebiTi sakiTxavi teqsti erTmaneTisgan<br />
gansxvavdeba Sriftis zomiT.<br />
II. moswavlis samuSao rveuli<br />
saxelmZRvanelo-kompleqtis Semadgeneli nawilia<br />
moswavlis samuSao rveuli. igi gankuTvnilia moswavleTa<br />
damoukidebeli muSaobisaTvis da emsaxureba standatiT<br />
gaTvaliswinebuli misaRwevi Sedegebis Sesrulebas. samuSao<br />
rveuli moicavs 108 sxvadasxva donis savajiSos, romelic<br />
xels uwyobs moswavleebSi kvlevis, saazrovno, socialuri,<br />
komunikaciisa da TviTmarTvis unar-Cvevebis Camoyalibebas.<br />
1<br />
zogierT savarjiSos axlavs rubrika `Cemi Sefaseba~.<br />
am savarjiSoebis Sesrulebis Semdeg moswavle Sesabamisi<br />
logos gaferadebiT afasebs sakuTar namuSevars:<br />
1. logo `Rimili~ – Seuferxeblad Seasrula;<br />
2. logo `Cveulebrivi~ – gauZnelda;<br />
3. logo `mowyenili~ – ver Seasrula.<br />
moswavle aferadebs logoebs samuSao rveulSi. gakveTilebis dagegmvis cxrilebSi<br />
mocemulia, Tu romel aqtivobas afasebs moswavle; zogi aqtivobebisTvis<br />
TviTSefasebis logoebi mocemulia samuSao rveulis damatebiT gverdebze.<br />
gakveTilis msvlelobisas maswavlebeli akeTebs Sesabamis miTiTebas.<br />
6
III. maswavleblis wigni<br />
maswavleblis wignSi warmodgenilia yvela gakveTilis (88<br />
gakveTilis) dagegmvis cxrilebi da zogierTi gakveTilis detaluri<br />
aRwe ra. gakveTilebis scenarebi mocemu lia im mizniT,<br />
rom maswavlebelma SeimuSaos sakuTari sagakveTilo varianti.<br />
maswavleblisTvis gankuTvnil gakveTilebis dagegmvis<br />
cxrilebSi asaxulia: 1. gakve Tilis Tema; 2. saswavlo miznebi; 3.<br />
aqti vo bebi; 4. moswavleebis organizeba; 5. saga kve Tilo drois<br />
savaraudo gana wileba; 6. resursebi; 7. unarebis Sefaseba.<br />
Sinaarsisa da miznebis rukaSi TiToeuli gakveTili saTvis<br />
gansaz Rvru lia gakveTilis Tema, mizani, standartiT gaTva li s-<br />
winebuli mimar Tu leba (Sesabamisi kodebiT) da gakveTilis Sedegi.<br />
amgvarad, Cven mier warmodgenili bunebismetyvelebis VI klasis saxelmZRvanelokompleqti<br />
– `Cveni garemo~ uzrunvelyofs:<br />
• moswavlis ukeT Seguebas lokaluri garemosadmi, mis swor ekologiur orientirebas;<br />
• garemos aRqmas uSualod sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT;<br />
• problemebis gadaWris xerxebis dauflebas;<br />
• moswavlis mier sakuTari Tavisa da garemomcveli cocxali Tu aracocxali obieqtebis<br />
ukeT Secnobas;<br />
• damoukideblad muSaobis SesaZleblobas;<br />
• moswavlis SemecnebiTi unarebis, metyvelebis, emociuri sferos, SemoqmedebiTi<br />
SesaZleb lobebis da saswavlo Cvevebis ganviTarebas;<br />
• globaluri azrovnebis dawyebas; lokalurad moqmedebas;<br />
• moswavlis dadebiTi pirovnuli Tvisebebis (urTierTTanamSromlobis, megobrobis,<br />
pasuxis mgeblobis, damoukideblobis da a.S.) Camoyalibebas.<br />
SeniSvna:<br />
Tu klasSi maswavlebels hyavs specialuri saganmanaTleblo saWiroebis mqone<br />
moswavleebi 2 , maT unda gaumartivos Sesasrulebeli savarjiSoebi. am mizniT,<br />
sasurvelia maswavlebelma konsultacia gaiaros skolis bavSvTa fsiqologTan<br />
da masTan erTad ganixilos bavSvis individualuri SesaZleblobebi, xolo<br />
Sesasrulebeli davalebebi Seusabamos maT SesaZleblobebs.<br />
2 maT adre SezRuduli SesaZleblobebis mqone moswavleebad moixseniebdnen.<br />
7
erovnuli saswavlo gegma<br />
VI კლასი<br />
ბუნებისმეტყველება<br />
სტანდარტი<br />
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:<br />
ცოცხალი<br />
სამყარო<br />
ბუნ.VI.1 მოსწავლეს<br />
შეუძლია ნაცნობ<br />
ბუნებრივ გარემოში<br />
აღწეროს მარტივი<br />
კვებითი კავშირები.<br />
ბუნ.VI.2. მოსწავლეს<br />
შეუძლია დაახასიათოს<br />
ტიპობრივი<br />
ეკოსისტემები.<br />
სხეულები და<br />
მოვლენები<br />
ბუნ.VI.3. მოსწავლეს<br />
შეუძლია სხეულის<br />
მოძრაობის ტრაექტორიის<br />
დახასიათება, მის<br />
სიჩქარეზე მსჯელობა.<br />
ბუნ.VI.4. მოსწავლეს<br />
შეუძლია ნივთიერებათა<br />
თვისებების აღწერა და<br />
მათი ცვლილებების<br />
შესახებ მსჯელობა.<br />
ბუნ.VI.5. მოსწავლეს<br />
შეუძლია ნივთიერებისა<br />
და ნარევის<br />
ერთმანეთისგან<br />
განსხვავება, ნარევის<br />
კომპონენტებად დაყოფის<br />
მეთოდების გამოყენება.<br />
დედამიწა და<br />
გარესამყარო<br />
ბუნ.VI.6. მოსწავლეს<br />
შეუძლია კოსმოსური<br />
სხეულების მოძრაობისა<br />
და ზოგიერთი<br />
ასტრონომიული<br />
მოვლენის აღწერა მზის<br />
სისტემაში.<br />
ბუნ.VI.7. მოსწავლეს<br />
შეუძლია დედამიწაზე<br />
სითბოსა და სინათლის<br />
განაწილებაზე მსჯელობა.<br />
ადამიანი და<br />
გარემო<br />
ბუნ.VI.8. მოსწავლეს<br />
შეუძლია ჯანსაღი<br />
ცხოვრების წესის<br />
დაცვა და ადამიანის<br />
ჯანმრთელობაზე<br />
მოქმედი მავნე<br />
ფაქტორების ამოცნობა.<br />
ბუნ.VI.9. მოსწავლეს<br />
შეუძლია უსაფრთხო<br />
ქცევის წესების დაცვა<br />
როგორც ბუნებრივ, ისე<br />
ხელოვნურ გარემოში.<br />
ბუნ.VI.10.<br />
მოსწავლეს შეუძლია<br />
გარემოსდაცვითი<br />
ღონისძიებების გატარება,<br />
მათი მნიშვნელობის<br />
აღწერა და დასაბუთება.<br />
წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები:<br />
მიმართულება: ცოცხალი სამყარო<br />
ბუნ.VI.1. მოსწავლეს შეუძლია ნაცნობ ბუნებრივ გარემოში აღწეროს მარტივი კვებითი კავშირები.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• ნაცნობი ბუნებრივი გარემოს მაგალითზე ადგენს მარტივ კვებით ჯაჭვებს (მაგ., ბალახი - კალია -<br />
ხვლიკი - გველი - არწივი) სხვადასხვა გამომსახველობითი საშუალების დახმარებით;<br />
• ამოიცნობს და ასახელებს ერთსა და იმავე გარემოში კვებითი ჯაჭვის რამდენიმე მაგალითს;<br />
• განასხვავებს ცხოველებს კვების ნირის მიხედვით (ბალახისმჭამელი, ხორცისმჭამელი,<br />
ნაირმჭამელი), მსჯელობს ადამიანის კვების თავისებურებაზე.<br />
ბუნ.VI.2. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს ტიპობრივი ეკოსისტემები.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• აგებს მარტივი ეკოსისტემის მოდელს ცალკეული (ბიოტური და აბიოტური) ელემენტებისაგან;<br />
• გამოყოფს ეკოსისტემებს და მათ ცალკეულ კომპონენტებს ნაცნობ გარემოში;<br />
• ამოიცნობს მის მხარეში ფართოდ გავრცელებულ მცენარეებს, ასევე, წითელ ნუსხაში შეტანილ<br />
სახეობებს, შხამიან სოკოებსა და მცენარეებს, საშიშ ცხოველებს;<br />
• ამოიცნობს საქართველოსათვის ტიპობრივ ეკოსისტემებს (მაგ., ტყე, მდელო, მთა, ზღვა) მცენარისა<br />
და ცხოველის ზოგიერთი სახეობის მიხედვით;<br />
