28.12.2013 Views

wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia

wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia

wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong><br />

<strong>anTropologia</strong><br />

wardgenilia<br />

kaxaber kurtaniZis<br />

mier<br />

ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetis<br />

filosofiisa da socialur mecnierebaTa fakultetze<br />

filosofiis doqtoris xarisxis mosapoveblad<br />

Tbilisi, ivnisi 2009


Τόν τής Τριάδος εραστήν καί Μέγαν Μάξιµον, τόν εκδιδάξαντα τρανώς πίστιν την ένθεον, τού δοξάζειν τόν<br />

Χριστόν, φύσεσιν εν δύω, ενεργείαις τε διτταίς ώς καί θελήσεσιν, επαξίως οι πιστοί ανευφηµήσωµεν,<br />

ανακράζοντες. Χαίρε κήρυξ τής Πίστεως.<br />

samebis motrfiales, didebul <strong>maqsime</strong>s, romelmac saRvTo sarwmunoeba cxadad aswavla;<br />

qristes madidebels ori bunebiT da ormagi moqmedebiT iseve, rogorc nebiT, morwmuneni<br />

Rirsad keTilgixmovanebT xmamaRla: dae, gixarodes, sarwmunoebis mqadagebelo<br />

Φιλοσοφία κοσµήσας τόν βίον σου, θεοσοφία σαυτόν κατελάµπρυνας, όθεν εν αµφοτέροις ευδοκιµών, τή καλή<br />

οµολογία επεσφράγισας αµφότερα<br />

filosofiiT Seamke Seni cxovreba da Teosofia sakuTar Tavs gaubrwyine, xolo<br />

oriveTi gamocdilma da saxelovanma marTali da mSvenieri aRmsareblobiT beWedi<br />

daasvi maT<br />

Μάξιµε µακάριε, σύ δι' ασκήσεως γέγονας, θεοπρεπές, τής φιλοσοφίας, καί αγνόν ενδιαίτηµα<br />

netaro <strong>maqsime</strong>, Sen asketuri moRvaweobiT gaxdi filosofiis ubiwo da RvTivsaTanado<br />

samyofeli.<br />

Τή ροή σου τού αίµατος, καταρδευοµένη η Εκκλησία Χριστού, εξανθεί πατροπαράδοτον, σού τού θείου σπόρου<br />

δόγµα Όσιε.<br />

Seni sisxlis nakaduliT morwyuli (pkurebuli) qristes eklesia yvavilobs Seni<br />

saRvTo Teslis mamaTa gadmocemiseuli dogmiT<br />

Ο γνώσιν τών γηϊνων αθροίσας, καί ουρανίων, ενδίκως φιλόσοφος, Κατονοµάζεται Μάξιµος.<br />

codniT (SemecnebiT) SerToO ra miwieri da zecieri, samarTlianad filosofosad<br />

iwodeba <strong>maqsime</strong><br />

Σοφίας τής αµείνω τώ έρωτι, τού Χριστού σου, µιµητής πανάριστος, ώφθης αοίδιµε Μάξιµε<br />

mxne da Zlieri trfialebiT Seni qristes mbaZvelad ixilvebi, saqebaro <strong>maqsime</strong><br />

Ου θελήµατα δύω, διαιρούµενα γνώµης εναντιότητι, ποιότητι δέ µάλλον, ανεκήρυξας Πάτερ, φυσική διαφέρόντα.<br />

ara jerCinebiseuli winaaRmdegobebiT, aramed xarisxiT gayofili bunebiT gansxvavebuli<br />

ori neba iqadage mamao<br />

∆ύο Πάτερ ειδότες, ενεργείας τού οίκτω, σεσαρκωµένου Θεού, διττάς αυτεξουσίους, θελήσεις διδαχθέντες, υπό σού<br />

αναµέλποµεν...<br />

ganxorcielebuli RmerTis Tanalmobis or energias vicnobT da ormag TviTmflobel<br />

nebas vswavlobT Sengan da [sagalobels] aRvavlenT...<br />

Ξενωθείς απάσης, ηδονής µακάριε θανατηφόρου, σεαυτόν ειργάσω, όλον ακηλίδωτον έσοπτρον θείον<br />

ucxoeqmen ra yovelgvar sikvdilismomtan siamovnebas, sakuTari Tavi moimoRvawe da<br />

mTlianad daulaqavebeli saRvTo sarke gaxdi<br />

(21 ianvaris wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebelis akoluTiidan<br />

TA ΜΗΝΑΙΑ<br />

Ιουανάριος<br />

ΤΗ ΚΑ' ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΗΝΟΣ<br />

Μνήµη τού Οσίου Πατρός ηµών Μαξίµου τού Οµολογητού.)<br />

1


Sesavali 5<br />

1. <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli Tanamedrove qarTul gamokvlevebSi<br />

Sesavali 7<br />

1.1. <strong>maqsime</strong>s “cxovreba” da monoTelituri eresi 8<br />

1.2. logosis antikuri cneba dionises areopagelTan<br />

da <strong>maqsime</strong>sTan 28<br />

1.3. <strong>maqsime</strong> winamorbed tradiciasTan mimarTebaSi.<br />

Secnobadi da Seucnobadi RmerTSi 34<br />

1.4. qmnilebis ontologiuri safuZvlis wvdoma 37<br />

1.5. <strong>wminda</strong> werili, rogorc RvTisSemecnebis <strong>evqaristiuli</strong> veli 51<br />

Sejameba 53<br />

2. dionise areopagelis RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> ontologia<br />

Sesavali 58<br />

2.1. RvTisSemecnebis meTodebi 58<br />

2.1.1. transcendentaluri meTodi 59<br />

2.1.2. RvTisSemecnebis katafatikuri da<br />

apofatikuri meTodebi 61<br />

Sejameba 68<br />

2.2. <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba<br />

Sesavali 69<br />

2.2.1. ierarqia da Tavisufleba anu<br />

ierarqiis “moqnilobis” xarisxi 70<br />

2


2.2.2. rituali da <strong>wminda</strong> werili 80<br />

2.2.3. simboloebi da saRvToTa xedva 83<br />

2.2.4. kacobrivi siqvelis misterialuri ganzomileba 84<br />

Sejameba 88<br />

daskvnis magier 89<br />

3. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong> msoflxedva<br />

3.1. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Teologiis wanamZRvarebi<br />

3.1.1. RmerTsityvis logosebis tani<br />

da qmnilebis ontologiuri statusi 91<br />

3.1.2. arsebulTa logosebi da saRvTo energiebi,<br />

rogorc qmnilebis Tavisuflebis garemo 105<br />

3.2. RvTisSemecneba da siyvaruli <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />

3.2.1. RvTisSemecneba da praqtikuli moRvaweoba 115<br />

3.2.2. siyvarulis ucodinroba 120<br />

3.2.3. sulis Zalebis <strong>evqaristiuli</strong> aRdgena 133<br />

3.2.4. codna, rogorc siyvarulSi Tavisufleba 155<br />

3.3. siyvaruli da evqaristia<br />

3.3.1. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> ontologia 175<br />

3.3.2. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> esqatologia 180<br />

3.3..3. arsebulTa <strong>evqaristiuli</strong> erTianoba 183<br />

3.3.4. arsebulTa logosebis <strong>evqaristiuli</strong> xedva,<br />

rogorc ganRmrToba 185<br />

Sejameba 195<br />

3


4. pirovnebacentruli anu decentruli evqaristiuloba<br />

Sesavali 197<br />

4.1. apokatastasisi, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> movlena 197<br />

4.2. droisa da maradiulobis erTianoba evqaristiul RvTisSemecnebaSi 204<br />

4.3. RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> misia 209<br />

Sejameba 212<br />

5. <strong>evqaristiuli</strong> rituali, rogorc sazogadoebrivi movlena<br />

Sesavali 214<br />

5.1. ritualis metafizika 214<br />

5.2. dramaturgiuli codna 219<br />

5.3. Teurgiuli rituali 226<br />

5.4. berZnuli polisi da qristianuli eklesia 227<br />

5.5. ritualuri Semecneba <strong>maqsime</strong> aRmsrebelTan 231<br />

Sejameba 244<br />

daskvnis magier 247<br />

gamoyenebuli literatura 265<br />

4


Sesavali<br />

sagani <strong>anTropologia</strong> zogadad gulisxmobs socialur mecnierebas,<br />

romelic swavlobs adamians, rogorc socialur arsebas. cxadia, rom<br />

<strong>anTropologia</strong>, rogorc disciplina, ver iqneba Tavisi epoqis<br />

epistemologiuri da metafizikuri doqtrinebis zegavlenisagan<br />

Tavisufali. anu, <strong>anTropologia</strong> uTuod asaxavs Tavisi epoqis<br />

problematikas da gulisxmobs ama Tu im filosofiur bazas. aseve<br />

cxadia, rom Teologiuri <strong>anTropologia</strong>, romelic aris mecniereba<br />

adamianis RmerTTan mimarTebis Sesaxeb, ver iqneba sruliad<br />

damoukidebeli – igi yovelTvis romelime saxis Teologiis an religiis<br />

konteqstSi unda ganixilebodes. metic, zogierT SemTxvevaSi, Teologiisa<br />

da anTropologiis kavSiri imdenad Rrma da mWidroa, rom maTi<br />

gancalkeveba SeuZlebelia. mag., zogierTi qristiani Teologi aRiarebs,<br />

rom adamiani ver Seicnobs RmerTs TavisTavad, aramed adamiani swavlobs<br />

mas mxolod TavisTan urTierTobaSi. ra Tqma unda, aseT SemTxvevaSi ver<br />

iqneba SesaZlebeli saubari ganyenebul Teologiaze, aramed<br />

Teo<strong>anTropologia</strong>s (theanthropology). 1<br />

anTropologiisa da Teologiis swored aseTi<br />

urTierTgansazRvrebuloba gvaqvs mxedvelobaSi, rodesac vsaubrobT<br />

evqaristiul 2 <strong>anTropologia</strong>ze: igi gulisxmobs Tavad adamianis<br />

agebulebas, mis mimarTebas sxva adamianebTan, sociumTan da zogadad<br />

mTel samyarosTan, aseve TviTSemecnebas, rogorc RvTisSemecnebas.<br />

winamdebare naSromi warmoadgens wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SemoqmedebaSi<br />

swored am Temebis kvlevisa da gaanalizebis mcdelobas.<br />

naSromi Sedgeba xuTi Tavisagan. TiToeul Tavs darTuli aqvs<br />

Sesavali da daskvna. amdenad, yoveli Tavi SeiZleba miviCnioT, rogorc<br />

damoukidebeli erTeuli (garkveuli azriT).<br />

1<br />

J. Macquarrie, Anthropology, Theological, Dictonary of the Ecumenical Movement, 2 nd Edition, WCC<br />

Pubilications, Geneva 2002, 37; D. Naugle, Postmodern A/anthropology,<br />

http://www.dbu.edu/naugle/pdf/postmodern_anthropology.pdf<br />

2 cneba ευχαριστία momdinareobs sityvisagan ευχαριστέω (madloba) da aq niSnavs saRvTo<br />

msaxurebas, wirvas. igi aRiniSneba sxva terminebiTac: Θεία Κοινωνία (saRvTo ziareba), Άγια<br />

Κοινωνία (<strong>wminda</strong> ziareba), Θεία Μετάληψη (saRvTo ziareba/wilmqoneoba), Θεία Λειτουργία (saRvTo<br />

liturgia).<br />

5


pirveli Tavi davuTmeT <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxelTan dakavSirebul<br />

qarTul samecniero sivrceSi arsebuli naSromebis analizs. am TavSi<br />

ganixileba <strong>maqsime</strong>s istoriuli epoqa, biografia da naSromebi. amasTan<br />

erTad, dasmuli da ganxilulia ramdenime sakiTxi, romelTac Semdgom<br />

TavebSi kvlav davubrundebiT gansxvavebul aspeqtebSi.<br />

es naSromi ar ikvlevs <strong>maqsime</strong>s Teologiis mimarTebas mis<br />

Tanamedrove Tu winamorbed qristian avtorebTan (es sakiTxi pirvel<br />

TavSi mxolod nawilobrivaa ganxiluli). am lakunis dasafarad meore<br />

Tavi mTlianad daTmobili aqvs dionise areopagels. ganvizraxeT<br />

dionises Teologiis ara amomwuravi gadmocema, aramed misi im niuansebSi<br />

CaRrmaveba, romelic, Cveni azriT, misgan imemkvidreva <strong>maqsime</strong>m da aq<br />

CvenTvis iyo saintereso. ZiriTadad yuradReba gavamaxvileT<br />

RvTisSemecnebis evqaristiul arsze (rogorc RmerTSi sicocxlis<br />

mTlianobiT/holistikur aqtze).<br />

miuxedavad imisa, rom mesame Tavi uSualod <strong>maqsime</strong>s Teologiis<br />

detalur ganxilvas eTmoba, qristologiur da triadologiur sakiTxebs<br />

mxolod im rakursiT vexebiT, ramdenadac maTSi adamianis pirovnuloba<br />

dainaxeba. anu, Cveni mizania, anTropologiur WrilSi ganvixiloT<br />

Teologia (<strong>wminda</strong> samebis Sida sicocxlis sakiTxebi) da oikonomia<br />

(οικονοµία, <strong>wminda</strong> samebis Tavis qmnilebebSi garegamovlinebebis sakiTxebi).<br />

am Tavis ZiriTadi RmerTi-samyaro-sociumi-adamianisa da adamianis,<br />

rogorc fsiqo-somaturi sicocxlis erTianoba saRvTo siyvarulSi.<br />

meoTxe Tavi adamianis samyarosTan mimarTebis problemas<br />

Seiswavlis. xom ar aris qristocentruli samyaro qristomonisturi, anu<br />

adamianis Tavisuflebis SemzRudveli? iqneb <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi<br />

arsebobs iseTi safuZvlebi da impulsebi, romlebic saSualebas<br />

mogvcemda, dagvenaxa adamiani, rogorc RmerTTan erTad<br />

Tavisufali/TavisuflebaSi Semoqmedi? iqneb SeiZleba, qristocentruloba<br />

gulisxmobdes policentrulobas, anu TiToeuli, konkretuli adamianis,<br />

rogorc ganumeorebeli movlenis/xdomilebis, unikalurobasa da mis<br />

maradiul da waruval Rirebulebas?<br />

mexuTe TavSi adamiani ganxilulia, rogorc socialuri arseba,<br />

xolo qristianuli azrovneba _ rogorc berZnuli azrovnebis memkvidre.<br />

aq naCvenebia, rom adamianis pirovnebad maradi gardasaxva (“gadaxatva”)<br />

6


gulisxmobs uaxloesi garemos gardasaxvasac. anu, adamianis RvTis msgavs<br />

hipostasad Camoyalibebis procesi moicavs sociums da masTan erTad<br />

vlindeba (“ixateba”), rogorc samebis sicocxlis <strong>evqaristiuli</strong>, anu<br />

ziarebiTi xati.<br />

daskvnaSi Sejamebulia naSromis ZiriTadi sakiTxebi.<br />

qristocentruloba/policentrulobis fonze ikveTeba adamianis maradi<br />

mdgomareoba, rogorc <strong>wminda</strong> samebaSi samyaros maradganaxlebadi<br />

esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> sicocxle. 3<br />

1. <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli Tanamedrove qarTul gamokvlevebSi<br />

Sesavali<br />

am Tavis mizania, gavecnoT da gavaanalizoT, Tu rogor aris asaxuli<br />

Tanamedrove qarTul mecnierebaSi wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

msoflmxedveloba. am miznidan gamomdinare, SevecdebiT, SevexoT <strong>maqsime</strong>s<br />

saxelTan dakavSirebul qarTul enaze gamocemul yvela gamokvlevas,<br />

romelzec xeli migviwvdeba. Cven TanmimdevrobiT ganvixilavT qarTvel<br />

avtorebs da maTgan gamovkrebT iseT informacias, romelic pirdapir, an<br />

SemovliTi gziT mainc, ukavSirdeba <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelur azrovnebas.<br />

amave dros, gvinda, paralelurad daixatos <strong>maqsime</strong>s Teologiuri<br />

portretic. amrigad, Cven ormagi amocanis winaSe vdgavarT: pirveli,<br />

amomwuravad gadmovceT da SevajamoT TiToeuli avtoris <strong>maqsime</strong><br />

aRmsarebelTan dakavSirebuli sakiTxebi; da meore, gavawyoT Cveni teqsti<br />

ise, rom TandaTanobiT ikveTebodes <strong>maqsime</strong>s<br />

msoflmxedvelur/Teologiuri portreti. amasTan erTad, vecdebiT,<br />

gavaanalizoT ama Tu im avtoris wvlilis Semdgomi SesaZlo<br />

Teologiuri gamoyeneba/ganviTareba (cxadia, Tu mocemuli avtoris<br />

teqsti amis saSualebas iZleva).<br />

dasaxuli ormagi miznis misaRwevad Cven viwyebT lela xoferias<br />

disertaciis ganxilviT, saidanac aviRebT <strong>maqsime</strong>s istoriul-Teologiur<br />

konteqsts, biografias da, nawilobriv, naSromebis bibliografias. Semdeg<br />

3 έσχατος niSnavs bolos, dasasruls, uSoress, kides; xolo εσχατολογία - swavlebas samyaros<br />

dasasrulis/aRsasrulis Sesaxeb. anu, esqatologia aris Teologiis dargi, romelic<br />

ikvlevs samyaros maradiulobaSi gadasvlis da iq arsebobis sakiTxebs.<br />

7


gadavalT misive statiebze, sadac sxva sakiTxebTan erTad yuradRebas<br />

gavamaxvilebT ramdenime saRvTismetyvelo problemaze.<br />

lela aleqsiZis sadisertacio naSromi saSualebas mogvcems,<br />

gavamravalferovnoT da SedarebiT ufro srulad visaubroT ama Tu im<br />

Teologiur sakiTxze.<br />

Tamar oTxmezuris statia dagvexmareba RmerTSemecnebis erTi<br />

Strixis dakonkretebaSi, romlis Semdegac gadavalT ediSer WeliZis<br />

filologiur-terminologiur gamokvlevasa da mis Targmanebze. aq kidev<br />

ufro ganvaviTarebT ramdenime, ukve nacnob, Teologiur niuanss da<br />

SevxvdebiT axlebs.<br />

zurab jaSis statia saSualebas mogvcems, erTgvari reziume<br />

gavukeToT am TavSi mocemul Teologiur problemebs.<br />

bibliografiul sakiTxebs dawvrilebiT ar SevexebiT. is SeiZleba<br />

moinaxos sqolioebSi miTiTebul ama Tu im naSromSi.<br />

rac Seexeba sxva qarTveli avtorebis <strong>maqsime</strong>s Sesaxeb gamokvlevebs,<br />

miuxedavad imisa, rom isini TiTqmis srulad arian moyvanili Cvens<br />

teqstSi, maTze specialurad ar SevCerdebiT, radgan isini ar Seicaven<br />

raime axal, CvenTvis saintereso informacias da, cxadia, araviTar<br />

aucileblobas ar warmoadgens erTsa da imaves gameoreba. magaliTad, mas<br />

Semdeg, rac moviyvanT l. xoferias mier <strong>maqsime</strong>s Txzulebebis Semcveli<br />

qarTuli xelnawerebis dazustebul CamonaTvals, aRar mivubrundebiT<br />

korneli kekeliZis TiTqmis saukunis winandel imave saxis aRweras. 4<br />

amrigad, am mcire Sesavlis Semdeg gadavdivarT uSualod<br />

<strong>maqsime</strong>sTan dakavSirebuli qarTuli samecniero naSromebis ganxilvaze. 5<br />

1.1. <strong>maqsime</strong>s “cxovreba” da monoTelituri eresi<br />

lela xoferia Tavis sadisertacio naSromSi <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

“pirosTan sityvisgebis” Zveli qarTuli Targmanebi cdilobs ara imdenad<br />

<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> msoflmxedvelobis kvlevas, ramdenadac mas<br />

4 k. kekeliZes, faqtobrivad, aqvs mxolod erTi naSromi <strong>maqsime</strong>ze, romelic Seexeba misi<br />

dakrZalvis adgils. danarCeni informacias gvawvdis mxolod Targmanebisa da<br />

xelnawerebis Sesaxeb, romelzec sxvadasxva adgilas, cxadia, gveqneba saubari teqstSi.<br />

5 ucxoenovani gamokvlevebis Sesaxeb ix. СВ. Сальников, Максим Исповедник в исследованиях<br />

западных и отечественных патрологов, Вестник Челябинского университета, Серия 10, Востоковедение,<br />

Евразийство, Геополитика, № 2 / 2003; aseve А. Сидоров, Преподобный Максим Исповедник в дискусиях<br />

востока и запада. Предисловие к русскому изданию книги Жан-Клода Ларше, Преподобный Максим<br />

Исповедник — посредник между Востоком и Западом, Изд. Сретенского монастыря, Москва 2004<br />

8


ainteresebs ZiriTadad filologiuri sakiTxebi. igi Tavadve aRniSnavs:<br />

“[<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>] Txzulebebis sxvadasxva epoqaSi sxvadasxva<br />

saliteraturo skolebSi Sesrulebul TargmanTa Seswavla<br />

SesaZleblobas gvaZlevs Tvali mivadevnoT qarTuli mTargmnelobiTi<br />

Teoriis ganviTarebas, vimsjeloT im mizezebze, romelTac ganapirobes<br />

Txzulebis [“pirosTan sityvisgebis”] orjer Targmna da im miznebze,<br />

romlebsac isaxavdnen mTargmnelebi am Targmanis Sesrulebisas”. 6<br />

amrigad, disertaciis mizania, SeZlebisdagvarad gamovlindes<br />

qarTul TargmanTa Taviseburebebi, daxasiaTdes ori (an meti) qarTveli<br />

mTargmnelis gansxvavebuli mTargmnelobiTi principebi da miznebi,<br />

gamoiyos mTargmnelobiTi teqnikis meTodebi da xerxebi, romlebsac es<br />

mTargmnelebi mimarTavdnen. xolo Tavad <strong>maqsime</strong>s pirovneba, moRvaweobis<br />

istoriuli konteqsti da misi msoflmxedveloba ganixileba imdenad,<br />

ramdenadac es exmareba avtors dasaxuli filologiuri amocanis<br />

gadawvetaSi. gavadevnebT ra Tvals lela xoferias am naSroms, Cveni<br />

miznidan gamomdinare, SevCerdebiT mxolod imaze, rac uSualod Seexeba<br />

<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> pirovnebasa da msoflmxedvelobas.<br />

naSromis Sesavlis pirveli paragrafi sakmaod vrclad da<br />

detalurad mimoixilavs (Tavad avtori am mimoxilvas uwodebs mokles)<br />

monoTelituri mwvaleblobis rogorc warmoSobasa da ganviTarebas, aseve<br />

masTan eklesiis brZolas, romlis flagmanic iyo <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli.<br />

monoTelituri swavlebis arsi da misi gaumarTlebloba lakonurad asea<br />

moxazuli: “monoTelitebi uaryofdnen qristes adamianur moqmedebas da<br />

nebas da qristes adamianur bunebas gaiazrebdnen rogorc sruliad<br />

pasiursa da umoqmedos. 7 kacobrioba [kacobrivi buneba] logosis xelSi<br />

6 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” Zveli qarTuli Targmanebi,<br />

(sadisertacio naSromi filologiis mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad),<br />

Tbilisi 1998, 4.<br />

7 es mTlad ase rom ar aris, Cans TviT pirosTan sityvisgebidanac. ubralod saxezea<br />

Cveuli xerxi obieqtis naklovanebebis gadametebuli kritikis fonze mkafiod da<br />

ilustrirebulad warmoCenisa. Sdr. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti, sityÂsgebaÁ,<br />

romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis konstantinepolel patriaqisa<br />

mwvalebelisa 41, 43, 48: “pÂrros: ukeTu ganyofilebisaTÂs qristes-SorisTa bunebaTaÁsa<br />

orni iTqumian moqmedebani da ara martoobiTobisaTÂs pirisa erTi, orni moqmedebani<br />

ipovnen kacisnica arsebiTisaTÂs ganyofilebisa sulisa da sxeulisa misisa. da eseTu<br />

esreT, samni iyvnen moqmedebani qristesni da ara orni (PG 90,0336A)”. anu, ara adamianis<br />

bunebis umoqmedobas icavs aq pirosi, aramed sxva ram aqvs mxedvelobaSi. kerZod,<br />

rogorc adamiani ganiyofa sulad da xorcad da oriveni, cxadia, moqmedeben, magram<br />

adamianis moqmedeba iTqmis erTad, asevea qristes SemTxvevaSic: moqmedebaa erTi, Tumca<br />

adamianuri buneba araa umoqmedo: “pÂrros: ara ueWuelad vinaÁTgan orebriv moqmedebda,<br />

9


iyo ubralo iaraRi, yovelgvari iniciativis gareSe da… qristes mTeli<br />

adamianuri buneba imarTeboda misi RvTaebriobiT. 8 J. m. garigis sityviT,<br />

‘maT [monoTelitebs] axasiaTebdaT radikaluri uunaroba, gaegoT<br />

ucodveloba sxvagvarad, vidre, rogorc sikeTis arsebiTi zewola<br />

kacobriv nebaze’.” 9<br />

marTlmadideblebi am pozicias upirispirebdnen Teorias, romlis<br />

mixedviTac qristeSi iyo ori _ RvTaebrivi da kacobrivi moqmedeba da<br />

neba. logosis hipostasTan erTianobiT mTeli adamianuri buneba aris<br />

ganRmrTobili da adamianuri neba qristeSi arasodes ar upirispirdeba<br />

RvTaebrivs. qristes nebaTa da moqmedebaTa Soris ar arsebobs<br />

dapirispirebuloba da isini srul harmoniasa da TanxmobaSi<br />

TanamSromloben. swored aseT erTianobaSi xedavdnen orTodoqsebi<br />

fsevdo dionises gamoTqmis -RmerTkacobrivi moqmedebis 10 (θεανδρική ενέργεια)-<br />

axsnas. es moqmedeba miuTiTebda ori moqmedebis TanamSromlobaze<br />

logosis pirovnebis mier dasaxuli Sedegis misaRwevad. 11<br />

<strong>maqsime</strong>s cxovreba aRiwereba ZiriTadad ori gansxvavebuli<br />

“cxovrebiT” – berZnuliTa da siriuliT. berZnuli “cxovreba”, romelic<br />

tradiciulia marTlmadideblobisaTvis, Seqmnili unda iyos ara V<br />

msoflio krebis periodSi, rogorc amas adre varaudobdnen, aramed<br />

mxolod X s-is Sua xanebSi, SesaZloa studieli monazvnis, miqael<br />

eqsabulitis mier da, amrigad, sxvadasxva wyaros gviandel kompilacias<br />

warmoadgens. es kompilaciuri “cxovreba” <strong>maqsime</strong>s realuri cxovrebis<br />

faqtebis arcodnis gamo savsea Cveulebrivi hagiografiuli “toposebiT”.<br />

rac Seexeba siriul versias, romelic gamoaqveyna s. brokma,<br />

miewereba vinme giorgi reSainels, sofroni ierusalimelis mowafes da,<br />

amrigad, <strong>maqsime</strong>s Tanamedrovesa da Tanamowafes, romelic Semdeg<br />

monoTelitTa mxareze gadavida. es, faqtobrivad, aris pamfleti<br />

orni iyvnes moqmedebani misni, aramed vinaÁTgan martoÁ iyo moqmedi – erTi (PG 90,0340Β).<br />

[...] erTisa moqmedebisa metyuelni RmrTeebisa da kacebisa qristesisani ara sityÂTa<br />

bunebisaÁTa vityÂT amas yofad mis Soris, aramed guariTa SeerTebisaÁTa (PG 90,0340D). [...]<br />

ara mosaspobelad kacobrivisa moqmedebisad vityÂT erTsa moqmedebasa, aramed vinaÁTgan<br />

ganwinaukmoebuli (αντιδιαστελλοµένη, SewinaaRmdegebuli) saRmrToÁsaÁ vnebad iTqmis,<br />

amisTÂs (PG 90,0350)”.<br />

8 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 6.<br />

9 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 7.<br />

10 aRsaniSnavia, rom swored “dionises” am orazrovnad frazas iyenebdnen monoTelitebi<br />

TavianTi poziciis dasacavad. Sdr. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da<br />

pirosis... 46, 47 (PG 90, 0345C, 0348A)<br />

11 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 7.<br />

10


“maqsimianTa eresis” winaaRmdeg, Tumca, mainc Seicavs garkveul sando<br />

informacias.<br />

berZnuli da siriuli biografiebi gansakuTrebiT sxvaoben <strong>maqsime</strong>s<br />

adreuli wlebis Txrobisas.<br />

berZnuli “cxovrebis” Tanaxmad, <strong>maqsime</strong> iyo warCinebuli ojaxidan,<br />

SesaniSnavi filosofiuri ganaTlebis mqone. miuxedavad imisa, rom igi<br />

iyo imperator herakles pirveli mdivani, saero didebas monazvnuri<br />

cxovreba arCia xrizopolisis monasterSi, 12 sadac male winamZRvrad<br />

daadgines. rodesac monoTelitoba gaZlierda, <strong>maqsime</strong>m datova es<br />

monasteri da CrdiloeT afrikaSi gaemgzavra.<br />

siriuli cxovrebis mixedviT, <strong>maqsime</strong> iyo samariteli vaWrisa da<br />

sparsi mona qalis ukanono Svili. igi daibada palestinis xeSvinSi da<br />

saxelad ewoda mosxioni. 13 aTi wlis mosxioni daoblda, misi ojaxis<br />

mfarvelma mRvdelma igi palestinis cnobil monasterSi, “Zvel lavraSi”,<br />

waiyvana, sadac mosxions <strong>maqsime</strong> uwodes.<br />

amave siriuli “cxovrebis” mixedviT, keisris karTan <strong>maqsime</strong>s<br />

daaxloeba sxvagvarad aixsneba. palestinaze sparselTa Tavdasxmebis gamo<br />

614 wels <strong>maqsime</strong> tovebs “Zvel lavras” da miemarTeba konstantinepolSi,<br />

an SesaZloa, imave xrisopolisis monasterSi. aq mas unda gaecno herakle<br />

keisris pirveli colis piradi mdivani saxelad stasi, romelmac igi<br />

daaaxlova saimperatoro karis didebulebTan. 617 wels <strong>maqsime</strong> ukve<br />

namdvilad konstantinepolSia 14 da keisris karTan daaxloebul wreebSi<br />

trialebs.<br />

626 wels <strong>maqsime</strong> tovebs dedaqalaqs. 626-630 wlebSi, rogorc Cans, igi<br />

mogzaurobda saberZneTsa da Crd. afrikas Soris. iyo kretaze, sadac<br />

gamarTa disputi severianel (monofizitTa erT-erTi frTa)<br />

episkoposebTan. SesaZloa, is iyo kviproszec. 632 wels igi ukve<br />

karTagenSia. aq “evkratis” monasterSi Sexvda sofroni ierusalimels,<br />

romelic imJamad monastris winamZRvari iyo. 633 wels <strong>maqsime</strong>, SesaZloa,<br />

12 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 13.<br />

13 aseve ix. Al. Pauline & N.Bronwen, Introduction to Maximus the Confessor, Maximus the Confessor and his<br />

Companions. Documents from Exile, Oxford University Press, 2002, 8-30; P.Jungwirth, Life of St. Maximus,<br />

(http://9stmaryrd.com/shared/st_maximus_bibliography.pdf); А.И. Сидоров, Некоторые замечания к биографии<br />

Максима Исповедника, ВВ. Т. 47. М., 1987. misive Преподобный Максим Исповедник: эпоха, жизнь,<br />

творчество, Творения преподобного Максима Исповедника. Книга I. M., 1993. Д.А. Поспелов, Преподобный<br />

Максим Исповедник как историческое лицо и богослов, Диспут с Пирром. Преп. Максим Исповедник и<br />

христологические споры VII столетия М., 2004, 15-144;<br />

14 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 14.<br />

11


sofronis gahyoloda aleqsandriaSi da Sexvedroda kiros (kÂros)<br />

fazisels monofizitebTan uniis Sesaxeb sasaubrod.<br />

siriuli biografiis mixedviT, <strong>maqsime</strong>m 634 wlis Semdeg garkveuli<br />

xani dayo palestinasa da siriaSi. 15<br />

sofroni ierusalimelis sikvdilis Semdeg <strong>maqsime</strong> xdeba<br />

antimonoTelituri moZraobis lideri. Tavdapirvelad igi Rebulobs<br />

“fsefoss”, romelic aris 633 wlis bolos an 634 wlis dasawyisSi sergi<br />

konstantinepolelis mier gamoqveynebuli sapatriarqo dadgenileba,<br />

romelSic saRvTismetyvelo kamaTebis Tavidan asacileblad ikrZaleba<br />

qristes rogorc erTi, aseve ori moqmedebis (ori bunebiTi energiis)<br />

Sesaxeb saubari. 16 <strong>maqsime</strong>s aseTi reaqcia am dokumentze aixsneba imiT,<br />

rom, jer erTi, masSi <strong>maqsime</strong>m dainaxa aleqsandriuli monoenergizmis<br />

(qristeSi erTi bunebiTi moqmedebis Sesaxeb swavlebis) uaryofa da<br />

meorec, Tavad <strong>maqsime</strong>s sabolood jer kidev ar hqonda gaazrebuli<br />

qristes nebaTa da moqmedebaTa problema.<br />

magram “ekTesisis” (herakle keisris xelmoweriT gamosuli sergisa<br />

da xrizopolisis iRumenis, pirosis Sedgenili dokumenti, romelic<br />

krZalavda qristes bunebebis Sesaxeb disputs da aRiarebda qristeSi erT<br />

nebas 17 ) gamoqveynebis Semdeg, <strong>maqsime</strong> aSkarad upirispirdeba<br />

konstantinepolis oficialur mrwamss. igi karTagenSi wers mraval<br />

antimonoTelitur traqtats da wamyvan rols asrulebs dasavleTSi<br />

Sesabamisi Zalebis konsolidaciisaTvis. igi mudmiv kavSirSia romis<br />

saydarTan. 645 wels disputs marTavs pirosTan (sergis Semdegi<br />

konstantinepolis patriarqi).<br />

<strong>maqsime</strong>, rogorc Cans, aqtiurad monawileobda 649 wlis oqtomberSi<br />

romSi gamarTul lateranis antimonoTelitur krebaSi 18 da iyo dogmatur<br />

gansazRvrebaTa realuri avtori.<br />

siriuli biografiis mixedviT, <strong>maqsime</strong> 552 wels papi martines raRac<br />

davalebiT Tavisi nebiT Cadis konstantinepolSi, sadac SemdgomSi<br />

daapatimres. 19<br />

15 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 15.<br />

16 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 9.<br />

17 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 9.<br />

18 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 16.<br />

19 В. Neil, The Lives of Pope Martin I and Maximus the Confessor: some reconsideration of dating and provenance,<br />

Byzantion, 68 (1998). Paris-Bruxelles, 1998<br />

12


655 wels <strong>maqsime</strong> da misi mowafe anastasi gaasamarTles. am process<br />

hqonda politikuri 20 sababi, radgan <strong>maqsime</strong>s adanaSaulebdnen rwmenis<br />

sakiTxebSi samefo Zalauflebis uaryofaSi, romelmac xeli Seuwyo<br />

arabTa mier afrikis dapyrobasa da romis eklesiis konstantinepolTan<br />

ganxeTqilebas.<br />

<strong>maqsime</strong> gadaasaxles bizikiaSi.<br />

662 wels <strong>maqsime</strong>s anastasisTan erTad asamarTlebs monoTelituri<br />

sinodi, mas miesaja marjvena xelisa da enis mokveTa, da gadasaxleba<br />

lazikis erT-erT adgilas, amJamindeli leCxumis raionSi, sadac 662<br />

wels gardaicvala.<br />

aqve gvinda gavakeToT mokle gadaxveva da ganvixiloT svaneTisa da<br />

leCxumis episkoposis, stefanes (kalaijiSvili) gamokvleva (statiis<br />

saxiT) <strong>maqsime</strong>s saqarTveloSi gadmosaxlebis, gardacvalebisa da<br />

dakrZalvis Sesaxeb. es statia Seicavs detalur informacias adre<br />

Catarebul (a. briliantovisa da k. kekeliZis) analogiur gamokvlevebze.<br />

mocemulia qronologia, Tu vis mier (pirovnebis, organizaciis Tu<br />

dawesebulebis), sad, ra viTarebaSi, ratom da ra saxiT ikvlevdnen<br />

<strong>maqsime</strong>s da mis TanmxlebTa saqarTveloSi gadmosaxlebasa da,<br />

gansakuTrebiT, dakrZalvis adgilsamyofels. ganxilulia da mkacrad<br />

uaryofili <strong>maqsime</strong>s neStis konstantinepolSi gadasvenebis Sesaxeb<br />

informacia (es cnoba mocemulia 1806-1820 wlebSi berZnulad dabeWdil<br />

<strong>maqsime</strong>s cxovrebaSi 21 ). dadasturebulia cixesimagre sqimarisis arseboba<br />

da zustad gansazRvrulia misi mdebareobis adgili (es cixesimagre<br />

moxseniebulia wyaroebSi, magram episkopos stefanes mixedviT,<br />

Tanamedrove mkvlevarebisaTvis misi adgilmdebareoba daudgeneli<br />

rCeboda). radgan es gamokvleva aranair Teologiur informacias ar<br />

Seicavs da Cven aq ar gvainteresebs misi detalebi, moviyvanT mxolod mis<br />

daskvnas:<br />

20 <strong>maqsime</strong>s saxelmwifos politikasTan damokidebulebis Sesaxeb ix. Ал. Сидоров, Некоторые<br />

аспекты экклесиологии преподобного Максима Исповедника, Богословская Конференция Русской<br />

Православной Церкви, 17 - 20 ноября 2003 г, Москва 2004<br />

21 episkoposi stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saqarTveloSi gadmosaxlebis, misi<br />

gardacvalebisa da dakrZalvis adgilmdebareobis dadgenisaTvis, gazeTi xvamli 2003, #<br />

3-4, 10-13. agreTve ix. ep. stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saqarTveloSi<br />

gadmosaxlebis, misi gardacvalebisa da dakrZalvis adgilmdebareobis Sesaxeb, cxovreba<br />

wmidisa <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a, (gamomcemloba, gamocemis adgili da TariRi miTiTebuli<br />

araa), 60-95.<br />

13


“skimari aris wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebaSi moxseniebuli<br />

bizantiuri cixe-simagre sqimari. aq igi [<strong>maqsime</strong>] iqna<br />

gadmosaxlebuli, aqve gardaicvala da daikrZala, Semdeg ki 680<br />

wlidan VIII s-is aTian wlebamde misi nawilebi aRmoiyvanes da<br />

gadaasvenes cagerTan axlos muris cixis ZirSi mdebare arsenis<br />

monasterSi, romelsac Semdgom <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxeli<br />

ewoda, misi neStis iq dasaflavebis gamo. misi neSti dResac<br />

mdebareobs muris cixesTan wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> monasterSi<br />

agebul mcire eklesiis trapezis qveS. zemomoyvanil msjelobas<br />

sabolood naTels mohfens saTanado arqeologiuri kvleva”. 22<br />

Cveni mxriv gvinda aRvniSnoT, rom arqeologiuri kvleva ukve Catarebula<br />

1914 wels (am informacias, albaT, ar flobda episkoposi stefane). eTer<br />

qavTaraZem gamosca wigni daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), sadac<br />

aris mocemuli swored es informacia. eTer qavTaraZe wers:<br />

“d. yifSiZis saxeli mWidrodaa dakavSirebuli <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

pirovnebis kvlevis istoriasTan. mis arqivSi inaxeba nawyveti<br />

moxsenebisa, romelic peterburgis universitetis qarTuli<br />

samecniero wris sxdomaze waikiTxa 1914 wlis 27 oqtombers.. [...]<br />

peterburgis sasuliero akademiis profesorma briliantovma aRZra<br />

sinodSi sakiTxi muris eklesiasTan arqeologiuri cda<br />

momxdariyo. [...] sinodma es [niko] mars miando. [...] 25 ivnisidan 17<br />

ivlisamde grZeldeboda muSaoba”. 23<br />

es muSaoba gaurkveveli mizezebis gamo Sewyda. daviT yifSiZis dRiurebi<br />

arafers ar ambobs am mizezis Sesaxeb, magram TiTqmis detalurad aRwers<br />

muris cixesTan Catarebul samuSaos. detalebi CvenTvis saintereso araa.<br />

mxolod imis aRniSvna gvinda, rom arqeologiuri kvlevis Sedegi<br />

uaryofiTi aRmoCnda. 24<br />

isev mivadevnoT Tvali lela xoferias disertacias. <strong>maqsime</strong>s<br />

mravalplaniani da mravalferovani SemoqmedebiT dasrulda patristikis<br />

epoqa. am Semoqmedebaze didi zegavlena iqonies evagre pontoelma, fsevdo<br />

dionisem, kabadokielebma, neoaleqsandrielebma 25 da, SesaZloa, makari<br />

megviptelmac, romelsac <strong>maqsime</strong> uSualod, an diadoxos fotikelis<br />

meSveobiT icnobda. magram <strong>maqsime</strong>m saRvTismetyvelo sinTezi, ZiriTadad<br />

mainc, sakuTar sulier gamocdilebaze dayrdnobiT moaxdina.<br />

<strong>maqsime</strong>s Txzulebebi ramdenime jgufad SeiZleba daiyos. esenia:<br />

1. egzegetikuri.<br />

22 episkoposi stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>... 12.<br />

23 e. qavTaraZe, daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), Tbilisi 1992, 65.<br />

24 ix. e. qavTaraZe, daviT yifSiZe... 151-158.<br />

25 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 17.<br />

14


a) “kiTxva-migeba Talasesadmi”, romelic warmoadgens saRmrTo<br />

werilis rTul adgilTa komentars, anu ganmartebas;<br />

b) kidev erTi “kiTxva-migeba”;<br />

g) “59-e fsalmunis ganmarteba”<br />

d) “mamao Cvenos ganmarteba”;<br />

e) “Teopempte sqolastikosisadmi”;<br />

v) “ambigva Tomasadmi” da “ambigva ioanesadmi” (“sxvadasxva<br />

siZnelis Sesaxeb”), anu fs. dionisesa da grigoli nazianzelis<br />

TxzulebaTa rTul adgilTa ganmartebebi. 26 am ambigvebs<br />

SeiZleba miekuTvnos “meore werili Tomasadmi”;<br />

z) sqolioebi fs. dionises Txzulebebze (miCneulia, magram ara<br />

gansazRvruli, rom es sqolioebi, ZiriTadad, ekuTvnis ioane<br />

skiTopolels (skÂTopolels) da maT Soris mxolod mciredia<br />

<strong>maqsime</strong>si);<br />

T) “mistagogia” _ liturgikuli komentari (aq <strong>maqsime</strong> scildeba<br />

liturgikuli komentaris Janris sazRvrebs, radgan es<br />

nawarmoebi aseve aris Teologiur-asketuri Txzuleba).<br />

zogadad, SeiZleba iTqvas, rom wm. werilisa da mamaTa teqstebis<br />

ganmartebisas <strong>maqsime</strong>, ZiriTadad, misdevs aleqsandriuli skolis<br />

alegoriuli komentaris tradicias.<br />

2. “Tavebi”.<br />

a) “orasi Tavi RvTismetyvelebisaTvis da xorcielad<br />

gangebulebisa Zisa kacisa;<br />

b) “15 Tavi RvTismetyvelebasa da gangebulebaze”;<br />

g) “10 Tavi RvTismetyvelebasa da gangebulebaze”<br />

(dasaxelebuli “15 Tavi” da “10 Tavi” aris avTenturi nawili<br />

gviandeli kompilaciisa “500 Tavi RvTismetyvelebasa da<br />

gangebulebaze”);<br />

d) ”siyvarulis oTxaseuli”.<br />

3. asketuri.<br />

a) ”siyvarulis oTxaseulis” Taviseburi gagrZelebaa asketuri<br />

xasiaTis “epistole ioane kubikularis mimarT siyvarulze”;<br />

b) “asketuri sityva”.<br />

26 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 18.<br />

15


4. dogmatur-polemikuri Txzulebebi. “pirosis mimarT<br />

sityvisgeba”, aseve sxva 27 Txzuleba.<br />

5. ormocdaaTi “epistole”.<br />

calke gamosayofia “mokle ganmarteba uflisa Cvenisa ieso qristes<br />

aRdgomisa”, romelic eZRvneba aRdgomis dRis gamoTvlas bibliur da<br />

warmarTul qronologiebTan kavSirSi. 27<br />

aseve, arsebobs <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa calkeuli fragmentebi,<br />

romlebmac Cvenamde sxvadasxva krebuliTa da kateniT moaRwies.<br />

rac Seexeba “RvTismSoblis cxovrebas”, man mxolod eqvTime<br />

aTonelis mier Sesrulebuli qarTuli TargmaniT moaRwia (dawerili<br />

unda iyos 625 wlamde).<br />

<strong>maqsime</strong>s popularoba da gavlena momdevno xanis RvTismetyvelebaze<br />

didi iyo. man gansakuTrebuli gavlena iqonia svimeon axal<br />

RvTismetyvelsa da grigol palamaze. laTinur dasavleTSi man<br />

gansakuTrebiT imoqmeda ioane skot erugenas (eriugenas)<br />

msoflmxedvelobaze. 28 magram miuxedavad aseTi didi popularobisa da<br />

gavlenisa, s. averincevis TqmiT, <strong>maqsime</strong>s originaluri filosofiuri<br />

koncefciebi TiTqmis ver poulobdnen gamoZaxils.<br />

<strong>maqsime</strong>s filosofiuri masStabi xelaxla aRmoaCines XX saukuneSi.<br />

1940 wlidan iwyeba misi dadebiTad gadafaseba. gamocemulia ramdenime<br />

aTeuli wigni da statia, romlebic miZRvnilia <strong>maqsime</strong>s Teologiis<br />

sxvadasxva aspeqtisadmi.<br />

naSromis Sesavlis mesame paragrafi Seexeba <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa<br />

qarTul Targmanebs. dadgenilia am Targmanebis daaxloebiTi raodenoba.<br />

gamoqveynebuli mxolod erTia –“RvTismSoblis cxovreba”. 29<br />

aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong>s nawarmoebebi ar Targmnila qarTulad<br />

eqvTimemde. misi naTargmnia:<br />

1. “sityuisgebaÁ romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>ssa da<br />

piros konstantinepolel patriarqisa mwvalebelisa”;<br />

27 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 19. CamoTvlili saxelwodebebi aq mocemulia lela xoferias<br />

mixedviT. SemdgomSi isini mogvyavs Cveneburi TargmaniT mag. “ambigva Tomasadmi” da<br />

“ambigva ioanesadmi” Cven mogvyavs ise, rogorc is aris Patrologia Greca –Si anu<br />

“sxvadasxva siZnelis Sesaxeb”<br />

28 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 20.<br />

29 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 21.<br />

16


2. “netarisa Talases mimarT xucisa da mamasaxlisisa<br />

mravalTa monasterTaÁsa sityuaTaTuis, romelTa<br />

ganmartebaÁ eTxoa netarisa <strong>maqsime</strong>sgan”;<br />

3. “sityuani saxarebisani, gamokrebilni <strong>wminda</strong> mamaTa mier<br />

wmidisa <strong>maqsime</strong>s TqumulTagan” (es aris florilegiumi<br />

<strong>maqsime</strong>s egzegetikur TxzulebaTagan);<br />

4. “TargmanebaÁ ZniadgulisxmissayofelTa sityuaTaA qristes<br />

Sobisa sakiTxavisaTa grigol RmrTismetyuelisa” (es aris<br />

grigol RvTismetyvelis krebulSi Sesuli “ambigva<br />

ioanesadmis” nawili);<br />

5. “qebaÁ da didebaÁ, SesxmaÁ da galobaÁ yovladwmidisa,<br />

uxrwnelisa da umetesad kurTxeulisa dedoflisa Cuenisa<br />

RmrTismSobelisa da maradis qalwulisa mariamisa da<br />

uwyebaÁ ubiwoÁsa mis da sanatrelisa moqalaqobisa<br />

misisaÁ”;<br />

6. “swavlaÁ monisa RmrTisa sergis mimarT magistrosisa”;<br />

7. asketuri Txzuleba “sityuisgebisaTÂs vnebaTaÁsa miwerili<br />

Talases mimarT”;<br />

8. “swavlani sulierni”;<br />

9. “swavlaTagan <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a, romeli meequsisa<br />

krebisagan gamobrwyinda”;<br />

10. “swavlaTagan wmidisa mamisa Cuenisa <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a”.<br />

rogorc k. kekeliZe aRniSnavda, SeiZleba, <strong>maqsime</strong>s es bolo sami<br />

asketuri xasiaTis swavlaTa krebuli eqvTime aTonelis mier iyos<br />

Sedgenili. aseve SesaZlebelia, rom igi yofiliyo berZnuli<br />

originalidan Targmnili. eqvTimem aseve Targmna <strong>maqsime</strong>s “cxovreba”.<br />

XII saukunis erTaderT gelaTur nusxaSi (№14) daculia<br />

elinofiluri gelaTuri saliteraturo skolis normebiT Sesrulebuli<br />

TargmanTa krebuli. es nusxa Seicavs:<br />

1. “Talases mimarT yovlad Rirsisa xucisa da winamZRvrisa<br />

TiTosaxeTa uRonobisaTÂs wmidisa werilisaTa”;<br />

2. “pirosisa da <strong>maqsime</strong>s sityuisgeba”;<br />

17


3. “locuisaTvis ‘mamao CuenoÁsa’ qristesmoyuarisa visme<br />

mimarT, TargmanebaÁ Semoklebuli”; 30<br />

4. “yovlad ganTqmulsa patriksa ufalsa petres mdabali<br />

<strong>maqsime</strong> monazoni: moTxrobaÁ Tav-Tavedi qristes RmrTisa<br />

Cuenisa sacxorebelisa paseqisaTÂs, aRmwerelisa mier<br />

kanonisa Targmanebuli”;<br />

5. “oraseuli RmrTismetyuelebisaTÂs da Ãorcielad<br />

gangebulebisaTÂs Zisa RmrTisa;<br />

6. “Tavni aTxuTmetni”;<br />

7. “elpidis mimarT xucisa ‘oTxaseuli’ winaSesavliTurT”.<br />

bolo sami Targmanis avtorad ediSer WeliZe efrem mcires<br />

varaudobs. 31<br />

am nusxaSi aseve Sesulia sxva dogmatur-polemikuri xasiaTis<br />

traqtatebi da <strong>maqsime</strong>s epistoleebi. 32<br />

pirveli sami Targmanis avtorad k. kekeliZe miiCnevs nikoloz<br />

gulaberiZes. savaraudoa, rom mkvlevari eyrdnoba z. WiWinaZis arasando<br />

monacemebs. el. metreveli ierusalimis jvris monastris aRapebSi<br />

daculi nikoloz gulaberiZis mier dawerili aRapis da xelnawer gel.<br />

14-is paleografiuli analizis safuZvelze askvnis, rom aRniSnuli<br />

xelnaweri marTlac nikoloz gulaberiZes unda ekuTvnodes. magram, l.<br />

xoferias azriT, es monacemi mainc ar aris sakmarisi, raTa gel. 14<br />

uTuod nikoloz gulaberiZis Targmnilad CaiTvalos. 33<br />

meoTxe paragrafi Seexeba “pirosTan sityvisgebis” qarTul<br />

Targmanebs.<br />

“pirosTan sityvisgeba” warmoadgens antimonoTelitur naSroms da<br />

aris eqspatriarq pirosTan karTagenSi 645 wels gamarTuli sajaro<br />

disputis Canaweri. 647 wlamde teqsti gadaiwera romSi. Txzuleba<br />

dawerilia dialogis formiT. pirobiTad is iyofa or nawilad: qristes<br />

nebaTa da qristes moqmedebaTa sakiTxebis ganxilvad.<br />

30 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 22.<br />

31 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 24.<br />

32 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 22.<br />

33 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 23.<br />

18


<strong>maqsime</strong> diskusias iwyebs monoTelitTa argumentebis kritikiT. mis<br />

yovel kritikaze pirosi pasuxobs kontrargumentebiT, romelsac <strong>maqsime</strong><br />

abaTilebs da TandaTan asabuTebs, rom monoTelitobis logika uaryofs<br />

qristes or bunebasac da, amrigad, gankacebis saidumlosac.<br />

Txzulebis bolos pirosi darwmundeba <strong>maqsime</strong>s doqtrinis<br />

sisworeSi da aRiarebs mis marTebulobas: 34<br />

“pirosi: namdvilad energiebis Sesaxeb msjelobam mcdarad gamoaCina erTi<br />

moqmedeba nebismieri saxiT qristeze Tqmuli. aramed viTxov patiebas<br />

CemTvisac da Cem win yofilebisaTvisac (προλαβόντων). ucodinrobis gamo<br />

CavvardiT am araswor cnebebsa da mcdelobebSi. da gTxovT, vipovoT raime<br />

gza, raTa es Semotanili cdomilebebi gabaTildes da Cem uwin yofilTa<br />

xsovnac SenarCundes”. 35<br />

mexuTe paragrafi ganixilavs “pirosTan sityvisgebis” qarTul TargmanTa<br />

Semcvel xelnawerebs. 36<br />

meeqvse paragrafSi l. xoferia cdilobs, daadginos qarTul<br />

TargmanTa berZnuli wyaroebi. am paragrafs aq ar SevexebiT, radgan masSi<br />

dasmuli sakiTxebi ufro amomwuravadaa ganxiluli lela xoferiasave<br />

calke gamoqveynebul statiaSi, romelsac qvemoT gavecnobiT.<br />

amiT mTavrdeba disertaciis Sesavali da CvenTvis saintereso<br />

nawili. danarCeni mTlianad eTmoba filologiur sakiTxebs. ra Tqma<br />

unda, es filologiuri gamokvleva SeiZleba waadges <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

msoflmxedvelobiT ama Tu im mizeziT dainteresebulT, magram igi iseT<br />

vrcel CarCos moxazavs, rom amjerad, Znelia, mis raime konkretul<br />

sargeblianobaze vilaparakoT. am viTarebis gaTvaliswinebiT Cven aq<br />

vasrulebT l. xoferias am naSromis mimoxilvas da davaskvniT: 37<br />

34 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 25.<br />

35<br />

<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s pirosTan ganxilva PG 91, 0352CD: “pÂrros: nandÂlve moqmedebaTa-<br />

ZliTmanca Ziebaman uadgilod aCuena erTi moqmedebaÁ, viTariTaca guariTa Tqmuli<br />

qristesa zeda. garna Sendobasa viTxov Tavisaca Cemisa da pirvel yofilTaTÂsca.<br />

rameTu umecrebisagan STavvardi uadgiloTa amaT guliszraxvaTa da ÃelyofaTa. da<br />

mlocvel var povnad guarisa, raTa zedSemosrulica ese uadgilobaÁ ganqardes da<br />

saÃsenebeli pirvel warsrulTaÁ dacvul iqmnes” (sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris<br />

wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 49-50).<br />

36 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 25-26.<br />

37 Tavad l. xoferias daskvnebia: 1. “pirosTan sityvisgebam” ori Zveli qarTuli<br />

TargmaniT moaRwia. erTi ekuTvnis efTvime aTonels, xolo meore _ gelaTis<br />

saliteraturo skolidanaa. sakiTxi, aris Tu ara nikoloz gulaberiZis mier<br />

Sesrulebuli es Targmani, jerjerobiT Riad rCeba. 2. aRniSnuli Targmanebi<br />

Sesrulebulia gansxvavebuli miznebiTa da mTargmnelobiTi principebiT da asaxaven<br />

qarTuli mTargmnelobiTi Teoriis ganviTarebis garkveul etapebs, TavianTi epoqebis<br />

kulturul viTarebas da moTxovnilebebs. 3. efTvimes Targmani Tavisufali da<br />

gadamuSavebuli Targmania da gamiznulia “litoni” mkiTxvelisaTvis. 4. Targmanis im<br />

nawilSi, sadac efTvime misdevs teqsts, aRwevs dedanTan ekvivalentobas da bunebrivi<br />

qarTuliT naTlad da gasagebad gadmoscems azrs. 5. gelaTuri Targmani ganpirobebuli<br />

19


<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> msoflmxedvelobiT dainteresebulTaTvis<br />

lela xoferias sadisertacio naSromi iZleva saintereso da friad<br />

vrcel informacias <strong>maqsime</strong>s moRvaweobis istoriul konteqstze, mis<br />

biografiasa da epoqis Teologiur problematikaze. aseve, qronologiis<br />

gareSe, magram srulad aris mocemuli <strong>maqsime</strong>s Txzulebebis CamonaTvali<br />

da misi qarTuli Targmanebi. am filologiurma gamokvlevam <strong>maqsime</strong>s<br />

swavlebiT dainteresebul qarTvel mkiTxvels SeiZleba gauadvilos<br />

gelaTuri Targmnis adekvaturi gageba. xolo es garemoeba, Tavis mxriv,<br />

SesaZloa mniSvnelovani aRmoCndes <strong>maqsime</strong>s ufro siRrmiseulad<br />

wvdomisaTvis. mxedvelobaSi gvaqvs is faqti, rom nebismieri Targmani<br />

dedanis, garkveulwilad, komentaricaa. amrigad, qarTvel mkiTxvels<br />

sakuTriv <strong>maqsime</strong>s azris wvdomasTan erTad misi qarTuli komentaris<br />

gacnobis saSualebac eZleva. amave dros, cnobilia, rom <strong>maqsime</strong>s teqstebi<br />

Znelad gasagebia da zogierTi misi pasaJi iZleva variantuli wakiTxvis<br />

SesaZleblobas. gelaTuri Targmani SeiZleba am mxrivac aRmoCndes<br />

saintereso, magram, rogorc vTqviT, es imdenad vrceli CarCoa, rom Cven<br />

ar gvaqvs aseTi kvlevis Catarebis saSualeba da survili.<br />

axla gadavideT <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Sesaxeb lela xoferias sxva<br />

naSromebze. aRniSnul Sromebs ganvixilavT gamoqveynebis<br />

qronologiurobiT. gamovkrebT imas, rac uSualod Seexeba <strong>maqsime</strong>s<br />

swavlebas da ar aris mocemuli (an Cven gamovtoveT) zemoT ganxilul<br />

sadisertacio naSromSi. ar SevCerdebiT iseT sakiTxebze, rogoricaa<br />

eqvTime aTonelis mTargmnelobiTi meTodi an qarTuli enis gramatikis<br />

problemebi.<br />

1996 wels Jurnal religiaSi gamoqveynebul statiaSi <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime aToneliseuli Targmani l.<br />

xoferia ZiriTadad ganixilavs eqvTime aTonelis mTargmnelobiT meTods.<br />

unda yofiliyo am epoqis mier gamowveuli Teologiur-filosofiuri xasiaTis<br />

literaturiT dainteresebiT. 6. gelaTuri Targmanis Taviseburebebi ganpirobebulia<br />

gelaTis skolaSi SemuSavebuli mTargmnelobiTi meTodiT – dedanTan zedmiwevniTi<br />

siaxloviT, berZnulis Zlieri gavleniT, originalis ara mxolod azris, aramed yvela<br />

formaluri Tvisebebis maqsimaluri sizustiT asaxvis mcdelobiT.<br />

20


miuxedavad amisa, igi gadmoscems <strong>maqsime</strong>sTan dakavSirebul iseT<br />

informaciebsac, rac CvenTvisac sainteresoa.<br />

pirosTan sityvisgebaSi ganxiluli sakiTxebi Tematurad SeiZleba<br />

sam ZiriTadad jgufad daiyos: 1. sxvadasxva Teologiuri da<br />

filosofiuri sakiTxis ganxilva; 2. eklesiis mamaTa gamonaTqvamebis<br />

ganmartebebi; 3. calkeuli epizodebi monoTelitobis ganviTarebis<br />

istoriidan.<br />

TxzulebaSi <strong>maqsime</strong> gansxvavebuli argumentebiT asabuTebs qristes<br />

or nebasa da or moqmedebas. igi ganixilavs amasTan dakavSirebul mraval<br />

saRvTismetyvelo da filosofiur problemas, ganmartavs da azustebs<br />

sxvadasxva cnebasa da maT urTierTmimarTebas. 38 ganxilul problemaTa<br />

Soris aris: jerCinebis raoba; bunebisa da hipostasis, aseve maTTan nebisa<br />

da moqmedebis mimarTeba; nebis, rogorc unarisa, da nebis, rogorc<br />

“nebebulis”, anu nebis obieqtis gansxvaveba; arsebisa da nebis, bunebisa<br />

da nebis urTierTmimarTeba; bunebiTi sityvisa da arsebobis gvaris, anu<br />

logosisa da troposis urTierTmimarTeba; adamianSi saTnoebaTa<br />

(siqveleTa) bunebiTobis problema; “nacvalmicemis” raoba; bunebiTi da<br />

sqesebri (σχέσις, mimarTebiTi, mimoTviseobiTi) gansakuTrebis problema.<br />

amasTan erTad, ganxiluli da ukugdebulia Semdegi monoTelituri<br />

postulatebi: qristeSi aris erTi neba da erTi moqmedeba da es neba da<br />

moqmedeba hipostasuria; qristes neba jerCinebiTia; mamebma kacobriv<br />

moqmedebas saRmrTo moqmedebasTan sapirispirod uwodes “vneba” (πάθος)<br />

(amitom, adamianuri moqmedeba qristeSi unda gadalaxuli da<br />

ganqarvebuli yofiliyo); ganxorcielebis Semdeg Ze mamasTan erTad aRar<br />

iRvTismetyveleba (anu, ukve gansxvavebulia misgan jerCinebiT da<br />

moqmedebiT). 39<br />

teqstSi dadasturebulia mamaTa eqvsi gamonaTqvamis ganmarteba.<br />

oTxi uSualod aris qristes ori nebisa da ori moqmedebis dasabuTeba,<br />

xolo ori citata, kerZod, aTanase didis “uflis goneba ar aris ufali,<br />

aramed neba, ganzraxva an raimesaken mimarTuli moqmedeba” da dionise<br />

areopagelis “qriste axali RmerTmamakacebrivi moqmedebiT moqmedebda<br />

38 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime aToneliseuli<br />

Targmani, religia 1996 # 1-2-3, 83.<br />

39 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 84.<br />

21


Cven Soris” da maTi <strong>maqsime</strong>seuli ganmartebebi ar exeba uSualod<br />

qristes nebaTa raodenobis problemas (Tumca ukavSirdeba mas), aramed<br />

Seicavs ufro zogad da sakmaod rTul msjelobebs, pirvel SemTxvevaSi<br />

uflis gonebis Sesaxeb, nebis, ganzraxvisa da moqmedebis gonebasTan<br />

mimarTebis Sesaxeb, xolo meore SemTxvevaSi ganixilavs iseT<br />

filosofiur kategoriaTa gansazRvrebebs, rogoricaa viTareba,<br />

raodenoba, arseba da sxva.<br />

teqstSi aseve dasturdeba istoriuli Sinaarsis Txrobis sami<br />

vrceli pasaJi.<br />

erTSi moTxrobilia 639 wlis ianvarSi pirosis TavmjdomareobiT<br />

Catarebuli krebis Sesaxeb, romelzec miiRes monoTelituri “ekTesisi”<br />

(έκθεσις, gadmocema, ganmarteba). es kreba, <strong>maqsime</strong>s azriT, ver CaiTvleboda<br />

uflebamosilad, radgan misi Catarebisas ar dacula rigi saeklesio<br />

kanonebisa.<br />

meore fragmentSi moTxrobilia romis papebis, virgiliusisa da<br />

honoriusis, mier monoTelitobis Sewynarebis Sesaxeb. <strong>maqsime</strong> asabuTebs,<br />

rom maT umarTebulod sdeben brals eresis SewynarebaSi. 40<br />

mesame fragmentSi asaxulia sofroni ierusalimelis Rvawli.<br />

rogorc vxedavT, l. xoferias am statias uSualod <strong>maqsime</strong>s<br />

teqstTan mimarTebaSi mxolod aRweriTi, isic nawilobrivi, xasiaTi aqvs.<br />

igi ar scdeba filologiuri kvlevis farglebs. Tumca, <strong>maqsime</strong>s am<br />

Txzulebis problematikis CamonaTvali TavisTavad Teologiuradac<br />

sainteresoa. magaliTad, CamonaTvalSi orjer naxsenebi “jerCineba”<br />

(gnomikuri neba 41 ), romelic erTxel naxsenebia dioTelitur, meored ki _<br />

monoTelitur (rom qristes neba hipostasuria da jerCinebiTi)<br />

konteqstSi, gvibiZgebs gavixsenoT, rom <strong>maqsime</strong>s swavlebiT qristes ar<br />

hqonda adamianis hipostasisaTvis damaxasiaTebeli gnomikuri-jerCinebiTi<br />

neba, anu masSi ar iyo araviTari yoymani arCevanSi da misi adamianis<br />

40 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 84-85.<br />

41 gnomikur nebaze, da Cven mier jerCinebad misi Targmnis mizezis Sesaxeb ix. qvemoT.<br />

22


unebiTi neba harmoniulad mihyveboda da Tanavlindeboda missave<br />

RvTaebriv bunebiT nebasTan erTad. 42<br />

aseve, sainteresoa eqvTime mTawmindels mTargmnelobiTi meTodis<br />

ganmartebisas gamovlenili perspeqtivebi: 1. eqvTime amartivebs,<br />

ganmartavs da akonkretebs <strong>maqsime</strong>s rTul teqsts (gv. 88-89, 94), rac,<br />

SesaZloa, daexmaros mkiTxvels, ufro Rrmad Caswvdes <strong>maqsime</strong>s azrs.<br />

Tumca, aRsaniSnavia is, rom statiaSi magaliTad moyvanili fragmentebi<br />

araviTar sirTules ar Seicavs (gv. 99-100). oRond, aris erTi pasaJi,<br />

romelic gadmoscems eqvTimes erT saintereso ganmartebas. kerZod:<br />

erTgan <strong>maqsime</strong> amtkicebs, rom qristes adamianuri (kacobrivi) buneba ar<br />

gansxvavdeboda Tavisi arsebiT (bunebis logosiT) nebismieri sxva<br />

adamianis bunebisagan, magram RmerT-logosTan erTianobis gamo qristes<br />

adamianuri bunebis arsebobis wesi, anu troposi, iyo zebunebrivi, Cvengan<br />

gansxvavebuli, da askvnis, rom yvelafer bunebiTs qristeSi kacobrivi<br />

bunebis logosTan erTad axasiaTebs arsebobis “zebunebrivi gvari”. 43<br />

<strong>maqsime</strong>s am debulebas eqvTime urTavs komentars, romelSic ganmartavs<br />

mas: “da raÁTa Semokrebulad vTqua: yovelsa bunebiTsa saqmesa qristessa<br />

SeerTebulad aqus uaRresobaÁca bunebisaÁ. pirveliTgan vidre<br />

aRsasrulamde midgomilebaÁ uTesloÁ iyo, SobaÁ _ uxrwnel da<br />

Semdgomad Sobisa, qalwulad dacvaÁ mSobelisaÁ da sxuaÁ yovelive<br />

msgavs Cuenda iyo da uzeSTaes Cuensa” 44 (xazgasmulia eqvTimes<br />

komentari). es eqvTimeseuli danamati, erTi mxriv, kargad gangvimartavs,<br />

Tu ra saxis “zebunebrivzea” saubari, meore mxriv ki warmogviCens im<br />

faqts, rom tradiciulad mariologia qristologiur konteqstSi<br />

viTardeboda. uTeslod Casaxva-Sobisa da, Sobis Semdeg qalwulad dacvis<br />

debulebebi ufro qristes RvTaebriobis warmosaCenad iyo SemoRebuli,<br />

vidre Tavad mariamis gansadideblad da rom mariologiis Semdgomi<br />

ganviTareba am tradiciis organul ganviTarebad an misgan gadaxvevad<br />

SeiZleba CaiTvalos. gaaCnia im konteqsts, romelSic mariologia<br />

42 Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi<br />

1996, 71: “igi [<strong>maqsime</strong>] amtkicebs, rom qristeSi ori nebaa, e. i. ori survilia, RvTaebrivi<br />

da adamianuri, magram arCevani erTia”.<br />

43<br />

es pasaJi aris erTaderTi momenti am statiaSi, sadac <strong>maqsime</strong>s debuleba aris<br />

mocemuli, Tumca lela xoferias es monacemi gaurkvevelia da Tavad saWiroebs<br />

dazustebas, magaliTad, imisas, Tu ras niSnavs “arsebobis zebunebrivi gvari”.<br />

44 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 98<br />

23


ganixileba, rogorc es dRevandel ekumenuri (ikumenuri) dialogebisas<br />

vlindeba.<br />

l. xoferias Semdegi naSromi, romelsac Cven aq ganvixilavT, aris<br />

statia “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efTvime aToneliseuli Targmani<br />

da misi mimarTeba berZnul wyaroebTan. am statiaSi yuradReba ZiriTadad<br />

eqvTimes Targmanis berZnul wyaroebTan mimarTebaze aris gamaxvilebuli<br />

(qarTulad arsebuli sxva Targmanebia: giorgi aToneliseuli<br />

svinaqsaruli cxovreba, romelic did svinaqsarSia Sesuli; gelaTis<br />

skolaSi naTargmni metafrasuli mosaxsenebeli ioane qsifilinosisa). 45<br />

Cvenamde <strong>maqsime</strong>s vrceli cxovrebis oTxma berZnulma redaqciam<br />

moaRwia (arsebobs laTinuri redaqciac, romelic berZnulidan aris<br />

naTargmni IX s-Si da siriuli, berZnulisagan sruliad gansxvavebuli,<br />

redaqcia). es redaqciebi met-naklebad sxvaoben erTmaneTisagan. maTgan<br />

eqvTimes Targmani mTeli rigi TaviseburebebiT gansxvavdeba. pirvel<br />

rigSi aRsaniSnavia eqvTimes mier interpolirebuli oTxi fragmenti:<br />

1. monoTelitobis istoriis gadmocemamde eqvTimes Tavis<br />

TargmanSi CarTuli aqvs pasaJi, romelSic mokled aris<br />

gadmocemuli monofizitobis istoria da IV-V krebebis<br />

ZiriTadi dadgenilebebi;<br />

2. Targmanis bolos CarTuli aqvs VI krebis aqtebis mokle<br />

reziume;<br />

3. CarTulia fragmenti <strong>maqsime</strong>save pirosTan sityvisgebidan;<br />

4. fragmenti Seicavs VIII-IX saukuneebis mijnis bizantieli<br />

avtoris, miqael svinkelosis, sarwmunoebis simbolos. 46<br />

garda am oTxi CanarTisa eqvTimes teqstSi dasturdeba <strong>maqsime</strong>s<br />

biografiis iseTi detalebi, romelebic arc erT sxva redaqciaSi ar<br />

gvxvdeba.<br />

rogorc dadgenilia I, II da III redaqciebi axlos dgas erTmaneTTan<br />

da erTi teqstidan unda momdinareobdes. es teqsti ki, Tavis mxriv, unda<br />

45 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efvTime aToneliseuli Targmani da misi<br />

mimarTeba berZnul wyaroebTan, mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI,<br />

Tbilisi 2005, 53. iqve ix. aRniSnuli Targmanebis bibliografiuli monacemebi.<br />

46 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 54-57.<br />

24


iyos X saukunis kompilacia, romelic adreul wyaroebze, kerZod,<br />

<strong>maqsime</strong>s martvilobis aqtebze dayrdnobiT aris Sedgenili.<br />

IV (moskovuri) redaqcia sagrZnoblad gansxvavdeba danarCeni sami<br />

redaqciisagan. <strong>maqsime</strong>s Tanadrouli aqtebi aq sruli saxiTaa Setanili.<br />

zogi mkvlevari varaudobs, rom es redaqcia momdinareobs arqetipidan,<br />

romelic ekuTvnis VII saukunis bolos.<br />

eqvTimes Targmani yvelaze axlos IV redaqciasTan dgas, 47 Tumca<br />

misganac sxvaobs, rac gamowveuli unda iyos eqvTimes Targmanis<br />

arqetipTan meti siaxloviT (masSi aris iseTi cnobebi, rac ar aris IV-Si<br />

da aris I_II_III-Si). amas adasturebs is faqti, rom eqvTimes TargmanSi<br />

aris cnobebi, romlebic mxolod am Targmanma Semogvinaxa. magaliTad:<br />

<strong>maqsime</strong>s I viziti romSi. yvela berZnuli wyaro icnobs <strong>maqsime</strong>s II vizits<br />

romSi, karTagenidan wamosvlis Semdeg, qarTul TargmanSi ki naTqvamia,<br />

rom igi karTagenamdec iyo romSi da vrclad aris aRwerili es viziti. 48<br />

kidev aris ori garemoeba, romelic adasturebs varauds, rom<br />

qarTuli Targmanis dedani ufro adrindelia, vidre IV versia. esenia:<br />

1. qarTul TargmanSi vxvdebiT konstantinepolSi 662 wels<br />

gamarTul <strong>maqsime</strong>sa da misi mowafeebis sasamarTlo<br />

procesis Canawers, romelic ar aris arc erT sxva<br />

redaqciaSi, rac Catarebuli gamokvlevis mixedviT, unda<br />

yofiliyo cxovrebis uadres redaqciasTan.<br />

2. Targmanis Sedarebam IV redaqciis da “Teofanes qronikis”<br />

teqstTan (es qronika moicavs 284-dan 813 wlamde periods)<br />

aCvena, rom qarTuli Targmanis garkveuli pasaJebi ufro<br />

axlos dgas “qronikasTan”, vidre IV redaqciisa.<br />

amrigad, cxadia, rom qarTulma Targmanma Cvenamde moitana<br />

saintereso da sxva wyaroTaTvis ucnobi informacia <strong>maqsime</strong>s biografiis<br />

calkeuli momentebis Sesaxeb. 49<br />

47 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 58.<br />

48 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 60. iqve sqolioSi l. xoferia<br />

aRniSnavs, “sagulisxmoa, rom belgielma mkvlevarma, basil markesinisma zepir saubarSi<br />

aRniSna, rom <strong>maqsime</strong>s epistoleTa kvlevisas igi mivida imave daskvnamde; kerZod, rom<br />

karTagenSi wasvlamde <strong>maqsime</strong>s romSi unda gaevlo”.<br />

49 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 61-62.<br />

25


unda aRvniSnoT, rom am statiaSi mocemulia <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />

dakavSirebuli vrceli da sasargeblo bibliografia. es bibliografia<br />

Seexeba:<br />

1. monoTelitobis arsisa da ganviTarebis etapebis istorias (gv.<br />

52);<br />

2. <strong>maqsime</strong>s biografias (gv. 52-53);<br />

3. <strong>maqsime</strong>s dasaflavebis adgilis ZiebasTan dakavSirebul<br />

gamokvlevebs (gv. 53);<br />

4. <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa qarTul Targmanebsa da xelnawerebSi maT<br />

gavrcelebas (gv. 53);<br />

5. berZnuli cxovrebis sxvadasxva redaqciis calkeul gamocemebsa<br />

da xelnawerebSi gavrcelebas (gv. 54), am redaqciaTa<br />

urTierTmimarTebas, gamoqveynebasa da daTariRebas (gv. 58);<br />

mocemulia kidev sxva saxis vrceli literatura, romelic uSualod ar<br />

Seexeba <strong>maqsime</strong>s.<br />

rogorc vxedavT, es gamokvlevac ar scdeba filologiuristoriuli<br />

kvlevis CarCoebs da kvlav aRweriTi xasiaTi aqvs. magram<br />

aRsaniSnavia masSi mocemuli bibliografia, romelic, iseve, rogorc<br />

qarTuli TargmaniT dazustebuli istoriul-biografiuli konteqsti,<br />

SeiZleba saintereso iyos <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobiT<br />

dainteresebulTaTvis.<br />

lela xoferias Semdgomi gamokvleva, romelic man gamoaqveyna ani<br />

CantlaZesTan erTad, Seexeba <strong>maqsime</strong>s gelaTuri krebulis mimarTebas<br />

berZnul krebulebTan, 50 misi Targmnis adgilsa da mTargmnelis vinaobas 51<br />

(motanilia damatebiTi argumentacia Targmanis nikoloz gulaberiZis<br />

mier Sesrulebis Taobaze adre arsebuli varaudis sasargeblod). 52<br />

50 l. xoferia, a. CantlaZe, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTuri krebuli da misi berZnuli<br />

wyaro, mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI, Tbilisi 2005, 64-70.<br />

51 l. xoferia, a. CantlaZe, <strong>maqsime</strong>... 71-72.<br />

52 am statiis gacnobisas Cven gagviCnda mosazreba, rom gelaTuri teqstis dedani<br />

danarCen berZnul teqstebTan SedarebiT uZvelesi varianti, anu <strong>maqsime</strong>s xelidan<br />

gamosul teqstTan yvelaze axlos mdgomi unda iyos. saqme isaa, rom statiaSi<br />

Sesadareblad moyvanili teqstebi zedapiruli SexedviT erT tendencias avlenen,<br />

kerZod: berZnuli teqstebSi qarTulTan variantuli sxvaobebi TiTqmis yovelTvis<br />

azusteben qarTuls. anu, isini azustebdnen da, amdenad, ganavrcobdnen im teqsts,<br />

romelic iyo qarTulis dedani.<br />

26


lela xoferias qarTul enaze gamoqveynebuli statia 53 , romlis<br />

saTaurSic figurirebs <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxeli, Seexeba mxolod<br />

gelaTuri skolis Targmnis Teoriisa da teqnikis Taviseburebebs da<br />

aranairad ar scdeba filologiuri kvlevis sazRvrebs. safiqralia,<br />

oRond, ratom airCies gelaTSi swored is Teoria, romlis mixedviTac<br />

savaldebulo iyo saTargmni teqstis zedmiwevniTi Targmani, misi yvela<br />

detalis, azrobrivi niuansisa da enobriv-stilisturi Taviseburebebis<br />

kopirebiT? 54 lela xoferias es statia ar iZleva am kiTxvaze pasuxis<br />

gacemis saSualebas. magram mas mohyavs sebastian brokis SeniSvna imis<br />

Sesaxeb, rom sityvasityviTi Targmani saTaves iRebs akvilas bibliuri<br />

Targmanebidan da gvxvdeba siriul elinofilur skolebSi Sesrulebul<br />

TargmanebSic. 55 aseve, sebastian brokis statiidan aris moyvanili wm.<br />

irineosis fraza, rom bibliur teqstebSi sityvaTa rigic ki saidumloa. 56<br />

savaraudoa, rom lela xoferias damokidebuleba gelaTis TeoriasTan<br />

mimarTebaSi Semdegi unda iyos: Tavad enis konstruqcia kondicirebs<br />

garkveuli saxis azrebs individebSi. metic, enobrivi konteqsti<br />

konstruirebs Tavad pirovnebasac da, amitom, Tu mkiTxveli CaerTveba<br />

“gonier xedvaTa mommarjvi” 57 enis, anu berZnuli enis struqturul<br />

konteqstSi, es TavisTavad momarTavs mis azrovnebas gonieri xedvisaken.<br />

Tavad gonieri xedva ki niSnavs noetur samyaroSi, anu angelozTa, da<br />

metic, RvTaebriv logosTa sferoSi gonismierad da, amdenad, mTeli<br />

sulier-xorcieli hipostasiT CarTvas. Tu es asea, maSin gelaTuri<br />

skolis es damokidebuleba vrceldeba <strong>maqsime</strong>s mimarTac da, amdenad,<br />

aseTi iribi gziT CvenTvis gasagebi xdeba qarTvelTa <strong>maqsime</strong>sTan<br />

damokidebulebis erT-erTi niuansi.<br />

53 mas aqvs sami inglisurenovani statiac: The old Georgian Translations of Saint Maximus the<br />

Confessor’s Works, Annual of Medieval Studies at CEU, vol. 6, 2000, Budapest; Maximus the Confessor in Ancient<br />

Georgian Sources, Studia Patristica, Vol. XXXVI, 2000; Georgian Sources Concerning Maximus the Confessor’s<br />

biography and Thir Significance, Le Museon (Rvue D’ etudes Orientales), t. 1116, fasc. 3-4, Louvain-la-Neuve<br />

2003.<br />

54 Sdr. Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur krebulSi (K-14) daculi Targmanebis<br />

enobriv-stilisturi Taviseburebani, gelaTis mecnierebaTa akademiis Jurnali # 4,<br />

quTaisi 2006, 4.<br />

55 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 8<br />

56 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 10.<br />

57 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 4.<br />

27


1..2. logosis antikuri cneba dionise areopagelTan da <strong>maqsime</strong>sTan<br />

fsevdo dionise areopagelis Sromebis uZvelesi komentari, erT-erTi<br />

tradiciis Tanaxmad, <strong>maqsime</strong> aRmsarebelsa da germanoz I<br />

konstantinepolel patriarqs (VII-VIII s.) miewereba. hans urs fon<br />

balTazaris gamokvleviT, sqolioebis WeSmariti da ZiriTadi avtori<br />

ioane skiTopoleli unda iyos, <strong>maqsime</strong>s ki, SesaZloa, mxolod mcire<br />

moculobis minawerebi Seedgina. qarTuli tradicia avtorebad <strong>maqsime</strong>s<br />

da germanozs aRiarebs. maTi saxelebi urTierTmonacvleobiT aRniSnulia<br />

sqolioebis dasawyisSi. es aRiniSneba “saRmrTo saxelTaTvis” traqtatis<br />

pirvel eqvs TavSi. sxva sqolioebi avtoris dausaxeleblad aris<br />

mocemuli. 58<br />

radgan mecnierebis mier sabolood ar aris dadgenili<br />

komentatorebis saboloo vinaoba da es sakiTxi Semdgom kvlevas<br />

saWiroebs, mocemul sadisertacio naSromSi komentarebis avtori<br />

moxseniebulia ise, rogorc esaa mocemuli qarTul TargmanSi, miTumetes,<br />

rom am sadisertacio naSromis kvlevis sagans ar warmoadgens<br />

komentatoris/ebis vinaobis dadgena, aramed maTi, _ vinc ar unda iyvnen<br />

isini_ damokidebuleba antikur filosofiasTan. 59<br />

cxadia, Cvens mizans ar warmoadgens mocemuli naSromis detaluri<br />

ganxilva. CvenTvis mTavaria, am naSromidan gamovkriboT is, rac uTuod,<br />

an savaraudod, an Tundac arapirdapiri gziT Seexeba <strong>maqsime</strong>s.<br />

<strong>maqsime</strong>s interesi antikurobisadmi gacilebiT sustia, vidre es<br />

komentarebSia gamovlenili. komentaris stili, problemaTa Sesaxeb<br />

msjelobis forma, sakiTxTa detaluri ganxilva, sistematizacia da<br />

klasifikacia neoplatonikosTa Sromebis msgavsia. <strong>maqsime</strong>s msjelobisa<br />

da gadmocemis forma sruliad sxvagvaria: misTvis ucxoa sakuTriv<br />

filosofiur sakiTxTa mkacri dalageba, dayofa da sistematizacia.<br />

58 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba: berZnuli filosofia ioane petriwisa da<br />

(fs.) <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SromebSi, disertacia filosofiis mecnierebaTa doqtoris<br />

samecniero xarisxis mosapoveblad, Tbilisi 1997, 144. Cven ar mogvyavs l. aleqsiZis<br />

damuSavebuli literatura. Cven mier sqolioSi miTiTebuli gverdebis mixedviT<br />

advilad aris SesaZlebeli am literaturis xilva.<br />

59 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 145.<br />

28


amitom <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa gageba gacilebiT rTulia, vidre<br />

areopagituli komentarebisa. 60<br />

komentari, romelic qarTuli Targmanis mixedviT miCneulia<br />

<strong>maqsime</strong>seulad, “saRmrTo saxelTaTvis”-Si araerTxel xmarebul termin<br />

“RmerTebs”, romelic, cxadia, neoplatonuri terminia, erTi mxriv,<br />

qristianul trinitarulad da, meore mxriv, aseve qristianuli qmnilebis<br />

madliT ganRmrTobis kvalze ganmartavs. 61 maSasadame, “<strong>maqsime</strong>s”<br />

komentaris Tanaxmad, dionise “gareSe filosofosTa” terminebs xmarobs<br />

qristianul RvTismetyvelebasTan maTi bunebrivi (!) SeTanxmebis<br />

safuZvelze: uzenaesi erTarseba da samgvamovani RmerTis mier SeqmnilTaA<br />

Soris angelozni “RmerTebadac” iwodebian (rogorc RvTiurobis madlis<br />

mimRebelni) da “gonebebadac” (rogorc arsebiT gonebad myofni). yovelive<br />

es neoplatonuri tradiciis formalurad da nawilobriv Sinaarsobrivad<br />

adekvaturi gamoxatuleba iyo. 62<br />

mniSvnelovania “saRvTo nebaTa”, anu “igavTa” sakiTxi. 63 antikuri<br />

filosofiisa Tu patrologiisaTvis Sesaqmis problemaSi erT-erTi<br />

centraluri adgili ideebs, anu kosmiur paradigmebs ukavia. paradigmebze<br />

msjeloba platonis timeosiT iwyeba. antikuri neoplatonizmi aRiarebda<br />

modelisa da demiurgis igiveobas, magram es gansxvavebulTa igiveoba iyo.<br />

kosmosis modeli demiurgs uswrebda: goniT sacnobi, Sesamecnebeli<br />

(noeturi, goniTsawvdomi) pirveladia SemmecnebelTan. 64 miuxedavad amisa,<br />

Semmecnebeli goneba Sesacnob obieqts Tavissave TavSi Wvrets. rac<br />

Seexeba uzenaes erTs, igi am oriveze aRmatebulia.<br />

qristianobaSi es mimarTeba Secvlilia. demiurgi Tavad uzenaesi<br />

erTia da modelebi ki misi, rogorc pirovnebis nebebi. igi umaRlesidan<br />

60 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 146. aseve aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong><br />

amgvaradve udgeba cneba logos. miuxedavad imisa, rom igi misTvis erT-erTi<br />

centraluri konceptia, mainc ar iZleva mis zust ganmartebas da sistematizacias.<br />