• ამოიცნობს მომიჯნავე ეკოსისტემებს (მაგ., ტყე-მდელო) ბუნებაში და ადარებს ერთმანეთს<br />
ბიოტური და აბიოტური კომპონენტების მიხედვით;<br />
• აგროვებს ინფორმაციას ლოკალური გარემოს ეკოსისტემაზე ადამიანის ზემოქმედების შესახებ,<br />
მსჯელობს შედეგებზე და ეძებს პრობლემის გადაჭრის გზებს.<br />
8
მიმართულება: სხეულები და მოვლენები<br />
ბუნ.VI.3. მოსწავლეს შეუძლია სხეულის მოძრაობის ტრაექტორიის დახასიათება, მის სიჩქარეზე<br />
მსჯელობა.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• აღწერს სხეულის მოძრაობის ტრაექტორიებს (წრფივი, ტეხილი, მრუდწირული), ადარებს<br />
ერთმანეთს და გამოხატავს სქემატურად;<br />
• აკვირდება საკუთარ მოძრაობას, აგროვებს მონაცემებს (ზომავს გავლილ მანძილს და დროის<br />
შუალედს), აანალიზებს მათ თანაფარდობას და ახასიათებს სიჩქარეს, როგორც ფიზიკურ სიდიდეს;<br />
• ატარებს მარტივ ცდებს და ზომავს სხვადასხვა სხეულის სიჩქარეს, შედეგებს წარმოადგენს<br />
სხვადასხვა გამომსახველობითი საშუალებით;<br />
• ადგენს სიჩქარის ერთეულს და მსჯელობს მის ირგვლივ არსებული სხეულების (მაგ., ადამიანის,<br />
ველოსიპედის, ავტომობილის) სავარაუდო სიჩქარეებზე, ადარებს მათ.<br />
ბუნ.VI.4. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებათა თვისებების აღწერა და მათი ცვლილებების შესახებ<br />
მსჯელობა.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• ასახელებს ყოფა-ცხოვრებაში გამოყენებადი ნივთიერებების მაგალითებს და მსჯელობს მათი<br />
თვისებების შესახებ;<br />
• აკვირდება და ადარებს ნივთიერებებს თვისებების მიხედვით (მაგ., სუნი, ბზინვარება, წვა,<br />
აგრეგატული მდგომარეობა); შედეგებს წარმოადგენს ცხრილის სახით, აანალიზებს და გამოყოფს<br />
თვისებებს, რომლებიც ამ ნივთიერებების გამოყენებას განაპირობებს;<br />
• აგროვებს ინფორმაციას ორგანიზმებისთვის მნიშვნელოვანი ნივთიერებების შესახებ და მსჯელობს<br />
მათ დანიშნულებაზე (მაგ., ჟანგბადი, წყალი, ნახშირორჟანგი);<br />
• ატარებს ცდებს ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური ცვლილებების (მაგ., აგრეგატული<br />
მდგომარეობის შეცვლა, ნივთიერების გახსნა, აირის გამოყოფა, ფორმის შეცვლა) გამოსაკვლევად,<br />
შედეგებს აანალიზებს და მსჯელობს ამ ცვლილებების გამომწვევ მიზეზებზე (მაგ., გაცხელება,<br />
შერევა, დაწვა, მექანიკური ზემოქმედება).<br />
ბუნ.VI.5. მოსწავლეს შეუძლია ნივთიერებისა და ნარევის ერთმანეთისგან განსხვავება, ნარევის<br />
კომპონენტებად დაყოფის მეთოდების გამოყენება.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• ადარებს ნივთიერებისა და ნარევის თვისებებს, აანალიზებს მონაცემებს და შედეგებს წარმოადგენს<br />
ცხრილის სახით, ჩამოთვლის ბუნებრივი ნარევის მაგალითებს;<br />
• ამზადებს ერთგვაროვან და არაერთგვაროვან ნარევებს (მაგ., სუფრის მარილის წყალხსნარი, ცარცის<br />
ფხვნილისა და წყლის ნარევი), ადარებს მათ და მსჯელობს მათ შორის განსხვავებაზე;<br />
• ირჩევს და იყენებს შესაბამის მეთოდებს (მაგ., ამოშრობა, გაცრა, გამოხდა, გაფილტვრა, დაწდომა)<br />
ნარევის კომპონენტებად დასაყოფად ცხოვრებისეულ სიტუაციაში;<br />
• ჩამოთვლის ნარევების გამოყენების მაგალითებს ყოველდღიური ცხოვრებიდან.<br />
მიმართულება: დედამიწა და გარესამყარო<br />
ბუნ.VI.6. მოსწავლეს შეუძლია კოსმოსური სხეულების მოძრაობისა და ზოგიერთი ასტრონომიული<br />
მოვლენის აღწერა მზის სისტემაში.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• იყენებს მოდელებს და აღწერს მთვარის, დედამიწის და სხვა პლანეტების მოძრაობას მზის<br />
სისტემაში;<br />
• ასახელებს და აღწერს კოსმოსურ სხეულებს (მაგ., ვარსკვლავი, პლანეტა, კომეტა, ასტეროიდი,<br />
მეტეორი, მეტეორიტი); მსჯელობს მათ შორის განსხვავებებზე;<br />
• ქმნის მზის და მთვარის დაბნელების მოდელებს და მსჯელობს დაბნელების გამომწვევ მიზეზებზე;<br />
9
• ქმნის მოდელებს და აღწერს დედამიწის ბრუნვას წარმოსახვითი ღერძის და მზის გარშემო;<br />
• აკავშირებს წელიწადის დროების მონაცვლეობას დედამიწის ორბიტაზე დახრილი ღერძით<br />
მოძრაობასთან (ჩრდილო და სამხრეთ ნახევარსფეროებში განსხვავებული სეზონები, ბუნიობა და<br />
ნაბუნიობა).<br />
ბუნ.VI.7. მოსწავლეს შეუძლია დედამიწაზე სითბოსა და სინათლის განაწილებაზე მსჯელობა.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
გეგმავს და ატარებს ცდას (მაგ., გლობუსით და ფანრით) დედამიწის ზედაპირზე სინათლის<br />
არათანაბარი განაწილების სადემონსტრაციოდ; შედეგებს აკავშირებს სითბოს განაწილებასთან;<br />
უკავშირებს დედამიწაზე სითბოსა და სინათლის არათანაბარ განაწილებას სითბური სარტყლების<br />
განლაგებას;<br />
ახასიათებს და ადარებს ორი კონტრასტული სითბური სარტყლის ეკოსისტემებს (მაგ., ჯუნგლები და<br />
არქტიკული უდაბნო) და მსჯელობს მათ შორის განსხვავების მიზეზებზე.<br />
მიმართულება: ადამიანი და გარემო<br />
ბუნ.VI.8. მოსწავლეს შეუძლია ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე<br />
მოქმედი მავნე ფაქტორების ამოცნობა.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• ასახელებს დაავადების გამომწვევი მიკროორგანიზმებისაგან თავდაცვის ელემენტარულ<br />
პროფილაქტიკურ მეთოდებს (მაგ., ხელების დაბანა, ჰიგიენის პირადი ნივთების სწორი გამოყენება,<br />
აცრა);<br />
• ასახელებს ადამიანის ჯანმრთელობაზე უარყოფითად მოქმედ ფაქტორებს (მაგ., მომატებული<br />
რადიაცია, მაღალი ძაბვა) და აღწერს მათ;<br />
• მოიძიებს ინფორმაციას ადამიანის მავნე ჩვევების შესახებ და ამზადებს მათ საწინააღმდეგო<br />
სააგიტაციო მასალას (მაგ., პლაკატი, აუდიო/ვიდეო მასალა).<br />
ბუნ.VI.9. მოსწავლეს შეუძლია უსაფრთხო ქცევის წესების დაცვა როგორც ბუნებრივ, ისე ხელოვნურ<br />
გარემოში.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
ამოიცნობს ადამიანისთვის სახიფათო ადგილების (მაგ., მომატებული რადიაცია, მაღალი ძაბვის<br />
გადამცემი ხაზები, ტრანსფორმატორები, საშიში ქიმიური ნივთიერებები, საბანაო ზონები)<br />
შესაბამის გამაფრთხილებელ პირობით გრაფიკულ ნიშნებს;<br />
აყალიბებს ქიმიური და რადიოაქტიური ნივთიერებების განთავსების და მათთან მუშაობის<br />
უსაფრთხოების წესებს, ცნობს გამაფრთხილებელ ნიშნებს (მაგ., ადვილად აალებადი, ფეთქებადი,<br />
რადიოაქტიური) ქიმიური რეაქტივის ჭურჭლის ეტიკეტზე.<br />
ბუნ.VI.10. მოსწავლეს შეუძლია გარემოსდაცვითი ღონისძიებების გატარება, მათი მნიშვნელობის<br />
აღწერა და დასაბუთება.<br />
შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:<br />
• აღწერს ბუნებაში ადამიანის უხეში ჩარევით (მაგ., ტყეების ჩეხვა, არასწორი მორწყვა, წყლისა და<br />
ნიადაგის დაბინძურება) გამოწვეულ უარყოფით შედეგებს, აყალიბებს საკუთარ მოსაზრებებს<br />
მათი თავიდან აცილების საშუალებებზე;<br />
• ასახელებს ბიოლოგიურ ინდიკატორებს (მაგ. მღიერები, წყალმცენარეები);<br />