61 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 148.<br />

62 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 152.<br />

63 ix. agreTve l. aleqsiZe, saRvTo nebani anu “igavni” areopagituli korpusis<br />

komentarebSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999,<br />

342-349. aRniSnuli statia, faqtobrivad, sityvasityviT Tanxvdeba mocemuli disertaciis<br />

imave Tavs.<br />

64 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 153.<br />

29


udablesisaken yvelafers qmnis Suamavali neoplatonuri emanaciuri<br />

ierarqiulobis gareSe. Tavad materiasac araradan [armyofobidan] qmnis. 65<br />

prokles mixedviT, marTalia, kosmosis paradigmebi demiurgis win<br />

arian (ex nihilo nihil principiT), magram isini am demiurgisave Seqmnilebia.F<br />

filon aleqsandrielma prokleze gacilebiT adre paradigma saRvTo<br />

logoss daukavSira. idea Semoqmedi Zalaa, romelsac Ze an meore RmerTi<br />

ewodeba. 66 Semoqmedi Tavad RmerTia da Tavisi logosis mier qmnis.<br />

Seqmnili samyaro ki mis mimarT garegania da misi arc erTi nawili ar<br />

uigivdeba am logoss. logosi RvTis gonebaa. misi Zalebi noeturi<br />

samyaros Semadgeneli elementebi arian. am ideaTa erToblioba ar<br />

amowuravs saRvTo gonebas, radgan igi ganuzomlad didia, vidre xiluli<br />

samyaros paradigma. da kvlav, filoni imas ki ar ambobs, rom ideebi<br />

RvTis logosSia, aramed imas, rom es ori ram erTi da igivea, identuria.<br />

dionise areopagelma paradigmebad miiCnia arsebulTa arsTamqmneli,<br />

RmerTSi erTianad winaswarmdgomi azrebi-logosebi, romlebsac saRvTo<br />

da keTili nebebi ewodeba. 67 dionises am azris komentirebisas “<strong>maqsime</strong>”<br />

aRniSnavs, rom platoni ideebs, anu saxeT da igavT sxvagvarad<br />

gansazRvravda. sqoliastis azriT, platonma ideebi da paradigmebi<br />

usamarTlod daamdabla da RmerTs moswyvita maSin, roca dionisem maT<br />

RvTismosavi mniSvneloba mianiWa. amrigad, “<strong>maqsime</strong>s” Tanaxmad, dionisem<br />

sworad gaigo paradigmis arsi da RvTis [Tanamaradiul] nebebad<br />

[logosebad] gansazRvra. 68 komentarebSi “<strong>maqsime</strong>” [albaT, ioane<br />

skiTopoleli] am ideebs saganTa goniT materias [hules] uwodebs.<br />

paradigmebis, anu ideebis problema gacilebiT farTod Tavad<br />

<strong>maqsime</strong>s avTentur SromebSic idga. <strong>maqsime</strong>seuli interpretacia imave<br />

stilisaa, rogoric “<strong>maqsime</strong>s” komentarebi, magram gacilebiT ufro<br />

mravalplaniania. 69 misTvis uqmnelsa da qmnil bunebaTa Soris aris<br />

“ufskruli”, romlis gadalaxvac mxolod RvTis SemoqmedebiTi aqtiTaa<br />

warmosadgeni da ara _ ubralod emanaciiT. <strong>maqsime</strong>sTan ideebi saRvTo<br />

ganzraxvanic iyo da konkretul saganTa zogadobac. Tuki ideebi ar<br />

iqneboda ganzraxvebi, maSin zogadobani gaxdeboda uqmneli bunebis<br />

65 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 154.<br />

66 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 157.<br />

67 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 158.<br />

68 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 159. Sdr. 161-162.<br />

69 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 163.<br />

30


aRacnairi nawili da, amrigad, dairRveoda qmnilebis armyofobidan<br />

Semoyvanis mTavari qristianuli principi. origenes msgavsad, saRvTo<br />

ideaTa “adgilad” logosi miaCnda (origenem, savaraudod, Tavis mxriv, es<br />

idea filonisagan an filoniseuli tradiciisagan isesxa). samyaro am<br />

ideaTa, anu logosebis gaSla iyo. logosebi RvTis arsebis igiveobrivi<br />

ar arian, radgan isini iseTive aqtualur da usasrulo arsebas ar<br />

warmoadgenen, radgan isini imyofebian mxolod potenciur mdgomareobaSi.<br />

logosebi arc kosmiur arsebobas Tanxvdebian, vinaidan, isini Tumca<br />

saganTa mizezebi arian, es sagnebi mxolod maTs ganxorcielebas<br />

warmoadgenen. 70 gaaqtiurebuli logosebi aRar gadavlen potenciur<br />

mdgomareobaSi da, amrigad, maT mixedviT Seqmnili sagnebi ararad aRar<br />

iqcevian. amasTan erTad, <strong>maqsime</strong>s Tanaxmad da neoplatonikosebisagan<br />

gansxvavebiT, RmerTma sagnebi mxolod maTs zogadobaSi ki ar icis,<br />

aramed maTi calkeuli TaviseburebebiTac. erTeulis, individualuri<br />

Rirebulebebis win wamoweva platonuri zogadobebis gverdiT aris<br />

antiplatonuri tendencia da <strong>maqsime</strong>s Semoqmedebis erT-erTi<br />

Tavisebureba (amis Sesaxeb ix. qvemoT).<br />

<strong>maqsime</strong>, origenes msgavsad, aRniSnavda logosis, romelSic<br />

Tavmoyrilia ideebi/logosebi, samgvar inkarnacias: 1. qmnilebaTa<br />

logosebi, 2. wm. werilis sityvebi/logosebi, 3. xorcqmnili logosi. am<br />

ukanasknel mdgomareobaSi is mTlianad eZleva jer kidev xorciel<br />

adamianebs rogorc Tavis sityvebSi, aseve Tavisi sxeuliT saidumloebaSi.<br />

amrigad, xorcqmnili logosi aris yvela logosis adgili da<br />

qristianul Wvretas ZaluZs, dainaxos logosi logosebSi. 71<br />

sqoliasti akritikebs maniqevelebs da warmarT filosofosebs<br />

samyaros ori sawyisis aRiarebisaTvis. misi azriT, dionises eSmakis<br />

bunebac ar miaCnda borotad. erTi dasabami aris RmerTi da igi aris arsi<br />

(myofi), arsTa arseba (myofTa myofoba) da TviTsikeTe. xolo araarsi<br />

ewodeba materias ara imitom, rom sruliad arara aris, aramed radgan ar<br />

aris (ara aqvs arsebobis sawyisi Tavis TavSi). vinaidan RmerTi aris<br />

arsTa arseba, materiac ara-arsisagan RmerTma Semoiyvana, anu Seqmna. ar<br />

70 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 164.<br />

71 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />

31


aris usaxuri da gauformebeli materia, rogorc ram masala grZnobadTa,<br />

aramed igi aris maTi Semavsebeli da maTi Semdgomi. ara materiisagan<br />

qmnis RmerTi, aramed igi qmnis sagans formisagan, anu ideis mixedviT da<br />

am gaformebisas Cndeba materia, rogorc am gaformebis mimdevari, anu am<br />

formis Sesavsebelad. “<strong>maqsime</strong>” borots arc daubadebelad da arc<br />

Seqmnilad ambobs. boroti aris TavisuflebiT RmerTisagan mocemuli<br />

sikeTis nebayoflobiTi mokleba. 72 arc oroba SeiZleba iyos dasabami,<br />

radgan “<strong>maqsime</strong>s” azriT, dasabami unda iyos martivi da ara Sedgenili.<br />

boroteba ar aris igiveobrivi arc nivTis da arc xorcis, radgan<br />

eSmakebi uxorconi arian. 73 amrigad, materia/nivTi aranairad ar aris<br />

boroti/cudi.<br />

sqoliasti akritikebs warmarTebs imisaTvis, rom maT xorciT<br />

aRdgomisa ar swamT, radgan es bunebis sawinaaRmdegod miaCniaT. bunebis<br />

sawinaaRmdego ki is aris, rom kaci grZnobadsa da xilul aRqmas<br />

ganavrcobs uxilavsa da miuwvdomel mizezze – RmerTze. 74 komentatori<br />

miuTiTebs, rom warmarTebs qristes jvarcmisa ar swamdaT: maT RvTis<br />

sisusted miiCnies is, rac sinamdvileSi misi Zliereba iyo. 75 igi<br />

ganmartavs ra dionises Sesabamis pasaJs, xazs usvams im faqts, rom<br />

jvarcmis problema apofatikuri msjelobis sagania. gankaceba qristes<br />

“dacarielebaa” (TviTwarmocla, TviTdacarielebaa), jvarcma ki _<br />

uZlureba. asevea warmarTTaTvis. magram qristianebisaTvis swored esaa<br />

WeSmariti Zliereba, warmarTTaTvis ki _ namdvili uZlureba da<br />

sisulele. 76 rac apofatikurad iTqmis adamianis Sesaxeb da, amdenad, mis<br />

naklad aRiqmeba, is aris Zliereba RvTisaTvis, misi srulyofilebis<br />

gamoxatvaa, radgan yovelive adamianurisagan aRmatebulia RmerTi da<br />

veraferi qmnilebiseuli – verc dadebiTi da verc uaryofiTi _ ver<br />

gamoxatavs mas, aramed miuTiTebs mxolod RmerTis aRmatebasa da<br />

72 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 167-168.<br />

73 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 169.<br />

74 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 173.<br />

75 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 178.<br />

76 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 179-180.<br />

32


miuwvdomlobaze. amis gamo, sqoliasti “sulel sibrZnes” uwodebs saRvTo<br />

sibrZnes. 77<br />

Semecnebis safexurebs sqoliasti ase ganmartavs: angelozTa sulni<br />

neoturnic (goniTsawvdomi) arian da noerulnic (Semmecni), Cveni sulebi<br />

ki _ mxolod noerulni; isini (sulebi) Seicnoben imas, rac maTze maRlaa,<br />

magram maT qveemoT sacnauri araferia. Cvens qvemoT mxolod utyvi da<br />

ugonebo sulia. Semecnebis unari angelozebs RvTisgan aqvT miniWebuli<br />

da ara bunebiTad, rogorc amas miiCnevdnen neoplatonikosebi. TiToeuls<br />

es unari maTi damtevnelobis, anu mzadyofnis mixedviT miecemaT (amis<br />

Sesaxeb vrclad ix. qvemoT me-2 TavSi).<br />

adamianis sulismieri Semecneba mxolod maSin emsgavseba<br />

angelozebrivs, rodesac mravalgvar da sxvadasxva mxridan SeZenil<br />

diskretul codnas Tavs mouyris da ipyrobs maT Seurevnelad da<br />

zogadad. sruli codna ki adamians mxolod xorcieli aRdgomisas, sulis<br />

da xorcis xelaxla SeerTebisas miemadleba. Tumca isic cxadia, rom<br />

dionise areopagelis komentarebSi Semecnebis safexurebis aRwera<br />

msgavsia neoplatonikosebTan amave Temis asaxvisa, romlebTanac,<br />

rasakvirvelia, gamoricxulia xorcieli aRdgoma. 78<br />

Semdeg lela aleqsiZe gadmoscems komentarebis mxolod im nawils,<br />

sadac naxsenebia antikuri filosofia an filosofosebi da, faqtobrivad,<br />

<strong>maqsime</strong>s Teologiis aranair ganmartebas ar iZleva.<br />

rogorc vnaxeT, lela aleqsiZis mocemuli naSromi ZiriTadad exeba<br />

fsevdo dionise areopagelis fsevdo <strong>maqsime</strong>seul komentarebs. Tumca<br />

masSi ganxilulia <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> avTenturi Txzulebis ramdenime<br />

pasaJi, romelic exeba logosebis, rogorc saRvTo nebebis (nebelobebis)<br />

Temas. es ki friad sayuradRebo da, Cveni azriT, sakvanZo Temaa <strong>maqsime</strong>s<br />

SemoqmedebaSi.<br />

77 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 181. ix. agreTve l. aleqsiZe, xorciT<br />

aRdgoma, “suleli sibrZne” da Semecnebis safexurebi areopagituli korpusis<br />

komentarebSi. mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001, 265-<br />

272. es statia igiveobrivia disertaciis mocemuli Tavisa.<br />

78 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 183-184.<br />

33


mocemul naSromSi aseve ganxilulia fsevdo <strong>maqsime</strong>s komentarebi,<br />

romlebic Seexeba borotebis problemas, Semecnebis safexurebis sakiTxs,<br />

mkvdreTiT aRdgomis doqtrinis apofatikur xasiaTs.<br />

lela aleqsiZe miiCnevs da Cvenc veTanxmebiT mas, rom Tumca<br />

sakamaToa komentarebis <strong>maqsime</strong>seuloba, magram, jer erTi, zustad<br />

dadgenili ar aris, Tu visia esa Tu is komentari da, amrigad, savsebiT<br />

SesaZlebelia, rom zemoT ganxilul komentarTagan zogierTi an SeiZleba<br />

umetesic <strong>maqsime</strong>s ekuTvnodes. meorec, <strong>maqsime</strong>s msoflmxedveloba aris<br />

swored komentarebSi asaxuli Teologiis organuli ganviTareba,<br />

gamravalwaxnageba da daxvewa.<br />

miuxedavad imisa, rom mocemul naSromSi <strong>maqsime</strong>s Tematikis mxolod<br />

mcire nawilia asaxuli, qarTul enaze misi saxiT Cven, faqtobrivad,<br />

erTaderTi akademiuri naSromi gvaqvs <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

msoflmxedvelobis Sesaxeb.<br />

1.3. <strong>maqsime</strong> winamorbed tradiciasTan mimarTebaSi. Secnobadi da<br />

Seucnobadi RmerTSi<br />

ganvixiloT Tamar oTxmezuris statia <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad<br />

Ioahannem qarTul mTargmnelobiT tradiciaSi. es statia filologiuri<br />

xasiaTisaa, romelSic ZiriTadad <strong>maqsime</strong>s Sesaxeb aRweriTi xasiaTis<br />

informaciaa mocemuli. cxadia, aris bibliografiuli monacemic (xuTi<br />

inglisurenovani da ori franguli naSromi). statia ikvlevs grigol<br />

RvTismetyvelis qristes Sobis sakiTxavis (Or. 38) eqvTime aTonelis mier<br />

Sesrulebul qarTul TargmanSi moxvedril <strong>maqsime</strong>seul vrcel<br />

komentars amave sakiTxavis pasaJebze. Cven SevecdebiT, am statiidan<br />

gamovkriboT mxolod is, rac sakuTriv <strong>maqsime</strong>s Seexeba.<br />

<strong>maqsime</strong> Tavis naSromebSi grigol nazianzels ixseniebs rogorc Tavis<br />

maswavlebels. Tanamedrove mkvlevarebi aRniSnaven kabadokiel<br />

moazrovneTa did gavlenas <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobaze. misi erT-erTi<br />

mTavari nawarmoebi, Ambiguorum liber, swored grigol nazianzelis da fs.<br />

dionises TxzulebaTa komentars warmoadgens. 79 amave nawarmoebiT eyreba<br />

79 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad Ioahannem qarTul mTargmnelobiT<br />

tradiciaSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999, 236.<br />

34


safuZveli grigol RvTismetyvelis TxzulebaTa Teologiur<br />

komentirebas.<br />

<strong>maqsime</strong>s Ambiguorum liber ori Txzulebisagan Sedgeba: Ambigua ad Thomam<br />

da Ambigua ad Iohannem. eqvTimes mier Targmnili Or. 38-is komentari Ambigua<br />

ad Iohannem-s ukavSirdeba.<br />

Ambigua ad Iohannem-s daedo saTave 626-628 wlebSi, <strong>maqsime</strong>s kizikoSi<br />

(kvizikoSi), wm. giorgis monasterSi yofnisas mis moZRvarTan, kizikosis<br />

(kvizikel) arqiepiskopos ioanesTan, diskusiebSi. xolo daiwera 618-630<br />

wlebSi. igi warmoadgens grigol nazianzelis (RvTismetyvelis) Cvidmeti<br />

homiliis, erTi epistolisa da erTi leqsis komentars. komentaris<br />

Tematikaa: <strong>wminda</strong> sameba, qristologia, <strong>anTropologia</strong>, logosi-qriste,<br />

origenes kritika. <strong>maqsime</strong> komentirebisas iyenebs dionise areopagelis ama<br />

Tu im pasaJs. 80 Ambigua ad Iohannem-Si Or. 38-is rva komentaria daculi.<br />

amdenivea eqvTimes TargmanSi. 81<br />

aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong>s rTuli da mZime enis Sesaxeb laparakobdnen<br />

jer kidev bizantielebi (foti konstantinepolis patriarqi (IX s.) da ana<br />

komneni (XI-XII s.). <strong>maqsime</strong> sruliad gulgrilia sityvis, literaturuli<br />

formis mimarT. igi TiTqos mxolod Tavis Tavs esaubreba; ar cdilobs,<br />

azri gasagebi gaxados sxvebisaTvis. cocxali saubris intonacia masTan<br />

Secvlilia gandegilis intonaciiT, rasac mxolod sxva gandegili Tu<br />

gaigebs. misi azrovneba aris mudam daZabuli, damuxtuli da<br />

koncentrirebuli azriT, sadac Wvreta ufro metia, vidre gansja da<br />

daskvnebi. 82<br />

am mxriv sainteresoa eqvTimes mier martivad Targmnili <strong>maqsime</strong>s erTi<br />

rTuli pasaJi. <strong>maqsime</strong> ganmartavs grigolis Semdeg winadadebas:<br />

“[Seicnobis RmerTi] ara Tu msgavsebisagan bunebisa misisa, aramed<br />

saqmeTagan, romelni arian garemos misa”. <strong>maqsime</strong>s komentariT RmerTis es<br />

saqmeni warmoaCenen RmerTs, magram “araTu raÁ ars, aramed raÁ ara ars”.<br />

arsebobs, agreTve, οι της προνοίας λόγοι (gangebulebiTi sityuani, sityuani<br />

winagangebiTni), romlebic warmoaCenen, Tu rogoria (!) RmerTi.<br />

faqtobrivad, aq laparakia apofatikasa da katafatikaze. amis Semdeg<br />

<strong>maqsime</strong> iwyebs gansjas imis Sesaxeb, rac ukve martivad Tqva. igi<br />

80 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 237.<br />

81 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 238.<br />

82 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 239-240.<br />

35


aRniSnavs, rom katafatika da apofatika Tumca ki urTierTsapirispiro<br />

cnebebia, RmerTTan mimarTebaSi isini erTmaneTs avseben. apofatika<br />

warmoaCens, Tu ra ar aris RmerTi (τι µη είναι), xolo katafatika – Tu<br />

rogoria RmerTi (!) (το µόνον ότι έστι, mxolod imas, rom aris). sinamdvileSi<br />

verc erTi am meTodidan ver acxadebs, Tu ra aris RmerTi. eqvTime am<br />

msjelobas martivad, Tavisi Tanamedrove qarTvelebisTvis advilad<br />

gasagebad Targmnis:<br />

“rameTu romelnime saxelni misni, viTarmed: dambadebeli, saxieri,<br />

kacTmoyvare, msajuli, yovlismpyrobeli da yovelnive eseviTarni<br />

moaswaveben, viTarmed ars RmerTi. xolo Tu raÁ ars, ara sacnaur-hyofen<br />

bunebasa missa. da kualad meorisa kerZisa saxelni, viTarmed: dausabamoÁ,<br />

daubadebeli, uÃorcoÁ, miuwTomeli, _ raÁ ara ars, mas guiCueneben. xolo<br />

yovliT kerZo, Tu raÁ ars bunebai misi, arasadaÁT sacnaur ars. aramed<br />

garemo misa myofTa saqmeTagan da saxeTa, raÁ ara ars, mas viswavebT, da<br />

viTarmed ars RmerTi WeSmariti”.<br />

SesaZlebelia, Tavad originali iyos rTulad dawerili, magram<br />

eqvTimeseuli Targmani da mocemuli azri TavisTavad savsebiT cxadia.<br />

oRond, ar aris cxadi Tavad statiis avtoris azri. igi ambobs, erTi<br />

mxriv, rom RmerTi Seucnobeli rCeba Tavis arsSi, meore mxriv ki, λόγους<br />

προνοίας ganmartavs, rom isini warmoaCenen, Tu rogoria RmerTi. magram<br />

gangebulebis logosebi imas ki ar warmoaCenen, Tu rogoria RmerTi,<br />

aramed imas, Tu rogor zrunavs (ganagebs, saxlmSeneblobs), anu ras<br />

akeTebs RmerTi Tavis qmnilebisaTvis. Λόγοι προνοίας gagavagebinebs ara<br />

rogori aris RmerTi Tavis arsSi (bunebaSi), aramed rogoria RmerTi<br />

qmedebisas, anu rogor Cndeba Tavis qmedebaSi. rogori aris RmerTis arsi,<br />

CvenTvis ucnobia. Cven viciT mxolod is, Tu rogor vlindeba RmerTi<br />

Tavis qmedebaSi da isic _ nawilobriv.<br />

aseve arazustia avtoris naTargmni το µόνον ότι έστι. eqvTime sworad<br />

Targmnis am frazas, viTarmed ars. avtorisaTvis ki kvlav niSnavs _<br />

rogoria. Cven verasodes gavigebT, Tu rogori aris RmerTi, aramed<br />

gavigebT imas _da imasac arasrulad_ Tu rogor aris anu rogor da ras<br />

moqmedebs RmerTi. 83<br />

83 rac Seexeba triadologias, termini “rogor aris” mimarTebaSia saRmrTo<br />

hipostasebTan: hipostasi aRniSnavs, Tu rogor aris saRmrTo buneba. magram saRmrTo<br />

oikonomiaSi (gangebulebaSi) rogor aris aRniSnavs saRmrTo energiebs, anu imas, Tu ras<br />

moqmedebs RmerTi qmnilebasTan mimarTebaSi.<br />

36


1.4. qmnilebis ontologiuri safuZvlis wvdoma<br />

ediSer WeliZis mier <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> qarTuli Targamanebis<br />

gamokvlevebi ZiriTadad ukavSirdeba mTargmnelis vinaobis dadgenas. 84<br />

igi, mas Semdeg, rac ganixilavs zaqaria WiWinaZisa da korneli kekeliZis<br />

varauds imis Sesaxeb, rom xelnawer gelaT. 14-Si daculi Targmanebi da<br />

aseve oraseuli (xelnaweri A-39, XIII s.) nikoloz gulaberiZis unda<br />

iyos, 85 gadadis gamowvlilviT terminologiur kvlevaze da askvnis, rom<br />

<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> TxzulebaTa Targmanebi, mocemuli xelnawerebSi<br />

gelaT. 14 da A-52, miekuTvneba XII s-is 30-ian-50-ian wlebs da Sesrulebuli<br />

unda iyos arsen iyalToelis mowafis an mowafeebis mier (savaraudod<br />

erTi mowafis). xolo rac Seexeba Sromebs oraseuli, oTxaseuli da<br />

Tavni aTxuTmetni (A-39), uTuod efrem mciris mier aris naTargmni.<br />

zemoT naxsenebi gamokvlevebis garda, ediSer WeliZes ekuTvnis<br />

xuTi mcire monakveTis Targmani (ZiriTadad gamokrebili) <strong>maqsime</strong>s<br />

sxvadasxva naSromebidan. TiToeul maTgans rigi terminebisa Tu rTuli<br />

saRvTismetyvelo azris dasazusteblad darTuli aqvs WeliZiseuli<br />

mcire komentarebi. cxadia, es komentarebi ar warmoadgens Tundac<br />

ramdenadme srul analizs Targmnili teqstebisa, magram mainc<br />

sainteresoa <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobis, Tundac ramdenime niuansis<br />

gasarkvevad. amrigad, Cveni mizania, Tvali mivadevnoT am komentarebs da<br />

gamovyoT saRvTismetyvelo mniSvnelobis komentari.<br />

pirveli Targmani aris <strong>maqsime</strong>s sqolioebi wm. dionise areopagelis<br />

Sromaze “saRvTo saxelTa Sesaxeb”. Cven ganvixilavT ediSer WeliZis sam<br />

komentars, romelic man daurTo Targmnil teqsts:<br />

1. komentari darTulia “<strong>maqsime</strong>s” sqolios Semdeg monakveTze:<br />

“romlebsac [angelozebs]... uwodebs igi da romlebic zena mwyobrTa<br />

gonebebad Tqmulan, radgan arsobrivad arian isini ‘yoveli goneba’ da<br />

yovelive imis Semmecneblebi, rac ki erTobiTad iRvreba RvTisagan<br />

maTdami uwyvetliv. amitomac iTqmis maTze, rom mTlianni mTlianad<br />

Tvals axelen uwmindes qerubimebSi”.<br />

84 ix. e. WeliZe, ioane petriwis cxovreba da moRvaweoba, werili I, religia 1994, # 3-4-5,<br />

Tbilisi, 121-122. misive, Zveli qarTuli saRvTismetyvelo terminologia I, Tbilisi 1996,<br />

386-389, 463-366, 650.<br />

85 korneli kekeliZe, qarTuli literaturis istoria 1, Tbilisi 1960, 318, 322; z. WiWinaZe,<br />

qarTuli mwerloba meTormete saukuneSi, Tbilisi 1887, 26.<br />

37


komentari aseTia: “ramdenadac yoveli uzemoesi angelozuri mwyobri<br />

mTlianad Semcvelia uqvemoesisa, amdenad yvela uqvemoesi mwkrivi<br />

moculia qerubimTa mwyobrSi (mwyobri aris ierarqiis Tarazuli sibrtye,<br />

xolo mwkrivi – Sveuli –k.k), romelic serafimTa Semdeg yvelaze<br />

uzemoesia. am mwyobrSi iZenen sacnaurobas, anu sulier mxedvelobas,<br />

Semmecnebel TvalTa axelas qvemore angelozTa simwyobreebi”. 86<br />

Tu ramdenad Seesabameba es mkacrad neoplatonuri ierarqiuli<br />

daRmasvla Tavad <strong>maqsime</strong>s (ara “<strong>maqsime</strong>s”) azrs, es TavisTavad cxadi araa,<br />

magram erTi ram ki naTelia, es ganmarteba marTlac axlos dgas (magram,<br />

vfiqrobT, araidenturia) dionises msoflaRqmasTan.<br />

2. moyvanilia “<strong>maqsime</strong>s” mier sqolioebSi gamoyenebuli frazis,<br />

“msagavsi msgavsisagan Seicnobas” paralelebi neoplatonuri<br />

filosofiidan. 87 am paralelebis daZebnis mizani, erTi SexedviT, cxadi<br />

araa (ediSer WeliZe, ramdenadac es CvenTvis cnobilia, arc erT Tavis<br />

naSromSi ar akeTebs filosofiur wiaRsvlebs da ar iCens<br />

gansakuTrebul interess Teologiisa da filosofiis<br />

urTierTmimarTebisadmi). SeiZleba, avtors undoda, am gziT eCvenebina<br />

dionisesa da misi sqoliastebis mxolod mimarTeba neoplatonikosebTan,<br />

an am mimarTebis miTiTebis mizani iyo filosofiaze sqolioebis<br />

aRmatebulobis Cveneba. pasuxs am kiTxvaze qvemoT gavcemT. jer sakuTriv<br />

am frazis konteqsti vnaxoT, oRond sanam uSualod am konteqstze<br />

gadavidodeT, gvinda aRvniSnoT, rom azri am frazisa araa neoplatonuri<br />

warmomavlobis (Tumca, SesaZloa, <strong>maqsime</strong>sTan igi swored am gziT<br />

moxvedriliyo), igi saerToa mTeli antikuri filosofiisaTvis.<br />

konteqsti, sadac es fraza motanili aqvs sqoliasts, aris<br />

ganmarteba, Tu ratom uwodebs dionise RmerTs “ugonebo gonebas”: RmerTi<br />

rom yofiliyo goneba, maSin igi Secnobadi iqneboda sxva qmnili<br />

gonebebisagan, radgan “msgavsi msgavsiT Seicnoba”. Cven ukve SevxvdiT<br />

lela aleqsiZis naSromSi am Temas, rodesac igi ganixilavda saRvTo<br />

“sulel sibrZnes”. msgavsis msgavsis mier Secnobis Tema mniSvnelovania<br />

sxva mimarTebiTac: saqme isaa, rom RmerTis xatis (mama RmerTis Zis) xati<br />

da msgavsi (xateba da msgavseba) adamiani imdenad Seimecnebs Ze RmerTs,<br />

86 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. sqolioebi wm. dionise areopagelis Sromaze:<br />

“saRvTo saxelTa Sesaxeb”, gza sameufo 1995, # 1, Tbilisi 1995, 19.<br />

87 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 20<br />

38


amdenadac misi xati da msgavsia (praqtikisa da Teoriis wiaR), anu<br />

RvTisSemecnebis safuZveli swored adamianis sityva-RmerTis<br />

(RmerTsityvis) mimarT msgavsebisken swrafvaa. 88 aseve, am tradiciis<br />

mixedviT, araviTari gaSualebuli wvdomis pirveladoba msgavsisa<br />

msgavsis mier, anu gankacebuli Zis madliT Zeebis mxridan ar dasturdeba.<br />

adamiani SeiZleba Sexvdes Zes yovelgvari angelozebrivi dausrulebeli<br />

SreebTa Sreebis gareSe (RvTismSobeli mariami am tradiciis mier yvela<br />

Sreze upatiosnesad da aRmatebulad aris nadidebi). amitomaa, rom jon<br />

maiendorfi (da aramarto igi) eWvis TvaliT uyurebs dionises ierarqiul<br />

kosmologiasa da gnoseologias. 89 xolo im sakiTxis garkveva, rom es<br />

ierarqiuli daRmasvliTi Sreebi, romlis ukanaskneli safexuri adamiania<br />

(aras vambobT materiaze), Tavisi “degradirebuli” sxeulis gamo mxolod<br />

adamianis mkvdreTiT aRdgomamde narCundeba, xolo mas Semdeg angelozTa<br />

swori (an meti) iqneba (Sdr. sqolio 42-43, gv. 27-28), ar warmoadgens Cveni<br />

kvlevis sagans.<br />

3. mesame komentari darTulia 61-e sqolios im nawilze, rodesac<br />

sqoliasti saubrobs usulo da ugrZnobeli arsebebis (mcenareebis)<br />

cocxlobiTi moZraobis mier RmerTis didebaze. komentari ganmartavs,<br />

rom mcenareuli samyaro ar aris grZnobadi, anu grZnobebis mqone<br />

rogorc cxovelebi, arc azrismieri, anu azris mqone, rogorc adamianebi;<br />

rom maT aqvT Tviseba, “naTvisobaTa unari”, anu “myarad STanergili<br />

midrekileba sicocxlisaken, Semguebloba amgvari arsebobisa, rac wm.<br />

<strong>maqsime</strong>s sityviT, Zalis, anu potenciis Tvisebaa”. 90 calke aRebuli es<br />

komentari, erTi SexedviT, erTgvar gaugebrobas iwvevs. faqts, rom<br />

mcenare ar azrovnebs, ra komentari sWirdeba?! magram, jer erTi, 61-e<br />

88 Tu rogor aris interpretirebuli <strong>maqsime</strong>sTan xatisebr da msgavsebisebr ix. g.<br />

TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 73.<br />

89 Sdr. И. Мейендорф, Псевдо-Дионисий Ареопагит. Глава 4. Введение в святоотеческое богословие.<br />

(http://www.krotov.info/library/m/meyendrf/patr_25.html): “Дионисиева классификация небесных сил не<br />

соответствует библейскому откровению о них, и его триады приходится признать вымышленной<br />

конструкцией. [...М]ысль Дионисия носит произвольный и неясный характер. ...Его теория совершенно<br />

игнорирует Боговоплощение. [...О]тношения между Богом и человеком были втиснуты Дионисием в<br />

рамки иерархической структуры и полностью детерминированы системой посредников: К счастью,<br />

несмотря на то что влияние Дионисия глубоко вросло в церковное сознание, Церковь никогда не<br />

поддалась ему до конца...” Tu rogor axerxeben Tavad dionise da mis Semdeg <strong>maqsime</strong><br />

aRmsarebeli, Searbilon es mkacrad ierarqiulad gayinuli kosmologiurgnoseologiuri<br />

sistema, ix. ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου,<br />

Αθήνα 1997, 30-34. Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό Εκκλησιολογικό Μεγάκοσµο, Η Αποφατική<br />

Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002, 55-57, 65-66, 68-69.<br />

90 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 35.<br />

39


sqolio sakmaod didia da, amave dros, sintaqsiTa da azrTa<br />

TanamimdevrobiT rTulad agebuli. amitom igi namdvilad saWiroebs<br />

komentars. meore mxriv, es dayofa _ arsebobis mqone; arsebobis,<br />

sicocxlisa da moZraobis mqone; arsebobis, sicocxlis, moZraobis da<br />

grZnobis mqone; dabolos, arsebobis, sicocxlis, moZraobis, grZnobis da<br />

azrovnebis mqone _ mniSvnelovania samyaros ganRmrTobis TvalsazrisiT.<br />

berZeni Teologi nikos macukasi wers: “zogi qmnileba Rebulobs mxolod<br />

arsebobas, anu Searsdeba; zogi Searsebis Semdeg wilmqoneobs (eziareba)<br />

sicocxleSi da moZraobaSi; zogni wilmqoneoben gonebaSi da viTardebian<br />

Tavis bunebis gonierebaSi; dabolos, ganiRmrTobian RmerTis sicocxlis<br />

RmerTmyofel energiaSi. amrigad, gvaqvs RmerTis madlis Semaarsebeli,<br />

cxovelmyofeli, ganmabrZnobeli da ganmaRmrTobeli energia. maTSi<br />

wilmqoneoben arsebebi sakuTari bunebis damtevnelobis mixedviT (ediSer<br />

WeliZis zemomoyvanili citatidan: “Zalisa da potenciis mixedviT” –k.k)<br />

da aseve TavianTi arsebobis bunebis TanxmobiT ganviTarebuli sakuTari<br />

nebelobis mixedviT”. 91 yvela am sferos gamaerTianebeli ki Tavad<br />

adamiania. jon maiendorfi ambobs: “Rirsi <strong>maqsime</strong> mTel arsebobaSi<br />

ganasxvavebs urTierTsapirispiro wyvilebs: uqmneli – qmnili, cani –<br />

dedamiwa, samoTxe – samoTxis gareT mdebare samyaro, suli – materia,<br />

mamakaci _ qali”. 92 qmnida ra am urTierTdapirispirebulobebs, RmerTs<br />

mxedvelobaSi hqonda harmonia da ara dayofa da urTierTmtroba. maTi<br />

SekavSireba da savseba unda Sesrulebuliyo adamianis wiaR (adamianis<br />

mier da Tavad adamianSi), romelic aris RmerTis xati. swored adamians,<br />

Tavisi Tavisufali nebis RvTaebrivisadmi miyoliT, unda gaeerTianebina<br />

Tavis TavSi mTeli es gradacia. ese igi, Tavisi TavisGganRmrTobiT unda<br />

ganeRmrTo mTeli es diferencirebuli samyaro 93 da maT Soris _<br />

angelozTa samyaroc ki. am SemTxvevaSi kosmologia Tanxvdeba<br />

gnoseologias, rogorc kosmoSemecnebiTi ganRmrToba. rogorc vnaxeT,<br />

lela aleqsiZesTan adamianis sulismieri Semecneba mxolod maSin<br />

emsgavseba angelozebrivs, rodesac mraval da sxvadasxva mxridan<br />

91 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθροπως, Κοινωνία κατά τον Μαξίµο Οµολογήτη, Αθήνα 1980, 76-77.<br />

92 mamakaci-dedakaci dayofis codviTobis da gadalaxvadobis Sesaxeb ix. g. TevzaZe,<br />

<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 75.<br />

93 И.Мейендорф, Продолжение христологических споров.<br />

Преподобный Максим Исповедник. Глава 5. Введение в святоотеческое богословие.<br />

http://www.krotov.info/library/m/meyendrf/patr_25.html<br />

40


SeZenil diskretul codnas Tavs mouyris da ipyrobs maT Seurevnelad<br />

da zogadad. sruli codna ki adamians mxolod xorcielad aRdgomisas,<br />

sulisa da xorcis xelaxla SeerTebisas miemadleba. 94 amrigad, adamiani<br />

praqtikisa (sxeulebrivi moRvaweobis, xilulTa Semecneba-aTvisebis) da<br />

Teoriis (uxilavTa mWvretelobis) wiaR 95 (mier/Tan/Si/miRma) Semoikrebs<br />

qmnil samyaros da SeaerTebs RmerTTan.<br />

Semdgomi nabiji <strong>maqsime</strong>seuli msoflmxedvelobisa SeiZleba<br />

yofiliyo is, rom ara mxolod an araTu angelozTa mier ierarqiulad<br />

zedmotyorcnili (ase Targmnis ediSer WeliZe berZnul sityvas επιβολή)<br />

naTebebiT gansxivosndeba adamiani, aramed Tavad es xorcieli adamiani<br />

mediatorobs angelozebis ganRmrTobas. rogorc zemoT aRvniSneT, es<br />

esqatologiuri perspeqtivaa da logosis gankacebac am perspeqtivaSi<br />

gaigeba. logosis hule, 96 “tani” aris saRvTo nebelobebi, anu qmnilebaTa<br />

uqmneli logosebi. am logosebis mixedviT Seiqmna TviT materia,<br />

materialuri samyaro da maT Soris _ adamianis tanic. 97 codniTi<br />

zeaRwvdoma, romelic xorcieldeba Tanaqmnilebisa da Semoqmedis mimarT<br />

siyvarulis saqmeebis wiaR, iwvevs adamianis pnevmaturobas da mis mier<br />

logosebis ziarebas, anu logosebis wiaR saRmrTo sicocxleSi CarTvas.<br />

es araa mxolod dakarguli samoTxis kvlav mopoveba (lela aleqsiZis<br />

erTi pasaJis wakiTxvisas gviCndeba azri, rom igi soteriologias<br />

ganixilavs, rogorc samoTxiseul mdgomareobaSi dabrunebas 98 ), aramed<br />

logosis gankacebisa da vnebis imgvari soteriologiuri mniSvneloba,<br />

rodesac mTeli qmnili samyaro esqatologiurad xdeba logos-qristes<br />

(RmerTsityvis) tani (sxeuli).<br />

94 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 183<br />

95 wiaR _ through; через, в; δια (γεν.), µέσω (γεν.).<br />

96 Sdr. l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 162-163: “’<strong>maqsime</strong>s’ Tanaxmad dionisem<br />

sworad gaigo paradigmis arsi da RvTis [Tanamaradiul] nebebad [logosebad]<br />

gansazRvra. komentarebSi ‘<strong>maqsime</strong>’ am ideebs saganTa goniT materias, hules uwodebs”.<br />

97 Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 74-75: “<strong>maqsime</strong> ‘areopagitikis’ komentarebSi<br />

icavs sxeulisa da amqveyniurobis Rirebulebas”.<br />

98 Sdr. l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 117-118: “wm. <strong>maqsime</strong>sTan RmerTis<br />

msagavsad srulqmnili mxolod gnostikuri adamiani SeiZleba yofiliyo, magram<br />

gnostikuroba ara xorcisagan gandgomiT, aramed RmerTisa da adamianis siyvarulisTvis<br />

misi sruli gamoyenebiT miiRweoda. sxva sityvebiT rom vTqvaT, RmerTis msgavsebamde<br />

miRweuli adamiani, mTlianad srulqmnili, suliTaA da xorciT pnevmaturi iqneboda.<br />

cxadia, rom amgvar poziciaze mdgom RvTismetyvels romc gaesva xazi imisaTvis, rom<br />

adamiani ara RmerTis xatadaa Seqmnili, aramed xatis (logosis) xatad, amas ara RmerTsa<br />

da logoss Soris subordinaciis gamosaxatavad gaakeTebda, aramed imisaTvis, rom<br />

RmerTis gankacebisa da vnebis soteriologiuri mniSvneloba eCvenebina xatad RvTisa<br />

Seqmnili, magram adamis codvis gamo gandgomili adamianis kvlav RmerTis xatad<br />

srulyofisa da gamoxsnis gzaze”. Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 73.<br />

41


amasTan erTad, unda aRiniSnos, rom zogierTi mkvlevaris azriT,<br />

RmerTsityvis gankaceba imTaviTve Sedioda saRmrTo gangebulebaSi. 99<br />

logosi mxolod imitom ki ar gankacda, rom adami daeca, aramed imis<br />

gamo, rom mis “tans” (“sxeuls”) Seudgenlad Seadgenda logosTa<br />

Seurevnelad SeerTebuli simravle da es tani (sxeuli) aris qristes<br />

kosmiuri tani (sxeuli). es Tu asea, maSin ediSer WeliZis mier<br />

warmodgenili areopageliseuli subordinirebuli samyaros, romlis<br />

yvelaze bolo da pativdebulTa Soris yvelaze upatio adamiania,<br />

kopernikiseburi gadatrialeba xdeba: ara adamiani trialebs angelozebis<br />

garSemo, aramed mTeli samyaro _ adamianis irgvliv: “ara adamiani<br />

struqturisaTvis, aramed struqtura _ adamianisaTvis”...<br />

ediSer WeliZesTan aris kidev erTi sakiTxi, romelic Cvens<br />

yuradRebas ipyrobs. <strong>maqsime</strong>s sqolioebis miseul TargmanSi berZnuli<br />

sityva προϋφίστηµι iTargmna, rogorc winadaarseba (winadaarsebuli). es<br />

sityva imave konteqstSi sxva enebze sxva mTargmnelebis mier naTargmnia,<br />

rogorc προϋπάρχω, pre-exist, предсуществовать. es termini gvxvdeba saRvTo<br />

saxelTaASesaxeb me-4 paragrafSi, romelsac ediSer WeliZesTan moyvanili<br />

dayofis mixedviT Seesabameba sqolioebis 46-e komentari. 100 orivegan<br />

konteqstis mixedviT laparakia saRvTo logosebze, romlebic RmerTis<br />

Tanamaradiulni arian. rogorc viciT, isini marad arseboben, rogorc<br />

nebelobebi. isini arseboben, magram ar arian arsebebi (maSin isini<br />

RmerTis Tanaarsni unda yofiliyvnen), aramed _ saRvTo nebelobis 101<br />

nebebebi, anu RmerTis maradiuli azrebi. amdenad, maTze SeiZleba iTqvas,<br />

rom windawin arseboben, winaarseboben, rasac adastureben am terminis<br />

axalberZnuli, inglisuri da rusuli Targmanebi. e. WeliZis Targmani<br />

orazrovania: am sityvis Semadgeneli daarseba SeiZleba niSnavdes raime<br />

saqmianobis dawyebas an safuZvlis Cayras (daarseba sazogadoebis,<br />

99 Β. Ψευτούκας, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄- Απόκρισης, Πρακτικά ΚΑ΄ Θεολογικού<br />

Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μαξιµος ο Οµολογητής», Θεσσαλονίκη 2001, 221-233. am Temaze damatebiTi<br />

msjeloba da bibliografia ix. Αθ. Β. Βλέτσης, Το Προπατορικό αµάρτηµα στη θεολογία του Μαξίµου του<br />

Οµολογίτου, Θεσσαλονίκη (weli ar aris miTiTebuli), 337-357.<br />

100 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 28. da e. WeliZe, saRvTo saxelTaASesaxeb, gza<br />

sameufo 1995, # 1, Tbilisi 1995, 12.<br />

101 Cven am TavSi termins θέληση-s vTargmniT nebelobad, xolo βούληση-s _ nebad. Tumca<br />

momdevno TavebSi yovelTvis ver vicavT (konteqstidan gamomdinare) am Sesabamisobas.<br />

42


skolis). 102 am mniSvnelobiT igi TiTqmis gaigivebulia sityva SeqmnasTan.<br />

am SemTxvevaSi gamodis, rom logosebi safuZvelCayrilni, anu Seqmnilni<br />

arian. marTalia, Cven ar SegviZlia, dabejiTebiT vTqvaT, rom logosebi<br />

ar arian raRac gagebiT Seqmnilni, magram vixrebiT im azrisaken, rom<br />

isini Seuqmnelni arian, anu ararsebobidan arsebaSi Semoyvanilni ar<br />

arian. 103 meore mxriv, daarseba SeiZleba niSnavdes, rom logosebi<br />

qmnilebaTaTvis safuZvlad winamaradiulad arian dadebulni. am gagebiT<br />

logosebi ar arian Seqmnilni, aramed imTaviTve safuZvlad dadebulni,<br />

qveS-Sedgmulni. berZnuli sityva υφ-ίστηµι 104 zustad amas niSnavs: qve(S)-<br />

Seyenebas, qve(S)-Sedgmas (Cveulebriv, υφ-ίστηµι niSnavs arsebobas, varsebob).<br />

amrigad, dionisesa da “<strong>maqsime</strong>s” mixedviT, logosebi “qveS-Sedgmulni”<br />

arian qmnilebebs e. i. maTi safuZvelni arian. Tu Cveni msjeloba sworia,<br />

maSin arc erTi zemomoyvanili Targmani araa zusti da isini ganmartebas<br />

saWiroeben.<br />

amasTan erTad, gvinda vTqvaT, rom ediSer WeliZis da lela<br />

aleqsiZis Sexedulebebi qmnilebaTa “winadaarsebuli” safuZvlebis<br />

Sesaxeb ar emTxveva erTmaneTs. lela aleqsiZe ambobs: “wm. <strong>maqsime</strong>s<br />

Tanaxmad da neoplatonikosebisagan gansxvavebiT, RmerTma sagnebi<br />

mxolod maT zogadobaSi ki ar icis, aramed maTi calkeuli Tvisebebis<br />

CaTvliT, radgan saganTaA idea misi WeSmaritebaa da es calkeulsa da<br />

individualurs imdenadve exeba, ramdenadac zogads... erTeulis,<br />

individualuris Rirebulebis win wamoweva platonuri zogadobis<br />

gverdiT, es saerTod antiplatonuri tendencia wm. <strong>maqsime</strong>s Semoqmedebis<br />

erT-erTi Taviseburebaa, romelic fon balTazarma warmoaCina”. 105 ediSer<br />

102 Tavad e. WeliZe ase ganmartavs sityva υφίσταµαι (υφίσταται, υπέστη) Sesatyvis termins<br />

“daarseba”: “daarseba (arsdeba, moxda daarseba)” (ix. wm. ioane damaskeli,<br />

marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi gadmocema, Tbilisis sasuliero<br />

akademiis gamomcemloba, Tbilisi 2000, 319).<br />

103 am Temaze msjeloba ix. Α. Β. Βλέτσης, Το Προπατορικό…71. Tuki Cven davuSvebT, rom<br />

logosebs SeiZleba raRacnairad ewodos qmnilebebi, maSin ioane petriwiseuli<br />

namdvilmyofic, SesaZloa, ganvixiloT rogorc logosis tani, anu qristes sxeuli,<br />

rasac e. WeliZe kategoriulad uaryofs, rodesac damana meliqiSvilis hipoTezas<br />

namdvilmyofis qristesTan kavSiris Sesaxeb (am azrs iziareben l. xoferiac da l.<br />

aleqsiZec) mkacrad akritikebs da am kritikisas umTavres argumentad mohyavs swored is<br />

faqti, rom petriwi namdvilmyofs Seqmnils uwodebs (ix. samecniero-saRvTismetyvelo<br />

Sromebi 1, Tbilisi 2002).<br />

104 προϋφίστηµι-is gverdiT <strong>maqsime</strong> logosebTan mimarTebaSi xmarobs zmnidan nawarmoeb<br />

termins καταρτίζω (προκαταρτίζω), rac niSnavs gasrulyofilebas. anu, RmerTma qmnileba<br />

windawin maradiulobaSive srulyofili ineba (Προς Θαλάσσιον (Talasesadmi) 13 PG 90, 293D-<br />

296CA).<br />

105 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />

43


WeliZe, Tavis mxriv, wm. simon axali RvTismetyvelis samadlobelis<br />

miseuli Targmanis erT-erT komentarSi aRniSnavs: “[simonis frazaSi]<br />

SenSi mflobdi me mTlians igulisxmeba, rom adamiani, rogorc qmnileba,<br />

mTliani saxiT (sqesobriv-personalur danawilebamde) winaswar arsebobda<br />

RvTis Sesaqmiseul ganzraxvaSi”. 106 ras unda niSnavdes sqesobrivpersonaluri<br />

danawilebis arqona, Tu ara individualuri Tvisebebis<br />

ganurCevlobas? an, SenSi mflobdi me mTlians xom ar niSnavs imas, rom<br />

mTlianSi swored individualuri damaxasiaTeblebic igulisxmeba? amis<br />

sasargeblod metyvelebs isic, rom simonis teqstis mTeli is monakveTi,<br />

sadac es fraza gvxvdeba, uaRresad intimuri mimarTvaa qristes mimarT. iq<br />

laparakia swored me-s Sen-is winaSe dgomaze da SeiZleba me-s ar hqondes<br />

sqesobriv-personaluri maxasiaTeblebi? SesaZloa, e. WeliZe azrs, rom<br />

yvela erTbaSad individualuri maxasiaTeblebis ganurCevlobaSi aris<br />

Seqmnili erT zogadobaSi, iRebs zemonaxsenebi “<strong>maqsime</strong>s” sqoliosagan:<br />

“eseni arian arsebebi da Zalebi, romelTa Sesaxebac aris codnani da<br />

romel arsebaTa da ZalTa, -erToblivad yvelas, RmerTSi winadaarsebas<br />

ambobs – ara calkeulad, aramed erTbaSad, - misi (RvTis) winaswar<br />

codnis gamouTqmeli sityvisamebr”. 107 ara calkeulad SesaZlebelia<br />

gagebul iqnas, rogorc calkeuli, anu individualuri maxasiaTeblebis<br />

gareSe. magram, jer erTi, es Targmani miuxedavad imisa rom, Cveni azriT,<br />

sworia, mainc ar aris erTaderTi varianti. igi SeiZleba iTargmnos,<br />

rogorc nawil-nawil (ανά µέρος) an erTi romelime maTi nawili (asea<br />

Targmnili axalberZnulad). es bolo ori varianti kargad ergeba<br />

konteqsts: logosebi maradiulia, anu erTbaSad da erTad (da ara calcalke)<br />

arian nebebulni RmerTis mier (sxvanairad, isini ar iqnebodnen<br />

maradiulni, aramed droSi TanmimdevrobiTad nebebulni). amave dros, es<br />

SeiZleba niSnavdes, rom RmerTi adamians nawil-nawil ki ar inebebs _jer<br />

mTlians da mere mis kerZo Tvisebebs, aramed inebebs mas mTlianad da<br />

erTbaSad mTeli misi pirovnuli maxasiaTeblebiT. 108 gamoTqma ανά µέρος-is<br />

106 e. WeliZe, wm. svimeon axali RvTismetyvelis samadlobeli, gza sameufo 1994, #1,<br />

Tbilisi 1994, 22.<br />

107 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 29.<br />

108 Sdr. ix. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 74: “sayuradReboa mis [<strong>maqsime</strong>s] mier<br />

RmerTSi warmosaxvis Zalis (fantaziis) uaryofa. RmerTis mier moazreba da Seqmna<br />

igivea, warmosaxva ki uZlurebis niSania”.<br />

44


ara calkeulad Targmna ubralod konteqsturad ar aris mkafio, Tumca<br />

gramatikulad da asogamowvlilviTad sworia.<br />

Tanamedrove berZeni Teologi nikolaos ludovikosi wers:<br />

“RmerTis konkretuli azriTi aqtebisagan, anu logosebisagan momdinareoben:<br />

arsi, buneba, eidosi (saxe), forma (µορφή), sinTezi (Sedgeniloba), Zala<br />

(potencia), energia, vnebuloba (πάθος) da aseve arsebebis damaxasiaTeblebis<br />

individualuri gansxvavebuloba raodenobis, Tvisebis, mimarTebis,<br />

adgilmdebareobis (toposis), drois, adgilis (Tesis), moZraobisa da<br />

Tvisebis (naTvisobis). [...] mTeli eqsistencialuri winsvla konkretuli<br />

arsebisa gaigeba gangebulebiTad da zrunviTad da esqatologiurad, ese igi<br />

konkretul eklesiur-evqaristiul CarCoSi”. 109<br />

maSasadame, nikolaos ludovikosis ganmartebis mixedviT, lela aleqsiZis<br />

mier gagebuli logosebi ufro axlos arian <strong>maqsime</strong>seul logosebTan,<br />

vidre ediSer WeliZisa. marTlac, Tuki erTi logosi sayovelTaoa da<br />

masSi ganurCevelia pirovnuli Tvisebebi, maSin am logoss mimsgavseba,<br />

anu sotereia, rogorc WeSmarit mdgomareobaSi gadasvla, yofila<br />

sakuTari specifikis dakargva, rac ver CaiTvleba qristianuli doqtrinis<br />

Sesabamisad. 110<br />

ediSer WeliZis meore Targmanidan wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> naSromze<br />

_WeSmariti codnis Sesaxeb (gamokrebili) darTuli komentarebidan aq<br />

mxolod erTia CvenTvis saintereso (danarCeni komentarebi mxolod<br />

filologiur-terminologiuri xasiaTisaa).<br />

es komentari daerTvis <strong>maqsime</strong>s oraseuls RvTismetyvelebisa da Ze<br />

RmerTis xorcSi gangebulebis Sesaxeb (2. 37). aq vkiTxulobT: saTnoebiTi,<br />

anu saqmiTi (praqtikuli) moRvaweoba gankacebuli sityvis amqveyniuri<br />

sxeulebrivi moRvaweobis mibaZvaa, anu saqmiTi Rvawli igive xorcqmnili<br />

sityvaa ganivTebuli saTnoebaTa mravalsaxeobaSi. meore mxriv, sulieri<br />

azrovneba, maRali mWvreteloba, anu saidumloTa RvTismetyveleba<br />

109 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992, 85, 91. Sdr. T.T. Tollefsen, The<br />

Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor,Oxsford University Press 2008, “logosebi arian<br />

RmerTis intenciebi (ganzraxulobebi), romelTa mierac yovelma qmnilebam miiRo maTi<br />

zogadi, kerZo da individualuri bunebebi”. dawvrilebiT arsebulTa logosebis Sesaxeb<br />

ix. iqve, 64-138; aseve ix. M. Törönen, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor,<br />

Oxford Universitu press, 2007, 127-138;<br />

110 rogorc sCans, ediSer WeliZes ar ainteresebda da specialurad ar gamoukvlevia<br />

saRvTo logosebis sakiTxi. aSkaraa, rom igi Targmanisas sxva mizans isaxavda.<br />

45


eswrafvis sityvis RvTiurobas, anu sulieri mWvreteloba gacxadebaa<br />

sityvis RmerTobisa. 111<br />

unda aRiniSnos, rom <strong>maqsime</strong>s am Targmanis gamoqveynebis mizezi iyo<br />

im periodSi eklesiur wreebSi arsebuli kamaTi sulier-religiur<br />

cxovrebaSi codnis rolis Sesaxeb. mokamaTeebis erTi mxare<br />

daupirispirda ediSer WeliZes da acxadebda, rom mamaTa mier uaryofili<br />

iyo gareSe codna. 112 vfiqrobT, swored maT (mokamaTeTa) sapasuxod<br />

gamoaqveyna e. WeliZem es SerCeviTi Targmani. am movlenaTa konteqstis<br />

codniT CvenTvis cxadia misi (ediSer WeliZis) damokidebuleba anu<br />

erTgvari “komentari” (aq Cven swored ediSer WeliZis analizi<br />

gvainteresebs) <strong>maqsime</strong>s am Txzulebaze. maSasadame, gangebulebis 2.39-dan<br />

cxadad Cans, rom RmerTis Secnoba xdeba katafatikurad (mtkicebiTad),<br />

rogorc xilvadTa da SexebadTa gziT maTi mizezis Secnoba. xolo<br />

apofatikuri srulyofs sityvas (saRvTo logoss). amrigad, 2.37-isa da 2.39-<br />

is SejerebiT cxadi xdeba, rom praqtikuli, asketur siqveleTamieri<br />

codna igivea, rac SegrZnebadTa codna. da es orive raRacnairi<br />

RvTismetyvelebaa. amrigad, rodesac ediSer WeliZe am or muxls<br />

(vgulisxmobT gangebulebaA 2.37-isa da 2.39-s) gamoarCevs da Targmnis<br />

oponentebs eubneba, rom <strong>maqsime</strong>s swavlebiT, gareSeTa mecniereba aris<br />

nawilobrivi RvTismetyveleba (Sdr. iqve 2.94: “elinuri simboloa<br />

bunebiTi mWvretelobisa, radgan elinTa tomma danarCen adamianebze metad<br />

moicala bunebiTi filosofiisaTvis”) da, amrigad, sasargebloa, Tu is<br />

iqneba srulqmnili saidumlo RvTismetyvelebiT, anu sulieri WvretiT. 113<br />

xolo imis Sesaxeb, rom saidumlo RvTismetyveleba aucileblad<br />

gulisxmobs sakramentul-RvTismsaxurebiT (naTloba, evqaristia)<br />

momentsac, e. WeliZe aras ambobs, magram misgan gansxvavebiT, Cven es Tema<br />

gvainteresebs. oRond, sanam gadavidodeT CvenTvis saintereso saganze,<br />

gvinda gavceT im kiTxvas pasuxi, romelic davsviT frazis “msgavsi<br />

111 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> WeSmariti codnis Sesaxeb (gamokrebili), gza<br />

sameufeo 1996 # 1 (4), Tbilisi 1996, 20. Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 71:<br />

“qriste [aris] nimuSi adamianisaTvis, nimuSi da magaliTi im brZolaSi, romelic yovel<br />

adamianSi mimdinareobs sikeTisadmi dapirispirebuli survilis dasamorCileblad”.<br />

112 am kamaTebisaTvis ix. e. WeliZe, zogi sarwmunoebriv-dogmaturi sakiTxis Sesaxeb, gza<br />

sameufo. danarTi # 2, Tbilisi 1995, 1-11.<br />

113 saerTod, pirdapir iracionalurze gadaxtoma mecnierebis, anu gagebis gareSe ucxo<br />

rom iyo <strong>maqsime</strong>saTvis, amas aRniSnavs guram TevzaZec: “iseTi gulwrfeli morwmune,<br />

rogoric <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli iyo, sanam SesaZlebelia, gagebas moiTxovs rwmenis<br />

Sinaarsisas da ar efareba iracionalurs” (g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 71).<br />

46


msgavsiT Seicnobas” ganxilvis dros. zemoTqmulidan gamomdinare, advili<br />

misaxvedria, rom <strong>maqsime</strong>s mier am frazis neoplatonikosebisagan<br />

dasesxebulobaze miTiTebiT ediSer WeliZem xazi gausva mamebis gareSe<br />

filosofiasTan dadebiT damokidebulebas da aseve mianiSna maTi (mamebis)<br />

azrovnebis aRmatebulobazec.<br />

axla gadavideT <strong>maqsime</strong>s sakramentalurobis Temaze. gangebulebis<br />

2.94-Si (Cven es muxli ukve Segvxvda cotaTi zemoT), sadac ganixileba<br />

samenovani warwera qristes jvarze, ebrauli warweris simboluri<br />

mniSvneloba ase ganimarteba: “ebrauli aRniSnavs saRvTismetyvelo<br />

mesaidumloeobas (την θεολογικήν µυσταγωγίαν)”. mistagogia ki <strong>maqsime</strong>saTvis<br />

ueWvelad dakavSirebulia evqaristiis saidumlosTan. man Tavis<br />

evqaristiul ganmartebebs swored mistagogia uwoda. da rogorc<br />

rumineli Teologi dumitru staniloae (Dumitru Stăniloae (1903-1993)) ambobs,<br />

“mistagogiaSi <strong>maqsime</strong> sistemurad gadmoscems individisa da samyaros<br />

amaRlebas RmerTisaken”. 114 <strong>anTropologia</strong> da kosmologia erT<br />

mTlianobaSi ganixileba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> aRmasvla, anu<br />

ganRmrToba. 115 <strong>evqaristiuli</strong> aluziaa agreTve gangebuleba 1, 33-34-Si. aq<br />

codniseul purTa natexebis ganawileba utoldeba 2.38-is sityvis<br />

xorcyofas zneTswavlulebis Camoyalibebis gziT. xolo Talasesadmi 45-<br />

Si <strong>evqaristiuli</strong> puri, anu qristes xorci pirdapir gaigivebulia xilul<br />

saganTa Wvretis gziT RmerTis SemecnebasTan, xolo <strong>evqaristiuli</strong> sisxli<br />

– uxilavTa, anu gonismier saganTa WvretasTan. 116 amrigad, CvenTvis<br />

cxadze ucxadesia, rom <strong>maqsime</strong>sTan <strong>anTropologia</strong> <strong>evqaristiuli</strong>a.<br />

sasuliero akademiis Jurnal samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II<br />

-Si ediSer WeliZes gamoqveynebuli aqvs <strong>maqsime</strong>s sami Targmani. Cven<br />

gvainteresebs maTze darTuli ori sqolio.<br />

114 ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου, Αθήνα 1997, 73.<br />

115 g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 75. iqve guram TevzaZe aRniSnavs, rom samyaros<br />

ganRmrToba, romelic dakavSirebulia logosis gankacebasTan, panTeisturi gagebaa.<br />

116 Talasesadmi 35 (Προς Θαλάσσιον ΛΕ΄), PG 90, 377C: “undoda ra, arsebaSi [gankacebuliyo da]<br />

mosuliyo, rogorc es [romlis ganxorcielebis xerxi] uwyoda Tavad zearsma logosma<br />

da yvela arsebulis Semoqmedma, Tan mohyavs Tavis RvTaebriobis goniTuwvdomeli<br />

azrebi da xiluli da goniTi arsebebis bunebis yvela logosi. SegviZlia vTqvaT, rom<br />

noeturi arsebebis logosebi aris logosis sisxli, xolo grZnobadTa [logosebi] aris<br />

misi xiluli xorci. [...is] RirseulT aZlevs, Wamon misi xorcis saxiT codna, romelic<br />

aris xilulTa logosebSi da Sesvan, rogorc misi sisxli is codna, romelic aris<br />

goniTsawvdomTa logosebSi”.<br />

47


1. teqsti ambobs, rom Tuki qristeSi neba hipostasuri iqneboda, maSin<br />

igi hipostasiT ganeyofoda mamasac da adamianebsac. e. WeliZe ase<br />

ganmartavs am adgils: bunebiT RmerTobasa da bunebiT adamianobas<br />

aerTianebs qristes hipostasi. “Sesabamisad, neba rom hipostaseuli iyos,<br />

macxovari nebis mixedviT, erTi mxriv, unda ganeSoros mamiseul da<br />

suliwmidiseul hipostasebs (radgan, maTgan gansxvavebiT, igi garda<br />

RmrTeebisa, adamianobasac moicavs), meore mxriv ki – adamianebs (radgan<br />

adamianebisagan gansxvavebiT igi, garda adamianobisa, RmrTeebis mqonea).<br />

amrigad, Tavisi adamianobiT macxovari ganeyofa oden saRvTo bunebisad<br />

yofnas, RmrTeebiT ki – oden adamianur bunebisad yofnas”. 117 anu, <strong>maqsime</strong>s<br />

TqmiT, Tuki qristeSi neba iqneboda erTi, Tanac hipostasuri, maSin es<br />

neba aucileblad iqneboda Sedgenili da, amrigad, araigiveobrivi mamisa<br />

da suliwmidis saerTo bunebiTi Seudgeneli nebisa (xolo triadologiis<br />

Tanaxmad, mamas, Zesa da suliwmidas aqvT saerTo erTi bunebiTi neba).<br />

aseve, es Sedgenili neba ar iqneboda igiveobrivi adamianis bunebis nebisa.<br />

amasve gulisxmobs komentaric.<br />

rac Seexeba komentaris frazas, “Tavisi adamianobiT macxovari<br />

ganeyofa oden saRvTo bunebisad yofnas, RmrTeebiT ki – oden adamianur<br />

bunebisad yofnas”, ganmmartebels imis Tqma ki ar surs, rom qristeSi<br />

adamianuri buneba gamoyofilia RvTaebrivisagan (isini ganuyofelni,<br />

ganucalcalkevebelni da Seurevelni arian), aramed imis, rom adamianuri<br />

qristeSi srulad adamianurad narCundeba (Tumca ganiRmrToba), da<br />

RvTaebrivi ki _ RvTaebrivad.<br />

2. <strong>maqsime</strong>s teqsti, ZiriTadad, Seexeba dionises RmerTmamakacur nebasa<br />

da kirile aleqsandrielis erTi da TanamonaTesave moqmedebis<br />

dioTeliturad ganxilvas. <strong>maqsime</strong> aranairad ar Rebulobs qristesTan<br />

dakavSirebiT erT hipostasur an bunebiT moqmedebas. komentari aseTia:<br />

qristes mier aRsrulebuli moqmedeba aRiqmeba rogorc erTi. Sesabamisad,<br />

es moqmedeba ar aris bunebiseuli, radgan qristes ori buneba aqvs da ar<br />

SeiZleba hqondes erTi moqmedeba, aramed unda hqondes ori _ TiToeuli<br />

bunebis Sesabamisi. es moqmedeba ar SeiZleba iyo hipostasiseuli, radgan<br />

aseT SemTxvevaSi qristes moqmedeba ar iqneba mamisa da suliseuli da<br />

117 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa, rac gaigzavna uwmidesi<br />

episkoposis, ufal nikandros mimarT <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s mier qristeSi ori moqmedebis<br />

Sesaxeb, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisi 2004, 14.<br />

48


gaemijneba maT. es moqmedeba aris “SeerTebiseuli”, anu gangebulebiTi.<br />

“marTalia, macxovris erTi hipostasi moqmedebs (Sesabamisad, moqmedi<br />

erTia), marTalia, macxovris mier imoqmedeba saRvTo da adamianuri<br />

moqmedebani (Sesabamisad, mas ori bunebiseuli moqmedeba aqvs), magram<br />

misgan namoqmedari, is, rac man imoqmeda, anu mis mier aRsrulebuli<br />

moqmedeba (vTqvaT, gacocxleba), rac aRiqmeba, rogorc erTi, erTi aris<br />

SeerTebiTad, gangebulebiTad, radgan saRvTo moqmedebis Sedegicaa igi<br />

da adamianurisac”. 118 azris kidev ufro gamartivebisaTvis moviyvanoT<br />

magaliTi: vTqvaT ori kaci maRla aswevs erT qvas. moqmedebs ori kaci,<br />

e.i. gvaqvs ori moqmedeba. magram ra moimoqmedes, anu ra moxda? _ aiwia<br />

qva. maSasadame, orma moqmedebam Seasrula erTi jamuri moqmedeba: aiwia<br />

qva. saxezea erTi qmedeba – qvis aweva. moqmedi ki ori moqmedebaa da ase<br />

Semdeg... …<br />

rac Seexeba Targmanebs _ suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />

kacobriobaSi 119 da kidonis uwmides episkoposisadmi, 120 pirvels erTvis<br />

Sesavali da sqolioebi, meores ki _ mxolod erTi umniSvnelo sqolio.<br />

rac Seexeba Sesavals, is mxolod mokle Sinaarsia isedac mokle da<br />

advilad gasagebi teqstisa, magram igi mniSvnelovania CvenTvis da mas<br />

qvemoT, Cveni naSromis Sesabamis TavSi, kvlav davubrundebiT.<br />

ediSer WeliZis gamokvlevebisa da Targmanebis ganxilvis Semdeg<br />

SegviZlia vTqvaT, rom:<br />

1. gamokvlevebi ZiriTadad filologiuri xasiaTisaa da ar aqvs<br />

pirdapiri kavSiri <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobasTan.<br />

dakonkretebulia mxolod ramdenime Zv. qarTuli teqstis<br />

mTargmnelis vinaoba;<br />

2. ediSer WeliZis mixedviT, <strong>maqsime</strong> (Targmanebis sqolioebSi ar<br />

ganixileba dionise areopagelis naSromebis komentatoris<br />

vinaobis sakiTxi) iziarebs dionises kosmologiur da<br />

gnoseologiur mkacr ierarqiulobas;<br />

3. <strong>maqsime</strong> dayofs qmnilebas: a) mxolod arsebulebad, b)<br />

moZraobis mqoneTac, g) grZnobis mqoneTac da d) azrovnebis<br />

mqoneTac;<br />

118 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa... 19.<br />

119 samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II... 77-79.<br />

120 samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II... 22-23.<br />

49


4. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, praqtikul-saTnoebiTi moRvaweoba<br />

ukavSirdeba logosis gankacebas, xolo saRvTo saidumloTa<br />

Wvreta _ logosis RvTaebriobas;<br />

5. <strong>maqsime</strong>s frazas _ “msgavsi msgavisagan Seicnobas”, daeZebneba<br />

neoplatonuri analogebi 121 ;<br />

6. ori saxis moRvaweobas (praqtikuls da Teoriuls) mihyavs<br />

WeSmariti codnisaken da, amrigad, gareSe filosofia, romelic<br />

kavSirSia praqtikul-saTnoebiT moRvaweobasTan, legitimuria<br />

mamaTa swavlebiT;<br />

7. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, logosebi winadaarsebuli arian da maTSi<br />

adamianis sqesobriv-personaluri Tvisebebi daunawilebelia,<br />

anu gaurkvevelia, erTi mxriv, Seqmnili arian logosebi Tu<br />

ara da, meore mxriv, soteriologiur perspeqtivaSi inarCunebs<br />

Tu ara pirovneba pirovnulobas, anu pirovnul Tvisebebs.<br />

es rac Seexeba Tavad ediSer WeliZis mier mocemul ganmartebebs. Cveni<br />

miznebidan gamomdinare, gvinda ganvavrcoT isini. amrigad, daskvnis saxiT<br />

SegviZlia vTqvaT:<br />

<strong>maqsime</strong>sTan gadalaxulia Caketili piramiduli ierarqiuloba. saxeze<br />

gvaqvs saRvTo logosTa dinamiuri sistema, sadac logosis gankacebas,<br />

pirvel rigSi, esqatologiuri datvirTva aqvs. am esqatologiur<br />

perspeqtivaSi adamiani, rogorc logosis xatis matarebeli, TamaSobs<br />

centralur rols. swored sulier-xorcieli konkretuli adamiani aris<br />

mediatori uqmnelsa da qmnils Soris. mas am misiis Sesrulebis unars<br />

aZlevs sityvis gankaceba. adamianis pirovnebis centraluri roli<br />

ganisazRvreba qristes centralurobiT _ mTeli samyaro qristes<br />

sxeulia. am sxeulSi saidumloebiTi (sakramentuli) CarTva samyaros<br />

SemecnebiTi winsvlis gziT miemarTeba pirovnuli srulyofilebisa da<br />

ganRmrTobisaken. amrigad, winaswari daskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT,<br />

rom <strong>anTropologia</strong> pirovnul-esqatologiur-<strong>evqaristiuli</strong>a.<br />

121 Sdr. Ed. Moore, “Likeness to God as Far as Possible”: Deification Doctrine in Iamblichus and Three Eastern<br />

Christian Fathers,” in Theandros: An Online Journal of Orthodox Theology and Philosophy, vol. 3, no. 1 (Fall 2005)<br />

(eduard muri aris Tanamedrove amerikeli marTlmadidebeli Teologi)<br />

50


1.5. <strong>wminda</strong> werili, rogorc RvTisSemecnebis <strong>evqaristiuli</strong> veli<br />

gamosacemad mzadaa zurab jaSis statia <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong>euli xedva. 122 dasawyisSive unda aRvniSnoT, rom es aris<br />

erTaderTi gamokvleva qarTul enaze, romlis mizania <strong>maqsime</strong>s<br />

Teologiuri kvleva. Cven ar SevudgebiT am statiis gamowvlilviT<br />

ganxilvas. mxolod Sejamebis saxiT yuradReba gvinda gavamaxviloT<br />

ramdenime umniSvnelovanes aspeqtze:<br />

1. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli uflis gankacebas ukavSirebs RvTis Semecnebis<br />

yvela saxeobas da masze afuZnebs mTel Tavis gnoseologiur<br />

sistemas. SeiZleba iTqvas, rom misi gnoseologia aris<br />

qristocentruli, da, am mxriv, aviTarebs areopagituli korpusis<br />

mtkicebiT (katafatikur) da ukuTqmiT (apofatikur) RvTismetyvelebas;<br />

2. <strong>wminda</strong> werilis istoriuli da esqatologiuri aspeqtebis erTianoba<br />

mas (wm. werils), rogorc RmerTis gamocxadebis wyarosa da<br />

qristianobisaTvis WeSmaritebis kriteriums, aTavisuflebs gayinuli<br />

statikurobisagan da aZlevs uaRresad dinamiur xasiaTs;<br />

3. wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> egzegezis Tavisebureba esqatologiur<br />

“pirvelnayofTa” Wvretisadmi gansakuTrebul yuradRebaSi<br />

gamoixateba;<br />

4. radgan adamians ganmartebis unari suliwmidiT eniWeba, amdenad igi<br />

sinergiulia;<br />

5. <strong>maqsime</strong> ormagi codnis (“gnosisis”) arsebobas aRiarebs: erTi mxriv,<br />

piradi mistikuri gamocdilebiT wm. werilis siRrmiseuli kvleviT<br />

miRebul codnas; meore mxriv, adamianis racionaluri mecnieruli<br />

ZalisxmeviT mopovebul codnas;<br />

6. <strong>maqsime</strong>sTvis uflis meored mosvla ar aris mxolod momavlis<br />

movlena, aramed aris permanentulad aRsrulebadi aqti, romelic<br />

“xdeba yovelTvis da RirseulT saTnoebis gziT gardaqmnis xorcidan<br />

sulad”, e.i. “Rirseulebs” ganaRmrTobs;<br />

7. <strong>maqsime</strong> “Rirseulebs” gamoyofs yvela danarCenisagan. maT Soris<br />

zRvars avlebs, ra Tqma unda, ara maTi bunebrivi monacemebis<br />

122 ix. misive wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> egzegetikuri meTodis saRvTismetyvelo<br />

safuZvlebi, sadiplomo naSromi (sapatriarqos sasuliero akademia).<br />

51


mixedviT (uflis gankacebiT motanili xsna da ganRmrToba<br />

yvelasTvisaa gankuTvnili), aramed nebelobiTi Zalisxmevis mixedviT;<br />

8. <strong>wminda</strong> werili aris erTgvari sarke, romelSic adamiani Wvrets<br />

sakuTari sulis siRrmeSi warmoqmnil ufaqizes grZnobebsa da<br />

azrebs, da, amave dros, Wvrets gzas, Tu rogor unda gardaqmnas<br />

sakuTari azrebi da grZnobebi. amitom, <strong>maqsime</strong> am meTods uwodebs<br />

“ayvanas” (anagogia) (Cveni mxriv gvinda davamatoT, rom anagogiuri<br />

meTodi <strong>maqsime</strong>sTan igivea, rac alegoriuli (aleqsandriuli)<br />

meTodi 123 );<br />

9. wm. werili aris erTgvari garemo, sadac adamiani da RmerTi<br />

erTmaneTs xvdeba. RmerTi Tavisi logosebiT “eTamaSeba” adamianis<br />

gonebas da iwvevs sakuTari marad idumali mSvenierebis<br />

Sesacnobad. 124<br />

Cven ukve vnaxeT, rodesac vsaubrobdiT ediSer WeliZis Targmanebze,<br />

rom “logosebiT TamaSi”, upirveles yovlisa, <strong>evqaristiuli</strong>a. <strong>wminda</strong><br />

werilis <strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba Cans lela aleqsiZis naSromidanac,<br />

rodesac igi ambobs: “<strong>maqsime</strong> aRniSnavda logosis, romelSic Tavmoyrilia<br />

ideebi/logosebi, samgvar inkarnacias: 1. qmnilebaTa logosebi, 2. wm.<br />

werilis sityvebi/logosebi, 3. xorcqmnili logosi. am ukanasknel<br />

mdgomareobaSi is mTlianad eZleva jer kidev xorciel adamianebs<br />

rogorc Tavis sityvebSi, aseve Tavisi sxeulis saidumloebaSi”. 125 swored<br />

evqaristiul saidumloebaSi poulobs Tavis uamaRlebules sazriss<br />

werili, “romelSic [werilSi] adamiani Wvrets sakuTari sulis siRrmeSi<br />

warmoqmnil ufaqizes grZnobebsa da azrebs da, amave dros, Wvrets gzas,<br />

Tu rogor unda gardaqmnas sakuTari azrebi da grZnobebi” (ix. me-8<br />

punqti), anu gardaiqmnas mTlianad TviTon da TavisTan erTad gardaqmnas<br />

samyaro. amrigad, adamiani mudmivad gardaqmnadia (ix. punqti me-6), anu<br />

evqaristiulad gaxsnilia momavlis winaSe, Riaa masSi yofierebis niadag<br />

axali saxiT gamovlenisaTvis.<br />

123 ix. Ιω. Γαλάνης, Η Αγία Γραφή στο έργο του Μαξίµου του Οµολογήτου, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου,<br />

Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 85-86<br />

124 z. jaSi, <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>euli xedva, Jurn. emaosi 2007<br />

125 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />

52


Sejameba<br />

Cven SevecadeT SeZlebisdagvarad dawvrilebiT gangvexila <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> saxelTan dakavSirebuli qarTveli mkvlevarebis mier<br />

gamoqveynebuli naSromebi. am ganxilvis mTavari mizani ar iyo,<br />

gamogvekriba yvelaferi, rac <strong>maqsime</strong>sTanaa dakavSirebuli am naSromebSi,<br />

aramed gvindoda, Tanmimdevrulad gadmogveca is, rac garkveul kavSirSia<br />

mis msoflmxedvelobasTan. amave dros, Cvens gadmocemas paralelurad<br />

miveciT iseTi Tanmimdevroba da xasiaTi, rom, pirvel rigSi, Segveqmna<br />

zogadi foni <strong>maqsime</strong>s Teologiuri portretisaTvis (amisaTvis<br />

gamoviyeneT lela xoferias mier damuSavebuli <strong>maqsime</strong>s biografia da<br />

istoriul-Teologiuri konteqsti) da Semdeg win wamogvewia da gvesaubra<br />

calkeul saRvTismetyvelo Strixebze imdenad, ramdenadac amis<br />

saSualebas gvaZlevda gamokvlevebi qarTul enaze. es Strixebi, ra Tqma<br />

unda, ar aris sakmarisi portretisaTvis, magram Cveni mizanic swored is<br />

iyo, rom gvenaxa, ra aris gakeTebuli da ra _ gasakeTebeli.<br />

zogadad, SeiZleba iTqvas, rom <strong>maqsime</strong>ze qarTuli gamokvlevebi,<br />

ZiriTadad, istoriuli da filologiuri xasiaTisaa. Teologiuri<br />

ganxilva an mxolod filologiur miznebs emsaxureba da, amdenad,<br />

mwiria, an saRvTismetyvelo-filosofiuri xasiaTis naSromebi (lela<br />

aleqsiZe, zurab jaSi) mxolod ramdenime calkeul sakiTxs exeba da isic<br />

ara <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobis mTliani konteqstis fonze.<br />

axla mokled SevajamoT is, rac gavakeTeT:<br />

1. movxazeT <strong>maqsime</strong>s istoriul-biografiul-Teologiuri konteqsti;<br />

2. movitaneT <strong>maqsime</strong>s naSromTa sruli nusxa;<br />

3. vnaxeT, Tu vis mier da ra aris Targmnili <strong>maqsime</strong>s<br />

Txzulebebidan qarTulad;<br />

4. vivaraudeT, Tu raSi SeiZleba daexmaros <strong>maqsime</strong>s mkvlevars<br />

qarTuli Targmanebi. kerZod: eqvTime aTonelis ganmartebiTi<br />

Targmanebi da gelaTuri teqstis sityvasityviTi Targmanebi<br />

SeiZleba aRmoCndnen <strong>maqsime</strong>s teqstebis gansxvavebuli wakiTxvebi<br />

(“komentarebi”);<br />

5. gamoikveTa zogi saRvTismetyvelo aspeqti: a) qristeSi ori –<br />

saRvTo da kacobrivi (adamianuri) _ neba da moqmedeba; b)<br />

qristeSi ar aris jerCinebiTi, anu gnomikuri neba; g) bunebis<br />

53


logosisa da arsebobis gvaris (troposis, anu am SemTxvevaSi<br />

hipostasis) mimarTeba; d) RmerTi Tavisi arsiT Seumecnebelia da<br />

nawilobriv Semecnebadia Tavis gangebulebiT qmedebebSi; e)<br />

saRvTo nebebi, anu maradiuli logosebi, rogorc qmnilebaTa<br />

paradigmebi; v) Semecnebis safexurebi da saRvTo gonebis<br />

miuwvdomloba (suleli sibrZne); z) kosmologiuri<br />

ierarqiulobis kavSiri gnoseologiur ierarqiulobasTan, anu am<br />

ierarqiulobis fsevdo dioniseseuli simkacris <strong>maqsime</strong>seuli<br />

gadaxedva; T) gnosisis praqtikul-zneobrivi mxare da am<br />

konteqstSi <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi “gareSe” filosofiis<br />

legitimuroba da i) gnosisi, anu adamianis pirovnebisa da qmnili<br />

samyaros erTianobis esqatologiur-<strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba.<br />

6. gavecaniT <strong>maqsime</strong>s saqarTveloSi dakrZalvasTan dakavSirebul<br />

samecniero ZiebaTa problemebs (istoriul wyaroebSi asaxuli<br />

toponimia dasturdeba, magram arqeologiuri monacemebi jerjerobiT<br />

ar adastureben am wyaroebis utyuarobas).<br />

Cveni teqstis moculobis gazrdis Tavidan asacileblad moverideT<br />

qarTul naSromebSi mocemuli bibliografiis detalur aRnusxvas (maT<br />

Soris korneli kekeliZisa da simon yauxCiSvilis naSromebisac, radgan<br />

am naSromebis monacemebi (bibliografiuli da Sinaarsobrivi) isedac<br />

mTlianad gaTvaliswinebulia Cven mier ganxilul gamokvlevebSi). aseve,<br />

ar gangvixilavs zogierTi naSromi im mizeziT, rom maTSi ar aris sxva<br />

gamokvlevebTan mimarTebaSi araferi damatebiTi (magaliTad, irine<br />

kakoiaSvilis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofizitur-antimonoTelituri<br />

traqtatebis Zveli qarTuli Targmani 126 an iero-diakon dionise<br />

jandierovis Rirsis mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> wignidan gamokrebili<br />

sityvebi, 127 romelic savaraudod rusulidan unda iyos Targmnili). aseve,<br />

126 irine kakoiaSvili, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofizitur-antimonoTelituri<br />

traqtatebis Zveli qarTuli Targmani, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani<br />

IX, Tbilisi 2001, 171-174.<br />

127 iero-diakoni dionise jandierovi, Rirsis mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> wignidan<br />

gamokrebili sityvebi, gamocema ioseb leJavasi, # 38, tfilisi 1906.<br />

54


gverdi avuareT damana meliqiSvilis <strong>wminda</strong>d filologiur<br />

gamokvlevebs. 128<br />

Semdgom TavebSi SevecdebiT, upiratesad Tavad wm. <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> teqstebis analizis gziT gavecnoT am <strong>wminda</strong>nis azrs<br />

qristianis ganRmrTobisaken aRmasvlis Sesaxeb. windawin vityviT, rom es<br />

msvleloba ar SeiZleba ganixilebodes, rogorc erTi izolirebuli<br />

movlena. is Tavis TavSi gulisxmobs gansxvavebul TemaTa erTobliobas.<br />

es Temebi SeiZleba iyos: 1. <strong>anTropologia</strong> da fsiqologia; 2.<br />

qristologia da soteriologia; 3. uqmneli da qmnili buneba, anu<br />

msvlelobis saboloo mizani, rogorc qmnili bunebis SeerTeba RmerTdemiurgTan.<br />

am TemaTa erToblioba gaigeba cnebebis, potenciisa da energiis<br />

wyviliT, rodesac uqmneli buneba aris RmerTi-moqmedeba, xolo qmnili _<br />

RmerTi-potencia. amrigad, qmnilebis aRmasvla aris moZraoba arsebobidan<br />

(είναι; αρχή) marad keTil arsebobamde (αεί ευ είναι; τέλος). xolo arsebobidan<br />

gza marad keTil arsebobisken gadis keTil arsebobaze (ευ είναι), 129 anu<br />

qmnilebis Tavisi bunebis (bunebis logosis) Sesabamisad arsebobaze. am<br />

keTil arsebobis arCeva xdis adamians Rirss, miiRos RmerTisagan,<br />

romelic aris swored arqe da telosi (alfa da omega),GganRmrTobis<br />

niWi. amrigad, ganRmrTobisaken msvleloba sruldeba anTropologiis,<br />

fsiqologiis, qristologiisa da soteriologiis erTianobaSi (am<br />

erTianobas, zogadad, SegviZlia vuwodoT <strong>anTropologia</strong>).<br />

radgan adamiani Sedgenilia noeturi 130 (suli) da grZnobadi (sxeuli)<br />

elementebisagan, igi warmoadgens mediators xilul da uxilav kosmosebs<br />

Soris. amrigad, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, adamiani aris mikrokosmosi, anu qmnili<br />

kosmosis Tavismomyreli Tavis TavSi. amave dros, <strong>maqsime</strong>sTan suli aris<br />

samebis xati. mama (mizezi, arqe), Ze (sibrZne, sofia) da suliwmida<br />

(sicocxle, Zoi) aireklebian adamianis sulSi Sesabamisad _ gonebaSi,<br />

logossa (goni) da sulSi (mistagogiaSi suli aris eklesiis xati da<br />

eklesia ki _ samyarosi).<br />

128 ix. damana meliqiSvili, gelaTis samonastro-literaturuli skola (akademia),<br />

quTaisis universitetis moambe, 1993, # 1-2.<br />

129 αεί ευ είναι da ευ είναι gvxvdeba jer prokles Teologiis elementebSi (43, 91). Το αεί ευ είναι<br />

ukavSirdeba επιστροφή-s fazas iseve, rogorc <strong>maqsime</strong>sTan.<br />

130 Cven aq ar mivsdevT neoplatonur dayofas, romlis mixedviTac adamianis suli aris<br />

ara noeturi (goniTsawvdomi, Sesamecni), aramed noeruli (Semmecni).<br />

55


sulis umaRlesi nawilis, logikis (azrovnebis unaris) mTavari Zala<br />

aris neba (βούληση,). neba (θέληµα) ganirCeva bunebiTad da jerCinebiTad<br />

(γνωµική, gnomikurad). 131 maT mier gamovlindeba codviT dacemuli<br />

adamianis Tavisuflebis umaRlesi saxe, arCevanis Tavisufleba (vrclad<br />

amis Sesaxeb ix. qvemoT 3.2.6.). es Tavisufleba uZRvis adamians an aRmazrdadi<br />

(ganviTarebadi) cvlilebisaken (Θεός είναι χάριτι, RmerTi iyos<br />

madliT) an daRma ganulovnebisaken (χους γενέσθαι, miwa iqmnas). ase vlindeba<br />

azrovnebisa da nebis ontologiuri da eqsistencialuri erTianoba.<br />

swored amgvari ontologiur-eqsistencialuri viTareba asaxavs samyaros<br />

rogorc dinamiur, ise _ eklesiur arsebas.<br />

bunebiTi logosis Sesabamisad, cxovrebisaTvis nebayoflobiTi<br />

garjiT miiRweva siqvele (saTnoeba). sawinaaRmdego viTarebisas adamians<br />

Seeyreba ucodinrobis (ugunurobis) seni (νόσος της άγνοιας). ucodinroba,<br />

rogorc sikeTis mizezis arcodna (άγνοια της αγαθής των όντων αιτίας), aris<br />

boroteba. amrigad, praqtikuli filosofia aris pirveli nabiji<br />

siqvelisa, rogorc RmerTis codnisa. Teoriisa da praqtikis erTianoba<br />

aris xatisamebr, qmnilebis msgavsebisamebrisken aRmasvla. 132 codviT<br />

dacemuli adamiani, vinc gabmulia siamovnebisa da tkivilis badeSi,<br />

uZluria, Tavad gaixsenos RmerTi (moipovos RmerTis xsovna, µνήµη του Θεού).<br />

RvTis sityvis gankacebiT xdeba dacemuli bunebis aRdgena da<br />

gamosworeba.<br />

gankacebul logosSi erTiandeba yovelive da amas ewodeba<br />

apokatastasi. mis (apokatastasis) saSualebas iZleva qmnilebebSi<br />

imTaviTve CaTesili gamaerTianebeli logosebi. logosebis gziT erT<br />

131 Γνώµη-is zusti Targmani ar arsebobs. ZiriTadad is niSnavs: azrs; Sexedulebas<br />

raimeze; gadaxras raimesaken; miCnevas (mimaCnia); individualur pozicias; fiqrisa da<br />

gadawyvetilebis Sedegad Camoyalibebul pozicias. Cven mas ZiriTadad vTargmniT<br />

jerCinebad, radgan migvaCnia, rom es termini yvelaze ukeTesad moicavs yvela<br />