• ჩამოთვლის საქართველოში არსებულ დაცულ ტერიტორიებს და საუბრობს მათ მნიშვნელობაზე;<br />
• იყენებს სხვადასხვა წყაროს (მაგ. საქართველოს წითელი ნუსხა, წითელი წიგნი) დაცული<br />
ობიექტების შესახებ ინფორმაციის შესაგროვებლად და მონაწილეობს გარემოსდაცვითი იდეების<br />
პოპულარიზაციაში;<br />
• გამოხატავს საკუთარ დამოკიდებულებას ბუნებრივი რესურსების უკანონო გამოყენების მიმართ<br />
სააგიტაციო პლაკატების და ბუკლეტების საშუალებით.<br />
10
პროგრამის შინაარსი<br />
კვებითი კავშირები<br />
კვებითი ჯაჭვები;<br />
ბალახისმჭამელი, ხორცისმჭამელი, ნაირმჭამელი ცხოველები.<br />
ეკოსისტემები<br />
საქართველოს ეკოსისტემები<br />
ეკოსისტემის კომპონენტები: ბიოტური და აბიოტური.<br />
მოძრაობის ტრაექტორია და სიჩქარე<br />
ტრაექტორიის სახეები;<br />
მოძრაობის სიჩქარე, სიჩქარის ერთეულები.<br />
ნივთიერება და მისი თვისებები<br />
ნივთიერება და მისი თვისებები;<br />
ნივთიერებათა ცვლილებები, მათი გამომწვევი მიზეზები;<br />
ნივთიერება და ნარევი, ნარევის კომპონენტებად დაყოფა;<br />
ქიმიურ ლაბორატორიაში მუშაობის უსაფრთხოების წესები.<br />
კოსმოსური სხეულები, მათი მოძრაობა, ასტრონომიული მოვლენები<br />
პლანეტები, ვარსკვლავები, კომეტები, ასტეროიდები, მეტეორები, მეტეორიტები;<br />
დედამიწის, მთვარის და პლანეტების მოძრაობა;<br />
მზის და მთვარის დაბნელება;<br />
ორბიტალური მოძრაობის მოდელები.<br />
სითბოსა და სინათლის განაწილება დედამიწაზე<br />
ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნახევარსფეროებში სეზონების არათანაბარი ცვლა;<br />
სითბოს და სინათლის განაწილება დედამიწაზე;<br />
სითბური სარტყელები.<br />
ჯანმრთელობისთვის მავნე ფაქტორები<br />
ჯანმრთელობისთვის სახიფათო ადგილები და შესაბამისი გამაფრთხილებელი ნიშნები<br />
(მომატებული რადიაცია, მაღალი ძაბვა);<br />
მავნე ჩვევების (თამბაქოს მოწევა, ნარკოტიკებისა და ალკოჰოლის მოხმარება) გავლენა ადამიანის<br />
ჯანმრთელობაზე;<br />
ჯანმრთელობისთვის საზიანო გარემო ფაქტორები (მომატებული რადიაცია, ქიმიური დაბინძურება,<br />
სასმელი წყლის დაბინძურება და სხვა) და მათგან დაცვის წესები.<br />
გარემოსდაცვითი ღონისძიებები<br />
ბუნებაში ადამიანის უხეში ჩარევის უარყოფითი შედეგები;<br />
დაცული ტერიტორიები და მათი შექმნის აუცილებლობა;<br />
წითელი წიგნი;<br />
ბუნებრივი რესურსების უკანონო გამოყენება (ხეების ჭრა, ბრაკონიერობა).<br />
11
sagakveTilo Temebis CamonaTvali<br />
qvemoT mocemul cxrilSi gaferadebuli ujredi mianiSnebs, Tu saxelmZRvanelo-kompleqtis<br />
Semadgeneli romeli komponenti (moswavlis wigni, samuSao rveuli, maswavleblis<br />
wigni) gamoiyeneba gakveTilze.<br />
gakv. №<br />
1 moZravia Tu uZravi?<br />
gakveTilis Tema<br />
2 sxeulTa moZraobis traeqtoria<br />
I Tavi – sxeulTa moZraoba<br />
3 sxeulTa moZraobis traeqtoria (gagrZeleba)<br />
4 gavlili manZilis gazomva<br />
5 gavlili manZilisa da drois gazomva (gasv. gakv.)<br />
6 siCqare<br />
7 satransporto saSualebebi<br />
8 cxovelTa moZraobis traeqtoria da siCqare<br />
9 naSromebis wardgena<br />
10 Semajamebeli gakveTili – sxeulTa moZraoba<br />
11 jansaRi kveba<br />
mosw.<br />
wigni<br />
II Tavi – cocxali organizmebi da ekosistemebi<br />
12 naSromebis wardgena Temaze: `cxovelTa kveba~<br />
13-14 xerxemlianTa kveba<br />
15-16 ra aris ekosistema?<br />
17 bioturi da abioturi faqtorebi<br />
18-19 niadagi<br />
20 temperatura<br />
21-22 saqarTvelos ekosistemebi<br />
23 naSromebis wardgena Temaze – `Cemi garemos<br />
ekosistema~<br />
24 xelovnuri ekosistemebi<br />
25 adamiani da bunebrivi ekosistemebi<br />
26 Semajamebeli gakveTili<br />
27 ra aris mikro organizmebi?<br />
28 naSromebis wardgena<br />
29 ra aris vaqcinacia?<br />
III Tavi – usafrTxoeba<br />
30 rogor `modis~ Suqi Cvens saxlebSi?<br />
samuSao<br />
rveuli<br />
masw.<br />
wigni<br />
12
gakv. №<br />
gakveTilis Tema<br />
mosw.<br />
wigni<br />
samuSao<br />
rveuli<br />
masw.<br />
wigni<br />
31 es saSiSia!<br />
32-33 usafrTxoebis simboloebi<br />
34 naSromebis wardgena<br />
35 ra aris laboratoria?<br />
36 Semajamebeli gakveTili<br />
IV Tavi – nivTiereba<br />
37 sxeuli da nivTiereba<br />
38-39 nivTierebaTa Tvisebebi<br />
40-41 nivTierebaTa Tvisebebi<br />
42 duRili da lRoba<br />
43 jgufuri naSromebis wardgena Temebze:<br />
`Jangbadi~, `naxSirorJangi~<br />
44 ra xdeba nivTierebaTa urTierTqmedebisas<br />
45-46 ra xdeba nivTierebaTa gacxelebiT?<br />
47 rogor iwvis sanTeli<br />
48 Semajamebeli gakveTili<br />
V Tavi – nivTiereba da narevi<br />
49-50 nivTiereba da narevi<br />
51 araerTgvarovani narevebis dayofa (dawdoma)<br />
52 araerTgvarovani narevebis dayofa erTmaneTSi<br />
uxsnadi siTxeebis narevis gancalkeveba<br />
53 araerTgvarovani narevebis dayofa (gafiltivra)<br />
54 araerTgvarovani narevebis dayofa (gacra)<br />
55 erTgvarovani narevebis dayofa (amoSroba)<br />
56 erTgvarovani narevebis dayofa (gamoxda)<br />
57 erTgvarovani narevis dayofa (wylis gamoxda)<br />
58 Semajamebveli gakveTili<br />
VI Tavi – kosmosi<br />
59-60 planetebi da maTi Tanamgzavrebi<br />
61 kosmosSi mogzauroba<br />
62 mogzauroba mTvareze<br />
63-64 mzis sistemis planeta (naSromebis wardgena)<br />
65 planetebis moZraoba mzis sistemaSi<br />
(dakvirveba mzis sistemis modelze)<br />
13
gakv. №<br />
gakveTilis Tema<br />
mosw.<br />
wigni<br />
samuSao<br />
rveuli<br />
masw.<br />
wigni<br />
66-67 varskvlavebi da kometebi<br />
68 naSromebis wardgena Temaze – `Zveli xalxebis<br />
warmodgenebi kosmosze~<br />
69 asteroidebi<br />
70 meteorebi da meteoritebi<br />
71-72 dabnelebebi<br />
73-74 naSromebis wardgena Temaze `kosmosis Seswavla~<br />
75-76 Semajamebeli gakveTili – kosmosi<br />
VII Tavi – siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze<br />
77 dedamiwis brunva<br />
78 mzis mdebareoba horizontze<br />
79-80 dedamiwis wliuri moZraoba<br />
81 siTburi sartyelebi<br />
82 junglebi da antraqtikuli udabno<br />
83 Semajamebeli gakveTili<br />
84-85 garemos dabunZureba<br />
86-87 saqarTvelos buneba safrTxeSia!<br />
88 Semajamebeli gakveTili<br />
VIII Tavi – garemos dacva<br />
sagakveTilo Temebis saaTobrivi ganawileba<br />
saswavlo wlis ganmavlobaSi sul aris 32,5 saswavlo kvira.<br />
bunebismetyvelebis swavlebas VI klasSi eTmoba kviraSi 3 saaTi<br />
32,5 × 3 = 97,5 saaTi;<br />
97,5 sT. – 88 sT. = 9,5 saaTs.<br />
amgvarad, maswavleblisTvis saswavlo wlis ganmavlobaSi gansazRvruli<br />
sarezervo dro Seadgens 9,5 saaTs.<br />
14
Sinaarsisa da miznebis ruka<br />
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
I Tavi – sxeulTa moZraoba<br />
1 moZravia Tu<br />
uZravi?<br />
gaixsenos moZravi da uZravi<br />
sxeulebi; moiyvanos sxvadasxva<br />
moZraobis (siaruli, triali,<br />
sriali, frena) magaliTebi; isaubros<br />
zafxulis STabeWdilebebis Sesaxeb;<br />
gaixsenos Tu ra saxis moZraobebs<br />
Sexvda zafxulis ganmavlobaSi<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavles SeuZlia<br />
sxeulis moZraobis<br />
traeqtoriis<br />
daxasiaTeba, mis<br />
siCqareze msjeloba<br />
1<br />
2 sxeulTa<br />
moZraobis<br />
traeqtoria<br />
SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis<br />
traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da<br />
gamoxatos sqematurad<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
3 sxeulTa<br />
moZraobis<br />
traeqtoria<br />
(gagrZeleba)<br />
SeZlos aRweros sxeulTa moZraobis<br />
traeqtoria, Seadaros erTmaneTs da<br />
gamoxatos sqematurad<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
4 gavlili<br />
manZilis<br />
gazomva<br />
SeZlos gaixsenos masStabi,<br />
horizontis mxareebi; SeZlos<br />
ganvlili manZilis gazomva; SeZlos<br />
monacemebis gamosaxva cxrilis saxiT<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
5 gavlili<br />
manZilisa da<br />
drois gazomva<br />
(gasv. gakv.)<br />
SeZlos ganvlili manZilisa da<br />
drois gazomva; SeZlos monacemebis<br />
wardgena cxrilis saxiT, monacemebis<br />
Sedareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
6 siCqare SeZlos siCqaris maTematikuri<br />
formulirebis gamoyvana<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
7 satransporto<br />
saSualebebi<br />
SeZlos imsjelos mis irgvliv myofi<br />
sxeulebis savaraudo siCqareebze;<br />
SeZlos maTi erTmaneTTan Sedareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
8 cxovelTa<br />
moZraobis<br />
traeqtoria da<br />
siCqare<br />
wakiTxuli teqstis analizi;<br />
saazrovno unar-Cvevebis,<br />
SemoqmedebiTi azrovnebis<br />
ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
9 naSromebis<br />
wardgena<br />
SeZlos naSromis wardgena;<br />
saazrovno unar-Cvevebis ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
10 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
– sxeulTa<br />
moZraoba<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.3<br />
moswavle axasiaTebs<br />
moZraobis<br />
traeqtorias.<br />
msjelobs siCqareze<br />
1<br />
II Tavi – cocxali organizmebi da ekosistemebi<br />
11 jansaRi kveba imsjelos adamianis janmrTelob.<br />
sasargeblo, jansaRi kvebis<br />
aucileblobaze; SeZlos sakuTari<br />
jansaRi kvebis erTi kviris racionis<br />
Sedgena<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.1<br />
moswavles SeuZlia<br />
nacnob bunebriv<br />
garemoSi aRweros<br />
martivi kvebiTi<br />
kavSirebi<br />
1<br />
15
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
12 naSromebis<br />
wardgena<br />
SeZlos kvebis niris mixedviT<br />
cxovelebis dajgufeba<br />
(klasifikacia); SeZlos naSromis<br />
wardgena; saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.1<br />
moswavles SeuZlia<br />
nacnob bunebriv<br />
garemoSi aRweros<br />
martivi kvebiTi<br />
kavSirebi<br />
1<br />
13-<br />
14<br />
xerxemlianTa<br />
kveba<br />
imsjelos xerxemlianTa kvebis<br />
Taviseburebebze; ganasxvaos<br />
cxovelebi kvebis niris mixedviT;<br />
Seadginos martivi kvebiTi jaWvebi<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.1<br />
moswavles SeuZlia<br />
nacnob bunebriv<br />
garemoSi aRweros<br />
martivi kvebiTi<br />
kavSirebi<br />
2<br />
15-<br />
16<br />
ra aris<br />
ekosistema?<br />
gaecnos ekosistemis cnebas;<br />
daaxasiaTos ekosistema;<br />
aRweros masSi arsebuli cocxali<br />
organizmebi da damaxasiaTebeli<br />
garemo pirobebi<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
2<br />
17 bioturi da<br />
abioturi<br />
faqtorebi<br />
SeZlos bioturi da abioturi<br />
faqtorebis garCeva; imsjelos<br />
zogierTi cocxali organizmis<br />
Seguebulobaze.<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
1<br />
18-<br />
19<br />
niadagi<br />
cdaze dakvirvebiT Seiswavlos erTerTi<br />
abioturi faqtoris – niadagis<br />
Sedgeniloba; imsjelos coc-xali<br />
organizmebisTvis niadagis, rogorc<br />
abioturi faqtoris mniSvnelobaze.<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
2<br />
20 temperatura imsjelos cocxali<br />
organizmebis-Tvis temperutaris,<br />
rogorc erT-erTi abioturi faqtoris<br />
mniSvnelobaze.<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
2<br />
21-<br />
22<br />
saqarTvelos<br />
ekosistemebi<br />
SeZlos amgoicnos da daaxasiaTis<br />
saqarTvelos-Tvis tipobrivi<br />
ekosistemebi mcenarisa da cxovelis<br />
zogierTi saxeobis mixedviT<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
2<br />
23 naSromebis<br />
wardgena<br />
Temaze – `Cemi<br />
garemos<br />
ekosistema~<br />
SeZlos indicidualurad<br />
Seqmnili naSromis wardgena;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
1<br />
24 xelovnuri<br />
ekosistemebi<br />
SeZlos isaubros adamianis mier<br />
xelovnuri ekosistemebis Seqmnis<br />
Sesaxeb; daaxasiaTos sakuTar<br />
sacxovrebel garemoSi arsebuli<br />
xelovnuri ekosistema<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
1<br />
25 adamiani da<br />
bunebrivi<br />
ekosistemebi<br />
SeZlos informaciis moZieba da<br />
Segroveba lokaluri garemos<br />
ekosistemaze adamianis Semoqmedebis<br />
Sesaxeb; gamoTqvas mosazreba<br />
problemis gadaWris gzebis Sesaxeb<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
1<br />
26 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba.<br />
cocxali<br />
samyaro<br />
bun.VI.1<br />
bun.VI.2<br />
moswavles SeuZlia<br />
nacnob bunebriv<br />
garemoSi aRweros<br />
martivi kvebiTi<br />
kavSirebi;<br />
moswavles SeuZlia<br />
daaxasiaTos<br />
tipobrivi<br />
ekosistemebi<br />
1<br />
16
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
III Tavi – usafrTxoeba<br />
27 ra aris mikro<br />
organizmebi?<br />