CamoTvlil mniSvnelobas. anu, jerCinebaSi Cven vgulisxmobT ganzraxviseulad<br />

saTanadod, Sesaferisad miCneuls da amgvarad arCeuls (jer-miCns, anu me mimaCnia<br />

saTanadod da me virCev). Sdr. petre iberieli (fsevdo-dionise areopageli), Sromebi,<br />

gamosca, gamokvleva da leqsikoni daurTo s. enuqiSvilma, Tbilisi 1961, 294: jer-Cena:<br />

jer-uCnda (saRvTo saxelTa Sesaxeb 3,2: “amissa Semdgomad jer-uCnda Semdgomad xilvisa<br />

raoden kma iyvnes TiToeuli yovelTa maT mRdelTmTavarTagani galobad...”), Sesaferisad<br />

miaCnia; da rac mTavaria, <strong>maqsime</strong>s pirosTan sityvisgebaSi gnomikuri neba Targmnilia<br />

swored jerCinebad (ix. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis<br />

konstantinepolel patriaqisa mwvalebelisa l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti, 28-31)<br />

132 is, rom RmerTis xatebisamebr aris RmerTis msgavsebisamebris potencia, erTi mxriv,<br />

da, meore mxriv, RmerTis msgavsebisamebr aris xatebisamebr RmrTisas<br />

energia/aqtualizireba ix. Σ. Ε. Καλανζάκης, ‘Εν αρχή εποίησεν ο Θεός’, Θεσσαλονίκη 2001, 248-268<br />

56


saRvTo logosSi Tavmoyra aris siyvarulis erToba. amrigad, es erToba<br />

xorcieldeba amave cxovrebaSi, rogorc saidumloTmoqmed organizmSi. es<br />

eklesiuri saidumloTmoqmedi wiaRi aris RmerTTan momavali,<br />

esqatologiuri kavSiris winasaxe da dagemovneba. eklesiis wevrTa<br />

(asoTa) es kavSiri aRsruldeba saerTo rwmeniT. amrigad, saerTo<br />

rwmeniT/Si SexvedrilTa kenotikuri (TviTwarmocarielebiTi 133 )<br />

urTierTsiyvaruli aris pirovnebaTa namdvili ziareba. es iseTi ziarebaa,<br />

romelic aerTianebs uqmnel da qmnil pirovnebebs erT evqaristiulad<br />

dinamiur realobaSi. es aris, rogorc vTqviT, imis mokle monaxazi, ris<br />

Sesaxebac qvemoT vrclad gveqneba saubari. magram sanam uSualod<br />

<strong>maqsime</strong>ze gadavidodeT, aucileblad migvaCnia, SevCerdeT dionise<br />

areopagelis evqaristiul ontologiaze, raTa ufro mkafiod warmoCndes<br />

<strong>maqsime</strong>s Teologiuri konteqsti.<br />

133 κενόω – vacarieleb; κενοτική anu warmocarielebiTi; aq igulisxmeba, rom pirovneba<br />

nebayoflobiT srulad miecema sxvas.<br />

57


2. dionise areopagelis RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong><br />

ontologia<br />

Sesavali<br />

areopagitikuli korpusis (Corpus Areopagiticum) avtori, romelic saeklesio<br />

mwerlobaSi cnobili iyo pavle mociqulis aTeneli mowafis, dionise<br />

areopagelis, saxeliT, moRvaweobda V-VI saukunis mijnaze. 134 misi<br />

Txzulebebia: zeciur ierarqiaTa Sesaxeb da saeklesio ierarqiaTa<br />

Sesaxeb, saRvTo saxelTa Sesaxeb, mistikuri Teologiiis Sesaxeb. agreTve<br />

arsebobs misi 10 werili sxvadasxva pirovnebis mimarT. Cven yvela am<br />

werilobiT Zeglze dayrdnobiT gvinda, mimovixiloT aRniSnuli avtoris<br />

swavleba RvTisSemecnebis Sesaxeb. amas ZiriTadad or qveTavs davuTmobT.<br />

pirvel qveTavSi ganvixilavT RvTisSemecnebis meTodebsa da mis<br />

damokidebulebas ganRmrTobis cnebasTan, romelic aris aRmosavluri<br />

saqristianos RvTismetyvelebisa da praqtikis centraluri sakiTxi. meore<br />

qveTavSi visubrebT RvTisSemecnebis mimarTebaze saeklesio<br />

RvTismsaxurebsTan, kerZod, evqaristiasTan. iqve ganvixilavT iseT<br />

paralelur Temebs, romlebic dagvexmarebian RvTisSemecnebisa da<br />

evqaristiis urTierTkavSiris ufro Rrmad gaanalizebisaTvis. esenia<br />

<strong>wminda</strong> werilis, simbolos, praqtikuli moRvaweobis, adamianuri siqvelis<br />

(saTnoebis) da sxva momijnave Temebi.<br />

2.1. RvTisSemecnebis meTodebi<br />

am TavSi ZiriTadad ganvixilavT RvTisSemecnebis sam meTods _<br />

transcendentalurs 135 , katafatikursa da apofatikurs _ da aseve maTs<br />

urTierTmimarTebas. es iqneba mosamzadebeli safexuri Cvens mTavar<br />

134<br />

“areopagitikis” avtorTan dakavSirebuli problematikis Sesaxeb ix. “areopagitikis”<br />

problemebi, Sua saukuneebis filosofiis istoriis problemebi, Tbilisi 1981 39-48; g.<br />

TevzaZe, areopagitika, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 37-39; G.<br />

Frolofsky, The Byzantine Fathers of the 6 th to the 8 th Century, Belmont, 1987, 253-280 (Г. Фроловский, Corpus<br />

Areopagiticum, Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933, 95-117, 257); И. Мейендорф, Псевдо-<br />

Дионисий, Иисус Христос в восточном провословном богословие, Москва 2000, 102, 279-280; Вл. Лосский,<br />

Очерк мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 107-108.<br />

135 transcendentalurSi Cven vgulisxmobT zegrZnobiTs da gamocdilebamdels, romelic<br />

Seimecneba intuiciurad da ara mxolod. amdenad, igi mainc aris dakavSirebuli<br />

gancdasTan. anu, CvenTvis igi ar gamoricxavs gancdas, romelic zegrZnobiTsa da<br />

miuwvdomels mainc xdis raRacnairad “xelSesaxebs”. sxvanairad rom vTqvaT, saRvTo<br />

transcendenturi, romelic aris mxolod rwmenis sagani, xdeba saRvTo energiebSi<br />

transcendentaluri, anu intuiciurad gancdadi (is, rac aris mxolod rwmenis sagani,<br />

RmerTis moqmedebiT morwmuneebis mier xdeba gagebuli, Tumca misi absoluturi<br />

miuwvdomloba mainc SenarCunebulia).<br />

58


mizanze gadasasvlelad, kerZod, ganvixiloT RvTisSemecnebis<br />

<strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba.<br />

2.1.1. transcendentaluri meTodi<br />

dionises mixedviT, RvTisSemecneba miiRweva saRvTo simboloebis<br />

ganmarteba/TargmanebiT (sxvagvarad rom vTqvaT, xdeba maTi<br />

“demiTologizacia”). 136 simboloebi mocemulia upiratesad <strong>wminda</strong><br />

werilSi 137 da aris saRvTo gamocxadeba misadagebuli xorcSi myofi<br />

adamianebisaTvis. werili simboloTa saunjea, romelsac mimarTavs<br />

dionise ara mxolod rogorc STagonebis wyaros, aramed RvTisSemecnebis<br />

upirveles saSualebas, radgan upiratesad masSi mocemuli simboloebis<br />

gamoTargmanebiT SeiZleba RvTisSemecnebis gzaze siaruli. 138<br />

dionises mixedviT, RmerTs aqvs ormagi saxe _ dafaruli da<br />

gamocxadebiTi, gamouTqmeli da gamoTqmadi. swored amitom masTan<br />

Teologiuri miaxlebac da Semecnebac aris orgvari:<br />

“ormagia Teologebis [weriliseuli 139 ] gadmocema (παράδοσιν), erTi _<br />

gamouTqmeli da saidumlo, meore ki - cxadi da metad Secnobadi: erTi _<br />

simboluri da RvTismsaxurebiTi (τελεστικήν), meore ki - filosofiuri da<br />

mtkicebiTi. xolo gamouTqmeli gadaewneba gamoTqmads: erTi amtkicebs<br />

(arwmunebs) da daabams Tqmulis sinamdviles [da gznebiT miajaWvavs<br />

naTqvamis WeSmaritebas], meore ki moqmedebs da daamkvidrebs (Seamkvidrebs)<br />

RmerTSi swavlebisaTvis miuwvdomeli mistagogiebiT (µυσταγωγίαις,<br />

saidumloTmZRvaneblobebiT).” 140<br />

136 ix. Χρ. Κρικώνης, Η Θεολογία ως µέθοδος θεογνωσίας κατά τα Αρεοπαγιτικά Συγγράµατα, Πατερικα<br />

µελετήµατα Τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2001, 417-444.<br />

137 SemdgomSi termin <strong>wminda</strong> werilis nacvlad vixmarT mxolod werils.<br />

138 Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας (saeklesio ierarqiis Sesaxeb) I. 5. (Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας<br />

PG3,369 – 569)<br />

139 wm. dionise Teologebs ZiriTadad uwodebs <strong>wminda</strong> werilis avtorebs. ix. saeklesio<br />

ierarq...3. agreTve Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας, Θεσσαλονίκη 1984, 71.<br />

140 epistole 9,1 (epistoleebi 1-10, PG 3, 1065-1120). efrem mcire ase Targmnis am pasaJs:<br />

“orsaxe ars RmrTis-metyuelTa sityÂs momcemlobaÁ: romelime gamouTqmeli da<br />

saidumloÁ, xolo romelime saxis-SemoRebiTi da srul yofiTi; da romelime usaCinoesi<br />

da umecnieresi, xolo romelime sibrZnis moyuarebiTi (moyvareobiT) da gamoCinebiTi; da<br />

Tana-SeTxzul (TanSeTxzul) arian TqmulTa Tana uTqmelni da romelime Tana-Sekrul<br />

ars rwmunebasa da TqmulTa WeSmaritebasa, xolo romelime iqms da daamyarebs RmrTisad<br />

uswavleliTa mesaidumloebiTa” (petre iberi, Sromebi... 251-252). aq gvinda, mokled<br />

ganvixiloT es Targmani da SevadaroT Cvensas. efremi sityva διττήν-s Targmnis rogorc<br />

orsaxes. Tanamedrove mkiTxvelisaTvis es sityva ki niSnavs orgvars. rusul TargmanSic<br />

swored asea _ двоякого рода, xolo inglisurSia two-fold. radgan sityva διττήν ar<br />

gulisxmobs (marTalia, arc gamoricxavs) gansxvavebuli saxeebisa da gvarebis qonas, Cven<br />

swored inglisuri varianti migvaCnia ufro marTebulad da vTargmniT, rogorc ormags<br />

_ ormagi SeiZleba iyos saxec, gvaric, tipic, meTodic, stilic, da a. S. da Cvenc am<br />

TavSi RvTisSemecnebis gansxvavebis warmosaCenad swored termini meTodi avirCieT;<br />

efremma παράδοσιν (teaching, учение) Targmna, rogorc sityÂs momcemlobaÁ. mas areopagituli<br />

korpusis TargmanSi τα λόγια gadmoaqvs, rogorc sityva (mag., ix. p. iberi, Sromebi...<br />

“RmrTiv mocemul sityvaTa [...] samsaxurebelad sityuebad maT vityÂT”(158), “saRmrToni<br />

sityuani guaswaveben” (160), “Txemisa sityuaTaÁsa” (223). Cven mas ediSer WeliZis<br />

59


dionise am sityvebiT ar gulisxmobs RvTisSemecnebis or _<br />

katafatikur/warTqmiTsa da apofatikur/ukuTqmiT _ meTods. igi<br />

miuTiTebs adamianiseuli 141 RvTismetyvelebis gansxvavebas mistikur,<br />

SeiZleba iTqvas, intuiciur gamocdilebasTan 142 , magram ara mxolod<br />

kvaldakval ZiriTadad vTargmniT Semdegnairad _ nasityvobebi – es aris is, rac iTqva,<br />

is na-Tqvami sityvebia da ara erTi romelime sityva, romelic SeiZleba jer kidev<br />

arTqmuli iyos. amasTan erTad, gvinda aRvniSnoT, rom dedanSi ar aris saerTod τα λόγια<br />

_ igi konteqstSi igulisxmeba da am nagulisxmevis Sematebaa efremTan sityÂs, iseve,<br />

rogorc CvenTan frCxilebSi Casmuli (da, amdenad, gasagebi, rom damatebaa)<br />

weriliseuli; sityva τελεστικήν efremTan naTargmnia, rogorc srulyofiTi. marTalia,<br />

τελεστικήν niSnavs ganmasrulebels, srulmyofels, magram igi aseve niSnavs imas, rac<br />

Seexeba misteriebs, kults. inglisur TangmanSia initiative (laTinurad initiation misteria,<br />

saeklesio saidumlos Sesruleba), xolo rusulSi [то что] состоит в обрядах. Cven<br />

gamomdinare am Tavis miznebidan, romelebic qvemoT cxadi gaxdeba, vamjobineT<br />

RvTismsaxurebiTi; αποδεικτικήν (demonstrative, является... доказуемо) gadmotanilia, rogorc<br />

gamoCinebiTi. es savsebiT marTebulia, magram konteqstidan gamomdinare, vamjobineT<br />

mtkicebiTi _ anu Tavisi sicxadiT damadasturebeli; πείθει και καταδείται των λεγοµένων την<br />

αλήθειαν (The one persuades, and desiderates the truth of the things expressed, убеждает и связует истину<br />

словом) Targmnilia, rogorc Tana-Sekrul ars rwmunebasa da TqmulTa WeSmaritebasa.<br />

Zneli saTargmneli winadadebaa, radgan azri bolomde ar aris gamWvirvale (vfiqrobT,<br />

amas adasturebs samive moyvanili Targmani). SegviZlia, vigulisxmoT, rom erTi<br />

meTodis mixedviT aris ra Semmecnebeli saRvTo sibrZnis motrfiale (Sdr.<br />

filosofiuri, sibrZnismoyuarebiTi) mas ecxadeba <strong>wminda</strong> werilSi naTqvamTa azri da<br />

daarwmunebs mas maTSi da meti trfialebiT miajaWvavs maTSi gacxadebul WeSmaritebas _<br />

amtkicebs (arwmunebs) da daabams Tqmulis sinamdviles [da gznebiT miajaWvavs naTqvamis<br />

WeSmaritebas]. vfiqrobT, Cveni Targmani sakmaod gansxvavdeba efremisagan; Semdegi fraza<br />

δρά και ενδρύει τω Θεώ ταις αδιδάκτοις µυσταγωγίαις (the other acts and implants in Almighty (?) God, by<br />

instructions (?) in mysteries not learnt by teaching, показывает (?) ее божественность (?) без слов, самими<br />

делами и священными обрядами) Targmnilia, rogorc iqms da daamyarebs RmrTisad<br />

uswavleliTa mesaidumloebiTa. am SemTxvevaSic vxedavT, rom samive Targmani Zlier<br />

sxvaobs. mistagogia aris “uswavleli”, anu SeuZlebelia, rom aswavlos vinmem, Tu Tavad<br />

“moswavlem” ar miiRo monawileoba ritualur moqmedebaSi, ese igi mistagogiaSi. xolo<br />

rac Seexeba Semdegs _ daamyarebs RmrTisad, CvenTvis ufro misaRebia inglisuri implants<br />

in God (Tu ratom, es qvemoT cxadi gaxdeba). vfiqrobT, ukve gasagebia, rom am TavSi<br />

dasaxuli gvaqvs dionises Teologiis iseTi niuansebis analizi, romelic yovelTvis ar<br />

aris xazgasmuli efrem mciris TargmanSi. aqedan gamomdinare, mxolod ramdenime<br />

SemTxvevaSi mivmarTavT mis Targmans, maSin, roca igi dagvexmareba Cveni msjelobis<br />

azris ukeT gamosaxatavad (inglisuri Targmani ix. http://www.ccel.org/ccel/dionysius/works.i.html,<br />

xolo rusuli, http://www.krotov.info/history/05/3/areopagi.html).<br />

141 adamianiseulSi vgulisxmobT adamianis Sinagan Tu garSemo realobaze mxolod<br />

adamianur logikur azrovnebas, msjelobas. aseTad saeklesio mwerlebTan iTvleba,<br />

magaliTad, “gareSe” filosofia. am midgomiT RvTisSemecneba miiRweva mxolod<br />

“zegardamo” gamocxadebiT da ara “gareSe” filosofiiT. dionise Tavis meSvide,<br />

polikarpesadmi epistoleSi wers, rom arsebulTa codna (γνώσις των όντων), romelic<br />

arsebobs araqristianul garemoSi, aris pativsacemi. magram, miuxedavad imisa, rom Tavad<br />

pavle mociquli mas uwodebs RmerTis sibrZnes (σοφία Θεού), igi mainc aris nakluli.<br />

WeSmariti filosofosebi arsebulTa am codniT unda misuliyvnen yoveli arsebulisa<br />

da maTi codnis mizezTan, rac maT (gareSe filosofosebma) ver/ar SeZles. (ix. epistole<br />

8).<br />

142 Sdr. g. TevzaZe, XX saukunis filosofiis istoria, Tbilisi 2002, 51: “ituitivizmi<br />

(laTinuri sityvidan intueor –dabejiTebiT vucqer, vaCerdebi) (igive, rac berZnuli<br />

θεωρία, anu cqera –k.k) aris filosofiuri moZRvreba, romelic adamianuri Semecnebis<br />

umaRles da da ZiriTad unarad miiCnevs uSualo codnas. [...] Ziebis garkveul etapze<br />

intuiciis CarTviT danaxuli axali viTareba... ganicdeba rogorc Tvisobrivi naxtomi.<br />

[...] igi waagavs eqstazs anda RvTis wyalobis (madlis, energiis –k.k) gancdas”. aseve S.<br />

60


masTan. 143 gansxvaveba aris gamouTqmelsa da gamoTqmads Soris.<br />

gamouTqmeli mistagogiebis wiaR (mier/Tan/Si) morwmunes daamkvidrebs<br />

RmerTSi. sxvagvarad rom vTqvaT, morwmune Seicnobs RmerTs upiratesad<br />

saeklesio saidumloTa RvTismsaxurebasTan dakavSirebuli Tu misgan<br />

gamomdinare sxva mistikuri gamocdilebebis gziT. es aris mesame,<br />

transcendentaluri/aRmatebuli meTodi, romlis mixedviTac, imas ki ar<br />

ambobs adamiani, Tu ras da rogor aRemateba RmerTi, aramed imas, Tu<br />

Tavad rogor aRemateba sakuTar Tavs imisaTvis, rom miaRwios<br />

miuwvdomel RmerTs da Tqvas masze: “yoveli mtkicebis... da yoveli<br />

uaryofis maRlaa [igi]”. 144<br />

2.1.2 RvTisSemecnebis katafatikuri da apofatikuri meTodebi<br />

rogorc vTqviT, RmerTis Sesaxeb da masTan pirovnuli urTierTobis<br />

intuiciuri Tu mistikuri gamocdileba adamians eZleva upiratesad<br />

RvTismsaxurebisas (swavlebisaTvis miuwvdomeli mistagogiebiT). am<br />

gamocdilebaze dafuZnebiT RvTisSemecnebisaken aRmaval 145 gzaze dionise<br />

iyenebs or gansxvavebul meTods: apofatikurs da katafatikurs.<br />

katafatikuria is, rasac adamianisaken qvedadablebuli RmerTi Tavad<br />

gabelaia, intuiciis cnebis sakiTxisaTvis. intuiciis problema filosofiaSi,<br />

filosofiis wyaroebi, Tbilisi 1989, 64-89.<br />

143 Sdr. К.А.Махлак, Попытка православной интерпретации философий М. Хайдеггера у Х. Яннараса,<br />

Начало (16.2007), Журнал Института Богословия й и Философии, 76<br />

(http://www.ibif.org.ru/nachalo16.htmАРАСА): “rodesac vlaparakobT RmerTTan gamocdilebiT<br />

urTierTobaze vgulisxmobT adamianis subieqtisadmi damaxasiaTebel Tvisebas Seicnos<br />

sinamdvile mravali faqtoris urTierTobis meSveobiT, romlebic gansazRvraven<br />

Semecnebis faqts. magaliTad: SegrZneba, azrovneba, gansja-msjeloba, warmosaxva,<br />

abstragireba, reduqcia, emociebi, emociuri da ineleqtualuri intuiciebi da sxva”.<br />

144 Περί Μυστικής Θεολογίας (mistikuri Teologiis Sesaxeb) 5. (Περί Μυστικής Θεολογίας PG 3, 997 -<br />

1048). p. iberi, Sromebi.. 229: “zeSTa yovelTa matebaTa ars yovliT kerZoÁ da erTobiTi<br />

mizezi yovelTaÁ da zeSTa yovelTa moklebaTa martivad zeSTagardafenili yovelTaÁ<br />

da mier kerZoÁ yovelTaÁ (υπέρ πάσαν θέσιν εστίν η παντελής και ενιαία των πάντων αιτία και υπέρ πάσαν<br />

αφαίρεσιν η υπεροχή του πάντων απλώς απολελυµένου και επέκεινα των ολών, yovelTa yovladsruli da<br />

erTiani mizezi aris yoveli mtkicebis maRla da yoveli uaryofis maRla da yovelTa<br />

miRma [aris] yoveliveze aRmatebuli misi sruli gamoxsniloba (absoluturi<br />

Tavisufleba))”. ix. Χρ. Κρικώνης, Η Θεολογία ως µέθοδος θεογνωσίας κατά τα Αρεοπαγιτικά Συγγράµατα...<br />

432; Sdr. Ν.Κ. Κλαδοπούλος, Η γνώσις του Θεού κατά ∆ιονύσιο τον Αρεοπαγίτην, Θεσσαλονίκη 1981, 100...<br />

145 A. Louth, The Origins of the Christian Mystical Tradition (from Plato to Denys),Clarendon Press: Oxford 1981,<br />

171: “[saeklesio ierarqiis Tavis] mTlianobaSi aris TanamimdevrobiTad mowesrigebuli<br />

(ordered) aqtiurobis sistema da am aqtiurobas dionise xSirad uwodebs aRmasvlas. magram<br />

Cven unda viyoT frTxilad: aRmasvla Zalian iSviaTad niSnavs ierarqiebis sistemaSi<br />

zemoT moZraobas. [...] arc adamianebi xdebian angelozebi maTi RmerTTan kavSirisaken<br />

aRmasvlisas. rasac aRmasvla niSnavs – nawilobriv mainc _ aris ufro metad sruli<br />

kavSiri RvTiur energiasTan (an nebasTan), romelic mavans [konkretul aRma-mavals]<br />

daadgens ierarqiis konkretul safexurze. amrigad, aRmamsvleli ‘aRvals’ ufro misi<br />

ierarqiuli safexuris SigniT, vidre [saeklesio] ‘ierarqiis’ safexurebze”.<br />

61


ambobs Tavis Tavze saRvTo adamianebis piriT upiratesad werilSi 146 .<br />

xolo apofatikuria is, rasac adamiani pasuxobs am naTqvamze. anu,<br />

adamianma Tavis transcendentaluri gamocdilebiT icis, rom is, rasac<br />

RmerTi ambobs, warTqvams (anu adamianis Sesaxvedrad winmavlad ambobs)<br />

Tavis Tavze da dafiqsirebulia sityvebSi, srulad mainc ar gamoxatavs<br />

RmerTs. amdenad, adamiani am sityvebze pasuxisas (gamopasuxebisas RmerTis<br />

CamoZaxilze) uaryofs RmerTis naTqvams. uaryofs ara rogorc mcdars,<br />

aramed rogorc arasrulad asaxuls (Sezrqelebuls) qmnilebiseul<br />

formaSi (adamianur sityvaSi upiratesad, magram bunebaSic an bunebis<br />

nebismier saganSic), radgan RmerTisaa xma da adamianisa ki _ sityvebi,<br />

romelSic gaformda es xma. 147 amrigad, adamianis Sesaxvedrad zegardamo<br />

Camomavali RmerTis “warTqmuls” adamiani ukuTqvams, anu pasuxobs. xolo<br />

es ukuTqma, anu apofasi aris RvTisSemecnebis apofatikuri gza. amgvarad,<br />

apofatika da katafatika mistagogiebSi miRebuli gamocdilebis<br />

damuSaveba da aTvisebaa. am gziT RvTisSemecneba xdeba ara mxolod<br />

intuiciuri, aramed gaazrebuli, “gagonierebuli” da, amgvarad,<br />

holistikuri. RmerTis codna xdeba sxeulisa da sulis yvela ZaliT<br />

SeTvisebuli. 148 am gziT aResruleba adamianis ganRmrToba. 149<br />

146<br />

igi gvxvdeba aseve saeklesio himnografiaSi, romlebic aseve <strong>wminda</strong> mamebis,<br />

“Teologebis” mier aris Tqmuli da gaziarebuli/recepcirebuli eklesiis erTobis mier.<br />

Sdr. Περί Θείων Ονοµάτων (saRvTo saxelTa Sesaxeb) 1,4 (Περί Θείων Ονοµάτων PG 3, 585-984)<br />

147 saRvTo STagonebulobis (θεοπνευστία, inspiration, божественное вдохновение, RvTivCagoneba)<br />

Sesaxeb ix. G. T. M. Byamingu, Inspiration, The Role and Place of the Bible in the Process of Ecumenical<br />

Formation, Bossye, Switzerland 2005, 5-8: “xma aris RmerTis, magram sityvebi winaswarmetyveli<br />

amosi [...] uwyeba RmerTisaa, magram sityvebi ieremiasi. [...] is faqti, rom iesos sityvebi<br />

oTxive saxarebaSi mocemulia erTmaneTisagan gansxvavebuli tradiciis safuZvelze,<br />

mowmobs, rom iesos mimdevrebma misi sityvebi gaiges, rogorc droiTa da adgiliT (timeconditioned,<br />

locale-contitioned) ganpirobebuli. mimdevrebi Tvlidnen, rom iesos sityvebi<br />

gansxvavebul drosa da adgilebSi gadacemisas moiTxovdnen adaptirebas. [...zemoT<br />

moyvanil msjelobas] mivyavarT gardauval daskvnamde, rom mxolod adamianebi amboben<br />

sityvebs da rom RmerTis sityvis (Word of God, igulisxmeba RmerTis Ze) gamocxadeba<br />

namdvilad niSnavs gamocxadebas, romelic adamianebma gamoTqves sityvebiT”.<br />

148<br />

Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 75-76: “damaxasiaTebelia [dionisesaTvis] daJineba,<br />

ilaparakos gansakuTrebiT [adamianis] grZnobebze (αισθησεις, чувства, sensible perceptions,<br />

grZnobis organoebi, sagrZnobelni) da maT uwodos [RvTis] sibrZnis eqo, gamoZaxili<br />

(saRvTo saxelTa... 7,2). [...] dionises TiTqmis naxevarze met TxzulebebSi grZnobebis<br />

aRdgena (apokatastasi) ganixileba, rogorc adamianis gamarTlebis sawyisi da<br />

safuZveli. [...] yvela es cneba [grZnobis organoebi, gansjis unari, azrovneba da goneba]<br />

RvTisSemecnebis sferoSi aris moTavsebuli. [...] isini gamoiyenebian <strong>wminda</strong> codnisaTvis.<br />

[...] RvTisSemecnebaSi yvela am SemecnebiTi unaris adgilis arsebobas win uswrebs<br />

adamianis gamTlianeba. iseve, rogorc xsnis aRTqmisas da eklesiis wiaRSi am Senapiris<br />

amoqmedebisas ar gamoitoveba adamianis Semadgeneli arc erTi nawili, zustad aseve,<br />

absoluturad arc erTi SemecnebiTi energiaTagani ar SeiZleba uaryofil iqnas<br />

(epistole 8)”.<br />

62


amrigad, werilze dayrdnobiT SegviZlia vTqvaT, rom RmerTi aris<br />

erTi, keTili, samarTliani da a.S. magram igive sityvebi gamoiyeneba qmnil<br />

samyaroseul sagnebzec da ar SeiZleba maT adamianuri gagebac ar<br />

hqondeT. am gagebiT ki, Tu, magaliTad, erTi niSnavs imas, rom RmerTi<br />

aris erTi samyaroseuli kriteriumiT, maSin igi (RmerTi) sulac ar aris<br />

erTi, radgan samyaroSi erTs mosdevs meore da mesame msgavsi da gamodis,<br />

rom arseboben meore da mesame RmerTebic.<br />

dionisesaTvis cxadia, rom werilma, <strong>wminda</strong> nasityvobebma (τα ιερά<br />

Λόγια), rogorc mas uwodebs dionise, RmerTTan dakavSirebiT gamoiyena<br />

simboloebi 150 da xatebi, radgan RvTis damabrmavebeli sxivebi, RmerTis<br />

naTeli, SeuZlebelia saburvelis gareSe moRweuliyo adamianTan. <strong>wminda</strong><br />

mwerlebs hqondaT umaRlesi RvTisSemecnebiTi unari da SeeZloT,<br />

ukeTesad gaegoT saRvTo realoba, da izrunes, raTa igi miesadagebinaT<br />

Cveneburi gagebis unarisaTvis. 151 am xatebSi asaxulia RvTivsaxovani<br />

mSveniereba, magram saWiroa maTi “gaSiSvleba”, raTa gamoCndes maTSi<br />

mxolod goniTsawvdomi elementi. 152<br />

149 Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 146... aseve Π. Χρήστου, ∆ιονύσιος ο Ατεοπαγίτης, Φιλοκαλία 3,<br />

Θεσσαλονίκη 1986, 93...; da Π. Τρεµπέλας, Μυστικισµός- Αποφατισµός, καταφατική Θεολογία. Μάξιµος<br />

Οµολογητής, Γρηγόριος ο Παλαµάς, Αθήναι 1975.<br />

150 Λ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 94: “areopagelTan simboloebs gansxvavebul TemebTan<br />

mimarTebaSi vpoulobT. es Temebi ukavSirdeba: grZnobadsa da gonebiTs (noetur Tu<br />

noerul), ierarqiis bunebas, saRvTos erTiani niWis (qmnilebisadmi da qmnilebas,<br />

rogorc saCuqris) iZulebiT gamravlebas, srulyofilebis [miRwevis] dinamikas da<br />

fardobiT damtevnelobas, romelic mas (srulyofilebas) marad Tan sdevs da<br />

gansazRvravs [anu srulyofileba yovelTvis adamianis misi (srulyofilebis) miRebis,<br />

datevis unarTanaa dakavSirebuli]”. aseve, В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus<br />

Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника, «Православное Учение о Церковных Таинствах», V<br />

Международная богословская конференция Русской Православной Церкви, Москва, 13–16 ноября 2007, 1:<br />

“Символ — это любой чувственно воспринимаемый объект, который указывает на более высокую<br />

реальность. пс.-Дионисий представляет литургические обряды как последовательность «символов»,<br />

требующих духовного истолкования. [...У] пс.-Дионисия мы видим то уравновешивающее друг друга<br />

проникновение чувственного и умопостигаемого, которое восходит к особой традиции внутри позднего<br />

платонизма с его теургическим представлением о взаимной симпатии частей мира. [...] Единственное<br />

различие, которое пс.-Дионисий проводит между σύµβολον и εικών, состоит в том, что последнее не<br />

прилагается к евхаристическим дарам ”.<br />

151 p. iberi, Sromebi... 101: “...mamaT-mocemulisa gamobrwyinvebisaTa aRvixilneT, raoden<br />

Cuengan misawdomel ars da maT mierni igi igaviTni da saxis-SemoRebiTni gamoCinebulni<br />

zecisa gonebaTa mRdelmTavrobisa wesni, raoden gueZlos, ganvicadneT” (Περί Ουρανίου<br />

Ιεραρχίας (zeciuri ierarqiis Sesaxeb PG 3, 119 -340) 1,2); aseve zeciuri ierarq... 2,3 (p. iberi,<br />

Sromebi... 106-107).<br />

152 p. iberi, Sromebi... 110, 110-112: “RmrTiv Suenieri igi sikeTe viTarca martivi... yovlad<br />

Seurevnel ars yovlisa umsgavsoebisa... uÃms ukue ganwmedadTa yovlad yovliTurT<br />

Seurevnel yofaÁ da yovlisa umsgavsoÁsa TanaaRrevisagan Tavisufal yofaÁ” (zeciuri<br />

ierarq... 3, 1-3). Sdr. ∆.Ν. Κούτρας, Η έννοια της εικόνος εις τον ψευδοδιονύσιον Αρεοπαγίτην, Βυζαντινών<br />

Σπουδών 35 (1966-1967), 243-258.<br />

63


arsebobs simboloebi da xatebi, romlebic aris msgavsi<br />

samyaroseulebTan, magaliTad: goneba, sityva, arsi, sicocxle, sinaTle,<br />

suli. zogierTi simbolo araa msgavsi (ανόµοια, aramsgavsia)<br />

samyaroseulebisa: uxilavi, usasrulo (άπειρον, usazRvro), dautevneli.<br />

arsebobsσkatafatikuri da apofatikuri simboloebi. SeiZleboda, gveTqva,<br />

rom Tavad werili gvaswavlis apofatikur meTods. Tumca gaCereba Tavad<br />

am apofatikur simboloebzec ar SeiZleba, radgan RmerTi ara mxolod<br />

uxilavia, aramed ZeSi ixileba da a.S. da kvlav, Tavad apofatikuri<br />

simbolo xdeba katafatikuri imdenad, ramdenadac Seicavs rame dadebiTs,<br />

magaliTad, rodesac vambobT, rom RmerTi dautevnelia, Cven ukve xelT<br />

gvipyria misi Tviseba dautevneloba. magram Tu RmerTi ganuyofelia, anu<br />

igi ar aris Sedgenili, gamodis, rom Tu ipyrob mis romelime nawils,<br />

maSin mas, dautevnels, daitev xelSi mTlians (radgan, rogorc vTqviT, is<br />

yovel Tavis “nawilSi” da “nawiliT” mTlianadaa mocemuli). es ki<br />

miuRebelia. gamodis, rom Tavad apofatikuri simbolo raRacnairad xdeba<br />

katafatikuri da, amdenad, Tavis mxriv moiTxovs uaryofas (uaryofas im<br />

gagebiT, razec zemoT ukve vilaparakeT). es katafatika-apofatikis<br />

monacvleoba grZeldeba manam, sanam ar miiRweva saRvTo wyvdiadi, sadac<br />

mkvidrobs RmerTi 153 da sadac igi “yoveli mtkicebis [katafatikis]... da<br />

yoveli uaryofis [apofatikis] maRlaa”. 154<br />

mistikuri Teologiis Sesaxeb traqtatis dasawyisSi dionise<br />

mimarTavs samebas:<br />

“[zearso samebav], agviZeRi saidumlo nasityvobaTa zeucnob da gamouTqmel<br />

da uwvervales wverosaken, sadac Teologiis martivi da sruli da<br />

ucvalebeli saidumloebebi garSemoifarebian siCumis saidumloTgamndobi<br />

sibnelis zenaTliT, romelic zeaRavsebs uTvalebo gonebebs umSvenieres<br />

naTebaTa sixarulebis (αγλαϊών 155 , naTelmxiaruli) uwyvdiadesiT”. 156<br />

amrigad, dionises azriT, is vinc eZiebs RmerTis wyvdiadSi Sesvlas, man<br />

saRvTo trfialebis gamo unda miatovos nivTieri samyaro, 157 radgan<br />

153<br />

saRvTo wyvdiadis Sesaxeb marTlmadideblur tradiciaSi ix. Вл. Лосский, Очерк<br />

мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 107-122.<br />

154 mistikuri T... 5 PG 3, 1046-48. ix. Π. Χρήστος, Η Θεολογία ως µέθοδος εγγίσεως προς τον Θεόν,<br />

Θεσσαλονίκη 1997, 240...<br />

155 sityva αγλαϊών niSnavs naTebasac da sixarulsac. efrem mcire mas Targmnis, rogorc<br />

brwyinven (p. iberi, Sromebi... 224).<br />

156 mistikuri T... 1,1.<br />

157 Sdr. “...erTi uCndes samijnuro, erTsa visme aSikobdes,<br />

yovlsa misTvis xelovnebdes, mas aqebdes, mas amkobdes,<br />

misgan kide nura unda, misTvis ena musikobdes. [...]<br />

64


RmerTi aris ukidures mwvervalze, mdumare sibneleSi, 158 romeli<br />

sibnelec, amave dros, aris zenaTeli. Teologiis absoluturi<br />

saidumloebebi aris miuwvdomeli da xelTupyrobeli. RmerTi aris ze<br />

arsisa da codnisa da amitom adamianma unda dautevos grZnobebi da<br />

azrovneba. SegviZlia vTqvaT, rom eqstazi, qveynierebiseuli Zalebisa da<br />

moqmedebisagan gaTavisuleba aris is, rac adamians miuZRveba RmerTis<br />

wyvdiadis sxivisaken. 159<br />

miuxedavad amisa, qristianuli Teologia, rogorc RmerTis martivi<br />

codna da Semecneba, ar aTavsebs RmerTs mxolod aRmasvlis ukanasknel<br />

safexurze, aramed miiCnevs mas ukve qvedadablebuls adamianebisaken da<br />

samyaroSi mun myofs. 160 saRvTo saxelebis Sesaxeb traqtatis me-3,1 TavSi<br />

dionise RmerTis “garegamosvlebze” (πρόοδος, winsvla) msjelobisas<br />

ambobs, rom igi, RmerTi, yovelTvis imyofeba yoveliveSi, magram ara<br />

yovelive yovelTvis masSi. 161 adamians hgonia, rom locvisas Camohyavs<br />

RmerTi dabla, magram sinamdvileSi RmerTi yovelganmyofia da yovelTvis<br />

kargi mijnuri igia, vin iqms soflisa Tmobasa...”<br />

158 Sdr. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, mistagogia 4 PG 91, 671A-673C: “[evqaristiisas adamiani] gonis<br />

samsxverplos mier mravalmetyvelebaze da mravalJReradobaze aRmatebuli siCumiT<br />

mouwodebs <strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>Si (αδύτοις, SeuvalTaSi) didadxmovanebisaTvis uxilavi da<br />

Seucnobeli RvTaebis mravalsagalobel siCumes”.<br />

159 Sdr. mistikuri T... 1,1. cnebebis nisli uxilavi xedvisa, saRvTo wyvdiadi, mbrwyinavi<br />

wyvdiadis patristikaSi da rusTavelis mziani Ramis Sesaxeb ix. e. WeliZe, <strong>wminda</strong><br />

grigol noseli da misi Txzuleba, saqarTvelos saeklesio kalendari, Tbilisi 1989,<br />

250-255, 256-258. aq e. WeliZe erT-erT SeniSvnaSi (gv. 251) amtkicebs, rom “dionise<br />

areopagelis moZRvreba RvTis arsebis Seucnoblobisa da misi pozitiuri atributebis<br />

daxasiaTebis SeuZleblobis Sesaxeb xSirad mcdarad aris dakavSirebuli<br />

neoplatonizmTan”. Cven Segnebulad gverds vuvliT areopagelis neoplatonizmTan<br />

mimarTebisa da, miTumetes, damokidebulebis xarisxis ganxilvas, aRvniSnavT mxolod,<br />

rom neoplatonizmis gavlena areopagitikul korpusze ueWvelad migvaCnia. am gavlenas<br />

ar uaryofs arc erTi im avtorTagani, romelsac Cven vimowmebT an mivuTiTebT am<br />

naSromSi da mravali sxvac.<br />

160 Sdr. k. ueri, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008, 11-12.<br />

161 Sdr. g. TevzaZe, areopagitika, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 46:<br />

“[...] neoplatonuri ideis miRebisaTvis sayrdens ‘areopagitikis avtori pavles<br />

epistoleebSi naxulobs. [...] pavle mociquli amtkicebda, rom aris ‘misgan mis mier da<br />

mis mimarT yoveli’ (rom. 11,36). [...] pavles teqsti am naSromSi (saRvTo saxelTa... 4 10)...<br />

Secvlilia Semdegnairad: ‘misgan da mis ZliT da mis Soris da missa mimarT ars yoveli’<br />

(p. iberi. naSromebi... 38.). Camatebulia sityvebi: ‘da mis Soris’. SeiZleba, es avtorma<br />

gaakeTa pavle mociqulis sxva debulebebis safuZvelze. mag., ‘raTa RmerTi yvelaferi<br />

iyos yovelSi’ (1kor 15, 28). ase Tu ise, qristianul TeologiaSi Semoitanes debuleba,<br />

romelsac Sua saukuneebSi, e. w. panTeisturi mimdinareobebi emyarebodnen”. Cven Tavad<br />

guram TevzZem migviTiTa, rom pavle mociqulis debulebebis kompilacia dionises am<br />

pasaJSi masze ufro adre SeniSna genadi eikaloviCma, romelmac rusulad Targmna<br />

saRvTo saxelTa Sesaxeb (О Божественных именах, Пер. игумена Геннадия Эйкалович, Буэнос-<br />

Айрес, 1957), magram Cven am wignze xeli ar migviwvdeba.<br />

65


aris rogorc maRla, ise dabla. 162 rodesac dionise laparakobs adamianis<br />

eqstazze, aRniSnavs, rom RmerTi Tavisi qmnilebebis saxiT marad imyofeba<br />

eqstazur mdgomareobaSi da es misi eqstazi win uswrebs da ganapirobebs<br />

adamianis eqstazirebas misken. 163 am qmnilebebiseul simboloebSi da<br />

xatebSi myofobs RmerTi, rogorc “yovelive yoveliveSi”. RmerTis es<br />

eqstazuri mdgomareoba aZlevs adamians saSualebas, trfialebiTad 164<br />

162 Περί Θείων Ονοµάτων (saRvTo saxelTa Sesaxeb) 3,1. (Περί Θείων Ονοµάτων PG 3, 585 -984). p.<br />

iberi, Sromebi... 25-26.<br />

163 p. iberi, Sromebi... 41: “xolo ars ganmacÂbrebelca trfialebaÁ saRmrToÁ (εκστατικός ο<br />

θείος έρως)... TÂT mizezica igi yovelTa keTilTa da saxierebaTaÁ... garegan Tavisa TÂsisa<br />

iqmnebis (έξω εαυτού γίνεται) wina-ganmgebelobisa mimarT yovelTa arsTaÁsa da viTarca<br />

saxierebiT raÁme da siyuaruliT da trfialebiT mwyalobel ars. da zeSTa<br />

yovelTaobisagan da yovelTa aRmatebulebisagan yovelTa momarT STamoiwevis<br />

gancÂbrebiTiTa ZaliTa zeSTa arsebisaÁTa gamouvalad Tavisa TÂsisagan (κατ’ εκστατικήν<br />

υπερουσίον δύναµιν ανεκφοίτητον εαυτού)” (saRvTo saxelTa... 4, 13 PG 3, 712). Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές<br />

της Αληθείας... 155: “mistikuri Teologiis areopagitiseuli eqstazi savaldebulod da<br />

gamonaklisis gareSe CarTulia ukuTqmebis, aRmatebebis da RmerTis xelSi<br />

TviTmitovebis perspeqtivaSi. es eqstazi, rogorc amas dionise Tavad aRniSnavs sxva<br />

adgilas [saRvTo saxelTa Sesaxeb 4, 13], zustad Seesabameba pavle mociqulis frazas: ‘me<br />

aRar vcocxlob, CemSi cocxlobs qriste (gal. 2.20)’. [...] mociquli am saRvTo<br />

trfialebiTi paTosis amofrqvevisas ar amJRavnebs anTropocentrulad gansazRvruli<br />

eqstazebis araviTar, Tundac elementarul niSans [...] es aris imis Sesaxeb rwmenis<br />

sazeimod damowmeba, rom RmerTis xelSi yofna niSnavs ‘absolutur da [yvelaferTan]<br />

daukavSirebel’ eqstazs -garegamosvlas sakuTari Seni Tavisaganac ki. am garegamosvlis<br />

pirobaa Seufardebloba, aRmateba Semecnebis yovel organosa da maT mier mopovebul<br />

yovelgvar codnaze, romelic [Semecnebis organoebis moqmedebiT mopovebuli codna]<br />

ukve, windawin [eqstazamde] iqna gamoyenebuli”. gvinda aRvniSnoT, rom lambro siaso<br />

mistikuri Teologiis kvlevisas mivida daskvnamde, rom “es traqtati dakavebulia da<br />

miZRvnilia dafaruli Teologiisadmi, faruli mimaluli sityvisadmi, romelic<br />

gamoTqva RmerTma. [...] RvTaebrivi dionise aRniSnavs mkacr dapirispirebulobas, erTi<br />

mxriv, RmerTis farul-damalul-dafarulsa da, meore mxriv, im [saidumloebebSi]<br />

gaundoblebs Soris, romlebic amtkiceben, rom ician, an SeuZliaT icodnen Tavisi<br />

codniT es dafaruli RmerTi mTeli Tavis sicxadiT” (iqve 152, 156). lambro siasosaTvis<br />

“gandoba” xdeba mxolod RvTismsaxurebis konteqstSi, anu ierarqiaSi, xolo ierarqia<br />

mas gagebuli aqvs imgvarad, rogorc es aRwerilia dionises saeklesio ierarqiaSi<br />

(amrigad, gandoba garkveulwilad Seexeba kaTakmevlebsac, romlebmac ganaxorcieles<br />

rwmena rogorc riskisa da pasuxismgeblobis Tavze aRebis TavianTi Tavisufali<br />

pirovnuli aqti).<br />

164 trfialebis (έρως) cnebas dionise dawvrilebiT ganixilavs da icavs saRvTo saxelebis<br />

meoTxe TavSi. mag., saRvTo saxelTa... 4,12: “ra Tqma unda, WeSmariti trfialeba iqeba<br />

rogorc ram RvTiuri ara mxolod Cvengan, aramed Tavad saRvTo nasityvobebidan, magram<br />

mravalTa imis gamo, rom ver SeigrZnes saRvTo saxelis _ ‘erosis’ arsi, Camovardnen<br />

imisaken, rac maTTvis iyo ufro axlobeli, anu ganyofili da sxeulebrivi da<br />

daqucmacebuli trfialebisaken, rac ar aris trfialeba WeSmariti, aramed msgavsi/kerpi,<br />

ufro metad ki _ Camovardna namdvili trfialebisagan” (ufro srulad da<br />

gamowvlilviT erosi/trfialebis Sesaxeb ix. Χρ. Γιανναράς, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Αθήνα<br />

1998, 126-140). Sdr.<br />

mijnuri Smagsa gviqvian arabuliTa eniTa,<br />

miT rome Smagobs misisa ver-mixdomisa wyeniTa;<br />

zogTa aqvs saRmrTo siaxle, daSvrebis aRmafreniTa,<br />

kvla zogTa qve uc buneba keklucTa zeda frfeniTa.<br />

SoTa rusTavelis mixedviT, kargi mijnuri igia, vin iqms soflisa Tmobasa da<br />

trfialebiT aqvs saRmrTo siaxle da daSvrebis aRmafreniTa da ara is, vinc<br />

trfialebas (mijnurobas) daaqucmacebs, anu gafantavs ama-qve-ynier “silamazeebSi”,<br />

rodesac maTSi veRar xedavs silamazis mravalferovnebis erTianmyofel saRvTo<br />

66


(έρως) Wvritos igi rogorc yovelives Semqmneli 165 da SemakavSirebeli<br />

erTian simfoniasa da harmoniaSi, da amdenad, Tavadac eqstazirdes<br />

erTianobis mpyrobeli erTi RmerTisaken, 166 romelic rogorc “erTi<br />

erTianhyofs yovel erTs (ένας ενοποιός απάσης ενάδος, erTobaÁ erT-myofeli<br />

yovlisa erTobisaÁ)” 167 .<br />

am erTisaken eqstazirebisas adamianis gafantuli goneba erTiandeba<br />

Tavis TavSi da naTdeba saRvTo SuqiT. sulis gonieri Zalebis “erTis<br />

saxed Tavmoyra (ενοειδής συνέλξις)” 168 xdeba gonebis sakuTar TavTan mosvliT<br />

da erTSi (RmerTSi) kvlavSemokrebiT. es aris gonebis wriuli moZraoba,<br />

rodesac gare sagnebze da movlenebze fiqsirebuli goneba dianoiurad<br />

(petriwiseulad rom vTqvaT, midmogonebiTad anu gansjiTad) kvlav ukan<br />

brundeba da saRvTo erTisaken eqstazuri wvdomisas Semoikrebs am<br />

movlenaTa da saganTa ukve ganuyofel da Seurevnel erTobas. vinc<br />

aRwevs am mdgomareobas, maT gars SemoanaTebs brwyinvalebebi ise,<br />

rogorc mociqulebs Taboris mTaze iesos feriscvalebisas. 169<br />

amrigad, adamiani RvTisSemecnebas aRwevs Zlieri da daZabuli<br />

sulieri mcdelobisas, rodesac “ara mxolod swavlobs, aramed ganicdis<br />

saRvToT (saRvTo sagnebs, ου µόνο µαθών αλλά και παθών τα θεία)”. 170 cxadia, rom<br />

dionisesaTvis da mTeli aRmosavluri eklesiisaTvis, Teologia aris<br />

mSvenierebas. rac Seexeba Smagobas, Sdr. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “gonier sigiJes” (σώφρονα<br />

µάνιαν), romelic aris eqstazuri (εκστατικήν, maeqstazirebeli) (Teologiuri Tavebi 3, 56<br />

PG 90, 1284C- 1285A.) da aristoteles gadareuls: “gadareulis (µανικοῦ). xolo amaTTgan<br />

pirvelebs aqvT unari, sxvadasxva forma miiRon, xolo meoreni eqstatikosebi arian<br />

(ἐκστατικοί)” (poetika 1455 a [29-32]). vrclad amis Sesaxeb ix. qvemoT me-3 da me-5 TavebSi.<br />

165 Sdr. An. Louth, The Origins... 175-176.<br />

166 p. iberi, Sromebi .. 72: “mis mier ipyrobebis yoveli” (saRvTo sax... 7,3)<br />

167 p. iberi, Sromebi .. 6. saRvTo sax... 1,1. iqve 7,3: “yovelTa moqmedi igi da maradis<br />

yovelTa Setyuebuli da TÂT mis yovelTa Setyuebisa da wesisa mizezi meoreTasa da<br />

erTsa yovelTa erT-sulobasa da Sewyobasa keTilis-moqmedebs” (p. iberi, Sromebi .. 72).<br />

168 saRvTo sax... 4,9.<br />

169 p. iberi, Sromebi .. 9: “kretsabmelTa mier <strong>wminda</strong>Ta maT sityuaTa da mRdelTmTavrobiTTa<br />

kacTmoyuarebiT mocemaTa Cuenda grZnobadTagan sacnaurTaTÂs da arsTa<br />

mier zeSTaarsebisani gangÂcxadebian, da xatTa mier da saxeTa usaxoni da<br />

gamouxatvelni wina-daguesxmian, da zeSTabunebisani igi da umsgavsoni simartiveni<br />

mraval-ferobiTa ganyofilTa saxeTaÁTa ganmravldebian da nivTier iqmnebian. xolo<br />

maSin, raJams uxrwnel da ukudav viqmnneT da qristes saxesa mas netarsa miviwineT<br />

srulebasa... maSin xiluli ese misi gamocxadebaÁ yovlad ubiwoÁTa xedviTa aResrulos<br />

Cuen zeda, raJams usaCinoesiTa brwyinvalebiTa ganmabrwyinvnes Cuen, viTarca mowafeni<br />

TÂsni saRmrTosa mas feris-cvalebasa” (saRvTo sax... 1,4). rogorc cnobilia, XIV<br />

saukuneSi hesiqasturi kamaTebisas swored Taboris naTlis es motivi gaxdeba<br />

centraluri Tema.<br />

170 saRvTo sax... 2, 9. aseve ix. igive 7,3.<br />

67


gamocdilebiTi, praqtikuli, 171 es ki TavisTavad gulisxmobs Teologiis<br />

evqaristiulobas. 172<br />

Sejameba<br />

rogorc vnaxeT, dionises ar akmayofilebs RvTisSemecnebis arc<br />

katafatikuri da arc apofatikuri meTodi. arc erT amaTgans ar SeuZlia<br />

gafantos saRvTo wyvdiadi, romelic igivea, rac saRvTo naTeli. orive<br />

RmerTze adamianuri azrovnebis meTodia da gonebis erTgvari TamaSia.<br />

isini aRniSnaven erTsa da imave sagans: “saRvTo wyvdiadi aris<br />

miuwvdomeli sinaTle, romelSic mkvidrobs RmerTi”. 173<br />

am or meTodze maRla aris transcendentaluri Teologiis meTodi,<br />

romlis mixedviTac adamiani ganeSoreba gareSe sagnebs, miatovebs<br />

azrovnebas da SeaRwevs uswavlel mistagogiebSi _ gansakuTrebiT<br />

misteriebis (saeklesio saidumloTa) gziT, ganicdis mistiurs, iZens mis<br />

gamocdilebas da bolos uerTdeba RmerTs. adamianis saboloo<br />

daniSnuleba aris ara Semecneba, aramed SeerTeba RmerTTan. Tumca es ori<br />

mdgomareoba erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli. SeerTeba imave dros<br />

niSnavs codnas: “RmerTis usaRvToesi codna [...] ucodinrobis wiaR<br />

miiRweva (Seicnoba, γινωσκοµένη) zegonebiseuli SeerTebiT”. 174<br />

171 Sdr. Γρηγόριος Παλαµάς, Υπερ ησυχαζόντων 1,33,34. Π. Χρήστου, Γρηγορίου Παλαµά Συγγράµµατα,<br />

Θεσσαλονίκη 1962, τ. Α΄, 445. aseve Sdr. aTonis mTis 1351 wlis tomoss: “ara Cvens sityvebSi,<br />

aramed sagnebSia WeSmariteba da keTilmsaxureba, rogorc amas ambobs grigol<br />

RvTismetyveli: ‘dogmatebze da sagnebisaTvis vibrZviT. xolo Tu vinme sagnebze<br />

gveTanxmeba, sityvebisaTvis ar vkamaTob’”. (Ιω. Καρµίρης, Συνοδικός τόµος, Τα δογµατικά και<br />

συµβολιίκα µνηµεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Τόµος Α΄, 379). sagnebSi aq igulisxmeba<br />

swored saRvToTa gamocdileba: “Cven sityvebiTa da silogizmebiT mopovebul codnas<br />

WeSmarit warmodgenad ar miviCnevT, aramed saqmeTa da cxovrebisagan damtkicebuls<br />

[miviCnevT WeSmaritad] da ara mxolod WeSmaritad, aramed usafrTxod da<br />

Semoubruneblad (e.i. Seucdenelad –k.k)” (Γρηγόριος Παλαµάς, Υπερ ησυχαζόντων 3,13. Π. Χρήστου,<br />

Γρηγορίου Παλαµά Συγγράµµατα, Θεσσαλονίκη 1962, τ. Α΄, 423). ix. Ν. Α. Ματσούκας ∆ογµατική και<br />

συµβολική θεολογία Α, Θεσσαλονίκη 2000. 156-159.<br />

172 Sdr. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника...<br />

5-6: “...фраза «не только изучая, но переживая божественное» восходит к Аристотелю. [...] скорее всего, она<br />

усвоена пс.Дионисием через посредство Синезия, епископа-философа, поместившего его в контекст<br />

рассуждения о ритуалах мистических обрядов. То, что опыт Иерофея связан с культом и ритуалом,<br />

конкретизируется в похожем выражении, где говорится о том, что он «переживал приобщение к<br />

воспеваемому». Это выражение, используемое пс. Дионисием применительно к евхаристии, наводит на<br />

мысль о том, что упомянутое особое духовное переживание Иерофея было испытано во время литургии.<br />

Иерофей переживал божественное в молитве. На евхаристию указывает слово «приобщение», тогда как<br />

«воспеваемое» — это хлеб и чаша”.<br />

173 mistikuri T... 1,3.<br />

174 saRvTo sax... 7,3. dionise aq laparakobs codnis codnaze (γνώση γινωσκοµένη), rac kidev<br />

erTxel xazs usvams codnis gamocdilebiT xasiaTs. “suleli sibrZnis” Sesaxeb ix. igive<br />

7,1<br />

68


SeerTeba da Semecneba aris RmerTis gamocdileba: rodesac mavani<br />

ganicdis saRmTos, maSin uerTdeba igi RmerTs.<br />

dionises mixedviT, mxolod transcendentalur Teologias, rogorc<br />

RvTisSemecnebis meTods, SeuZlia miaaxlos adamiani RmerTs da<br />

Seacnobinos igi. es ki imitom, rom transcendentaluri meTodi<br />

dafuZnebulia gamocdilebaze, mxolod is ainteresebs da mxolod mas<br />

aRwers. am sulieri msvlelobis Sedegi ganRmrTobaa, romelic aris<br />

“RmerTTan SeZlebisdagvarad mimsgavseba 175 da SeerTeba”. 176 vinc amas<br />

miaRwevs “RmerTTan marad iqnebian, vinc aris yovel sikeTeze umetesi”. 177<br />

amrigad, ara litoni gansja, aramed rwmena, rogorc adamianis<br />

hipostasurobis holisturi, sulier-xorcieli gamovlineba, aRmocendeba<br />

Sinagani gamocdilebis simdidridan, Zlierdeba garemoze dakvirvebiT da<br />

ganmtkicdeba istoriuli gamocxadebis mowmobebiT, romelic aris<br />

daunjebuli werilSi da saeklesio cxovrebis sxvadasxva (gansakuTrebiT<br />

liturgikul) ZeglSi. amdenad, rwmenas, rogorc pirovnul aqtsa da<br />

sicocxliseul gamocdilebas, SeuZlia gasces Sesabamisi pasuxi<br />

pirovnulobis yovel saWiroebas: biologiurs, fsiqologiurs,<br />

esTetikurs, eTikursa da suliers, radgan werili da saeklesio<br />

cxovreba srulad moicavs yovel am aspeqts.<br />

2.2. <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba<br />

Sesavali<br />

dionises orive, saeklesio da zeciuri, ierarqiis 178 mTavari Temaa saRvTo<br />

naTliT “minaTebulTa” gaerTianebis gza (erTyofis, ενοποιεί τα ελαµπόµενα). 179<br />

saeklesio ierarqias mkveTrad aqvs gamoxatuli ori ZiriTadi Tema:<br />

simboloebi da ritualebi. simboloebi gamarTlebulia adamianis bunebiT<br />

da RmerTis gamovlinebebiT. anu, imiT, rom RmerTi ecxadeba adamians,<br />

175 cneba mimsgavseba/msgavsebaze cota ufro vrclad qvemoT visaubrebT.<br />

176 saRvTo sax... 1.1.<br />

177 epistole 8,5.<br />

178 lambro siaso Tavis naSromSi “WeSmaritebis motrfialeni” (Εραστές της Αληθείας)<br />

daJinebiT amtkicebs, rom dionises ori Txzuleba zeciuri ierarqiis Sesaxeb da<br />

saeklesio ierarqiis Sesaxeb ganixilavs swavlebisaTvis miuwvdomel mistagogiebs,<br />

romlebic axorcieleben morwmuneebis RmerTSi danergvas, xolo danarCeni ori, saRvTo<br />

saxelebis Sesaxeb da mistikuri Teologiis Sesaxeb, miznad isaxavs WeSmaritebis<br />

sulier aTvisebasa da ganmtkicebas. (Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 81-86. gansakuTrebiT<br />

84-85).<br />

179 saeklesio ierarq... 1.1<br />

69


magram adamiani ver daitevs am gamocxadebas, Tu ara simboloebiT<br />

mocemuls. ritualebs sawyisi aqvT wm. werilSi (nasityvobebSi) da<br />

RmerTis “namcnebTa” amoqmedebaSi. anu, is rac werilSi sityvebisa da<br />

simboloebis saxiT aris mocemuli, ritualSi aqtualizirdeba, xorcs<br />

isxams da SeiTviseba adamianis mier. ritualebi, ritualis<br />

Semsruleblebi da ritualizirebulni arian fizikur saxemde<br />

dakonkretebuli realobebi, romlebic warmoiSvebian ganRmrTobis gzaze,<br />

rac (ganRmrToba) aris kidec ierarqiebisa da misi mRvdelmoqmedebis<br />

saboloo mizani. es aris erTi sulier-nivTieri RvTaebrivad da<br />

RvTaebrivisken marad transformirebadi liturgiuli realoba, sadac<br />

Tavad usulo sagnebi da zogadi movlenebi iqcevian konkretuli<br />

adamianebis pirovnul aspeqtebad. anu, saxeze gvaqvs <strong>evqaristiuli</strong><br />

movlena, marad “xdomoba” mravlisa erTad.<br />

yovelive amasTan dakavSirebiT gvxvdeba _ ZiriTadad ierarqiebSi _,<br />

ramdenime kerZo Tema. pirvelia, ierarqiis mkacri struqturis Sejereba<br />

adamianis Tavisufal nebasTan da RvTisSemecnebis sazRvrebi; meore _<br />

rogor da ra mizniT xdeba nasityvobaTa ritualizireba, anu<br />

RvTisSemecnebis ritualuri xasiaTi; mesame _ simboloebis adamianTan<br />

mimarTeba anu simboloebis wiaR saRvToTa xedva-Semecneba 180 (θεωρία);<br />

meoTxe _ ra damokidebuleba aqvs ritualTan praqtikul-moRvaweobiT<br />

cxovrebas, anu RvTisSemecnebis evqaristiul-moRvaweobiTi xasiaTi.<br />

2.2.1. ierarqia da Tavisufleba, anu ierarqiis “moqnilobis” xarisxi<br />

saeklesio ierarqiis mesame Tavis pirveli paragrafi amgvarad iwyeba:<br />

“Cemi azriT, erTi mxriv (µέν), ierarqia aris <strong>wminda</strong> (ιερά, samRvdelo)<br />

mwyobri (τάξις), mecniereba, moqmedeba RvTivsaxovani (θεοειδές) imdenad,<br />

ramdenadac is aris miRwevadad SemTvisebeli da RmerTisagan misTvis<br />

[ierarqiis erTi konkretuli safexurisaTvis] zedmicemuli minaTebis<br />

Sesabamisad RvTismimagavsebiT aRmavali. meore mxriv ki (δέ),<br />

RvTivmSvenieri silamaze rogorc martivi, rogorc kargi, rogorc<br />

srulyofilebis moTave (τελετερχικόν, Tavurmasrulyofilebeli) ar aris<br />

Sereuli raime umsgavsoebas 181 (ανοµοιότητος, aramsgavsebas)”. 182<br />

180 zogadad simbolos Sesaxeb Tanamedrove qristianul TeologiaSi ix. ∆. Στανιλοάε,<br />

Αποκάλυπση µέσω πράξεως, λόγων και εικόνων (gamocxadeba saqmeebSi, sityvebSi da xatebSi),<br />

Θεολογία και Εκλησία, Αθήνα 1989, 103-148.<br />

181 is, rom RmerTi araa arafris msgavsi, iwvevs aluzias meore rjul. 6,4<br />

182 saeklesio ier... 3, 1<br />

70


am nawyvetSi ikveTeba erTi niuansi. es aris, erTi mxriv, (µέν)-isa da meore<br />

mxriv ki, (δέ)-s monacvleoba. jer gvaqvs mocemuli dadgenili ierarqiis<br />

fardobiTi RvTivsaxovneba, xolo Semdgom _ imis xazgasma, rom<br />

srulyofilebis moTave RmerTi aranairad ar aRereva imas, rac misi<br />

msgavsi ar aris.<br />

meore paragrafSic aris msgavsi momenti. dionise jer warmoadgens<br />

ierarqiis sam fenas Tu safexurs da Semdeg ambobs TiTqmis imaves,<br />

rasac pirvel paragrafSi: “RvTaebrivi netareba, kacobrivad rom vTqvaT,<br />

Seurevnelia yovelgvar aramsgavsebas”. magram am paragrafSi aris<br />

gansxvavebuli ram, rac SeiZleba CaiTvalos zemomoyvanili µέν-δέ-s<br />

monacvleobis ganmartebad. kerZod, naxsenebia cneba TanamSromloba 183<br />

(Tana-moqmedeba, συν-εργεία), rogorc ierarqiis mizani da rogorc saRvTo<br />

moqmedebis ierarqiis mier Tavis TavSi SeZlebisdagvarad<br />

(damtevnelobisamebr) gamovlena.<br />

ram:<br />

mocemuli Tavis Semajamebel mesame paragrafSi ki gvxvdeba aseTi<br />

“amrigad, TiToeuli ierarqiuli mokazmulobis rigi (safexuri, mwkrivi),<br />

Tavis sakuTari SesabamisobiT aRvals saRvTo TanamSromlobisken<br />

(συνεργείαν, Tanamoqmedebisaken), madliT da RvTivmocemuli ZaliT<br />

asrulebs imas, rac bunebiTad da zebunebiTad RvTismoTaveobaSi aris da<br />

mis [RvTismoTaveobis] mier zebunebiTad aResruleba, [romelic]<br />

ierarqiulad Cndeba RvTivmoyvare gonebebis [angelozebis]<br />

damtevnelobisamebr mimbaZvelobisaTvis”.<br />

maS ase, erTi mxriv (µέν), Cven vxedavT, rom ierarqia dadgenilia RmerTis<br />

mier, rogorc RmerTisagan gamovlenili erTad-aRmyvanebeli da erTad-<br />

Semkreli Zalis struqtura. am struqturaSi TiToeuls aqvs miCenili<br />

sakuTari adgili. magram, meore mxriv (δέ), usaRvToesi (θειότερον) swored<br />

is aris, rom TiToeuli mowodebulia RmerTTan mravlis gamaerTianebeli<br />

RvTaebrivi naTlis moqmedebasTan Tana-mSromlobisaken. 184 erTi mxriv,<br />

aris RmerTis Seurevneli da miumsgavsebeli transcendenturoba, meore<br />

mxriv ki _ dadgenil struqturaSi Tana-moRvaweobis Tavisufali aqti,<br />

aqti _ rogorc SeZlebisdagvarad mimsgavseba imisa, “rac aris bunebiTad<br />

da zebunebiTad RvTismoTaveobaSi”. swored RmerTTan TanamSromlobis<br />

ideiT aixsneba areopagelis zeciuri ierarqia, romelic aris<br />

183 Sdr. 1kor 3,9.<br />

184 zeciuri ier... 3,2. PG 165 B 7-12<br />

71


“RvTismoTaveobis mSvenierebis xati”. 185 igive Seexeba saeklesio<br />

ierarqiasac: saeklesio ierarqis (episkoposis) movaleobaa, asrulebdes<br />

mxolod imas, rasac brZanebs da mouwodebs RmerTi 186 da asrulebdes ara<br />

marto TviTon da mxolod sakuTari TavisaTvis da sakuTari Tavis<br />

didebiT gabrwyinebisaTvis. 187<br />

amrigad, ierarqiebSi ar unda iyos saubari ierarqiis piramidisebur<br />

xatze. 188 aramed, rogorc berZeni mkvlevari lambro siaso ambobs,<br />

“saRvTo TanamSromlobis faqti avlens gonier qmnilebas saRvTo<br />

saCuqris (niWis, saboZvris) 189 ara mxolod rogorc pasiur mimRebad an,<br />

piruku, qurumad, romelsac magiuri qmedebebiT Camohyavs dabla saRvTo,<br />

aramed sTavazobs da daadgens ori Tanaswori wevris TanamSromlobas:<br />

rogorc usazRvro aris siyvaruli, romelmac Camoiyvana RmerTi<br />

amqveynad, aseve uzomo aris adamianis Tavisufleba, rodesac SeeWideba<br />

zecaSi asvlis riskian wamowyebas. [...] areopagitikuli problematika<br />

185 zeciuri ier... 3,2. PG 165 B 2-6<br />

186 saeklesio ier... 5.<br />

187 Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 88-89.<br />

188 Sdr. M. A. McIntosh, Mystical Theology, Blackwell Publishing, USA 2006, 46, 50: “arsebobs tendencia<br />

imisa, rom ierarqia identificirdes, rogorc statikuri da klerikaluri<br />

avtoritaruli struqturis samyarosa da eklesiaSi institutizacia: tendencia, rom<br />

moaxdinos mCagvreli Zalauflebis legitimizacia, rogorc ram RvTiuri arsebobis<br />

drosa da sivrceSi anareklis. dionises nawerebis komentireba saxifaTo<br />

gulubryviloba iqneboda imis gareSe, rom Tvalwin ar gqondes cneba ierarqiis<br />

warumatebeli kariera. [...] eWvis gareSea, rom ierarqiis negatiuri istoriuli konotacia<br />

CvenTvis Znelad warmosadgens xdis ormxrivobis struqturas. Tumca Tavad sityva<br />

ierarqia ar momdinareobs mCagvreli da ZalmomreobiTi urTierTobisagan, aramed<br />

berZnuli sityvebisagan: arqe, rac niSnavs wyaros Tu sawyisis princips da hier, romlis<br />

mniSvnelobaa <strong>wminda</strong>, samRvdlo. Cven SegviZlia, vifiqroT samyaros ierarqiaze, rogorc<br />

iseT realobaze, romliTac <strong>wminda</strong> samebiseuli urTierToba Tavis Tavs gamoxatavs<br />

qmnilebis mSvenierebis modeliT, romlis wyaroc igi Tavad aris. am gagebiT samyaro<br />

aris Teofania [RmerTCenoba] _ an ufro zustad, RmerTis manifestacia, rogorc TviTmicemadi<br />

siyvarulis (self-giving love) maradiuli xdomoba (event, xdomileba)”. cotaTi<br />

zemoT Cven mier zeciuri ierarqiidan moyvanil citataSi aris fraza, _ ‘[ierarqia aris],<br />

rac bunebiTad da zebunebiTad RvTivmoTaveobaSi aris da mis [RvTivmoTaveobis] mier<br />

zebunebiTad aResruleba [samyaroSi]’. swored TviT-micemadi siyvarulia is, rac<br />

[bunebiTad da zebunebiTad RvTivmoTaveobaSi samebisSida sicocxleSi/cxovrebaSi] aris<br />

da garegamovlindeba, rogorc maerTianebeli moqmedeba/energia. Sdr. ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή,<br />

Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου, Αθήνα 1997, 30-34.<br />

189 SemdgomSi Cven termin niWis magivrad berZnuli cnebis δώρος Sesatyvisad ZiriTadad<br />

vixmarT sityva saCuqars, radgan sityva niWma axal qarTulSi dakarga saCuqris<br />

mniSvneloba. SesaZlo iyo gvexmara ZRveni rogorc amas akeTebs e. WeliZe, an saboZvri,<br />

magram Cven mainc saCuqari vamjobineT: saCuqaria is, rasac RmerTi aZlevs, mia-niW-ebs<br />

adamians, xolo ZRvenia is, rasac adamiani miuZRvnis RmerTs, Tumca ZRvenisa da<br />

saCuqaris Sesatyvisi berZnulSi orive aris δώρος.<br />

72


gansazRvravs ori faqtoris TanamSromlobas, ori trfialebis [adamianis<br />

da RmerTis] Serwymas.” 190<br />

magram, amiT ar amoiwureba zeciuri ierarqiis mesame Tavis<br />

mniSvneloba. 191 am TavSi ierarqia ganisazRvreba, rogorc mwyobri<br />

samRvdelo, mecniereba da moqmedeba/energia, 192 romlis mizania RmerTis<br />

misawvdomad asimilacia/SeTviseba da SeerTeba. Cven ukve vnaxeT, rom<br />

mwyobri ar aris mxolod obieqturad arsebuli, anu saRvTo realobebis<br />

struqturuli da gaqvavebuli gamoxatuleba/xati, aramed rogorc<br />

xdomadoba 193 (happening, γίγνεσθαι), arsebobrivi xdomoba 194 (γεγονός, event). es<br />

ki xorcieldeba am srtuqturaSi “mcxovrebi” wyebebis (τάξεις, mwyobrebi)<br />

mecnierebisa da energiis 195 wiaR.<br />

es energia da mecniereba avlens ara mxolod wyebebis fenaTa<br />

erTmaneTis mimarT Tanamimdevrulad daqvemdebarebul urTierTobas –<br />

erTgvar subordinacias _, aramed maTSi arsebul Sinagan<br />

ganzomilebasac. 196 saxeze gvaqvs realoba, romelic “erTdroulad aris<br />

dinamiurica da statikuric, socialurica da sulieric, samarTlebrivrjuliseuli<br />

da mistiuric”. 197 TiToeuli mwyobri arsebobs imdenad,<br />

ramdenadac is Tavad eziareba RmerTis RmerTmoTaveobiT siwmindes<br />

(θεαρχική αγαθότητα). zeciuri ierarqiis mesame TavSi warmodgenili<br />

gonier/noeturi ierarqia Seicavs rogorc “gareSe filosofiur”<br />

warmodgenas, aseve Zveli aRTqmis rjuliseul ierarqias. orive aris saxe,<br />

tipi da, amave dros, “momzadeba” saeklesio ierarqiisaTvis, romelic<br />

190 Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 90-91. Sdr. An. Louth, The Origins... 170: “ierarqiebis mizani<br />

aris RmerTTan asimilacia da SeerTeba. es miiRweva TiToeuli arsebisagan ierarqiaSi<br />

TavianTi rolis Sesabamisad SesrulebiT. ramdenadac TiToeuli aRasrulebs mas [Tavis<br />

rols], is xdeba Tana-mSromeli RmerTis da gamoaCens saRvTo energiebs, romelic aris<br />

masSi imdenad, ramdenadac SesaZlebelia [damtevnelobis mixedviT]. am asimilaciis<br />

rezultati ganRmrToba da masTan kavSiri aris imisaTvis, rom qmnili mwyobri gaxdes<br />

srulyofili Teofania [RmerTCenoba], rodesac TiToeuli nawili Tavisi proporciiT<br />

warmoaCens RmerTs”.<br />

191 am monakveTSi ZiriTadad veyrdnobiT kvlevas: Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό<br />

Εκκλησιολογικό Μεγάκοσµο, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002.<br />

192<br />

amieridan, rodesac konteqsti exeba saRvTo moqmedebas, Cven sityva moqmedebis<br />

nacvlad gamoviyenebT mis berZnul ekvivalents _ energias.<br />

193 γίγνεσθαι - is rac niadag da ganmeorebiTad xdeba.<br />

194 γεγονός – movlena, rogorc raime faqtis moxdena. Cven kargad gvaqvs gacnobierebuli,<br />

rom xdomoba da xdomadoba xelovnuri terminebi da sakmaod uxeSi neologizmebia,<br />

magram maTi Tavidan acileba mainc ver movaxerxeT.<br />

195 saRvTo energiis Sesaxeb aseve ix. k. ueri, marTlmadideblobis gza... 24-25.<br />

196 nawilobriv amaze ukve iyo laparaki andriu lauTis zemomoyvanil erT-erT pasaJSi.<br />

197 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 56.<br />

73


dafuZnebulia da damokidebulia Tavad ganxorcielebuli RmerTsityvis 198<br />

gangebulebaze. 199 saeklesio ierarqia, romelic noeturis zedmiwevniTi<br />

xatia, aris kosmiur/samyaroseuli yofiereba, rogorc eklesia. igi aris<br />

arseboba marad “ga-eklesierebadi”, RmerTsityvis gankacebis gavrcobili<br />

(drosa da sivrceSi, erTi mxriv, da, meore mxriv, maradiulobaSic)<br />

realizeba. saeklesio ierarqia aris mTeli qmnili samyaros<br />

ontologiuri arsebobis gvari (rogorc obieqturoba da rogorc xati –<br />

xati, romelic “ga-a-obieqturebs” asaxuls, xdis mas namdvilad Tanamyofs<br />

Tavis realobaSi, es ukanaskneli (asaxuli) ki RvTaebrivi realobas).<br />

saxeze gvaqvs “qristeSi-WeSmaritad-arsebuli”, rogorc ierarqiuli<br />

yofiereba da, amdenad, kenotikuri (TviT-wamocarielebadi) siyvarulis<br />

<strong>wminda</strong> samebiseuli struqtura. 200 amgvarad, “eklesiologia xdeba<br />

xatobrivi, struqturuli da obieqturi ontologia”. 201<br />

saeklesio ierarqiis mexuTe TavSi aris zeciuri ierarqiis msgavsad<br />

samsafexuriani ierarqiuli dayofa. 202 episkoposi (ierarqi) aris qristes<br />

198<br />

imis gamo, rom mxedrulSi ara gvaqvs asomTavruli, iZulebuli varT, rodesac<br />

RmerTis sityva RmerTis Zis igiveobrivia da unda daweriliyo asomTavruliT (sityva),<br />

gamoviyenoT arcTu jerovani kompozituri neologizmi RmerTsityva.<br />

199 gangebuleba – saRvTo oikonomia (saxlTmSenebloba, saxlTganmgebloba, θεού οικονοµία),<br />

romelic aRniSnavs RmerTis niadag zrunvas qmnilebis SenarCunebis, warmarTvisa da<br />

gadarCenisaTvis. am konkretul SemTxvevaSi vgulisxmobT RmerTsityvis gankacebas,<br />

romelic mTeli saRvTo gangebulebis centraluri momentia.<br />

200 Sdr. Cven mier zemomoyvanil mark makintoSis pasaJs. samebaSi ar aris araviTari<br />

subordinacia. xolo Cven mier moxmobili mkvlevarebi daJinebiT xazs usvamen, rom<br />

samebisSida urTierToba asaxulia qmnil ierarqiebSic. amiT maT undaT Tqvan, rom<br />

ierarqiebi ar aris gayinuli magiuri daRmasvla-aRmasvlis struqtura, aramed<br />

funqcionirebs (an unda funqcionirebdes saeklesio ierarqiaSi), rogorc<br />

arasubordinirebuli, anu ara vertikalur/piramiduli, aramed porizontaluri ierarqia.<br />

201 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 58.<br />

202 Sdr. И. Мейендорф, Псевдо-Дионисий Ареопагит ...: “ [В] церковной иерархии Дионисий различает<br />

лишь две триады, а не три. [...] Первая триада - священные чины - включает архиереев, священников и<br />

диаконов. [...] Во второй триаде, триаде мирских чинов, Ареопагит различает монахов, обыкновенных<br />

людей и нуждающихся в очищении - оглашенных, кающихся и одержимых. Очевидно, церковная иерархия<br />

псевдо-Дионисия так же, как его классификация небесных чинов, носит крайне произвольный характер. Он<br />

нигде не объясняет, почему трем ангельским чинам соответствуют лишь два земных, и вообще вся его<br />

классификация -не более чем игра ума. [...] В XI веке монах Студийского монастыря Никита Стифат...<br />

добавил к системе еще один высший чин -патриархов, митрополитов и архиепископов - еще одно<br />

доказательство номинальности всей системы”. mecnierTa Soris SeiniSneba gansxvaveba saeklesio<br />

ierarqiaSi safexurebis raodenobis Sesaxeb. magaliTad, andriu lauTi jon maiendorfis<br />

da nikolao ludovikosagan gansxvavebiT, sam safexurs gamoyofs: 1. a) mironi, b)<br />

evqaristia (sinaqsi), g) naTloba; 2. a) ierarqi [episkoposi], b) mRvdeli, g) diakvani<br />

(momsaxure, λειτουργός); 3. a) monazoni, b) morwmune, g) kaTakmeveli, dasjili, Sepyrobili<br />

(An. Louth, The Origins... 163, 168). lauTis azriT, grZnobadi simboloebi igive sakramentebi<br />

da Teurgiebia (iqve, 163). Teurgia (θεουργία) dionisesTan niSnavs imas, rasac RmerTi<br />

moqmedebs da igiveobriavia cnebisa mRvdelmoqmedeba (ιερουργία) (Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της<br />

Αληθείας... 80). anu, simboloebiT (mironi, puri da Rvino, wyali da zogadad:<br />

mironkurTxeva/mironcxeba, evqaristia, naTloba) mRvdelmoqmedebisas RmerTi Tavad<br />

moqmedebs qmnilebis ganRmrTobis saqmes. yvela simbolo ki momdinareobs <strong>wminda</strong><br />

74


saxe (tipi qristesi), “srulmyofeli ZaliT aRvsili”, romelic<br />

agvirgvinebs yvelafers mocemuls <strong>wminda</strong> misteriebSi; mRvdlebis mwyobri<br />

morwmuneebs gaanaTlebs da maT hyofs misteriebis siRrmis mxedvelebad<br />

(θεορετικούς); diakoni ganswmends maT, vinc mimarTa saeklesio msaxurebas.<br />

magram isini ar moqmedeben damoukideblad, aramed samRvdelo wyebebSi<br />

Tavad RmerTi moqmedebs (θεουργεί) morwmuneebSi ganwmendas, ganaTlebas da<br />

gasrulebas (imas, rasac akeTeben Sesabamisad diakoni, mRvdeli,<br />

episkoposi). samRvdelo wyebebi TanamSromloben, gadascemen ra mTel<br />

TavianT sicocxles msaxurebaTmoTave RmerTs (τελετάρχη Θεώ), “yvela<br />

samRvdelo moqmedebas unda asrulebdnen, rogorc RmerTis mier [maTi]<br />

aRmsrulebelni, aseve maT, vinc iyvnen ganwmedilni, [unda] hyavdeT igi<br />

[RmerTi] winamZRolad yovel maTs moqmedebaSi”. 203<br />

amrigad, RmerTis mier da RmerTSi aqvs Zala TiToeul samRvdelo<br />

mwyobrs. yoveli samRvdelo safexuri aris da moqmedebs RmerTTan erTad<br />

rogorc RmerTis energiebis calkeuli sayovelTaod-mqmneli qarizmebis<br />

(saCuqrebis, niWebis) erTiani gamovlineba. TiToeuli samRvdelo safexuri<br />

misTvis gansazRvruli formiT warmoadgens mTel saRvTo energias,<br />

romelic aris yovlis gamaerTianebeli: ierarqi/episkoposi, rogorc<br />

ganmasrulebeli, warmoadgens saRvTo energias mTlianad; mRvdeli _<br />

saRvTo energias mTlianad, rogorc ganmanaTlebeli; diakoni _ rogorc<br />

ganmwmedeli. amrigad, mTliani RmerTi Tavisi madliT mTlianad Cndeba<br />

calkeul samRvdelo xarisxSi da xdis am calkeuls sayovelTaod.<br />

TiToeuli samRvdelo qarizma mTeli saeklesio yofierebis erTi<br />

werilidan, nasityvobidan. aqedanve momdinareobs angelozebis simboloc (isini arian<br />

simbolo, romelic akavSirebs saRvTosTan danarCen qmnilebas). da Tuki isini arian<br />

simboloebi, maSin isini xdebian misteriebi, radgan upiratesad liturgiisas TamaSdeba<br />

werili, anu werilis simboloebi xdebian aqtualizirebulni mxolod maSin, rodesac<br />

isini CarTuli arian RvTismsaxurebaSi (RvTis sityvebi/nasityvobebi xdebian<br />

RmerTsityvis tani – sisxli da xorci) da iq xdebian misteriebi, romliTac/sadac<br />

RmerTi qmnilebas qmnis (θεουργεί) RmerTad. amrigad, saeklesio ierarqiaSi pirveli Sre<br />

samarTlianad aris pirveli imitom, rom is aris misteriebis Sre. es Sre zeciurs<br />

sakramentulad aerTebs qveyniur/saeklesios da qmnis maT erT cocxal organizmad,<br />

RmerTsityvis sxeulad. es aris <strong>evqaristiuli</strong> ontologia, sadac liturgiulad<br />

amoqmedebuli nasityvobaTa simboloebis wiaR RvTisSemecneba ganuyofelia arsobrivi<br />

metamorfozisagan, anu ganRmrTobisagan. kvlav imave suraTis winaSe vdgebiT, ierarqiebi<br />

ar aris gayinuli, magiuri “ontologia”, aramed cocxali, dinamiuri, socialuri<br />

erToba erTTan. amrigad, jon (ioan) maiendorfis kritika gadametebulia, Tumca<br />

gamowveulia “ierarqiis” savalalo istoriuli, saeklesio da saero, xvedrisagan.<br />

203 p. iberi, Sromebi... 199: “Tanamdeb arian yovlisave cxorebisa TÂsisa Sevedrebad srulmTavarsa<br />

RmerTsa (τελετάρχη Θεώ). [...] amas Tana aswavebs da yovelsave qmnad samRvdeloÁsa<br />

moqmedebisa, viTarca RmrTisa mier qmnulebiTa aRsrulebulTaÁTa da viTarmed TÂsTa<br />

moqmedebaTa igi Tavadi aqus maT yovelsave Sina winamZRurad” (saeklesio ier... 5,7).<br />

75


konkretuli saxea. es qarizmebi arian Rrma ziarebaSi erTmaneTTan:<br />

TiToeuli yvelaSi da yvela TiToeulSi. es aris dionises saeklesio<br />

ontologia. 204<br />

ra Tqma unda, igive Seexeba saeklesio ierarqiis or danarCen<br />

safexursac. gansakuTrebiT mniSvnelovania evqaristiocentruloba:<br />

evqaristia aris sxva cal-calke aRsrulebadi misteriebis gansruleba,<br />

romlebic aResruleba mRvdelmsaxuri krebulis mier. 205<br />

madlis TiToeuli saCuqari-qarizma, romelic miiReba calkeuli<br />

gonieri wyebis mier, Rebulobs imave kenotikuri siyvarulis RmerTis<br />

saCuqars, anu Rebulobs Tavad RmerTs, romelic SenarCundeba mxolod im<br />

pirobiT, Tu gaicema xelaxla, rogorc sruli TviT-Sewirva TiToeuli<br />

wyebisa sxvebisadmi.<br />

es qarizmebis miReb-gacemoba dasruldeba qarizmebis Tavad<br />

upirvelesi momcemelisadmi (RmerTisadmi) amave qarizmebis, rogorc<br />

ZRvnis, mirTmeviT. esaa ierarqiis <strong>evqaristiuli</strong> ontologiis sqema:<br />

“TiToeuli mwyobri aris ZRveni sxvebisadmi iseve, imdenad, ramdenadac<br />

igi RmerTisagan madlobiT (evqaristiulad) Rebulobs qarizmatul Tavis<br />

yofierebas da ukumiuZRvnis mas da masSi yvela danarCens. amrigad,<br />

evqaristia aris upirvelesi da mTavari adgili, sadac RmerTis suli<br />

[ukan] Rebulobs TiToeulisadmi RmerTisagan naCuqars (miniWebuls), Tavs<br />

uyris mas da kvlav Cuqnis (mianiWebs), rogorc RvTaebrivi sicocxlis<br />

sisavses (qristes sisxlisa da xorcis saxiT), TiToeuls da Caasaxlebs<br />

mTlians TiToeulSi da TiToeuls yvelaSi. es evqaristiul safuZvelze<br />

saeklesio wyebebis Tu qarizmebis urTierTganmsWvaluloba Cndeba<br />

areopagelTan spermatulad da srul saxes Rebulobs <strong>maqsime</strong><br />

aRmsarebelTan”. 206<br />

swored im mizniT xdeba RmerTsityvis gankaceba, rom SesaZlo gaxdes mis<br />

adamianobasTan misterialuri ziareba (wilmqoneoba) da masSi ki danarCen<br />

qmnilebasTan:<br />

“imisaTvis, rom Cven, rogorc sxeulis nawilebi, mas TanamovergoT<br />

Tavad ubiwo saRvTo sicocxlisamebr da ara ganmxrwnel vnebebSi<br />

daqucmacebulebi Seusabamo da morRveulni da TanaSeukvrelni<br />

[aRmovCndeT] saRvTo da janmrTel nawilebTan”. 207<br />

dionisesTvis imdenad mniSvnelovania struqturis TiToeuli elementis<br />

pirovnuli aspeqti, anu Tavisufali pirovnuli Zalisxmeva Tanamorgebisa<br />

da vnebebSi dauqucmaceblobisa, rom Tavis VIII epistoleSi eWvqveS<br />

ayenebs gaunaTlebeli, anu Tavis wyebis rigTan zneobrivad Seusabamo<br />

204 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 61<br />

205 ix. Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 62.<br />

206 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 63<br />

207 saekl. ierar... 3,12.<br />

76


mRvdlis madlmosilebas: “srulad mowyda samRvdelo mwyobrs da Zalas<br />

ara ganmanaTlebeli”; aseT mRvdels Tavadac ara aqvs naTeli da aris<br />

sibneleSi; saRvTo simboloebze warmoTqmuli misi locvebi aris<br />

RvTisgmoba da ara locva; sakuTar Tavs atyuebs da saerTod ar aris<br />

mRvdeli. 208 amrigad, mxolod pirovnuli mecnierebiTa da energiiT<br />

SeiZleba gamarTldes ierarqiul struqturaSi dakavebuli adgili.<br />

magram amiT Tavad struqtura ar irRveva. igi obieqturad narCundeba.<br />

ubralod, pirovneba SeiZleba “amovardes” Tavisi SeusabamobiT am<br />

struqturidan. is ar icvleba pirovnebis sulieri mdgomareobis<br />

kvaldakval. berZeni Teologi m. nikolao ludoviko amis Sesaxeb ase<br />

wers:<br />

“eklesiologiuri struqturuli ontologia eqsistencialurad<br />

‘ganuviTarebelia’, miuxedavad dionises sawinaaRmdego survilisa. [...]<br />

amgvarad, [dionisesTan] eklesiis saboloo “identuroba” aris misi<br />

struqtura. is mocemulia imisaTvis, rom moxdes misi eqsistencialurad<br />

aTviseba: Tumca es bolo mxolod imisaTvisaa saWiro, rom gaamarTlos<br />

pirveli, romelic narCundeba absoluturad mocemuli da absoluturad<br />

mouqneli. [...] Cans, rom areopagelTan imarjvebs da batonobs<br />

struqturul-institucialuri. [...] is, vinc mogvca am siZneleebis<br />

Teologiuri gadawyvetis impulse, aris <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli”. 209<br />

iqmneba STabeWdileba, rom ierarqia ver asaxavs da amowuravs pirovnebis<br />

SesaZleblobebs. is mainc erTgvar SezRudul CarCoSi aTavsebs gonier<br />

arsebas. marTalia, igi uSualod urTierTobs RmerTTan, magram mainc<br />

ierarqiaSi misTvis miCenili adgilis sazRvrebSi _ Tundac RmerTTan<br />

usasrulod miaxloebisas, es sazRvrebi usasrulodve farTovdebodnen,<br />

radgan es sazRvari mas yovelTvis “CamoarCens” mis zemo wyebas. 210 Tu ra<br />

niSniT xdeba TiToeulisadmi misi konkretuli adgilis miCena, dionise<br />

amas ar ganixilavs. 211 adamiani TanamSromlobs RmerTTan mxolod<br />

208 epistole 8, 2.<br />

209 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 66, 68.<br />

210 Sdr.<br />

“raca vis ra bedman misces, dasjerdes da mas ubnobdes:<br />

muSa miwyiv muSakobdes, meomari gulovnobdes; ...”<br />

211 Cven SegveZlo, cnobili frangi filosofosis, emanuel levinasis (1906-1995) naazrevis<br />

safuZvelze es problema dagvexasiaTebina (problemis daxasiaTeba, ra Tqma unda, ar<br />

gulisxmobs problemis moxsnas) amgvarad: ierarqiaSi adgilmiCenac RmerTTan adamianis<br />

dialogis safuZvelze xdeba. oRond es dialogi imarTeba yoveli “egos” an TviTis<br />

uwinares. pirvelad RmerTi uxmobs adamians da adamiani pasuxobs mas. es pasuxi aris<br />

agreTve adamianis pasuxis-mgebloba. pasuxobs ara TviTi, radgan igi Cven saxeze gvaqvs<br />

mxolod pasuxis Semdeg. pasuxi ki aris, “ai, aq var” _ es is pasuxia, romelsac<br />

iZleodnen abraami, iakobi da bibliis sxva personaJebi. pasuxis-mgebloba ar aris<br />

TviTis Tavisufali arCevani. igi ar irCevs, radgan jer Tavadac ar aris. “ego” Cndeba<br />

mxolod pirveli dialogis fonze. pirveladi aris pasuxi. xolo is, rac aris RmerTis<br />

Zaxilze pasuxi, swored is vlindeba/dgindeba pasuxis-mgeblobad. am pasuxis-mgeblobiT<br />

77


struqturis miCenil sazRvrebSi. adamianma unda gaacnobieros is, sadac<br />

aris, da esaa misi RvTisSemecneba. es “gacnobiereba” ki aSkarad<br />

moRvaweobiTi, anu praqtikulia. sakuTari adgilis intuiciuri codna<br />

statikuri da arasakmarisia. is sakuTar Tavs atyuebs, anu tyuilSi da<br />

ucodinrobaSia, Tu ar iRwvis mwyobrSi Tavisi rigis (mwkrivis)<br />

Sesabamisad. 212 RvTisSemecneba uigivdeba tyuilidan, sakuTari adgilis<br />

ver-codnidan, daviwyebidan gamosvlas. 213 es ar-daviwyeba (α-λήθ-ια,<br />

da am pasuximgeblobisTanave ibadeba TviTi. is, rac gvaqvs saxeze da sadac gvaqvs, anu<br />

ra “toposSic” gvaqvs, is aris pasuxis Sedegi. es dialogi aris gamoRviZebis procesi.<br />

ranairic ar unda iyos realoba, romelSic imyofeba TviTi, igi yoveTvis aris<br />

“gamoRviZebis travma” (ix. Emmanuel Levinas, Otherwise than Being or Beyond Essence, (Dorrdrech:<br />

Kluwer Academic Publishers, 1991), 113, 142; Idem., God and Philosophy in The Levinas Reader (Blackwell<br />

Publishers, 1989), 170, 173-177, 182. Sdr. M. A. McIntosh, Mystical Theology... 211-216). anu, rom<br />

davubrundeT dionises, adamiani aRmoCndeba ierarqiis konkretul adgilze imis mixedviT<br />

Tu “gamoRviZebisas”, anu Seqmnisas rogori iyo pirveladi pasuxi. misi es adgili aris<br />

misive pasuxismgebloba, moRvaweobis are. amrigad, gamodis, rom ierarqiaSi adgili aris<br />

“gamoRviZebis travma”. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mixedviT, dacema moxda άµα τω γενέσθαι, anu<br />

SeqmnasTan erTad, an SeqmnisTanave. SeiZleba Tu ara, es CaiTvalos origenes gavlenad<br />

<strong>maqsime</strong>ze, Zneli saTqmelia. sofroni ierusalimeli, romelic iyo <strong>maqsime</strong>s maswavlebeli<br />

da TanamebrZoli, mkacrad gmobda origenes versias imis Sesaxeb, rom “metnaklebi<br />

codvilianoba qmnis ierarqias”. Tumca grigol noseli iziarebs Sesaqmes bibliuri<br />

teqstis (dab. 1.1) origeneseul komentars, romeli komentaris konteqstSic iyo<br />

gamoTqmuli origenes zemonaxsenebi varaudi (ix. ix. e. WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da<br />

misi Txzuleba... 281-287). es sakiTxi, Cveni azriT, dakavSirebulia “ormagi qmnilebis”<br />

problematikasTan, romeli problemac, miuxedavad grigol noselis da <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> mkvlevarebis mcdelobisa, ramdenadac CvenTvis cnobilia, jerjerobiT ver<br />

iqna damajereblad ganmartebuli (mag. ix. Ν. Ματσούκας, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων και<br />

άλλα µελετήµατα, Θεσσαλονίκη 1992, 50-65). am da msgavsi problematikis Sesaxeb ix. В. Родзянко<br />

(Епископ), Теория распада вселенной и вера отцов. Каппадолийское богословие – ключ к апологетике<br />

нашего времени, Москва 1996, 59-64, 66-69, 76-79, 84-85, 91, 110-111.<br />

212 Sdr. epistole 8, 2.<br />

213 wm. grigol palama 32-e sakvirao qadagebaSi aRniSnavs, rom adamianebs sisrulis<br />

misaRwevad sWirdebaT gansacdelic, „radgan amis [gansacdelis] gareSe RmerTisadmi<br />

rwmenis gansruleba da gamoCena ar arsebobs” ($3). Semdeg azustebs, rom radgan isini<br />

ar cdiloben sakmarisad, amitom maT sWirdebaT waqezeba da zogjer iZulebac: „ara<br />

mxolod gagzavna, aramed aiZula... da Tumca ar isurves mociqulebma gasvla<br />

ierusalimidan, magram devnisagan iZulebulni gaifantnen duniaze da amgvarad<br />

Seasrules (επλήρωσαν) misia” ($6). garda amisa, maT ara aqvT Sesaferisi unari, raTa<br />

gaerkvnen realobaSi („ver gaacnobieres... radgan Ramec iyo”) da ver floben Sesabamis<br />

mxneobasa da rwmenas („maSin damfrTxalni (περιφόβους, SiSiTmoculni) naxa isini” ($8)).<br />

amitomac, „imdenad isargebles rwmenaSi im [RmerTisagan daSvebuli] gansacdelisagan,<br />

rom mieaxlnen da Tayvani sces iesos da uTxres: ‘WeSmaritad (α-ληθ-ώς) RmerTis Ze xar<br />

Sen’“ ($11). amrigad, siqvelis saboloo mizani aris ara abstraqtuli srulyofilebagansruleba,<br />

aramed konkretuli pirovneba ieso, rogorc vin-WeSmariti (α-λήθ-εια),<br />

romelSic “keTilqmedebebi [uflisa] xdebian ara mxolod Setrfobilni, aramed<br />

keTilad daRalulTa xsovnaSic gamyarebulnic (λήθη-is, anu daviwyebis sawinaaRmdegod<br />

–k.k)”. anu, qristeSi sicocxlisas adamians axsovs Tavisi namdvili damokidebuleba<br />

RmerTTan da, amdenad, sakuTari ontologiuri mdgomareoba ($8) (Γρηγόριος Παλαµάς, Οµιλία<br />

ΛΒ΄, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 10, Θεσσαλονίκη, 314). palama sxvagan (Γρηγόριος Παλαµάς, Εκατόν<br />

πεντήκοντα κεφάλαια, Άπαντα τα έργα, (ΕΠΕ) 8, Θεσσαλονίκη, 100) saubrobs Tavdaviwyebisa da<br />

RmerTSi sakuTari Tavis gaxsenebis Sesaxeb: „saidan [SevityobT] sakuTriv Cven Sesaxeb<br />

namdvilsa da utyuars?“ (§21) saidan da ra gziT viciT, an SegviZlia vicodeT, Tu vin<br />

varT, ras warmovadgenT da sad vimyofebiT? ranairad aRmovaCenT Cvens Tavs? „[RmerTma]<br />

eqvs dReSi sityviT arsebulni armyofobidan Semoiyvana, myisierad... Seamyara [isini]<br />

78


WeSmaritebaSi myofoba 214 ) ki sxvagvarad ar xorcieldeba, Tu ara wyebis<br />

qristes sxeulSi misterialuri kvlav-CarTviT. amrigad, miuxedavad imisa,<br />

(§21)... Senaxuli, rogorc dafaruli ganZisagan gamoiyvana samzerelad, Seawyo<br />

harmoniulad da uzadod da saTanadod momarTa (moargo) erTi amaTgani meores,<br />

TiToeuli ki yvelas da yvela ki TiToeuls (§22)... wesrigad Seadgina, rogorc<br />

safuZveli esenic da maTSorisi logosic, imgvarad, rom samyaro Rirseulad<br />

wodebuliyo Mmokazmulad (kosmosad) (§23)... amrigad, pirvelad qmnilebaSi<br />

Semoyvaniliqna arsebulTagani ram. pirvelis Semdeg meore da mis Semdeg sxva da ase<br />

Semdeg. yvelaze bolos ki [Semoyvaniliqna] adamiani, romelsac RmerTisagan Rirsebisa<br />

da zrunvis imgvari pativi ergo, rom mTeli es grZnobadi samyaro mis uwin misTvis<br />

Seiqmna da caTa sasufeveli myisve samyaros dasafuZvlebisas misTvis mis uwin<br />

ganemzada. [saRmrTo] bWoba misTvis win waemZRvara da RmerTis xeliT RmerTis xatisebr<br />

Seiqmna. xolo raTa ar hqonoda yvelaferi [aRebuli] sxva cxovelebisaviT [mxolod] am<br />

nivTisa da grZnobadi samyarosagan, aramed [hqonoda amgvari] mxolod sxeuli, xolo<br />

suli ki zesamyaroseuli, ufro metic, Tavad RmerTisagan gamouTqmelad STaberili.<br />

[amrigad suliSTaberili sxeuli iqmna], rogorc ram Sedegi didi da saocari,<br />

yvelaferze aRmatebuli da yvelafris zedamxedveli da yvelaferze zemdgomeli<br />

(zegamgebeli), RmerTis Semcnobeli da mimRebelic yvelaze [anu danarCen qmnilebebze],<br />

metad xelovanis zeaRmatebuli didebulebisa. metic, ara mxolod Rvawlisa da madlis<br />

wiaR mimRebeli RmerTisa, aramed masTan erT hipostasSi SeerTebis SemZle” (§24). es<br />

nebsiTad qmnadi erT hipostasSi SeerTeba aris RmerTTan erTad Tana-Seqmna eklesiis,<br />

anu Tanaqmnis adamiani samyaros, raTaAes ukanaskneli iyos eklesia, rogorc misi<br />

(adamianis) axla ukve meore buneba. xolo am samyaro-eklesiaSi igi, rogorc upiratesad<br />

mesaidumle (µύστης) RmerTisa, inarCunebs da Seicnobs sakuTar simSvenieres („igi<br />

[RmerTi] uyvardes da mxolod misi iyos mesaidumle (µύστης) da Tayvanismcemeli da mis<br />

mimarT rwmeniTa da gadaxriT (midrekilebiT) da ganwyobiT sakuTari silamaze (καλλονήν,<br />

mSveniereba) SeinarCunos“ (§26)). amrigad, palamas mixedviT, RmerTsityvaSi, rogorc<br />

WeSmaritebaSi, adamiani ixsenebs sakuTar namdvil yofierebas, aRmoaCens skuTar<br />

pirovnulobas da am pirovnebaSi „gaapirovnulebs“ mTel samyaros.<br />

214 martin haidegeri arsebulebsa da yofnas (yofierebas) Soris gansxvavebas pirvelad<br />

heraklitesTan poulobs: “Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί” (“bunebas uyvars malva/farva”) _ yofna<br />

gansxvavdeba sagnebisagan, romlebic Canan anu φαίνονται (fenomenebisagan). amrigad,<br />

SevimecnebT mxolod saxes, gvars, romliTac arsebulebi myofoben da es gvari aris<br />

arsebobis gamoCenis xdomileba. WeSmariteba aris ar-malva (α-λήθ-εαια), sapirispiro<br />

farvisagan (λανθάνειν), anu aris Cena. arsebulebi gamoCndebian herakliteseuli malvisagan<br />

(κρύπτσθαι). sagnebi arian WeSmariti, rogorc fenomenebi, anu, rogorc malvis uaryofamokleba.<br />

arsebulebis WeSmariteba ar uigivdeba maTs nivTier Tu idealur TavisTavad<br />

arsebas, anu “arss” (ουσία), aramed gaigebian, rogorc moqmedeba, rogorc malvisagan<br />

amosvlis, “amoyvinTvis” xdomileba. ar vicnobT arss, aramed Tan-arss (παρ-ουσία), anu is<br />

rac Tan axlavs arss, anu vicnobT fenomens. fenomeni, amrigad, aris Tan-damswre yofnis,<br />

misi Tan-dauswreblobidan (απ-ουσία), anu dafarulobidan Tan-arsSi gamosvla. fenomeni<br />

ar aris yofnis moCvenebiToba an misi/masTan winaaRmdegoba. is aris yofnis gamovlineba<br />

–malulis Cena. amrigad, imisaTvis, rom arsebuli iyos, amisaTvis Tanabrad aucilebelia<br />

orive, Tan-dauswreblobac da Tan-daswrebac (Anwesenheit) – dafaruli, maluli yofna<br />

gare-gamodis, rogorc Tan-daswrebis xdomileba da vlindeba arsebulad (aramarto<br />

damaluli aris arsebuli). xolo garegamosuli aris WeSmariti, anu sagani WeSmaritia,<br />

gan-malulia mxolod maSin, Tu yofnac aris masSi da is masSi aris gan-malvis<br />

procesSi, anu, ase vTqvaT, droSi. TviT-malva (dauswrebloba) da gamoCena (ganmalva,<br />

WeSmariteba) orive ekuTvnis Tanabrad yofnas. oRond, cxadia, dauswrebloba<br />

gulisxmobs ar-yofnasac, anu arafrobas da, amgvarad, samyaro, arsebulebi, adamianis<br />

Tan-daswreba “farfatebs”, “daumyarebelia” (schweben). isini arian warmavali fenomenebi<br />

arafrobis ontologiur realobaSi. arsi aris yofnis xdomileba, romelsac Tanabrad<br />

ekuTvnis yofnac da arafrobac. arsi aris gamoCena arsebulTa “usafuZvlo<br />

safuZvlobis” (abgründiger Grund). adamiani DSeimecnebs arsebulebis yofnis gvars –<br />

arsebulebis WeSmaritebas/ganmalvas, rogorc gamoCenas da am ukanasknels ki _ rogorc<br />

droiTobas. adamiansa da arsebulebis malul bunebas Soris aris dauZleveli manZili.<br />

es daSoreba aris gaucxoebuloba, anu usaxlkarobis agonia. adamiani aris mitovebuli<br />

samyaroSi, sadac fenomenebis fenomenaluroba, ontikuri gamoCenis ganyenebuli<br />

79


om dionises sistemaSi adamiani ar Cans srulad Tavisufali,<br />

RvTisSemecneba mainc xazgasmiT misterialur-ritualuria, anu<br />

<strong>evqaristiuli</strong>a, riTac Tavisuflebis sakmaod maRali xarisxi<br />

garantirebulia.<br />

2.2.2 rituali da <strong>wminda</strong> werili<br />

amrigad, sinergia ierarqiis mizania. aris Tu ara igi safuZvelic, Cven<br />

dabejiTebiT ar ZalgviZs vTqvaT. garkveulwilad, Cven SegviZlia<br />

vivaraudoT, rom TiToeulis adgili ierarqiaSi ganpirobebulia RmerTis<br />

winaswarmcodneobiT (anu, RmerTma winaswar icis TiToeulis<br />

SesaZlebloba da swored am unaris gaTvaliswinebiT miuCens TiToeuls<br />

Sesaferis xarisxs ierarqiaSi). aseve, SegviZlia vifiqroT, rom pirveladi<br />

sinergia, rogorc safuZveli, qmnilebis TviTSezRudvaa,<br />

dadableba/emanacia garkveul samoqmedo areSi, xolo meoradi sinergia<br />

aris TviTgaxsna, aRmasvla/ukandabruneba. aseT SemTxvevaSi, SegveZlo,<br />

gvesaubra srul Tavisuflebaze, magram, rogorc aRvniSneT, dionisesTan<br />

amaze araferi ar Tqmula da Cven mxolod varaudiRa SegviZlia.<br />

saeklesio ierarqiis pirvel TavSi gvxvdeba fraza: “Cveneuli<br />

ierarqiis arsi aris RvTivgadmocemuli nasityvobebi”. 215 im konteqstis<br />

mixedviT, romelSic mocemulia es fraza, ierarqia aris RmerTmoTaveobis<br />

droiToba mianiSnebs arafrobis ontologiur realobas: adamianis mimarTeba<br />

samyarosTan ar aris ra, garda arafrobasTan Sepirispirebisa. haidegers miaCnda, rom<br />

nebismier SemTxvevaSi adaminis arseboba aris aucileblad eqstazuri. magram rodesac<br />

pirovnuli eqstazi rCeba sxvisadmi mimarTebis gareSe (anu “mniSvneli” sxvis “toposSi”<br />

aRmocenebis gareSe, rodesac eqstazi aris wadili da es wadili ki urTierToba), maSin<br />

es arseboba dasruldeba, rogorc eqsistencialuri sicarielis gancda/gamocdileba,<br />

anu arsebobis absurdis gamocdileba. cnobilia, rom martin haidegers surda, daewera<br />

Zeit und Sein rogorc Sein und Zeit-is meore nawili, sadac gansaxilveli problema iqneboda<br />

ara adamianuri yofna, aramed yofna TavisTavad, anu hermenevtikuli ontologia<br />

TavisTavad yofnisa. (Χρ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία, Αθήνα 1980, 206-215; misive, Το<br />

πρόσωπο και ο έρως,, Αθήνα 2001 (1992), 24-30; misive, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης … 137; Sdr. Ν.<br />

Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 15-16, 97-99, 112-114, 251-257). am dauwerel wignSi (Zeit und<br />

Sein - aseTi saTauriT gamovida misi wigni, magram is iyo mxolod statiebis krebuli),<br />

albaT, pasuxi gaecemoda adamianis usaxlkarobis, anu arsebobis absurdis problemas,<br />

romelsac aq Taviseburad gadawyvets dionise. anu, dionisesTan WeSmariteba uigivdeba<br />

qristes da, amasTan erTad, mis Secnobas, anu mis misterialur gziT/wiaR gaxsenebas,<br />

rogorc sakuTaris TviTis gamoCena/danaxvas. WeSmariteba, ganmalva aris sagnebs “ukan”<br />

dafaruli qristes gamoCena konkretuli pirovnebisaTvis/mistisaTvis, rogorc am<br />

pirovnebis pirovnebad Camomayalibebeli movlena. es ar aris pirovneba/obieqtis<br />

ontikuri dasafuZvleba, aramed qristes pirovnebaSi adamianis marad zrdadi,<br />

gavrcobadi, qriste-WeSmaritebisaken gadawvdomadi pirovnebis fesvgadgmuloba.<br />

215 saeklesio ier... 1,4<br />

80


gonieri arsebebisadmi saCuqari (saboZvari), romlis mizanic aris maTi<br />

ganRmrToba. oRond is, rac eCuqaT angelozebs univTod, 216 adamianebs<br />

miecemaT simboloebSi ganxSoebulad: “Cven ki is, rac maT [angelozebs]<br />

erTianad da Sekecilad (ενιαίως τε και συνεπτυγµένως) eboZebaT, gveCuqeba,<br />

ramdenadac es CvenTvis miRwevadia, RvTivmocemul nasityvobebSi<br />

gansxvavebuli da mravlad ganyofili simboloebiT”. 217 amrigad, ierarqia<br />

aris adamianebisadmi saCuqari da mocemulia werilis simboloebSi.<br />

rogorc zemoT ukve vnaxeT, dionisesTan saeklesio gadmocema aris<br />

ormagi: erTi mxriv, sityvier (daweril da zepir) simboloebSi nivTierad<br />

xelmisawvdomi da, meore mxriv, RvTismsaxurebiTad<br />

intuiciur/mistikur/gamocdilebiTi. SegviZlia vigulisxmoT, rom<br />

saCuqris es mistikuri gamocdileba iseTive myisieri (“erTiani da<br />

Sekecili”), anu zedroulia, rogorc angelozebisaTvis (es asedac<br />

aRiqmeba, rodesac RvTismsaxurebis fonze warTqmiT/ukuTqmiTi gonieri<br />

daZabulobisas adamians eufleba eqstazi, rogorc amas aRgviwers<br />

dionise ieroTeosis SemTxvevaSi). ierarqia werilSi mocemulia, rogorc<br />

simbolo, magram es simbolo aris swored RvTismsaxurebiTi, anu, es<br />

simbolo mxolod maSin xdeba simbolo, Tu msaxurebaSia CarTuli.<br />

amrigad, werili “ixsneba”, amoqmeddeba RvTismsaxurebaSi da iq iZens azrs<br />

da aRwevs daniSnulebas.<br />

iqve, zemoT moyvanil konteqstSi, saubaria aseve werilobiT da<br />

dauwerel/zepir nasityvobebze. 218 iq naTqvamia, rom azris gadacema<br />

216<br />

saeklesio mwerlobaSi angelozebs ewodebaT univToebi mxolod adamianebTan<br />

SedarebiT. srulad da absoluturad univTo mxolod RmerTia. imave dionises am<br />

teqstSi naxsenebia, rom angelozebrivi sityva aris “ufro metad univTo”, vidre<br />

adamianebis.<br />

217 saeklesio ier... 1,4. Sdr.<br />

romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />

zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,<br />

Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa...<br />

218<br />

dawerili da dauwereli gadmocemis arsebobaze miTiTeba ar iyo ucxo fsevdo<br />

dionisemdel saeklesio mwerlobaSi. Sdr. basili didi: “dogmatebisaganni da<br />

kerigmebisaganni, romelTac inaxavs eklesia, zogi gvaqvs miRebuli werilobiTi<br />

swavlebisagan, ese igi <strong>wminda</strong> werilisagan, xolo zogma mistikurad [saidumloebiTad]<br />

moaRwia Cvenamde mociqulebis gadmocemidan da isini miviReT. magram orive elements,<br />

werilobiTs da dauwerel gadmocemas, aqvT erTi da igive mniSvneloba rwmenisaTvis. da<br />

aravis, visac ki aqvs eklesiis Cveulebebis [θεσµών, wesCveulebebis] (igulisxmeba<br />

upiratesad misteriebi –k.k) odnavi codna da gamocdileba, eqneba amis sawinaaRmdego<br />

azri. radgan Tuki davapirebT, ugulebelvyoT dauwereli Cveulebebi, TiTqos didi<br />

mniSvnelobis armqoneT, CavidenT Secdomas da davazaralebT arsobrivad saxarebas an<br />

metic: kerigmas gavxdiT mxolod cariel saxelad” (Μ. Βασιλείου, Περί Αγιού Πνεύµατος,<br />

Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου. Άπαντα τα έργα, 10 ∆ογµατικά. Θεσσαλονίκη, 456-458). imas, rom<br />

81


aRacnairad hgavda zecieri ierarqiisas – isic sxeulebrivi sityvaa,<br />

Tumca _ ufro metad univTo. anu, isic myisierad (Sekecilad da<br />

SeerTebulad) da intuiciurad xorcieldeba. xolo is, rac intuiciurad<br />

gadmoica saeklesio tradiciis mixedviT, gagebulia aseve simboloebis<br />

saxiT da igulisxmeba kvlav is, rasac dionise uwodebs ierarqiaSi anu<br />

RvTismsaxurebiTad aqtualizirebads. amrigad, saxeze kvlav gvaqvs<br />

werilisa da RvTismsaxurebis Sewyvileba, romelic Sobs praqtikul<br />

RvTisSemecnebas.<br />

saeklesio ierarqiis mexuTe Tavis meSvide paragrafSi aRwerilia<br />

samRvdelo xarisxSi ayvanis msaxureba da iqve mocemulia misi ganmarteba.<br />

umaRlesi, anu yvela ierarqiuli safexuris Tavmomyreli da<br />

ganmasrulebeli, ierarqis episkoposad kurTxevis ganmasxvavebeli niSania<br />

kandidatis Tavze werilis dadeba. aq werili warmodgenilia, rogorc<br />

“gamomCeni gareSemcvelad da mecnierebiTad (επιστηµονικώς) mTeli<br />

Teologiis, Teurgiis (θεολογία, θεουργία 219 ), Teofaniis,<br />

samRvdelomesityveobis (ιερολογία, ierologiis), mRvdelmoqmedebis (ιερουργία,<br />

ierurgiis) _ erTi sityviT, yoveli saRvTo da samRvdelo saqmeebisa da<br />

sityvebis, romelic keTilmoqmed RmerTmoTaveobisagan eCuqeba (mieniWeba)<br />

Cveneul ierarqias”. 220<br />

vxedavT, rom rogorc saRvTo, ise samRvdelo saqmeebi da sityvebi<br />

ierarqiisaTvis RmerTisagan aris naCuqari. sxvagvarad rom vTqvaT, RmerTi<br />

aZlevs sityvebsa da saqmeebs (θεολογία, θεουργία) da adamiani pasuxobs<br />

sityvebiTa da saqmeebiT (ιερολογία, ιερουργία). magram es “sityvebic da<br />

saqmeebic” RmerTisagan arian mocemuli. anu, werili aris sityvebi,<br />

romelic RmerTma auwya/gaando da RvTismetyvelebma (Teologebma)<br />

Caweres. igi aris erTdroulad RmerTis sityvac da adamianis<br />

“ukuisityvac” _ Teologiac da ierologiac. Tavad werilivea wyaro<br />

θεσµών/wes-CveulebebSi Cven RvTismsaxurebebi, anu misteriebi SegviZlia vigulisxmoT,<br />

migviTiTebs Tavad basili didis sxva pasaJi: “amgvarad saeklesioTa Sesaxeb damdgenelma<br />

(διαθεσµοθετήσαντες) mociqulebma da mamebma dafarulSi da uTqmelSi misteriebis siwminde<br />

daicves” (Περί Αγιού Πνεύµατος, 27, 66, PG 32, 189B). ufro vrclad imis Sesaxeb, rom saeklesio<br />

mwerlebi dauwerel gadmocemaSi upiratesad misterialur cxovrebas gulisxmobdnen<br />

ixile Χρ. Θ. Κρικώνης, Η Παράδοσις της Εκκλησίας κατά τον Μέγαν Βασίλιον, «Κληρονοµία» τοµ. 13,Α 1981;<br />

∆. Τσάµης, Η Πρωτολογία του Μεγάλου Βασιλείου, Θεσσαλονίκη 1970; Γ. Γαλίτης, Γραφή και Παράδοσις κατα τον<br />

Μ. Βασίλειον, «Βασιλειάς», Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1979.<br />

219 Teurgiis Sesaxeb ix. ∆. Ι. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία Τοµ. Β΄ Θεσς. 2002, 352, 355; R.<br />

R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα. 2002, 195, 197-198, 205-206; Ed. Moore“The Golden Road To Unlimited<br />

Devotion”: The Christian Neo-Platonism of St. Maximus Confessoρ, St. Elias Orthodox Theological Seminary,<br />

(htt://www.isns.us/neoplatonism-online/journal/). aseve winamdebare naSromis me-5 Tavi.<br />

220 saeklesio ier... 5,7<br />

82


msaxurebisa da ierarqiisa, romelic amoqmedebs am werils da xelaxla<br />

“qmnis” mas. “nasityvobebi ar aris mxolod is sivrce, saidanac<br />

momdinareobs samRvdelo ritualebi _ askvnis lambro siaso _, aramed<br />

imave xarisxiT igi Tavad ritualebia TavianT uRrmes arsSi, maTi<br />

arsebobis logosica (λόγος-is, Tu rogoria maTi arsebobis azri/sazrisi<br />

_k.k) da gvaric (τρόπος-is, Tu rogoria maTi arsebobis energia/moqmedeba –<br />

k.k)”. 221 es ki niSnavs ierarqiiis/mRvdelmsaxurebisa da werilis imgvarad<br />

urTierTgadajaWvulobas, rom is, rac adamianma icis (Sdr. moyvanili<br />

pasaJis mecnierebiTad-επιστιµονικώς) werilidan, unda icodes msaxurebiTad<br />

da liturgiulad “qmnas” werili holistikur codnad.<br />

2.2.3 simboloebi da saRvToTa xedva<br />

simbolo aris grZnobadis da goniTsawvdomis (sacnauris, noeturis)<br />

erTianoba. aRebuli erTi konkretuli simbolo ki aris sivrce, sadac<br />

ritualurad “TamaSdeba” mTeli grZnobadi da noeturi samyaroebis<br />

Tanaarsebobis erTi konkretuli aspeqti. Cveneuli ierarqia ki aris<br />

simboluri, SeiZleboda gveTqva, ierarqia aris aseT simboloTa erTiani<br />

asxma, anu saeklesio rituali, rogorc simboloTa simfonia. 222<br />

saeklesio ierarqiis pirvel TavSi vkiTxulobT:<br />

“[RmerTmoTaveobisagan aRivsnen ra pirveli ierarqebi <strong>wminda</strong> saCuqrebiT],<br />

gadmogvces <strong>wminda</strong> mcnebebi TavianTi dawerili da dauwereli gandobebiT:<br />

grZnobad xatebSi zezeciurni, mravalSi da gansxvavebulSi _ Sekecili,<br />

adamianiseulsa da nivTierSi _ saRvTo, CveneulebSi – zearseulni 223 [...]<br />

Cveneul [ierarqias] ki vxedavT, CvenTan Sesabamisad (αναλόγως ηµίν),<br />

aRvsebuls gansxvavebuli da grZnobadi simboloebiT, romelTa mier Cveni<br />

sazomisaebr ierarqiulad aRviyvanebiT erTsaxovani ganRmrTobisaken,<br />

RmerTTan da saRvTo siqvelesTan (αρετή, saTnoebasTan)”. 224<br />

grZnobadi xatebi gamoiyeneba, rogorc sawyisi punqti RmerTis xedvisaken<br />

(θεωρία) aRmasvlisaTvis, romelic (xedva-θεωρία) saSiSia damwyebTaTvis 225<br />

(ατελών, arasrulTaTvis) da mounaTlavebisaTvis. 226 magram es usruloba<br />

221 Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 91-93.<br />

222 Cven zemoT ukve visaubreT, rom dionisesaTvis mTeli samyaro aris harmonia da<br />

simfonia da axla ki SegviZlia davamatoT, rom misTvis aseTia samyaro ierarqiuli<br />

mRvdelmsaxurebis rakursidan danaxuli.<br />

223 saeklesio ier... 1,5.<br />

224 saeklesio ier... 1,2.<br />

225 saeklesio ier... 1,5.<br />

226 saeklesio ier... 2,2. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима<br />

Исповедника... 2: “пс.-Дионисий по-разному обосновывает необходимость символов. В качестве<br />

«священных завесы» (παραπετάσµατα) символы выполняют двоякую функцию. Во-первых, они скрывают<br />

83


RmerTSobis (θεογενεσία), anu naTlobis ritualis gziT, rac aris qristes<br />

sxeulSi wilmqoneobis miReba, gardaiqmneba saRvTosaken axedvis unarad.<br />

es unari ki viTardeba ierarqiaSi Semdgomi cxovrebiT, anu ritualur<br />

cxovrebaSi monawileobiT, rac aris qristes saqmis keTeba da gamosaxva. 227<br />

amgvarad, simboloebi aris adamians misadagebuli (αναλόγως ηµίν)<br />

zegardamo Cuqebuli saRvTo realobebi, romelTa TandaTanobiTad<br />

zrdadi xedva, anu Teorizireba-Semecneba xorcieldeba ritualur<br />

qristes sxeulSi cxovrebis wiaR da qristes saxiT cxovrebiT.<br />

2.2.4 adamianuri siqvelis misterialuri ganzomileba<br />

endriu lauTi aRniSnavs, rom triada _ ganwmenda, ganaTleba da<br />

gansruleba/SeerTeba, romelic gvxvdeba dionisesTan, momdinareobs<br />

winaqristianuli filosofiuri tradiciisagan da gasdevs mTlianad<br />

qristianulsac. magram areopagelTan es triada “muSaobs” Taviseburad:<br />

ierarqiebis sistema asrulebs Teofaniis funqcias, aris ra<br />

gasxivosnebuli RmerTmoTaveobisagan da mokazmuli (morTuli) saRvTo<br />

didebulebis simboloTa mwyobriT. Tavis am daniSnulebas igi<br />

axorcielebs sammagi procesiT _ ganwmendiT, ganaTlebiTa da<br />

gansrulebiT. saeklesio ierarqiaSi umaRlesi mwkrivi/rigi Sedgenilia<br />

ritualebisagan, radgan ritualebi, anu misteriebi ganasrulebs,<br />

samRvdelo mwkrivi gananaTlebs misteriebis misaRebad da saero mwkrivi<br />

ki ganiwmindeba. 228 TavisTavad cxadia, rom gansrulebaSi igulisxmeba<br />

asvla erTsaxovani ganRmrTobisaken, RmerTTan da saRvTo siqvelesTan<br />

(αρετή). 229 amrigad, ritualebia is, rac aRasrulebs siqveliseul<br />

ganRmrTobas. anu, eklesiis wiaRSi naTlobis, mironcxebis da<br />

evqaristiaSi ritualizirebuli simboloebi aris gza da WeSmariteba da<br />

sicocxle/arseboba RvTisSemecnebisa (RvTisSemecneba, romelic aris<br />

holistikuri, anu moicavs mTlian adamians da, amdenad, zedmiwevniT<br />

истину от непосвященных, ибо те недостойны приблизиться к сокровенному знанию. Во вторых, символы,<br />

как покровы, предохраняют неокрепший взор еще только совершенствующихся. Символы необходимы,<br />

поскольку они дают опору нашему слабому уму.”.<br />

227 Sdr. saeklesio ier... 2,2. aseve Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 96: “ra zomiTac [RmerTis<br />

sityvis] gankaceba ganaaxlebs, gakvalavs da SesaZlebels xdis xsnasa da aRdgomas,<br />

zustad im zomiTve grZnobadni vlindebian [dionisesTan], rogorc aRmyvaneblebi da<br />

erTaderTi gza noeturebisaken, anu RvTaebrivisaken”.<br />

228 ix. Andrew Louth, The Origins... 7-10, 44-7, 112, 127, 129, 163, 171.<br />

229 saeklesio ier... 1,2.<br />

84


anTropologiuri movlenaa, movlena, romelic mTlianad asaxavs da<br />

amowuravs am ukanasknels). oRond dionisesTan gvxvdeba kidev erTi<br />

niuansi, kerZod, misteriebi aseve Seexeba “msgavsis msgavsis mier<br />

Secnobis” CvenTvis ukve nacnob Temas. raTa ukeTesad gaverkveT am<br />

sakiTxSi, gavaanalizoT ramdenime fraza saeklesio ierarqiis mesame<br />

TavSi <strong>evqaristiuli</strong> Sekrebis (σύναξις, sinaqsis) ganmartebidan:<br />

1. “Canergavs ra msgavsSi msgavss”; 230<br />

2. “mihmadlebs/Cuqnis msgavss ziarebas”; 231<br />

3. “[maTSi, vinc SeZlebisdagvarad RmerTTan] mimsgavsebis mier<br />

mieaxlebian ze<strong>wminda</strong> mRvdelmoqmedebebs... gaivlian<br />

zesamyaroseuli gamosxivebebis sikaSkaSeebi mTlianad da<br />

uciskrovanesad msgavssaxovani (οµοειδών) sarkeebis naTebaSi” 232 .<br />

es winadadebebi ar Seexebian imdenad gnosis/Semecnebis Temas, ramdenadac<br />

gadmoscemen ufro farTo sakiTxs, kerZod, adamianis urTierTobas<br />

RmerTTan saeklesio ierarqiis wiaRSi. meore (2) fraza aCvenebs, rom<br />

ziareba aris saCuqari. ara avtomaturad, anu arsobrivad eziareba msgavsi<br />

msgavss, aramed RmerTmoTaveobis moyvaruli neba/moqmedeba iziarebs<br />

msgavss.<br />

mesame (3) fraza ki aCvenebs, rom ziarebas sWirdeba momzadeba, ese igi<br />

sakuTriv adamianSi msgavsebis (οµοίωσις) momzadeba da “Seqmna”. es<br />

RmerTCenobis saRvTo naTebebs miscems saSualebas, imoqmedos, Cainergos<br />

(Sdr. pirvel pirvel (1) frazas) adamianSi (kvlav saxezea sinergia: erTi<br />

mxriv, zegardamo saCuqari, meore mxriv, sakuTari Tavis gamzadeba,<br />

“gaxsna” saCuqris misaRebad).<br />

aq SegviZlia davsvaT kiTxva, mainc ras niSnavs, anu rogor moipoveba,<br />

“Seiqmneba” es msgavseba?<br />

dionise naTlobas araerTxel uwodebs RmerTSobas (θεογενεσία 233 ,<br />

Teogenesia). es niSnavs, rom naTlobaSi, erTi mxriv, RmerTi Sobs, da,<br />

meore mxriv, RmerTad Sobs adamians. es Teogenesia aris pirveli da,<br />

amdenad, Sesavali danarCen misteriebSi. dionise naTlobis ritualis<br />

ganmartebis SesavalSive xazgasmiT amgvarad ganmartavs am pirvelobas:<br />

230 saeklesio ier... 3,7 da 3,8<br />

231 saeklesio ier... 3,1 da 3,11.<br />

232 saeklesio ier... 3,10<br />

233 ix. saeklesio ier... 2<br />

85


“ierarqiis mizani (σκοπός) aris RmerTisadmi asimilacia/Semsgavseba<br />

(αφοµοίωσις) da SeerTeba (ένωσις), ramdenadac es SesaZlebelia. da amas Cven<br />

mivaRwevT ise, rogorc amas saRvTo nasityvobebi gvaswavlis. anu,<br />

mxolod (µόνως) uTayvanissacemeli (σεβασµιωτάτων, metad samsaxurebeli)<br />

mcnebebis SeyvarebiT da maTi mRvdelmoqmedebebiT (ιερουργίαις). radgan man<br />

[qristem] Tqva, ‘daicavs Cemi myvarebeli Cems sityvas da mamaCemic<br />

Seiyvarebs mas da movalT da davsaxldebiT masTan ’(in. 14, 23). da ra aris<br />

samosavo (σεπτοτάτων, usapativoesi) mcnebebis mRvdelmoqmedebis (ιερουργίαις)<br />

sawyisi (αρχή), [romelic] sxva samRvdelomesityveobebis (ιερολογιών) da<br />

mRvdelmoqmedebebis (ιερουργιών) miRebisaTvis ganamzadebulobad<br />

(επιτηδειότατα) qmnis (µορφούσα, Camoqnis, gaaformebs) Cveni sulis naTvisobas<br />

(έξεις, mtkiced SeZenil Tvisebas) da [amasTan erTad] ze-zecieri<br />

gansvenebisaken aRiyvans? [es aris] samRvdelo (ιεράς) da usaRvToesi<br />

kvlavaRmoSobis (αναγεννήσεως, naTloba) gadmocema (παράδοσις)”. 234<br />

maSasadame:<br />

1. arsebobs RmerTTan SeerTebis mxolod erTi (µόνως, efrem<br />

mcireseulad mxolod... oden) gza, esaa saeklesio<br />

mRvdelmoqmedebebi;<br />

2. mcnebebi ar aris mxolod eTikuri da Teoriuli brZanebebi,<br />

aramed aris siyvarulisa (trfialebis 235 ) da hierurgiebis obieqti.<br />

mcnebebi Seiyvarebian da mRvdelimomoqmedebian da, amgvarad,<br />

ganasruleben RmerTTan asimilacia/Semsgavsebas; 236<br />

3. naTloba qmnis winapirobas adamianSi, anu dabadebs masSi<br />

unars/naTvisobas sxva misteriebis misaRebad. sxvagvarad rom<br />

234 saeklesio ier... 2,1 Sdr. p. iberi, Sromebi... 160: “ese ars piri (σκοπός) Cuenisa amis<br />

mRdelT-mTavrobisaÁ, raoden misawTomel ars, RmerTisa mimarTi msgavsebaÁ (αφοµοίωσις) da<br />

erTobaÁ Cueni. xolo amas, viTarca saRmrToni sityuani guaswaveben, mxolod<br />

samsaxurebelTa (σεβασµιωτάτων) maT oden mcnebaTa SeyuarebiTa da moqmedebiTa (ιερουργίαις)<br />

mivemTxueviT, rameTu ityÂs: ‘romelsa uyuarde me, mcnebani Cemni daimarxnes da mamamanca<br />

Cemman Seiyuaros igi da movides missa da mis Tana savane vyoT’. xolo Tu raÁ ars<br />

dasabam (αρχή) samsaxurebelTa (σεπτοτάτων) maT mcnebaTa msxuerplis Semwirvelobisa<br />

(ιερουργίαις), romeli-igi sxuaTa maT samRdeloTa sityuaTa (ιερολογιών) da<br />

memsxuerpleobaTa (ιερουργιών) Semwynarebelad simarjued (επιτηδειότατα) dahsaxavs (µορφούσα)<br />

bunebiTTa guarTa (έξεις) CuenTa da gza miyofs Cuen aRsvlad zeSTacaTaÁsa mis<br />

gansasuenebelisa mimarT, ese igi ars wmidisa (ιεράς) da saRmrToÁsa, kualad aRmoSobisa<br />

Cuenisa mocemulobaÁ (παράδοσις)”. vfiqrobT, rom aq sityva παράδοσις ar niSnavs mxolod<br />

RmerTis mier adamianisadmi axlad dabadebis mocemas, aramed saeklesio ritualurkonceptualuri<br />

tradiciis wiaR mis mocemas, anu gardamocemas.<br />

235 trfialeba moRvaweebs sakmaod mZime kriteriumebs uyenebs. Sdr. rusTaveli<br />

mijnursa Tvalad siturfe hmarTebs, marT viTa mzeoba,<br />

sibrZne, simdable, siuxve, siyme da mocaleoba,<br />

ena, goneba, daTmoba, mZleTa mebrZolTa mZleoba;<br />

visca es srulad ara sWirs, aklia mijnurT zneoba.<br />

236 radgan mcnebebi arian mocemuli werilSi, am pasaJiT kvlav dasturdeba is, rac Cven<br />

ukve vTqviT werilisa da ritualebis mimarTebis Sesaxeb: werili aris simboloebisa da<br />

mcnebebis saunje. es mcnebebi da simboloebi aqtualizirdebian da aRweven mizans,<br />

romelicaa RvTisSemecneba, mxolod ritualurad.<br />

86


vTqvaT, naTlobiT RmerTi admianSi badebs msgavsebas (swored<br />

aseTi msgavsebiT xdeba SesaZlebeli msgavsis Secnoba).<br />

rac Seexeba mironcxebisa da evqaristia/sinaqsis ritualebs, isini<br />

Seesityvebian im saWiroebas, rac arsebobs monaTlulisaTvis<br />

ganRmrTobisaken mimavali cxovrebis Semdgom gzaze. am dinamikasa da<br />

perspeqtivas saukeTesod asaxavs ori termini _ RmerTsaxovneba da<br />

gaformeba/saxovanyofa (θεοειδία, µόρφωση/ειδοποίηση, gamoxatva/saxismicema).<br />

liturgiuli himnebis Tanaxmad, RmerTma gagvaforma, Seqmna Cveni<br />

RvTissaxovneba Tavisi arqetipuli silamazis mixedviT. 237 dacemis Semdgom<br />

RmerTma kvlav ganago adamianisaTvis saRvTo sikeTeTa gadacema 238 da<br />

aRudgina RvTivsaxovani mSveniereba 239 da msgavseba (rac, rogorc ukve<br />

aRvniSneT, xdeba “msgavsis mier msgavsis Secnobis”, anu RvisSemecnebis<br />

safuZveli). es ki (silamazisa da msgavsebis aRdgena), rogorc vTqviT,<br />

xdeba RmerTSobis dros. 240 “kvlavaRmoSoba” aris aRmasvlis dawyeba.<br />

xolo am aRmasvlis kriteriumi Tavad qristea, romlis ucodvelobasac<br />

SeiTvisebs adamiani, raTa miaRwios RvTissaxovnebas. 241<br />

mironcxebis ritualis Sedegi aris swored RvTivsaxovan siqveleTa<br />

kvlav CaTesva RmerTSobil adamianSi. 242 xolo sinaqsisis misteria,<br />

romelic aris misteriebis misteria, 243 dahbeWdavs danarCen misteriebs. es<br />

rituali mRvdelmoqmedebs adamianis Sekrebilobas/sinaqsiss, mis<br />

urTierTziarebas da SekavSirebas zeerTTan. ra Tqma unda, am ritualis<br />

centrSi dgas qriste. igi ara mxolod gamoisaxeba, aramed wil-iqoneba 244<br />

(µετέχεται). ramdenadac WeSmaritia da SesagrZnobi gankacebis adamianuri<br />

237 saeklesio ier... 3,8.<br />

238 saeklesio ier... 3,11.<br />

239 saeklesio ier... 3,8.<br />

240<br />

is, rom naTlobaSi xdeba dasabamieri, anu adamis dacemamdeli mdgomareobis<br />

dabruneba, dawvrilebiT ix. e. WeliZe, marTlmadidebluri xatmetyveleba, Tbilisi 2001.<br />

gansakuTrebiT 43-47, 91.<br />

241 saeklesio ier... 3,12.<br />

242 saeklesio ierar... 4,1. is, rom saRvTo siqveleebi SeqmnisTanave iyo adamianSi da<br />

dacemulobis gamo Seiqna gansaaxlebeli, Sdr. wm. svimeon Tesalonikeli, pasuxebi<br />

gabriel pentapolelisadmi: “Segvqmna man Cven Tavisi xatisebr sakuTari xelebiT,<br />

STaamkvidra CvenSi gonismieri, moazrovne da mnebelobiTi suli, aRavso igi yvela<br />

sibrZniT da codniT, STanerga masSi saRvTo saTnoebaTa (θείας αρετής) yvela saxeoba” (PG<br />

155, 924) (ix. e. WeliZe, marTlmadidebluri... 103).<br />

243 ix. saeklesio ierar... 3,1<br />

244 Sdr. saeklesio ierar... 3,12.<br />

87


ganzomileba, imdenadve namdvilia Tandaswreba saRvTo evqaristiis<br />

ZRvenSi Tavad qristesi “Cveneburad saxovanyofa” 245 .<br />

amrigad, ganRmrToba da RvTisSemecneba xorcieldeba mxolod<br />

saeklesio ritualebis fonze. ganwmenda, ganaTleba da gansruleba<br />

dionisesaTvis ar aris erTmaneTisagan gancalkevebuli sulieri<br />

moRvaweobis etapebi, aramed, pirvel yovlisa, isini warmoadgenen<br />

saeklesio ritualebs _ naTlobas, mironcxebasa da evqaristias. 246<br />

cxadia, rom adamianSi “CaTesil RvTivsaxovan siqveleebs” aqvs<br />

asketur/moRvaweobiTi ganzomileba. ama soflis udaburobis velSi<br />

pirovnuli saRvTo trfialebiTi moRvaweoba da RmerTis mxridan<br />

pedagogika 247 farTo da gansxvavebul asparezs (TiToeuls _<br />

gansakuTrebuli saxiT) uxsnis. magram am TiToeulad gansakuTrebuli<br />

moRvaweobis wyaro da mizani saeklesio misterialuri wiaRia. RmerTTan<br />

Sexvedra, misi codna da misi daunjeba “xdomobs” mxolod saeklesio<br />

ritualebis (romelTa sisrulec aris evqaristia) gamonaSuqis velSi, im<br />

velSi, romelic dionisesaTvis Taboris naTlis Rrublad Semoicavs<br />

tkiviliT dabinduli qveynierebas da qmnis mas ferTa harmoniad da<br />

simfoniad. 248<br />

Sejameba<br />

eklesiaSi, rogorc sicocxlis RmerTkacur erTobaSi, ziareba aris<br />

codna zogadi da gamaerTianebeli da ara subieqturad dacalkevebuli. am<br />

zogadobad gamaerTianeblis sazRvari daisaxeba saRvTo nasityvobebiT:<br />

imiT, rac Tqva da qmna RmerTma, imiT, rac RmerTis sityvebisa da<br />

saqmeebis mowmeebma Caweres da aRweres. anu, nasityvobaTa dacvis qveS 249<br />

myofobs saeklesio gamocdileba, romelic Tavs uyris subieqtur<br />

245 saeklesio ierar... 3,13.<br />

246 ix. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 97-98, 102, 105.<br />

247 Sdr. rusTavels<br />

ars pirveli mijnuroba ar daCena WirTa, malva,<br />

Tavis-wina igonebdes, niadagmca hqondes xalva,<br />

SoriT bneda, SoriT kvdoma, SoriT dagva, SoriT alva,<br />

daTmos wyroma moyvrisagan, misi hqondes SiSi, krZalva<br />

248 Sdr. p. iberi, Sromebi... 8: “[RmerTi iwodeba] brZnad da keTilad, rameTu yovelnive<br />

arsni upyrian, raTa ganuxrwnelad scviden TÂsTa bunebaTa sakuTrebasa; rameTu maSin<br />

aRsavse arian umetesiTa SuenierebiTa da saRmrToÁsa wesierebisa SewyobilebiTa (πάσης<br />

αρµονίας ενθέου και ιεράς ευπρεπείας), raJams TiToeulma daicvas wesi bunebiTi, viTar igi<br />

daibada” (saRvTo sax... 1,4).<br />

249 Sdr. p. iberi, Sromebi... 16: “eurvebis RmrTiv ganbrZnobilTa sityuaTa werilisaTa”<br />

(saRvTo saxel... 2,2).<br />

88


gamocdilebebs da gardaqmnis maT erT zogad saeklesio gamocdilebad.<br />

“nasityvobebis gagebasTan miaxleba, – wers berZeni filosofosi qristo<br />

ianarasi, _ uigivdeba areopagelis mier evqaristiis liturgiul<br />

xdomilebas, xdomobas, romelic Sekravs da avlens eklesias. da rogorc<br />

TiToeuli <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba aris kaTolike/sayovelTao eklesiis –<br />

cxovnebis sayovelTao/zogad xdomilebis _ realizireba da gamovlena,<br />

amgvaradve, codna, romelsac iZleva nasityvobebi, ganuyofelia<br />

<strong>evqaristiuli</strong> xdomilebisagan, ganuSorebelia qristes sicocxleSi<br />

wilmqoneobisagan, mis sisxlsa da xorcSi ziarebisagan”. 250<br />

RvTisSemecnebis es <strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba moicavs praqtikul-<br />

Teoriuli moRvaweobis mTel sferos, romelSic CarTulia mTeli<br />

adamiani misi yoveli sulieri da xorcieli ZalebiT. dionisesTan aseTi<br />

evqaristuli fsiqosomaturi erTianoba ki vlindeba evqaristiul<br />

<strong>anTropologia</strong>d.<br />

daskvnis magier<br />

Cven vTqviT, rom RvTisSemecneba aris is mdgomareoba, rodesac adamiani<br />

mraval sagnad gabneul sakuTar gonebas azrovnebiTad _<br />

katafatikur/apofatikuri meTodiT _ Semohkrebs 251 da eqstazurad<br />

transcendirebs RmerTisaken. vTqviT, rom aseTi azrovnebisa da<br />

eqstazirebis impulsi momdinareobs misterialuri intuiciuri<br />

“gancdebidan” 252 da mimdinareoben isev misteriaTa misteriis, anu<br />

evqaristiis fonze (Tavad mistikuri Teologiis Sesaxeb traqtatSi<br />

locva aris is impulsi da veli, sadac apofatikuri meTodi gamoiyeneba).<br />

es aris gonebis wriuli moZraoba, rodesac, erTi mxriv, is uZravadaa<br />

SenarCunebuli Tavis TavSi, aris ra intuiciur/gancdiseulad<br />

koncentrirebuli RmerTze, da, meore mxriv, azrovnebiTad kvlav<br />

ukumobrundeba RmerTisaken. es yofna, gamosvla da ukumobruneba aris<br />

RmerTis yofnis Tavis TavSi, misi gamosvla/emanaciis da qmnilebis<br />

Tavisken aRzidvis/ukumobrunebis msgavsi. RmerTze misterialuri<br />

“gancdiT” koncentrirebul/fiqsirebuli goneba RmerTTan erTad<br />

250 Χρ. Γιανναράς, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης... 122.<br />

251 saRvTo sax... 4,9: “erTis saxed Tavmoyra (ενοειδής συνέλξις)”.<br />

252 saRvTo sax... 2, 9: “ara mxolod swavlobs, aramed ganicdis saRvToT [saRvTo sagnebs]<br />

(Ου µόνο µαθών αλλά και παθών τα θεία)” aseve ix. iqve 7,3.<br />

89


“mogzaurobs” da “mimobneul” sagnebs erTian-yofs (aerTianebs) Tavis<br />

Tavsa da RmerTSi. amave dros, vnaxeT, rom imave “mogzaurobas” RmerTi<br />

axorcielebs ierarqiebis saSualebiT an, ufro sworad, Tavad<br />

ierarqiebSi. qmnili samyaros gasxivosneba xdeba ierarqiuli<br />

mRvdelmoqmedebiT. am mRvdelmoqmedebis ganmasrulebeli aris episkoposi,<br />

romelic mRvdelmoqmedebs misteriebs da misteriebis ganmasrulebeli<br />

evqaristiis misterias. amas ase aRwers <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, romelmac<br />

ganagrZo da daxvewa dionises Teologia saeklesio ierarqiis<br />

komentirebisas:<br />

“episkoposi aris yovelTa RmerTis xati. RmerTi rCeba ra marad sakuTari<br />

Tavis erTobasa da igiveobaSi, damkvidrebuli Tavis TavSi gamousvlelad,<br />

yovelTa cxovnebisaTvis Tavis gangebulebiTi energiebiT ganavrcobs<br />

yvelaze Tavisi sikeTis gamonaTebebs da aris yovelSi damswre sakuTari<br />

adgilidan mouSorebelad. aseve episkoposi, aris ra RmerTis<br />

mimsgavsebuli SeZlebisdagvarad da simbolo, rCeba ra Tavisive<br />

sadgomelze, rac aris misi saeklesio moTaveoba, gangebulebiTi<br />

kacTmoyvareobiT miemarTeba Camosasvlelad imisaken, vinc brundeba<br />

[kaTakmevelisaken] (kaTakmevlebi gamosaxaven kacobriobas da mTel<br />

qveynierebas –k.k). aswavlis, scxebs, dabeWdavs da naTlavs ra, mas<br />

gadascems ZRvens [ziarebas] (aq Cven SegviZlia, vigulisxmoT yoveli<br />

adamiani da, ra Tqma unda, goneba misi –k.k). [...] [daamTavrebs ra amaT], kvlav<br />

ukan brundeba samsxverplosaken, warmoadgens ra simbolurad RmerTTan<br />

dakavSirebulT: Tumca ki win wavida gangebulebiTad imis saxsnelad, vinc<br />

dabrunda, mainc ar ganeSora sakuTar saqmeebs da imas, rom imyofebodes<br />

Tavis saTanado adgilze, anu RmerTis xedvis (Teoriis) simaRleze.<br />

saRvToTagan, romelic aris neofitebis (mTeli qveynierebis – k.k)<br />

liturgia, kvlav brundeba saRvToTaken, Teologiuri xedvis raRac<br />

simaRleze amavali da zemimavali imisaken, rac unda suliwmidas”. 253<br />

amrigad, goneba “Tanamogzaurobs”<br />

RmerTTan, vinc qristeSi samyaros<br />

momkreb imave qristes mRvdelmsaxurebas qristes mier aRasrulebs<br />

evqaristiaSi episkoposis mRvdelmsaxurebiT. gonebis wriuli moZraoba<br />

CarTulia episkoposis mRvdelmoqmedebiT wriul moZraobaSi da mxolod<br />

amdenad SeZlebisdagvarad/damtevnelobisaebr aRasrulebs imas, rasac<br />

RmerTi aRasrulebs Tavis TavSi samyaros SemokrebiT. goneba sakuTar<br />

TavSi Semokrebil samyarosTan erTad evqaristiulad daivanebs RmerTSi.<br />

253 Μαξίµου του Οµολογιτού Σχολία εις τα του αγίου ∆ιονυσίου (<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, sqolioebi<br />

saeklesio ierarqiis Sesaxeb 2,8), ΕΠΕ 14Τ, Θεσσαλονίκη 1993, 348. Sdr iqve 334, 366. В. В.<br />

Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника... 3: “Служба<br />

синаксиса начинается процесии каждения. Иерарх начинает движение от алтаря, обходит все пределы<br />

храма, и возвращается обратно. Таким образом, воспроизводится триада: пребывание, исхождение,<br />

возвращение. Весь евхаристический ритуал становится подобным символом. Ломление хлеба и раздаяние<br />

чаши также рассматривается как символ божественного исхождения во множественность, а единотворящее<br />

причащение — как символ возвращения к Богу”.<br />

90


3. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong> msoflxedva<br />

3.1. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Teologiis wanamZRvarebi<br />

3.1.1. RmerTsityvis logosebis tani da qmnilebis ontologiuri statusi<br />

qmnilsa da uqmnels Soris gansxvavebis doqtrina aris qristianuli<br />

Teologiis safuZveli da, amave dros, saeklesio mwerlebis Teologiuri<br />

azrovnebisa da, kerZod, gnoseologiis fuZemdebluri wanamZRvaria. es<br />

gansxvaveba ar gvxvdeba Zvel berZnul filosofiaSi, romelic aRiarebs<br />

erTi arsis monarqianizms da RmerTisa da samyaros ganuyofel<br />

dakavSirebulobas “arsebobis aucileblobaSi”. 254<br />

Zveli berZnuli azrovnebisaTvis damaxasiaTebel warmodgenas, rom<br />

arsebulni da materia (hule) maradiulad Tanaarseboben RmerTTan,<br />

<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli ase gamoxatavs:<br />

“berZnebi, erTi mxriv, Tanamaradiulad amboben RmerTTan arsebulTa<br />

arsis Tanaarsebobas, meore mxriv ki, [amboben] mxolod Tvisebebis<br />

miRebulobas misgan [RmerTisagan]. arsSi winaaRmdegobas (εναντίον) ar<br />

amboben, [aramed aRiareben] mxolod TvisebebSi gansxvavebis arsebobas 255<br />

[...] berZnebis sityva (λόγος, azrovneba) aseTia: isini RmerTs aRiareben<br />

(εισάγουσιν, SemohyavT) aranairad arsis, [aramed] mxolod Tvisebebis<br />

Semqmnelad”. 256<br />

254 g. TevzaZe, antikuri filosofia, Tbilisi 1995, 83: “[platonis] demiurgi, rogorc<br />

pirovnuli RmerTi, romelic maradiul, magram qaoturad moZrav (da am azriT pasiur)<br />

materias aformebs kosmosad ideaTa samyaros nimuSis mixdviT (timaosSi). [...] maradiuli<br />

materia, rogorc uformo, araarsia (‘me on’) da sivrces uigivdeba. igi arc demiurgs<br />

Seuqmnia da nebiT arc emorCileba idealurs”; Sdr. Γ. Μαρτζέλος, Φιλοσοφία και Θεολογία στην<br />

Πατερική Παράδοση, ΕΕΘΣ (Επιστηµονική Επετηρὶς Θεολογικής Σχολής) τόµος 7, Θεσσαλονίκη 1977; Ν.<br />

Λουδοβίκος, Θεολογική ιστορία τηε Αρχάιας Ελληνικής Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2003, 31-32, 36-37:<br />

“anaqsimandrem pirvelma SemoiRo pirveli elementi, romelic aris apeironi (άπειρον,<br />

usazRvro, dausazRvreli). [...] yoveli arsebulis sawyisi aris apeironi. [...] aseve<br />

aswavlida, rom moZraoba, romelSic iqmnebian cebi, aris maradiuli. [...] igi aris<br />

pirveli, romelmac gamoiyena sityva arqe (αρχή, sawyisi, Tavi, mizezi), rogorc<br />

specialuri cneba sawyisi arsisa, anu pirveladi masalisa, anu pirveladi mizezisa,<br />

romlisaganac momdinareobs yovelive. [...is aris] pirveli arsebuli (ον). [...] pirveli<br />

anaqsimandre mixvda, rom arsebobs saWiroeba raimesagan ipyrobodes da SenarCundebodes<br />

samyaro. anu, unda arsebobdes erTi centraluri ‘saSualo (ενδιάµεσον)’, romelic<br />

miscemda sazriss dapirispirebulobebs. [...] apeironi iwoda amgvarad imitom, rom<br />

SeuZlebelia, gaigivdes raimesTan, rac aris cnobili bunebaSi, radgan aris misgan<br />

safuZvlebrivad gansxvavebuli. amrigad, TiTqos laparakia saRvTo arsze, romelic aris<br />

transcendentaluri. [...] aris yoveli sagnis yovlismomcveli pirveladi arsi. [...]<br />

anaqsimandre apeirons aniWebs saRvTo Tvisebebs, mas uwodebs wauxdenels, dauberebels,<br />

maradiuls, waruwymedels, zustad aseTni unda yofiliyvnen homerosiseuli RmerTebi”.<br />

filosofiisa da miTosis urTierTmimarTebis Sesaxeb Zvel saberZneTSi ix. Cveni<br />

naSromis me-5 Tavi. amjerad ki mxolod is gvinda aRvniSnoT: miuxedavad imisa, uSualod<br />

pirvelsawyisidan warmoiqmneba samyaro Tu “namdvilad myofisa” (ontos on) da materiis<br />

(me on) urTierTqmedebisagan, berZnuli azrovnebisaTvis samyaro/realoba mainc erTi<br />

mTliani, SeiZleba iTqvas, garkveuli azriT “gonier/pirovnuli” organizmia da am<br />

samyaro/realobaSi araferi warmoiSoba an Semodis absoluturi araraobidan.<br />

255 <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, siyvarulis Tavebi 3, 28 PG 90, 1025BC (Μάξιµος ο Οµολογήτης, Κεφάλαια<br />

Αγάπης PG 90, 559 -1083). am naSromSi <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> yvela teqsti (mcire gamonaklisis<br />

garda) mogvyavs Patrologia Greca -dan<br />

256 siyvarulis T... 4,6 PG 90, 1049A<br />

91


amrigad, <strong>maqsime</strong>s azriT, berZnebisaTvis mxolod TvisebebSi, e.i. arsebobis<br />

formaSi aris gansxvaveba RmerTsa da sagnebs Soris: samyaro<br />

ontologiurad RmerTis Tanamaradiuladaa mocemuli da misi arseboba<br />

aris aucilebeli da udavo sinamdvile.<br />

saeklesio tradicia am Caketili ontologiis nacvlad bunebas<br />

miiCnevda pirovnuli RmerTis mier “araradan” Seqmnilad. 257 qmnilebis<br />

arsebobis forma sruliad gansxvavebulia Semoqmedis arsebobis<br />

formisagan. pirveli sruliad aris damokidebuli meoris iniciativaze da<br />

Tavis TavSi ar gaaCnia sruli da absoluturi Tavisufleba. 258 adamianic,<br />

rogorc Seqmnili, arsebobs ara RmerTis SigniT, aramed mis winaSe da,<br />

amdenad, ukve aucilebeli da udavosa ara misi RmerTTan Tanamaradiuli<br />

arseboba, aramed dialoguri urTierToba, rogorc arsebobis erTaderTi,<br />

misTvis SesaZlebeli saxe. amave dros, radgan ara aqvs sicocxle Tavis<br />

TavSi, sWirdeba RmerTis realoba imisaTvis, rom icocxlos. 259 amis<br />

257 Вл. Лосский, Очерк мистического богослсвия восточной церкви... 153-154: “Античная философия не<br />

знала "сотворения" в абсолютном смысле этого слова. Демиург Платона - не бог-творец, а скорее<br />

устроитель вселенной. [...] Демиург создает субстанции, "оформляя" аморфную материю, которая<br />

извечно существует во вне. [...М]атерия сама по себе есть не бытие, а только чистая возможность<br />

бытия, возможность чем-то становиться; это то "не-бытие", µη ον , которое не есть абсолютное<br />

"небытие" – ουκ ον . Идея творения "из ничего" впервые была выражена в библейском повествовании:<br />

εξ ουκ όντων εποίησεν αυτα ο Θεος (2 Мак. 7, 28)”. Γ. ∆. Μαρτζέλος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον<br />

Μέγαν Βασίλειον, Θεσσαλονίκη 1993, 15-16: “berZnuli filosofia icnobs samyaros Seqmnis<br />

mxolod or saxes: 1. winarearsebuli Seuqmneli uformo materiis gaformebas, rogorc<br />

amas aRiareben magaliTad platoni da aristotele, 2. RmerTis arsisagan, rogorc amas<br />

aswavlian (Tumca ki gansxvavebuli saxiT) stoikosebi da neoplatonikosebi. orive<br />

SemTxvevaSi SeuZlebelia Sesaqme winarearsebuli raime masalis (an materiis an RmerTis<br />

arsis) gareSe. berZnuli filosofiis mixedviT, arafers SeuZlia warmoiqmnas<br />

arafrisagan da dasruldes araferSi/arafrad. amis sapirispiroa Sesaqmis Sesaxeb<br />

bibliuri swavleba. igi xedavs samyaros, rogorc arafrisagan warmomavals mxolod<br />

RmerTis Tavisufali nebisa da energiisagan/moqmedebisagan. [...] RmerTi, rogorc uqmneli,<br />

aris samyarosagan ontologiurad sruliad gansxvavebuli ram/vin. uqmneli RmerTi aris<br />

Seucvleli, wauxdeneli (uxrwneli) da ukvdavi, sicocxlis da wauxdenelobis wyaro,<br />

maSin roca samyaro, rogorc ‘ara ram arsebulTagan (εξ ουκ όντων) warmomavali<br />

arsebobaSi, bunebiT miidrikeba cvlilebis, waxdenis da sikvdilisaken”.<br />

258 Elizabeth T. Groppe, Creation Ex Nihilo and Ex Amore: Ontological Freedom in the Theologies of John<br />

Zizioulas and Catherine Mowry Lacugna, in Modern Theology 21:3 July 2005, 473, 475: “Freedom was given to<br />

man as a dimension of personhood, in order that the essential or natural between God and creation would not<br />

become distance… but… a realization of communion between the two. [...A]s a creature he cannot escape the<br />

‘necessity’ of his existence. [...] Thus the person as a being ‘subsists’ not as freedom but as necessity. As a result it<br />

does not have the power to affirm its hypostasis with absolute ontological freedom as I have described it above [on<br />

reference to God]: if it attempts to raise freedom to the level of its ontological absoluteness, it will be confronted<br />

with the dilemma of nihilism”.<br />

259 Sdr. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος 1982, 294, 297.<br />

Sdr. R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός... 174: “safuZvlebrivi gansxvaveba neoplatonizmsa da<br />

qristianobas Soris [aris] samyaros gonier/logikuri mowesrigebuloba da metafizikuri<br />

mowyaleba”. anu adamianis suls ar sWirdeba araviTari Sewevna imisaTvis, rom iarsebos<br />

(Sewevna SeuZlebelicaa, radgan neoplatonuri gagebiT RmerTi nebis mqone araa), erTi<br />

92


Sesaxeb <strong>maqsime</strong> laparakobs RmerTis SesaZlo Secnobadoba-Seucnoblobis<br />

konteqstSi:<br />

“raRacaSi Secnobadia RmerTi da raRacaSi Seucnobadi: Secnobadia imaSi,<br />

rac mis irgvliv [mis saqmeebsa da sagnebSi] ixilveba (τοις περί αυτό<br />

θεωρηµάσιν, mis irgvliv saxilvelSi) [da] Seucnobeli imaSi, rac is [Tavis<br />

arsSi] aris Tavis Tavad (τοις κατ᾽αυτό). ar eZio raime naTvisoba (έξεις,<br />

SeZenili mtkice Tviseba) da unari <strong>wminda</strong> samebis martiv da usazRvro<br />

bunebaSi, raTa ar gaxado igi Sedgenili iseve, rogorc qmnilebebi da<br />

uadgilo da arasasurveli ar iazro RmerTze. [igi aris] erTi, martivi<br />

da erTsaxovani, uTvisebo da wynari da uSfoTveli, usazRvro arsi da<br />

yovlisSemZle da Semqmneli yovelivesi _ yoveli qmnileba ki arsisagan<br />

da TanSemTxveulisagan (συµβεβηκότος) Sedgenilad arsebobs da rogorc<br />

cvlilebisagan araTavisufali, marad RmerTis mier zrunvis moqenea<br />

(επιδεής, msaWiroebelia)”. 260<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis samyaro da adamiani Seiqmna ara RmerTSi, aramed RmerTis<br />

mier arafrisagan. mas (adamians) aqvs ganxorcielebadi Tavisufleba (da,<br />

amdenad, ara absoluturad Tavisufleba). RmerTi ki aris samyarosagan<br />

sruliad damoukidebeli da arsebobs <strong>wminda</strong> samebis pirovnebebis<br />

Tavisufal urTierTziarebaSi. xolo rodesac ineba “Semoqmedma gaaarseba<br />

(ουσιώσαι) da win wamoswia arsebulebze masSi maradiulad<br />

winaswararsebuli codna. uadgiloa yoymani yovladZlier RmerTze<br />

SeuZlia Tu ara, gaaarsos ram, rodesac [is amas] inebebs”. 261<br />

qmnilebis mizezi ar momdinareobs Tavad qmnilebidan (Tumca ki es<br />

mizezi aris “CaTesili” Tavad qmnilebebSi), aramed gamomdinareobs mis<br />

gareT myofi sameba RmerTidan da, konkretulad, am RmerTis Tavisufali<br />

nebidan, vinc mouxmobs da saxelsdebs “ar arsebulebs, rogorc<br />

arsebulebs” (rom. 4,17). uqmneli buneba absoluturad da usazRvrod<br />

sxvaobs qmnilebis bunebisagan: “qmnilsa da uqmnels Soris usazRvroa<br />

Sualedi da gansxvavebuloba”. 262<br />

miuxedavad yovelive amisa, didi naprali, romelic aris adamiansa<br />

da RmerTs Soris, gadailaxeba RmerTis pirovnuli qmedebiT, upirveles<br />

yovlisa, misi Tavisufali SemoqmedebiTi energiis CareviT. igive energia<br />

mxriv, da, meore mxriv (qristianuli gageba), adamianis sulis arseboba sruladaa<br />

damokidebuli RmerTis keTil nebasa da ganwyobaze (ix. iqve 171-174).<br />

260 siyvarulis T... 4, 7-9 PG 90, 1049B<br />

261 siyvarulis T... 4,4 PG 90, 1048D<br />

262 sxvadasxva siZnelis Sesaxeb (Περί διαφόρων αποριών), 2 (9) PG 91, 1077 A. da sxvadasxva<br />

siZnele... 50 PG 91, 1172 D: “naprali aris WeSmaritad saSineli da didi RmerTsa da<br />

adamians Soris (χάσµα γαρ ως αληθώς φοβερόν τε και µέγα µεταξύ Θεού και ανθρώπων εστίν)”. ufro<br />

srulad am Temaze sxvadasxva siZnelis... 2 (9) PG 91, 1072 BC-1108 B ix. aseve ioane<br />

damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi gadmocema, 1,13 PG 94, 853 C.<br />

Sdr. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 298.<br />

93


moqmedebs qmnilebebSi srulyofilebisaken maTs msvlelobaSic, anu<br />

Tavisuflebis ganxorcielebaSi. arsebulTa sicocxleSi am<br />

siyvarulismieri CareviT RmerTi Tavis Tavisaken miizidavs da amgvarad<br />

warmarTavs da sakuTar TavSi Semohkrebs am trfialebiTi moZraobis<br />

yvela mimarTulebis veqtors. 263<br />

dionise areopagelis kvaldakval <strong>maqsime</strong>s ontologia aris<br />

eklesiuri. arsebulTa eklesiur arsebobas igi gansazRvravs, rogorc<br />

ontologiis axal saxes – qmnilis da qmnilebebis uqmnelTan cocxal<br />

pirovnul urTierTobas, romelic xorcieldeba qmnilebis<br />

winmsvlelobisas maradiulobisaken, marad keTil(ad) yofisken (αει ευ είναι),<br />

romelic aris arsebobis erTaderTi WeSmariti gvari.<br />

qmnilisa da uqmnelis erToba ganxorcielda, upirveles yovlisa,<br />

RmerTsityvis gankacebiT. mis pirovnebaSi Seurevnelad da ganuyoflad<br />

dakavSirda qmnili uqmnelTan. amrigad, qristes mier da qristeSi<br />

samyaros qmnileba laitmotivad gasdevs <strong>maqsime</strong>s mTel Teologias,<br />

rogorc es mkafiod da srulad warmoCnda misi pasuxebisas monoTelitur<br />

gamowvevebze. 264 amasTan aris dakavSirebuli gnoseologiuri sakiTxic.<br />

Cven vnaxeT ukve, rodesac dionises gnoseologias ganvixilavdiT, rom<br />

qmnilisa da uqmnelis problema aris ara mxolod ontologiuri<br />

problema, aramed ukavSirdeba RvTisSemecnebis sakiTxsac da, metic,<br />

ganuyofelia misgan. rogorc zemoT moyvanili citatidan vnaxeT, iq,<br />

sadac <strong>maqsime</strong> laparakobs RmerTsa da adamians Soris usazRvro napralze<br />

da RmerTis iniciativiT mis energiul gadalaxvaze, iqve saubrobs<br />

RvTisSemecnebazec: “raRacaSi Secnobadia RmerTi da raRacaSi<br />

Seucnobadi: Secnobadia mis irgvliv saxilvelSi [da] Seucnobeli imaSi,<br />

263 Sdr. Π. Χρίστος, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος, Από την ανθρωπολογίαν του Μαξίµου του Οµολογητού<br />

«Κληρονοµία» τ. 12, τεύχος Β΄ΠΙΜΠ, Θεσσαλονίκη 1980, 256. ix. igive teqsti inglisurad<br />

http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_maxim.html<br />

264 qristeSi ori nebelobis Sesaxeb ix. Maximos the Confessor: On the Free Will of Christ (The<br />

soteriological need for reciprocity),<br />

http://monachos.net/library/Maximos_the_Confessor:_On_the_Free_Will_of_Christ aseve A. Ian. McFarland,<br />

‘Naturally and by grace’: Maximus the Confessor on the operation of the will, Scottish Journal of Theology Ltd<br />

58(4): 410–433 (2005). aseve L. Feeney, Saint Maximus the Confessor, Saint Thomas Aquinas, and Christ’s Two<br />

Wills, http://brotherandre.stblogs.com/2007/11/14/saint-maximus-the-confessor-saint-thomas-aquinas-and-christstwo-wills/<br />

94


ac is aris TavisTavad”. 265 dionises msgavsad, <strong>maqsime</strong>sTvis RmerTi<br />

Secnobadia mis moqmedebaSi da Seucnobeli _ arsSi. 266<br />

qmnilsa da uqmnels Soris kavSiri gamoixateba arsebulTa Sinagani<br />

struqturisa da Sedgenilobis SesabamisobiT RmerTis nebasTan, romelic<br />

aris TiToeuli qmnilebis RmerTSi marad arsebuli “gegma”. magram es<br />

Sesabamisoba vlindeba mxolod maSin, rodesac ontologiuri “naprali”<br />

gadailaxeba uqmnelis pirovnuli moqmedebebiT. aseve, es Sesabamisoba<br />

arsebobs, radgan TiToeul arsebulSi myofi elementi/stiqia, anu misi<br />

logosi 267 , aris is, rac maradiulobaSi nebavs RmerTs. amitom, arsebulTa<br />

logosebis codnas mihyavs RmerTis nebis SemecnebasTan. 268<br />

amrigad, arsebulTa grZnobad saxesTan erTad arsebobs maTi<br />

logosic, anu maTi saRvTo gangebulebaSi arsebobis logosi, romelic,<br />

amasTan erTad, aris maTi simboluri mniSvneloba. 269 maTi Seswavla da<br />

qmnili samyaros misterialuri da gamocxadebiTi struqturis gageba<br />

migviZRvis namdvil ontologiaSi, romelic ar Cans kosmologiur<br />

safexurze. 270<br />

<strong>maqsime</strong> Tavis TxzulebaSi sxvadasxva siZnelis Sesaxeb (ambigva 7)<br />

RmerTsityvas gansazRvravs arsebulTa ontologiur safuZvlad. erT<br />

265 Sdr. k. ueri, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008, 11-12.<br />

266 Sdr. Γ. Μαρτζέλος, Κατάφαση και απόφαση κατά τον αγ. Μάξιµο τον Οµολογήτη, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού<br />

Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 160-161.<br />

267 Teodor tolefseni aRniSnavs, rom evropul enebSi logosi tradiciulad<br />

iTargmneboda, rogorc word da reason da verc erTi maTgani srulad ver gamoxatavda<br />

berZnuli logosis azrs. amitom igi Tavis naSromSi ar Targmnis mas da iyenebs termins<br />

logoi (ix. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor... 64). Cveni mxriv<br />

gvinda aRvniSnoT, rom, marTalia, qarTuli sityva gulisxmobs pyroba/da-tyv-evebas da<br />

aseve ganayofierebas, rac Zalian axlos dgas <strong>maqsime</strong>seul arsebulTa logosebis RmerTlogosTan<br />

mimarTebasTan, mainc igi mTlianad ver itevs cneba logosis azrs (mag.,<br />

logosi, rogorc goni an mizezi), raSic, vfiqrobT, qvemoT mravalgzis davrwmundebiT.<br />

268 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία κατά τον Μάξιµο Οµολογητή, Αθήνα 1980, 83.<br />

269 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992, 52<br />

270 Sdr ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Μάξιµου Οµολογητή, gamomc. «Αποστολική ∆ιακονία» 1997,<br />

22-23, 26: “<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli icnobs logosis or mniSvnelobas: a) ontologiuri<br />

logosi, romelic gamoxatavs mTeli realobis mowyobas, anu sazriss. es TiToeul<br />

arsebuls aqvs da axasiaTebs, radgan aris Sinagani principi, romelic qmnis,<br />

organizirebs, inarCunebs da win swevs TiToeul arsebuls; b) logosi, romelic<br />

moqmedebs am ontologiuri principis mixedviT da romelic aqvs da axasiaTebs mxolod<br />

moazrovne (cnobier) arsebebs. [...] siyvarulis mier adamianuri logosi (azris unari)<br />

amoqmeddeba da saCino xdeba. [...TavisTavad igulisxmeba] sxeulisa da sulis<br />

simfoniuroba, radgan ... [adamianis sxeuls] RmerTSi sulTan saerTo erTi maradiuli<br />

logosi aqvs – adamianis logosi”. dawvrilebiT logosis cnebis istoriisa da Zvel<br />

berZnul azrovnebaSi egzemplarizmis Sesaxeb ix. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία… 97-<br />

106; T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor... 21-41.<br />

95


RmerTsityvaSi aris qmnil arsebulTa logosebis gansxvavebuloba,<br />

romlebic TavianTi TvisebebiT ar arian Serwymulni erTmaneTSi. xolo es<br />

mravali logosi erTi logosia, anu arian erTni erT RmerTsityvaSi da<br />

SenarCunebulni arian Seurevnelad masTan, romelic, aris ra Searsebuli<br />

da Segvamovnebuli mamaRmerTis logosi (ενούσιόν τε και ενυπόστατον), amasTan<br />

erTad, aris sawyisi, safuZveli da mizezi yovelivesi da, amgvarad, aris<br />

is, romelSic Seiqmna yovelive. 271<br />

amrigad, logosebsa da RmerTsityvas Soris arsebobs erTobac da<br />

gansxvavebac. 272 RmerTsityva qmnis arsebulebs maTi logosebis<br />

Sesabamisad Sesaferis dros:<br />

“xolo Seqmnilebis logosebi hqonda saukuneTa uwin daarsebulad<br />

(υφεστώτας, 273 arsebulad) da keTili nebiT maT mixedviT xiluli da<br />

uxilavi ararsebobidan Seqmna qmnileba [RmerTma]. sityviT da<br />

sibrZniT yovelive _ zogadad da saTiTaod _ qmna da qmnis Sesaferis<br />

dros”. 274<br />

Cans, rom <strong>maqsime</strong>saTvis araferi ar aris SemTxveviTi da RmerTis<br />

ganzraxvis sawinaaRmdego. radgan logosebi RmerTis srulyofili da<br />

maradiuli nebelobebia, isini aucileblobiTad arian aseve<br />

srulyofilni da qmnilebebad ganxorcielebisas ar eqvemdebarebian<br />

aranair cvlilebasa da Selaxvas.<br />

keTili neba, RmerTsityvis pirovnuli Careva arsebulebis<br />

sicocxleSi da maTTan urTierToba, rogorc maTi RmerTSi wilmqoneobis<br />

(µετοχή) winapiroba, aris RmerTsityvis arsi. es garmoeba ki, ra Tqma unda,<br />

mianiSnebs RmerTsityvasa da qmnilebas Soris iseT Rrma ziarebas, rom<br />

<strong>maqsime</strong> (an “<strong>maqsime</strong>”) ambobs: “[saRvTo] goneba myofobs, namdvilad<br />

azrovnebs arsebulebs rogorc myofT. xolo Tu Tavis Tavze<br />

271 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080A. am naSromis pirvel TavSi (1.2.) ganvixileT<br />

Teologiur tradiciaSi RmerTis Zis, anu logosis qmnilebebis logosebTan mimarTebis<br />

sakiTxi. imave sakiTxze grigol noselis kreacionalur modelTan dakavSirebiT ix. e.<br />

WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba, saqarTvelos saeklesio kalendari,<br />

Tbilisi 1989, 260-261, 268-272. igive sakiTxi basili didis gnosiologiasTan mimarTebaSi<br />

ix. Γ. ∆. Μαρτζέλος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού... 130-138.<br />

272 P. Sherwood, The earliest Ambigua of S. Maximus the Confessor and his Refutation of Prigenism, Orbis<br />

Catholicus, herber Roma, 1955, 40, 46, 180.<br />

273 am terminis qarTuli Targmanis orazrovnebis Sesaxeb, anu imis Sesxeb, rom Tavad<br />

logosebi Seqmnilni Tu Seuqmnelni arian, Cven ukve aRvniSneT zemoT, pirvel TavSi (1.3).<br />