SeZlos infeq-ciuri daavadebebisa da<br />
maTi gamomwvevi mizezebis dasaxeleba;<br />
gaecnos mikroorganizmebs; isaubros<br />
m.o. rolze adamianisTvis da<br />
bunebisTvis; SeZlos daavad. gamomwv.<br />
m.o. Tavdacvis meTodebis dasaxeleba.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba<br />
1<br />
28 naSromebis<br />
wardgena<br />
SeZlos daavad. gamomwv. m.o.<br />
Tavdacvis meTodebis dasaxeleba;<br />
individualuri naSromis wardgenis<br />
unaris ganviTareba.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba<br />
1<br />
29 ra aris<br />
vaqcinacia?<br />
SeZlos infeqciuri daavadebebis<br />
gamomwvevi mizezebis dasaxeleba;<br />
SeZlos daavad. gamomwv. m.o.<br />
Tavdacvis meTodebis dasaxeleba;<br />
gaecnos adamianis organizmis<br />
imunitets; gaecnos vaqcinaciis<br />
istorias; SeZlos vaqcinaciis<br />
mniSvnelobaze saubari.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba<br />
1<br />
30 rogor<br />
`modis~<br />
Suqi Cvens<br />
saxlebSi?<br />
gaixsenos magnitis Tvisebebi;<br />
gaecnos eleqtrobas;<br />
SeZlos adamianisTvis saxifaTo<br />
adgilis amocnoba (gadamcemi xazebi)<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.9<br />
moswavles SeuZlia<br />
usafrTxo qcevis<br />
wesebis dacva<br />
rogorc bunebriv, ise<br />
xelovnur garemoSi<br />
1<br />
31 es saSiSia! SeZlos adamianisTvis saxifaTo<br />
adgilis amocnoba; SeZlos adamianis<br />
janmrTelobaze uaryofiTad moqmedi<br />
faqtorebis dasaxeleba<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
bun.VI.9<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba;<br />
moswavles SeuZlia<br />
usafrTxo qcevis<br />
wesebis dacva<br />
rogorc bunebriv, ise<br />
xelovnur garemoSi<br />
1<br />
32-<br />
33<br />
usafrTxoebis<br />
simboloebi<br />
SeZlos adamianisTvis saxifaTo<br />
adgilebis amocnoba; SeZlos<br />
gamafrTxilebeli pirobiTi<br />
niSnebis amocnoba; SeZlos adamianis<br />
janmrTelobaze uaryofiTad moqmedi<br />
faqtorebis dasaxeleba.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
bun.VI.9<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba;<br />
moswavles SeuZlia<br />
usafrTxo qcevis<br />
wesebis dacva<br />
rogorc bunebriv, ise<br />
xelovnur garemoSi<br />
2<br />
34 naSromebis<br />
wardgena<br />
SeZlos adamianis mavne Cvevebze<br />
saubari; SeZlos saagitacio masalis<br />
moZieba; jgufSi muSaobis unaris<br />
ganviTareba; naSromis wardgenis<br />
unaris ganviTareba.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba<br />
1<br />
17
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
35 ra aris laboratoria?<br />
gaecnos sabunebis-metyvelo<br />
laboratorias; SeZlos saSiS<br />
nivTierebebTan muSaobis<br />
wesebis Camoyalibeba; SeZlos<br />
laboratoriul WurWelze<br />
gamafrTxi-lebeli niSnebis amocnoba<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.9<br />
moswavles SeuZlia<br />
usafrTxo qcevis<br />
wesebis dacva<br />
rogorc bunebriv, ise<br />
xelovnur garemoSi<br />
1<br />
36 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.8<br />
bun.VI.9<br />
moswavles<br />
SeuZlia jansaRi<br />
cxovrebis wesis<br />
dacva da adamianis<br />
janmrTelobaze<br />
moqmedi mavne<br />
faqtorebis amocnoba;<br />
moswavles SeuZlia<br />
usafrTxo qcevis<br />
wesebis dacva<br />
rogorc bunebriv, ise<br />
xelovnur garemoSi<br />
1<br />
IV Tavi – nivTiereba<br />
37 sxeuli da<br />
nivTiereba<br />
gaixsenos nivTiereba, sxeuli,<br />
molekula, nivTierebis argegatuli<br />
mdgomareoba; yofa-cxovrebidan moiyvanos<br />
sxeulebisa da nivTierebis<br />
magaliTebi; isaubros bunebaSi niv-<br />
Tierebebis agregatuli mdgomareobis<br />
cvlilebis Sesaxeb.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
38-<br />
39<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebi<br />
cdis saSualebiT daakvirdes<br />
nivTierebaTa cvlilebebs; SeZlos<br />
cdis Sedegebis analizi; gaecnos<br />
nivTierebaTa Tvisebebs; gaixsenos<br />
lRobisa da gamyarebis procesebi da<br />
maTi Seqcevadoba.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
2<br />
40-<br />
41<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebi<br />
nivTierebaTa Tvisebebis gacnoba;<br />
nivTierebebTan usafrTxo muSaobis<br />
wesebis gacnoba; gaixsenos<br />
nivTierebis erTi mdgomareobidan<br />
meoreSi gadasvla; gaecnos<br />
nivTierebebTan usafrTxo muSaobis<br />
wesebs<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
2<br />
42 duRili da<br />
lRoba<br />
gaixsenos nivTierebis erTi<br />
mdgomareobidan meoreSi gadasvla;<br />
gaixsenos ra icis grZnobaTa<br />
organoebis Sesaxeb; gaixsenos<br />
lRobisa da duRilis procesebi;<br />
gaecnos duRilis da lRobis<br />
temperaturis gansazRvris xerxebs.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
43 jgufuri naSromebis<br />
wardgena<br />
Temebze:<br />
`Jangbadi~,<br />
`naxSiror-<br />
Jangi~<br />
jgufurad muSaobis unar-Cvevebi,<br />
ganviTareba; informaciis moZiebiT,<br />
analizis unaris ganviTareba;<br />
jgufuri prezentaciis unaris<br />
ganviTareba; jgufuri prezentaciis<br />
unaris ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
44 ra xdeba<br />
nivTierebaTa<br />
urTierTqmedebisas<br />
cdebis saSualebiT gaecnos niv-<br />
TierebaTa cvlilebebs maTi urTierTqmedebisas<br />
Cveulebriv pirobebSi;<br />
SeZlos cdebis msvlelobaze<br />
dakvirveba; SeZlos cdis Sedegebis<br />
analizi<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
18
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
45-<br />
46<br />
ra xdeba<br />
nivTierebaTa<br />
gacxelebiT?<br />
gaixsenos magniumis wvis reaqcia;<br />
cdebis saSualebiT gaecnos<br />
nivTierebaTa cvlilebebs<br />
gacxelebisas; SeZlos cdebis<br />
msvlelobaze dakvirveba; SeZlos<br />
cdis Sedegebis analizi; gaixsenos<br />
gogirdisa da rkinis Tvisebebi.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
2<br />
47 rogor iwvis<br />
sanTeli<br />
akvirdeba sanTlis wvas; ikvlevs da<br />
aanalizebs sanTlis wvis produqtebs<br />
naxSirorJangs da wyals.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
48 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.4<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebaTa<br />