274 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080 AB.<br />

96


azrovnebisas arsebulebs moiazrebs, [maSin] igi aris [kidec]<br />

arsebulebi”. 275<br />

maSasadame, logosebi, romlebic arsebulebis RmerTsityvasTan ase<br />

mWidro urTierTobas gamoxataven, saRvTo arsebobis ara mxolod<br />

nebelobiTi gamovlinebebi arian, aramed RmerTis naazrevic, anu RmerTis<br />

sibrZnis garegamoCinebac:<br />

“amaT, romelTac <strong>wminda</strong> dionise areopageli logosebad ambobs, [<strong>wminda</strong>]<br />

werilis mier winaganzraxulebad da saRvTo nebelobebad wodebulad<br />

gvaswavlis [igi]. 276 [...] arsebulTa logosebi arian RmerTSi saukuneebze<br />

uwin winaswarSemzadebulni (προκαταρτισθέντες) [da] uxilvelad myofni ,_<br />

[Tu] rogor, [es] Tavad [man] uwyis _, da romelTa keTil nebelobebad<br />

wodeba saRvTo kacebis Cveulebaa. [isini] qmnilebebSi azrovnebiTad<br />

ganiWvritebian. RmerTis yoveli qmnileba bunebis Sesabamisad Sesaferisi<br />

mecnierebiT (επιστήµη, codniT) azrovnebiTad ixilveba da, [amasTan erTad],<br />

romeli logosisamebrac isini Seiqmnen, [mas] dafarulad gvauwyeben da<br />

TiToeuli qmnilebis saRvTo mizans Tavis TavSi TanagamoaCenen. amitom<br />

cani Txroben RmerTis didebas da samyaro ki iuwyeba [misi] xelebis<br />

namoqmedars (fs. 18,2). xolo maradiuli Zala aseve aris arsebulTa<br />

Semamtkicebeli RvTaebrivi zrunva (η συνεκτική των όντων πρόνοια,<br />

winazrunva/winamogoneba/winaazrovneba) da misi Sesabamisi zrunvilTa<br />

ganmaRmrTobeli energia”. 277<br />

amrigad, logosebi ar arian RmerTisagan damoukidebeli “ideebi”,<br />

romlebic “SezRudaven” RmerTs Semoqmedebisas. isini arian RmerTsityvis<br />

“Searsebuli” da “Segvamovnebuli” saRvTo nebelobebi. Tumca isini<br />

saukuneTa uwinares arian daarsebulni RmerTSi, maT RmerTi arsebebad<br />

gaaarsebebs Tavisuflad, mxolod Tavis siyvariseuli nebiT, yovelgvari<br />

aucileblobis gareSe.<br />

qmnilebebis Sinagani struqtura, romelic RmerTis maradiuli<br />

wadilia, arsebobs, viTardeba, sruldeba da srulyofili xdeba<br />

RmerTsityvis mixedviT, 278 rac aris kidec samebis saerTo neba. samebis<br />

275 sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 5,6, PG 4, 320 BC. ra Tqma unda, RmerTSi arsi da<br />

neba ar igivdebian, magram <strong>maqsime</strong>s (an “<strong>maqsime</strong>s”) _dionises kvaldakval_ ar eSinia<br />

erTgvari terminologiuri araTanmimdevrobisa. metic, SegveZlo gvefiqra, rom <strong>maqsime</strong><br />

(an “<strong>maqsime</strong>”) aq termin arss iyenebs RmerTsityvis adamianur bunebasTan mimarTebaSi. anu,<br />

mxedvelobaSi SeiZleba gvqondes varaudi, rom RmerTsityvis gankaceba Tavidanve iyo<br />

RmerTis ganzraxva da rom logosebis saxiT gankaceba ukve imTaviTve, winasaukuneSi<br />

raRacnairad xorcieldeboda. am varaudze saubari gvqonda am naSromis pirvel TavSi<br />

(1.3).<br />

276 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1085 A<br />

277 Talasesadmi 13, PG 90, 293D-296A. aqve <strong>maqsime</strong> logosebs ukavSirebs saRvTo sibrZnes<br />

(aseve RvTissityvas), romelic aseve Zevs arsebulebis safuZvelSi da Seamtkicebs maT.<br />

aseve logosebs akavSirebs saRvTo sicocxlesTan (anu suliwmidasTan), romelic aseve<br />

acocxlebs arsebulebs. amas yvelafers, <strong>maqsime</strong>s azriT, mihyavs adamiani samebis<br />

Semecnebamde, rac “dawyevlilebma” (κατακριτοί, dasjilebma, amaSi unda vigulisxmoT<br />

“gareSe filosofosebi”) ar/ver iswavles.<br />

278 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 83.<br />

97


neba “gaarsdeba” qristes tanad da es aris qmnili samyaros eklesiuroba.<br />

xolo rodesac RmerTi azrovnebs sakuTar Tavs, igi winaazrovnebs<br />

(προνοεί), anu zrunavs da ganagebs da Semdeg (Semdgomoba aradroulia,<br />

radgan samyaro drosTan erTad iqmneba) qmnis samyaros (Tavis Tavze<br />

azrovnebisas arsebulebs azrovnebs, [maSin] igi aris [kidec] arsebulebi,<br />

ει δε παρ' εαυτού και εξ αυτού νοεί, αυτός εστίν α νοεί. [...] Ει ουν νοών εαυτόν τα όντα νοεί,<br />

αυτός εστί τα όντα 279 ). amrigad, samyaro aris RmerTis naazrevSi asaxuli<br />

Tavad RmerTi da amitom igi, samyaro, aris xati misi _ eklesiuri, ufro<br />

sworad, marad “gaeklesierebadi” samyaro aris samebis xati. 280<br />

am nebis gareT, is, rac aris arasasurveli da “maiZulebeli”<br />

RmerTisaTvis, aris “bunebis sawinaaRmdego” ararseboba, risi logosic<br />

ar arsebobs RmerTSi. 281 RmerTs ar nebavs arsebulebis armyofoba da es<br />

arsebebisadmi siyvaruli mas “aiZulebs”, daZlios arsebulTa<br />

ararsebobaSi darCena an misken (arafrisaken) midreka:<br />

“cudi (κακόν) arc iyo da arc aris da arc iqneba arsebuli sakuTari<br />

bunebiT. arc aqvs raime arsi, an buneba, an hipostasi, an Zala, an energia<br />

arsebulebSi. arc Tviseba aris, arc raodenoba, arc moTviseoba (σχέσις,<br />

mimarTeba, mimoTviseoba), arc adgili, arc dro, arc mdgomareoba, arc<br />

qmnadoba, arc Zraoba, arc mqonebloba (έξις, unari), arc vnebuloba, anu is<br />

rac bunebiTad ixilveba arsebulebSi. aseve, arc erT maTganSi aris<br />

bunebiTi aTvisebiT. arc dasawyisi, arc Sua, arc bolo aris, aramed,<br />

erTi gansazRvrebiT rom vTqva, cudi aris bunebaSi arsebuli Zalebis<br />

dasasrulisaken (sisrulisaken) [Zalisxmevis] moqmedebis ukmaroba da sxva<br />

araferi. da kidev: cudi aris mcdari gansjiT bunebiTi Zalebis saboloo<br />

miznidan gansxvavebulisaken ugunuri (αλόγιστος, ulogoso) moZraoba.<br />

saboloo miznad ki vambob arsebulebis mizezs, romelsac bunebiTad<br />

mieltvis yovelive, Tumca mzakvarma, ramdenadac metad SeeZlo, damala<br />

qmnilebisadmi Suri da arsebulebis mizezisagan sxva raimesaken<br />

279 sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 5,6 PG 4, 320 BC. aRsaniSnavia, rom sqoliasti am<br />

nawyvetSi laparakobs neoplatonur hipostas “gonebaze”. Cven aq misi es msjeloba<br />

mogvyavs ufro “xatovnebisaTvis”, romelic, vfiqrobT, ufro intensiurs xdis<br />

Teologiur suraTs. amasTan erTad, faqtia, rom neoplatonuri saRvTo hipostasi<br />

“goneba” uigivdeba qristianul logoss da es ukanaskneli aris kidec Tavad RmerTi.<br />

280 Sdr. К. Скутерис, Церковь, "преисполненная Святой Троицей", Богословская Конференция Русской<br />

Православной Церкви, 17 - 20 ноября 2003 г, Москва 2004; iqve, Хр. Стамулис, Physis и agape. Применение<br />

тринитарной модели в экклезиологическом диалоге христианских Церквей; iqve, З. Дженсон, Некоторые<br />

тринитарные аспекты церковного единства.<br />

281 Sdr. sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 4,30 PG 4, 301 D: “bunebis logosebi ar arian<br />

wesrigis gareSe. is, rac aris, gansazRvruli, mihyveba Tavis bunebis Sesabamiss. radgan<br />

gansazRvruloba aris kidec sagnebis bunebis gansamartavi sityva, romelic gamoavlens,<br />

ra iyo arseboba, radgan ra iyo arseboba igivea imisa, rac aris. amrigad, yovel<br />

bunebiTs aqvs gansazRvruli mizezi da misgan xdeba is, radac Seiqmna. da Tu cudi (κακό,<br />

boroti) aris umizezo, radgan ar moxda raimesaTvis, samarTlianad aris [nagulisxmevi]<br />

ganusazRvrelad, radgan ara aqvs raime logosi, romelic ganmartavda aucileblad, ra<br />

iyo arseboba, arc [imas rac aris] bunebis Sesabamisad. da Tu aris bunebis<br />

sawinaaRmdego, ar aris logosi garedan bunebis SigniT”.<br />

98


aamoZrava ltolva da cdunebiT (δόλω, tyuiliT) gadaarwmuna adamiani da<br />

amgvarad Seqmna mizezis ucodinroba”. 282<br />

cudi ar arsebobs RmerTSi. ar arsebobs arsebulebSic, radgan isini<br />

“arian” RmerTis keTili nebelobebi. RmerTs surs arsebulebis arseboba.<br />

xolo misi survili, cxadia, Seucvleli da, amdenad, miudrekelia<br />

ararsebobisaken: “Seunanebeli aris misi niWebi”. 283 boroteba arsebulTa<br />

ararsebobisaken midrekilebaa, romelsac maT ar anebebs RmerTi: “visi<br />

dabadebac saRvTo ganzraxvisamebr xdeba, misi arsebisamebr yofna<br />

narCundeba ararsebobisaken arsebobidan adgilSeucvleli”. 284<br />

Tumca arsebulTa logosi, romelic aris, rogorc marad mocemuli<br />

maTi Seqmnis sawyisi Zala, ucvlelia RmerTis nebelobaSi, mainc es<br />

mocemuli “arsebobis” saCuqari ar aris gasrulebuli adamianis mxridan.<br />

naCuqari arseboba mxolod sawyisia. adamiani mowodebulia, iRvawos<br />

Tavisi Tavisufali arCevanis mixedviT da moemzados saRvTo madlis<br />

asaTviseblad. es TavisuflebaSi mzardi “momzadebuloba” (επιτηδειότητα 285 ,<br />

unari) aris sakuTari logosisamebr, anu logosis Sesabamisad sicocxle,<br />

anu keTil arseboba (ευ είναι). xolo es ukanaskneli gansruldebaα mxolod<br />

saRvTo madliT adamianis sakuTari moRvaweobiTi momzadebulobis<br />

Sesabamisad. aseT madliseul gansrulebas ki, rogorc zemoT aRvniSneT,<br />

ewodeba marad keTil arseboba: “RmerTis siwmindeSi gonieri da Semmecni<br />

(noeruli) arsi wilmqoneobs Tavad arsebobiT da keTil arsebobiT<br />

momzadebulobis mieri _ sikeTes vambob da sibrZnes _ da madlismieri<br />

marad keTil arsebobiT”. 286<br />

amrigad, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi arsebulTa cxovnebis misaRwev gzas<br />

aqvs sami etapi, anu sami saxe (am sami saxis erTianoba RmerTsityvis<br />

gankacebam moitana, rodesac Tanamimdevrulad aRadgenda adamianis<br />

bunebas). es etapebia: arseboba, keTil arseboba da marad keTil arseboba,<br />

282 Talasesadmi, Sesavali PG 90, 253AC. Sdr. grigol noseli PG 46, 934 AB; grigol<br />

RvTismetyveli PG 36, 424A; aba doroTes PG 88, 1737D.<br />

283 siyvarulis T... 3,28 PG 90, 1025B<br />

284 sxvadasxva siZnelis... 109 PG 91, 1329B. zogadad borotebis Sesaxeb patristikaSi ix. Α.<br />

Θεοδώρου, Όψεις τινές της περί κακού, θεώσεως του ανθρώπου και ιερών εικόνων διδασκαλίας του αγ. Ιωάννου<br />

∆αµασκινού, Αθήνα 1972, 7-38; Ν. Ματσούκας, Το πρόβληµα του κακού, Θεσαλονίκη 1975<br />

285 areopagels saRvTo saxelTa... 3,1. efrem mciris mier ar aris Targmnili erTi sityviT.<br />

igi ase Targmnis pasaJs: “ganmzadebiTa TavisaiTa marjue yofad SeerTebisa mimarT<br />

RmrTisa”. gamodis, rom επιτηδειότητα aris mzadyofnis da unaris qonis (unarqonebis)<br />

erTianoba (gamzadebuli marjveoba) (ix. petre iberieli, Sromebi... 039).<br />

286 siyvarulis T... 3,24 PG 90, 1024B<br />

99


anu ganRmrToba: “[adamiani] aris RmerTis nawilaki, rogorc arseba<br />

RmerTSi arsebuli misi logosiT da rogorc keTili _ RmerTSi<br />

arsebuli misi keTil arsebobis logosiT da rogorc RmerTi RmerTSi _<br />

arsebuli misi marad keTil arsebobis logosiT.” 287<br />

sxvagvarad rom vTqvaT:<br />

• arsebulTa arsebobis logosi aris maTi bunebiTi mdgomareoba,<br />

romelic maT miecaT RmerTis sikeTisagan. anu, is aris maTSi<br />

zegardamo mocemuli Zala, romelic “amoqmeddeba” sulis<br />

praqtikuli nawiliT moRvaweobiT, raTa isini (arsebulebi)<br />

ganviTardnen. maT amis SesaZlebloba misca RmerTsityvis gankacebam,<br />

romelmac aRadgina isini TavianT realur, anu codviT dacemamdel<br />

mdgomareobaSi. 288<br />

• keTil arseboba aris logosis Sesabamisi cxovrebis warmateba.<br />

aseTi cxovrebisas adamiani moRvaweobiT CarTulia arsebulTa<br />

bunebiT xedvaSi da es xedva (Teoria) mxedvelTan erTad marad<br />

gardaisaxeba (µεταµορφώνεται), rameTu sagnebi ganiWvritebian ukve<br />

jvarcmuli qristes siyvarulismier naTelSi. anu, am etapze samyaro<br />

“fers icvlis” moRvawis “feriscvalebasTan” erTad.<br />

• marad keTil arseboba aris bunebis uxrwneleba, romelic<br />

arsebulT eZleva, rogorc ram saCuqari qristes aRdgomis saRvTo<br />

naTelis maradmoZrav uZraobasa da uZrav TviTmoZraobaSi<br />

(ταυτοκινισία, εις ταυτότητα κινήσεως, igiveobrivZraoba). 289 igi aris<br />

WeSmariti msvlelobis sazRauri da aRvseba: “gonieri da Semmecni<br />

arsebis marad arseboba da ararseboba mis nebaSia, vinc yovelive<br />

keTilad Seqmna, xolo arCevanis mixedviT keTilad an cudad<br />

arseboba qmnilebebis nebelobaSia”. 290<br />

amrigad, keTilad arseboba miiRweva mxolod arsebebis Tavisufali<br />

arCevaniseuli moRvaweobiT. arsebobs sawinaaRmdego gzac: ganmxrwneli<br />

moZraobac – cudad arseboba (φευ είναι, avarseboba) _, romelic uZRvis<br />

marad cudad arsebobisaken. RmerTs awmyoSi upyria da inarCunebs<br />

287 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1084 BC. Sdr. P. Sherwood, The earliest Ambigua... 170-174.<br />

288 pirvelqmnili codvis Sesaxeb ix. M.l. Boojamra, Original Sin According to St. Maximus the<br />

Confessor, St. Vladimir;s Theological Quarterly, 20 (1976) 19-30.<br />

289 Sdr. mistagogia 1 PG 90, 665A<br />

290 siyvarulis T... 4,13 PG 90, 1052A<br />

100


yovelives arsebobis da keTilad arsebobis Sesabamisad. xolo marad<br />

keTilad arsebobis Sesabamisad ki mxolod <strong>wminda</strong>nebs, angelozebsa da<br />

adamianebs aZlevs, TiToeuli – Taviseburad. xolo marad cudad<br />

arsebobas imaTi cxovrebis wesis nayofad gansazRvravs, vinc sakuTari<br />

nebiT airCia _ ara keTilad arseboba. 291<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, cudad arseboba aris qmnilebis<br />

arafrisaken dabruneba. misken moZraoba ki, cxadia, mxolod RmerTisagan<br />

ganSorebisas, misi nebis sawinaaRmdego arCevanisas xdeba. amgvari<br />

arCevaniT is Tavs igdebs safrTxeSi, rom “Tavad RmerTisagan<br />

ganSorebuli arseboba maTi ararsebobisaken gadavardes”. 292<br />

amrigad, boroteba vlindeba mxolod sakuTari logosis Seusabamo<br />

cxovrebiT ararsebobisaken nebayoflobiT mimarTebisas. xolo logosebis<br />

Sesabamis sicocxles adamiani mihyavs saRvToTa Semecnebisa da<br />

ganRmrTobisaken.<br />

<strong>maqsime</strong>s mTeli Teologia agebulia gankacebis centralur cnebaze.<br />

swored am cnebis mixedviT arsebulTa logosebi gaigebian mxolod<br />

RmerTsityvis gankacebasTan mimarTebaSi:<br />

“hqonda ra [Tavis TavSi] saukuneTa uwinares arsebulTa logosebi,<br />

keTili nebiT daarsa maT mixedviT xiluli da uxilavi da<br />

ararsebobidan SesZina [maT] buneba. sibrZniT da sityviT Sesabamis dros<br />

Seqmna da qmnis igi (Sdr. sibrZ. 9, 1-2) sayovelTaod da TiToeuls. [...]<br />

igive [RmerTsityva (Λόγος), romelic aris] yoveliveSi maT [qmnili<br />

sagnebis] mier TiToeulis analogiisamebr keTilmSvenierad Cvenebuli da<br />

gamravlebuli aris Tavis TavSi yovelives Tavmomyreli (efes 1,10). mis<br />

mierve wilmqoneobs RmerTTan [yovelgvari] arsebobac da yofnac<br />

[arsebobis gagrZeleba] da [aseve wilmqoneoben RmerTSi] misgan [Seqmnili]<br />

qmnilebi iseTebad, rogoradac iqmnen da risTvisac iqmnen da<br />

SenarCundebian da moZraoben”. 293<br />

amrigad, qmnilebebi agrZeleben arsebobas da moZraoben RmerTisagan<br />

winaswardasaxuli miznisaken da am moZraobisas RmerTTan maTi (mTlianad<br />

da TiToeulad) ziareba “xorcieldeba” ieso qristeSi, romelic aris<br />

yovelives “sawyisi, Sua da bolo” 294 da aseve aris<br />

“saRvTo sikeTeTa saxe, siqvelis Sesabamisi saxeobebi (τρόποι, gvarebi) da<br />

arsebulTa logosebi, romlebiTac RmerTi xdeba mTlianad adamiani:<br />

rogorc sxeuli, aqvs ra siqveleTa saxeobebi (τρόπους); [xdeba] suli, [aqvs<br />

291 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri Tavi 4,55, PG 90, 1329 B<br />

292 mistagogia 1 PG 91, 668 B<br />

293 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080 AB<br />

294 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1217 CD<br />

101


a] sulismieri codnis logosebi, romlebic [siqvele da codna]<br />

RirseulT ganaRmrTobs, aZlevs ra Segvamovnebuli siqvelis saxes da<br />

Cuqnis ra ucdomeli codnis Searsebul arsebobas”. 295<br />

saRvTo miznisaken moZraoba aRsruldeba Tavad ganRmrTobili qristes<br />

sxeulSi. siqveleebi, anu praqtikuli moRvaweoba da adamianis sulSi<br />

arsebuli logosebis xedva xorcieldeba qristes tanSi, anu eklesiaSi<br />

misteriuli arsebobiT (naTlobiT da, upirveles yovlisa, rogorc es<br />

vnaxeT dionisesTan, evqaristiiT). amave dros, qristes adamianur<br />

bunebasTan misterialurad Searsebuli pirovnebis individualurpraqtikuli<br />

moRvaweoba koncentrirebulia individis sakuTar sulSi<br />

arsebuli logosebis SemoqmedebiT xedva-gamovlenaze. moRvawe sakuTar<br />

sulSi poulobs saRvTo logosebs da suli xdeba saRvTod cocxali<br />

realobis matarebeli, anu iqceva universumis SemoqmedebiT xatad. es<br />

Semoqmedeba aris saRvTo xelovneba. 296 xolo misi nimuSia igive suli,<br />

romelic samyaroSi proecirebs dasabamisas masSi (sulSi) CaTesil<br />

logosebs. aseT samyaroSi Wvrets igi qristes pirovnebis wiaR<br />

(mier/Tan/Si) sameba RmerTs, ra Tqma unda, saRvTo energiebSi. amgvarad,<br />

adamiani monawileobs samyaros qristes sxeulad gardaqmnaSi, anu<br />

ganRmrTobaSi. xolo samyaros ganRmrToba aris swored Sesaqmis<br />

Tavdapirveli mizani: RmerTsityva sxeulad Seisxams qmnil bunebas, raTa<br />

qmnili “RmerT-iqmnas”.<br />

aq kvlav vubrundebiT imas, ris Sesaxebac mokled visaubreT pirvel<br />

TavSi (1.2). anu, RmerTsityvis samyaroSi ganxorcieleba xdeba ara mxolod<br />

erTi gziT. igi ganxorcieldeboda da ganxorcieldeba sami saxiT. magram<br />

axla gvinda warmovaCinoT, rom arc erTi am samTagani ar aris danarCeni<br />

orisagan izolirebuli movlena. samiveni gulisxmoben erTmaneTs. metic,<br />

RmerTsityvis adamianad ganxorcieleba gangrZobili movlenaa. anu,<br />

TiToeuli adamiani sakuTari ZalisxmeviT “aRasrulebs/ganagrZobs”<br />

RmerTistyvis ganxorcielebas sakuTar (adamianis) individSi da individis<br />

wiaR samyaroSi. maS ase, arsebobs RmerTsityvis samgvari ganxorcieleba:<br />

pirveli _ RmerTsityva samyaroSi ganxorcieldeba arsebulTa<br />

logosebis saxiT. Tavdapirvelad RmerTsityva ganxorcielda samyaroSi:<br />

295 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri Tavi 1,78 PG 91, 1285 CD. Sdr. Α. Ραντοσάβλιεβιτς,<br />

Το µυστήριον της Σωτηρίας κατά τον Άγιον Μάξιµον τον Οµολογιτήν, Αθήνα 1975, 34-39. (sadoqtoro<br />

disertacia)<br />

296 amgvari xelovnebis Sesaxeb ix. naSromis bolo TavSi<br />

102


“Tavis Tavis CvenTvis gamouTqmelad damfarveli arsebulTa logosebSi<br />

TiToeuli xilulis Sesabamisad, rogorc asoebis mier, gamoisaxeba<br />

(υποσηµαίνεται, qveiniSneba)”. 297 am mistiur ganxorcielebebSi RmerTsityva<br />

daifareba qmnilebis safars qveS: “ifareba gamoCinebuli yovelTa<br />

Semoqmedi da kanonmdebeli logosi, romelic aris bunebis mixedviT<br />

uxilavi, da gamoCndeba [narCundeba ra iyos] dafaruli”. 298<br />

meore _ RmerTsityva mistiurad ganxorcieldeba morwmuneebis<br />

siqveleebSi, 299 vinc jvars-ecmian moRvaweobiT, 300 aRdgebian da<br />

amaRldebian moRvaweobis ganmasrulebeli sulismieri madliT 301 da<br />

saidumloTa saRvTismetyvelo xedvebiT (θεωρίαν). 302<br />

mesame saxiT RmerTsityva gankacdeba werilSi:<br />

“RmerTis logosi ara mxolod imitom iTqmeba xorcad (σαρξ, sxeulad),<br />

rom gankacda, aramed imitom, rom RmerTis sityva Tavdapirvelad<br />

RmerTTan da mamasTan mimarTebaSi martivad gagebuli da yovelTa<br />

Sesaxeb cxadi da SiSveli WeSmaritebis saxeebis mqone [Tavis TavSi], ar<br />

moicavs igavebs da gamocanebs (αινίγµατα, miniSnebebs), arc ambebs,<br />

romlebic saWiroeben ganmartebebs. rodesac dasaxlda adamianebTan<br />

([maTTan], visac ar SeeZloT SiSveli gonebiT SiSvel Sesacnobs (νοητοίς,<br />

noeturebs) Seaxlebodnen), maTi Cveulebisamebr [maTTan] mosaubre ambebis<br />

da miniSnebebis da igavebis da bundovani sityvebis simravlis mier<br />

297 sxvadasxva siZnelis... 95. PG 91, 1285 C<br />

298 sxvadasxva siZnelis... 22. PG 91, 1129 C<br />

299 Talasesadmi... 3, PG 90, 273A-276A da iqve 8, PG 90, 285A: “RmerTi bunebiTad aris<br />

WeSmaritad naTeli da myofobs [maTSi, vinc] masSi [anu RmerTSi] siqveleebiT msvlelobs<br />

(dadis) _ maTSi, vinc xdeba WeSmariti naTeli. iseve, rogorc yoveli <strong>wminda</strong>ni<br />

saRvToTmoyvareobis gziT bunebiTad naTelSi wilmqoneobiTi naTeli xdeba, aseve<br />

[RmerTi] wilmqoneobiT naTelSi bunebiTi kacTmoyvareobis gamo xdeba naTeli. Tuki<br />

varT siqvelis da codnis mixedviT, rogorc naTlis wiaR RmerTSi, Tavad RmerTic,<br />

rogorc naTeli, naTlis wiaR aris CvenSi. bunebiT naTeli RmerTi mimsgavsebaSi xdeba<br />

naTelad, rogorc xatSi arqetipi. ukeTesad [rom vTqvaT]: naTeli aris RmerTi da am<br />

naTelSi, ese igi ZeSi da <strong>wminda</strong> sulSi, aris ra ara sxva da sxva da sxva naTeli,<br />

aramed bunebiTad erTi da igive, [xolo] arsebobis gvariT samnaTeli (τρισσοφαές,<br />

samgamonaTeba, sambrwyinvaleba)”.<br />

300 sxvadasxva siZnelis... 120 PG 91, 1360B: “rogorc TiToeuli qristes morwmune sakuTari<br />

ZaliT da mas daqvemdebarebuli siqvelis naTvisobiT da TvisebiT jvarsecmis da<br />

Tanajvarsecmis qristes, qristes avlens sulierad Tanjvarcmuls. TiToeuli<br />

Taviseburi siqvelis gvariT sakuTar Tavs xdis jvarcmis Sesaferiss”.<br />

301 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri T... 2.27, PG 90, 1137 AB: 27. “Tuki CvenTvis<br />

RmerTis sityva uZlurebaSi jvars-ecva da [Semdeg ki] RmerTis siZliereSi aRdga [maSin]<br />

cxadia, rom CvenTvis imaves sulierad iqms da ganicdis (πασχει, vnebulobs) marad da<br />

xdeba ‘yvela yvelasaTvis’, raTa acxovnos yvela. [...] [mociquli ambobs, rom] TiToeuli<br />

[adamianis] Zalis Sesabamisad RmerTis sityva xdeba [sxvadasxva ramed]. jvars-ecmis jer<br />

kidev moRvawobiT SemsvlelTaTvis keTilmsaxurebaSi, romlebic saRvTo SiSis gamo<br />

jvars-acvamen Tavis vnebiseul energiebs. aRdgeba da zecaSi adis maTTvis, vinc<br />

ganimosa vnebebiT da cdunebiT xrwnili Zveli adamiani da Seimosa mTlianad<br />

suliwmidis mier xatad RmerTis Seqmnili axali da am Tavis TavSi [SeZenili] madlis<br />

mier mamasTan iqmna [ayvanili]”.<br />

302 sxvadasxva siZnelis... 143 PG 91, 1385 B: “amaRldeba ra sityva, masTan erTad adis is,<br />

vinc Tana-amaRldeba mis zemoTken mimzidvel sityvasTan erTad, iwyebs ra praqtikuli<br />

Teologiis siqveliseul saxeobebidan, rogorc ram miwidan, xedvis (θεωρίαν) Sesabamisi<br />

codnis sulieri zecisaken mipyrobili”.<br />

103


TanaSekavSirebuli xorci xdeba. ara SiSvel sityvas mieaxleba Cveni<br />

goneba pirveli SeaxlebiT, aramed ganxorcielebul sityvas, ese igi<br />

sityvebis simravles. aris ra bunebiT sityva, xolo SexedulebiT sxeuli<br />

(σαρξ), bevrs eCveneba, rom xedavs sxeuls da ara sityvas, Tumca ki<br />

namdvilad aris sityva. ara rac mravals eCveneba, is aris werilis azri<br />

[νούς, goneba], aramed sxva miuxedavad moCvenebulisa. sityva TiToeuli<br />

dawerili sityviT xdeba xorci”. 303<br />

yovelive amis gamo <strong>maqsime</strong> mouwodebs morwmuneebs, ar gaxdnen berZnebis<br />

msgavsad sityvis mkvlelebi, romlebic Tayvans scemdnen ufro metad<br />

qmnilebas, vidre Semoqmeds, asos, vidre suls, imis gagebis gareSe, rom<br />

“Cvenebr, Cven gamo, CvenTvis qmnili xorcis mier da [sityvis] marcvlebSi<br />

da asoebSi Sezrsqelda grZnobebisaTvis (grZnobis organoebisaTvis,<br />

sagrZnobelTaTvis)”. 304 radgan RmerTsityvis gankaceba, rogorc misi<br />

Tavdapirveli SemoqmedebiTi (e.i. nivTis da sxeulis Seqmnis) energiis<br />

gagrZeleba, avlens mis namdvil sayovelTaoobas “xorcsa da sulSi”.<br />

amrigad, RmerTsityvis ganxorcielebiTi energia saCinos xdis, rom am<br />

energiaSi wilmqoneoba adamianis mxridan xdis mis Semecnebas uSualos,<br />

sayovelTaosa da adamianis bunebis ganmasrulebels, anu<br />

ganmaRmrTobels. 305<br />

dabolos, <strong>maqsime</strong>s mixedviT adamiani samyaroSi RmerTsityvis<br />

WeSmariti simbolo da saxea. ra zomiTac igi Tavisi gonebiTi<br />

moRvaweobiT gadalaxavs da aRemateba daqucmacebul Tavis bunebas, im<br />

zomiTve Seimecnebs Tavis arsebobis sazriss, anu logoss. amitomac<br />

<strong>maqsime</strong> logosebs uwodebs codnas. arsebulTa codna aris is, risi<br />

meSveobiTac vlindebian am arsebulebis logosebi da am gziT Seicnoba<br />

da aRiarebuliqneba RmerTsityva. 306<br />

303 sxvadasxva Teologiuri... 2,60 PG 90, 1149C-1152A aseve iqve 2, 41-42 PG 90, 1144 AC<br />

304<br />

sxvadasxva siZnelis... 22 PG 91, 1129 CD. dionisesTan vnaxeT, rom wm. werilis<br />

ritualizireba xdis mas qristes tanad. aseve naSromis me-5 TavSi SevxvdebiT, rom<br />

werilis asoebis dramatuli, anu RvTismsaxurebaSi ritualuri amokiTxva Seiqms<br />

eklesias qristes xorcad.<br />

305 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 117-120.<br />

306 Α. Βλέτσης, Το προπατορικό αµάρτηµα στη Θεολογία Μαξίµου του Οµολογιτού... 73-74. am wignSi<br />

moyvanilia <strong>maqsime</strong>s citata: “ixile, rom logosebs codna uwoda. xolo Tu logosebi<br />

codna aris, man vinc Seicno logosebi, man mTlianad Seicno logosi da logosis mama”.<br />

Έργα θεολογικά και Πολεµικά, PG 91,188 BD, Προς Θαλάσσιον da Περί διαφόρων απόρων PG 90, 381C (Cven<br />

igi ver moviZieT <strong>maqsime</strong>s miTiTebul SromebSi)<br />

104


3.1.2. arsebulTa logosebi da saRvTo energiebi, rogorc qmnilebis<br />

Tavisuflebis garemo<br />

aSkaraa, rom <strong>maqsime</strong>saTvis saRvTo energias aqvs erTgvari kavSiri<br />

logosebTan. RmerTi moqmedebs sakuTari nebiT da, cxadia, am nebis<br />

nebelobebis (nebebaTa), anu logosebis mixedviT. metic, SegviZlia vTqvaT,<br />

rom energia momdinareobs arsebiTi logosisagan:<br />

“Tuki [qriste] Seicavs bunebis arsebiT logosebs, romelTa hipostasic<br />

aris TviTon, gasulierebuli xorcis bunebiTi energiac unda hqondes,<br />

romeli energiisac bunebaSi aqvs CaTesili arsebiT logoss. xolo Tu<br />

aqvs adamianuri bunebiTi energia, romelic [Seudgenlad] Seadgina<br />

bunebis logosma, [maSin mas is aqvs] ise (analogiurad), rogorc RmerTs<br />

aqvs energia, romelsac gamoaCens zearseba RvTaebis logosi”. 307<br />

amrigad, logosi kavSirSia arsebasTan da mis (arsebis) bunebiT<br />

energiasTan (mas “gamoaCens”): “eseve goneba gaigebs ra yvela arsebebSi<br />

logosebs da Wvrets ra maT uamravs da usazRvrod, Seimecnebs maT wiaR<br />

RmerTis gansxvavebul energiebs”. 308<br />

gamodis, rom <strong>maqsime</strong>saTvis RmerTSi arsebisa da energiis<br />

gansxvaveba dakavSirebulia arsebebis logosebTan, romlebic arian<br />

RmerTis Tavisufali nebelobebi da saRvTo siyvarulis garegamovlineba.<br />

es ki niSnavs RmerTis pirovnul arsebobas, misi personis Tavisuflebas,<br />

romelic “xdis pirovnebad arss” 309 da, amave dros, amJRavnebs energiebis<br />

pirovnul xasiaTs. es aris qmnilebasa da Semoqmeds Soris, aseve Tavad<br />

qmnilebebs Soris, pirovnuli urTierTobis mudam Ria SesaZlebloba:<br />

“ara raimes moqene iyo zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana<br />

qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi SesabamisobiT<br />

wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavis qmnilebebiT<br />

imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad<br />

verdasanayrebeliT”. 310<br />

meore mxriv, energiisa da moZraobis urTierTdamokidebuleba ganmartavs<br />

adamianis bunebas, rogorc qmnilebas, romelic moZraobs, icvleba da<br />

amaRldeba. moZraoba aris qmnili bunebis Tviseba, misi vnebuloba, anu<br />

ganmcdelobis da, amasTan erTad, gardasaxvis (feriscvalebis) unari.<br />

amitom mTeli qmnileba ar aris Tavisufali moZraoba-cvlilebisagan da<br />

damokidebulia RmerTis SemoqmedebiT, nebelobiT da trfialebiT<br />

307 Sromebi Teologiuri da polemikuri, PG 91, 36B da iqve PG 91, 137A: “yvelas gvaqvs<br />

logosi da misi bunebis Sesabamisi energia”.<br />

308 sxvadasxva siZnele... 22 PG 91, 1256 C<br />

309 Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 299.<br />

310 siyvarulis T... 3,46, PG 1029C<br />

105


energiaze. pirovnuli ziareba am trfialebiT energiaSi, romelic badebs<br />

qmnilebis gardasaxvisaken (transformaciisaken) moZraobas, ukve aris<br />

qmnilebis Tavisuflebis gamovlineba. saRvTo energiis moRvaweobiTi<br />

aTviseba gamovlindeba samyaroSi upirvelesad qmnilebebs Soris<br />

sasiyvarulo urTierTobaSi. daqucmacebul samyaros RmerTsityvis<br />

logosebis tanad Semkvreli saRvTo energiis veli Seiqsoveba<br />

adamianTaSorisi pirovnuli sasiyvarulo urTierTobis ZalwirebiT: 311<br />

“yovelives keTilad Semqmnelis nebaSia gonieri (λογικήν) da moazrovne<br />

(νοεράν) arsis maradarseboba an ararseboba; xolo arCevanis mixedviT<br />

keTili an cudi arseboba qmnilebebis nebelobaSia. ara qmnilebebis<br />

bunebaSi (περί την ουσίαν, arsebis garSemo) ixilveba cudi, aramed mcdar da<br />

ugunur moZraobaSi. keTilgonierad moZraobs suli, rodesac misi<br />

ndomobiTi (επιθυµητικόν) [nawili] TavSekavebiT aris gapoxierebuli<br />

(πεποίωται, xarisxmicemuli, xarisxovanqmnili); gznebiTi (θυµικόν)<br />

siyvarulisagan ipyroba siZulvilisagan ukuSeqceuli; xolo moazrovne<br />

(λογιστικόν) RmerTisaken miiyvaneba locviT da sulieri xedviT. ara aqvs<br />

sruli siyvaruli da arc saRvTo winaazrovnebis (προνοίας, zrunvis)<br />

siRrmiseuli codna, vinc gansacdelis Jams ver sulgrZelebs momxdar<br />

samwuxaroze, aramed moswyvets Tavis Tavs sulieri Zmebis siyvaruls.<br />

RmerTis winaazrovnebis mizani aris cudis (κακία, sicudeebis, codvis)<br />

mier mravlad danawevrebuli swori rwmeniTa da sulieri siyvaruliT<br />

gaerTianeba (ενοποίειν, erTyofa). radgan imisaTvis itanja macxovarma, rom<br />

RmerTis gafantuli Svilebi Tanmoiyvanos erTad; visac ar surs, zidos<br />

mZime da aitanos samwuxaro da arc moiTminos mtkivneuli, RmerTis<br />

siyvarulisa da winaazrovnebisagan gareT daabijebs. Tuki siyvaruli<br />

sulgrZelia da mowyaleobs, maSin sulmokle mowevnul samwuxaroebze da<br />

maT gamo gamzakvrebuli damamwuxreblebze da maT mimarT siyvarulisagan<br />

Tavis Tavis momwyveti rogor ar ganeSoreba saRvTo winaazrovnebis<br />

mizans?” 312<br />

RmerTis bunebis Zala aris unari (δύναµις, faculty), xolo energia, anu<br />

moZraoba aris unaris amoqmedeba (use of the faculty). <strong>maqsime</strong> ganasxvavebs ori<br />

saxis energias _ imanentursa da gardamavals (transitive). imanenturi ar<br />

qmnis Tavisi bunebisagan gansxvavebuls, gardamavali ki _ piriqiT. 313 aseve,<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis Zala aris bunebis moZraoba energiisaken, energia ki Tavad<br />

311 Sdr. Χ. Σταµούλης, Φύση και Αγάπη, Θεσσαλονίκη 1999, 48: “[...] namdvil SeerTebas RmerTsa da<br />

adamians Soris marTlmadideblur tradiciaSi aqvs esqatologiuri ganzomileba. ra<br />

Tqma unda, dasasruli (τα έσχατα, esqatoni) ar ekuTvnis mxolod momavals. [...] esqatologia<br />

sruliadac ar gamoricxavs istorias” da 50: “amrigad, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, eSmakma<br />

acduna adamiani da amgvarad miiyvana misi buneba danawevrebamde. es aris adamianis<br />

saerTo bunebis gayofis arsobrivi istoriuli momenti da, amavdroulad, RmerTisa da<br />

adamianis urTiarTziarebis SeCerebis zRvari”. amdenad, RmerTsa da adamians Soris<br />

namdvil erTobas mosdevs adamianebs Soris “erTarsobis” kvlavaRdgena, ganxorcieleba<br />

da ganvrcoba, rac aris istoriis SigniT dawyebuli esqatologiuri aRmasvla<br />

maradiulobaSi.<br />

312 siyvarulis T... 4,13-18 PG 90, 1052AC<br />

313 P. Sherwood, The earliest Ambigua... 111-112, 122.<br />

106


Zalis moZraobaa. 314 SegviZlia, vigulisxmoT, rom swored am gzis<br />

gasayarze “dgas” logosi. Zala aris bunebis potenciuri energia. es aris<br />

imanenturi energia, romelic ar qmnis arafers, garda Tavis Tavisa.<br />

aRiZvreba ra es Zala, xdeba gansxvavebulis Semoqmedi<br />

(amoZravebuli/kinetikuri) energia. magram, gansxvavebuli ar iqmneba<br />

spontanurad, aramed “gaazrebuli” nebis Tanaxmad. es gaazrebuli neba<br />

aris logosi. maSasadame Zala, “ver” aRiZvreba, Tu ar iqna logosi. aqedan<br />

gamomdinareobs logosebis pirveladoba energiasTan mimarTebaSi. amave<br />

dros, rom ar iyos logosi da iyos spontanuri moZraoba, ese igi<br />

imanenturi energiis “pirdapiri” gadasvla transitiurSi, maSin iqneboda,<br />

ase vTqvaT, bunebiTi gadadineba qmnilebebSi, rac gvaqvs panTeistur<br />

modelSi, sadac pirovnebiseuli aqtiT ar aris qmnileba gaSualedebuli<br />

RmerTis bunebisagan. rom iyos qmnili buneba gansxvavebuli saRvTo<br />

bunebisagan, maT Soris unda iyos sxva ram da es sxva ram unda iyos<br />

pirovnuli aqti. xolo pirovnul aqts, Tavis mxriv, sWirdeba<br />

pirovnebisave gadawyvetileba, anu azri da neba, rasac <strong>maqsime</strong>saTvis<br />

warmoadgens kidec logosi, anu RmerTis nebeloba-azri. amis Sesaxeb<br />

nikolaos ludovikosi ambobs:<br />

“vxedavT, rom uqmneli logosi muSaobs, rogorc uqmneli energiis<br />

‘sazRvari’ da ‘ganmsazRvreli’ ara im gagebiT, rom aris misi ‘momcveli’,<br />

aramed im gagebiT, rom eqsistencialurad (Teologiuri azrovnebisaTvis<br />

daSvebiTad, anu ‘mogonebiTad/κατ’επίνειαν’ rom vTqvaT) winmswrebia<br />

RmerTSi. [...] ar arsebobs Teoriulad aucilebeli da savaldebulo<br />

mizezi, gavaigivoT uqmneli logosebi uqmnel energiebTan maTi<br />

Teologiuri gamokvlevis mcdelobisas – Tumca RmerTSi maTi gansxvaveba<br />

ar aris realuri: es gansxvaveba TeoriaSi Semoitaneba imisaTvis, rom<br />

gavaanalizoT maTi erTmaneTTan morgebuloba. anu, am igiveobas unda<br />

SevxedoT, rogorc saRvTo nebis mis [RvTaebis] uqmnel energiebSi<br />

dasrulebulobas”. 315<br />

xolo, radgan RmerTi bunebiT “siyvaruli ars” (1 ioane 4,16), amitom misi<br />

myofoba Zalad, misi aRZvra da gaformeba logosSi da misi moZraoba<br />

uqmnel, magram mqmnel aqtSi, anu energiaSi, aris trfialebiTi<br />

garegamosvla, eqstazi qmnilebisaken da, amave dros, sapasuxo<br />

trfialebiTi eqstazis – qmnilebebis misken da erTmaneTisken _ aqtiuri,<br />

anu CareviTi molodini. anu, RmerTi ara pasiurad elodeba qmnilebis<br />

misken “garegamosvlas” (rogorc saxarebiseuli uZRebi Svilis mama),<br />

314 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 153.<br />

315 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 156.<br />

107


aramed aqtiurad “Caereva” admianis sicocxleSi (cxovrebaSi) da iwvevs<br />

Tavisken “aRswrafvas”, radgan<br />

“ara raimes moqene iyo zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana<br />

qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi SesabamisobiT<br />

wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavis qmnilebebiT<br />

imis xedviT, rom maT uxariaT [rom mas uxarodes, rodesac xedavs Tavisi<br />

qmnilebebis sixaruls]”. 316<br />

moZraobis, logosisa da energiis es mimarTeba rom gadmovitanoT<br />

adamianis doneze, miviRebT Semdegs: 1. energia aZlevs sazriss moZraobas,<br />

radgan es ukanaskneli aris pirvelis sawyisi forma; 2. amave dros,<br />

energia rom iyos misi (moZraobis) konkretuli “saxe” da mizani, unda<br />

arsebobdes moZraobis logosi, rac igive iqneboda, rac energiis logosi;<br />

3. es ukanasneli, Tavis mxriv, aris RmerTis nebaSi daarsebuli<br />

konkretuli arsebis logosi, anu konkretuli arsebis, adamianis “saxe”<br />

an, gnebavT, simbolo.<br />

amrigad, TiToeuli arsebis sakuTari energiiT gansazRvruli<br />

bunebis aRmavali moZraoba Tavis gapirovnebulobisaken niSnavs RmerTis<br />

energiasTan sakuTari moqmedebis Tanxvedras, anu RmerTTan<br />

TanamSromlobas. es ki, Tavis mxriv, gulisxmobs misi bunebiTi logosis<br />

SeZlebisdagvarad wvdomas da mimsgavsebas, radgan “yoveli bunebis<br />

ganmsazRvrelad daadgina [RmerTma] arsebiTi energiis logosi”. 317<br />

amrigad, RmerTSi nebelobiTi moZraoba aris trfialeba qmnilebisadmi,<br />

misi energiebis gamoCena imisaTvis, rom Tavad es RmerTi misive<br />

logosebSi Seicnos adamianma masTan pirovnuli Sexvedrisas.<br />

aqedanve momdinareobs <strong>maqsime</strong>sTan bunebiT da arCeviT (γνωµική,<br />

gnomikuri, jerCinebiTi) nebaTa Soris gansxvaveba. erTi mxriv, bunebiTi<br />

neba aris dakavSirebuli moZraobasTan da bunebis ZalasTan: “nebeloba<br />

(θέληµα) aris bunebiTi, anu [aris] nebeba (θέλησιν), aris ra bunebis<br />

Sesabamisi wadiliTi (ορεκτική) Zala da bunebis arsebiTad yoveli Tvisebis<br />

Taviseburebebis Semkvreli”. 318 gnomikuri neba aris Tavisufali moZraoba<br />

da pirovnebis Tviseba: “TviTarCeviTi biZgi daadgina TiToeuli<br />

qmnilebiseuli gadaxvevis da ara bunebis, aramed ufro pirovnebisa da<br />

316 siyvarulis T... 3,46 PG 1029C<br />

317 sxvadasxva siZnele... 5 PG 91, 1049 B.<br />

318 Sromebi Teologiuri da polemikuri... PG 91, 12C<br />

108


hipostasis momniSvnelad.” 319 RmerTSi aris mxolod bunebiTi neba, radgan<br />

masSi ar aris araviTari arCevani, aramed mxolod wadiliTi Zala. xolo<br />

adamianSi aris bunebiTi nebac da gnomikuric. mas SeuZlia, uari Tqvas<br />

masSi CaTesili logosis Sesabamis moqmedebaze. magram es ukiduresi<br />

SemTxvevaa. ufro zogadad rom vTqvaT, adamiani Tavad gansazRvravs<br />

Tavisi gnomikuri nebiT Tavis logosTan Sesabamisobis xarisxs da misi<br />

pirovnuloba vlindeba swored Sesabamisobis xarisxis matebis<br />

pirdapirproporciulad. adamianis pirovnulobis sisrule iqneboda misi<br />

gnomikuri nebis sruli Tanxvedra mis bunebiT nebasTan. axla swored am<br />

Temis, anu pirovnebisa da misi bunebis mimarTebis sakiTxis ganxilvaze<br />

gadavdivarT.<br />

saeklesio tradiciaSi IV saukunidan aqtiurad Semodis pirovnebis cneba<br />

da ukavSirdeba trinitarul kamaTebs, romelSic wamyvani da<br />

damasrulebeli roli kabadokiel mamebs hqondaT. rogorc ukve<br />

aRvniSneT, <strong>maqsime</strong>sTan pirovnulobis Tema ukavSirdeba buneba-energiis<br />

problemas. xolo Tavad buneba-energiis Tema ZiriTadad aseve<br />

kabadokiel mamaTagan momdinareobs. kerZod, yvelaze metad basili didma<br />

da grigol noselma daakonkretes es sakiTxi. <strong>maqsime</strong>saTvisac arsi aris<br />

bunebis, anu arsebobis logosi da gansxvavdeba arsebobis gvarisagan 320 :<br />

“sxva aris arsebobis (είναι, yofnis) logosi da sxva rogor-arsebobis<br />

gvari (του πως είναι τρόπος), pirveli bunebad da meore gangebulebad<br />

(οικονοµίαν) gvwams (πιστούµενος, isarwmunoeba)”. 321 bunebis logosi asaxavs<br />

TiToeuli arsebulis struqturasa da mis arsebiT Semadgenels, saerTo<br />

logoss, romelsac eziareba yvela arsebuli. xolo arsebobis gvari aris<br />

gansxvavebuli hipostasi (gvamovneba), arsebulis bunebis logosis<br />

Sesabamisad garegamovlenili energia: “adamianis bunebis logosi aris<br />

suli da sxeuli. gonieri sulisagan da sxeulisagan aris buneba, xolo<br />

319 Sromebi Teologiuri da polemikuri, saRvTo nebelobebis Sesaxeb 2 (Περί θεληµάτων β΄<br />

του ενός Χριστού του Θεού ηµών) PG 91, 192, AB<br />

320 Sdr. P. Sherwood, The earliest Ambigua... 161.<br />

321 sxvadasxva siZnele... 5 PG 91, 1052 B. bunebis logosis da arsebobis gvaris Sesaxeb ix. Ν.<br />

Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 146-151.<br />

109


gvari aris wesi imis, rac bunebiTad moqmedebs da imoqmedeba (εν τω ενεργείν<br />

και ενεργείσθαι)”. 322<br />

arsebobis gvaris cnebam <strong>maqsime</strong>sTan SeiZina gansxvavebulobis<br />

mniSvnelobac da, amdenad, <strong>wminda</strong> samebasTan mimarTebaSi hipostasisac:<br />

“monada aris Seurevneli bunebiT da misi Sesabamisi martivi logosiT<br />

hipostasebis <strong>wminda</strong> sameba. xolo sami aris hipostasebiT da gvariT<br />

<strong>wminda</strong> monada”. 323 metic, <strong>maqsime</strong> arsebobis gvars aigivebs pirovnebasTan<br />

da amiT kabadokielebis pirovnulobis ontologias aZlevs saboloo<br />

saxes 324 : “gvarSi pirovnebebis gansxvaveba (παρηλλαγµένον των προσώπων) saqmis<br />

mixedviT Seicnoba, logosSi ki bunebiTi energiis ganusxvavebloba”. 325 es<br />

niSnavs, rom arsebulTa logosebi Rebuloben Tavis namdvil hipostass<br />

mxolod “pirovnebebis gansxvavebulobaSi”, mxolod rogorc pirovnebebi<br />

da Seicnobian pirovnebaSi. 326<br />

aRsaniSnavia, rom termin hipostass Zvel berZnul filosofiaSi ar<br />

hqonda pirovnebis mniSvneloba. igi iyo arsis igiveobrivi cneba.<br />

magaliTad, plotinTan azrovneba (νόηση) da samyaros suli (ψυχή του κόσµου)<br />

ganisazRvreba, rogorc sawyisi hipostasebi (αι αρχικαί υποστάσεις) da cxadi<br />

xdeba, rom RmerTi da samyaro ganixileba, rogorc mTliani da<br />

ganuyofeli erToba arsebobis aucileblobaSi. 327 hipostasisa da<br />

pirovnebis gaigiveba daiwyo kabadokielebTan da <strong>maqsime</strong>sTan ukve<br />

sabolood Camoyalibebuli xasiaTi miiRo. rogorc ukve vTqviT, terminis<br />

mniSvnelobaSi aseT cvlilebas hqonda erTgvari eqsistencialuri<br />

ganzomileba da eklesiuri xasiaTi. hipostasi da pirovneba ukve aRar<br />

aris arsebulis erTgvari kategoria, aramed Seadgens, anu “qve-Sedgmulia”<br />

Tavad arsebuls _ aris arsebuli TavisTavad. arsebuli, buneba,<br />

322 sxvadasxva siZnele... 5, PG 91, 1400 AB. polikarp Servudi paralels avlebs aristoteles<br />

swavlebasTan: pirveli arsi aris gvari da meore arsi ki logosi. mas miaCnia, rom<br />

logosisa da gvaris gansxvaveba gamoxatavs iZulebasa da Tavisuflebas Soris<br />

antinomias, romelic axasiaTebs bunebisa da pirovnebis urTierTmimarTebas (P. Sherwood,<br />

The earliest Ambigua... 36, 81-82.).<br />

323 mistagogia 23, PG 91, 701, A<br />

324 J. Zizioulas, Being as Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985, 87-88. saRvTo hipostasebs<br />

kabadokielebTanac ewodebaT pirovnebebi. aq igulisxmeba, rom pirovnebis ontologia<br />

dasrulebuli saxiT moicema arsebobis logos-gvaris konteqstSi.<br />

325 Sromebi Teologiuri da polemikuri 1 PG 91, 137 A. Sdr. grigol noseli PG 32.336 C<br />

sadac pirovneba aris arsebobis sakuTrobrivi niSani (ιδιάζον σηµείον, kerZo niSani)<br />

326 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 140. Sdr. ioane damaskeli, marTlmadidebluri... PG<br />

94, 1001 D: “arsi TavisTavad ar arsebobs aramed hipostasebSi ixilveba”.<br />

327 plotin, enadebi 5, 1.<br />

110


arsebobs pirovnebaSi, rac (ufro sworad, vinc) aris misi sawyisi, fuZe,<br />

“gamaarsebeli”. 328 pirovneba isaa, vinc moqmedebs _ moqmedeba ki bunebisaa.<br />

es ukanaskneli, Tavis mxriv, moqmedebis gareSe ararsebulia. amitom,<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis buneba arsebobs mxolod maSin, Tu saxezea pirovneba, vinc<br />

mas amoqmedebs. buneba ar arsebobs pirovnebis gareSe iseve, rogorc<br />

umoqmedod anu uenergiod:<br />

“romeli bunebaa umoqmedo da da fizikuri energiis gareSe? rogorc<br />

arsebobis gareSe araa, aseve araa bunebiTi Zalis (δυνάµεως) gareSe. Tu am<br />

ukanasknelis umonawiloa, maSin arsebobis umonawilocaa, radgan<br />

sruliad uZaloa (αδύναµον) da rogorc umoqmedo, mxolod ararsebulia.<br />

[...] energia ver iqneba bunebiTi energiis gareSe, iseve, rogorc ar aris<br />

arsis da bunebis gareSe. [...] energia moqmedTan (ενεργούντα) da buneba, vinc<br />

arsebobs (υφεστώτα, qve-Se-dgmulobs) [masTan] mimarTebaSia. amrigad,<br />

saWiroa SeerTebisaTvis da pirovnebis mxoloobisaTvis erTi vTqvaT<br />

moqmedis energia da amis gamo ki, vinc arsebobs (εφεστώτος,<br />

qveSedgmulobs), [imis] erTi buneba vauwyoT”. 329<br />

amrigad, RmerTi ar arsebobs mxolod bunebis gamo 330 , ar aris erTi<br />

ontologiuri mocemuloba, aramed arsebobs, rogorc pirovneba. arsebobs,<br />

rogorc mamis pirovneba, romelic TavisuflebiT Sobs Zes da gamoavlens<br />

suliwmidas. 331 samyaros mimarT RmerTis siyvaruli ar aris misi arsis<br />

emanacia, aramed siyvaruli misi arsebobaa: “RmerTi siyvaruli aris” (1<br />

ioane 4,16). amrigad, pirovneba aris arsebulebis “bunebiTi” hipostasi,<br />

maTi logosis Sesruleba, pirovnuli urTierTobis xdomileba da codna<br />

am ziarebis wiaR.<br />

maSasadame, <strong>maqsime</strong>sTan pirovnebis cneba dafuZnebulia <strong>wminda</strong><br />

samebis pirTa misteriaze da ganimarteba amave saidumloTi:<br />

“monadaa WeSmaritad sameba, radgan is [sameba] ase aris da sameba aris<br />

WeSmaritad monada, radgan [monada] ase myofobs (υφέστηκεν). radgan aris<br />

ra erTi RvTaeba, aris monadurad da myofobs (υφιστάµενη) samebrivad.<br />

xolo gaigone ra moZraoba (moZraobis Sesaxeb), gagikvirda, Tu rogor<br />

moZraobs zeusazRvro RvTaeba, [radgan] aris ra [moZraoba] Cveni da ara<br />

misi atributi (το πάθος, vnebuloba, vneba), [radgan Cven] pirvelad misi<br />

logosiT gavsxivosndebiT da mxolod Semdeg vnaTldebiT, Tu rogori<br />

gvariT myofobs (υφεστάναι), radgan jer gaiazreba arseboba da [Semdeg]<br />

rogor-arseboba. amrigad, RvTaebis moZraoba aris gamocxadebiTad<br />

328<br />

erTgvari safuZvlebrivi sawyisi stiqia, petriwiseuli “kavSiri”, arsebulad<br />

“SemakavSirebeli”.<br />

329<br />

Sromebi Teologiuri da polemikuri, nebelobebis Sesaxeb... 2 PG 91, 200Β<br />

330 Sdr. grigol palama, <strong>wminda</strong>d memyudroebebisaTvis (hesiqastebisaTvis) (υπέρ των ιερώς<br />

ησιχαζόντων), 3, 2-12: “da mose ar ambobs RmerTze, rom man Tqva ‘me var arsi’ aramed [rom man<br />

Tqva] ‘me var myofi’. ara arsisagan aris myofi, aramed myofisagan aris arsi, radgan<br />

myofi Tavis TavSi Seicavs (συνείληφεν) arsebobas”.<br />

331 Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 294.<br />

111


dadgenili codna arsebobis Sesaxeb da [imis] Sesaxeb, Tu rogor myofobs<br />

(υφεστάναι). [xolo es] maTTvis, visac aqvs unari miiRos is [es codna]”. 332<br />

amrigad, adamiani jer arsis Sesaxeb gansxivosndeba codniT,<br />

romlisaTvisac SeiZleboda gvewodebina intuiciuri codna. mas Semdeg,<br />

rac adamiani moRvaweobiTad gaiRrmavebs am codnas, anu moipovebs unars<br />

ufro sruli codnisaTvis, maSin is ganaTldeba hipostasebis an<br />

hipostasuri arsebobis Sesaxeb codniT. codnis gaRrmavebis es procesi<br />

igiveobrivia adamianis mier sakuTari Tavis Semcnebis procesisa da, amave<br />

dros, aris sakuTari pirovnebis, TviTis qristeSi Semokreba/Seqmna.<br />

dionisesTan Cven vnaxeT, rom TviTis qristeSi es Semokreba/Seqmna<br />

upirvelesad misterialur/<strong>evqaristiuli</strong> procesia da es asevea<br />

<strong>maqsime</strong>sTanac. anu, qmnileba mxolod RmerTsityvis adamianuri bunebis<br />

wiaR Tanaarsebobs RmerTSi. adamianis pirovneba am gziT xdeba sivrce,<br />

sadac cxaddeba gankacebuli RmerTsityva da, amasTan erTad, aris<br />

adamianisadmi mimarTuli RmerTsityvis sityvebSi, saqmeebsa da movlenebSi<br />

CarTviT moniSnuli RmerTTan ziarebis adgili.<br />

amave konteqstSi SeiZleba ganvixiloT <strong>maqsime</strong>s Sexeduleba<br />

adamianis Tvisebebze. igi ganasxvavebs oTx Tvisebas, romelic RmerTma<br />

Canerga adamianSi:<br />

“qmnida ra gonier da moazrovne arsebas, [Tavis] umaRlesi sikeTis gamo<br />

RmerTma arsebulTa SemanarCunebeli da damcveli da macxovnebeli oTxi<br />

saRvTo Tviseba Seaziara [maT]: arseboba, marad-arseboba, keTiloba da<br />

sibrZne. amaTgan ori misca arss, xolo ori _ nebayoflobiT (γνωµική,<br />

arCeviT) momzadebulobas (επιτηδειότητι). bunebas misca arseboba da marad<br />

arseboba, xolo nebayoflobiT (γνωµική) unars (επιτηδειότητι) keTiloba da<br />

sibrZne imisaTvis, rom, rogorc Tavad aris arsobrivad, [iseTive] gaxdes<br />

qmnilebac wilmqoneobiTad (µετουσία, TanaSearsebiT). amis gamo iTqmeba<br />

RmerTis xatisebr da msgavsebisebr qmnilad: xatisebr, rogorc arseboba<br />

da maradarseboba, Tumca ar aris dausabamo, magram [aris] dausrulebeli.<br />

xolo msgavsebisebr [iTqmeba] rogorc keTilis [msgavsi] keTili da<br />

rogorc sibrZnis [msgavsi] sibrZne da bunebiT [RmerTis msgavsi] madliT<br />

[RmerTi]. RmerTis xatisebri aris yoveli gonieri buneba, xolo<br />

msgavsebisebri mxolod keTilebi da brZenebi”. 333<br />

“xatisebri” aris cneba, romelic gamoxatavs adamianis pirovnebis<br />

ontologiur safuZvels, erTgvar maradiul potencias. “msagavsebisebri”<br />

ki a am potenciuri Tvisebebis Tavisufali amoqmedebaa da maTi am gziT<br />

“gapirovnebuloba”. mxolod amgvarad Camoyalibebuli, anu marad<br />

332 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1036C<br />

333 siyvarulis T... 3,25 PG 90, 1024BC<br />

112


Camoyalibebadi pirovneba Seicnobs RmerTs: “moazrovne da gonieri arseba<br />

<strong>wminda</strong> RmerTs eziareba Tavad arsebobiT da keTil-arsebobis unariT<br />

(keTilobas vambob da sibrZnes), maradarsebobas ki _ madliT. es [buneba]<br />

RmerTs Seicnobs”. 334<br />

QqristeSi realizdeba umaRlesi xarisxiT “msgavsebisebri” da masSi<br />

xedavs adamiani Tavis namdvil pirovnulobis saxes. anu, adamiani mxolod<br />

Tavis pirovnebaSi vlindeba, rogorc sakuTar TavSi erTiani da<br />

igiveobrivi. xolo am ukanasknelT ki mxolod qristesTan mimarTebaSi<br />

poulobs, romelmac [qristem] “qmnili buneba uqmnels siyvaruliT<br />

SeaerTa da erTad da imaved 335 gamoaCina madlis naTvisobis Sesabamisad,<br />

mTliani mTlianad ganmsWvala (περιχώρησας, garSemocva) RmerTiT”. 336<br />

maSasadame, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi pirovnebis cneba Tavisi<br />

mniSvnelobiT aris mTavari ontologiuri faqti. pirovneba aris yoveli<br />

arsebulis namdvili urTierTobisa da SekavSirebulobis ZiriTadi<br />

principi. igi yoveli adamianuri azrovnebisa da filosofiuri<br />

meTodebisaTvis miuwvdomeli saidumloa. isaa “ganuyofeli” da<br />

“Seurevneli” siyvarulis misteria, romelic aResruleba qristes<br />

334 iqve, 3.24 PG 90, 1024AB<br />

335 Sdr. IV msoflio krebis (451 w.), qalkidonis orosi (gansazRvreba): “amrigad, mivyvebiT<br />

<strong>wminda</strong> mamebs da 1. yvelani TanxmobiT vaswavliT erTi da imave Cveni Ze ufali ieso<br />

qristes aRiarebas, imaves srulyofils (sruls) RvTaebriobaSi da imaves srulyofils<br />

(sruls) adamianobaSi, RmerTs WeSmaritad da adamians WeSmaritad, imaves gonieri<br />

sulisagan da sxeulisagan, mamis Tanaarss RvTaebriobiT (RvTaebriobis mixedviT,<br />

RvTaebriobaSi) da imaves Cvens Tanaarss adamianobiT (adamianobis mixedviT,<br />

adamianobaSi), yvelafriT Cvens msgavss codvis garda; saukuneTa uwin mamisagan Sobils<br />

RvTaebriobiT (RvTaebriobis mixedviT), xolo bolo (dasasrul) dReebSi imaves [Sobils]<br />

CvenTvis da Cveni xsnisaTvis RvTismSobel qalwul mariamisagan; 2. erTsa da imave<br />

qristes, Zes, ufals, mxoloSobils (dasabamSobils, pirvelSobils, erTaderTSobils),<br />

or bunebaSi Seurevnelad (Seurwymelad), Seucvlelad (ucvalebelad), ganuyofelad,<br />

ganuSoreblad (ganucalcalkeveblad) Secnobads; 3. aranairad bunebebis gansxvavebis<br />

gauqmebas SeerTebis gamo, [piriqiT] metadre ki TiToeuli bunebis Tvisebis SenarCunebas<br />

SeerTebuls (Tavmoyrils) da erT pirovnebaSi da erT gvamovnebaSi (hipostasSi); ara or<br />

pirovnebaSi dacalkevebuls (ganawilebuls) an gayofils, aramed erTsa da imave Zes<br />

mxoloSobils, RmerTis sityvas (logoss), ufal ieso qristes, rogorc adridan<br />

(maRlidan) winaswarmetyvelebi mis Sesaxeb da Tavad ieso qriste Cven gvaswavlida<br />

(gvmoZRvravda, aRgvzrdida) da [rogorc] mamebisagan gadmogveca simbolo (mrwamsi)”.<br />

336<br />

sxvadasxva siZnele... 103 PG 91, 1308 B. Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник,<br />

Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933, 214: “hipostasuri SeerTebiT mTeli adamianuri<br />

qristeSi ganimsWvala RvTaebiT da gaxda ganRmrTobili (Sdr. gavarvarebul rkinas –<br />

avt). aq adamianuri mocemulia axali da araCveuli arsebobis saxiT. es dakavSirebulia<br />

sityvis mosvlis mizanTan, radgan igi gaxrwnadi bunebis ganaxlebisaTvis ‘gaxda xorci’,<br />

swored arsebobis axali saxisaTvis. [...] adamianuris ganRmrToba ar aris misi STanTqma<br />

da galRoba. piriqiT, swored RmerTisadmi aseTi mimsgavsebisas adamianuri namdvilad<br />

xdeba is, rac igi aris TavisTavad, da es imitom, rom adamiani Seqmnilia RmerTis<br />

xatisebr da mowodebulia msgavsebisaTvis. qristeSi umaRlesad da zRvrulad<br />

aRsruldeba es mimsgavseba, romelic adamianurs gaamyarebs namdvil bunebriv<br />

TaviseburebaSi”.<br />

113


pirovnebaSi da cxaddeba mis “wyalobaSi” “gafantulebis” “sinaqsisSi”<br />

SekrebiT, namdvil saeklesio gamocdilebaSi, romeli gamocdilebac<br />

dadasturdeba suliwmidiT. 337<br />

<strong>maqsime</strong> arsebulebs aTavsebs RmerTsa da adamians Soris pirovnuli<br />

urTierTobis velSi da maT (da maTTan erTad mTel samyaros)<br />

“gaapirovnulebs” imgvarad, rom maT xdis misarTmevelad (δόµατα) da<br />

saCuqrebad (δώρα). es ukanasknelni logosebis saxiT im mizniT miecemian<br />

adamians, rom isini miiRon da Semdeg kvlav ukumiuZRvnan RmerTs:<br />

“amgvarad, filosofosi goneba (φιλοσοφωτάτος νους, metad mefilosofose<br />

goneba) bunebis TiToeuli logosisa da gvaris (τρόπον, saxis) Sesabamisi<br />

codniT miaRwevs [im mdgomareobas, rodesac] rogorc mcodne, eziareba<br />

arsebebis sulier logosebs _ rogorc RmerTis mier qmnilebebis saxiT<br />

moZRvnil saCuqrebs (δώρα); xolo rogorc moRvawe (πρακτικός), arsebebis<br />

bunebiTi kanonebis [cxovrebis] saxeebiT (τροποις, gvarobebiT) mbaZveli<br />

[moRvawe] [am kanonebs] misarTmevlebad (δόµατα) Rebulobs da, [amgvarad,<br />

sakuTari] cxovrebiT Tavis TavSi gamoaCens saRvTo sibrZnis<br />

didadmSvenierebas, romelsac uxilavad Tanatareben (εµφερόµενης) arsebebi.<br />

[...] Tuki vinme ityvis amasac, rom sityva (werili) [Tavisi] uwyebiT<br />

gansazRvravs RmerTis winaSe saCuqrebis (δώρα) mitanas (προσφερέσθαι,<br />

mirTmevas), raTa [am gziT] warmoadginos saRvTo keTilobis usazRvrooba,<br />

[romelic] Cvengan ZRvnad Rebulobs misarTmevelT (ως δώρα τα δόµατα),<br />

romlebic TiTqos aranairad ar arian [mis mier] winaSemotanili<br />

(προεισενεγκούσης, Seqmnili] da yvelafer amas CagviTvlis Cvens Senatanad<br />

(εισφοράς), [amgvari raimes mTqmeli] arafers ambobs Seusabamos. [igi]<br />

miuTiTebs Cvendami RmerTis mravali da gamouTqmeli keTilobisaken,<br />

radgan [RmerTi] iRebs Tavisas, rogorc Cvengan misdami mirTmeuls da<br />

CaTvlis maT valis ganmaSorebel [ZRvnad]”. 338<br />

moRvaweobiTi siyvarulis gaziarebiT pirovneba ganxorcieldeba Tavis<br />

ukidures TviT-miZRvnaSi. es TviT-miZRvna aris filosofia, rogorc, erTi<br />

mxriv, praqtikuli, anu cxovrebis yaida da, meore mxriv, Teoriuli, anu<br />

Semecnebis mudmivi procesi. aseTi filosofiuri, anu praqtikul-<br />

Teoriuli urTierTziarebisas vlindeba pirovnuli Tavisuflebis<br />

mwvervali. RmerTisadmi arsebulebis erTmaneTisadmi da RmerTisadmi<br />

Tavisufali miZRvna (romelic saboloo da sruli saxiT xorcieldeba<br />

evqaristiaSi) am ukanasknelis mxridan miiCneva, rogorc TiTqos<br />

ararsebobidan arsebobaSi Semotanili namdvili da unaklo ZRveni da ara<br />

337 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 212.<br />

338 Talasesadmi... 51, PG 90 481CD. sityvebs εµ-φερ-οµενης, προσ-φερ-έσθαι, προεισενεγκούσης (προεισφορά),<br />

εισ-φορά aqvT saerTo fuZe φορ-άω, rac niSnavs tar-ebas da amitom Cven isini<br />

gadmovitaneT iseTi qarTuli SesatyvisebiT, romelTac aqvT saerTo tar-is msgavsi tan<br />

fuZe (mi-tana, Sena-tani, Semo-tana). es mcire niuansia, magram mocemuli pasaJis<br />

konteqstSi sityvis fuZis aseTi TamaSiT <strong>maqsime</strong>, vfiqrobT, Segnebulad usvams xazs<br />

qmnilebis (RmerTis mier προ-εισ-φορά) da <strong>evqaristiuli</strong> ZRvenis (am SemTxvevaSi εισφορά/προσ-φορά)<br />

igiveobas.<br />

114


mxolod Tavisi keTilqmedebebis sapasuxo sazRauri an gamosasyidi.<br />

adamiani erTveba Sesaqmis aqtSi. amgvarad, Tavad Sesaqme vlindeba,<br />

rogorc <strong>evqaristiuli</strong> aqti, es ukanaskneli ki, Tavis mxriv _ rogorc<br />

filosofiuri, anu Teoriul-praqtikuli sicocxliseuli movlena.<br />

3.2. RvTisSemecneba da siyvaruli <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />

3.2.1. RvTisSemecneba da praqtikuli moRvaweoba<br />

pirovnebis Tavisufleba aris asketuri moRvaweobis warmateba, romelic<br />

mimarTulia siyvarulis realizebisaken, radgan siyvaruli<br />

ganxorcieldeba da imoqmedeba mxolod siyvaruliseuli konkretuli<br />

saqmeebiT, mxolod egocentrulobisa da Tavmoyvareobisagan Tavisufal<br />

atmosferoSi. 339<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis Tavmoyvareoba (φιλαυτία 340 ) aris vnebebisagan bunebiTi<br />

nebis degeneracia, anu misi gamovlinebebis dafantuloba. asketuri gza,<br />

romelsac moRvawe mihyavs pirovnebis erTianobisaken, aris vnebuli<br />

survilebisagan Tavisufali msvleloba, romlis saboloo mizania<br />

pirovnebaSi erTiani nebis aRdgena. es ki miiRweva mxolod maSin, rodesac<br />

adamiani qristes mowodebas dadebiTad pasuxobs, raTa mTeli qmnileba<br />

Seikribos mis (qristes) sxeulad.<br />

saeklesio asketikis Sinaarsi Zevs adamianis praqtikul<br />

gadawyvetilebaSi, dainaxos sakuTari pirovnuli gaucxoebuloba<br />

individualuri nebelobis mier gamovlenili mravalgvari tiraniisas.<br />

individualuri nebelobis gamovlinebebi, romelsac, garkveulwilad,<br />

339 berZeni Teologi niko macukasi (1934-2007) aRniSnavs, rom siyvarulis praqtika aris<br />

iaraRi, upirveles yovlisa, Surisa da siZulvilis dasaZlevad, “romlebic, ara mxolod<br />

iSviaTi aris monastrul garemoSi, aramed, piriqiT, mZlavrobs kidec iq, radgan am<br />

garemoSi gansakuTrebuli ZaliT erTmaneTs Seejaxebian satanuri da angelozuri<br />

Zalebi”. amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis, siyvarulis konkretuli saqmeebi aris Zlieri brZola<br />

satanuri borotebis fesvis, egocentrulobis, anu Tavmoyvareobis winaaRmdeg (Ν.<br />

Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 24). aseve, gosbert biamungu ganmartavs ra lk 6, 27-36,<br />

ambobs, rom qristianul tradiciaSi giyvardes niSnavs, gaakeTo keTili saqme. anu,<br />

siyvaruli ar aris ganyenebuli, Tundac mistiuri grZnoba. igi yovelvis dafuZnebulia<br />

qmedebaze da vlindeba sxva adamianis mimarT gakeTebul konkretul saqmeebSi (Gosbert T.<br />

M. Byamungu, God’s Grace and Cosmic Transformation. Love of Enemies in Luke-Acts, Bossey, Switserland,<br />

October 24, 2005). ganmrCevelobis siqvelesTan dakavSirebuli siyvarulis konkretuli<br />

qmedebis Temas qvemoT kvlav davubrundebiT.<br />

340 Talasesadmis SesavalSi (PG 90, 260D) <strong>maqsime</strong> laparakobs orgvar Tavmoyvareobaze –<br />

cudsa (κακής ελευθερούµεθα φιλαυτίας, cudi Tavmoyvareobisagan vTavisufldebiT) da kargze<br />

(αγαθήν αντιλαβόντες νοεράν φιλαυτίαν, σωµατικής κεχωρισµένην στοργής, ου παυόµεθα λατρευόντες τω Θεώ δια<br />

ταύτης της καλής φιλαυτίας, karg Tavmoyvareobas vRebulobT da ganveSorebiT xorciel<br />

zrunvas da ar vwyvetT, vemsaxuroT RmerTs am kargi Tavmoyvareobis mier)<br />

115


SegviZlia vuwodoT dacemuli da daqucmacebuli bunebis “Tavnebobebi”,<br />

adamians moamwyvdevs amave bunebis marwuxebSi. swored am viTarebis gamo<br />

nebelobis asketuri varjiSis mizani xdeba is garemoeba, rom adamianma<br />

unda uaryos sakuTari fsiqologiuri TviTis narcisuli TviTkmaroba,<br />

radgan es TviTi sulac ar aris gamTlianebuli, aramed ixliCeba masSi<br />

dafaruli winaaRmdegobebiT. moRvaweoba pirovnebas CamoaSorebs mraval<br />

erTmaneTTan Seusabamo niRabs (προσωπείο), romelic TviTSi qmnis<br />

gamxleCav daZabulobas, da gamoaCens namdvili “pirsaxes” (πρόσωπο), anu<br />

pirovnebas. 341 aseTi pirovneba asrulebs ra siyvarulis nebayoflobiT<br />

saqmeebs, pirispir umzers RmerTsityvas. es gza aris asketuri gza,<br />

sicocxlis WeSmariti saxe da amave WeSmaritebis pirovnuli Semecneba.<br />

vnebebisagan gaTavisufleba, anu individualuri nebelobebis<br />

mokvdineba da gulis siwminde, aTavisuflebs da warmoaCens WeSmaritebas,<br />

rogorc cxovrebis wess, eToss. es ukanaskneli ar gulisxmobs mxolod<br />

gonebis wvrTnas, aramed uqmnelsa da qmnils Soris pirovnuli<br />

urTierTobis sisavseSi Segnebul da nebayoflobiT CarTvas. anu, erTi<br />

mxriv, saRvTo hipostasebis sicocxleSi energiul ziarebas da, meore<br />

mxriv, qmnil pirovnebebs Soris avTentur urTierTobas. anu, Tu<br />

RvTisSemecneba ukavSirdeba RmerTTan pirovnul urTierTobas, xolo,<br />

Tavis mxriv, RmerTTan amgvari urTierToba SeuZlebelia qmnilebasTan<br />

aseTive damokidebulebis gareSe, maSin RvTisSemecneba gardauvlad<br />

dakavSirebulia adamianis SemecnebasTan – adaminaTSoris siyvarulTan.<br />

341 Tu “socialuri rolebi” darCebian mxolod niRbebis doneze, mospoben adamians.<br />

magram Tu es rolebi iqnebian gulwrfeli urTierTobis saxeebi, maSin igive rolebi<br />

iqnebian WeSmariti pirovnulobis gamovlinebebi da realizebani. am konteqstSi<br />

mniSvnelovania III saukunis monarqianizmis, kerZod, sabelianizmis winaaRmdeg saeklesio<br />

swavleba. mama, Ze da suli erTi RmerTis mxolod gamovlinebebi, anu niRbebi (προσωπείο)<br />

ki ar arian, rogorc amas sabelianizmi gulisxmobs, aramed isini arian erTi RmerTis<br />

WeSmariti pirebi (πρόσωπο, pirsaxeebi). anu, RmerTi ar Semodis qmnilebasTan<br />

urTierTobaSi niRbebiT, aramed yovelTvis atarebs uSualo, anu pirovnul xasiaTs (amis<br />

Sesaxeb ix. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος 1982; Demetrios<br />

Constantelos, The Human Being: A Mask or a Person?, http://www.myriobiblos.gr/texts/english/constan.html; Вл.<br />

Лосский, Очерк мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 128-129;<br />

Sdr. А. Спасский, Исторя догматических движений в эпоху вселенских соборовю Тринитарный вопрос,<br />

“Новая книга”, Москва 1995 (reprint. Сергиев Посад 1914), 110-117; Γ. Μαρτζέλος, Ιστορία της ορθόδοξης<br />

θεολογίας και πνευµατικότητας, Θεσσαλονίκη 2001-2002, 14-18). aqedanvea “simbolos”, “xatis”,<br />

“ritualis” eklesiuri gagebac. simbolo”, “xati”, “rituali” mxolod pirovnuli<br />

urTierTobis saxeebia da ara ubralod warmosaxviTi realobebi (am sakiTxs Cven ukve<br />

SevexeT zemoT, rodesac dionise areopagelis gnoseologias ganvixilavdiT da kvlav<br />

davubrundebiT qvemoT, me-5 TavSi).<br />

116


amrigad, <strong>maqsime</strong>sTan asketuri varjiSi CarTulia RvTisSemecnebis<br />

procesSi, romelic, Tavis mxriv, uigivdeba adamianis srulyofilebisaken<br />

svlas. es msvleloba Sedgeba sami stadiisagan: praqtika, bunebiTi xedva<br />

(Teoria) da Teologia (vrclad ix. qvemoT 3.3). 342<br />

praqtikis stadia aris varjiSi uvneblobisaTvis, “romliTac suli<br />

xdeba cudisaken (προς κακίαν) ZneladaRZvradi (δυσκίνητος)”. 343 bunebiTi<br />

Teoria aris RmerTis, rogorc samyaros pirveli mizezis codna, romeli<br />

codnac miiRweva arsebulTa Sesaxeb mistiuri azris ZiebiT. 344 mesame gza<br />

aris RmerTis uqmneli energiebis rwmenaSi uSualo gamocdileba:<br />

“[is] goneba aris sruli, [romelic] WeSmariti rwmeniT zeSeucnobels<br />

zeSeucnoblad zeSeicnobs da misi Seqmnilebis zogadobebs xedavs da<br />

Rebulobs RmerTisagan maTSi winaazrovnebisa da gansjis amomwurav<br />

codnas, ramdenadac es adamianebs SeuZliaT”. 345<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis praqtika aris sulis Zalebis 346 SeZlebisdagvarad<br />

realizireba, anu, saboloo WeSmaritebisaken arsebobis warmarTva<br />

logosis Sesabamisad. adamiani Seicnobs logosebSi WeSmaritebas, SeiZens<br />

axal codnas, romelsac es logosebi gamouCenen da romelic RmerTTan<br />

SexvedriT mTel adamians aRavsebs: “RvTaebrivad Caxatavs masSi<br />

codnas”. 347 aseTi adamiani ganmsWvalulia saRvTo siqveliT da aRar<br />

gadauxvevs WeSmaritebisagan, radgan misi sulis Zalebi harmoniulad<br />

urTierTqmedeben. adamianis sxeuli da suli _ azrovneba, survili da<br />

miswrafeba _ qmedebisas gaerTianebulia erT cocxal mTlianobaSi:<br />

“man, vinc keTilmsaxurebiTad xedvis (Teoriis) gziT Seimecna, Tu rogor<br />

arian arsebulebi, da gonieri nebiT iazrovna da sworad gansazRvra<br />

maTTan dakavSirebuli logosi da Tavis TavSi daicva gansja (ufro<br />

sworad ki Tavi daicva gansjiT), mas upyria mTlianad siqvele da<br />

Secnobili WeSmaritebisagan arsaiT aRar moZraobs. [...] mas ukve logosiT,<br />

winaaRmdegobis gareSe, aqvs moculi saqme, radgan Cveni azrovneba<br />

Tavsuyris (ανακεφαλαιώνει 348 ) masSi saukeTeso da uvnebo logosebs,<br />

342 srulyofilebisaken mimavali am sami stadiis gansxvaveba pirvelad aristotelesTan<br />

xdeba da Semdeg Semodis qristianobaSi ZiriTadad origenesa da evagre pontoelis gziT<br />

da aRwevs <strong>maqsime</strong>mde. amis Sesaxeb ix. Π. Χρήστος, Η Θεολογική ως µέθοδος προσεγγίσεως προς τον<br />

Θεόν, Θεολογικά Μελετήµατα 3, Θεσσαλονίκη 1977 235-239; Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία...<br />

203-210.<br />

343 siyvarulis T... 1,36 PG 90, 968AB<br />

344 Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο Έρως... 244; misive, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 65-69.<br />

345 siyvarulis T... 3,99 PG 90, 1048A<br />

346 sulis AZalebis Sesaxeb ix. grigol noseli, Περί κατασκευής ανθρώπου, PG 44, 144D-145A; L.<br />

Thunberg, Microcosm and Mediator. The Theological Anthropology of St. Maximus the Confessor, G.M.K.<br />

Gleerup, Lund 1965, 190-191, 193, 195, 203. iqvea saubari admianis trixotomuli da dixotomuli<br />

agebulebis Sesaxeb.<br />

347 Talases... PG 90, 737A, 773 B; sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi... 5,19 PG 1356 B<br />

348 cneba ανακεφαλαίωση-s variantuli συνκεφαλαίωση gvxvdeba fotios didTan. ix. Φωτίος<br />

Πατριάρχης, Μυριόβιβλος ή Βιβλιοθήκη, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 6, Θεσσαλονίκη 2003, gv . 474-476: “Tumca<br />

117


omelTa Sesabamisad yoveli siqvele da codna aris da arsebobs, radgan<br />

[es logosebi] arian moazrovne sulis Zalebi. [amasTan erTad], erTi<br />

mxriv, aranairad ar sWirdebaT [sulier Zalebs] sxeulis arseboba,<br />

xolo, meore mxriv, ar uaryofen, gamoiyenon isini, rodesac saWiroa,<br />

raTa warmoCndnen [Tavad sulis Zalebi]”. 349<br />

magram arsebulTa logosebi, rogorc sulis Zalebi, ar arian ubralod<br />

mocemuli da statikuri arsebulTa pirvelsaxeebi, aramed arian RmerTis<br />

mieri mudam aqtiuri da aqtualuri mowodeba, romelsac nebayoflobiT<br />

unda upasuxos adamianma. xolo rogorc vTqviT, aseTi pasuxi niSnavs<br />

imas, rom Tavisufali moRvaweobiT daumorCilos masSi arsebul bunebiT<br />

logoss Tavisi cxovrebis wesi:<br />

“bunebiTad CvenSi moazrovne nawili unda daemorCilos RmerTis sityvas<br />

da marTos CvenSi aramoazrovne nawili. es wesrigi unda iqnas daculi<br />

yvelaferSi da, amgvarad, arc cudi iqneba arsebebSi da arc misken<br />

[cudisken] mimzidveli aRar aRmoCndeba”. 350<br />

da radgan arsebulTa logosSi araferia arabunebrivi, da gonisaTvis<br />

miuwvdomeli, is xdeba erTdroulad bunebrivi da saRvTo kanoni:<br />

“cxadia, rom jerCinebis 351 (γνώµης) bunebis logosTan SeerTebisas aRar<br />

aujanydeba RmerTs ase gasworebuli arCevani (προαιρέσις), radgan ar<br />

ki gansxvavebuli arian TiToeuli [jojoxeTis] mxare – erTi, vinc irwmuna da meore,<br />

vinc ar irwmuna _ magram erTSi [jojoxeTSi Casul qristeSi] Tavsiyrian es miwisqveSa<br />

wyebebi”. igulisxmeba, rom pirvelcodvis gamo mTeli kacobrioba imyofeboda<br />

jojoxeTSi da iyo dayofili erTmaneTSi (Tumca erTia jojoxeTi, igi ver aerTianebs<br />

dayofil adamianur bunebas, piriqiT, Tavad aris ukiduresi dayofis simbolo). qristem<br />

jvarze sikvdilisas da iq CasvliT gaaerTiana iqauroba erT Tavis sxeulad. termin<br />

ανακεφαλαίωση/συνκεφαλαίωση-is laTinuri variantia recapitulati. igi gvxvdeba irineos<br />

lionelTanac, romlis mixedviT qriste etapobrivad gadis adamianis sicocxlis<br />

ZiriTad fazebs da yovel stadiaze TanamimdevrobiT gamoasworebs codviTdacemis<br />

Sedegebs. pirveli adamis dabadebiT Semovida sikvdili, axali adamis, qristes<br />

dabadebisas _ Semovida sicocxle da a.S. amgvarad, mTeli adamianis sicocxlem _<br />

Sesabamisad, yvela adamianisa da mTeli samyarosi, gaiara qristeze, anu yvelam da<br />

yvelaferma masSi moiyara Tavi (ix. Π. Χρήστο, Εκκλησιαστική Γραµµατολογία, τ. Α’ Θεσσαλονίκη<br />

1971, 103; Sdr. В. Родзянко (Епископ), Теория распада вселенной и вера отцов. Каппадолийское<br />

богословие – ключ к апологетике нашего времени, Москва 1996, 129-131). izabel andia (Ysabel Andia)<br />

ambobs, rom irineosi iyo erTi im mcireTagani saeklesio mweralTa Soris, romlebic<br />

amtkicebdnen, rom RmerTis xati aris Caxatuli adamianis Tavad sxeulSi, anu xorcSi<br />

da, amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom xorcis xsna (salus carnis) Sedgeba xorcis Seqmnis<br />

(plasmatio carnis), gamosyidvisa (redemtio carnis) da aRdgomisagan (resurrectio carnis) (ix. Из. Андия,<br />

Воскресение плоти согласно валентинианам и Иринею Лионскому, Символ 39, Июль 1998, Париж, 44-47<br />

(Ysabel de Andia, La resurrection de la chair selon les valentiniens ei Irinee de Lyon, Les quatre fleuves. Cahiers de<br />

recherche et de reflexion religieuses. Paris, 1982. N. 15-16, P. 59-70)).<br />

349 sxvadasxva siZnele ... 5 PG 91, 1108C-1109A<br />

350 siyvarulis T... 2,83 PG 90, 1009D<br />

351<br />

zemoT, pirvel TavSi, ukve aRvniSneT, Tu ratom avirCieT γνώµη-is Sesatyvisad<br />

jerCineba. anu, erTi mxriv, gnomi aris neba, arCevani, xolo, meore mxriv,<br />

saTanadod/jerovnad miCneva. grigol noselis didi katexizmos qarTulad mTargmneli<br />

swored am ori mniSvnelobiT iyenebs sityva jerCinebas ix. eq. koWlamazaSvili, U<strong>wminda</strong><br />

grigol noselis “didi kateqituri sityvis”... 204 “jerCinebaÁ – mizanSewonilad miCneva,<br />

neba, προαίρεσις, εως η; ‘Semsgavsebuli nebisa da jerCinebisaÁ’, κατά προαίρεσιν. jer-CinebiTa,<br />

118


SeiniSneba raime gonebis sawinaaRmdego bunebis sityvaSi, romelic<br />

bunebiTi kanonic aris da saRvToc, rodesac [logosi] sakuTar TavSi<br />

moqmedad miiRebs jerCinebis moZraobas. xolo, Tuki gonebis<br />

sawinaaRmdego araferia bunebis logosSi, [maSin] RmerTTan TanxmobaSi<br />

aqvs yoveli moqmedeba, rac aris kidec sulis praqtikuli ganwyobileba<br />

bunebiT keTilis [anu RmerTis] madliT siqvelis dambadebeli”. 352<br />

amrigad, adamianis arCevanzea damokidebuli gahyves sakuTari bunebis<br />

logoss, aamoqmedos sulSi CaTesili Zalebi, praqtikulad SeiTvisos<br />

saRvTo kanoni, rogorc sakuTari sicocxlis wesi da amiT daxvewos<br />

sakuTari Tavi an, winaaRmdeg SemTxvevaSi, ugulebelyos sulSi Canergili<br />

bunebiTi logosebi da degradirdes:<br />

“siqveleebSi warmatebuli da codniT gamdidrebuli, vinc bunebiTad<br />

Wvrets sagnebs [vinc sagnebis namdvil bunebas xedavs], yvelafers saRi<br />

azrovnebiT moqmedebs da metyvelebs da ar Seicvleba [saRi azris]<br />

mTlianobisagan. imis mixedviT vxdebiT qvelni an cudni,<br />

keTilgonivrulad viyenebT sagnebs Tu ugunurad”. 353<br />

cudi xdeba adamiani, rodesac bunebis logosi jerCinebis (γνώµη) mier ar<br />

miiReba kanonad. am SemTxvevaSi ki igi ganvardeba siyvarulisagan da<br />

mihyveba dacemis gzas cudad arsebobisaken: “isini, vinc jerCinebis<br />

araTanasworsuflebians xdian (anu amcroben –k.k) bunebas... mTlianad<br />

ganvardebian keTilobisagan, rac iqidan Cans, rom maTSi jerCineba aris<br />

gaTavisebuli cudad arsebobisaken”. 354<br />

rodesac bunebis sawinaaRmdegod suli eqvemdebareba Tavis udables<br />

Zalebs imis nacvlad, rom isini gardasaxos sakuTari logosis mixedviT,<br />

maSin pirvelad warmoiSoba vnebuli moZraoba: “vneba aris sulis<br />

moZraoba bunebis sawinaaRmdegod raime grZnobismierisadmi an vinmesadmi<br />

gauazrebeli siyvarulis an ganusjeli siZulvilis gamo”. 355<br />

κατά γνώµην”. Cven imis gamo, rom termini jerCineba ar aris damkvidrebuli, yovelTvis ar<br />

viyenebT mas da CavanacvlebT gnomikuriT iq, sadac es migvaCnia saWirod konkretuli<br />

konteqstis meti sicxadisaTvis.<br />

352 mamao Cvenos ganmarteba... (Ερµηνεία σύντοµος εις την προσευχήν του Πάτερ Ηµών, mamao Cvenos<br />

locvis mokle ganmarteba) PG 90, 903 B<br />

353 siyvarulis T... 1,92 PG 90, 981B<br />

354<br />

sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi Tavi 4,54 PG 90, 1329 A. ekologiuri<br />

problemebic am sakiTxs SegviZlia davukavSiroT. bunebas aqvs Tavis logosi. Tuki<br />

bunebis am logoss ar Tvlis adamiani Tavis Tavnebur survilebTan<br />

Tanasworuflebianad, maSin iwyebs bunebis logosi rRvevas, rasac mosdevs kidec<br />

ekologiuri problemebi. ix. Derek Michaud, Reflections on Ecology, Theology and Ethics, Quodlibet<br />

Journal: Vol. 5 Number 4, October 2003<br />

355 siyvarulis T... 2,16 PG 90, 988D-989A. aseve iqve 3, 4 PG 90, 1017 CD<br />

119


amrigad, <strong>maqsime</strong>s azriT, adamianis msvlelobis gamrudebaa, rodesac<br />

igi ar mihyveba sakuTar bunebis logoss da RmerTisagan ganidrikeba<br />

qmnili samyaros sagnebisaken:<br />

“werili sofels uwodebs nivTier sagnebs da maTSi gonebiT dakavebuli<br />

[adamianebi] amasofliurni arian, romelTa mimarTac is ambobs: ‘nu<br />

SeiyvarebT sofels, nurc sofelSi arsebul raimes’. xorcis 356 survili<br />

da Tvalebis survili da cxovrebis siamaye ar aris RmerTisagan, aramed<br />

soflisagan aris” ( Sdr. 1 ioan 2, 15-16). 357<br />

bunebis sawinaaRmdego moZraoba aris moZraoba hipostasis, avTenturi<br />

pirovnulobis gareSe, romelsac ar gaaCnia namdvili arseboba da aris<br />

ararseboba, armyofoba: “vneba da buneba arsebobis logosis mixedviT<br />

aranairad ar Tanaarseboben”. 358 Tuki pirovneba aRmocendeba arsebulis<br />

bunebiTi logosis Sesabamisi cxovrebiT, igi degradirdeba<br />

ararsebobisaken vnebuli cxovrebiT. vneba ki aris mxolod ama<br />

soflisadmi midrekileba, grZnobadis gaabsolutureba da misdami<br />

ganusjeli siyvaruli.<br />

3.2.2. siyvarulis ucodinroba<br />

borotebisa (cudis) da qmnilebis bunebis mimarTebis analizisas <strong>maqsime</strong>,<br />

rogorc zemoT mokled aRvniSneT, ZiriTadad imeorebs mis winamorbed<br />

qristian mwerlebs. amasTan erTad igi aviTarebs azrs, rom boroteba<br />

dakavSirebulia nebelobasa da ucodinrobasTan. 359<br />

adamianis dacema, pirvelqmnili codva aris nebelobis aqti, misi<br />

kaprizi. isaa mcdari arCevani. 360 amdenad, cudi ar arsebobs TavisTavad,<br />

aramed arsebobs sikeTis nakluloba, araswori mimarTeba masTan. 361 is<br />

356 qristo ianarasi miiCnevs, rom <strong>wminda</strong> mamaTa nawerebis mixedviT cneba “σαρξ-xorci”<br />

aRniSnavs mTlian adamians, vinc ewinaaRmdegeba saRvTo nebas (ix. Χρ. Γιανναράς, Ι µεαφυσική<br />

του σώµατος, Αθήνα 1971, 31-45).<br />

357 siyvarulis T... 2,53 PG 90, 1001C<br />

358 sxvadasxva Teologiuri... 29 PG 90, 1360A<br />

359 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 219: “nebelobis uZlureba dakavSirebulia gonebis<br />

ucodinarobasTan (αγνοία upirispirdeba γνώσις -avtori). [...] cudis bunebisa da Tvisebis<br />

Sesaxeb Rirsi <strong>maqsime</strong> mxolod imeorebs aRiarebul saerTo Sexedulebas. originaluri<br />

masTan aris mxolod is, rom igi daJinebiT xazs usvams nebelobiT momentebs”.<br />

360 vrclad sikeTisa da borotebas Soris arCevanis Sesaxeb ix. qvemoT 3.2.6<br />

361 sqolioebi... saRvTo saxelebi 4, 31 PG 4, 305D-306A: “borotebis dasawyisi da bolo aris<br />

keTiloba, radgan rasac vakeTebT (CavdivarT), gvgonia, rom kargs vakeTebT. hipostasi<br />

(arseboba) ar aqvs borotebas, aramed aris hipostasis (arsebobis) gverdiTi movlena<br />

(παρυπόστασιν, gverdiTarsebuli), radgan keTilobis da ara sakuTari Tavis gamo iqna<br />

Cadenili. es vTqviT zemoTac, rom borotebas ar vumiznebT, roca borotebas CavdivarT,<br />

aramed gvgonia, rom kargs vakeTebT, Tumca Sedegi sapirispiros miuTiTebs”. iqve 4,32 PG<br />

120


aris Tavisuflebis arasrulyofili aqti da nebelobis sneuleba.<br />

nebeloba uaryofs RmerTs da es aqti aris codva, rogorc misi<br />

(nebelobis) nakli da uZlureba. xolo Sedegad “sneulebisa da<br />

uZlurebisagan xdeba bunebis sawinaaRmdegod bunebis Sesabamisad<br />

moZraobis mokleba”. 362 Tavisuflebis SezRudvaa is, rac grZnobadisaken<br />

SebrunebiT arRvevs bunebiTi Zalebis ierarqias da grZnobadi sagnebis<br />

macdunebeli survili aris vnebulobis da codvis ontologiuri<br />

safuZveli:<br />

“RmerTma Seqmna adamianis buneba da ar Seuqmnia masTan erTad<br />

grZnobismieri arc siamovneba da arc tkivili, aramed Seqmna siamovnebis<br />

gonebiTi ram Zala, rom gamouTqmelad misiT (RmerTiT) tkboba<br />

SesZleboda. es Zala – vambob, bunebis Sesabamisad gonebis RmerTisaken<br />

swrafvas _ dabadebisTanave grZnobebs gadasca pirvelma adamianma da<br />

grZnobadisadmi am pirveli moZraobisas grZnobebis mier SeiZina bunebis<br />

sawinaaRmdegod moqmedi siamovneba. amis gamo man, vinc winaazrovnebiT<br />

zrunavs Cveni cxovnebisaTvis, SeaerTa, rogorc ram damsjeli Zala,<br />

tkivili 363 , romliTac sibrZniT Canerga sxeulis bunebaSi sikvdilis<br />

4 307A: “boroteba aris hipostasis (arsebobis) gareSe, radgan aCvena [dionise<br />

areopagelma], rom igi aris mokleba imisa, rac Seexeba wesrigs da bunebas. da, rogorc<br />

vTqvi, mokleba ar aris TviThipostasi (αυτοϋπόστασις, TviTarseboba), aramed aRmocenebuli<br />

(πεφυκός) da cdilobs iyos Tandamswre aq (παρείναι, iyos saxeze), maSin roca ar aris<br />

damswre aq (µη παρόν, ar aris saxeze). amitomac moklebas (naklulobas) uwodebs codvas,<br />

anu miznis acdenas da saTanadosagan gadacdomas”. amrigad, boroteba Tavis dasabamSive<br />

wilnayaria keTilobasTan, anu raRacnari gamovlinebaa isev da isev sikeTis – maxinji<br />

saxea, magram mainc sikeTea. es erTi. meore, <strong>wminda</strong> saxiT boroteba ar arsebobs. igi<br />

yovelTvis sikeTis gverdiTi movlenaa, anu adamianis sicocxleSi igi Tandamswrea,<br />

mxolod sikeTesTan Sereuli “saxiT” da es saxea codva. es ukanaskneli, Tavis mxriv, ar<br />

aris TavisTavad boroteba, aramed nakluloba, anu RmerTisagan gansazRvruli keTili<br />

miznis ver (da ara ar) miRweva (miuRwevloba), erTgvari ubedoba da uiRbloba, romelic<br />

dananebas, sibralulsa da TanagrZnobas unda iwvevdes da ara saSinel gakicxvasa da<br />

sasjels. aqedanvea saeklesio tradiciasa da <strong>maqsime</strong>s TeologiaSic Sesabamisad<br />

sasjelisadmi pedagogiuri mniSvnelobis miniWeba da ara ulmobeli da brma<br />

samarTlianobis gamovlineba. martin luTerTanac RmerTis samarTlianoba (rom. 1, 16-17)<br />

pasaJSi niSnavs ara damsjel samarTlianobas (iustitia activa), aramed samarTlianobas,<br />

romliTac RmerTi xdis codvilebs marTlebad (iustitia passiva). Sdr. B. Sijakovich, On Nature of<br />

Evil, Between God and Man: Essays in Greek and Christian Thought, Sankt Augustin: Academia Verlag 2002, 91-<br />

93. serbi Teologi bogoliub JijakoviCi ambobs, rom RmerTi ar aris “ra”, aramed ‘vin”.<br />

misi arsi/substancia aris misi persona. amrigad, boroti ar SeiZleba iyos<br />

arsi/substancia. igi aris ararseboba, arasagani (no-thing), sikeTis ararseboba da<br />

“ontologiuri uzurpacia” (“ontological usurpation”). is aris “personologiuri”<br />

(“personological”) da “mowmobs adamianuri Tavisuflebis araswor gamoyenebas”.<br />

362 sqolioebi... saRvTo saxelebi 4, 31 PG 4, 304 C<br />

363 eklesiis mamebi tkivilis sazriss ganmartaven ZiriTadad sami saxiT: 1. codvis Sedegi<br />

(Κύριλλο Αλεξανδρείας PG 74, 789: “waxdenilobiT dasneulda adamianuri buneba adamSi<br />

urCobis gamo da Semovida amgvarad masSi vnebebi da tkivilebi (πάθη); 2. adamianis<br />

cxovrebis gardauvali garemo da SemTxveva (Μ Βασιλείου, PG 31.337: “amaT gamo... cxovrebis<br />

ganmavlobaSi TiToeuli mZime garemoeba da SemTxveva, borotebis zrdas Sewyvets.<br />

amrigad, RmerTisagan xdeba aseTi siZnele”; Ιωάννης Χρυσόστοµος, Προς τους λέγοντας ότι δαίµονες<br />

τα ανθρώπινα διοικούσιν, PG 49,250-251; Ιωάννής ∆αµασκηνός, Έκδοσις ακριβής 92, PG 94,1193: “saRvTo<br />

werili, Cveulebisamebr, RvTismier daSvebas miseul moqmedebas uwodebs. [...] satkivarni<br />

moCvenebiTad arian borotebani, WeSmaritad ki – sikeTeni, radgan moqcevisa da xsnis<br />

momniWebelni xdebian gonierTaTvis. amaT werili RvTisagan qmnilad ambobs” (e. WeliZis<br />

Targmani); 3. gamosyidva, gamocda da moRvaweoba siqvelisa da siyvarulis mosapoveblad.<br />

121


kanoni da [amiT] SemosazRvra grZnobadi [sagnebisadmi] gonebis<br />

sisulelis bunebis sawinaaRmdegod mamoZravebeli swrafva”. 364<br />

nebelobis kaprizi da mcdari arCevani swvdeba adamianis bunebas,<br />

daacalkevebs mis Zalebs da ase Selaxavs pirovnebis mTlianobas, Tumca<br />

verasodes gadaaqcevs bunebas TavisTavad borotebad:<br />

“sasjeli aris adamis mier arCeuli codvis gamo bunebis vnebulobis<br />

xrwnisaken da sikvdilisaken Secvla. RmerTis mier Tavdapirvelad ar<br />

qmnila, rom adamians es hqonoda. es man [adamianma] qmna da Seicno<br />

daumorCileblobiT, rodesac Caidina arCeviTi (jerCinebiTi) codva,<br />

romlis, cxadia, naSobic aris sikvdilis sasjeli”. 365<br />

dasaZraxi codva aris arCevanis codva, xolo dacemuli buneba, rogorc<br />

“codva”, ar aris dasaZraxi:<br />

“pirvelad arCevanma, ganiSora ra uvnebelobis madli, Seryvna adamis<br />

bunebiTi logosi da bunebasTan erTad gaixrwna Tavad. da iqmna pirveli<br />

da dasaZraxi codva, [romelic aris] borotebisaken sikeTisagan arCevanis<br />

gadacdoma. xolo meore [codva] pirvelisagan [gamomdinareobs da aris]<br />

bunebis uxrwnelobisagan xrwnilebisaken dauZraxveli Secvla.<br />

pirvelmamam daarRvia saRvTo mcneba da iqmna ori codva: erTi dasaZraxi,<br />

xolo meore aradasaZraxi, romelsac mizezad hqonda dasaZraxi. erTi<br />

[aris] arCevanisagan, romelic jerCinebiT ganeSora sikeTes, xolo meore<br />

[aris] bunebis, romelic uneburad, [ara sakuTari] arCevanis gamo,<br />

ganeSora ukvdavebas”. 366<br />

materiasa da sagnebSi TavisTavad ar arsebobs cudi: “ara qmnilebebis<br />

bunebaSi ixilveba cudi, aramed Secdomil da ugunur moZraobaSi”. 367 arc<br />

vnebebis winaaRmdeg brZola aris bunebis an sagnebis winaaRmdeg<br />

mimarTuli. igi mimarTulia adamianis sagnebTan vnebuli, maTi<br />

gamaabsolutirebuli urTierTobis winaaRmdeg: “RvTismoyvare goneba ar<br />

ebrZoleba sagnebs da arc maT sazriss (νοήµα, nagonebars), aramed<br />

[ebrZvis] vnebebs, Sewyvilebuls sazrisTan”. 368 amrigad, moRvawe ebrZvis<br />

sulis vnebul Zalebs: vnebul gznebas da ndomobas, romlebic<br />

ryvnian da daacalcalkeveben sulis saR Zalebs: “maSin moqmedebs bunebis<br />

Sesabamisad suli, rodesac misi vnebelobiTi Zalebi, vambob gznebas da<br />

364 Talasesadmi... 61 PG 90, 628 AB<br />

365 Talasesadmi... 42 PG 90, 408C<br />

366 Talasesadmi... 42 PG 90, 405C. orgvari codvis Sesaxeb masTan dakavSirebul evqaristiul<br />

aluziis Sesaxeb ix. Γρηγόριος Παλαµάς, Οµιλία ΛΒ΄, $$12-15, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 10, Θεσσαλονίκη,<br />

314.<br />

367 siyvarulis T... 4,14 PG 90, 1052A<br />

368 siyvarulis T... 3,40 PG 90, 1028D-1029A<br />

122


ndomobas, sagnebisa da maTSi nagonebaris zedmosvlisas (προσβολή,<br />

Semotevisas) uvnebod rCeba”. 369<br />

bunebis sazomisagan ucxo da sapirispiro moZraoba Sobs<br />

sxeulisadmi ugunur siyvaruls, romlis saRi gamovlineba iqneboda<br />

qmnilebis arsebobis per se saxe da, amgvarad gamoiyofa da izolirdeba<br />

sayovelTao arsebobisagan, romelic aris pirovnebis RmerTSi avTenturi<br />

arseboba: “is, vinc sxeulisTvis zrunvas ndomobad gaixdis [...], is<br />

emsaxureba Semoqmedis nacvlad qmnilebas”. 370<br />

<strong>maqsime</strong> gamoyofs sam udides da yoveli cudis mSobel borotebas:<br />

“sami aris udidesi da Tavurboroti da yoveli, martivad rom vTqvaT,<br />

borotebis dambadebeli _ ucodnelobas vambob da Tavmoyvareobas<br />

(φιλαυτία) da tirania, romlebic erTmaneTze arian damokidebuli da<br />

erTmaneTisagan Sedgebian. RmerTis ucodnelobisagan aris Tavmoyvareoba,<br />

amisagan ki aris Tanaqmnilebisadmi tirania. da aravin SeewinaaRmdegeba am<br />

sityvas, Tu ara is, vinc arasworad iyenebs sakuTar Zalebs: gonebas da<br />

ndomobas da gznebas”. 371<br />

amrigad, Tavdapirvelad sulSi ar arsebobda am sami Tavurborotebis<br />

urTierTdamokidebuleba. is warmoiSoba nebis mier sulis Zalebis<br />

arasworad gamoyenebiT. xolo, rodesac moRvawe keTilgonivrulad<br />

iyenebs sulis Zalebs da grZnobadisagan amaRlebuli RmerTSi<br />

gaamTlianebs maT, maSin sulieri codniT Tavadac erTiandeba, rogorc<br />

pirovneba:<br />

“keTilgonivruladd moZraobs suli, rodesac misi ndomobiTi [nawili]<br />

TavSekavebiT aris gapoxierebuli; gznebiTi siyvarulisagan ipyroba,<br />

siZulvilisagan ukuSeqceuli; xolo moazrovne (gonieri) [nawili]<br />

RmerTisaken miiyvaneba locviT da sulieri xedviT”. 372<br />

zemonaTqvami saSualebas gvaZlevs, davaskvnaT, rom vnebebi ar arian<br />

adamianis bunebaSi, aramed _ mis nebelobaSi. swored nebelobaa is, rac<br />

aZlevs maT yalb arsebobas, romelic aris dabrkoleba adamiansa da<br />

RmerTs Soris. grZnobadisadmi nebis midreka xels uSlis adamianSi<br />

pirovnebis aRmocenebas 373 da gadahyavs igi iluziebis izolirebul<br />

369 siyvarulis T... 3,35 PG 90, 1028C<br />

370 siyvarulis T... 1,20 PG 90, 964D-965A<br />

371 sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi Tavi 1,31 PG 90, 1192 A; Sdr. Г. Фроловский, Прп.<br />

Максим Исповедник...222: “Можно различить три типа страстей: самолюбие (плотское), насильничество<br />

(или ненависть) и неведение (духовная слепота). Но мир страстей очень пестр и многообразен... В нем два<br />

полюса: удовольствие и слава”.<br />

372 siyvarulis T... 4,15 PG 90, 1052A<br />

373<br />

Sdr. М. Мамардашвили, Современная европейская философия (XX век), Беседа 1,<br />

http://www.mamardashvili.ru/node/216: “личность такой феномен, который не существует сам по себе, не<br />

рождается натуральным образом, а может возникнуть или не возникнуть, может родиться в человеке, а<br />

123


samyaroSi _ samyaroSi, romelic Caketilia qmnil realobaSi da<br />

arsebobis avTentur gvars degenirebs marad cudad arsebobisaken.<br />

Tavmoyvareoba aris bunebis sawinaaRmdego logosi. is aris sawyisi<br />

codva, romelic siamovnebis satyuariT acdunebs arsebobas da pirvel<br />

rigSi ganisazRvreba, rogorc sxeulisadmi vnebuli siyvaruli. is aris<br />

WeSmaritebis ucodinaroba, yoveli arsebulis keTili mizezis arcodna<br />

da xiluli realobis ukan <strong>wminda</strong> samebis ver xedva (θεωρείν). 374<br />

es ucodneloba ar aris mxolod gonebiTi movlena, aramed<br />

RmerTTan pirovnuli urTierTobisagan gandrekaa. aseT pirovnul<br />

pozicias mosdevs yoveli namdvili urTierTobisagan Sebruneba sakuTari<br />

TviTisaken, koncentrireba masze da misi gadaqceva sicocxlis iseT<br />

RerZad, romlis garSemoc aigeba gansxvavebuli realoba, anu iluziuri<br />

sinamdvile. am sinamdvileSi intersubieqturi 375 kavSirebi Tumca ki<br />

saSurvelia, magram ar gansazRvraven individis yofierebas, radgan isini<br />

vlindebian rogorc egocentrulad da TviTkoncentrirebulad<br />

gankerZoebuli da Caketili individualurad danawevrebuli bunebis 376<br />

mxolod SemTxveviTi da droebiTi aspeqtebi.<br />

am vnebuli siyvarulis sapirispiroa moRvaweobiTad mopovebuli<br />

siyvaruli. igi vrceldeba uklebliv yvela adamiansa da mTel<br />

qmnilebaze:<br />

“Tavmoyvareoba aris sxeulis vnebuli da ugunuri siyvaruli, romlis<br />

sapirispiroa siyvaruli da TavSekaveba. visac aqvs igi [Tavmoyvareoba],<br />

mas aqvs yvela vnebuloba. 377 [...] sruli siyvaruli ar anawevrebs<br />

adamianebis erT bunebas sxvadasxva jerCinebis mixedviT (ταις διαφοροίς<br />

γνώµαις), aramed marad misken [erTiani bunebisaken] mxedveli yvela<br />

adamiani Tanabrad uyvars. [...] ieso qristem Cvendami Tavisi siyvaruli<br />

aCvena da evno mTeli kacobriobisaTvis da yvelas Tanasworad mihmadla<br />

может и не родиться. [...Ч]еловек как таковой должен... стремиться стать Богом. То есть, человек не есть<br />

предмет, а есть направленность к какому-то состоянию. Такого предмета, как человек, в мире нет. [...] Или<br />

можно сказать так: человек существует лишь в той мере, в какой он в себе преодолевает человека. Или, как<br />

сказал бы Ницше, для того, чтобы быть человеком, нужно стремиться к сверхчеловеческому”. Sdr.<br />

sxvadasxva siZnele... 117 PG1354AB : “[adamiani] sisrulisaTvis mxolod erT rames<br />

saWiroebs, masze aRmatebulisaken, vambob RmerTisaken, mTeli (Tavis) siyvarulis ZaliT<br />

daubrkolebel (άσχετου) moZraobas”. ra Tqma unda, saeklesio swavlebiT adamianSi<br />

xateba, anu pirovnuloba waruxocelia. am gagebiT, boroti adamianic aris pirovneba.<br />

magram pirovnulobas, rogorc xatebis safuZvelze msgavsebisaken marad aRwvdomas, Cven<br />

SegviZlia vuwodoT namdvili pirovnuloba.<br />

374 Sdr. Ν. Ματσούκας, Επιστήµη, φιλοσοφία και θεολογία στην Εηαήµερο του Μέγα Βασιλείου, Θεσσαλονίκη<br />

1988, 32.<br />

375 cneba intersubieqturoba ix. qvemoT<br />

376 Sdr. ioane kubikulariosadmi. werili. siyvarulis Sesaxeb 3, PG 91, 408 D<br />

377 siyvarulis T... 3,8 PG 90, 1020AB<br />

124


aRdgomis imedi, Tumca TiToeuli sakuTar Tavs didebis an tanjvis<br />

Rirsad xdis”. 378<br />

ramdenadac adamiani arsebobs sxvisagan gankerZoebulad, imdenad emuqreba<br />

mas sikvdili. Tavmoyvareoba swored iseTi vnebaa, romelsac mihyavs<br />

adamianis pirovneba waxdenisaken, romelic aris tanjvis jojoxeTSi<br />

kvdoma. amis sapirispiro ki aris sxvebTan erTad qristes sxeulSi<br />

avTenturi arseboba. <strong>maqsime</strong>s es swavleba saukeTesod da lakonuradaa<br />

gadmocemuli siyvarulis Sesaxeb mis werilSi ioane kubikularionisadmi:<br />

“adamians mxolod rwmena warmoadgens Semoqmedis xatisamebr, radgan is,<br />

erTi mxriv, azrovnebas (λόγω) sibrZniT daumorCilebs Cveni<br />

[Zalauflebis] qveS arsebuls [anu azrovnebas emorCileba], xolo, meore<br />

mxriv, goneba ar emorCileba mas [Cven qveS arsebuls]; rwmena arwmunebs<br />

jerCinebas (γνώµην), bunebis Sesabamisad waremarTos da aranairad ar<br />

aujanydes bunebis logoss, romlis (logosis) mixedviTac yvelas ([varT<br />

ra] rogorc erTi buneba, aseve erTi arCevani da erTi nebeloba), RmerTsa<br />

da erTmaneTSi yofna SegviZlia. da aranairad ar viqnebiT RmerTisagan<br />

da erTmaneTisagan ganSorebulebi, Tuki madlis kanons, romliTac<br />

bunebis kanons jerCinebiTad ganvaaxlebT, safuZvlad avirCevT.<br />

SeuZlebelia, Tu pirvelad RmerTs erTsulovnad ar SevuerTdiT,<br />

erTmaneTs jerCinebiTad SeveTanxmoT. dasawyisSi eSmakma avqmedebiTad<br />

gaamzada Tavmoyvareobis satyuara da Seacdina adamiani – miudga ra<br />

siamovnebis gziT da acduna _, [da, amgvarad, adamianebi] RmerTs da<br />

erTmaneTs jerCinebiTad gamoeyvnen. swori gzidan gadaaxvevina da,<br />

amgvarad, mraval warmodgenasa da fantaziaSi dayo da daanakuwa buneba.<br />

[...] sami udidesi da sawyisi siave da yoveli siborotis dambadebeli<br />

warmoiSva [adamianSi]: ucodneloba, Tavmoyvareoba da tirania. [...] eseni<br />

warmoiSvnen [adamianis sulis] Zalebis – gonis, ndomobis da gznebis<br />

(Jinis) _ arasworad gamoyenebiT. saWiroa, rom [adamiani] ucodnelobis<br />

nacvlad erTaderTi RmerTisaken ZiebiT moZraobdes codnis gziT,<br />

ndomobis gziT ki Tavmoyvareobis vnebulobisagan gawmendili<br />

RmerTisaken wadiliT waremarTebodes, xolo gznebiT tiraniisagan<br />

ganSorebuli, mxolod RmerTTan SexvedrisaTvis moRvaweobdes. maT mier<br />

[sworad warmarTuli sulis ZalebiT] saRvTo da netari siyvaruli<br />

warmoiqmneba (da isini masSi [unarebi siyvarulSi]), romelic SeaerTebs<br />

RvTismoyvares RmerTTan da gamoaCens mas RmerTad. [...] da is, vinc<br />

siyvaruliT mospobs Tavmoyvareobas..., TavmoyvareobasTan erTad spobs<br />

siborotis yovel simravles. [...] sakuTar Tavs nebayoflobiT<br />

ganaTavisuflebs siyvarulis gamo da gamoeyofa im azrebsa da Tvisebebs,<br />

romelic gankerZoebulad hqonda naazrevi sakuTar Tavze da martivsa da<br />

igiveobrivSi Semokrebs [sakuTar Tavs], romlis [igiveobrivis] mixedviTac<br />

aravin saerTos mowyvetili aranairad aris raime (vinme), aramed erTi<br />

xdebian TiToeuli TiToeulSi da yvela yvelaSi da umetesad RmerTSi,<br />

vidre erTmaneTSi da avlenen Tavisi Tavis mier erT _ bunebiTa da<br />

jerCinebiT erTaderT _ arsebobis logoss da RmerTs, romelic am<br />

logosSi moiazreba”. 379<br />

amrigad, imisaTvis, rom adamianebi “moergon” erTmaneTs, isini jer unda<br />

SeeTanxmon RmerTs. adamianisaTvis mxolod amgvarad xdeba SesaZlebeli,<br />

Tavi daaRwios iluziuri TviTebis fantaziebSi dafantulobas da<br />

378 siyvarulis T... 1,71 PG 90, 996BC<br />

379 ioane kubikularionisadmi... σsiyvarulis Sesaxeb 2, PG 91 395D-400C<br />

125


siyvarulis konkretuli saqmeebiT moipovos Tanaqmnilebisadmi keTili<br />

ganwyoba. mxolod amgvarad erT bunebiT nebas “dayolili” jerCinebiT<br />

pirovneba gaerTiandeba RmerTsityvis sxeulSi. sxvagvarad rom vTqvaT,<br />

pirovnebis gancalkevebuloba jerCinebis “axirebaa”. TviTi iZerweba<br />

Tavisive fantaziebiT da SeiZens Tavis izolirebul iluziur Tvisebebs.<br />

aseTi TviTi aramdgradi, dafantvadi da degradirebadia. mxolod qristes<br />

sxeulSi TiToeuli gankerZoebuli TviTi SeurTdeba sxvas da am sxvasTan<br />

erTad avlens sakuTari arsebobis stabilurobas da, amasTan erTad,<br />

RvTaebrivi sicocxlis gvarsac. aseTi sicocxlisas fantazia Cadgeba<br />

codnis samsaxurSi da TviTi ubrundeba Tavis bunebas, sadac poulobs<br />

sxvas/sxvebs. amdenad, eqstazireba xdeba ara bunebisagan zebunebrivisaken<br />

pirvelis sruli mitovebiT, aramed qmnili sagnebis logosebis<br />

SemecnebiT zebunebrivisaken “ze-awvdomis” gziT swored bunebisaken xdeba<br />

eqstazi – erTiani bunebisaken da ara bunebisagan.<br />

vnebulobebis sinTezuri samyaro, “xorcis cnobiereba (φρόνηµα,<br />

mzraxveloba)”, 380 trialebs Tavmoyvareobis RerZis garSemo. iqve<br />

mimdinareobs sasowarkveTili da ganuwyveteli Zieba Tavmoyvareobis<br />

samyaros ori polusis, siamovnebisa da didebis, misawvdomad. 381<br />

siamovnebis darRvevisas warmoiSoba gznebis vnebuloba da is aqrobs<br />

siyvaruls: “siyvarulis momadunebeli arian eseni: upativoba, ziani,<br />

sarwmunoebis an cxovrebis [wesis] ciliswameba, cema, Wrilobis miyeneba<br />

da sxva. [...] vinc amaT gamo daarRvevs siyvaruls, mas ar Seucnia, ra aris<br />

qristes mcnebebis mizani”. 382 rodesac ver miiRweva siamovneba, Cndeba<br />

mowyeniloba da sevda (depresia), romelic CaiTrevs sulis yvela Zalas:<br />

“sevda (ακηδία) sulis yvela Zalaze moqmedebs, erTdroulad aamoZravebs<br />

TiTqmis yvela vnebas da amitom aris yvela sxva vnebaze umZimesi. amis<br />

winaaRmdeg ufalma kargi wamali mogvca, Tqva ra: ‘Tqvens moTminebaSi<br />

moipoveT Tqveni sulebi’ (luk 21,19)”. 383<br />

raime mizeziT waqezebisas ki warmoiSoba mediduroba da<br />

ampartavneba: “mediduroba (κενοδοξία, fuWadmediduroba), romelic zogjer<br />

ganqardeba, zogjer ki narCundeba, Sobs qedmaRlobas (υπερηφάνιαν).<br />

380 ix. siyvarulis T... 1,83. PG 90, 980A<br />

381 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 219-220.<br />

382 siyvarulis T... 4,81 1068C da iqve, 1,66 PG 90 973C.<br />

383 siyvarulis T... 1,67 PG 90 973D<br />

126


odesac ganqardeba badebs (εµποίει, Tavis TavSi qmnis) TviTkmayofilebas<br />

(οίησιν), xolo SenarCunebisas _ ampartavnebas (αλαζονείαν, mzvaobrobas)”. 384<br />

rac Seexeba siamovnebas, is yovelTvis aris tkivilis mizezi 385 :<br />

“rogorc dReebs cvlis Rameebi da zafxuls zamTari, aseve medidurobas<br />

da siamovnebas mwuxareba da tkivili, awmyo an momavali [samSjavrosi]”. 386<br />

tkivilisagan Tavis daRwevis Ziebas ki kvlav mihyavs siamovnebisaken. esaa<br />

vnebulobis Caketili wre. <strong>maqsime</strong>sTan siamovneba-tkivilis wyvili<br />

ganuSorebelia: 387<br />

“ramdenadac adamiani mxolod sagrZnobeliT (αίσθησιν, grZnobis<br />

organoebiT) eZiebda xiluli [sagnebis Sesaxeb] codnas, imdenad<br />

SeboWavda Tavis Tavs RmerTis ucodnelobaSi, ramdenadac am<br />

ucodnelobis borkils metad mouWerda, imdenad Semecnebuli nivTieri<br />

[sagnebis] grZnobiTi siamovnebis gamocdilebas Rebulobda. ramdenadac<br />

amas Tanatarebda, imdenad amisagan Sobili aanTebda Tavmoyvareobis<br />

trfialebas. ramdenadac rudunebiT zrunavda Tavmoyvareobis<br />

trfialebisaTvis, imdenad siamovnebis _ romelic aris Tavmoyvareobis<br />

Sobilic da mizanic _, mraval xerxs (τρόπους) gamoigonebda (επένοει). da<br />

radgan yoveli borotebis Tvisebaa mis warmomqmnel saSualebebTan<br />

Tanaganqarveba (συµφθείρεσθαι τρόποις), Tavad gamocdilebiT mixvda ra, rom<br />

yovel siamovnebas yovelTvis mosdevs tkivili, hqonda mTeli ltolva<br />

siamovnebisaken, xolo sruli ganltolva tkivilisagan. [...] vnebebis<br />

auracxelma simravlem Signidan gaxrwna (εισεφθάρη, moSala) adamianis<br />

cxovreba. [...] didadsatirali gaxda Cveni sicocxle, radgan sakuTari<br />

darRvevis mizezebi miiCnia Rirebulad da xrwnis sawyisebi moiZia da<br />

SeiZina TavisTvis. [...] erTi buneba uamrav nawilad daqucmacda da vinc<br />

erTi da imave bunebis varT, erTmaneTisTvis varT, rogorc ulmobeli<br />

qvewarmavalis nadavli. Tavmoyvareobis gamo siamovnebis maZiebelni da am<br />

mizeziT tkivilisagan Tavis daRwevis mcdelebi gamxrwneli vnebebis<br />

simravlis dabadebas vaxerxebT (επινοούµεν)”. 388<br />

Tavmoyvareoba, rogorc sakuTari sxeulisadmi siamovnebis miniWebis vneba<br />

da “trfialeba” da didebismoyvareoba maCvenebelia sulis Zalebis<br />

ierarqiis darRveulobis. swori da gamarTuli ierarqiis mixedviT: a)<br />

gzneba unda warmarTuliyo ndomisaken; b) ndoma, Tavis mxriv, unda<br />

384 siyvarulis T... 3,61 PG 90 1036B. Cven vcdilobT, rac SeiZleba axlos viyoT dedanTan,<br />

magram es pasaJi sakmaod rTuli saTargmnelia, radgan mocemuli terminebis qarTuli<br />

ekvivalentebi gansxvavdebian dednis mniSvnelobisagan. misi Tavisufali Targmani<br />

iqneboda “siamaye... Sobs ampartavnebas. rodesac TiTqos ganqardeba sinamdvileSi,<br />

gardaiqmneba sakuTar Tavze did warmodgenad, xolo rodesac SenarCundeba, maSin<br />

gadaizrdeba yoyloCinobasa da sxvaze aRmatebulobis vnebad”.<br />

385 <strong>maqsime</strong> am postulats absolutur xasiaTs aZlevs. Talasesadmi 61-e pasuxSi mas<br />

qristes tanjvis sayovelTao gamomsyidveloba iqidan gamohyavs, rom am tanjvas win ar<br />

uswrebda siamovneba, kerZod ki, Casaxvis seqsualuri tkboba. am 61-e pasuxis Sesaxeb ix.<br />

А. И. Сидоров, Смерть как наказание и смерть как благодеяние согласно учению преп. Максима<br />

Исповедника («Вопросоответы к Фалассию», 61), Преподобный Максим Исповедник. Избранные творения,<br />

Изд. Паломник, Москва 2004, 475-493.<br />

386 siyvarulis T... 2,65 PG 90 1005A<br />

387 Sdr. L. Thunberg, Microcosm and Mediator… 167-168.<br />

388 Talasesadmi..., Sesavali PG 90 253D-256BC<br />

127


aRZruliyo gonis mier, xolo g) goneba unda ganaTlebuliyo saRvToTa<br />

codniT. aseTi ierarqia ar Sedga. Tavmoyvareobis gamo saRvTos adgili<br />

daiWira materiam da sagrZnobelebma (“adamiani mxolod sagrZnobeliT<br />

(αίσθησιν, grZnobis organoebiT) eZiebda xiluli [sagnebis Sesaxeb]<br />

codnas” 389 ). Tavmoyvareobam saRvTod Seqmnili sinamdvilis polusebi<br />

gadaanacvla da trfialeba, rogorc saRvTo impulsi erTianobisaTvis,<br />

romelsac grZnobebi da grZnobismieri gznebisa da ndomobis gavliT<br />

saRvToTa xedvisaken aRma unda waremarTa, degradirda sevda-medidurobaampartavneba-TviTkmayofileba-qedmaRlobis<br />

vnebad, romelic ZiriTadad<br />

gznebis sferoa. amrigad, goneba (νο-υς) Cadga gznebisa da siamovnebis<br />

samsaxurSi (“siamovnebis _ romelic aris Tavmoyvareobis Sobilic da<br />

mizanic _, mraval xerxs (τρόπους) gamoigonebda (επέ-νο-ει)” 390 ). aqedan<br />

gamomdinareobs “qristes mcnebebis miznis” pirovnuli Secnobis<br />

erTaderTi gza _ gonebam unda moicalos saRvToTaTvis. xolo amisaTvis<br />

aucilebelia cemisa da sxvisgan miyenebuli Wrilobebis daTmena, anu<br />

tkivilisagan “ganultolveloba”; yvela grZnobaSi TavSekaveba;<br />

ciliswamebisa da Seuracxyofis atana da, rac mTavaria, siyvarulis<br />

saqmeebSi varjiSi. es yvelaferi asketikis mkacri gzaa. mxolod aseT<br />

gzaze dgomiT aris SesaZlebeli jer RmerTTan erToba da Semdeg<br />

TanaqmnilebebTan daqucmacebuli “Tanaarsis” aRdgena. Tumca,<br />

aRsaniSnavia, rom es “jer-Semdegis” monacvleoba ar aris droiTi<br />

movlena, aramed xarisxobrivia, anu ierarqiulia da aris erTiani<br />

energiuli procesi, romlis ZiriTadi safuZveli da foni aris saeklesio<br />

misteriebi da, umetesad ki – evqaristia iseve, rogorc es vnaxeT dionise<br />

areopagelTan.<br />

TavmoyvareobiT gamowveuli qmnilebis “Tanaarsobis”, anu bunebis<br />

rRveva mainc ar iwvevs arsebulTa logosis rRvevas da misi<br />

Tavisuflebis gaqarwylebas, radgan igi (qmnilebis Tanaarsoba) ar wyvets,<br />

iyos saRvTo erTiani nebis gamovlineba, anu “nebeba”. arsebulTa<br />

erTobisaken Tavisufali moZraobis SesaZlebloba, marTalia, minimumamde<br />

davida, magram sruliad mainc ar ganqarda. ra Tqma unda, qmnilebis<br />

nebeloba da Tavisufleba dauZlurebulia, magram es Tavisuflebis<br />

389 iqve<br />

390 iqve<br />

128


mxolod xarisxis TviTizolirebuli TviTis sferomde daqveiTebaa da<br />

ara mTlianad moSla. marad “axladSeZerwvadi” da meryevi TviTis qristes<br />

sxeulTan da sxeulad erTobliv ziarebaSi gaxsna sxva TviTebisaken<br />

kvlav SesaZlebelia da damokidebulia Semcdari jerCinebis ganaxlebul<br />

poziciaze.<br />

<strong>maqsime</strong>sTan TviT demonebic ki SenarCundebian pirovnul arsebebad<br />

da ara maT bunebaSi aTavsebs cuds, aramed maTs arCevanSi: “arc eSmakebi<br />

arian bunebiT cudebi, aramed bunebiTi Zalebis arasworad gamoyenebiT<br />

arian borotebi”. 391 buneba Tavisi ukiduresi daqucmacebisasac inarCunebs<br />

saRvTo sikeTes da usaxlkaro TviTs mudam aqvs keriaSi dabrunebis<br />

SesaZlebloba. 392 magram ori iluziuri samyaros Sexvedra<br />

horizontalur RerZze vertikaluri “zemimarTvis” gareSe, rogorc ukve<br />

vnaxeT, uSedegoa da, metic, am or samyaros Soris iwvevs Setakebas. am<br />

brZolaze <strong>maqsime</strong> saubrobs, rogorc demonis degradirebuli pirovnebisa<br />

(Cven SeiZleboda gveTqva, rom demoni simboloa iluziebiT Sekowiwebuli<br />

TviTis) da adamianis dapirispirebulobaze: “samia is, rac gvibiZgebs Cven<br />

cudisaken: vnebebi, eSmakebi da boroti arCevani”. 393 demonebi midreken<br />

adamianis nebas grZnobadisaken, badeben ra masSi vnebul logismoebs<br />

(λογισµός, gulis-sityuaÁ, azri 394 ): “[eSmakebi] marad eZeben ra Cvens suls<br />

[warsawymedad], eZeben vnebuli gulis-sityvis mier, raTa Caagdos is<br />

gonebiT an moqmedebiT codvaSi”. 395 “logismo” es iseTi cnebaa, romelic<br />

aRniSnavs ara mzamzareul azrs an, ufro mets, logoss, aramed es aris<br />

gamowveva, erTgvari stiqia, romelic Tavad misma mimRebma unda<br />

gaaformos, Camoqnas konkretul azrad an qmedebad. sxva pirovnebebis<br />

tiranuli Careva da zogadad sazogadoebisac iseTive savalaloa,<br />

rogorc sakuTari Sinagani Zalebis qaosuri mouwesrigebloba. Tumca,<br />

rogorc vTqviT, <strong>maqsime</strong>saTvis pirovnebis Tavisufleba, misi sneulebrivi<br />

391 siyvarulis T... 3,5 PG 90, 1017D<br />

392 postmodernuli TviTis Sesaxeb, romelic cxovrobs iluziur samyaroSi da aris,<br />

erTi mxriv, socialuri garemos upirobod damyoli da, meore mxriv, usaxlkaro,<br />

momTabare, meryevi, uimedo, marad Zerwvadi ix. St. Bouma-Prediger, Yearning for Home, Postmodern<br />

Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press, 1999, 170-197.<br />

393 siyvarulis T... 2,33 PG 90, 996 AB<br />

394 λογισµός SeiZleboda gveTargmna, rogorc sasityvoba, mosityvoba, anu sityvad-jer-argaformebuli<br />

an sityvad-gaformebadi, magram, migvaCnia, es iqneboda gadaWarbebulad<br />

xelovnuri terminebi.<br />

395 siyvarulis T... 2,20 PG 90 989 C; iqve 2, 18 PG 90, 989B da 2,33 PG 90, 996 AB<br />

129


SezRudulobis miuxedavad, narCundeba da viTardeba kidec sicocxlis<br />

veqtoris ganmsazRvrelad warmarTvisas: 396<br />

“zogierTi ambobs, rom eSmakebi exebian sxeulis asoebs (!!) da Zilis<br />

dros aRZraven siZvis vnebas. Semdeg amoZravebuli vneba gonebaSi<br />

mexsierebiT aRidgens qalis xats. xolo zogierTi ambobs, rom [demonebi]<br />

qalis saxiT eCvenebian, exebian sxeulis asoebs da aRZraven survils da<br />

amgvarad iqmneba fantaziebi. sxvebi ki [amboben], rom vneba, romelic aris<br />

moaxloebul demonSi, aRZravs vnebas da ase ainTeba gulis-sityvisaken<br />

suli da xatebs aRadgens mexsierebaSi. sxva vnebul fantaziebze msgavsad<br />

ambobs zogi amas da zogi imas. Tumca, Tu sulSi arsebobs siyvaruli da<br />

TavSekaveba, arc erTi naTqvami xerxiT ar SeuZliaT eSmakebs, aamoZraon<br />

romelime vneba arc sxeulis sifxizleSi da arc ZilSi”. 397<br />

maSasadame, logismo aris erTgvari stiqia an, SeiZleboda gveTqva,<br />

stiqiuri energia, romelic SesaZloa gaformdes, rogorc sinTetur, anu<br />

Sedgenil xatad, magram es ukve iqneba nebelobis aqti. calke aRebuli<br />

logismo igive STabeWdilebaa da gaformebuli xatad ki xdeba wadilis<br />

obieqti, anu survili, “ndoma” (amdenad, igi ukavSirdeba sulis ndomobiT<br />

nawils). STabeWdileba ki SeiZleba arsebobdes adamianis mexsierebaSi da<br />

ori an meti STabeWdilebis (mag., garedan momavali logismos da Sinagani<br />

STabeWdilebis) SeerTebisas xdeba sinTezuri logismo, romelic ukve<br />

wilnayaria formasTan, anu azrTan:<br />

“pirvelad mexsiereba liton logismos warudgens gonebas, xolo iq<br />

dayovnebisas amoZravdeba vneba. 398 [...] zogi logismoTagani aris martivi,<br />

zogi ki _ sinTeturi (σύνθετοι, Sedgenili). martivebi aris uvnebo, xolo<br />

sinTeturi _ Sevnebuli (εµπαθείς, vnebuli, vnebiani), rogorc vnebisagan da<br />

azrisagan (νοήµα) Sedgmuli (συγκειµένοι)”. 399<br />

individis cnobierebaSi moxvedrili sxva, meore individi rCeba stiqiuri<br />

energiis doneze, Tu RmerTis vertikalze ar moxda am energiis<br />

dakristaleba (anu, mxolod adamianisa da RmerTis energiebis<br />

Tanxvedrisas, anu Tanamoqmedebisas xdeba SesaZlebeli “sxvaSi”<br />

pirovnuli birTvis aRmoCena da pyroba). <strong>maqsime</strong>saTvis ara aqvs<br />

gansxvaveba, saidan modis logismo _ Sinagani Tu garegani<br />

STabeWdilebisagan. mTavari da gadamwyveti aris pirovnebis nebelobis<br />

aqti. Tu nebeloba aRmarTulia RmerTsityvisaken, maSin misi cnobierebis<br />

intenciuri obieqti Rebulobs konkretuli, realuri pirovnebis<br />

konturebs da xdeba stiqiuri energiis gapirovnebuloba. amdenad,<br />

396 zogadad demonisa da adamianis mimarTebaze <strong>maqsime</strong>sTan ix. L. Thunberg, Microcosm and<br />

Mediator... 167-169.<br />

397 siyvarulis T... 2,85 PG 90 1012 BC<br />

398 siyvarulis T... 1,84 PG 90, 980 B<br />

399 siyvarulis T... 2,84 PG 90 1009 D<br />

130


cnobierebaSi mexsierebidan amotivtivebuli stiqiuri energiac SeiZleba<br />

gaformdes cocxal pirovnebad maradiulobis vertikalze<br />

dakristalebisas. amgvarad, stiqiuri realobidan SeiZleba SeiZerwos<br />

cocxali intersubieqturi saeklesio-<strong>evqaristiuli</strong> realoba an<br />

monosubieqturi iluziuri sinamdvile, sadac “sxvebi” rCebian<br />

fantazirebul subieqtebad da verasdros “gankacdebian” realur<br />

pirovnebad. 400 Cven SegveZlo gveTqva, rom xdeba am “sxvebis” demonizacia<br />

da iluziuri samyaro iqceva demonebiT dasaxlebul qveynierebad,<br />

romlis ukiduresi xatia jojoxeTis simbolo. iq ukve demonebi<br />

batonoben da ara adamianebi. iluziuri samyaro iqceva mtrul msofliod,<br />

sadac adamians aRar daedgomeba, magram ar SeuZlia mas Tavi daaRwios.<br />

adamiani xdeba Tavisive iluziuri sinamdvilis tyve. esaa nebelobis<br />

sruli degradireba da jojoxeTi. 401<br />

400 cneba intersubieqturoba ix. Χ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 268, 285 da Ν.<br />

Λουδοβίκος, Η Κλειστή Πνευµατικότητα και το Νόηµα του Εαυτού, Αθηνα, 1999, 315-321. orive es avtori<br />

akritikebs ara mxolod am cnebas (Intersubjektivität) edmund huserlTan (Edmund Husserl),<br />

aramed mTel dasavlur azrovnebas. maT miaCniaT, rom dasavlur filosofiur<br />

azrovnebaSi daikarga namdvili pirovnulobis gageba da amis mizezs xedaven sxva mesTvis<br />

(alter ego) sakmarisi ontologiuri safuZvlis ararsebobaSi. amis gamo, maTi azriT,<br />

dasavluri subieqti yovelTvis rCeba iluziuri. am problemis dasaZlevad isini<br />

sanacvlod Tavazoben AaRmosavlur triadologiur paradigmas. Cven aq ar vcdilobT am<br />

sakiTxis kvlevas. mxolod viyenebT cneba intersubieqturobas huserlis naazrevTan<br />

aluziisaTvis. karteziuli ganazrebanis me-5 nawilSi (gansakuTrebiT $$54-56, 58), mas<br />

Semdeg, rac transcendenturi ego aRar imyofeba ukve marto, aramed aprezentaciis<br />

meSveobiT “amCnevs” sxva subieqtur monadebsac, warmoiqmneba monadebis erToba. am<br />

erTobaSi centraluria Cemi monada da danarCenebi ki periferiulia. es monadebi<br />

urTierToben erTmaneTTan da sityvebiTa da sxvadasxva saSualebiT erTmaneTs uziareben<br />

imas, rac xdeba TavianT transcendentur samyaroebSi. aseTi komunikaciisas warmoiSoba<br />

intersubieqturi samyaro. esaa monadebis erToblivi samyaro, anu samyaro, romelSic<br />

urTierToben monadebi da romeli samyaros sagnebis Sesaxebac monadebs SeuZliaT,<br />

uTxran erTmaneTs da gaagebinon. am samyaroSi Sedis garemo, bunebac da sociumic. anu<br />

garemo, bunebrivi da socialuri, Tavis sazriss Rebulobs mxolod aseT<br />

intersubieqtur velSi. Cvenc aseTi mniSvnelobiT viyenebT am termins:<br />

pirovnebaTaSorisi urTierTobisas warmoiqmneba esa Tu is samyaro, romelSic<br />

cxovroben es pirovnebebi. pirovnebebi Tavad, TavianTi arCevaniT, aformeben imTaviTve<br />

neitralur garemos im saxlad, sadac cxovroben.<br />

401 am TemasTan dakavSirebiT sainteresoa XV saukunis bolos bizantiis ukanaskneli<br />

didi RvTismetyvelis, wm. nikolao kabasilas, msjeloba. igi Tavis TxzulebaSi,<br />

qristeSi sicocxlis Sesaxeb (§ 1, Tavi 12-22), jojoxeTs ar ganacalkevebs amasoflisagan.<br />

metic, rodesac is laparakobs qristes jojoxeTSi Casvlaze, igi mas (Casvlas)<br />

ganixilavs Ria procesad, romelic grZeldeba saeklesio misteriebisa da masTan<br />

dakavSirebuli qristianuli cxovrebis (ZvelqarTulad moqalaqobis) gziT samyaros<br />

aRsasrulamde. kabasila ambobs, rom ufali ganaTavisuflebs jojoxeTis tiraniis qveS<br />

myof mxolod im adamianebs, romlebic ganamzadeben sakuTar Tavs qristeSi gamovlenili<br />

samarTlianobis misaRebad. xolo es mzadyofna unda gamoixatebodes ara mxolod<br />

Sinagani Zalebis mowesrigebulobaSi, aramed imaSic, rom isini ukmayofiloni unda<br />

iyvnen da aprotestebdnen adamianis Cagvrasa da damonebas da, amasTan erTad,<br />

natruloben da mTeli guliT swadiaT tiranis Camogdeba. xolo isini, vinc kmayofili<br />

arian arsebuli jojoxeTuri, anu tiranuli mdgomareobiT da iluziuri sinamdvilis<br />

monobas sisaZagled ar miiCneven, ar arian mzad raime cvlilebisaTvis, anu qristeSi<br />

131


<strong>maqsime</strong>s mixedviT, vnebebi viTardeba Tanamimdevrulad: erTi Sobs<br />

meores, meores mosdevs mesame da ase Semdeg. es sqema ZiriTadad rva<br />

vnebuli logismosagan aris Sedgenili. mTavari vnebaa Tavmoyvareoba,<br />

romelsac Seadgens rva danarCeni: mucelcofoba (γαστριµαργία 402 ); siZva;<br />

vercxlismoyvareoba; mwuxareba; risxva; sevda; mediduroba da<br />

ampartavneba. 403<br />

vneba xdeba codva, rodesac neba daeTanxmeba Sevnebul logismos da<br />

gadaizrdeba naTvisobaSi, xolo Semdeg ki moqmedebaSi:<br />

“moakvdineT Tqveni asoebi, romlebic arian miwaze: siZva, uwmiduroba,<br />

vnebuloba, boroti ndomoba da zedmetmomgebloba da sxva amaTgani”<br />

(kolas 3,5). miwa uwoda xorcis mzraxvelobas (φρόνηµα), siZva _ moqmedebiT<br />

codvas: uwmiduroba _ masTan daTanxmebas, vnebuloba Sevnebul logismos<br />

daarqva, ndomoba _ ndomobis boroti litoni logismos miRebas,<br />

zedmetmomgeblobas _ vnebis dambadebel da gamzrdel nivTs. xorcis<br />

mzraxvelobis am asoebis mokvdineba brZana saRvTo mociqulma. 404<br />

nebeloba moqceulia Caketil wreSi da nabij-nabij miemarTeba sikvdilis<br />

tiraniaSi saboloo waxdenisaken. 405 am situaciaSi mxolod qristea<br />

mxsneli:<br />

“yoveli codva siamovnebisaTvis aResruleba. is gaqarwyldeba nebsiTi Tu<br />

uneblie avgamcdelobiT da mwuxarebiT. [da aseve] sinanuliT an<br />

winaazrovnebiT mowevnuli gangebulebiTi gansacdeliT, ‘Tuki sakuTar<br />

Tavs ganvsjidiT [...], ar ganvisjebodiT. xolo gansjilni uflis mier<br />

aRvizrdebiT, raTa ar davisajoT sofelTan erTad’ (1 kor 11, 31-32)”. 406<br />

maSasadame, Tavmoyvareobis codvil wreSi momwyvdeuli adamiani mxolod<br />

tkivilis gancdiT fxizldeba. igi gadaafasebs (µετα-νο-ία, gonebas icvlis,<br />

nanobs) Tavis arsebul realobas. tkivili aris siamovnebisagan waxdenili<br />

bunebis wamali, romelic RmerTsityvam gangebulebiT winaswar<br />

jojoxeTisagan TavisuflebisaTvis. amrigad, isini rCebian jojoxeTis tiraniis qveS, ese<br />

igi iluziuri samyaros monopersonalur/egocentrul realobaSi (Ν. Καβάσιλα, Περὶ τῆς ἐν<br />

Χριστῷ Ζωῆς, ΕΠΕ 22, Θεσσαλονίκη, 279-295). am TemasTan dakavSirebiT ixileT, agreTve Π. Νέλλα,<br />

Περί δικαιώσεως διδασκαλία Νικολάου του Καβάσιλα, Πειραιάς 1975, 94-100, 151-158). igive adamianuri<br />

viTarebaa aRwerili Teodore dostoevskis roman Zmebi karamazovebis personaJ ivane<br />

karamazovis moTxrobil miTSi “didi inkvizitori” da Wabua amirejibis roman daTa<br />

TuTaSxias personaJis, “abel (arqifo) seTuris”, tipaJiT. orive SemTxvevaSi adamianebi<br />

nebayoflobiT emonebian tirans da arian sakuTar iluziur sinamdviles damonebulebi.<br />

402 γαστριµαργία – gemoTmoyvareoba, sanovageTmoyvareoba. am berZnuli kompozitis meore<br />

Semadgeneli _ µάργος (µαργαίνω, µαργάω, µαργότης) niSnavs giJs, gagiJebuls, sulels, cofians,<br />

gacofebuls, gadareuls.<br />

403<br />

Sdr. evagre pontoeli, rva logismos Sesaxeb, PG 40, 1272A- 1276 A. samecniero<br />

literaturaSi miCneulia, rom rva logismos es sqema momdinareobs evagre<br />

pontoelisagan. amis Sesaxeb ix. Αλ. Ραντοσάβλιεβιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας... 132-137.<br />

404 siyvarulis T... 1,83 PG 90, 980 A<br />

405 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 217-218.<br />

406 siyvarulis T... 2, 41 PG 90, 997D-100A<br />

132


gansazRvra, radgan ganWvrita adamianis codvisaken dacureba. RmerTi<br />

miuSvebs adamianebs gansacdelebisaken da maTi saSualebiT kurnavs maT.<br />

adamiani, Tavis mxriv, mas Semdeg, rac gadaxedavs (µετανοία) Tavis<br />

mdgomareobas da gansjis sakuTar Tavs, unda miiRos mowevnuli<br />

gansacdelebi, rogorc daqsaqsuli bunebis kvlav aRdginebis saSualeba.<br />

saWiroa qmnili nebelobis sruli damorCileba RvTaebrivi nebelobisadmi,<br />

anu logosebisadmi.<br />

3.2.3. sulis Zalebis <strong>evqaristiuli</strong> aRdgena<br />

“sikvdilis aCrdilia adamianis sicocxle. vinc aris RmerTSi da RmerTi<br />

[ki] _ masSi, mas SeuZlia gabeduld (εναργώς, cxadad) Tqvas: ‘romc viaro<br />

sikvdilis aCrdilSi, ar SemeSindeba siboroteebis, radgan Sen CemSi xar’<br />

(fs 22,4)”. 407<br />

407 siyvarulis T... 2,96 PG 90, 1016 CD: “sikvdilis aCrdilia adamianis sicocxle. vinc aris<br />

RmerTTan da RmerTi [ki] masTan, mas SeuZlia cxadad Tqvas: ‘romc viaro sikvdilis<br />

aCrdilSi, ar SemeSindeba siboroteebis, radgan Sen CemTan xar’ (fs.22)”. 22-e fsalmuni,<br />

romlis safuZvelze msjelobs aq <strong>maqsime</strong>, WeSmaritad erT-erTi dramatuli bibliuri<br />

locvaa. es im fsalmunTagania, romlebic mniSvnelovan rols TamaSoben qristianul<br />

liturgiaSi (Psalm Twenty- Three. An Anthology, Versions Collected and Annotated by K.H. Strange and<br />

R.G.E Sandbach, Edited “The Saint Andrew Press”, Edinburgh 1978, 4). netarma avgustinem es fsalmuni<br />

airCia, rogorc mowameTa himni (John H. Eaton, The Psalms Come Alive, Edit “Mowbray”, London, Oxford<br />

1984, 139), radgan es aris kvdomasa da sikvdils Soris daZabuli da intensiuri<br />

cxovrebis amsaxveli (The New Interpreter’s Bible, Vol.4, Abingdon Press, Nashville 1996, 770-771). 22-e<br />

fsalmuni beWeds asvams 21-e fsalmunis dramatul ganviTarebas (Eaton John H., 139). es<br />

ukanaskneli dayofilia or ZiriTad scenur nawilad: muxli 1-21 aris glova sikvdilze<br />

(martosuli garSemortymulia sikvdiliT. jojoxeTis cxovelebi exvevian mas (fs. 21, 1).<br />

xolo 22-31-e muxlebi aris zeimi adgilze, sadac sufevs sicocxle (sikvdilis Crdili<br />

aris adgili, sadac adamiani ganicdis yvela sasikvdilo tanjvas, magram swored am<br />

adgilidan aRmocendeba sicocxlis uZlieresi samefo). 22-e fsalmuni SeiZleba miviCnoT<br />

mesame scenad. ufali, rogorc mwyemsi-mefe ufro Zlieria, vidre sikvdilis mwyemsi.<br />

,,SaveTis veli” (“The shadow of death”, “sikvdilis Crdili”) an ,,wyvdiadi” (,,deep darkness”)<br />

niSnavs, rom safrTxe realuria, magram ar unda gveSinodes, radgan mwyemsis<br />

mzrunveloba sakmarisia (,,4. vidodiRaTu Soris aCrdilTa sikudilisaTa, ara SemeSinos<br />

me borotisagan, rameTu Sen Cem Tana xar; kuerTxman Senman da arganman Senman – amaT<br />

nugeSinismces me. 5. ganhmzade winaSe Cemsa tablaÁ winaSe maWirvebelTa CemTa; ganapoxe<br />

zeTiTa Tavi Cemi da sasumelman Senman damaTro me viTarca urwyulman”). mTavari<br />

mtkicebulebaa ,,Sen Cem Tana xar” (The New Interpreter’s Bible, 768). gansacdelis da safrTxis<br />

momentSi garkveuli fsalmunebis mReras hqonda TiTqmis zebunebrivi, saswaulTmoqmedi<br />

da eqstazuri efeqti (John H. Eaton, 139). pirovnebas an erTobas, mtkivneuli situaciebis<br />

dros SeeZlo, eglova RvTis aryofnis (RvTis ganSorebis) gamo da amave dros<br />

aRtacebulni (eqstazirebulni) yofiliyvnen RvTis Tanamyofobis myisieri grZnobiT.<br />

logikuria, rom es Tanamyofoba Cven SeiZleba gavigoT, rogorc<br />

esqatologiur/esqatologiuri (Richard. J. Clifford, Psalms 1-72, Abindon Press, Nashville 2002, 17;<br />

Westermann Claus, The Living Psalms, Edinburgh 1989, 2-3, 7: “The Psalms are oriented towards the Temple rather<br />

than accompaniments to Temple ceremonies. Thus they mirror the whole of that life, from the Creator, through His<br />

creation and history, down to the personal suffering of the individual. We can only describe and understand the<br />

psalms as originating from worship when worship is seen as the unifying centre of the nation’s or Christian<br />

believer’s common (eucharistocentric) life”). amrigad, SesaZlebelia mTeli sicocxlis mitana da<br />

miZRvna RvTisTvis (J. David Pleins, The Psalms. Songs of Tragedy, Hope, and Justice, Orbis Book, New York<br />

133


pirvelqmnili codviT adamiani moeqca fantaziebisa da aCrdilebis<br />

tyveobaSi, 408<br />

sadac is martoa da sadac sxvebi arian misi mtrebi. igi<br />

Seimosavs codviT gauxeSebul da uamravi da danamcecebuli<br />

simboleoebiT “Sezrqelebul”<br />

samyaros qmnil samoss, raTa dafaros<br />

sircxvili (dab 3,7), anu kidev ufro metad ganizRudos sxvebisagan (dab<br />

3,10). magram, RmerTi Tandamswrea sikvdilis tanjvaSi myofTan da ar<br />

tovebs mas. igi mas ecxadeba am siboloebSi da uZRvis pirveladi miznis<br />

ganxorcielebisaken (rogorc zemoT araerTgzis aRvniSneT, qmnili<br />

samyaro da werili niadag gamocxadebadi RmerTsityvis tania):<br />

“dasawyisSi RmerTma Seqmna adamiani da samoTxeSi daadgina. [adamianma ki]<br />

daarRvia mcneba da Cavarda waxdenilobasa da sikvdilSi. RmerTis<br />

winaazrovneba warmarTavda mas yvela TaobaSi, magram igi SenarCundeboda<br />

uaresisaken mimarTulad da xorcis mravalgvari JiniT miiyvaneboda am<br />

cxovrebis sasowarkveTilebaSi. [maSin] RmerTis mxolodSobili Ze, mamis<br />

winasaukuneTa logosi, sicocxlis da ukvdavebis wyaro, gamogvecxada<br />

Cven, sikvdilis wyvdiadSi da CrdilSi mjdomareT (esaia 9,2; mT 4,16),<br />

xorci Seisxa suliwmidisa da <strong>wminda</strong> qalwulisagan da RmerTsaxovani<br />

sicocxlis moqalaqeoba gviCvena. <strong>wminda</strong> mcnebebi mogvca da maT<br />

[mcnebaTa] mixedviT mcxovrebT zecaTa samefo aRgviTqva. [...] ivno ra<br />

macxovnebeli vnebiT da aRdga ra mkvdreTiT, aRdgomis imedi da<br />

maradiuli sicocxle gvaCuqa..., sakuTari cxovnebisaTvis misi<br />

[RmerTsityvis] mcnebebis dacvisaTvis moRvaweebs suliwmida zegardamo<br />

mogvivlina sicocxlis windad da Cveni sulebis gansanaTleblad da<br />

gansawmedad. esaa uflis gankacebis mizani”. 409<br />

RmerTsityva damswrea adamianur tanjvaSi Tavisi tkiviliTa da Tavisive<br />

suliwmidiT (“ivno ra macxovnebeli vnebiT”), magram es ar niSnavs<br />

tkivilis mospobas, aramed imas, rom adamianma unda ataros sakuTari<br />

tkivili, axla ukve rogorc momaval aRdgomasTan suliwmidiseuli<br />

dawinduloba. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, moRvawisaTvis ara sasowarkveTilebis,<br />

aramed imedis momgvrelia tkivili.<br />

orgvaria RmerTis mier winaazrovnebiTad adamianSi imTaviTve<br />

Canergili tkivili: nebsiTi da uneblie. orive siamovnebiseuli<br />

dacemulobis gasauvnebelmyofeli saSualebaa: “yoveli tkivili, uneblie<br />

Tu nebsiTi, sikvdilis dedis, romelicaa siamovneba, xdeba sikvdili”. 410<br />

1993, 46-47) da, Tu es asea, maSin yoveldRiuri cxovreba, cxovreba godebasa da rwmenaSi<br />

gadaiqceva evqaristul ZRvnad (Nicolaos Cabasilas, The Life in Christ, The Fifth Book, §4, Translated<br />

from Greek by Carmino J. deCatanzaro, edited at St. Vladimir’s Seminary Press, New York,1974, 151: “The man<br />

recollect himself and bend on himself and come back to himself, that makes God truly dwell in the soul and makes<br />

the heart an altar”).<br />

408 Sdr. Cveni Rirsi mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebisa da moRvaweobisaTvis, PG 90, 91C:<br />

“Txzavda ra [igi] ocnebebs da aCrdilebs da fantaziebs”.<br />

409 moRvaweobisaTvis sityva kiTxvebad da pasuxebad 1.<br />

410 Talasesadmi... 42 PG 90, 428 B<br />

134


uneblie tkivili, “sikvdilis sawerteli”, farulad spobs bunebis<br />

waxdenilobas. igi daangrevs RmerTis siyvarulsa da adamians Soris am<br />

ukanasknelis arCevanis mier agebul gadaulaxav kedels: “mas unda<br />

swored cxovneba, vinc samkurnalo wamlebs ar SeewinaaRmdegeba. esaa<br />

sxvadasxva gansacdeliT mowevnuli tkivili da wuxilebi”. 411<br />

RmerTi adamianis arsebobaSi 412 Careulia “winaazrovnebiT mowevnuli<br />

gangebulebiTi gansacdeliT”. 413 xolo, “gansacdelebi SeemTxveva zogs<br />

warsulSi momxdari codvebis gaqarwylebisaTvis, zogs _ awmyoSi<br />

moqmedebulisaTvis, xolo zogs _ momavalSi qmnadis (mosaxdenis)<br />

Sesawyvetad (eseni ar arian gamosacdelad mowevnuli, imgvarad, rogorc<br />

es iobis SemTxvevaSi iyo)”. 414 tkiviliani gansacdeli Searyevs nebelobis<br />

TviTkmarobas. is aiZulebs adamians, ar iyos koncentrirebuli mxolod<br />

nivTierze, aramed damorCildes nivTierSi CaTesil saRvTo nebelobebs.<br />

amgvarad, damorCilebuli gardaiqmneba da Seicnobs RmerTis siyvarulis<br />

“vnebas”, romelic qristeSi da qristed ganxorcielda:<br />

“rogorc martivi adamianuri sagnebis logismo ar aiZulebs gonebas,<br />

ugulebelyos saRmrTo [sagnebi]. aseve arc saRmrToTa martivi codna<br />

arwmunebs [mas], srulad ugulebelyos adamianuri sagnebi, radgan axla<br />

Crdilsa (sikvdilis CrdilSi, anu tkivilSi –k.k) da varaudebSi arsebobs<br />

WeSmariteba. amgvarad, [goneba] <strong>wminda</strong> siyvarulis sanetaro Jinis (πάθους)<br />

moqenea, romelic miabams mas sulier xedvebs da daarwmunebs [mas],<br />

nivTierT amjobinos univTo da grZnobadT goniTsawvdomi (noeturi) da<br />

saRvTo”. 415<br />

adamianSi tkivilis vneba (πάθος) morCilebis gziT gardaiqmneba saRvTo<br />

sagnebis (saRvToTas) siyvarulad, anu saRvTo paTosad (πάθος, Jinad).<br />

nivTier saganTa simboloebis nislSi, sikvdilis mravalsaxovani<br />

tkivilis CrdilSi ganiWvriteba WeSmariteba. “uneblie tkivilis”<br />

moRvaweobiT miReba, Tavmdabluri TviTuaryofa da mxolod sakuTar<br />

ZalebSi Tavdajerebulobis mitoveba aris vnebuli Tavmoyvareobis<br />

uaryofa da asketikis arsi: “Tavmdabloba aris cremliTa da tkiviliT<br />

niadag locva. is marad mouxmobs RmerTs da ar anebebs sakuTar Zalas da<br />

sibrZnes ugunurad kadnierebas”. 416<br />

411 siyvarulis T... 3,82 PG 90, 1041C<br />

412 Sdr. siyvarulis T... 2,96 PG 90, 1016 C: “vinc aris RmerTan, da RmerTi [ki] masTan...”<br />

413 siyvarulis T... 2,41 PG 90, 997D<br />

414 siyvarulis T... 2,45 PG 90, 1000B<br />

415 siyvarulis T... 3,67 PG 90, 1037AB<br />

416 siyvarulis T... 3,87 PG 90, 1044B<br />

135


swored aseTi moRvaweobisas paradoqsulad “gaTamaSdeba”<br />

adamianuri Tavisufleba. TviTukmarobaSi SemozRudva da dateva mis<br />

sazRvrebSi aris swored dacemuli da individualebad dayofili bunebis<br />

tiraniisagan gaTavisuflebis procesi. rodesac adamiani aRiarebs, rom<br />

tkivili, romelsac is ganicdis, aris “kanonieri”, anu sworad Semowers<br />

mis, rogorc nebayoflobiTi codviT dacemuli qmnilebis, sazRvrebs,<br />

roca is imyofinebs Tavis SemosazRvrul realobas da aRiarebs Tavisive<br />

Seqmnil sazRvrulobas, sadac is sakuTari arCevaniT Caiketa; rodesac is<br />

ar ewinaaRmdegeba martoobis tkivils, aramed Rebulobs mas, rogorc<br />

martoobidan gamosvlis SesaZleblobas, swored maSin masSi iwyebs<br />

gamovlinebas uqmneli “saRmrTo madli yovlisa aRmavsebeli”.<br />

amrigad, tkivili ver gaxdeba RmerTis realobis Secnobis sawyisi,<br />

Tu ar iqna amisaTvis Tavisufali nebis arCevani, radgan pirovneba,<br />

Tavisufalia yovelgvari Zaldatanebisa da bunebiTi iZulebisagan da<br />

aris is, vinc Rebulobs saboloo gadawyvetilebas. mxolod gonieri aqti<br />

xdis adamians RmerTSemecnebis subieqtad da ara garedan Tavsmoxveuli<br />

keTili neba. Tavisufleba gulisxmobs RmerTis mxridan siyvaruls da<br />

aseve qmnilebis mxridan siyvarulis Segnebul pirovnul saTanado aqts.<br />

uneblie gansacdelTa daTmena ar gulisxmobs “zegardamo” Sewyalebis<br />

pasiur lodins, aramed aqtiur TviTgaxsnas sxvisi realobis misaRebad.<br />

xolo Tuki “sxvebi aris jojoxeTi”, maSin sxvebTan pirispir<br />

SexvedrisaTvis Tavis Segnebuli Cagdeba am jojoxeTSi moRvawes aqcevs<br />

saboloo realobis, anu RmerTis Semmecnebel pirovnebad.<br />

rogorc zemoT vnaxeT, dacemuli bunebis tirania gamomdinareobs<br />

sulis Zalebis disharmoniisagan, rodesac nebeloba moSlilia da mis<br />

adgilze aRmocenebulia “axirebuloba”. swored Tavmoyvareobis<br />

axirebuloba xdis bunebas Zalmomred. <strong>maqsime</strong>s azriT, tanjvis<br />

Tavisufali miRebiT sulis Zalebi moipoveben TavianT WeSmarit<br />

ganzomilebebs, bunebiT miswrafebas saRvTo siyvarulis mimzidveli<br />

Zalisaken. es Zala ki adamians aRadgens madlismierad im adamianur<br />

bunebaSi, romelic miiRo qristem Tavis pirovnebaSi:<br />

“vinc am Zalebs [ndomobas da gzebas] daumorCilebs gonebas (λόγω), is<br />

ndomobas ipovnis Tavad siamovnebad qceuls sulis madlSi RmerTTan<br />

SeubRalavi (αχράντον) Seqsovilobis gamo; xolo gzebas, aumRvrevel<br />

mxurvalebas, saRvToTa Sesaxeb siamovnebis damcvelad da brZnul sigiJed<br />

(µανίαν, Sepyrobilobad), [romelic aris] sulis miswrafebis Sesabamisi<br />

136


aRtacebis (θελκτικής, moxiblulobis) Zalis arsebulTagan srulad<br />

garegamomabijebeli (εκστατικήν, maeqstazirebeli)”. 417<br />

vxedavT, rom sulieri Zalebis aRdgena gadawyvetilebisa da nebelobis<br />

saqmea. adamianis nebeloba dacemuli da wamxdaria, magram igi, amave dros,<br />

aRmdgari da gankurnebulia qristeSi (swored amitom iyo <strong>maqsime</strong>saTvis<br />

aucilebeli, rom qristeSi adamianuri nebeloba srulad yofiliyo<br />

mocemuli, radgan “rac ar aris miRebuli mis mier, is ganukurnebelicaa”).<br />

magram rogorc nebelobis waxdena, rac gamoixateba mis tiraniasa da<br />

ucodnelobisadmi daqvemdebarebaSi, stadiuri procesia, aseve misi<br />

aRdgena aris mxolod TandaTanobiTi, romelic mimdinareobs “Tavis<br />

droSi”. is xdeba SesaZlebeli, rogorc vTqviT, mxolod gankacebuli<br />

RmerTsityvis macxovnebeli Carevisas. igi (RmerTsityva) ki aris damswre<br />

(pirvel rigSi misterialurad), rogorc bunebis sawinaaRmdego nebelobis<br />

gardamsaxveli gangrZobadi movlena (“misterialuri xdomoba”). magram<br />

nebelobis gardasaxvas uTuod win uZRvis sakuTari uZlurebis gancda,<br />

rasac, aseve uciloblad unda mosdevdes moyvasis, anu<br />

“Tanaadamianisadmi” TanagrZnoba, ese igi nebis Semobruneba sakuTari<br />

bunebisadmi, rac gulisxmobs Tavis Tanaarsisadmi Semobrunebas.<br />

RmerTsityvis daxmareba, rogorc zegardamo, “Sveuli” Careva, aris<br />

“Tarazuli”, drosa da sivrceSi gangrZobadi procesi – buneba unda<br />

gamoixsnas da gafarTovdes Tanaqmnilebisaken da awmyoSi am RiaobiT<br />

gadaswvdes momavals. esaa vertikalis da horizontis erTianoba, anu<br />

asketuri wvrTnis jvari:<br />

“vinc Seimecna adamianuri bunebis sneulebrioba, man miiRo gamocdileba<br />

saRvTo Zalis da man am Zalis saSualebiT zog raimes [ukve] miaRwia,<br />

zogs ki eswrafis miaRwios da [amasTan erTad] ar Seuracxyofs aravis<br />

adamianTagans. [man] gaigo, rom rogorc mas daexmara da mraval da mZime<br />

[danaSaulobebisagan] ganaTavisufla, aseve SeuZlia yvelas daexmaros,<br />

rodesac inebebs da umetesad ki maT, vinc misi gulisaTvis moRvaweobs. 418<br />

417 Teologiuri Tavebi 3, 56 PG 90, 1284C- 1285A. am pasaJis ukanaskneli frazis Tavisufali<br />

Targmani SeiZleba aseTi yofiliyo: “gonieri mania, romelic aris iseTi mdgomareoba,<br />

rodesac mSvenierebisaken moswrafe suli imgvarad moxibluli da Sepyrobili xdeba<br />

RmerTiT, rom iviwyebs yovel arsebuls”. Sdr. siyvarulis T... 2,48 PG 90, 1000CD: “visi<br />

gonebac marad aris RmerTisaken, misi ndomobac RmerTisaken zeizrdeba trfialebad da<br />

gzneba mTlianad saRvTo siyvarulad gadaiqceva. saRvTo minaTebis mravalwlovani<br />

ziarebiT mTlianad naTelsaxovani gaxda da misi vnebiTi nawili Tavis TavSi (gonSi)<br />

SeamWidrova; saRvToTa trfialeba moudunebel da uwyvet siyvarulad moaqcia da<br />

miwieri [sagnebisagan] mTlianad gadaiyvana saRvToTaganze”.<br />

418 “aseve SeuZlia, yvelas daexmaros, rodesac inebebs da umetesad ki maT, vinc misi<br />

gulisaTvis moRvaweobs” – am frazis mixedviT, RmerTi daexmareba Tav-Tavis droze<br />

yvelas, maT Soris imaTac, vinc misken ar iswrafis Segnebulad. ufro vrclad am Temaze<br />

ix. qvemoT, me-4 TavSi.<br />

137


Tumca garkveuli gansjis mixedviT (κρίµασι τίσιν) yvelas ar<br />

ganaTavisuflebs vnebebisagan, magram, rogorc keTili da<br />

adamianTmoyvare (kacTmoyvare), Tavis droze (Tavis droSi) TiToeul<br />

[misken] moswrafes [mainc] gankurnavs”. 419<br />

saWirod migvaCnia, ganvavrcoT es Tema. maSasadame, RmerTsityvis<br />

pirovnuli siyvaruli Tavs idebs tkivils da Sedis sikvdilis sferoSi.<br />

am gziT is vnebisa da sikvdilis borkilebisagan, romelic aris bunebis<br />

sawinaaRmdego ndomoba, gaaTavisuflebs adamianur nebelobas. <strong>maqsime</strong>s<br />

TeologiaSi amgvarad gaTavisuflebuli adamianis nebelobis moqmedeba<br />

mowmobs adamianis qristeSi Tavisuflebas. adamiani aRar aris Tavis<br />

bunebas damonebuli ualternativo arseba, aramed mas kvlav uCndeba Zala,<br />

gaarRvios TviTizolaciis yru kedeli. es Zala mas ubiZgebs, Sevides<br />

moRvaweobiTi wvrTnis gansacdelSi, rac Semoatrialebs logosebis<br />

bunebis sawinaaRmdego msvlelobas da gardaqmnis mis nebelobas. 420<br />

amgvarad transformirebuli nebeloba aris arsebobis axali saxe,<br />

romelic Tavisufalia yoveli garegani nebelobis tiraniisagan,<br />

codvismieri waxdenilobisa da izolirebulobisagan (radgan, swored<br />

izolirebuli, sxeulze koncentrirebuli arseboba eqceva bunebiTi<br />

nebelobis tiraniis qveS. codvaSi datyvevebuli pirovnebisaTvis Tavad<br />

sakuTari buneba xdeba garegani da ucxo). am axali sicocxlisas (βίον<br />

καινόν) saerTo kacobrivi bunebiTi nebeloba xdeba ara iZulebiTad<br />

daqvemdebarebuli saRvTosadmi, rogorc ram gareganisadmi, aramed<br />

TanaqmnilebebTan mistiurad SeerTebuli qristes sxeulSi avlens saRvTo<br />

nebasTan RmerTmamakacurad TanaSemWidroebul harmoniul, anu “Seurwymel<br />

(ασύγχυτως) da ganuyofl” Tanamoqmedebas:<br />

“rogorc [zemoT] gadmocemulia, ise [unda] gavigoT RmerTmamakacuri<br />

energia: icxovra (πολιτευσάµενος, imoqalaqeva) [qristem] misiT<br />

[RmerTmamakacuri energiiT] da zebunebriviT gangvaaxla [swored] Cven da<br />

ara sakuTari [RvTaebrivi] buneba. cxovreba (πολιτεία, moqalaqeoba) aris<br />

bunebis kanoniT aRsrulebuli sicocxle. ufali myofobda ormagi<br />

bunebiT 421 da, cxadia, saRvTo da adamianuri kanonis Sesaferisi sicocxle<br />

aCvena da misi [cxovrebis] Sesabamisad hqonda [ormagi buneba]. erTSi [Tavis<br />

RvTaebriv pirovnebaSi] Seurevnelad (ασυγχύτως) TanaSemWidroebuli _<br />

axali da igive, ara rogorc mxolod ucxo da uCveulo miwierTaganTvis<br />

da, amgvarad, arsebulTa bunebas gacnobili, aramed axleburad mcxovrebis<br />

(καινώς βιωσάντος) axali moqmedebis Tviseba (χαρακτήρα). [dionise areopagelma]<br />

samarTlianad daarqva mas RmerTmamakacuri. man am saidumlosaTvis<br />

419 siyvarulis T... 2,39 PG 90, 997AB<br />

420 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 215-216.<br />

421 RmerTsityvis erTi Sedgenili hipostasis Sesaxeb ix. J.D. Madden, Composite Hypostasis in<br />

Maximus Confessor, Studia Patristica, 27 (1993) 175-197<br />

138


saTanadod moifiqra [es saxeli], raTa eCvenebina gamouTqmeli saxe imisa,<br />

Tu rogor urTierTmonacvleobiT miscemen erTmaneTs Tvisebebs qristeSi<br />

gamouTqmel SeerTebisas bunebiT TavisTavadi nawilebi, rasac [Tvisebebis<br />

gaziarebas] TiToeuli Taviseburad aRasrulebs imis gareSe, rom erTi<br />

nawilis bunebiTi logosi Seicvalos da Seerwyas meores”. 422<br />

adamianis pirovnebis Tavisuflebaze gavrcelebuli es<br />

dioTelitur/dioenergiuli TvalTaxedva gulisxmobs qristeSi iseT<br />

Tanacxovrebas, rodesac RmerTsityva xdeba RvTaebrivi codnis<br />

“kari/gasaRebi”, “gza” da “samefo”:<br />

“RmerTsityva iwodeba karad (ioan 10, 9), radgan Sehyavs codnaSi<br />

isini, vinc saqmeebis ubiwo bilikis Sesabamisi siqveleebis mTeli<br />

gza keTilad ganvlo; sinaTled, [radgan aCvenebs] maT sibrZnis<br />

mravalmnaTob saunjes; Tavadvea [qriste] gza da kari da gasaRebi da<br />

samefo: gza, rogorc megzuri; gasaRebi, rogorc RirseulTaTvis<br />

saRvToTa gamRebeli da [Tavadac] gaRebuli; kari, rogorc<br />

Semyvanebeli; samefo, rogorc memkvidreobad mogebuli<br />

(κληρονοµούµενος) da wilmqoneobiTad yvelaSi damkvidrebuli (εν πάσι<br />

γινόµενος)”. 423<br />

yvelas SeuZlia, eziaros qristes da yvelaSi SeiZleba mkvidrobdes igi.<br />

yovelive es ki, rogorc RvTaebrivi silamazis samefos adamianSi Caxatva,<br />

aRsruldeba qristes sxeulSi, anu eklesiaSi suliwmidis moqmedebiT: “da<br />

sicocxlismqmneli suli moqmedebs codniTi gamocdilebis wiaR Cveni<br />

silamazis Seucvlel (άτρεπτον, ucvalebel) gasrulebas”. 424<br />

rogorc ukve aRvniSneT, “siamovnebis ndomoba da tkivilis SiSi” 425<br />

unda amoiZirkvos adamianisagan, radgan “siamovnebis gamo gviyvars vnebebi<br />

da tkivilis gamo gavurbivarT siqveles”. 426 siqvelis mTavari mizani ki<br />

aris “<strong>wminda</strong> siyvaruli”, romelic sulis Zalebis WeSmarit ierarqias<br />

aRadgens da amasTanave aaRorZinebs qmnili samyaros ierarqiasac samebis<br />

Sida, anu iseTi ierarqiis mixedviT, sadac ar arsebobs subordinacia da<br />

piramiduli ZalmomreobiTi daqvemdebarebuloba. 427<br />

yvelaze Zneli aris sulis gznebiTi nawilis aRdgena. Zalian<br />

Znelia siZulvilisa da mrisxanebis aRmofxvra: “Znelad mosarevia sulis<br />

gznebiTi nawilis vnebebi, vidre ndomobiTis SemTxvevaSi” 428 , qriste ki<br />

422 sxvadasxva siZnele... 4 PG 91, 1057D-1060A<br />

423 Tavebi Teologiis Sesaxeb... 2, 69 PG 90, 1156Α<br />

424 Talasesadmi... 6 PG 90, 279A<br />

425 sxvadasxva Tavi... PG 90, 1197 AB<br />

426 sxvadasxva Tavi... PG 90, 1197 C<br />

427 piramiduli ierarqiis Sesaxeb Cven zemoT, meore TavSi, ukve visaubreT, rodesac<br />

dionise areopagelis RvTisSemecnebas ganvixilavdiT.<br />

428 siyvarulis T... 1, 61, PG 90, 973A da moRvaweobisaTvis sityva... PG 90, 917 B<br />