Tvisebebis aRwera da<br />
maTi cvlilebebis<br />
Sesaxeb msjeloba<br />
1<br />
V Tavi – nivTiereba da narevi<br />
49-<br />
50<br />
nivTiereba da<br />
narevi<br />
gaixsenos nivTierebebi da maTi<br />
Tvisebebi; gaecnos nivTierebebs da<br />
narevebis magaliTebs; ganasxvavos<br />
sufTa nivTiereba da narevebi;<br />
daasaxelos yofacxovrebaSi<br />
gamoyenebuli narevebis magaliTebi<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
2<br />
51 araerTgvarovani<br />
narevebis<br />
dayofa<br />
(dawdoma)<br />
gaecnos araerTgvarovani narevebis<br />
dayofis xerxTagan erTerTs dawdomis;<br />
SeZlos narevis gancalkevebis<br />
gegmis Sedgena; praqtikulad SeZlos<br />
miTiTebuli narevis momzadeba, da<br />
gankalceveba Semadgenel komponentebad<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
52 araerTgvarovani<br />
narevebis<br />
dayofa<br />
erTmaneTSi<br />
uxsnadi siTxeebis<br />
narevis<br />
gancalkeveba<br />
cdis saSualebiT daakvirdes erTmaneTSi<br />
uxsnadi siTxeebis narevis<br />
gancalkevebis xerxs; SeZlos cdis<br />
Sedegebis analizi; gaarCios erTgvarovani<br />
da araerTgvarovani narevebi;<br />
SeZlos narevis Semadgeneli niv-<br />
Tierebebis dasaxeleba.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
53 araerTgvarovani<br />
narevebis<br />
dayofa (gafiltivra)<br />
cdis saSualebiT gaecnos wyalxsnadi<br />
da wyalSi uxsnadi nivTierebebis narevis<br />
gancalkevebas; SeZlos cdebis<br />
dagegmva zemoTaRniSnuli tipis<br />
narevis gancalkevebaze.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
54 araerTgvarovani<br />
narevebis<br />
dayofa<br />
(gacra)<br />
gaecnos araerTgvarovani narevis<br />
dayofis kidev erTi xerxs gacras;<br />
daasaxelos narevebis zemoTaRniSnuli<br />
xerxis gamoyenebis sferoebi;<br />
moifiqros, dagegmos da Caataros<br />
msgavsi cdebi.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
19
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
55 erTgvarovani<br />
narevebis<br />
dayofa (amoSroba)<br />
gaecnos araerTgvarovani narevebis<br />
dayofis xerxs – amoSrobas;<br />
SeZlos cdis msvlelobaze<br />
dakvirvebis Sedegad msgavsi<br />
narevebis praqtikulad dayofas;<br />
moifiqros cxovrebiseuli<br />
magaliTebi.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
56 erTgvarovani<br />
narevebis dayofa<br />
(gamoxda)<br />
gaecnos erTgvarovani narevis<br />
erTmaneTSi xsnadi siTxeebis narevis<br />
gancalkevebis xerxs; gaecnos<br />
laboratoriuli libixis macivris<br />
moqmedebis princips; gaixsenos kondensacia;<br />
gaixsenos nivTierebaTa<br />
agregatuli mdgomareoba.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
57 erTgvarovani<br />
narevis<br />
dayofa (wylis<br />
gamoxda)<br />
gaecnos gamoxdiT nivTierebiT<br />
gancalkevebis gansxvavebul<br />
magaliTs; gaixsenos kondensacia;<br />
gaixsenos libixis macivris<br />
moqmedebis principi; gaixsenos<br />
duRili.<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
58 Semajamebveli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
sxeulebi da<br />
movlenebi<br />
bun.VI.5<br />
moswavles SeuZlia<br />
nivTierebisa da<br />
narevis erTmaneTisgan<br />
gansxvaveba, narevis<br />
komponentebad<br />
dayofis meTodebis<br />
gamoyeneba<br />
1<br />
VI Tavi – kosmosi<br />
59-<br />
60<br />
planetebi<br />
da maTi<br />
Tanamgzavrebi<br />
gaixsenos mzis sistema; gaecnos<br />
planetis cnebas da bunebriv<br />
Tanamgzavrebs; saazrovno unar-<br />
Cvevebis ganviTareba<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
61 kosmosSi<br />
mogzauroba<br />
gaecnos kosmosis cnebas; kosmosSi<br />
pirveli adamianis gafrenas;<br />
kosmosur siCqareebs; satelits<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
62 mogzauroba<br />
mTvareze<br />
gaecnos dedamiwis Tanamgzavrs<br />
– mTvares; mTvaris Seswavlis<br />
istorias; gaecnos teleskops<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
63-<br />
64<br />
mzis sistemis<br />
planeta<br />
(naSromebis<br />
wardgena)<br />
gaecnos dedamiwis moZraobas mzis<br />
sistemaSi; modelze dakvirvebis<br />
safuZvelze aRweros dedamiwis<br />
moZraoba mzis sistemaSi; SeZlos<br />
naSromebis wardgena Temaze – `mzis<br />
sistemis planeta~<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
20
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
65 planetebis<br />
moZraoba mzis<br />
sistemaSi<br />
(dakvirveba<br />
mzis sistemis<br />
modelze)<br />
modelze dakvirvebis safuZvelze<br />
SeZlos aRweros dedamiwis, mTvaris,<br />
planetebis moZraoba mzis sistemaSi<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
66-<br />
67<br />
varskvlavebi<br />
da kometebi<br />
gaecnos varskvlavebsa da kometebs;<br />
imsjelos maT Soris gansxvavebebze<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
68 naSromebis<br />
wardgena<br />
Temaze –<br />
`Zveli<br />
xalxebis<br />
warmodgenebi<br />
kosmosze~<br />
SeZlos gamoikvlios Zveli xalxebis<br />
warmodgenebi kosmosis Sesaxeb da<br />
Seadaros Tanamedroves; informaciis<br />
moZiebis, analizis unaris<br />
ganviTareba; prezentaciis unaris<br />
ganviTareba<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
69 asteroidebi daasaxelos da aRweros asteroidi;<br />
imsjelos asteroidebs Soris<br />
gansxvavebaze; SeZlos wakiTxuli<br />
teqstis analizi<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
70 meteorebi da<br />
meteoritebi<br />
daasaxelos da aRweros meteorebi<br />
da meteoritebi; imsjelos maT Soris<br />
gansxvavebebze; SeZlos wakiTxuli<br />
teqstis analizi<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
1<br />
71-<br />
72<br />
dabnelebebi<br />
Seqmnas mzis da mTvaris dabnelebis<br />
modeli da imsjelos am movlenaTa<br />
gamomwvev mizezebze<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
73-<br />
74<br />
naSromebis<br />
wardgena<br />
Temaze<br />
`kosmosis<br />
Seswavla~<br />
SeZlos naSromis wardgena;saazrovno<br />
unar-Cvevevbis ganviTareba;<br />
prezentaciis unaris ganviTareba<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
75-<br />
76<br />
Semajamebeli<br />
gakveTili –<br />
kosmosi<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.6<br />