139


iTxovs “raTa siZulvilisagan, mwuxarebisagan da mrisxanebisagan<br />

gaTavisuflde da siyvarulis udidesi monapovaris Rirsi gaxde”. 429 am da<br />

sxva vnebebTan brZola, aseve fxizlad yofna fiqrebisa da grZnobebis<br />

<strong>wminda</strong>d SenaxvisaTvis aris adamianis nebis da, aqedan gamomdinare, misi<br />

samyaroseuli bunebis mudmivad wvrTna. es aris moudunebeli moRvaweoba<br />

marad ganaxlebadi codvis winaaRmdeg. 430 aseTi moRvaweoba ki aris<br />

qristes sxeulSi warmocarielebiTi (κενοτική) erTianobis mudmivi<br />

realizeba. Tavis mxriv, TviTwarmocarieleba aris asvla “Tavmdablobis<br />

mwvervalze” 431 da RmerTis usazRvrobaSi sakuTari SemosazRvrulobis<br />

gacnobiereba. rogorc zemoT aRvniSneT, swored TviTSemosazRvrulobis<br />

Secnoba aZlevs adamians Sanss, daitios Tavis TavSi bunebiT usazRvro<br />

sameba RmerTi:<br />

“RmerTisa da mamis sityva [da Tavad] RmerTi TiToeul sakuTar<br />

mcnebaTaganSi arsebobs saidumlod. xolo RmerTi da mama bunebiTad<br />

mTlianad arian ganuyofeli mTlian Tavis sakuTar sityvaSi. amrigad,<br />

saRvTo mcnebis mimRebeli da damcveli, masSi Rebulobs RmerTis sityvas.<br />

xolo RmerTis sityvis mcnebebSi mimRebeli, mis mier masSi bunebiTad myof<br />

mamas TanaRebulobs. xolo masSi [mamaSi] ki bunebiTad arsebul<br />

suliwmidas TanaRebulobs, radgan Tqva [man]:P‘WeSmaritad, geubnebiT, vinc<br />

miiRebs mas, visac gamovgzavni, me mRebulobs. xolo vinc me mRebulobs,<br />

Rebulobs Cems gamomgzavnels’ (ioan 13,20). amitom, vinc mcnebas Rebulobs<br />

da mas aRasrulebs, mas saidumlod aqvs (hyavs) [Tavis TavSi] <strong>wminda</strong><br />

sameba. 432<br />

RvTismSoblis SemTxvevaSi erTxel ukve moxda istoriaSi logosis<br />

sruli “dateva”. rwmeniT, anu RmerTsityvis mindobiT logosi<br />

amoqmeddeba, romelic iyo “Casaxuli” qmnilebisas TiToeul adamianSi.<br />

“[rwmenas] Tavis TavSi aqvs RvTismSoblis saxe: rogorc<br />

RvTismSobeli Seiqmna da arsebobda uflisa da Zis mier, xolo man<br />

[RvTismSobelma] xorciT Sva igi, aseve rwmena logosisgan aris da<br />

saqmis energiis mier logosi moqmedebaSi mohyavs... 433 xolo qristes<br />

vambobT, rom aris Segvamovnebuli (ενυπόστατον) rwmena 434 ”.<br />

Tuki TiToeuli adamiani TviTmitovebiT miendoba RmerTsityvas, maSin<br />

RvTismSoblis msgavsad xdeba logosis amamoqmedebeli, upirvelesad,<br />

Tavis TavSi da “Semdgom” (es Tanamimdevroba ar aris droiseuli) igi<br />

(adamiani) “garegamoabijebs” (eqstazirdeba) hipostazirebul rwmenasTan<br />

429 siyvarulis T... 1, 66 PG 90, 973C da iqve 4,83 PG 90, 1068D<br />

430 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 221-222, 223-225.<br />

431 siyvarulis T... 3.14 PG 90, 1020D<br />

432 Tavi Teologiis Sesaxeb... 2, 71 PG, 90 1156D-1157A<br />

433 kiTxvamigeba... 35 ΕΠΕ 14Α, 62<br />

434 Talasesadmi... 25 PG 90, 332Α<br />

140


(Sdr. “Segvamovnebuli rwmena”), anu qristesTan erTad mTeli<br />

qmnilebisaken/Si. amgvarad, yoveli moRvawe xdeba “RvTismSobeli”, Sobs<br />

ra samyaros mxsnelsa da gardamsaxvel RmerTsityvas, romelSic<br />

gardaisaxeba Tavadac. anu, rwmenaze dafuZnebul moRvaweobas mihyavs<br />

adamiani RmerTis imgvari codnisaken, rodesac es codna aqtualizirdeba,<br />

rogorc konkretuli adamianis nebis da bunebis gardamsaxveli, da, amave<br />

dros, is adamianis wiaRSi da wiaR samyaros gardaqmnis amjerad ukve<br />

RvTaebriv “axal sicocxled”. 435<br />

individis nebeloba aris jansaRi, rodesac is xdeba “nebayoflobiTi<br />

neba”, anu bunebiTi nebelobis realizireba, radgan es ukanaskneli<br />

yovelTvis mimarTulia hipostasuri Tavisuflebisaken. bunebiTi nebeloba<br />

marad keTilia, ese igi misi moqmedebis veqtori mudam mimarTulia<br />

RmerTisaken. dacemuloba vlindeba ara bunebiT nebelobaSi, aramed misgan<br />

435<br />

kirile aleqsandrieli erTgan ambobs, rom RmerTsityvas SeeZlo, uari eTqva<br />

qalwulisagan Sobaze da SeeZerwa Tavis sxeuli iseve, rogorc es adamis SemTxvevaSi<br />

iyo, anu miwisagan, magram, pedagogiuri da samoZRvro miznebidan gamomdinare, es ar<br />

gaakeTa. anu, qalwulisagan Sobis mxolod pedagogiur/samoZRvro miznebi arsebobda da<br />

ara ontologiur/soterelogiuri aucilebloba (Χρ. Σταµούλη, Θεοτόκος και ορθόδοξο δόγµα,<br />

Θεσσαλονίκη 1996, 178; misive, Περί της ενανθρωπήσεως του Μονογενούς, Θεσσαλονίκη 2000, 62). <strong>maqsime</strong>c<br />

mWidro paralels avlebs qalwulis bunebriv sxeuls, anu “masalasa” (Tbesa) da miwas<br />

Soris: “RmerTma rogorc aiRo sxeuli materiisagan (ύλης) (romelic iyo axali masala)<br />

da STahbera masSi sicocxle sakuTari Tavisagan... da Seqmna adamiani, imave saxiT<br />

uxrwneli qalwulisagan, rogorc ubiwo miwisagan, sxeuli miiRo, sakuTari Tavisagan<br />

sicocxle STahbera masSi (sxvadasxva siZnele... 108 PG 91 1325AB)”. grigol noselis<br />

Tanaxmad, morwmune STaefleba wyalSi, radgan wylisa da miwis elementebs (στοιχεία)<br />

aqvT erTmaneTTan naTesaoba. amis gamo, rogorc qriste daefla miwaSi, aseve morwmune<br />

STaefloba wyalSi (Γρηγόριος Νύσσης, Εις την ηµέραν των φώτων, PG. 46, 585. ix. eq.<br />

koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi sityva» da misi Zveli<br />

qarTuli Targmani, qristianul-arqeologiuri Ziebani 1/2008, ilia WavWavaZis saxelmw.<br />

universiteti, 66). amrigad, morwmune inaTleba wyliT da mironcxebas Rebulobs qristes<br />

sikvdilis mimsgavsebiT, raTa amieridan axali sicocxle icocxlos qristeSi. anu,<br />

dasawyisSi miwisagan SeZerwa RmerTma adamiani da isic Zerwavs sakuTar Tavs da<br />

tkivilebis wiaR kvlavSeqmnis (αναστοιχειώνει) mas (sakuTar Tavs) axlad (Γρηγόριος Νύσσης,<br />

Κατηχητικός Λόγος, PG. 45, 88-89 eq. koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi<br />

sityva» 8,4-5, 91; aseve ix. Βασίλειος Μέγας, Περί του Αγίου Πνεέυµατος 15, PG. 32, 126-150; Sdr. Κ. Ν.<br />

Βατσικούρα, Η έννοια του θανάτου κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, Κατερίνη 1999, 278-287). adamiani xdeba<br />

sakuTari Tavis “mesame mama”: 1. xorcieli mama; 2. naTlobisas RmerTi; 3. sakuTari Tavi<br />

moRvaweobiT (grigol RvTismetyveli, sityva 40. naTlobis Sesaxeb 2; <strong>maqsime</strong> aRms.,<br />

sxvadasxva siZnele... 105-107 PG 91, 1315-1323; Sdr. Γρηγόριος Νύσσης, PG. 44, 701-704: “sulis<br />

tkivilebis mier sakuTar xsnas vSobT da sakuTari Tavis (TviTis) raRacnairad mama<br />

vxdebiT”). amrigad, adamiani Tavis xelSi iRebs sakuTar Tavs, rogorc Tbes/masalas da<br />

Zerwavs mas qristes sxeulad, romelic man (qristem) miiRo qalwulisagan. am saxiT igi<br />

winuswrebs sayovelTao aRdgomas, anu yovlierebis eklesiad apokatastasiss. qalwulis<br />

“masala” ar yofila sxva ram gansxvavebuli qveynierebis “sxeulisagan”. morwmune Sobs<br />

Tavis Tavs da Tavis TavSi qristes ara rogorc mxolod sakuTari xsnis maZiebeli,<br />

aramed xarobs, radgan winaswar Wvrets samyaros eklesiurobas, romelsac ganicdis,<br />

grZnobs Tavis pirad sicocxleSi.<br />

141


gansxvavebul arCevniseul nebaSi. swored bunebiTi nebelobis aRdgenisas<br />

vlindeba Tavisufleba, romelic aris individualuri bunebis iZulebisa<br />

(kaprizisagan) da SemosazRvrulobisagan gamoxsnili arsebobis axali<br />

gvari. es axali sicocxle Tavisufali bunebiTi TviTnebobisagan<br />

(θελήµασιν), aris mSvidobiani da harmoniuli Tanaarseboba RmerTsa da<br />

TanaqmnilebasTan: “sulier [ZmebTan] (πνευµατικοίς, sulierebTan)<br />

Tanacxovrebis amomrCevlma Seni survilebi (θελήµασιν) maT karebTan<br />

moiSore: sxvanairad ver SesZleb, iyo mSvidobiT verc RmerTTan da verc<br />

TanamcxovreblebTan”. 436 mxolod xorcieli survilebis nebayoflobiT da<br />

TavSekavebiT kontrols moaqvs vnebebSi gabneuli bunebis hipostasuri<br />

erTianoba 437 :<br />

‘”sxeulis winaaRmdeg brZolisa da Widilisas Cven yovelTvis misken<br />

[RmerTisaken unda] vixedebodeT da sxeuls SetvirTuli sneuleba<br />

Rirsebis aRzrda [unda] iyos’. 438 rogorc [grigol RvTismetyvelma] Tqva,<br />

sulisa da sxeulisagan sikeTiT iqmna adamiani RmerTisagan. misgan mieca<br />

mzraxveli (λογικήν) da gonieri suli, romelic, erTi mxriv, aris<br />

Semoqmedis xatisebri da [RmerTisaken] miswrafebis Sesabamisad mTeli<br />

siyvaruli mTeli ZaliT marad RmerTisaken aqvs mimarTuli da mgavsebas<br />

(καθ’ οµοίωσιν msgavsebisebrobas) Rebulobs ganRmrTobis Sesabamisad;<br />

xolo, meore mxriv, icis daqvemdebarebulisadmi zrunvisa da moyvasis<br />

sakuTari TavisaviT siyvarulis mbrZanebeli mcnebis Sesaxeb da [amis<br />

gamo] sxeuls keTilgonierad epyroba, raTa siqveleebis gamo CaiTvalos<br />

[sxeuli RvTis Rirsad] da SeaTvisos (οικειώσαι, SeasakuTros) igi RmerTs,<br />

rogorc Tavis [sulis] Tanamona. sakuTari TaviT Suamdgomlobs masSi<br />

[sulSi] damkvidrebul Semoqmeds [RmerTs] da misTvis [sulisaTvis]<br />

mocemuli ukvdavebis dauxsneli sakvreliT [RmerTiT] TanaSeikravs mas<br />

[sxeuls], raTa, rogorc RmerTi aris sulisaTvis, ise suli iqces<br />

sxeulisaTvis; raTa yovlis Semoqmedi [RmerTi] gamoCndes adamianurobis<br />

(adamianuri bunebis) gziT yvela arsebulSi Sesabamisad myofi; raTa<br />

mravalma erTmaneTisagan bunebiT ganSorebulma erTad moiyaros Tavi da<br />

erTmaneTTan SeerTdes erT adamianur bunebad; raTa Tavad RmerTi gaxdes<br />

yoveli yovelSi (1kor 15,28), miiRebs ra yovelives da Seagvamovnebs ra<br />

Tavis Tavs (πάντα παραλαβών και ενυπόστησας εαυτώ) imisaTvis, rom arc erT<br />

arsebulTagans ar hqondeT kvlav moZraoba da umonawileoba mis<br />

TandaswrebaSi, imisaTvis, rom RmerTebad (ioan 10,35), RmerTis Svilebad<br />

436 siyvarulis T... 4,38 PG 90, 1056C. mSvidobis cnebisaTvis Zv. aRTqmis TeologiaSi ix. Στ.<br />

Καλαντζάκης, Ερµηνεία περικοπών της Παλαιάς ∆ιαθήκης, Θεσσαλονίκη, 1999, 438: “[bibliuri mSvidoba<br />

aris] sisavsis mdgomareoba, romelic ganisazRvreba da moicema Tavad RmerTis mier. es<br />

sisavse gamoixateba adamianis marTebul urTierTobaSi RmerTTan, harmoniul<br />

mimoTviseobaSi (σχέσεις, mimarTebaSi, damokidebulebaSi) Tanaadamiansa da bunebasTan da<br />

aseve mis SerigebaSi sakuTar TavTan”.<br />

437 Cven xSirad gviwevs erTisa da imave azris gameoreba. amas vakeTebT ori mizezis gamo:<br />

pirveli, gvaqvs ra mxedvelobaSi is garemoeba, rom axal qarTulad <strong>maqsime</strong> mcired aris<br />

Targmnili, gvinda misi rac SeiZleba meti teqsti moviyvanoT, raTa mkiTxvels hqondes<br />

SesaZlebloba, uSualod gaecnos misi azrovnebis stilsa da Taviseburebebs; meore,<br />

marTalia, ZiriTadi azri igivea, magram gameorebisas sxvadasxva niuansur aqcents<br />

vakeTebT, rac saSualebas gvaZlevs, erTi azri davukavSiroT meores.<br />

438 grigol RvTismetyveli, sityva 14,7. zogadad grigol RvTismetyvelis <strong>maqsime</strong>ze<br />

gavlenis Sesaxeb ix. An. Louth, St Gregory the Theologian and St Maximus the Confessor: The Shaping of<br />

Tradition, The Making and Remaking of Christian Doctrine, Esseys in Honour of Maurice Wiles, Edited by Sarah<br />

Coakley and David A. Pailin, Clarendon Press, Oxford 1993, 117-130<br />

142


(ioan 1,12), sxeulad (efes 1,23), asoebad (efes 5,30), RmerTis nawilebad da<br />

amdagvarebad viyoT da viwodebodeT [da viyoT] RmerTis saboloo<br />

miznisaken mimarTulebi, radgan amis gamo da amisaTvis Seiqmna<br />

adamiani”. 439<br />

am pasaJSi erTmaneTze damokidebul samgvar gayofaze aris laparaki: 1.<br />

adamiani gaSorebulia RmerTs; 2. adamianebi gayofili arian<br />

erTmaneTisagan; 3. adamiani Tavad aris dayofili Tavis TavSi sulad da<br />

sxeulad. amasTan erTad, Cven zemoT vnaxeT, rom Tavad suli iyofa Tavis<br />

Zalebad. am danawilebis gamTlianeba aris, ra Tqma unda, RmerTis<br />

iniciativa qristeSi, magram aranakleb mniSvnelovania adamianis<br />

nebayoflobiTi Zalisxmevac. aseve mniSvnelovania is garemoebac, rom es<br />

Zalisxmeva gulisxmobs mcnebebis Sesrulebas (Sdr. “icis... siyvarulis<br />

mbrZanebeli mcnebis Sesaxeb”). xolo mcneba, Tavis mxriv, aris, rogorc<br />

vnaxeT, saRvTo Tanayofnis saxe, ese igi _ saRvTo energia. amrigad,<br />

radgan energia “amoqmedebulia” mcnebaSi, mis (mcnebis) mier moRvaweSi<br />

moqmedebs, anu cocxlobs Tavad <strong>wminda</strong> sameba (“RmerTis da mamis sityva<br />

[da Tavad] RmerTi TiToeul sakuTar mcnebaTaganSi arsebobs saidumlod...<br />

amitom, vinc mcnebas Rebulobs da mas aRasrulebs, mas saidumlod aqvs<br />

(hyavs) [Tavis TavSi] <strong>wminda</strong> sameba” 440 ). amrigad, adamianis bunebis<br />

Tvisebebi mis waxdenil individualur Tvisebebad gaformdnen mas Semdeg,<br />

rac adamianma Tavmoyvareobis gamo Tavisi sxeuli nebayoflobiT daadgina<br />

arsebobis miznad. magram, Tuki adamiani daiwyebs sakuTari sulis<br />

mowesrigebas, anu sulier Zalebs daumorCilebs gonebas, romelic mudam<br />

Wvrets saRvTo realobas, maSin sxeuli xdeba Segvamovnebuli<br />

RmerTsityvasTan, ese igi RmerTsityvis hipostasis gziT saRvTo<br />

sicocxleSi CaerTveba. amdenad, igi xdeba madliT Ze RvTisa da iSorebs<br />

waxdenil individualur Tvisebebs, anu kargavs qveynier da iluzirebul<br />

TviTs (identurobas) da SeiZens axal hipostasur sicocxles, romelSic<br />

gaerTianebulia mTeli qmnili samyaro ganaxlebul kacobriv bunebad<br />

(“erTad Tavi moiyaron... erT adamianur bunebad erTmaneTTan SeerTebulad<br />

da Tavad RmerTi gaxdes yoveli yovelSi” 441 ):<br />

“didi da netari RmerTisa da mamis yovlad<strong>wminda</strong> da Tayvanissacemeli<br />

moxmoba aris suliwmidis madlisa da niWismieri [momavalSi] mocemadi<br />

Segvamovnebuli (ενυποστάτου) da [ukve aq] Sesicocxlebuli (ενυπάρκτου)<br />

439 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1091D-1092C<br />

440 Tavi Teologiis Sesaxeb... 2, 71 PG, 90 1156D-1157A<br />

441 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1091D-1092C<br />

143


Zeobilobis simbolo. amis gamo, madlis CanergviT daiZleva da daifareba<br />

yoveli adamianuri [dacemuli] gansakuTrebuloba (ιδιοτήτος, identuroba,<br />

Tviseba) da yvela <strong>wminda</strong>ns mieniWeba [Svilobiloba] da gaxdebian<br />

RmerTis Zeebi _ isini, vinc ukve aqedanve siqveleebiT Seimkes sakuTari<br />

Tavi elvare da didebulad saRvTo sikeTis silamaziT”. 442<br />

RvTis ZeSi miRebuli Sviloba aris axali Segvamovnebuli arsebobis<br />

gvari. 443 mTeli samyaro da TiToeuli nivTi masSi suliwmidisagan aris<br />

mocemuli, rogorc saCuqari da arqetipuli sinamdvilis simbolo. axali<br />

identuroba, anu esqatologiuri TviTi ar aris igiveobrivi amqveyniuri<br />

egocentruli identurobis. misiT mTeli es samyaro da TiToeuli nivTi<br />

masSi xdeba namdvilad da arqetipulad arsebuli da iseve<br />

Segvamovnebuli (ενυπόστατως), anu hipostasirebuli am axal<br />

TviTSi, rogorc es TviTi RmerTsityvis hipostasSi adamianuri bunebis<br />

wiaR. nebismieri usulo sagani xdeba adamianis buneba (iseve, rogorc,<br />

vTqvaT, misi sxeulis nawili) da, amdenad, is aris Segvamovnebuli da<br />

namdvilad arsebobs TiToeuli adamianis hipostasSi, xolo adamianis<br />

hipostasebi iqnebian erTmaneTisaTvis “Tanaarsi”:<br />

“gvwams, rom suliwmidiseul saCuqrebs, romlebic aq, am sicocxleSi<br />

gveZleva rwmenismieri madliT, momaval saukuneSi (sicocxleSi)<br />

WeSmaritad Segvamovnebulad (ενυπόστατως) miviRebT namdvili [saxiT], Cveni<br />

rwmeniseuli mtkice imedis da misi Seuryeveli da utyuari aRTqmis<br />

mixedviT, vinc [amas] Segvpirda. radgan, vicavT ra SeZlebisdagvarad<br />

mcnebebs, gvwams, rom mivaRwevT, gadavalT ra rwmeniTi madlidan [misi]<br />

pirisaxis [xedvis] madlamde (2kor 5,7), vinc Segvcvlis Tavisi Tavisken<br />

(anu RmerTi da Cveni macxovari ieso qriste), [maSin] mivaRwevT CvenSi<br />

arsebuli waxdenilobis saxeebis gareSemoZarcvas da aqauri grZnobadi<br />

simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs (pirvelsaxeebs)<br />

mogvmadlebs [qriste]”. 444<br />

es esqatologiuri sinamdvile aris <strong>evqaristiuli</strong> arseboba qristes<br />

sxeulSi, sadac nivTierad “Sezrqelebuli” simboloTa ritualuri<br />

harmonia gardaiqmneba arqetipul “elvare da didebulad saRvTo sikeTis<br />

silamaziT” 445 ganmsWvalul kosmiuri mSvenierebis RvTaebriv sicocxled.<br />

442 mistagogia 20 PG 91 696 C. iqve 24 PG 91 704D-705A.<br />

443 ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγη-Σχόλια, Μυσταγωγία του αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου,Αθήνα 1973, sqolio 63,<br />

206: “laparakobs ra Cveni Zeobis (Svilobis) esqatologiur mdgomareobaze, romelic<br />

winaswar gamoisaxeba RmerTis mamad wodebiT, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> mas axasiaTebs,, rogorc<br />

Segvamovnebuls da fesvgadgmuls WeSmarit arsebobaSi, magram, miuxedavad amisa, mas<br />

uwodebs suliwmidismieri dasaCuqrebiT madliT Svilobas (anu adamiani miiRebs madliT<br />

Zeobilobas – k.k). iyenebs, erTi mxriv, im cnebebis msgavs cnebebs, romelebic miuTiTeben<br />

adamianis bunebis RmerTsityvis hipostasSi arsebobis saxeze da, meore mxriv, im cnebebis<br />

msgavsad, romlebic aRniSnaven Cvens RmerTTan madliT da ara hipostasiT SeerTebas”.<br />

444 mistagogia 24 PG 91 704D-705A<br />

445 ix. zemoT mistagogia 20 PG 91, 696 C.<br />

144


sulis mzraxveli Zalis marad RmerTisaken moRvaweobiTi xedva, anu<br />

maradi RvTisSemecneba (“RmerTisaken unda vixedebodeT ... mzraxveli<br />

(λογικήν, moazrovne) da gonieri suli[T], romelic aris ... marad RmerTis<br />

Semmecnebeli” 446 ) qmnis axal kosmiur ierarqias, sadac saganTa<br />

urTierToba ganisazRvreba hipostasuri intersubieqturi axali<br />

Tanaarsobrivi ontologiiT, “radgan amis gamo da amisaTvis adamiani<br />

Seiqmna”. 447<br />

aq saWirod migvaCnia gavakeToT mcire gadaxveva cneba “Tanaarsis”<br />

gansamartavad. kacobriv doneze “sakuTrivad” (καθ’ έκαστον, TiToeulad)<br />

win uZRvis “sazogados” (καθ’ όλου), magram pirovnebebi ar arian<br />

erTmaneTisagan sruliad damoukidebeli, aramed _ “urTierTobasa-Sinamyofi”<br />

(εν-σχέσει-υπάρχοντα). 448 TiToeuli kerZo adamiani pirveladia zogad<br />

da ganyenebul adamianobasTan mimarTebaSi, magram, amasTan erTad,<br />

adamiani, rogorc pirovneba, moicavs mTel adamianobas. rogorc<br />

neoplatonizmSi “adamiani moicavs Tavis TavSi yvela logoss da aris<br />

swored adamianis logosi”, 449 aseve qristianul TeologiaSi konkretuli<br />

adamianuri pirovneba moicavs yvela danarCen pirovnebas (adamianebis<br />

logosebs), oRond rogorc myisebs, anu momentebs (παραδειγµατικώς, εικονικώς<br />

xatobrivad, magaliTebrivad), radgan sruli da realizebuli Tanaarsoba<br />

ar arsebobs kacobriv empiriaSi. amis realizeba xdeba mxolod<br />

RmerTsityvis ormag TanaarsobaSi, anu qristeSi – igi aris Tanaarsi<br />

saRvTo pirovnebebTan misi saRvTo bunebiT, xolo Tanaarsi kacobriv<br />

pirovnebebTan misi kacobrivi bunebiT. 450 miuxedavad imisa, rom adamiani<br />

446 ix. zemoT sxvadasxva siZnele...2 PG 91, 1091D<br />

447 ix. zemoT sxvadasxva siZnele... 2PG 91, 1092C<br />

448 ix. Μ. Μπέγζου, Προσωποκρατία και Ονοµατοκρατία στον Φώτιο, ∆ιόνυσος και ∆ιονύσιος, Αθήνα 2000, 82-83.<br />

449 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 201: “yvela neoplatonikosisaTvis yovel suls, imis<br />

gamo, rom mas SeuZlia epyras Tavis TavSi yvela logosi, ‘yvela sagani aris<br />

magaliTebrivad (παραδειγµατικώς) grZnobadis mimarT, xatebrivad (εικονικώς) noeturebis<br />

mimarT (prokle, Teologiis elementebi 15). magram Serbileba, ‘yvela Tavisi bunebis<br />

analogiurad’, ar aris naklebad mniSvnelovani. TiToeuli ram aris is, rac aris,<br />

radgan masSi batonobs konkretuli ram sawyisi (an sawyisebi). amrigad, Tumca adamiani<br />

moicavs Tavis TavSi yvela logoss, aris logosi swored adamianis”. Sdr. zemoT<br />

intersubieqturobasTan dakavSirebul msjelobas. qvemoT kvlav SevexebiT am Temas.<br />

450 Sdr С.С. Хоружий, Антропология провославия, Православная аскеза - ключ к новому видению человека,<br />

москва 2002, 3-4, http://rosblag.narod.ru/books/horuzhy1/Main.htm: “... для бытия Божественного<br />

(совершенного, абсолютного) каппадокийцы усмотрели и утвердили необходимость еще другого предиката:<br />

все и всякое содержание данного бытия обладает совершенной полнотой выраженности, явленности,<br />

открытости, оно всецело явлено налицо. Определенно-особливое, окачествованное бытие во всецелой<br />

145


madliT da qristeSi Tanaarsia Tavis “TanaadamianebTan” (da, ra Tqma<br />

unda, aranairad danarCen saRvTo hipostasebTan), miwier empiriaSi dayofa<br />

narCundeba, radgan yoveli mcire Secodeba da miznis acdena gahyofs<br />

erTianobas (swored gayofilobis gangrZobadi aRmateba madlis wiaR da<br />

madlSi ganaxorcielebs Tanaarsobas adamianebSi). amgvarad, maSin,<br />

rodesac hipostasebi RmerTSi moicaven sxva TavisTavad hipostasebs da,<br />

ra Tqma unda, ara xatobrivad da magaliTebrivad (RmerTis doneze<br />

bunebis logosi, anu zogadoba aris Tanaarsobrivi), adamianur doneze<br />

Tanaarsi aris davaleba, amocana, daniSnuleba da mizani, rogorc<br />

adamianis qristeSi aRwvdoma Tanaarsi samebisaken. 451 samebis misteriis<br />

miwvdoma da SeTviseba adamianis doneze, anu adamianebs Soris,<br />

realizdeba, rogorc vTqviT, swored RmerTsityvis ganxorcielebis wiaR,<br />

romelic aseve aris misteria. 452 am gziT adamianis mTeli sicocxle xdeba<br />

полноте выявленности (невозможной в здешнем, эмпирическом бытии) и есть, по определению, Лицо,<br />

Ипостась. Следующий онтологический тезис утверждает, что ипостасное бытие имманентно сопряжено с<br />

троичной структурой: сопоставляемая ему сущность, усия (ousia) едина для всех трех Ипостасей, Отца,<br />

Сына и Духа. Ипостаси связаны меж собой различающими их отношениями порождения (Сына Отцом) и<br />

исхождения (Духа от Отца чрез Сына), но, кроме того, в силу единосущия, также и некоторой общей<br />

соединенностью специфического характера: Они "соединяются, не сливаясь, но совокупно друг с другом<br />

сопребывая и друг друга проникая (περιχορείν) без всякого смешения и слияния" (Св. Иоанн Дамаскин.<br />

Точное изложение православной веры. I, 8. Цит. по: В.Н. Лосский. Мистическое богословие Восточной<br />

Церкви // Богословские труды. Т. 8. М. 1972. С. 32)”.<br />

451 Sdr. K. Ware, Святая Троица - парадигма человеческой личности, Пресвятая Троица, Международная<br />

Богословско-Философская Конференция Русской Православной Церкви, Москва, 6 - 9 июня 2001 г.<br />

http://theolcom.ru/ru/text.php?SECTION_ID=32, 276: “vladimer loski... wers: ‘samebis dogma aris<br />

jvari adamianis azrovnebisaTvis... veranairi spekulaturi filosofia verasodes<br />

SeZlebs, amaRldes <strong>wminda</strong> samebis saidumlomde’. da mainc, amisagan ar SeiZleba<br />

davaskvnaT, rom samebis Sesaxeb arafris Tqma SegviZlia. piriqiT, ‘saidumlo’ Teologiis<br />

enaze niSnavs imas, rac aris Ria da gamocxadebuli Cveni adamianuri azrovnebisaTvis,<br />

miuxedavad imisa, rom es gamocxadeba arasodes araa amowuruli da sruli. [...]<br />

RmrTaebrivi hipostasebi ‘SeerTdebian, magram ar Seirevian, ganiyofebian, magram ar<br />

gancalkevdebian (ganeSorebian)’ – igive, magram sxva safexurze Seexeba...…adamianur<br />

pirovnebebsac erTmaneTSi urTierTobisas. [...]…sakuTari Tavis siyvaruli aris egoisturi<br />

da araa namdvili siyvaruli. siyvaruli moiTxovs ormxrivobas, saWiroebs ‘me’ da ‘Sen’-s.<br />

amrigad, rom iyos RmerTi siyvaruli da Tanaarsi... unda iyos minimum ori pirovneba. [...]<br />

moyvaruls uyvars sayvareli ara mxolod, rogorc misi meore ‘me’, aramed surs (RmerTs<br />

unda rom iyos sameba, radgan aris sameba da, amasTan erTad, samebaa, radgan es surs –<br />

k.k), rom iyos misi sayvareli da masTan erTad TviTonac iyos Tanabrad yvarebuli<br />

sxvisagan da rom uyvardeT (eWvianobis gareSe kenotikurad, anu warmocarielebiTad)<br />

orives es mesame, Tana-sayvareli maTi”<br />

452 Sdr. Αθ. Βλέτσης, Το προπατορικό αµάρτηµα ... 31: “[<strong>maqsime</strong>] ar aigivebs Teologias (Teologia<br />

am SemTxvevaSi aris <strong>wminda</strong> samebis Sida cxovrebis aRwera, romelic miuwvdomeli<br />

misteriaa, xolo oikonomia ki - RmerTis gamovlinebis Sesaxeb swavleba –k.k) mxolod<br />

<strong>wminda</strong> samebis misteriasTan. RmerTsityvis ganxorcielebac gvaswavlis Teologiis<br />

misterias [...] Teologiis cnebiT axasiaTebs agreTve qmnilebebis wiaR RmerTis<br />

Semecnebas”. da Ν. Ματσούκα, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία…281 “pirovnebis cneba gvaqvs Zlier<br />

ganviTarebuli orive SemTxvevaSi, trinitarul da qristologiur dogmaSi. pirovneba ki<br />

gaigeba, rogorc bunebis arsebobis gvari da rogorc ganumeorebeli Tavisebureba,<br />

romelic ar Seerwymeba, anu Seereva bunebas, aramed narCundeba, rogorc misi<br />

146


<strong>evqaristiuli</strong> misteria RmerTsityvaSi, rogorc samebis arsebobis gvaris<br />

ganxorcieleba qmnilebis doneze. 453 anu, adamiani TanamSromlobs ra<br />

RmerTTan, Tanamonawileobs ama soflis feriscvalebaSi da, amgvarad,<br />

qmnis am samyaros Tavis (meore) bunebad.<br />

amrigad, kacobrivi bunebis avTenturi arsebobis gvari aris RmerTis<br />

nebelobis Sesruleba. RmerTis neba gansazRvravs adamianis Sesaxeb<br />

WeSmaritebas, imas, rac namdvilad nebavs adamians, sicocxlis uRrmes<br />

“mizans” masSi, romelic aris mis arsebobaSi RmerTis xatis<br />

esqatologiuri aRsruleba:<br />

“Tuki RmerTis da <strong>wminda</strong>nebis nebebuli erTia, [maSin es] gadarCenaa<br />

cxovnebulTaTvis, rac aris [kidec] saRvTo mizani, rogorc saukuneebSi<br />

winamoazrebuli ram dasasruli (mizani), romlis garSemoc cxovnebulebis<br />

erTmaneTTan da macxovnebel RmerTTan nebelobiTad xdeba SeTanxmeba. 454<br />

[...] ar SekrTeT naTqvamis gamo. ara TviTmflobelobis uaryofas vambob,<br />

aramed dadgomas (θέσιν, pozicias) bunebiT myars da Seucvlels (αµετάθετον,<br />

adgilSeucvlels), nebayoflobiTis ukandaxevas (εκχώρησιν γνωµικήν), raTa<br />

visganac (όθεν, saidanac) Cven varsebobT, [misgan] arsebobis da moZraobis<br />

miReba [Tavadve] gvwadia”. 455<br />

gamomxatveli. aseTi prizmis qveS gasagebi xdeba qarizmatuli sazogadoebriobis<br />

xasiaTi”.<br />

453 K. Ware, Святая Троица - парадигма человеческой личности..: “saRvTo hipostasebi ‘SeerTdebian,<br />

magram ar Seirwymebian, ganiyofian, magram ar ganSordebian’. igive, magram sxva doneze<br />

Seexeba RmerTis xatebad Seqmnil adamianur pirovnebebs maTs ormxriv urTierTobaSi”.<br />

Ν. Λουδοβίκο, Ψυχανάλυση και ορθόδοξη θεολογία, Αθήνα 2003, 38: “rogorc RmerTia umaRlesi<br />

dialogi da maradiuli Tanaarsoba, aseve arsebulebi maradiul Tanaarsobad<br />

Sesacvlelad arian mowodebulni, rac ganxorcieldeba droSi gangrZobili dialogiT<br />

maT Soris”. Sdr. Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία…, 57-59; da Ν. Ματσούκας, ∆ογµατική και<br />

συµβολική θεολογία Β, Θεσσαλονίκη 2001, 96.<br />

454 Teologiuri da polemikuri. Rirsi marion presviterisadmi, PG 91, 25A<br />

455 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91, 1076 BC. εκχώρησιν γνωµικήν frazis Sesaxeb da masTan<br />

dakavSirebul problematikaze ix. On the Cosmic Mystery of Jesus Christ. Selected Writings from St.<br />

Maximus the Confessor. Edited St. Vladimir’s Seminary Press, New York 2007, 52; P. Sherwood, The earliest<br />

Ambigua... 128-137; L. Thunberg, Microcosm and Mediator... 218, 424, 427. aRsaniSnavia is garemoeba,<br />

rom Tuki jerCineba, anu gnomikuri neba aris pirovnebis gamomxatveli arCeviToba,<br />

romelic ar hqonda qristes (mas mxolod ori, saRvTo da adamianuri, bunebiTi nebeloba<br />

hqonda), maSin ganRmrTobil adamianur pirovnebasac ar unda gaaCndes aseTi neba. ese igi<br />

arCeviTobis im saxes, romelic adamians aqvs am cxovrebaSi, <strong>maqsime</strong> ganixilavs, rogorc<br />

codvismiers an, ukidures SemTxvevaSi, nakluls. swored am naklis daZlevis<br />

gamoxatulebaa monastrul tradiciaSi “morCilebis” cneba. sakuTari nebis<br />

nebayoflobiTi uaryofa aris nebayoflobis TviTuaryofa da gansxvavebuli<br />

identurobis miReba. aseT SemTxvevaSi Tavisufleba araTu izRudeba, aramed aRwevs<br />

Tavis umaRles xarisxs. <strong>maqsime</strong>saTvis Tavisufleba ar gulisxmobs arCevans, piriqiT,<br />

SeiZleba iTqvas, rom arCevani aris mxolod Tavisuflebis dabali, anu dacemuli<br />

xarisxi, romelic unda daidos aRmatebulis safuZvlad. pirovnebas ar gansazRvravs<br />

arCevani, aramed pirovneba gansazRvravs nebayoflobas, anu pirovnuli Tanaarsobrivi<br />

urTierTobaa pirveladi da jerCineba am urTierTobis “waxdeniloba”, anu “gverdiTi”<br />

movlenaa. <strong>maqsime</strong>sTan da zogadad patristikaSi Tavisufleba aris ara individSi,<br />

rogorc bunebasTan dapirispirebulobaSi, aramed moazrovne arsebebis Tavisufleba<br />

maTi zogadi bunebis/arsebis sakuTrebaa. kerZo arCevani swored am saerTo bunebis<br />

“msxvrevisas” Cndeba (Mel. Törönen, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor...<br />

111-113, 180-182). am sakiTxis konteqstSi wamoiWreba meore, aranakleb mniSvnelovani<br />

147


ori nebelobis “SeTanxmeba” aris adamianis avTenturi arseboba, rac<br />

gamoixateba pirovnebis “ndomobebisa” (survilebis) da grZnobebis<br />

maiZulebeli gavleniT danawevrebuli bunebisagan (da ara Tavad bunebis<br />

rogorc aseTi) umaRlesi xarisxiT TavisuflebaSi. es aris aRdgena<br />

adamianuri nebelobis mis wauxdenelobasa da erTianobaSi, rac aris<br />

erTobisa da siyvarulis saerTo “ndomoba”, anu warmoadgens yovelives<br />

cxovnebas: “yovelives cxovneba dadginda erT ormag miznad, RmerTisagan<br />

SeTavazebulad da <strong>wminda</strong>nebisagan arCeulad”. 456<br />

amis gamo <strong>maqsime</strong> daJinebiT usvams xazs im garemoebas, rom qristes<br />

pirovnebaSi unda gankurnebuliyo swored RmerTisagan ganSorebuli<br />

adamianis nebeloba, romelic Seadgens nebelobis dazianebas da<br />

dasneulebas. 457 am travmis gankurneba niSnavs qristeSi adamianis<br />

nebelobis srul harmoniulobas saRvTo nebelobasTan. esaa<br />

dioTelitobis umTavresi doqtrina: adamianis arsebobis sruli<br />

erTianobisaTvis ori nebis aseve sruli Tanxmobaa aucilebeli. xolo<br />

aseTi erTianobis centrad <strong>maqsime</strong> adamianis guls miiCnevs:<br />

problema. kerZod, Tu arCevani aris nakluli mdgomareoba, maSin pirvelqmnili da<br />

codvamdeli samoTxiseuli mdgomareoba rogorRa ganisazRvreba? RmerTma naklulad<br />

Seqmna adamiani da ar mianiWa mas sruli Tavisufleba? Cven zemoT vnaxeT, rom RmerTis<br />

SemoqmedebiTi logosebi srulyofilia da, amdenad, srulyofilia qmnilebac (Sdr. e.<br />

WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba... 290). Cveni azriT, saqme isaa, rom<br />

<strong>maqsime</strong>, dionises msgavsad, ZiriTadad ganixilavs arsebul realobas, romelic saxezea<br />

da Tvalwinaa da ar miecema ganyenebul spekulaciebs iseT sakiTxebze, rac uSualod ar<br />

gamomdinareobs empiriisagan (gamocdilebisagan). Tumca ganRmrTobili, anu<br />

dasasrul/esqatologiuri mdgomareoba empirulad eqstazur/misterialurad axla da aq<br />

eZleva adamians, mainc dacemamdeli samoTxiseuli mdgomareoba gansxvavebulia rogorc<br />

dasawyisi. amdenad masze msjelobas gaurbis <strong>maqsime</strong>. Tumca Talasesadmi 61–Si igi<br />

gakvriT exeba am sakiTxs da aRniSnavs, rom dacema moxda SeqmnasTan erTad (άµα τω<br />

γενέσθαι). es unda niSnavdes imas, rom an Seqmnis procesSive unda momxdariyo dacema<br />

(amaze ix. zemoT emanuel levinasTan dakavSirebul Cveni msjeloba), an samoTxiseuli<br />

mdgomareoba unda CaiTvalos Seqmnis procesad (am Temis Sesaxeb ix. А. И. Сидоров, Смерть<br />

как наказание…478-479). nebismier SemTxvevaSi faqtia, rom samoTxeSi adamians ukve hqonda<br />

arCevani, anu gnomikuri neba. vimeorebT, rom, Cveni azriT, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi es<br />

bundovaneba gamowveulia im miznebiT, rasac igi isaxavda – igi saubrobda adamianis<br />

dacemul mdgomareobaze da misgan gamoxsnis perspeqtivaze. dacemamdeli mdgomareoba<br />

iyo mxolod ganvlili etapi da ara mizani. mizani qristeSi ganRmrTobaa da ara<br />

pirvandel mdgomareobaSi dabruneba. dacema miznidan gadaxvevaa, miznisaken msvlelobis<br />

gamrudebaa da ara am msvlelobis Sewyveta – adamiani miznisaken gaemarTa SemovliTi<br />

gziT da <strong>maqsime</strong> aRwers am SemovliTi gzis peripetiebs (ix. Ν. Ματσούκα, Μυστήριον επί των<br />

ιερώς κεκοιµηµένων και άλλα µελετήµατα, Θεσσαλονίκη 1992, 164-169).<br />

456 mcire Teologiuri da polemikuri... PG 91, 25B<br />

457 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник...212-213: “[Г]рехопадение было волевым актом, а потому и<br />

повреждением воли (человеческой), - разобщением воли человеческой и Божией воли, и распадением самой<br />

человеческой воли, среди страстей и подчиняющих внешних впечатлений или воздействий... И исцеление<br />

должно было проникнуть до первораны и первоязвы греховности, должно было быть врачеванием и<br />

возстановлением воли человеческой в ее полноте, собранности, цельности и согласии с Божией волей”.<br />

148


“[dae moRvaweebi] ara sxeulis garSemoTaTvis (anu sxeulisaTvis –k.k)<br />

mocalobdnen, aramed gonebis siZulvilisa da TavSeukaveblobisagan<br />

ganwmedisaTvis iswrafvodnen, rasac <strong>wminda</strong> guls uwodebs ufali (mT<br />

15,19), radgan eseni aamRvreven gonebas, rom ver xedavdes masSi naTlobis<br />

madliT damkvidrebul qristes”. 458<br />

erTianobis am centrSi, <strong>wminda</strong> gulSi, gamoCndebian codnis saunjeni<br />

“TiToeulis mcnebebis [Sesrulebis] mier gawmendilobis Sesabamisad”. 459<br />

naTlobis misteriiT gulSi, romelsac <strong>maqsime</strong> Sinagan adamiansac (έσω<br />

άνθρωπος) uwodebs, suliwmidis madliT “Casaxlebuli” qristes codnis<br />

ganZi moRvaweobis gziT ukve amave sicocxleSi vlindeba da atkbobs<br />

adamians:<br />

“RmerTma, romelmac aRgiTqva maradiuli sikeTeebi da mogca suliwmidis<br />

windi gulSi, gibrZana, imoRvaweo (επιµελείσθαι) Seni cxovreba, raTa<br />

Sinagani adamiani vnebebisagan gaaTavisuflo da ukve aqedanve daiwyo<br />

sikeTeebiT tkboba (απολαύσεως)”. 460<br />

saRvTo realobiT (περί τα θεία) es tkboba aris sulieri Zalebis “Sinagan<br />

adamianze” koncentrirebis, anu gulSi mokrebis Sedegi, romelic Sobs<br />

siyvaruls da RvTaebrivi silamazis maradiul Wvretas:<br />

“saRvToTa garSemoT (περί τα θεία) erTad SemokrebiT da sulis Zalebis<br />

gaerTianebiT, romelic aris azrovnebiTi, gznebiTi da ndomobiTi,<br />

ibadeba siyvaruli. misiT [am siyvaruliT] ki madliT Seimkobian [da] ukve<br />

RmerTTan Tanasworni STaiweren maxsovrobaSi saRvTo mSvenierebis<br />

silamazes”. 461<br />

sulieri Zalebis Semokrebisa da gaerTianebis gza ki aris siqveleSi<br />

wvrTna. es siqveleebia: goniereba (φρόνηση, azrovneba), simamace (ανδρία),<br />

saRazrovneba (σωφροσύνη, mrTelcnobiereba) da samarTlianoba (δικαιοσύνη).<br />

eseni ki Seadgenen or ufro zogad siqveles: sibrZnes da siwynares<br />

(πραότητα, udrtvinveloba, Tviniereba) – pirveli aris Semecnebis, xolo<br />

meore _ saqmis, moRvaweobis gansruleba. 462 es ori, Tavis mxriv ki,<br />

Semoikribebian<br />

458 siyvarulis T... 4,73 PG 90, 1065BC. iqve 4,56 PG 90, 1060D: “macxovris mcnebebis mTeli<br />

mizani aris TavSeukaveblobisa da siZulvilisagan gonebis gaTavisufleba da ayvana misi<br />

[macxovris] da moyvasis siyvarulamde”.<br />

459 siyvarulis T... 4,70 PG 90, 1065A Sdr. iqve 4,71-72 PG 90, 1065AB<br />

460 siyvarulis T... 4, 78 PG 90, 1068B. Cven ukve vnaxeT, rom dionise areopagelTan axali<br />

sicocxlis ontologiuri ram windi mxolod saeklesio misteriebSi moicema da<br />

yovelive moRvaweoba swored amave misteriebis fonze aRsruldeba.<br />

461 Talasesadmi... 49 PG 90, 449A.<br />

462 Sdr. g. TevzaZe, antikuri filosofia... 86: “ [platonTan] saTnoebis zogadi gageba oTx<br />

saxed iyofa: sibrZne (sofia), simamace (andria), zomiereba (sofrosune), samarTlianoba<br />

(dikaiosune). pirveli maTgani gonebis saTnoebaa, meore – nebis, mesame – survilisa.<br />

meoTxe maT aerTianebs”. platonis samarTlianoba <strong>maqsime</strong>sTan Canacvlebulia siwynariT,<br />

149


“yoveli [siqvelis] uzogades siqveleSi, vambob siyvaruls, romelic<br />

eqstazirebs imaT, vinc misgan aris da mihyavs isini erTmaneTTan. [amasTan<br />

erTad] aris SemaerTebeli maTi, vinc misgan daiwyes da moZraobdnen misiT<br />

da daasrules (dasruldnen) masSi. xolo yovelive amisagan aRmatebiT,<br />

[siyvaruli agreTve] aris RmerTmyofeli”. 463<br />

amrigad, sulis Zalebis harmoniuli Sewyoba da siqveleebSi<br />

Tavmoyvareobis winaaRmdeg sxva pirovnebis Sesaxvedrad nebayoflobiTi<br />

moZraoba aris erTi da igive procesi. am procesis gvirgvinia siyvarulis<br />

eqstazSi adamianis ganRmrToba, rodesac Sinagan adamians saeklesio<br />

misteriebiT Canergili madli gadaaqcevs qristes mSvenierebis saxed.<br />

adamianis gulSi gamosaxuli saRvTo mSvenierebis silamaze xdeba mudmivi<br />

xsovnis, anu xedviTi codnis sagani. swored ganRmrTobili adamianis<br />

guli xdeba umaRlesi Semecnebis organod, TiToeuli adamianis guli ki<br />

_ transformirebuli (feriscvalebuli) samyaros centrad.<br />

<strong>maqsime</strong>s am konteqstSi Semoaqvs uvnebobis (απαθεία, apaTiis) cneba 464 :<br />

“rodesac azrovnebaSi arafers ambob, arc arafer umsgavsos akeTeb da<br />

rodesac SenTvis zianis momtansa da mlanZRvelze ar avmexsiereb; rodesac<br />

locvis dros goneba marad gaqvs univTod da usaxod, maSin Seicnob, rom<br />

miaRwie apaTiis (uvnebobis) da sruli siyvarulis sazoms”. 465<br />

sulis Sesvla apaTiis sferoSi niSnavs sagnebisa da movlenebis xedvis<br />

siwmindes, rodesac adamianis gulSi aris maTi martivi mniSvnelobebi<br />

(νοήµατα) da am guls aZleven unars, gaarCios avi da keTili da, amave<br />

dros, gaxdes ZneladaRZvradi borotebis mimarT:<br />

“uvneboba aris sulis mSvidobiani mdgomareoba, romelSic is<br />

ZneladaRZvradi aris borotebis mimarT. 466 [...] zRvruli uvnebobis niSania,<br />

rodesac sxeulis sifxizlisa Tu Zilisas sagnebis litoni mniSvnelobebi<br />

marad movlen gulze”. 467<br />

<strong>maqsime</strong> apaTias uwodebs codnisaken gzas, romelic aris RmerTis xedva:<br />

“Sen RmerTma gagxada nawilobrivi codnis Rirsi, [amitom] nu<br />

ugulebelhyof siyvaruls da TavSekavebas. isini [siyvaruli da<br />

anu, rogorc amas qvemoT vnaxavT, apaTiiT. anu, siwynare/apaTia aris Sedgenili<br />

samarTlianobisa da zomierebis/saRazrovnebisagan (romelic asketur tradiciaSi<br />

uigivdeba, kerZod, seqsualur TavSekavebas da zogad siwmindes) da, Tavis mxriv,<br />

gansruldeba siyvarulSi. aqedan isic cxadi xdeba, rom apaTia ugrZnobelobas ki ar<br />

gulisxmobs, aramed, piriqiT, Riaobas siyvarulisadmi.<br />

463 sxvadasxva siZnele... 80 PG 91, 1248D-1249B. Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή οντολογία... 234-<br />

235.<br />

464 <strong>maqsime</strong>sTan cneba apaTiisaTvis ix. Χ. Σωτηροπούλος, Η δια των αρετ’ων απάθεια κατά τον άγιο<br />

Μάξιµο τον Οµολογητή, Θεολογία 50 (1979) 567-593<br />

465 siyvarulis T... 4, 42 PG 90, 1057A. aseve ix. iqve 1,88 PG 90, 981A da iqve 1,93 PG 90, 981B<br />

466 siyvarulis T... 1,36 PG 90, 968AB<br />

467 siyvarulis T... 1,93 PG 90, 986B<br />

150


TavSekaveba] sulis vnebiT nawils gangiwmenden da marad gimzadeben<br />

codnis gzas. codnisaken gza [ki] aris uvneboba da Tavmdabloba, ‘romelTa<br />

gareSec veravin ixilavs ufals’ (ebr 12,14)”. 468<br />

codna asketuri wvrTniT moipoveba da aris apaTiis Sedegi. miuxedavad<br />

amisa, igi (codna), iseve rogorc apaTia, mis yovel safexurze yovelTvis<br />

mainc aris RmerTis saCuqari (“RmerTma gagxada nawilobrivi codnis<br />

Rirsi”), anu suliwmidis madliTi sazRauri siyvarulSi<br />

moRvaweobisaTvis:<br />

“uvneboba aris TavSekavebis sazRauri, xolo rwmenis _ codna. uvneboba<br />

Sobs ganmrCevlobas (διάκρισιν), 469 xolo codna _ RmerTisadmi siyvaruls.<br />

rodesac goneba warmatebas aRwevs praqtikul [moRvaweobaSi, maSin]<br />

gonierebaSic ganviTardeba, xolo Teoriuli ki _ codnaSi. pirveli aris<br />

moRvawis miyvana siqvelisa da biwis ganmrCevlobaSi, xolo meores ki<br />

usxeulo da sxeulebis garSemo logosebis (Tvisebebis) wilmqoneobaSi<br />

mihyavs. saRvTismetyvelo madlis Rirsi maSin iqneba, rodesac yvela<br />

zemonaTqvams siyvarulis frTebiT gadalaxavs da RmerTSi daivanebs da<br />

mis garSemo logoss (Tvisebas) <strong>wminda</strong> sulis mier ganWvrets (διασκοπήσει)<br />

imdenad, ramdenadac es SeuZlia adamianis gonebas”. 470<br />

am or pasaJSi warmodgenilia TiTqos ori erTmaneTis paraleluri<br />

mdinareba, romlebic ikveTebian sabolood erT mTavar kalapotSi _<br />

siyvarulSi. pirvelia TavSekaveba-uvneboba-ganmrCevloba, anu praqtika _<br />

goniereba (praqtika igivea, rac TavSekaveba/uvneboba, xolo goniereba ki _<br />

ganmrCevloba). meorea rwmena-codna-siyvaruli, anu Teoria-codna. pirvel<br />

pasaJSi (siyvarulis T... 4,57-58) ki TavSekaveba paraleluria siyvarulsa<br />

(“nu ugulebelhyof siyvarulsa da TavSekavebas”). magram es oriveni<br />

swored sulis vnebiT nawils ganwmenden, ese igi Tavmdablobasa da<br />

apaTias hgvrian moRvawes da, amgvarad, umzadeben mas codnis gzas. am ori<br />

pasaJis Sejerebisas sakmaod CaxlarTuli da rTuli sqema dgeba. erTi<br />

mxriv, siyvaruli gamodis Teoriuli moRvaweobis korife da TiTqos<br />

paraleluria praqtikulis, kerZod, ganmrCevlobisa. meore mxriv ki,<br />

siyvarulis frTebi aRemateba Teoriulsac da Tavis TavSi, rogorc<br />

dagvirgvinebaSi, moicavs praqtikuls. amasTan erTad, siyvaruli<br />

468 siyvarulis T... 4,57-58 PG 90, 1061A<br />

469 cneba ganmrCevlobis Sesaxeb ax. aRTqmasa da asketur tradiciaSi ix. Στ. Γιαγκαζόγλος, Η<br />

πνευµατική δάκρηση κατά την ασκητική παράδοση της Εκκλησίας, XVI International Ecumenical Conference, Bose,<br />

Italia, 18 - 21 September 2008. zogadad qristianul tradiciaSi imave sakiTxis Sesaxeb ix.<br />

Eduard Schweizer, On Distinduishing Between Spirits, Ecumenical Review 41 (3), 1989, 406-415; aseve Justin S.<br />

Ukpong, Prularism and the Problem of the Discernment of Spirits, Ecumenical Review 41 (3), 1989, 416-425.<br />

470 siyvarulis T... 2,25-26 PG 90, 992BC<br />

151


praqtikulis saTaveebTanac gvxvdeba, 471 radgan igi vnebebs ebrZvis da<br />

amzadebs apaTias, anu Tavmdablobas, romelic, Tavis mxriv, mxolod<br />

codnis winapirobaa. xolo codnis gvirgvini kvlav siyvarulia. gasaRebi<br />

am rTuli sqemis amoxsnisa isaa, rom, jer erTi, <strong>maqsime</strong> ar cdilobs<br />

raime logikurad Tanamimdevruli sqemis mocemas, aramed mokle frazebiT,<br />

anu sentenciebiT cdilobs garkveuli mdgomareobis gamowvevas<br />

mkiTxvelSi; meore _ aRwerilia erTiani qarizmatuli procesi, romelSic<br />

CarTulia moRvawe suliTa da xorciT, holistikurad, anu pirovnulad<br />

(amis yvelaze daxvewili saxe aris locva, romelic warmoadgens<br />

erTdroulad Teoriul da praqtikul moRvaweobas – erTi mxriv,<br />

xorciel-sulieri amtanobas, anu nebelobis wvrTnas, meore mxriv, fiqrsa<br />

da saubars RmerTTan). siyvaruli, rogorc saRvTo madli, vlindeba<br />

sicocxlisa da moRvaweobis yvela etapze. 472 adamiani “garemoculia”<br />

suliwmidis madliT da, amdenad, CarTulia saRvTo sicocxleSi Tavisi<br />

sicocxlis dasawyisidanve. Sesabamisad, siyvarulis frTebze aRmafrena,<br />

anu eqstazi aseve SesaZlebeli unda iyos cxovrebis nebismier etapze.<br />

Cven vnaxeT, rom dionise areopageli eqstazze laparakobda misterialur<br />

konteqstSi. aseve vnaxeT, rom masTan misterialuri cxovreba ar iyo<br />

ganyenebuli movlena, aramed moicavda adamianis yoveldRiur<br />

cxovrebasac. misteria gamodis yoveldRiurobaSi da gadaswvdeba<br />

sicocxlis dasawyissac da dasasrulsac, radgan igia maradiulobis<br />

myisi droSi mocemuli. imave movlenaze SeiZleba laparaki <strong>maqsime</strong>s<br />

Teologiis SemTxvevaSic. adamianis cxovrebis am ori aspeqtis,<br />

misterialurobisa da yoveldRiurobis, erTianoba vlindeba locviT<br />

praqtikaSi, romlis ganxilvasac sakmao adgili eTmoba <strong>maqsime</strong>sTan da<br />

Cvenc masze gadavdivarT.<br />

471 stavro iangazoRlu wers, rom qristiani moRvawe, upirveles yovlisa, aris<br />

sazogadoebrivi adamiani da misi urTierToba da ziareba TanaadamianTan gaivlis<br />

ganmrCevelobasa da siyvarulze. aseTi urTierToba aris swored TviTSemecnebis, da<br />

pirovnebis Camoyalibebis procesi, rodesac suliwmidis madliT mis xatisebrze<br />

daixateba msgavsebisebroba (επιζωγραφείν εις το κατ’ εικόνα το καθ’οµοίωσιν) (Στ. Γιαγκαζόγλος, Η<br />

πνευµατική δάκρηση... 4,8,13). ganmrCevlobisa da siyvarulis wyvili aris adamianuri<br />

moRvaweobis ani da hoe, saRvTo sicocxleSi CarTvis pirveli nabijebi da<br />

dagvirgvinebac.<br />

472 Sdr. sxvadasxva siZnele... 80 PG 91, 1248D-1249B: “...siyvaruls, romelic eqstazirebs imaT,<br />

vinc misgan aris da mihyavs isini erTmaneTTan. [amasTan erTad] aris SemaerTebeli maTi,<br />

vinc misgan daiwyes da moZraobden misiT da daasrules (dasruldnen) masSi. xolo<br />

yovelive amisagan aRmatebiT, [siyvaruli agreTve] aris RmerTmyofeli”.<br />

152


locva aris Tavmdablobisa da adamianuri nebis RmerTsityvisadmi<br />

“gadacemis”, anu nebayoflobiTi ukandaxevis (εκχωρήσεως γνωµικής) gza da<br />

saRvTo nebelobis aRsrulebis yvelaze metad sufTa, angelozebrivi saxe:<br />

“vinc ndomobas da gzebas ganSorebuli mxolod gonebrivi ZaliT<br />

emsaxureba (λατρείαν) RmerTs, man miwaze (rogorc zecaze [amas akeTeben]<br />

angelozTa mwyobrebi) aRasrula saRvTo nebeba da mTlianad gaxda<br />

angelozebTan Tanamsaxuri da Tanamcxovrebi”. 473<br />

sufTa locva, romelsac RmerTi Cuqnis adamians moRvaweobisas, niSnavs<br />

“mTlianad univTod da usaxod locvisas (εν τω προσεύχεσθαι) gonebis<br />

xorcidan gamosvlas”. 474 rodesac grZnobad nivTebSi gaufantavi goneba<br />

locvis dros dahyveba, danebdeba pirovnebis nebas, maSin aerTianebs<br />

gonebis Zalebs da mas mimarTavs RmerTisaken 475 da “xdeba brZeni, keTili,<br />

Zlieri, kacTmoyvare, mwyalobeli da sulgrZeli: mokled rom vTqvaT,<br />

yvela saRvTo Tviseba Tavis TavSi gadmoaqvs”. 476 pirovnuli Tavisufleba<br />

Tavmoyvareobismieri “gayofisagan da daSoriSorebisagan” 477 aris<br />

siyvarulismieri msaxurebis gamoxatuleba. is aris uwyveti locvis<br />

pozicia, romelsac mihyavs RmerTis codnisaken, romeli codnac mTeli<br />

arsebobiT, mTeli Sinagani adamianiT, anu guliT SerTvaa RmerTTan da<br />

ara mxolod litoni gonebiT misi Semecneba:<br />

“[Zeobilobis gamo suli] locvis wiaR mxolo saidumlo mamaRmerTi<br />

madliT eyoleba da yoveli [sagnisagan] eqstazirebuli Semoikribeba<br />

(Semoikrebs sakuTar Tavs –k.k) misi [RmerTis] saidumloebriobis erTSi.<br />

im zomiT (ise Rrmad – k.k) darwmundeba (πείσεται) (ufro metad<br />

gancdiseulad, vidre saRvToTa [litoni] SecnobiT), rom sakuTari Tavis<br />

arc sxva vinmesagan da arc sakuTari Tavisagan SeeZleba codna, Tu ara<br />

473 mamao Cvenos ganmarteba... PG 90, 900 A. aRsaniSnavia is garemoeba, rom <strong>maqsime</strong> am<br />

konteqstSi iyenebs sityva λατρεία, rac niSnavs msaxurebas, samsaxurs vinmes mimarT<br />

gasamrjelosaTvis. am SemTxvevaSi is sinonimia sityvebis υπηρεσία, δουλεία. magram is aseve<br />

niSnavs RvTismsaxurebasac. <strong>maqsime</strong>s rom sdomeboda RvTismsaxurebis mniSvnelobis<br />

gamoricxva, maSin is gamoiyenebda romelime am sinonimTagans. magram radgan man es ar<br />

gaakeTa, Cven SegviZlia vifiqroT, rom rituali, marTalia, aris simboloebiT<br />

maqsimalurad sufTa saxis msaxureba, magram mainc ufro dabali xarisxisa, vidre<br />

uSualo locva. rituali mainc rCeba saRvToTas simboloebSi ganxSoebul doneze da<br />

rogorc Cven zemoT vnaxeT dionisesTan da aseve mistagogiis pasaJSi, es done unda<br />

gadailaxos da gadailaxeba swored sufTa locvis gziT, simboloebis<br />

“gareSemoZarcviT”: “CvenSi arsebuli waxdenilobis saxeebis garSemoZarcvas da aqauri<br />

grZnobadi simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs (pirvelsaxeebs)<br />

mogvmadlebs [qriste]” (mistagogia 24 PG 91 704D-705A). Sdr. aseve Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή<br />

Οντολογία... 227.<br />

474 siyvarulis T... 2,61PG 90, 1004C<br />

475 siyvarulis T... 2,1PG 90, 984B: “RmerTis wrfelad moyvaruli marad gaufantavad<br />

loculobs. xolo gaufantavad marad mlocvels RmerTi uyvars wrfelad. ver<br />

loculobs gaufantavad is, visac goneba aqvs raime miwierisaganze (miwierze) mijaWvuli.<br />

visac raime miwierisaganze aqvs mijaWvuli goneba, mas arc RmerTi uyvars”.<br />

476 siyvarulis T... 2,52 PG 90, 1001Β. Sdr. Α. Ραντοσάβλιενιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας... 168.<br />

477 mistagogia 7 PG 91 685AB<br />

153


mxolod misi keTilmSvenierad amRebeli (amyvanebeli) mTliani<br />

RmerTisagan, vinc [RmerTma] RmerTmSvenivrad is [suli] mTlianad da<br />

uvnebod mTlianad Tavis Tavs SeaerTa da mTlianad ganaRmrTo”. 478<br />

am codnas <strong>maqsime</strong> uwodebs siyvaruls, 479 rodesac goneba aRar aris<br />

erTaderTi moazrovne organo, aramed guli xdeba erTiani organo,<br />

romelic harmoniaSia pirovnebis nebelobasTan. 480 guli SeiZens saazrovno<br />

unars, goneba ki _ siyvaruls, rogorc Semecnebis naTels da Tavadac<br />

xdeba kidec es naTeli. 481 yovelgvari sxva azrovneba aris diskursulad<br />

danawevrebuli da am erTiani siyvarulismieri codnis nawilobrivi:<br />

“[goneba] RmerTSi erTqmnili aris uformo da usaxo. erTsaxovans xedavs<br />

da xdeba erTsaxovani da naTelsaxovani”. 482<br />

478 mistagogia 23 PG 91 701BC. RmerTi icnobs adamians da es xdeba safuZveli, Seicnos<br />

adamianma RmerTi da masSi ki sakuTari Tavi da sxva pirovnebebi.<br />

479 siyvarulis T... 1.1 PG 90, 961A: “siyvaruli aris sulis keTili ganwyobileba, romliTac<br />

arafer (arc erT) arsebulTagans ar aniWebs upiratesobas RmerTis Semecnebis winaSe.<br />

SeuZlebelia, aseTi siyvarulis naTvisoba SeiZinos vinmem, Tu raime miwierisaganis<br />

mimarT eqneba vneba”.<br />

480 locviTi sruli TviTmitoveba ar aris ucxo dasavluri tradiciisaTvisac. mag.,<br />

avgustinem, romelic aRiarebulia dasavluri Teologiis erT-erT fuZemdeblad, locvis<br />

ori tipi gamoyo: filosofosis locva da Teologis locva. mTavari rwmenaa da gulis<br />

mimarTva RmerTisaken, xolo codna, Tavis mxriv, RmerTis madlis gacnobierebaa (g.<br />

TevzaZe, avrelius avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 15-16).<br />

Sdr. B.M.G. Reardon, The Relation of Philosophy to Faith in the Teaching of St. Augustine, Studia Patristica<br />

Vol.2, Berlin 1957, 288-294: “avgustinem daibruna Tavisi qristianuli rwmena RmerTis<br />

madliTa da naturaluri gonebiT, ganixila ra is kritikulad da skeptikuradac ki<br />

(289). [...] rwmena ar aris dafuZnebuli Tavis Tavze, misi saZirkvelia goneba. filosofia<br />

aris Teologiis prolegumeni, Sesavali TeologiaSi da mcdeloba, pasuxi gasces<br />

wamoWril problemas: rani arian rwmenis safuZvlebi? gonebis uaryofa da damcroba ar<br />

xdeba, radgan misiT modis dajerebuloba, rom arsebobs RmerTi (290-291). [...] avgustine<br />

Seaxsenebs adresats, rom SeuZlebelia codnaSi progresi, Tu pirvelad ar iqna<br />

Sesrulebuli aucilebeli moraluri pirobebi. [...] rwmena ar gamoricxavs racionalur<br />

kritikas.... RmerTi krZalavs, vifiqroT, rom ar arsebobs araviTari saWiroeba, miviRoT<br />

an veZeboT racionaluri imaSi, rac gvwams, radgan arasodes ar iqneboda SesaZlebeli<br />

rwmena, gonieri suli rom ar gvqonoda. ...rwmena ganwmends guls, xdis mas SemZles,<br />

miiRos da damkvidrdes gonebis didebul naTelSi... (292). [...] mowmune rwmenis bolomde<br />

ganxilvisas miaRwevs Tavisi kvlevis mizans (rac aris sulieri da ucvalebeli), anu<br />

WeSmaritebis mopovebas da RmerTis xedvas. [...] avgustineseuli meTodi ar uaryofs<br />

gonebas (ratio), aramed mcdar azrovnebas (falsa ratio) (293). [...] is arasodes uaryofda<br />

filosofias. gamocxadeba iyo realoba, saRvTo informacia, da, rogorc aseTs, mas<br />

aucileblad esaWiroeba mdabali gulis morCilebiT miReba; magram Cven ver miviRebT<br />

gamocxadebas, Tu gonebam ar aRasrula masSi Canergili, Sinagani movaleoba”. maSasadame,<br />

TviTmitoveba ar gulisxmobs adamianobis waSlas, aramed rwmenis safuZvelze adamianis<br />

moRvaweobis mowesrigebasa da gaaqtiurebas.<br />

481 Sdr. J. Zizioulas, The Notes of Christian Dogmatics, http://www.oodegr.com/english/dogmatiki1/B1c.htm: “We<br />

have already said that, according to the Semitic perception as apparent in the Bible, where the heart is presented as<br />

being the cognitive instrument for of God, where the heart is that which recognizes God and with a typical Semitic<br />

mentality that naturally permeates the Bible, the heart signifies man’s realm of obedience. It is there, that the yes or<br />

the no is decided on. It is the place of freedom, where man decides to concede or refuse, where he says the yes or<br />

the no to another’s request, and of course, to God’s”.<br />

482 siyvarulis T... 3,97 PG 90, 1015D<br />

154


mTliani adamianis sufTa da erTsaxovani codna pirovnul<br />

urTierTobasa da urTierTziarebaSi aris dacalkevebuli nawilebis _<br />

gonebisa da gulis, azrovnebisa da saqmis, ndomobisa da gznebis _<br />

moRvaweobiTi Semokreba. es aris codna, romelic aerTianebs “mcodnes”<br />

“SemecnebulTan”, radgan “codna aris gamaerTianebeli Semmecneblebisa da<br />

Semecnebulebis, xolo ucodneloba aris maradi cvalebadoba da mis mier<br />

Seucnobelisagan gacalkevebis mizezi”. 483 aseTi codna aCvenebs<br />

moyvarulebis erTmaneTTan pirovnul gansxvavebulobas siyvarulis<br />

erTianobaSi. igi aris Zala, TviTSewirvis Zala siyvarulis saqmeebiT<br />

msaxurebaSi. esaa sicocxlis axali saxe, rogorc suliwmidis<br />

sicocxlismqnel Tandaswrebis garemoSi arsebulebis erTmaneTisaken<br />

bunebiTi moZraoba: “arsebulTa bunebiTi moZraobisagan arsebulis<br />

[RmerTTan] Segvamovnebuls vswavlobT sicocxles, arsebulebis<br />

macocxlebel Zalas, [vinc aris] suliwmida”. 484<br />

3.2.4. codna, rogorc siyvarulSi Tavisufleba<br />

am qveTavSi ganvixilavT problemebs, romlebic aisaxeba kiTxvebSi: ratom<br />

gaakeTa Tavdapirvelad adamianma araswori arCevani? ucodinroba mxolod<br />

codvis Sedegia da adamians SeqmnisTanave hqonda borotisa da keTilis<br />

garCevis unari? Tuki hqonda, maSin ratom airCia boroti da ara keTili,<br />

anu ratom moutana Tavs tkivili, Tu misi Tavidan acileba<br />

xelewifeboda? saerTod, ra niSnavs arCevani? ra kavSiri aqvs mas<br />

TavisuflebaTan? am da sxva kiTxvebze pasuxis gasacemad saWirod<br />

migvaCnia, ganvixiloT pavle mociqulis romaelTa epistoleSi mocemuli<br />

msjeloba da masTan pirdapir Tu iribad dakavSirebuli aRmosavlel<br />

<strong>wminda</strong> mamaTa naazrevi. 485<br />

pavle mociquli ambobs:<br />

483 dionise areopageli, saRvTo saxelebis Sesaxeb, 7,4 PG 3, 872 CD<br />

484 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1,71 PG 90, 1208 C<br />

485 Cven gvainteresebs swored aRmosavluri, anu berZnulenovani saeklesio tradicia,<br />

radgan <strong>maqsime</strong> swored am tradicias miekuTvneba. marTalia, igi (<strong>maqsime</strong>) daaxloebiT<br />

15/17 weli (628/630-646 wlebSi) imyofeboda CrdiloeT afrikaSi da Semdeg gadavida Tavad<br />

romSic, magram araviTari mowmoba ar arsebobs imisa, rom man icoda laTinuri da<br />

icnobda laTinur Teologias. miuxedavad imisa, rom daiZebneba erTgvari paralelebi<br />

mis da avgustines TeologiaSi, es ganpirobebuli SeiZleba yofiliyo zogadi<br />

qristianuli CarCoebiTa da problematikiT da ara imiT, rom <strong>maqsime</strong> uSualod icnobda<br />

avgustines Teologias. ix. G. Berthold, Did Maximus the Confessor Know Augustine? Studia Patristica 17<br />

(1982), 14–17<br />

155


“cxadia maTTvis, rac RvTis Sesaxeb SeiZleba icodnen, vinaidan RmerTma<br />

ganucxada maT. [...] Seicnes RmerTi da ar adides. [...] ician maT RvTis<br />

samarTali, rom amis moqmedni sikvdils imsaxureben; magram ara marto<br />

akeTeben amas, aramed gamkeTeblebsac kvers ukraven. [...] vinc jiutobs da<br />

WeSmaritebas ki ar emorCileba, aramed umarTlobas, [RmerTi miuzRavs]<br />

risxvasa da guliswyromas” (rom 1.19,32; 2.8).<br />

maSasadame, adamiani sakuTari nebiT jiutobs. man icis, raa boroti da<br />

igi irCevs mas. amasve miuTiTebs dabadebis bibliuri monaTxrobi<br />

(septuagintas mixedviT):<br />

“da ubrZana ufalma RmerTma adams da uTxra: ‘samoTxeSi yoveli xisagan<br />

WamiT Wame (βρώσει φαγή, WamiT ikvebe), xolo keTilisa da borotis<br />

Secnobis xisagan nu SeWamT misgan; namdvilad, romel dResac SeWamT<br />

misgan, sikvdiliT mokvdebiT’ (dab 2.16-17)”.<br />

eklesiis mamebTan keTilisa da borotis Secnobis xe (ebraulad: hada‘ ath<br />

tobh wara, hada’ eT tov va-ray _ keTilisa da borotis codnis xe) niSnavs<br />

zneobrivi borotebis gamocdilebis SeZenas. am tradiciul saeklesio<br />

ganmartebaSi gamoikveTeba ori ZiriTadi midgoma.<br />

pirveli: Secnobis xe iwoda amgvarad ara imitom, rom Tavis TavSi<br />

hqonda raime codna, aramed imitom, rom adamianma mis mier SeiZina codvis<br />

codna. 486 anu, xe TavisTavad ar iyo gansakuTrebuli Tvisebis mqone, igi<br />

adamianis “gamocdis”, nebis varjiSis mxolod niSnuli iyo:<br />

“xe codnisa iyo adamianis morCilebisa da urCobis gamosacdeli,<br />

Sesamowmebeli da sawvrTneli ram. [...] codnis xed vambob keTilisa da<br />

borotis gamrCevlobas. amitom hmarTebda adams, CauZiebeli morCilebiT<br />

SeerTeboda RmerTs. [...] CauZiebeli morCilebis gamocdileba SeeZina”. 487<br />

anu, adams jiutobis an morCilebis Sedegi gamocdilebiT unda SeeZina.<br />

amasTan erTad, adamianebs mcnebis darRveviT ki ar miuRiaT<br />

borotisa da keTilis codna, aramed dabadebisTanave hqondaT aseTi<br />

codna, radgan “hqondaT logismo keTilisa da borotis mimRebeli”. 488<br />

486 ioane oqropiri, dabadebaze homiliebi 16.6 PG 53 132-133: “ara imitom, rom codnas<br />

iZleoda da amitom ewoda, aramed imitom, rom masTan [dakavSirebiT] moxda mcnebis<br />

gadasvla da mis mier Semovida codvis codna da sircxvili”; prokopi Razeli,<br />

dabadebaze ganmarteba PG 87 161B: “da sxva xes ar hqonda Tavis bunebaSi codnis sagani”.<br />

487<br />

ioane damaskeli, marTlmadidebluri... 25, 358, 360 (PG 94 913A, 920D); Sdr. ioane<br />

oqropiri, dabadebaze homiliebi 18,3 PG 53 152: “miiCnia meufem, rom cxovrobda ra<br />

samoTxeSi mis mier Seqmnili adamiani, unda hqonoda morCilebisa da urCobis savarjiSo,<br />

ori es xe iq gamoaCina, erTi sicocxlis, xolo meore, rogorc Tqva, sikvdilis”; basili<br />

selevkieli, sityva 3, PG 85, 52C: “morCilebisa da urCobis gansxvaveba xiT gamoxata<br />

(sitvasityv. xeze miawera)”.<br />

488<br />

prokopi Razeli, dabadebis ganmarteba PG 87, 161D. Sdr. ioane damaskeli,<br />

marTlmadidebluri... 25, 361 (PG 94 928D-929C): “Seqmna man igi bunebiT ucodveli da<br />

nebelobiT Tavisufali, magram ucodvels vambob ara imitom, TiTqos ar iyo codvis<br />

mimRebi... aramed imitom, rom bunebaSi ar hqonda mas mcodveloba; umal arCevanSi hqonda<br />

156


winaaRmdeg SemTxvevaSi, “Tu ar icoda xisagan Wamis uwin ram keTili da<br />

ram boroti, aramed mxolod gemoxilvis Semdeg iswavla, maSin<br />

[Cadenili] codva yofila misi sibrZnis maswavlebeli da gveli aRar<br />

yofila macduri, aramed umjobesis mrCevelad gamovida”. 489<br />

meore: adamiani samoTxeSi iyo Tavisi ganviTarebis yrmobis<br />

stadiaSi. keTilisa da borotis Secnoba niSnavda sakuTari bunebis<br />

Secnobas:<br />

“[Secnobis xe] imitomac iwoda ase, rom misi gemos gamsinjvelT sakuTari<br />

bunebis Secnobis Zalas aZlevda. [...] keTilisa da borotis codnis xe –<br />

esaa mravalsaxovani mWvretelobiTi Semmecnebloba. igia skuTari bunebis<br />

Semcnobloba... rac, erTi mxriv, keTilia srulTaTvis... meore mxriv,<br />

keTili ar aris maTTvis, romlebic jer kidev yrmebi arian, radgan ara<br />

aqvT maT simtkice imisa, rom umjobesSi mkvidrobdnen da myarad iyvnen<br />

dasaydrebulni mxolo mSvenieris siaxloves. amitom, maT sakuTari<br />

sxeulis sazrunavi, rogorc wesi, Tavisken miizidavs da waritacebs. [...]<br />

gvmarTebda, rom pirvel rigSi CauZieblad davmorCilebodiT RvTis<br />

rjuls, vidre ar mivaRwevdiT saTnoebis srul SeTvisebas, rom am gziT<br />

RvTisagan migveRo ZRveni _ keTilisa da borotis ganmrCevloba... radgan<br />

vinc axladSeqmnilia da jerac vnebadi da vnebaTmoyvare azrovneba aqvs,<br />

usafrTxo ar aris misTvis azrTa garCeva da mopaeqroba”. 490<br />

maSasadame, adamiani ar iyo mzad, Seecno sakuTari Tavi. sakuTari Tavis<br />

Secnoba mxolod RmerTTan marTebuli urTierTobiT iqneboda<br />

SesaZlebeli. xolo “marTebuloba” unda gamoxatuliyo morCilebaSi.<br />

logika gvibiZgebs, rom vTqvaT: morCileba gulisxmobs siyvaruls, sul<br />

mcire, siyvarulis raRac stadias, radgan, sapirispiro SemTxvevaSi,<br />

saqme gveqneboda monobis, an ukeTes SemTxvevaSi _ mosamsaxureobis<br />

apologiasTan. amdenad, dacemis mizezi gamodis usiyvaruloba, anu,<br />

<strong>maqsime</strong>seulad rom vTqvaT, Tavmoyvareoba (amaze dawvrilebiT ix. zemoT).<br />

berZeni Teologebi stavros kalanZakisi da Teodoros zisisi<br />

aRniSnaven, rom es ori paterikuli midgoma Tavis TavSi asaxavs, erTi<br />

mxriv, aleqsandriul da kabadokiur da, meore mxriv, antioqiur<br />

tradiciebs. pirveli samoTxis adamians xatavs srulyofils, xolo<br />

mas es, anu uflebamosili iyo igi, rogorc sikeTeSi darCenisa... aseve, keTilisagan<br />

ukumiqcevisac da borotebaSi yofnisa”.<br />

489 ioane oqropiri, dabadebaze sityva 6,2 PG 54 607<br />

490 ioane damaskeli, marTlmadidebluri... 25, 358-360 (PG 94 913B, 916D-917D, 919C-920A);<br />

Teofile antioqieli, avtolikosadmi 2,25 PG 6 1092A,: “ar iyo sxva ram nayofSi sxva<br />

codna, Tu ara codna keTili, Tuki mas vinme saTanadod gamoiyenebda.. radgan adami iyo<br />

asakiT Cvili, amitom uZluri iyo, codna Rirseulad daetia”; irineosi, gamokvleva da<br />

uaryofa crudmosaxele codnis, 4,38,1. 5,6,1 PG 7,1105. 1137: “adamiani uZluri iyo, mieRo<br />

srulyofili, Cvili iyo radgan”.<br />

157


meore _ jer kidev yrmobaSi myofs. 491 Cveni azriT, es ori midgoma<br />

Tanxvdebian imaSi, rom dacema iyo nebelobis aqti da erTgvari<br />

gaufrTxilebloba, windauxedaoba, rac gankurnebadia. magaliTad, ioane<br />

oqropiri ambobs, rom dacema iyo sizarmacisa da qarafSutobis (ραθυµίας)<br />

Sedegi 492 (magram aranairad ucodinrobis). orive SemTxvevaSi adamianma<br />

icoda keTili da boroti da man gamoiCina sulswrafoba. amasTan erTad,<br />

Cveni azriT, adamianis yrmoba amsubuqebs danaSauls – igi daeca ara<br />

siborotis gamo, radgan masSi ar iyo ram boroti, aramed nebis<br />

moumwifarobis gamo (swored umwifari neba SeiZleba iyos <strong>maqsime</strong>seuli<br />

gnomikuri neba 493 ). Tumca, es paterikuli pasuxi mainc tovebs ukmarobis<br />

grZnobas: jer erTi, adamiani Cayenebul iqna iseT mdgomareobaSi, sadac<br />

arCevani unda gaekeTebina. es ki niSnavs, rom mas ar hqonda sruli<br />

Tavisufleba – arCevani araa sruli Tavisufleba (amis Sesaxeb ix.<br />

qvemoT); meore, is ar iyo iseTi nebis mflobeli, romelic SeiZleba<br />

yofiliyo “mtkice” (patristikuli Teodicia aSkarad moikoWlebs). am<br />

suraTis sisrulisaTvis saWirod migvaCnia mivyveT grigoli noselis<br />

msjelobas.<br />

grigol noseli Tavis “did kateqetur sityvaSi” saubrobs<br />

adamianis Seqmnasa da dacemaze. V Tavis me-5 qveTavSi igi ambobs, rom<br />

adamiani Seiqmna saRvTo unariT aRWurvili da “cxorebiTa da sityÂTa<br />

491 Στ. Καλαντζακης, «Εν Αρχή εποίησεν ο Θεός». Ερµηνευτική ανάλυση των περί δηµιοθργίας διηγήσεως της<br />

Γενέσεως. Θεσσαλονίκη 2001, 399-406; Θ. Ζήσης, Η Σωτηρία του ανθρώπου και του κόσµου, Θεσσαλονίκη, 1997,<br />

74. Cven Segnebulad avuareT gverdi keTilisa da borotis cnebis ebraul gagebas, sadac<br />

igi niSnavs ubralod codnis sisavses da ara TavisTavadi keTilisa da TavisTavadi<br />

borotis gansxvavebas (Στ. Καλαντζακης, «Εν Αρχή εποίησεν ο Θεός»... 411). berZnuli kalkirebuli<br />

Targmanis mixedviT ganmartavdnen berZnulenovani saeklesio mwerlebi, romelTa Soris<br />

aris <strong>maqsime</strong>c, da Cven aq swored maTi gageba gvainteresebs da ara bibliiis TavisTavadi<br />

azri.<br />

492 ioane oqropiri, dabadebaze homiliebi 14.4 PG 53 122B. Sdr. Ефрем Сирин, Толкование на<br />

Бытие 2, http://www.krotov.info/library/06_e/efr/em_sirin_024.htm: “совершенное преступление произошло не<br />

по нужде, а по небрежению”.<br />

493 sainteresoa is garemoeba, rom pirosTan sityvisgebis is nawili, sadac saubaria<br />

gnomikuri, anu jerCinebiTi nebis Sesaxeb (PG 90, 0308-0316), eqvTime aTonelis TargmanSi<br />

mTlianad gamotovebulia (ra Tqma unda, is saxezea gelaTur TargmanSi). vfiqrobT, es<br />

viTareba savsebiT gasagebia, Tu gaviTvaliswinebT eqvTimes miznebsa da mTargmnelobiT<br />

meTods, romlebic zemoT, pirvel TavSi vrclad ganvixileT. igi, rogorc vTqviT,<br />

cdilobda swored uWeSmaritesi swavlebis da ara ama Tu im mwerlis sruli<br />

Teologiuri naazrevis qarTulad gadmoRebas. xolo <strong>maqsime</strong>s jerCinebis koncepti, erTi<br />

mxriv, ar aris srulad damajerebeli (amaze ix. qvemoT) da, meore mxriv, mas (am cnebas)<br />

ar iyeneben sxva saeklesio mamebi. anu, vfiqrobT, es koncepti marTalia, ar iyo<br />

uaryofili, magram arc srulad iqna gaziarebuli saeklesio tradiciaSi misi<br />

(konceptis) arasrulyofilebis gamo.<br />

158


da sibrZniTa da yovelTave RmrTivSuenieriTa keTiliTa Seimko” 494 (5,5).<br />

igi Seimko umaRlesi sikeTiTac _ TavisuflebiT: “upatiosnesisa<br />

keTilisagan viTarmca daaklo igi! xolo vity Tavisuflebasa” (5,9). ese<br />

igi, adamiani iyo unaklo (“keTil iyo da keTilsa Sina dasabamsa bunebaÁ<br />

Cueni” (5,6)) da hqonda codna, rogorc sibrZne. maS ratom daeca? noseli<br />

ar iZleva pirdapir pasuxs, magram erT rames aRniSnavs: “samoTxe igi da<br />

nayofTa misTa saSuebeli, romelTa WamaÁ ara muclisa simaZRresa,<br />

aramed gulisÃmisyofasa da ukudavebasa moatyuebda mWamelTa misTa<br />

(5,6)”. anu nayofebiT kveba igive iyo, rac safexurebrivi RvTisSemecneba<br />

da amasTan erTad ukvdavebaSi SenarCuneba. adamianis dacema<br />

SesaZlebelia, rogorc siamovnebisaken midreka (amasve amtkicebs<br />

<strong>maqsime</strong>c), 495 radgan “Sinagan nebisa aRmoecenebis boroti” (5,10)<br />