moswavles SeuZlia<br />
kosmosuri sxeulebis<br />
moZraobisa<br />
da zogierTi<br />
astronomiuli<br />
movlenis aRwera mzis<br />
sistemaSi<br />
2<br />
21
gakv.<br />
№<br />
gakveTilis<br />
Tema<br />
gakveTilis mizani mimarTuleba kodi Sedegi<br />
akad.<br />
saaTi<br />
VII Tavi – siTbosa da sinaTlis ganawileba dedamiwaze<br />
77 dedamiwis<br />
brunva<br />
cdaze dakvirvebiT SeZlos dRisa da<br />
Ramis monacvleobis mizezis axsna;<br />
SeZlos martivi cdis dagegmva da<br />
Sedegebis wardgena.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
1<br />
78 mzis mdebareoba<br />
horizontze<br />
daakvirdes joxis saSuadReo Crdilis<br />
sigrZes; SeZlos monacemebis<br />
Setana samuSao rveulSi.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
1<br />
79-<br />
80<br />
dedamiwis<br />
wliuri moZraoba<br />
cdaze dakvirvebiT SeZlos weliwadis<br />
droebis monacvleobis – mizezis<br />
axsna; cdaze dakvirvebiT SeZlos<br />
daakavSiros dedamiwaze sinaTlis<br />
ganawileba siTbos ganawilebasTan.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
2<br />
81 siTburi<br />
sartyelebi<br />
gaecnos mzis zenituri mdebareobis<br />
sazRvrebs – tropikebs; aukavSiros<br />
dedamiwaze siTbosa da sinaTlis<br />
araTanabari ganawileba siTbur sartylebs.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
1<br />
82 junglebi da<br />
antraqtikuli<br />
udabno<br />
SeZlos ori kontrastuli siTburi<br />
sartyis ekosistemis daxasiaTeba<br />
da Sedareba; imsjelos maT Soris<br />
gansxvavebis mizezebze.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
1<br />
83 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unarCvevebis<br />
ganxilva.<br />
dedamiwa da<br />
garesamyaro<br />
bun.VI.7<br />
.moswavles SeuZlia<br />
dedamiwaze siTbosa da<br />
sinaTlis ganawilebaze<br />
msjeloba.<br />
1<br />
VIII Tavi – garemos dacva<br />
84-<br />
85<br />
garemos<br />
dabunZureba<br />
SeZlos bunebaSi adamianis uxeSi<br />
CareviT gamowveuli uaryofiTi<br />
Sedegebis aRwera; Camoayalibos<br />
sakuTari mosazrebebi maTi Tavidan<br />
acilebis saSualebebze; Seadginos<br />
plakati Temaze: „davicvaT garemo<br />
dabinZurebisgan“.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.10 moswavles SeuZlia<br />
garemosdacviTi<br />
RonisZiebebis<br />
gatareba, maTi<br />
mniSvnelobis aRwera<br />
da dasabuTeba.<br />
2<br />
86-<br />
87<br />
saqarTvelos<br />
buneba<br />
safrTxeSia!<br />
gaecnos saqarTveloSi arsebul<br />
dacul teritoriebs; SeZlos<br />
maTi CamoTvla da isaubros<br />
maT mniSvnelobaze; Seagrovos<br />
informacia daculi obieqtebis<br />
Sesaxeb.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.10 moswavles SeuZlia<br />
garemosdacviTi<br />
RonisZiebebis<br />
gatareba, maTi<br />
mniSvnelobis aRwera<br />
da dasabuTeba.<br />
2<br />
88 Semajamebeli<br />
gakveTili<br />
miRebuli codnis sistemaSi moyvana;<br />
kvlevisa da saazrovno unar-Cvevebis<br />
ganviTareba.<br />
adamiani da<br />
garemo<br />
bun.VI.10 moswavles SeuZlia<br />
garemosdacviTi<br />
RonisZiebebis<br />
gatareba, maTi<br />
mniSvnelobis aRwera<br />
da dasabuTeba.<br />
1<br />
SeniSvna:<br />
TiToeuli gakveTili miznad isaxavs rogorc gakveTilis dagegmvis cxrilis grafaSi<br />
– `gakveTilis mizani~ mocemuli miznebis miRwevas, agreTve amave gakveTilis cxrilis<br />
grafaSi – `fasdeba Semdegi unarebi~ CamoTvlili unar-Cvevebis ganviTarebas.<br />
22
gakveTili 1<br />
gakveTilis Tema: moZravia Tu uZravi?<br />
I Tavi – sxeulTa moZraoba<br />
gakveTilis<br />
miznebi<br />
aqtivobebi<br />
moswavleebis<br />
organizeba<br />
drois<br />
ganawileba<br />
resursebi<br />
fasdeba Semdegi<br />
unarebi<br />
• gaixsenos<br />
moZravi<br />
da uZravi<br />
sxeulebi;<br />
• moiyvanos<br />
sxvadasxva<br />
moZraobis<br />
(siaruli,<br />
triali,<br />
sriali, frena)<br />
magaliTebi;<br />
• isaubros<br />
zafxulis<br />
STabeWdilebebis<br />
Sesaxeb;<br />
• gaixsenos Tu ra<br />
saxis moZraobebs<br />
Sexvda zafxulis<br />
ganmavlobaSi<br />
• motivacia da saklaso<br />
saubari<br />
• muSaoba samuSao<br />
rveulSi (cxrilis<br />
Sevseba)<br />
• Sesrulebuli<br />
davalebis ganxilva<br />
• msjeloba moZraobis<br />
saxeebze<br />
• muSaoba saxelmZRv.<br />
(cxrilis Sevseba)<br />
individ.;<br />
jgufuri;<br />
wyvilebSi<br />
10 wuTi<br />
5 wuTi<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
saxelmZRv.,<br />
saweri kalami,<br />
samuSao<br />
rveuli<br />
azris Camoyalibebisa<br />
da mowodebis<br />
unari;<br />
mewyvilesTan<br />
TanamSromlobis<br />
unari;<br />
prezentaciis<br />
unari;<br />
klasifikaciis<br />
unari<br />
gakveTili 2<br />
gakveTilis Tema: sxeulTa moZraobis traeqtoria.<br />
gakveTilis<br />
miznebi<br />
aqtivobebi<br />
moswavleebis<br />
organizeba<br />
drois<br />
ganawileba<br />
resursebi<br />
fasdeba Semdegi<br />
unarebi<br />
• SeZlos aRweros<br />
sxeulTa<br />
moZraobis<br />
traeqtoria,<br />
Seadaros<br />
erTmaneTs da<br />
gamoxatos<br />
sqematurad<br />
• multfilmis Cveneba<br />
• saklaso msjeloba<br />
• muSaoba saxelmZRv.<br />
individ.;<br />
wyvilebSi<br />
15 wuTi saxelmZRv.,<br />
15 wuTi<br />
saweri<br />
kalami, dafa.<br />
15 wuTi<br />
carci<br />
kvlevis unar-<br />
Cvevebi<br />
• dakvirveba<br />
• aRwera<br />
• monacemTa<br />
organizeba<br />
• monacemTa Cawera<br />
saazrovno unar-<br />
Cvevebi<br />
• analizi<br />
SemoTavazebuli aqtivobebi:<br />
multfilmis `vini-puxi midis stumrad~ Cveneba (“Винни-пух идет в гости” /”Союзмультфильм”,<br />
1971 г./, multfilmis gadmowera SeiZleba Semdegi saitidan: http://mults.spb.ru/mults/?id=66).<br />
rCeva maswavlebels: multfilmis Cvenebisas maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs imaze,<br />
Tu rogor icvleba multfilmis gmirebis mdebareoba sxvadasxva sxeulis (xe, xidi,<br />
fuRuro da a.S.) mimarT.<br />
saklaso msjeloba.<br />
moswavleebi samuSao furclebze akeTeben Canawers Tu ra punqtebi gaiares mTavarma<br />
gmirebma (tye – kurdRelebis sabinadro – xidi – mTis wveri).<br />
23
amis Semdeg maswavlebeli dafaze carciT sqematurad aRniSnavs<br />
oTxive punqts da ekiTxeba moswavleebs: – rogor gamovsaxoT gmirebis<br />
mier ganvlili manZili? (punqtebi Tanmimdevrulad SevaerToT<br />
xaziT). /maswavlebeli carciT xazavs/.<br />
– Tu mivyvebiT sxeulis mier gavlil gzas, miviRebT wirs.<br />
maswavlebeli: – Cven dafaze sqematurad aRvniSneT, Tu rogor gadaadgildebodnen multfilmis<br />
gmirebi da, Sesabamisad, icvleboda maTi mdebareobac. am dros carci moZraobda<br />
dafaze. dafaze gamoisaxa wiri, romelsac mecnierebi uwodeben traeqtorias.<br />
Sejameba: nebismier sxeuls mis garSemo arsebuli sxva sxeulebis mimarT garkveuli<br />
(gansazRvruli) mdebareoba ukavia. Tu es mdebareoba droSi icvleba, SegviZlia vTqvaT,<br />
rom sxeuli moZraobs. moZraobisas sxeuli Semowers wirs, romelsac mecnierebi sxeulis<br />
moZraobis traeqtorias 1 uwodeben.<br />
muSaoba saxelmZRvaneloze: I savarjiSo.<br />
saklaso msjeloba.<br />
gakveTili 3<br />
gakveTilis Tema: sxeulTa moZraobis traeqtoria (gagrZeleba).<br />
gakveTilis<br />
miznebi<br />
aqtivobebi<br />
moswavleebis<br />
organizeba<br />
drois<br />
ganawileba<br />
resursebi<br />
fasdeba Semdegi<br />
unarebi<br />
• SeZlos aRweros<br />
sxeulTa<br />
moZraobis<br />
traeqtoria,<br />
Seadaros<br />
erTmaneTs da<br />
gamoxatos<br />
sqematurad<br />
• motivacia<br />
• saklaso msjeloba<br />
• praqtikuli samuSao<br />
jgufebSi<br />
• prezentacia<br />
• davaleba<br />
• davalebis ganxilva –<br />
saklaso msjeloba<br />
individ.;<br />
jgufebSi<br />
5 wuTi saxelmZRv., kvlevis unar-<br />
5 wuTi<br />
saweri Cvevebi<br />
kalami, didi • dakvirveba<br />
zomis samuSao • aRwera<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
furclebi,<br />
saTamaSo<br />
manqanebi,<br />
• monacemTa<br />
organizeba<br />
• monacemTa Cawera<br />
8 wuTi<br />
feradi saazrovno unarflomast.<br />
da Cvevebi<br />
skoCi, samuSao • analizi<br />
5 wuTi rveuli<br />
• saSinao davaleba<br />
2 wuTi<br />
SemoTavazebuli aqtivobebi:<br />
motivacia. maswavlebeli dafaze xazavs sxvadasxva texilebsa da geometriul figurebs:<br />
oTxkuTxeds, samkuTxeds, wres, mravalkuTxeds da a.S. da sTxovs moswavleebs, daxazvisas<br />
daakvirdnen da daasaxelon carcis moZraobis traeqtoria.<br />
saklaso msjeloba. moswavleebi adareben sxvadasxva geometriuli figurebis traeqtorias,<br />
msjeloben, gamoTqvamen mosazrebebs.<br />
praqtikuli samuSao jgufebSi.<br />
saWiro masala: didi zomis samuSao furclebi, saTamaSo manqanebi, feradi flomasterebi<br />
da skoCi /jgufebis raodenobis mixedviT/.<br />
maswavlebeli jgufebs urigebs samuSao furclebs da TiTo saTamaSo manqanas, jgufis<br />
moswavleTa raodenobis Sesabamis ferad flomasterebs (yvela moswavles gansxvavebuli<br />
feris flomasteri). didi zomis furcels aweren jgufis nomers da calke samuSao<br />
furcelze Camoweren jgufis moswavleTa saxelebs, TiToeul saxels sxvadasxva (Sesabamisi)<br />
feriT.<br />
jgufis pirveli wevri manqanas skoCiT umagrebs Tavisi saxelis Sesabamisi feris flomasters<br />
da gaatarebs saTamaSo manqanas did furcelze. Sedegad furcelze gamoixateba<br />
saTamaSo manqanis (flomasteris) moZraobis traeqtoria; Semdeg jgufis danarCeni wevrebi<br />
asruleben igives.<br />
sabolood TiToeul jgufSi did furcelze gamosaxeba sxvadasxva ferisa da moxazu-<br />
1<br />
ტრაექტორია [ლათ. trajectorius გადაადგილებასთან დაკავშირებული] - სივრცეში სხეულის ან წერტილის მოძრაობის გზა.<br />
მაგ., ჭურვის ტრაექტორია /ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი/.<br />
24
lobis traeqtoriebi.<br />
prezentacia. jgufebi warmoadgenen Sesrulebul namuSevars.<br />
davaleba. moiyvaneT sxvadasxva sxeulis moZraobis magaliTebi da sqematurad gamoxateT<br />
maTi moZraobis traeqtoria.<br />
davalebis ganxilva – saklaso msjeloba.<br />
– rogor fiqrobT, riT gamovsaxeT sxeulis mier gavlili gza? (wiriT).<br />
– rogor ganvsazRvroT sxeulis mier traeqtoriis gaswvriv gavlili manZili? (unda<br />
gavigoT wiris sigrZe).<br />
– rogor gavigoT wiris sigrZe? (gavzomoT).<br />
saSinao davaleba. moifiqreT, Tu rogor SeiZleba gavzomoT praqtikuli samuSaos<br />
dros saTamaSo manqanebis mier gavlili manZilebi? Semdegi gakveTilisTvis moitaneT gazomvisTvis<br />
saWiro masala.<br />
gakveTili 4<br />
gakveTilis Tema: ganvlili manZilis gazomva.<br />
gakveTilis<br />
miznebi<br />
aqtivobebi<br />
moswavleebis<br />
organizeba<br />
drois<br />
ganawileba<br />
resursebi<br />
fasdeba Semdegi<br />
unarebi<br />
• SeZlos<br />
gaixsenos<br />
masStabi,<br />
horizontis<br />
mxareebi;<br />
• SeZlos<br />
ganvlili<br />
manZilis<br />
gazomva;<br />
• SeZlos<br />
monacemebis<br />
gamosaxva<br />
cxrilis saxiT<br />
• saSinao davalebis<br />
wardgena-msjeloba<br />
• ganvlili manZilis<br />
gazomva<br />
• muSaoba saxelmZR. –<br />
I savarjiSo<br />
• Semowmeba-ganxilva<br />
• TviTSefaseba<br />
individ.;<br />
jgufebSi<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
10 wuTi<br />
5 wuTi<br />
saxelmZRv.,<br />
saweri<br />
kalami, Zafi,<br />
ruleti,<br />
samuSao<br />
furclebi,<br />
samuSao<br />
rveuli<br />
kvlevis unar-<br />
Cvevebi<br />
• dakvirveba<br />
• aRwera<br />
• monacemTa<br />
organizeba<br />
• monacemTa Cawera<br />
saazrovno unar-<br />
Cvevebi<br />
• analizi<br />
TviTSefasebis<br />
unari<br />
SemoTavazebuli aqtivobebi:<br />
saSinao davalebis wardgena-msjeloba. /Tu moswavleebma damoukideblad ver moifiqres<br />
gazomvis verc erTi meTodi, maswavlebels vTavazobT erT-erTs/.<br />
ganvlili manZilis gazomva /aviRoT Zafi da SemovavloT manqanis traeqtorias, Semdeg<br />
sigrZis sazomi ruletiT gavzomoT Zafis sigrZe, romelic gviCvenebs ganvlil manZils/.<br />
moswavleebma gazomon wina gakveTilze praqtikuli samuSaos dros miRebuli Sedegebi,<br />
samuSao furcelze daxazon cxrili da monacemebi Seitanon masSi.<br />
cxrilis Sevsebis nimuSi:<br />
mosw. saxeli xazis feri sigrZe, sm<br />
nika wiTeli 33<br />
lado lurji 42<br />
gio mwvane 38<br />
muSaoba saxelmZRvaneloze – I savarjiSo. daakvirdi sqematur rukas. gansazRvre avtomobilis<br />
mier ganvlili manZili gzatkecilze, Tu ici, rom 1 sm-Si aris 1 km (pasuxi: (3.5<br />
+ 5.0 + 7.0 + 2.5) × 1 = 18 km). samuSao rveulSi Cawere Tu ramden kilometrs Seadgens ganvlili<br />
manZili.<br />
savarjiSos Semowmeba-ganxilva da TviTSefaseba.<br />
25