(damaskelis mixedviT, es imitom, rom igi jer kidev yrma iyo da misi<br />

neba ki gamouwrTobeli). miidrika ra adamiani (xorcieli)<br />

siamovnebisaken, mis bunebaSi Semovida winaaRmdegobebi: “yovelive<br />

winaaRmdgomi ixilvebis kacTa Soris” (5,7) (<strong>maqsime</strong>saTvis es<br />

winaaRmdegobebi aris erTsa da mravals Soris (ix. qvemoT). magram “ara<br />

RmerTi ars mizez Sen zeda mowevnulTa amaT awindelTa borotTa,<br />

romelman-igi TÂTmflobelad da Tavisuflad dahbada bunebaÁ Seni,<br />

aramed nebaÁ da ugulisÃmoebaÁ da ganunaxvelobaÁ Seni, romliTa-igi<br />

boroti keTilsa aRirCie” (5,10). adamianis neba keTilia, mxolod<br />

“[eSmakma] Zmaculobisa mier siborote Sezava nebasa kacisasa” (6,8).<br />

adamiani mxolod ganunaxvelobiT (αβουλία, ganusjelobiT,<br />

ganuzraxvelobiT, uneburobiT), anu daufiqreblobiT, nebis sisustis<br />

gamo Secda. xolo siqvelis mopoveba, ese igi Canergili Tvisebebis<br />

aTviseba nebis ganmtkicebis wiaR, moRvaweobiT unda momxdariyo:<br />

“saTnoebaÁ moRuawebad da mizezad gÂrgÂnosnebisa muSakTaTvis<br />

saTnoebisaTa ganuwesebies” (7,3). dabolos, noseli erTgvar Sejamebas<br />

akeTebs:<br />

494<br />

“rameTu vinaÁTgan TÂTmflobelobisa mier ziarebaÁ borotTaÁ movigeT,<br />

raJams gemoTmoyvarebisa mier boroti, viTarca wamali makudinebeli,<br />

grigol noseli, didi kateqeturi sityva (eq. koWlamazaSvili, wm. grigol<br />

noselis «didi kateqeturi sityva» da misi Zveli qarTuli Targmani, qristianularqeologiuri<br />

Ziebani 1/2008, ilia WavWavaZis saxelmw. universiteti, 71-154)<br />

495 Sdr. gal 5,13: “xolo Tqven, Zmebo, TavisuflebisaTvis xarT mowodebulni, oRond<br />

Tavisufleba ar gaxdes sababi xorcis saameblad, aramed siyvaruliT emsaxureT<br />

erTmaneTs”.<br />

159


TafliTa ganzavebuli, bunebasa Cuensa uwdieT da mis mier uvnebelisa<br />

misgan siwmidisa daveceniT da borotsa SevesakuTreniT” (8,2). 496<br />

vxedavT, rom noseli, msgavsad sxva saeklesio mwerlebisa, adamianis<br />

Tavisuflebas xedavs arCevanSi _ sikeTe-borotebis daZabuloba<br />

(“winaaRmdgomi”<br />

(5,7), romelic daanakuwebs erTian adamianur bunebas,<br />

Sedegia mcdari arCevanis. magram, ramdenadaa arCevani Tavisuflebis<br />

sisrule? gana RmerTis Tavisuflebas sWirdeba arCevani? vfiqrobT,<br />

zemomoyvanil saeklesio mwerlebTan am kiTxvaze ar aris amomwuravi<br />

pasuxi, Tumca erTgvari pasuxi mainc ikveTeba. jer erTi, yovelTvis<br />

xazgasmulia nebis sisuste, daudevroba, daufiqrebloba, qarafSutoba<br />

da ara gamiznuli siborote. adamini Secda, gadauxvia gezs, magram es ar<br />

iyo sruli katastrofa da miznis saboloo acdena. arsad ar aris<br />

saubari Tavisuflebis waxdenis Sesaxeb. SeiZleba arCevani gakeTda<br />

mcdari, magram igi (arCevani) mxolod erTi aspeqtia Tavisuflebisa.<br />

meore, adamianis arCevani rom yofiliyo sruli gamovlena<br />

Tavisuflebisa, maSin dacema iqneboda saboloo da aRudgeneli iseve,<br />

rogorc es aris dacemuli angelozis SemTxvevaSi (Tumca noselTan arc<br />

misi dacemaa gamousworebeli 497 ). Tavisufleba TavisTavad aRemateba<br />

arCevanis Tavisuflebas. Tavisufleba rom metia borotsa da keTils<br />

Soris arCevanze, vfiqrobT, bundovnad, magram mainc miiniSneba<br />

noselTan:<br />

“ganhyofs korinTelTa wignsa Sina wessa ÃorcielTa da sulierTa<br />

sulTasa da guaswavebs, viTarmed ara jer-ars ÃorcielTa<br />

gulissityuaTa mier keTilisa da borotisa gankiTxvaÁ, aramed zeSTa<br />

ÃorcielTa sacnobelTasa jer-ars aRmaRlebaÁ, da esreT gancdad<br />

keTilisa da borotisa bunebasa, rameTu ityÂs, viTarmed: sulieri<br />

ganikiTxavs yovelsave (1kor 2,15)” (7,2).<br />

amrigad, suliwmidis ZaliT sulieri gansjis borotsa da keTils<br />

Soris da Tavad ar ganisjeba (1kor 2, 13,15), radgan igi aRemateba<br />

keTilisa da borotis gayofilobas. Tavisuflebis suliT moculi ki ar<br />

aris moqceuli amgvar daZabulobaSi da ar ganisjeba maTiT, aramed<br />

Tavad gansazRvravs, anu dasazRvravs maT. is Tavisufleba, romelic<br />

496 Sdr. Ефрем Сирин, Толкование на Бытие 3, http://www.krotov.info/library/06_e/efr/em_sirin_024.htm: “А<br />

если жена побеждена красотой дерева и приятностью плодов его, то не советом, вошедшим в слух ее,<br />

побеждена. Введена же в преступление пожеланием, обнаружившимся в ней самой. Но поскольку заповедь<br />

была дана для испытания, то получился удобный случай прийти искусителю”.<br />

497 ix. eq. koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi sityva»... 58-69<br />

160


aqvs xatebas, namdvili Tavisuflebis mxolod potenciaa (Sdr. 5,9).<br />

noselisaTvis xateba aris saRvTo unarebis erToblioba (maT Soris<br />

upatiosnesi aris Tavisufleba 498 ), romlebic aZleven adamians<br />

SesaZleblobas, Tavad ganaviTaros es unarebi (“keTilTa maT saRmrToTa<br />

momzavebeli” (5,5)), da maT mier am unarebis pirvelsaxes, anu RmerTs<br />

eziaros, rac iqneboda mopovebuli/mopovebadi msgavseba (“raÁTa mis<br />

Sorisa myofisa Zalisa mier icnas aRmatebuli (5,5)... da raÁTa keTilisa<br />

mimarT mislvaÁ da mas Sina dadgromaÁ niWad saTnoebisad<br />

Seeracxebodis” (5,9)). 499 maSasadame, arCevani nawilobrivi Tavisuflebaa<br />

da amitomac adamiani “nawilobriv” daeca.<br />

sruli Tavisufleba rom aRemateba arCevans, mkafiodaa <strong>maqsime</strong>sTan<br />

xazgasmuli. pirosTan sityvisgebaSi <strong>maqsime</strong> qristeSi ori bunebiTi<br />

nebelobis Sesaxeb msjelobisas ambobs, rom mas (bunebiT nebelobas)<br />

ara aqvs arCevani. is aris mondomeba, survili bunebis (φύσει θελητικόν 500 ,<br />

bunebiT mnebebeli). da es survili mudam mimarTulia keTilisaken, anu<br />

RmerTisaken. amdenad, is sruliad Tavisufalia. pirosi SeeWvda am<br />

msjelobis marTebulobaSi: “ukueTu bunebiTsa ity nebasa, xolo<br />

bunebiTi yoveli iZulebiTi ars, sacnaur ars, ukeTu qristesTÂs<br />

bunebiTni vTquneT nebani, yovelsa nebsiTsa saqmesa missa davhÃsniT<br />

498 sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis konstantinepolel<br />

patriaqisa mwvalebelisa l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti [eqvTime aTonelis], 11:<br />

“vinaÁTgan xatad RmrTisa dabadebul ars kaci, TÂTmflobelobaÁ ars xatebaÁ igi,<br />

viTarca pirmSoÁ igi saxÀ TÂTmflobel ars”.<br />

499 Sdr. Μ. Βασέλειος, Περί κατασκευής ανθρώπου PG 30,32: “aris potenciiT CemSi azrovnebiTi da<br />

gonieri, romelic RmerTis xatisebrobas qmnis, xolo energia siqvelisaTvis<br />

moswrafeobaa da sikeTes miaRwevinebs da amgvarad saukeTeso moqalaqeobiT (cxovrebiT)<br />

miiyvans RmerTis msgavsebisamebrTan”.<br />

500 pirosTan sityvisgeba PG 91, 303: “Tuki gonier [arsebebs] bunebiTad aqvT<br />

TviTmflobelobiTi moZraoba, maSasadame, yoveli gonieri aris bunebiT momsurvebeli<br />

(θελητικόν, mnebebeli). xolo netarma diadoqos fotielma gansazRvra, rom nebeloba aris<br />

TviTmflobeloba (Θέλησιν γαρ το αυτεξουσίον ο µακάριος ωρίσατο ∆ιαδόχος ο Φωτικής είναι)”. Sdr.<br />

sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 8 [eqvTime aTonelis]:<br />

“pirmetyuelTa bunebiTi wesi ars TÂTmflobeli nebaÁ. [...] yovelTa pirmetyuelTa<br />

bunebiTi wesi ars TÂTmflobeli nebaÁ”; iqve [gelaTuri] 25: “aw ukue, ukeTu bunebisaebr<br />

Tanaaqus gonierTa TÂTÃelmwife moZravobaÁ, yoveli sadme gonieri mnebebelobiTica<br />

(θελητικόν) ars bunebiT, rameTu nebebaÁ (Θέλησιν) TÂTÃelmwifebad gansazRvra yofad<br />

sanatrelman diadoxos fotikelma”. Sdr. iqve 26 (PG 90, 2034D) “TÂTmflobelobaÁ nebad<br />

gansazRvres mamaTa (το αυτεξούσιον θέλησιν ωρίσατο οι Πατέρες)” (gelaTur TargmanSi θέληση<br />

iTargmneba xan nebad, xan - nebebad, xolo Cven mas yovelTvis vTargmniT nebelobad).<br />

TviTmflobeloba, anu Tavisufleba aris Tavad nebeloba da ara nebelobis<br />

Tavisufleba. anu, nebelobis mier gakeTebul arCevanSi ki ar xdeba, ganxorcieldeba<br />

misi Tavisufleba, aramed Tavad misi arsebobiT igi aris ukve Tavisufleba. arCevani<br />

mxolod nebelobis da Tavisuflebis gamovlinebaa da ara Tavad Tavisufleba.<br />

161


(εκούσιον αναιρείν κίνησιν, nebsiT moZraobas ganvaqarvebT)”. 501 anu, Tuki<br />

bunebiTi mosurneoba aurCevlad mimarTulia mxolod erTi konkretuli<br />

miznisaken, gamodis rom bunebas Tavisufleba ara aqvs, anu ar arsebobs<br />

bunebiTi Tavisufleba. amaze <strong>maqsime</strong> pasuxobs:<br />

“Tu... bunebiTi aris srulad iZulebuli, xolo RmerTi aris bunebiT<br />

RmerTi, bunebiT keTili, bunebiT Semoqmedi, maSin RmerTi aucileblobiT<br />

(ανάγκη) aris RmerTi, keTili da Semoqmedi. [...] ara mxolod RmerTi,<br />

romelic arsebulebze aRmatebulia, aramed yoveli gonieri da<br />

moazrovne, romlebic arian bunebiT mnebebelni (φύσει όντα θελητικά), aqvT<br />

uneburi moZraoba, xolo usuloebs, romlebic arian aramnebebelni,<br />

nebsiTi aqvT moZraoba. amas garda, netarma kirile [aleqsandrielma]<br />

Teodorites dadanaSaulebebze pasuxisas (gagvaTavisufla ra zedmeti<br />

Ziebisagan), pirdapir ganacxada: ‘bunebiT gonierSi araferi bunebiTi ar<br />

aris uneburi’.” 502<br />

<strong>maqsime</strong> Tavisuflebis umaRles xarisxs xedavs RmerTSi – RmerTi bunebiT<br />

Tavisufalia, Tumca mas keTilsa da borots Soris arCevani ara aqvs, anu<br />

igi mudam aris da qmedebs arCevanis gareSe Tavisuflad. da radgan<br />

RmerTis arseboba <strong>maqsime</strong>saTvis da misi TanamosaubreebisaTvis ueWvelia,<br />

igi amaze wyvets adamianis Tavisuflebis argumentirebas. SemgdomSi igi<br />

Tavisuflebas ganixilavs, rogorc damtkicebul da cxad cnebas da mas<br />

ukve moiSveliebs sxva sadavo sakiTxebis gansamartavad. 503<br />

maSasadame, <strong>maqsime</strong>saTvis aris orgvari Tavisufleba: arCeviTi<br />

(gnomikuri, jerCinebiTi), ase vTqvaT, nawilobrivi Tavisufleba (rasac<br />

SegviZlia, vuwodoT xatisebroba) da meore, absoluturi Tavisufleba,<br />

romelic moRvaweobiTad unda moipovos adamianma RmerTTan ziarebiT 504<br />

(rac niSnavs msgavsebobis daunjebas). 505<br />

501 sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 4<br />

502 pirosTan ganxilva...PG 91, 295C-296A. Sdr. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa<br />

<strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 4 (eqvTimes mier Targmnili es monakveTi dedans Zlier Sordeba);<br />

iqve 8 [gelaTuri]: “ukeTu bunebiTi ueWuelad iZulebiTica ars, xolo bunebiT RmerT<br />

ars RmerTi, bunebiT saxier, bunebiT dambadebel, iZulebiT RmerT iyos RmerTi da<br />

saxier da dambadebel. [...] ara xolo RmerTsa, uzeSTaessa myofTasa, aramed gonierTaca<br />

yovelTa da sityÂerTa, bunebiT mnebebelad myofTa, uneblieTi aqundes ZrvaÁ, xolo<br />

usuloTa armnebebelobiTTa nefsiTi moaqundes moZravobaÁ. garna netarma kÂrille<br />

mesamesa Tavsa Sina Tevdorites-mimarT bralobasa gamomiÃsnna Cuen nametavTa<br />

SromaTagan, daufaravad gamomaCinebelma, viTarmed ‘araraÁ bunebiTi uneblieTad ars<br />

goniersa Sina bunebasa’” (es Targmani dedanTan sizustiTa da poeturobiT uzadoa).<br />

503 ix. Д. Шленов (Иеромонах), Гефсиманское моление в свете христологии преподобного Максима<br />

Исповедника, http://pravlib.narod.ru/ispovednik_gefsim_molenie.htm#_ftn19; Ian A. McFarland, ‘Naturally and by<br />

grace’: Maximus the Confessor on the operation of the will, Scottish Journal of Theology, 58, UK 2005, 410-433<br />

504 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 216: “[С]вобода выбора... не принадлежит к совершенству<br />

свободы; напротив, есть умаление и искажение свободы. [...] ‘Выбор’ совсем не есть обязательное условие<br />

свободы. Бог волит и действует в совершенной свободе, но именно Он не колеблется и не выбирает”; aseve<br />

А.Г. Гаджикурбанов, Античная и средневековая этика о ценностной предпочтительности добра,<br />

Философская этика и нравственное богословие, Институт Философии РАН, Москва 2003, 133-134:<br />

“avgustine, <strong>maqsime</strong>s msgavsad, ganasxvavebs Tavisuflebas, Tavisufal nebas (libertas, libera<br />

162


da mainc, mTavar kiTxvaze pasuxi ar aris damajerebeli, anu, ratom<br />

airCia adamianma udaresi, roca icoda umjobesi? (Sdr. rom 1.19,32; 2.8).<br />

marTalia, vfiqrobT, rom <strong>maqsime</strong>sTan am kiTxvaze Tanamedrove<br />

adamianisaTvis damakmayofilebeli pasuxi ar arsebobs, mainc gvinda,<br />

SevecadoT, meti garkveuloba SevitanoT <strong>maqsime</strong>s Tavisuflebis<br />

koncefciaSi. magram sanam am sakiTxze gadavidodeT, saWirod migvaCnia,<br />

gavakeToT am TemasTan dakavSirebiT mcire eqskursi berZnul<br />

filosofiasa da qristianul, ufro konkretulad, pavle mociqulisa da<br />

patristikul azrovnebaSi.<br />

arsebobs borotisa da keTilis gasarCevad ori ZiriTadi tipis<br />

dasabuTeba: 1. naturalisturi, anu borotebisa da keTilis obieqturi<br />

garkveuloba (umetesad berZnuli doqtrinebi) 2. am moraluri<br />

absolutebis voluntatiuri (nebelobaze dafuZnebuli) warmomavloba<br />

(qristianuli eTika).<br />

antikur samyaros aqvs eTikuri agebuleba, sadac batonobs ara<br />

mxolod logosuri sawyisi, aramed masTan Sefardebuli moraluri<br />

energiebi. logosi eTikuria imdenad, ramdenadac racionalizirebulia<br />

misi eTosi. yofna (arseboba) TavisTavad aris sikeTe da arsebuli<br />

gansazRvrulia, rogorc zneobrivad pozitiuri. sikeTe aris yofna (anu<br />

logosi, goneba, zomiereba) da boroteba _ aryofna (qaosi, TviTneboba).<br />

namdvili yofna gamoixateba cnebebiT: erTianoba, mTlianoba, harmonia,<br />

romlebic arian sikeTis aspeqtebi. logosi aris zneobrivi, radgan igi<br />

moawyobs da inarCunebs samyaros aseT sikeTeSi. obieqturi sikeTis<br />

zeobas mowmobs swored samyaros, rogorc mTlianobis, mowesrigebuloba,<br />

anu Tavad samyaro ganasaxierebs umaRles sikeTes da samarTlianobas,<br />

xolo is, rac arRvevs mis mTlianobasa da mowesrigebulobas, aris<br />

boroteba. amdenad, kargi da cudi, rogorc arCevis obieqtebi,<br />

erTmaneTisagan gansxvavebulebi arian da, amasTan erTad, keTilis<br />

voluntas) da Tavisufal arCevans (liberum arbitrium). [...] adamianis bunebisaTvis ufro<br />

Sesaferisi aris unari, iyos metad Tavisufali, vidre Tavisufal arCevanSi (liberius libero<br />

arbitrio), anu ar emsaxuros codvas (waxdenilobisa da madlis Sesaxeb 11,32)”.<br />

505 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 216-217; saeklesio tradiciaSi Tavisuflebis<br />

cnebis Sesaxeb ix. ∆. Τσελεγγίδης, Χάρη και ελευθερία κατά την πατερική παράδοση του Ι∆΄αιώνα (madli<br />

da Tavisufleba me-14 saukunis mamaTa tradiciaSi), Θεσσαλονίκη 2002, 39-50; Βασίλη Μπακούρος,<br />

Ελευθερία και Θεότητα στην αρχαιοελληνική σκέψη και στους Πατέρες (Tavisufleba da RvTaeba Zvel<br />

berZnul azrovnebaSi da <strong>wminda</strong> mamebTan), Σοσιαλιστική Κοινωνική Αλληλεγγύη και Χριστιανική Αγάπη,<br />

Περιοδικό “Τρίτο Μάτι”, ∆εκεµβρίου 2004, 128, 22-26<br />

163


RirebulebiTi upiratesobac mocemulia. metic, saxezea RirebulebaTa<br />

ierarqia. es ierarqia dgindeba ontologiis CarCoebSi da amitom igi<br />

moicavs mTel arsebuls, anu goniTsawvdomsa da nivTiers mTlianad.<br />

platonis protagoraSi vlindeba moraluri postulatebi: 1.<br />

adamianuri buneba keTilia; 2. adamians ar SeuZlia, Segnebulad miayenos<br />

sakuTar Tavs ziani (sokrateseulad rom vTqvaT, Cven ara varT sakuTari<br />

Tavis mtrebi); 3. SeuZlebelia Segnebuli miswrafeba borotebisaken.<br />

amrigad, adamianis eidosur, anu sulier aspeqtSi vlindeba misi sikeTe.<br />

aqedanaa mowodeba: “Seican Tavi Seni”. adamianis suli, anu mis gonieri<br />

nawili msgavsia namdvilad arsebuli gonieri samyarosi. amitom msgavsi<br />

msgavsiT Seimecneba. aqedanaa, rom codna uTanaswordeba sikeTes da<br />

mcodne adamianma ver unda Caidinos boroteba. platonis fedronis<br />

mixedviT, siyvaruls aRZravs adamianSi per se sikeTis cqera da, amdenad,<br />

sulis/gonebis miswrafeba sikeTisaken aris erTgvarad instinqturi<br />

bunebiTi da, SeiZleba iTqvas, arapersonaluri, upirovno moZraoba<br />

(miuxedavad imisa, rom stoicizmSi subieqturi intencia ganarCevs<br />

TavisTavad neitralur sagnebs borotad da keTilad, ganarCevs mainc<br />

spermatuli logosis, anu bunebis safuZvelze). bunebis pasuxi keTilze<br />

aris sixaruli da siamovneba, rogorc sakuTari msgavsis Secnoba. sikeTe<br />

moswons ra adamians, trfialebiTad ganicdeba da, amdenad, esTetikuri da<br />

moraluri erT safuZvelze aRmocenebulad vlindeba. mSveniereba da<br />

sikeTe erTi da imave ontologiuri safuZvlis absoluturi aspeqtebia.<br />

magram ratom irCevs suli borots, anu ratom moxda sulis Tavdapirveli<br />

“dacema”, “Cavardna” materialur samyaroSi, berZnebTan amaze pasuxi ar<br />

aris. miuxedavad imisa, rom neoplatonizmSi aris mcdeloba, dacema<br />

aixsnas materiis sulze gavleniT, sabolood mainc auxsneli rCeba, Tu<br />

rogor CaiTria nivTierebam suli maSin, rodesac neoplatonuri<br />

TvalTaxedviT, suli umaRlesia sxeulze da Tan bunebiTad<br />

(“instinqturad”) da Segnebuladac aqvs keTilis arCevani. 506<br />

voluntatiuri qristianuri moralia. samyaros ontologiuri<br />

statusi ganisazRvreba pirovnuli Semoqmedis mier. marTalia,<br />

qristianobaSic SenarCunebulia yofisa da sikeTis gaigiveba (samerTeba<br />

RmerTi aris absoluturi sikeTe), adamianma sikeTe unda airCios masTan<br />

506 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 131<br />

164


ara bunebiTi naTesaobis an msgavsebis gamo (Tumca is RmerTis xateba da<br />

msgavsebaa), aramed imitom, rom RmerTs ase nebavs da ase brZanebs. aseve,<br />

miuxedavad imisa, rom RmerTis mamoZravebeli siyvarulia (romelic misi<br />

bunebaa, “vinaidan RmerTi siyvarulia” (1in 4,8)), sikeTisa da borotebis<br />

gansxvavebis safuZveli mainc aris adamianis gareT, anu saRvTo nebeloba<br />

da sxva araferi (Tundac rom es nebeloba moyvaruli nebeloba iyos).<br />

aseT viTarebaSi sruli Tavisufleba gamoiricxeba –yovel SemTxvevaSi,<br />

sawyis etapze. xolo arCevanis Tavisufleba aris mxolod sisrulis<br />

miRwevis saSualeba. <strong>wminda</strong>nebs, iseve rogorc berZen “sibrZnismoyvare”<br />

adamianebs, aRar sWirdebaT aseTi Tavisufleba, radgan arCevani ukve<br />

gakeTebulia. 507<br />

rogorc vnaxeT, <strong>maqsime</strong>sTan (da danarCen zemoganxilul saeklesio<br />

mwerlebTan latenturad mainc) arCevani udaresia namdvili<br />

Tavisuflebis. verc berZnul azrovnebaSi daeZebneba damakmayofilebeli<br />

axsna “sulis dacemas” da, amdenad, Tavisuflebis cnebasac. erTi ram ki<br />

naTelia: marTalia, qristian mamebs miaCndaT, rom adamians dacemamde<br />

hqonda kargisa da cudis codna, es codna mainc ar iyo sruli, aramed<br />

iyo Canasaxovani (“Cvilisebri”), potenciuri, (iseve, rogorc Tavisufleba)<br />

(Cven Semdgom TavSi vnaxavT Canasaxovan/Cvilesebri mdgomareobis<br />

mimarTebas drois cnebasTan da droSi ZalisxmevasTan). amdenad,<br />

vfiqrobT, mamebi am sakiTxSi ar upirispirdebian berZnul azrovnebas,<br />

romlis mixedviTac codna gamoricxavs cudis qmedebas, anu sikeTisaken<br />

sibrZnismoyvareobiTi swrafva gamoricxavs borots.<br />

aseve, vfiqrobT, Tu pavle mociqulis msjelobas borotis<br />

Segnebulad arCevis Sesaxeb ganvixilavT romaelTa epistolis zogad<br />

konteqstSi, SesaZloa, vivaraudoT, rom misi es naTqvami exeba ukve<br />

codviT dacemul adamians da ara pirvelqmnils. igi sakuTar Tavzec<br />

ambobs:<br />

“rjuli sulieria, me ki – xorcieli, codvisadmi miyiduli. vinaidan, ras<br />

vakeTeb, ar vici: imitom, rom imas ar vakeTeb, rac msurs, aramed rac<br />

mZuls, imas vakeTeb. [...] Cems asoebSi vxedav sxva rjuls, romelic<br />

winaaRmdegobas uwevs Cemi gonebis rjuls da mxdis Cems asoebSi myofi<br />

507 А.Г. Гаджикурбанов, Античная и средневековая этика... 120-131; Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας,<br />

Θεσσαλονίκη 1997, 141-152; ∆. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002, 115-123; П.<br />

Адо, Фигура Сократа,Что такое античная философия? Москва, 1999; Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по<br />

античной философии, Москва 2002, 23-34, 85-90.<br />

165


codvis rjulis tyved. [...] Cemi gonebiT RvTis rjuls vemonebi, xolo<br />

sxeuliT – codvis rjuls” (rom 7, 14,23, 25) 508<br />

pavles sakuTar Tavze gadaaqvs is, razec igi saubrobda wina TavebSi da<br />

amgvarad asrulebs rjulis, codnisa da codvis Temas. igi ar emijneba<br />

samyaros da adamianebis xvedrs da am xvedrs srulad iTavisebs (am Temas<br />

Semdeg TavSi davubrundebiT). vfiqrobT, aq pavle exmianeba “gareSe”<br />

berZnul azrovnebas: nebsiT ar Caidens codvas mcodne adamiani, masze<br />

dacemuli buneba rom ar Zalmomreobdes. berZnuli azrovnebisaTvis<br />

swored codna iyo dacemulobisagan gaTavisuflebis gza. imave sokrates<br />

damokidebuleba sikvdilTan platonis fedronSi: filosofia momzadebaa<br />

sikvdilisaTvis, anu codna aris gaTavisufleba sxeulisagan – ase<br />

vTqvaT, sxeulSi, rogorc dilegSi momwyvdeuli sulis gamoxsna. 509 aseve,<br />

pavlesTan adamians siamovnebs keTili, rogorc misTvis saTanado,<br />

erTgvarad monaTesave, magram sxeulSi gabatonebuli codva, anu<br />

sikvdili, ar anebebs sikeTes. aseTi xvedrisagan kacobriobis gamoxsna<br />

qristeSia, anu xsna aris qristes mier RvTis SeZlebisdagvarad sruli<br />

codna: “ubadruki adamiani var! vin damixsnis am sikvdilis sxeulisagan?<br />

vmadlob RmerTs Cveni uflis qriste iesos mier” (rom, 7, 24-25). berZnuli<br />

da pavles (obieqturi da voluntatiuri) azrovneba, ase Tu ise, erT<br />

raimeSi Tanxvdebian: codna aris xsna borotisagan.<br />

sainteresoa <strong>maqsime</strong>s mier romaelTa epistolis am monakveTis (1-8<br />

Tavebis) sxvadasxva muxlis interpretacia. Talasesadmi pasuxebSi aris<br />

ramdenime aseTi komentari.<br />

Talasesadmi 13-Si ganimarteba pavles fraza: “misi uxilavebi<br />

samyaros Seqmnidan qmnilebebSi moazrebuli ixilveba” (rom 1,20). zemoT<br />

ramdenimejer ganvixileT es ganmarteba da vnaxeT, rom iq saubaria<br />

508 Tavisuflebis Sesaxeb pavle mociqulTan ix. Иеремия Анхимюк (Архиепископ ), Свобода и<br />

власть по учению святого Апостола Павла, Богословская Конференция Русской Православной Церкви,<br />

Москва, 5-8 ноября 2001 г., Синодальная Богословская комиссия, Москва 2002, 29-32<br />

509 Sdr. Σ. Τριαντάρη-µάρα, Η Γνώση και η πίστη στον Ιωάννη Φιλόπονο, Εκδόσεις Επέκταση (Αθήνα) 2001, 234,<br />

274: “ioane filoponosi esqatologiur perspeqtivas xedavs filosofiis im cnebaSi,<br />

romelic platonis ‘TeetitosSi’ gaformda: ‘filosofia aris RmerTTan mimsgavseba,<br />

ramdenadac [es] SesaZlebelia [adamianisaTvis]’. [...] bizantielebisaTvis, iseve rogorc<br />

Zveli samyarosaTvis, filosofia aRniSnavda imas, Tu ra Sexeduleba hqondaT maT<br />

Tavad sicocxleze. ar aris laparaki ama Tu im msoflmxedvelobis filosofiasa an<br />

ubralod raime <strong>wminda</strong>d logikur azrobriv poziciaze, aramed swavlebaze, romelic<br />

Seexeba adamianis sicocxlis gaformebas. misi (filosofiis) sagani moicavs mTel<br />

saRvTo arsebobas da, aseve, kacobriobisasac, xolo misi mizani aris, daexmaros<br />

adamians, gaxdes RmerTis msgavsi”.<br />

166


logosebze, 510 anu xiluli sagnebis uxilavi logosebis wiaR RmerTis,<br />

rogorc samerTebis, Secnobaze. igive Ffraza ganxilulia mistagogiis<br />

meore TavSic, anu mas eZleva <strong>evqaristiuli</strong> datvirTva. es gvaZlevs<br />

saSualebas, vifiqroT, rom <strong>maqsime</strong>saTvis arCevani aqtualuria<br />

evqaristiul sivrceSi axla da aq, da ara maSin da sxvagan, samoTxeSi an<br />

Zveli aRTqmis eonSi (aq eonSi igulisxmeba ara mxolod droiTi periodi,<br />

aramed am periodTan dakavSirebuli adamianis sulieri da<br />

kulturul/socialuri mdgomareoba, romelSic RmerTis moqmedeba<br />

vlindeba gansxvavebulad, vidre sxva eonebSi _ dacemamdeli eoni,<br />

rjulamdeli eoni, axali aRTqmis eoni).<br />

Talasesadmi 14:<br />

“kiTxva: ra aris: ‘RvTismosaobdnen da RvTismsaxurebdnen (εσεβάσθησαν και<br />

ελάτρευσαν, eTayvanebodnen da emsaxurebodnen) qmnilebas Semqmnelis magier’<br />

(rom 1,25). ra aris ‘RvTismosavoba’ da ra ‘RvTismsaxureba’?<br />

pasuxi: RvTismosaoba aris saRvTos Tayvaniscema rwmeniT, xolo<br />

RvTismsaxureba aris saqmeebiT momsaxureoba (θεραπεία). RvTismosaoba, anu<br />

rwmena, adamianebma Semoqmedis magivrad qmnilebaze gadaitanes da Tayvans<br />

scemen mas, swamT ra demonebis da RvTismsaxureben boroti saqmeebiT maT<br />

da mosamsaxureoben (θεραπείαν προσάγοντες, miageben ra momsaxurebas). Cven ki,<br />

vinc RmerTs Tayvans vcemT misdami rwmeniT, viswrafoT siqveleebiT<br />

aRsrulebuli cxovrebiT, mivagoT mas sufTa msaxureba”. 511<br />

cxadia, es komentari ar SeiZleba mocemuli weriliseuli muxlis<br />

pirdapir ganmartebad CaiTvalos, magram mainc niSandoblivia, rom mas<br />

kvlav awmyo dro Semoaqvs (Tayvans scemen, RvTismsaxureben, viswrafoT,<br />

mivagoT). anu, pavles warsulis drois aRmniSvneli zmnebi _<br />

RvTismosaobdnen da RvTismsaxurebdnen _ icvlebian zmnebiT: Tayvans<br />

scemen da mosamsaxureoben axla. romaelTa konteqstidan Cans da <strong>maqsime</strong>c<br />

adasturebs da ufro metad emfazirebs, rom laparakia ara kerZod<br />

samoTxiseul arCevanze, aramed zogad adamianur kondiciaze da am<br />

viTarebis axla da aq aspeqtze. da kvlav, <strong>evqaristiuli</strong> momenti isev<br />

saxezea – swored (radgan laparakia RvTismsaxurebaze) evqaristia Cans aq<br />

da axlas upiratesi are.<br />

Talasesadmi 18:<br />

“kiTxva: Tu ‘rjulis aRmsrulebelni gamarTldebian’ (rom 2,13), ratomRa<br />

ambobs ‘romlebic rjulSi Tavs imarTlebT, madlisagan ganvardebiT’<br />

(gal 5,4)?<br />

pasuxi: ara martivad rjulis aRmsruleblebi gamarTldebian, aramed<br />

sulieri da sulierad moazrebuli rjulis; sulSi (suliwmidaSi)<br />

510 Sdr. sxvadasxva siZnele... 54 PG 91, 1176<br />

511 Talasesadmi... 14 PG 90,296D-297A<br />

167


sulismieri rjuliT gamarTldebian Sinagani adamianis (rom 7,22)<br />

mixedviT da ar ganvardebian madlisagan sulis (ψυχής) siRrmeSi misi<br />

(sulis) ganwmendelobiT logosis ganmsWvalviT (διάβασιν). xolo isini,<br />

vinc xilulis mixedviT sxeulebrivad msaxureben saRvTos, mTlianad<br />

ganvardebian madlisagan, radgan ar ician sulieri rjulis madlis<br />

gansruleba da bolo anu qriste (rom 10,4), [romeli madlic aris] yoveli<br />

laqisagan gonebis ganmwmedeli”. 512<br />

kvlav ikveTeba logosis sammagi ganxorcieleba: 1. qmnilebaSi<br />

(Talasesadmi 13); 2. wm. werilSi (Talasesadmi 18); 3. siqveleebSi<br />

(Talasesadmi 14). aseve sainteresoa “Sinagani adamianis” Taviseburi<br />

komentari. pavles mixedviT, bunebiTi rjulis matarebeli warmarTebi,<br />

romelTac rjuli bunebiTad gulebSi uweriaT da mas asruleben,<br />

gamarTldebian (rom 2,13-15). es rjuli igivea, rac Sinagan adamianSi,<br />

adamianis sulSi CaTesili kanoni anu bunebiTi logosi (ix. Talasesadmi<br />

15) da gamodis, rom is Zv. aRTqmis rjulze upiratesia, radgan es<br />

ukanaskneli mxolod misi garegnuli mxarea, anu garegamovlinebaa<br />

garkveul viTarebaSi (Zv. aRTqmis eonSi). rodesac suliwmidasTan<br />

Tanamoqmedebs adamiani sakuTari sulis ganmwmendelobas, maSin bunebiTi<br />

logosiT, anu kanoniT mTlianad ganimsWvaleba igi (suli da, amdenad,<br />

mTeli adamiani). anu suliwmidis madls Rebulobs adamiani misteriebSi<br />

da Tanamoqmedebs am madlTan. es madli sxvas arafers akeTebs, Tu ara<br />

imas, rom bunebiT logoss, romelic aris yvela adamianSi, “aamoqmedebs”<br />

da “gaabatonebs” sulSi da mas (suls) warmarTavs daniSnulebisamebr<br />

RmerTisaken. suli xedavs, “aRiarebs” am kanons Tavis TavSi, anu grZnobs<br />

madls. amgvarad, suli daagemovnebs saRvTo kanons axla da aq. da es<br />

dagemovnebaa is, rasac iZleva misteriebi. anu, evqaristia aris gancda da<br />

codna RmerTis, rogorc sikeTis da es sikeTe aris RmerTisave<br />

yovlismcodneoba da Tavisufleba. es is codnaa, romelic aRemateba<br />

arCevans, anu evqaristiaSi adamiani aRwevs namdvil Tavisuflebas. amasve<br />

mowmobs Talasesadmi 19:<br />

“kiTxva: ra aris: ‘vinc rjulis gareSe (άνοµως, ara rjulqveS) Sescoda,<br />

rjulis gareSeve (ara rjuliT) daiRupeba da vinc rjulSi Sescoda,<br />

rjuliT ganisjeba’ (rom 1,12)? da rogorRa ambobs igi kvlav: ‘rodesac<br />

Cemi saxarebisamebr gansjis RmerTi adamianebis dafarulT iesos mier’<br />

(rom 2,16)? Tu rjuliT ganisjebian, rogorRa qristes mier?<br />

pasuxi: RmerTis sityva ieso qriste, rogorc yovelives Semoqmedi,<br />

bunebis mixedviTi rjulis Semqmnelicaa, xolo rogorc winamzrunveli<br />

(προνοητής, winamoazrovne) da rjulmdebeli, cxadia, aris momcemeli<br />

werilobiTisac da sulismierisac (anu madlismieris). ‘rjulis boloa<br />

512 Talasesadmi... 18 PG 90, 305D-308A<br />

168


qriste’ (rom 10,4), cxadia, werilobiTis moazrebulis sulierad. amrigad,<br />

Tu qristeSi, rogorc winamzrunvel SemoqmedSi, rjulmdebelsa da<br />

SemawynarebelSi (ιλασµόν), bunebiTi, dawerili da madlismieri rjuli<br />

Seikribeba (συνάγεται, Seizideba), maSin dadasturdeba saRvTo mociqulis<br />

[naTqvami, rom] adamianebis dafarulT elis gansja misi saxarebis<br />

mixedviT (anu rogorc imaxarobleba [RmerTis] bunebiTad mxolodSobili<br />

sakuTari (οικείου, Sinauri) sityvis, ieso qristes mier). [es sityva]<br />

ganmsWvalavs yovelives, zogs amxels, zogs Sesabamisad miiRebs da<br />

masTan Tanamyofi bunebiTad mxolodSobili gamouTqmeli sityvis mier<br />

damsaxurebisamebr (κατ᾽ αξίαν, Rirsebisamebr) miagebs bunebis, rjulisa da<br />

madlis SesabamisobaSi myofT. RmerTis sityvaa Semqmneli yoveli bunebis<br />

da yovelgvari rjulis, kanonisa da ganCinebis; [aseve igi aris]<br />

bunebisaganTa, rjulisaganTa, kanonisaganTa da ganCinebisaganTa msajuli,<br />

radgan mbrZanebeli sityvis gareSe ar arsebobs rjuli. Tu vinme<br />

rjulSi ganisjeba, qristeSi ganisjeba momavalSi; Tu rjulis gareSe,<br />

kvlav masSi (qristeSi) ganisjeba momavalSi. sityva, rogorc Semoqmedi,<br />

aris yoveli qmnilebis, Tqmulis da moazrebulis sawyisi,Sua da<br />

bolo”. 513<br />

maSasadame, adamiani Tuki movida Sinagan logosTan harmoniaSi, maSin igi<br />

harmoniaSia mTel qmnil da uqmnel realobasTan. amrigad, codna<br />

dauSvebels xdis disharmonias. 514 am evqaristiul harmoniaSi, momentSi,<br />

sadac SeuZlebelia boroteba, Cveni azriT, ZvelberZnuli logosi hpovebs<br />

Tavis saboloo konceptualur gamovlinebasa da aqtualizirebas,<br />

rogorc upirvelesad pirovnuli erTianoba da samerTebis paradigmis<br />

fonze am erTianobaSi moicveba zogadkacobriuli civilizaciisa<br />

(romlis asoebSi “dawnexili” saxea <strong>wminda</strong> werili) da samyaros<br />

erTianobebic:<br />

“kiTxva: ra aris: “gana ar xelSeexebian da ipovnian RmerTs?” (saqm 17,27)<br />

rogor xelSeexeba da ipovnis mavani RmerTs?<br />

pasuxi: is, vinc xiluli (φαινοµένην) [da] sxeulebrivi msaxurebis rjuls<br />

ara grZnobiTad xedavs, aramed goniTad zedSemovliT gansWvrets<br />

TiToeul xilul simboloTagans da TiToeulSi dafarul RvTivsrul<br />

logoss swavlobs ([xolo] logosSi RmerTs poulobs) da rjulis<br />

ganwesebebis nivTis (materiis) mtverSi myofs gonieri ZaliT keTilad<br />

513 PG90, 308BC. sainteresoa Tu rogor “gaaTamaSebs” aq droebs <strong>maqsime</strong>: Zv. aRTqmiswina<br />

eoni gadmoaqvs awmyoSi da gansasjeli ki momavalSi. aseTi “TamaSi” saSualebas iZleva<br />

vifiqroT, rom mounaTlavebi cxovroben TiTqos Zv. aRTqmiswina eonSi da ganisjebian<br />

Sinagani rjulis mixedviT. cnobilia, rom aseTi midgoma dauSveblad miaCniaT<br />

marTlmadidebelebis nawils. Sdr. Anastasios Yannopoulatos (Arcbishop), Theological Approach to<br />

Understanding Other Religions, A Facing the World, ST. Vladimir’s Seminary Press, Chestwood, New York 10707,<br />

2003, 150-151: For Maximus Confessor the divine Logos of God the father is mystically present in each of His<br />

commandments and through His “seminal word” in each human being. In this way, he who carries out a<br />

commandment as “seminal word” receives mystically the Holy Trinity.<br />

514 Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии... 87-89: “[Е]сть бытие и... мы о нем можем<br />

рассуждать на языке гармонии. [...О]дним из условий ума... является множественность его существований.<br />

[...] Явление ума всегда дано множественно на уникальных персонах. [...] Если я совершаю зло по<br />

отношению к другому, я разрушаю условия, на которых существую сам [...] Вот это разрушение явления<br />

своих собственных условий, благодаря которым оно только и может существовать, и называется<br />

нарушением гармонии. [...Ум] не может и не должен разрушать условия собственного существования. [...]<br />

Ты можешь делать только то, что не вернется к тебе в виде разрушения условий твоего собственного<br />

существования. Если поступаешь свободно, то не совершишь таких действий, которые нарушат твою<br />

возможность свободы”.<br />

169


xelSeaxebs da rjulis xorcSi dafaruls poulobs grZnobebs<br />

dasxltomad margalit logoss (RmerTsityvas). aseve, [igi] xilulTa<br />

bunebas ara mxolod grZnobebiT Semowers (περιγραφών, aRwers), aramed<br />

gonebis sibrZniT TiToeul qmnilebaSi logoss gamoikvlevs. [amgvarad<br />

is] poulobs RmerTs da arsebulebSi winwamoWrili (προβεβληµένης)<br />

didebulqmedebebisagan swavlobs qmnilebebis Tavad mizezs. radgan<br />

xelSexebis Tviseba aris ganmrCevloba, is, vinc rjulismier simboloebs<br />

mcodneobiTad miudgeba da arsebulebis xilul bunebas mecnierebiTad<br />

ganWvrets (θεωµένος), [igi] ganarCevs [<strong>wminda</strong>] werils da qmnilebas da<br />

sakuTar Tavs (εαυτόν, TviTs). werils [ganarCevs] asod da sulad;<br />

qmnilebas – logosad da zedapirad (επιφανείαν); xolo TviTs – gonebad<br />

da grZnobelobad. iRebs werilisgan suls, qmnilebisagan _ logoss,<br />

xolo TviTisagan _ gonebas da erTmaneTs daurRvevelad (αλύτως,<br />

dauxsnelad) SeaerTebs. [am gziT igi] poulobs RmerTs, rogorc<br />

Semcnobeli, (rogorc [es] saWiroa (δει, jer-ars) da SesaZlebelia), im<br />

RmerTs, [romelic myofobs] gonebaSi, logossa da sulSi. [amgvarad]<br />

ganaTavisuflebs (απαλλαγείς) yovel Secdomils da uamrav warmodgenaSi<br />

(δόξας, SexedulebaSi) CaTreulebs _ vambob asoebs da zedapirs da<br />

grZnobebs _, romlebSic arsebobs raodenobis (ποσότης, simravlis) da<br />

monadas sxvadasxvanairi winaaRmdegobebi 515 . [is, vinc] rjulis asos da<br />

xilulTa zedapirs da sakuTar grZnobelobas erTmaneTTan Seaqsovs<br />

Senarevad, [is] brma aris da beci da sneulia arsebulebis mizezis<br />

arcodnis seniT”. 516<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis mTavaria ara is, rac moxda dacemamdel eonSi, aramed is,<br />

rac xdeba axali aRTqmis eonSi, radgan aq ganimarteba da saCino xdeba<br />

yvela danarCeni eonis namdvili sazrisi da, amasTan erTad, daisaxeba<br />

momavlis usasrulo <strong>evqaristiuli</strong> perspeqtiva. <strong>maqsime</strong>sTan ara gvaqvs<br />

parelTonologia (παρελθόν, warsuli), aramed parondologia (παρόν, awmyo)<br />

da melondologia (µέλον, momavali). amas mowmobs Talasesadmi 43-e<br />

pasuxic:<br />

“kiTxva: Tuki werilis mier sicocxlis xes sibrZne ewodeba (igav 3,18),<br />

xolo sibrZnis saqme aris garCeva da codna keTilisa da borotis<br />

Secnobis xis (dab 2,9), riT gansxvavdeba sicocxlis xisagan?<br />

pasuxi: bevri raimes Tqmis SemZlebelni iyvnen am sakiTxis Sesaxeb<br />

eklesiis maswavleblebi maTSi myofi madlis mier, magram dadumebiT<br />

pativis cema am adgilis [Sesaxeb] miiCnies ufro sworad, da radgan<br />

mravalTa azrovnebas ar SeuZlia miaRwios dawerilTa siRrmes, raime<br />

Rrma [azris] Tqmas Tavi aarides [maswavleblebma]. da Tu rame Tqva vinme<br />

[maTganma], pirvelad gaarCies msmenelTa Zala da, amgvarad, mswavlelTa<br />

sasargeblod gamoTqvamdnen, magram umetess gamotovebdnen<br />

gamoukvlevelad. mec varCevdi, am adgilisaTvis mdumared gverdi amevlo,<br />

magram mivxvdi, rom amiT Sens RvTismoyvare suls davamwuxrebdi. amitom,<br />

Seni gulisaTvis vityvi yvelas unaris Sesaferisad da didisa da<br />

pataras azrovnebis Sesabamisad. sicocxlis xes da ara aseT xes,<br />

TavisTavad mxolod sicocxlis xed saxelwodebuls da meores<br />

515 <strong>maqsime</strong>saTvis simravlesa da monadas Soris winaaRmdegoba daZleulia samerTebaSi<br />

(mag., sxvadasxva siZnele... 39, 105; mistagogia 23 da uamravi sxva). am monakveTis mixedviT<br />

aSkaraa, rom <strong>maqsime</strong> adamianis eqsistencialuri erTianobis paradigmad swored<br />

samerTebas ganixilavs. adamianis sulSi unda daiZlios winaaRmdegobebi simravlesa da<br />

erTs Soris da is daZabulobis veli, sadac es daZleva xorcieldeba, upirvelesad aris<br />

evqaristia (ix. mistagogia 5).<br />

516 Talasesadmi... 32 PG 90, 372BD<br />

170


[saxelwodebuls] ara sicocxlis [xed], aramed keTilisa da borotis<br />

Secnobis, bevri da gamouTqmeli aqvT gansxvaveba. sicocxlis xe<br />

namdvilad sicocxlisac aris Semqmneli, xolo [rogorc] ara sicocxlis,<br />

cxadia, sikvdilis Semqmnelia. sicocxlis arSemqmneli ar aris<br />

saxelwodebuli sicocxlis xed. amitom, naTelia, rom sikvdilis aris<br />

mqneli [es xe] (radgan, sxva araferi upirispirdeba sicocxles, rogorc<br />

[ram] sawinaaRmdego). sxva mxrivac sicocxlis xes, rogorc sibrZnes,<br />

mravali aqvs gansxvaveba keTilis da borotis xisgan, romelic ar aris<br />

sibrZne da arc saxelwodebula [aseTad]. sibrZnis Tvisebaa goneba da<br />

gansja (λόγος, azrovneba), xolos sibrZnis winaaRmdeg ganwyobilis<br />

Tvisebaa ganusjeloba (αλογία, uazrovnoba) da grZnobeloba (αισθήσις,<br />

grZnoba). radgan gonieri sulis da grZnobieri (αισθητικού) sxeulisagan<br />

Sedgenilad Seiqmna (προς γένεσιν ήλθεν, dabadebisken movida adamiani), erTi<br />

gagebiT sicocxlis xe SeiZleba miviCnioT (έστω κατέ µίαν επιβολήν, dae, iyos<br />

erTi zeddadebiT) sulis gonebad, sadac moqmedebs sibrZne (σοφίας υπάρχει<br />

το χρήµα, sibrZnis arsebobis gamoyeneba), xolo keTilisa da borotis xis<br />

Secnobis xe [SeiZleba miviCnioT] sxeulis grZnobelobad, sadac cxadad<br />

arsebobs ganusjelobis moZraoba, romlis gamocdilebiT moqmedebiT<br />

arSexebis saRvTo mcneba miiRo adamianma da ar daicva [es mcneba].<br />

werilis mixedviT, orive xe ganmasxvavebelia ram sagnebis (τινών,<br />

raimeebis), anu gonebis da grZnobelobis. amgvarad, gonebas aqvs<br />

goniTsawvdomTa da grZnobadTa, droiTis da maradiulobebis<br />

gansxvavebis Zala. metic, [is] aris sulis ganmrCevlobis Zala da mas<br />

[suls] arwmunebs, zog raimeSi SenarCundes da zog raimes ki aRematos.<br />

xolo grZnobelobas aqvs sxeulis tkivilis da siamovnebis gansxvavebis<br />

Zala. metic, aris ra Zala sulieri da grZnobieri sxeulebis,<br />

daarwmunebs, rom erTs mieltvodes da meores ganeltvodes. Tuki<br />

adamiani iqneba mxolod tkivilis da siamovnebis sxeulis grZnobelobis<br />

ganmrCeveli, maSin daarRvevs saRvTo mcnebas da SeWams borotisa da<br />

keTilis garCevis xisas, anu grZnobadismier ganusjelobas da eqneba<br />

mxolod sxeulTa Semadgenelis ganmrCevloba, romliTac siamovnebas,<br />

rogorc keTils, ise miecema da tkivils, rogorc borotebas, ise<br />

ganeSoreba. xolo, Tuki mxolod maradiulTagan droiTebis<br />

ganmasxvavebeliT xdeba srulad gonierTa ganmrCeveli, maSin daicavs<br />

saRvTo mcnebas da SeWams sicoclxis xisgans, vambob gonebaSi Tanmyof<br />

sibrZnes da mas [sibrZnes] mxolos aqvs sulis Semadgeneli ganmrCevloba,<br />

romliTac maradiul didebas, rogorc sikeTes, ise miecema, da, rogorc<br />

borotebas, ise ganerideba droiT waxdenilobas. amrigad, mravali aris<br />

ori xis gansxvaveba: maTSi bunebiTis gansxvavebuloba da TiToeulis<br />

bunebis Sesabamisi gamoCeniloba, romelic erTnairad (οµωνυµώς,<br />

omonimurad) gamoiTqmeba keTilisa da borotis saxelwodebis gamijvnis<br />

gareSe, da, romelsac SeuZlia sulis nasityvobaTa (Λογίοις του Πνεύµατος)<br />

ara brZnad da mowadinebulad gamomkvlevTa (επεσκέµµενως εντυγχανούσι)<br />

cduneba. magram Tqven xarT brZenebi madliT da iciT, rom is, rac<br />

martivad iTqmeba borotad, ar aris yovelTvis boroti, aramed raimes<br />

mimarT aris boroti da raimes mimarT araboroti; aseve, martivad<br />

Tqmuli sikeTed, ar aris yovelTvis sikeTe, aramed raimes mimarT aris<br />

keTili, raimes mimarT _ ara. amitom erTnairi saxelwodebis (οµωνυµίας)<br />

gamo zianisagan daculebi xarT”. 517<br />

<strong>maqsime</strong>s am Tavisebur ganmartebaSi erTgvarad Sejamebulia mocemul<br />

bibliur pasaJze aRmosavlel <strong>wminda</strong> mamaTa ganmartebebi. amave dros, igi<br />

pirvelqmnil codvaze Tavisi Sexedulebis erTguli rCeba: codva<br />

mdgomareobs siamovnebisaken TavmoyvareobiT gadaxraSi. amasTan erTad,<br />

517 Talasesadmi... PG 412A-413B<br />

171


igi samoTxis xeebs ganmartavs alegoriulad 518 da keTilsa da borots<br />

Soris arCevanis agonia gadmoaqvs axla da aq, am cxovrebaSi (da ara<br />

maSin da sxvagan). maradiuli dideba da arsebobis harmoniuloba, rogorc<br />

sikeTeSi sicocxle, aris sibrZne, anu codna. xolo sikeTesa da<br />

borotebis xis nayofi aris nawilobrivi codna da aseTive Tavisufleba.<br />

srul TavisuflebaSi mopovebuli msgavseba, anu codna gamoricxavs<br />

borotebas. amaSi, vfiqrobT, Tanxvdebian <strong>maqsime</strong> da berZnuli filosofia.<br />

dabolos, Talasesadmi 44:<br />

“kiTxva: vis eubneba RmerTi: ‘aha adami iqca rogorc erTi Cvengani’ (dab<br />

3,22)? Tu [mimarTavs] Zes, maSin rogor Seadarebs adams RmerTs, rodesac<br />

ar aris misi (RmerTis) arsebisagani? Tu angelozebs [mimarTavs], rogor<br />

Seadarebs angelozs sakuTar Tavs, rogorc arsebiT Tanaswors, roca<br />

ambobs: ‘erTi Cvengani’?<br />

pasuxi: ukve vTqvi [babilonis] godolis mSeneblobis Sesaxeb TavSi, rom<br />

winazrunvilTa sulis sasmeneli ganwyobilebis (υποκειµένην τη ψυχή των<br />

προνοουµένων διάθεσιν, RmerTis mier zrunvilTa winmdebare sulieri<br />

mdgomareobis) Sesabamisad [<strong>wminda</strong>] werili gaaformebs (διαπλάττεται,<br />

gamoqnis) RmerTze naTqvamT da Cveni bunebis Sesaferisi saxeebiT saRvTo<br />

ganzraxulobas gamoniSnavs (αινιττοµένη βούλην, gamosaxavs nebas). amrigad,<br />

ara martivad warmoadgens RmerTs molaparaked, ‘aha iqca adami rogorc<br />

erTi Cvengani’, aramed, cxadia, [mcnebis] gadasvlis Semdeg 519 . [xolo am]<br />

sityvebis mizezic daamata [im fraziT], Tqven rom, gamotoveT CagerToT<br />

momarTvaSi (κεφαλαιώ, reziumeSi), romelic aris azris naTelmyofeli.<br />

[anu] Tqva ra [werilis] sityvam: ‘aha iqca adami rogorc erTi Cvengani’<br />

daamata ‘keTilisa da borotis Secnobis, da axla rom arasdros<br />

gaiwodos misi xeli da moiRos sicocxlis xisagan da icocxlos<br />

ukunisamde’ (dab 3,22). radgan mas rCevasTan erTad mravalRmerTianoba<br />

aswavla eSmakma, roca uTxra: ‘romel dResac ki SeWamT xisagan,<br />

agexilebaT Tvalebi da iqnebiT, rogorc RmerTebi, mcodneni keTilis da<br />

borotis’ (dab 3,5), amitom eSmakis damjere adamianis samxileblad<br />

msaxioburad (µεθ’ υποκρίσεως) da erTgvari ironiulobiT da gakicxviT<br />

ambobs RmerTi: ‘iqca rogorc erTi Cvengani’ [da amas] mravlobiTSi<br />

gamoTqvams gvelis mieri cdunebiT adamSi Cadebuli RvTaebis Sesaxeb<br />

[mcdari] azris [Sesabamisad]. nuravis moeCveneba, rom werilis<br />

Cveulebisagan gansxvavebulia ironiuli metyveleba (stili). rodesac<br />

[mavani] ismens werilis RmerTis piriT laparaks israelis mimarT: ‘Tu<br />

wamoxvalT Cemken cruni (gularZnilni, drkuni), mec wamoval Tqvenken<br />

cru’ (lev 26,27), [dae] ixilos, rom [am SemTxvevaSi] arafriT gansxvavdeba<br />

ironiisagan sicrue, da mixvdes, Tu rogor moumzada aqabs satyuara da<br />

warudgina mas tyuili, rogorc simarTle, da romelTa mierac Sescoda,<br />

[maT mierve] (igulisxmebian cruwinaswarmetyvelni –k.k) SeamTxvia<br />

samarTlianad sasjeli. Tuki adamis ara [amgvarad] Sesacdenad [anu<br />

ironiulad –k.k] Semohyavs werils RmerTi mTqmelad: ‘iqca rogorc erTi<br />

Cvengani’, rogorRa Semoitana [fraza] ‘keTilis da borotis Secnobis’,<br />

rogorc Sedgenili da winaaRmdegobebisagan Senawevrebuli codnis mqone<br />

[RmerTis warmomadginebeli]? RmerTze aseTi ramis gafiqrebac ki<br />

SeuZlebelia, araTu Tqmis gabedva, radgan mas aqvs martivi arseba, Zala<br />

518 <strong>maqsime</strong>s egzegetikuri meTodisaTvis ix. Ιω. Γαλάνης, Η Αγία Γραφή στο έργο του Μαξίµου του<br />

Οµολογητού, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 79-92; К.<br />

Каман, Герменевтические предпосылки в труде «Ответы Фаласию» св. Максима исповедникаю Вклад в<br />

православную библейскую гермеревтику, XV Ежегодная Богословская Конференция Православного Свято-<br />

Тихоновского гуманитарного университета, Москва 2005, 23-29<br />

519 RmerTma es sityvebi Tqva codviTdacemis Semdeg. winaaRmdeg SemTxvevaSi gamovidoda,<br />

rom adami bunebiT RmerTi iyo.<br />

172


da codna (γνώσιν) da mxolod keTilis codna (καλού γνώσιν). ufro metic,<br />

aris TviTarseba da Zala da codna. arc romelime moazrovne<br />

arsebaTagans, romelic aris RmerTisagan da RmerTis Semdeg, aqvs<br />

[RmerTis] msgavsad da igivenairad gonebis martiv moZraobaSi codna,<br />

rogorc winaaRmdegobebisagan Sedgenilad arsebuli. radgan, erTmaneTs<br />

SepirispirebulTagan erT-erTis codnis Tvisebaa meoris codnis qceva<br />

ucodinrobad. Seurevnelia winaaRmdegobebTan codna da yovlad ara<br />

Tanamyofi (ασυνύπαρκτος), radgan romelime orTaganis codna meore<br />

winaaRmdgomTaganis iwvevs ucodinrobas, rogorc verc Tvali aRiqvams<br />

zemoTas da qvemoTas erTad, da orives saTiTaod Tu TiToeulis<br />

Sesabamisad ar mibrunda da sxvebisagan yovlad ar ganeSora. [amrigad,] an<br />

werili aCvenebs adamis aseT vnebulobas RmerTs mikuTvnebulad an adams<br />

gvelis rCevisaTvis amxels, romelmac (gvelma) cdunebismieri<br />

warwymedilobebis SegrZnebad (συναίσθησιν) miiyvana da mivida igi (adamiani)<br />

mravalRmerTianobamde. Tu es aris swori [ganmarteba], maSin sakmarisia<br />

[Sen mier wamoWrili] problemebisaTvis. Tuki TviTon SemdegSi umetess<br />

ipovni, gadmomeci mec SenTvis RmerTisagan mocemuli arsebulebis<br />

Sesaxeb madlisagani. rac Seexeba ‘axla rom arasdros gaiwodos misi<br />

xeli da moiRos sicocxlis xisagan da icocxlos ukunisamde’, rogorc<br />

mgonia, winaazrovnebiTad saqmiT xdeba SeurevnelTa [keTilis da<br />

borotis] gayofa, raTa cudi ar gaxdes ukvdavi SenarCunebeli sikeTesTan<br />

wilmqoneobiT. adamianis Semqmnels nebavs TavisTavad adamiani ar<br />

Seerios SeZenil winaaRmdegobebis codnas [adamianis bunebiT Tvisebad<br />

ar gadaiqces winaaRmdegobebisagan Sedgenili codna, romelic codviT<br />

SeiZina]”. 520<br />

vfiqrobT, es monakveTi SesaniSnavad asaxavs <strong>maqsime</strong>s Sexedulebas<br />

Tavisuflebis cnebaze. am nawyvetis safuZvelze gvinda gamovyoT<br />

ramdenime momenti:<br />

1. RmerTis codna, iseve rogorc misi arseba, aris martivi da masSi<br />

aranairad ar arsebobs diskretuli da dianouri (mi-d-mo-gonebiTi)<br />

azrovneba. aseTi azrovnebis amplitudis pikuri niSnulebia keTili<br />

(mo) da boroti (mi) (an piriqiT). am “misa” da “mos” Soris moqceulia<br />

adamianis sicocxle;<br />

2. aqedan gamomdinare, “misa” da “mos” Soris arsebuli winaaRmdegoba<br />

sruliad gaarafrebulia RmerTSi, radgan igi (RmerTi) Tavisuflebis<br />

iseTi xarisxia, sadac arCevani absoluturad warxocilia.<br />

winaaRmdegoba arsebobs mxolod “midsa” da “mos” sferoSi, romelic<br />

aris mravalRmerTianobis sfero. arCevanze SeCereba gulisxmobs<br />

mravalRmerTianobaSi dayovnebas. anu, <strong>maqsime</strong>s azriT, Tavisufleba,<br />

romelic arCevans gulisxmobs Tavis TavSi, rogorc maradiulad<br />

aucilebel aspeqts da ara mxolod sawyis punqts, ar aris<br />

qristianuli, aramed paganisturi;<br />

520 Talasesadmi... PG 413C-417A<br />

173


3. <strong>wminda</strong> werili morgebulia adamianis sulier momzadebulobas da ar<br />

SeiZleba warmodgenili iqnas, rogorc TviTkmari, aramed unda<br />

ganixilebodes evqaristiul konteqstSi ise, rogorc es zemoT vnaxeT;<br />

4. saRvTo ironia “warmoiSva adamianis mimarT udidesi TanagrZnobis<br />

gamo”, rogorc amas germanel-ebraeli filosofosi martin buberi<br />

(1878-1965) ambobs. 521 es ironia (ara dacinva, aramed mxileba) gamoixateba<br />

imaSi, rom rogorc berZnul komediaSi (berZnul dramaze ix. qvemoT,<br />

me-5 TavSi) msaxiobi amZafrebs prototipis naklulovanebas (Sdr.<br />

“msaxioburad da erTgvari ironiulobiT”) da amiT saCino xdeba<br />

mdgomareobis ara komikuroba, aramed, upirvelesad, tragikuloba,<br />

sneuloba. dabadebis narativi <strong>maqsime</strong>saTvis dramis siuJetia, xolo<br />

berZnuli dramis siuJeti ki miTia (amaze qvemoT, me-5 TavSi). anu<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis dabadeba aris erTgvari miTiuri narativi, romelic<br />

gaTamaSdeba yoveldRiurobaSi. vfiqrobT, “gaTamaSebas” warmoadgens<br />

aseve <strong>evqaristiuli</strong> rituali – igia keTilisa da borotebis, anu<br />

codnisa da Tavisuflebis drama.<br />

521 М. Бубер, Образы добра и зла, Два образа веры, Москва 1999, 169. martin buberi wers, rom<br />

ebraulad Secnoba gulisxmobs subieqtisa da obieqtis uSualo kontaqtSi yofnas (168).<br />

winaaRmdegobebis, dapirispirebulobis codnas moicavs RmerTi, magram es mas ar<br />

borkavs, radgan igi mas usasrulod aRemateba (167). RmerTma Seqmna samyaro da icis, rom<br />

masSi aris polusebis (romelic gamoixateba sikeTe-borotebiT) dapirispirebuloba. man<br />

am codnis nawili misca adamians, rogorc Sesaqmis Tanamoqmeds. adamians rom ar<br />

Seewyvita Tana-Se-moqmedeba, anu, ar gaCerebuliyo arCevanis Tavisuflebis sferoSi,<br />

aramed aRmatebuliyo masze RmerTze mindobiT (превосходяще-доверительное оперирование<br />

противоположностями), maSin igi ar daeqvemdebareboda winaaRmdegobebs, rac aris<br />

mokvdavoba (164-165, 168). adamiani daeqvemdebara mokvdavobas, rodesac Tavisi warmosaxvis<br />

unari gamoiyena zedmetad, ese igi mieca gauformebel fantazirebas – marTalia,<br />

warmosaxvis unari igivea, rac Semoqmedebis unari, magram adamianma warmoidgina, anu<br />

Seqmna raRac sxva samyaro (sadac RmerTi iyo ufro mkacri, vidre sinamdvileSi _<br />

eSmakTan saubrisas eva azviadebs akrZalvis mcnebas) (165) da SeCerda im samyaroze, anu<br />

Sewyvita Tana-Se-moqmedeba. swored am SeCerebisas sikeTe da boroteba SeiWreba mis<br />

cnobierebaSi (<strong>maqsime</strong>seulad rom vTqvaT, igi “SeigrZnobs” –k.k) maT. igi amieridan am<br />

wyvils ver moicavs erTad, aramed imyofeba an erT an meore mdgomareobaSi (anu<br />

azrovnebs maT diskretulad, midmogonebiTad –k.k) da, metic, igi sikeTis aRqmas iwyebs<br />

mxolod maSin, rodesac imyofeba borotebaSi (rogorc janmrTeloba mxolod maSin<br />

xdeba “SesagrZnobi”, rodesac organizms stkiva. swored amgvari adgili aqvs tkivils<br />

adamianSi da igi xdeba ganuyofeli nawili Semoqmedebis _k.k). da es procesi, rac xdeba<br />

adamianSi, vrceldeba mTel qveynierebaSic (168). rogorc vxedavT, bevri paraleli<br />

iZebneba <strong>maqsime</strong>sa (noselisac) da martin buberis SexedulebebSi sikeTe-borotebis<br />

Sesaxeb.<br />

174


3.3. siyvaruli da evqaristia<br />

3.3.1. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> ontologia<br />

eklesiis asketuri tradiciis mixedviT, pirovnebis Tavisufleba aris<br />

RmerTis nebisadmi adamianis nebis damorCileba. aseTi Tavisufleba<br />

konkretulad vlindeba imaSi, rom aerTianebs sulis Zalebs: “gansjas<br />

gonebasTan, sibrZnes _ gonierebasTan, saqmes (praqtikas) _ xedvasTan<br />

(TeoriasTan), siqveles _σcodnasTan da rwmenas – dauviwyebel<br />

codnasTan”. 522 es aris arsebobis axali saxe, rodesac adamiani<br />

“sxvisadmi” TviTSewirviT gaTavisufldeba bunebrivi/fizikuri<br />

iZulebisagan. anu, bunebrivi SezRudulobisagan adamiani<br />

transcendirebs/eqstazirebs siyvaruliT. amdenad, Tavisufleba aris<br />

siyvarulSi da, metic, Tavad siyvarulia. 523<br />

magram Tavisufleba aseve<br />

aris RmerTis saCuqari _ RmerTsityvis madli. es saCuqari ki, rogorc<br />

vTqviT, adamians miecema maSin, rodesac igi siyvarulis konkretuli<br />

saqmeebiT baZavs da Segnebulad mimarTulia RmerTsityvis eqstazuri da<br />

kenotikuri, anu TviTwarmocarielebiTi arsebobis saxisaken, radgan<br />

RmerTsityvas “SeuZlia yvelas daexmaros, rodesac inebebs da umetesad<br />

ki maT, vinc misi gulisaTvis moRvaweobs”. 524 amasTan erTad, es madli<br />

aris suliwmidis moqmedeba adamianSi. marTalia, “suliwmida ar aris<br />

ganSorebuli arc erTi arsisagan [...] winagangebiTi ZaliT yovelives<br />

gamWoli da TiToeulSi bunebiTad arsebuli unaris (λόγος)<br />

amamoZravebeli”, 525 igi mxolod qristes msgavsad Segnebulad,<br />

“gonivrulad” moRvaweebSi aris STamkvidrebuli, anu myofobs maTSi ara<br />

mxolod rogorc Svilmyofeli, aramed ganmaRmrTobeli:<br />

“igi [suliwmida] aris yvela qristianSi [...] rogorc Svilmyofeli<br />

(υιοθεσίας). amasTan, igi rogorc sibrZnis dambadebeli [...] arc erTSi ar<br />

aris martivad, imaT garda, romlebic gonierni arian da romlebic<br />

saRvTo moRvaweobis gziT TavianT Tavs misi ganmaRmrTobeli<br />

STamkvidrebis Rirsad gamoaCenen, rameTu yvela is, vinc ar aris saRvTo<br />

nebaTa mqmneli, Tundac rom morwmune iyos, ugunuri gulis mqonea,<br />

rogorc ukeTur azrTa [λογισµών, logismoTa] samWedlosi, misi sxeuli ki<br />

522 mistagogia 5, PG 91, 667 CD<br />

523 Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο Έρως... 35. da Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 229-233.<br />

524 siyvarulis T... 2,39 PG 90, 997AB. Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 237.<br />

525 Talasesadmi... 15 PG 90, 297 (es pasaJi mogvyavs e. WeliZis Targmanis mixedviT. ix. e.<br />

WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />

kacobriobaSi”, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisis sasuliero akademia,<br />

Tbilisi 2004, 77-79)<br />

175


codvas aris daqvemdebarebuli, rogorc mTlianad moculi vnebaTa<br />

sibilweebiT”. 526<br />

“gonieri guli”, rogorc Semecnebis organo, moRvaweobiTad aris niadag<br />

mogebadi. anu, “gonieri guli” ar aris erTxel da samudamod SeZenili,<br />

aramed misi SeZena gangrZobili asketur-SemecnebiTi procesia. amave<br />

dros, igi ar aris “bunebiTi” SenaZeni, aramed aris saRvTo saCuqari<br />

maTTvis, vinc marad iswrafvis siyvarulis saqmeebis<br />

gansaxorcieleblad. 527 anu, sabolood igi yovelTvis damokidebulia<br />

RmerTis keTil nebaze da verasodes gaxdeba avtonomiuri procesis<br />

utyuari Sedegi. Tavad es procesi, erTi mxriv, aris madlis gamovlineba,<br />

amoqmedeba moRvaweSi da, meore mxriv, am procesis dadebiTi Sedegi aris<br />

aseve suliwmidis saCuqari, romelic avtomaturad ar gamomdinareobs<br />

moRvaweobis procesisagan. amrigad, saRvTo madliT aRZruli adamiani<br />

bunebiTi logosis mixedviT iRvwis da Seicnobs WeSmaritebas arsebulTa<br />

logosebis wiaR da pirispir Sexvdeba RmerTs, visac es logosebi,<br />

rogorc simboluri ram sazrisebi, gamoavlenen:<br />

“yvela, vinc rjulis cxad sxeulebriv msaxurebas ara grZnobadad<br />

xedavs, aramed goniTsawvdom TiToeuls xilul simboloTagans<br />

ganWvrets da [amasTan erTad] swavlobs TiToeulSi Camalul RvTivsrul<br />

logoss, is logosSi poulobs RmerTs”. 528<br />

xiluli sagani Tu moqmedeba aris simbolo. xolo am simbolos sazrisi<br />

aris RmerTisagan am saganSi imTaviTve CaTesili logosi 529 . qristesamebr<br />

filosofosoba, 530 anu azrovneba, ganuyofelia praqtikuli<br />

moRvaweobisagan. metic, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, upirvelesad praqtikuli,<br />

siyvarulis asketuri varjiSi aris namdvili filosofosoba. 531 magram<br />

mainc, es filosofosoba ar aris ucxo inteleqtualuri “wurTnisa”,<br />

radgan arsebulTa logosebi swored goniTsawvdomi, ese igi<br />

inteleqtualuri sferoa. swored siqvele, rogorc asketuri varjiSis<br />

526 Talasesadmi... 15 PG 90, 300. aseve sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1,72-73 PG 90,<br />

1208C-1209A.<br />

527 Sdr. G. Florofsky, ∆ηµιουργία κα απολύτρωση (berZnulad Targm. Παν. Πάλλης), Θεσσαλονίκη 1983,<br />

191.<br />

528 Talasesadmi... 32 PG 90, 372 B<br />

529 is, rom logosi aris “bunebiseuli Tesli” ix. Talasesadmi... 15 (e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong><br />

aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb kacobriobaSi”... 78, 79 )<br />

530 Sdr. siyvarulis T... 4,30 PG 90, 1053D: “...aris gza qristesamebr filosofiisa da vinc<br />

ar dgas am gzaze, ver Tanadaemkvidreba masTan erT ezoSi (συναυλίζεται αυτώ)”.<br />

531<br />

Sdr. J. K. Kotsonis, Christian Mysticism During the Early and Middle Byzantine Periods<br />

Part I: St Macarios and St. Maximus Confessor, Theandros V. 5/2, Winter 2007/2008,<br />

http://www.theandros.com/byzmysticism1.html<br />

176


monapovari da Semecneba arian urTierTSemavsebelni 532 da erTiani<br />

adamianuri hipostasis energiuli, anu moqmedebiTi gamovlinebani:<br />

“warmatebuli siqveleebSi da codniT gamdidrebuli, vinc sagnebis<br />

namdvil bunebas xedavs, yvelafers saRi azrovnebiT qmedebs da<br />

metyvelebs da ar Seicvleba (ganidrikeba) mTlianobisagan”. 533<br />

maSasadame, siqvelis miRweva aris sagnebSi Camaluli RmerTsityvis<br />

miReba 534 da monawileoba suliwmidis energiebSi 535 , romlebic<br />

(RmerTistyva da suliwmida) gamovlindebian logosebSi, rodesac<br />

adamianis arseboba mTlianad da sworad aris mimarTuli maTken<br />

(logosebisaken). am SemTxvevaSi suliwmida “daxatavs” adamianis namdvil<br />

saxes, mis hipostass, anu adamianSi “Caixateba” WeSmariti pirovnuloba. 536<br />

es “daxatuli saxe” 537 aris sicocxlis axali gvari, rogorc<br />

arseboba RmerTsityvasTan ziarebasa da urTierTobaSi. RmerTistyvis<br />

sulismieri energiiT ki yoveli arsebuli erTiandeba “Sesaferisi<br />

sulismieri logosebiT”, anu arsebulTa calkeuli da kerZo logosebi<br />

suliwmidis energiaSi uerTdebian zogad logosebs, romlebic kerZo<br />

logosebs Semoicaven erTsaxovnad. 538 arsebulTa es erToba aris<br />

<strong>evqaristiuli</strong> erToba.<br />

<strong>maqsime</strong> mistagogiis me-2 TavSi saubrobs imis Sesaxeb, rom eklesia<br />

aris xiluli da uxilavi samyaros xati. sakurTxeveli da taZris<br />

danarCeni nawili Sesabamisad gamoxataven uxilav da xilul samyaroebs.<br />

532 Sdr. sxvadasxva siZnele... 12 PG 91, 1108C-1109A<br />

533 siyvarulis T... 1,92 PG 90, 981B<br />

534 Talasesadmi... 22 PG 90, 321B: “maTi [siqveleebis da logosebis] gziT RmerTs marad<br />

surs RirseulebSi adamiani gaxdes”.<br />

535 sxvadasxva Teologiuri... 4, 16 PG 90,1311Β. “suli<strong>wminda</strong> CvenSi eZebs arsebulTa codnas<br />

da gamokvlevas. magram ara TavisTvis eZebs Ziebuls _ radgan RmerTia da yovelive<br />

codnis gareTaa-, aramed CvenTvis, romlebic vsaWiroebT. iseve rogorc, ra Tqma unda,<br />

ara TavisTvis gaxda xorci RmerTsityva, aramed CvenTvis sxeulis mier aRasrula<br />

saidumlo”.<br />

536 Sdr. sxvadasxva Teologiuri... 5, 19 PG 90, 1356BC: “goneba siqveleTa mier ukiduresad<br />

ganwmendili, iZens siqveleebis logosebis saTanado Seswavlas, romelTa mier<br />

RmerTsaxovanad daxatuli codna sakuTari saxe gaxada. amrigad, goneba TviTon gaxda<br />

srulad usaxuri da dauxatveli, SeZenadi aqvs ra saxe, [romelic aris] an siqveleebiT<br />

Sedgenili sulismieri codnis [saxe] an vnebebis mier SemTxveuli ucodinrobis [saxe]”.<br />

537 Cven xSirad viyenebT termin “daxatva/Caxatvas”. Tu ratom vakeTebT amas, cxadi gaxdeba<br />

qvemoT, am naSromis mexuTe TavSi, rodesac liturgiisa da berZnuli dramis mimarTebaze<br />

visaubrebT.<br />

538 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2,64 PG 91,1245C: “kerZoTa logosebi zogadebs<br />

uerTdebian (zogadebTan gadadian) da [am gziT] ganyofilTa SeerTebas qmnian. radgan<br />

uzogadesni gankerZoebulebis logosebs erTsaxovnad moicaven, romelTadmi bunebrivi<br />

mimarTeba aqvs kerZos. amgvarad, gonebis grZnobisadmi, zecierisas miwisadmi,<br />

grZnobismieris gonebismierisadmi, bunebisas logosisadmi _ aris ram amaTTaganTa<br />

Sesaferisi sulismieri logosi _, romelic erTmaneTis mimarT iZleva SeerTebas”.<br />

177


liturgiis msaxurebisas taZris es ori nawili erTiandeba erT mTlian<br />

erTobad. aseve xiluli da uxilavi samyaroebi ganiWvriteba, rogorc<br />

evqaritiulad erTiani samyaro:<br />

“erTia samyaro da ar ganiyofa Tavis nawilebTan erTad. piriqiT, am<br />

nawilebis bunebiTi Tvisebebismier gansxvavebulobas Tavis TavSi<br />

[arsebuli] erTianobisa da ganuyoflobisaken aiyvans da garsSemowers.<br />

[amasTan erTad] aCens [am nawilebs] igiveobrivs sakuTar TavTan (anu,<br />

TiToeuli nawili igiveobrivia sakuTari Tavis da ara samyaros an meore<br />

nawilis _k.k) da erTmaneTTan Seurwymelad monacvleobiT myofT da<br />

calkeulis calkeulSi mTlianad mTlianSi Semavalad; da orive mas<br />

[samyaros] mTlians Seavseben (συµπληρούντας, Seasruleben), rogorc<br />

nawilebi erTs; xolo mis [samyaros] mier, rogorc mTliani, ise<br />

Seivsebian nawilebi erTsaxovnad da mTlianad. mTeli goniTsawvdomi<br />

samyaro xedvis SemZlebelTaTvis mTel grZnobad [samyaroSi] mistiurad<br />

simboloebis saxiT gamosaxuli Cans. xolo mTeli grZnobadi mTel<br />

gonissawvdomSi gonebiT Sesacnobad gamartivebuli arsebobs logosebSi.<br />

es [grZnobadi] masSi logosebiT aris, is [goniTsawvdomi ki] amaSi _<br />

saxeebiT (τύποις). [...] gonissawvdomTa xilulTa wiaR simboluri xedva<br />

aris uxilavis wiaR xilulTa sulieri codna da Semecneba”. 539<br />

RmerTsityvaSi samyaros erTianoba Seimecneba, rogorc erTiani<br />

<strong>evqaristiuli</strong> sinamdvile. mTeli xiluli samyaro “daxunZlulia”<br />

uxilavTa simboloebiT. am simboloebis liturgiaSi amoqmedebisas<br />

adamiani Sedis zeciurTan erTobaSi da Wvrets xilulTa goniTsawvdom<br />

logosebs. am logosebSi igi Seimecnebs xilul samyaros, romelic<br />

uxilavis simboloa, anu ukve xilulis uxilaviT SecnobiT axleburad<br />

Seimecnebs uxilavsac. esaa SemecnebiTi wrebrunva, rodesac xiluliT<br />

Seimecneba uxilavi, uxilaviT – xiluli da kvlav, “axladSecnobili”<br />

xiluliT “axladSeimecneba” uxilavi. 540 esaa maradiuli evqaristiulesqatologiuri<br />

“wrfivi wrebrunva” RmerTis garSemo.<br />

da kvlav, es arsebulTa erToba aris maTi namdvili buneba,<br />

arsebobis avTenturi saxe. ar arseboben arsebulebi am<br />

urTierTziareba/urTierTobis, “sazogadoebriobis” gareSe, radgan<br />

539 mistagogia... 2 PG 91, 669BD. Sdr. siyvarulis T... 3,33 PG 90, 1028B: “<strong>wminda</strong> Zalebi<br />

[angelozebi] erTmaneTs gadascemen sinaTles, xolo kacobriv bunebas an sakuTar<br />

siqveles an maTSi [arsebul] codnas: siqveles, anu RmerTmbaZvel keTilobas, romliTac<br />

TviTonac da erTmaneTsac da qvemomyofTac keTilmoqmedeben RmerTsaxovnad gaxdomas,<br />

xolo codnas RmerTis Sesaxeb ram umaRless – naTqvamia, Sen ‘xar uzenaesi saukuneebSi’<br />

(fs. 91.9)- sxeulovanTa Sesaxeb ufro Rrmas, usxeuloTa Sesaxeb ufro zusts,<br />

gangebulebis Sesaxeb ufro naTels, gansjis Sesaxeb ufro cxads”.<br />

540 Sdr. А. Ивин, Стиль коллективистического мышления, Философия истории, "Гардарики", М.: 2000,<br />

348-357.<br />

178


“sicocxle da urTierToba igiveobrivia”. 541 amitom siyvarulis gareSe<br />

“cxovnebis sxva gza ar darCenila adamianebisaTvis”. 542<br />

amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis siyvaruli aris ontologiuri kategoria.<br />

Tavad metafizikuri realoba aris siyvaruli. es realoba ki vlindeba,<br />

rogorc samyaros Semkvreli Zala:<br />

“mwams ise, rogorc momeca da maswavles, rom RmerTi siyvarulia da rom<br />

rogorc is aris erTi da arasodes ar wyvets [im mdgomaeobas, rom] iyos<br />

erTi, aseve maT, vinc misi siyvaruliT cxovroben, erTs xdis da erTs<br />

sulsa da guls mihmadlebs maT, Tumca ki mravalni arian”. 543<br />

am siyvarulis pirovnuli, nebayoflobiTi eTosi gansxvavebulia<br />

sistemuri eTikisagan, romelic qcevis calkeuli da avtonomiuri<br />

saxeebisa da kanonebis klasifikacias axdens imis mixedviT, Tu rogoria<br />

epoqa an individualuri fsiqologiuri ganwyoba. 544 <strong>maqsime</strong>seuli eTosi,<br />

anu cxovrebis yaida, ar aris mimarTuli imisaken, rom aRmoaCinos da<br />

gaaformos iseTi “keTili saqmeebis” nusxa, romlis mixedviTac adamiani<br />

saTno-eyofa (Tavs moawonebs) an “moisyidis” RmerTs. 545 <strong>maqsime</strong>sTan eTika<br />

aris ontologiuri movlena, romelsac saqme aqvs adamianebis bunebiTi<br />

logosebis mixedviT “kaTarzisTan”, erTmaneTisadmi “TviTmiZRvnasa” da<br />

“urTierTziarebasTan”. 546 eTikis Sinaarsia “bunebis sawinaaRmdego<br />

vnebebisagan gaTavisufleba da bunebiTi logosebis [saqcieliT] pyroba<br />

541 J. Zizioulas, Being as Communion... 115.<br />

542 siyvarulis T... 4,25 PG 90, 1053A<br />

543 epistoleebi... 25, konona xucesisa da iRumenisadmi, PG 91, 613 A<br />

544 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri...... 1,74 PG 90, 1209B: “RmerTs swadia yoveli<br />

adamianis cxovneba da Sia maTi ganRmrToba da ise, rogorc leRvis xes, wyevliT<br />

gaaxmobs maT TviTdajerebulobas, radgan mas miaCnia, rom marTlebi unda irCevdnen<br />

iseT arsebobas, rom ganiZarcvon TvalTmaqcuri saqcielis (της ηθικής, eTikis, eTosis)<br />

maCvenebluri kvarTi da gadavidnen siqvelis gauyalbebel cxovrebaze _ romelic surs<br />

saRvTo sityvas _, gaataron keTilkrZalulebiTi sicocxle da aCvenon ufro metad<br />

RmerTisadmi [Tavisi] sulis ganwyobileba, vidre adamianebisadmi saqcielis (περί τα ήθη,<br />

eTosis garSemoT) garegnuli forma”. Sdr. Talasesadmi... 20 PG 90, 309B<br />

545<br />

berZeni Teologi, ioane romanidisi (1927-2001), Tvlida, rom eTikisadmi aseTi<br />

damokidebuleba gaCnda dasavleT saqristianoSi: “dasavleTma Sewyvita satanis<br />

winaaRmdeg brZola da mieca imas, rom saqmeebiT da moqmedebebiT moelmobierebinaT<br />

RmerTi. [...] imis magivrad, rom win wamoewiaT locva, marxva da keTili saqmeebis keTeba,<br />

imis magivrad, rom adamianebi sulierad evarjiSebinaT da daemarcxebinaT eSmaki,<br />

yvelaferi xdeboda RmerTis mosalmobiereblad da damsaxurebebis mosapoveblad” (Ι.<br />

Ρωµανίδης, Το προπαριρικόν αµάρτηµα, Αθήνα 1957, gv 174-175). Cven, ra Tqma unda, ar veTanxmebiT<br />

aseT radikalizms.<br />

546 zemoT, dionise areopagelis ierarqiebze saubrisas, ganvixileT cneba “kaTarzisis”<br />

misterialuri aspeqti. Cven kvlav davubrundebiT am cnebas, rodesac me-5 TavSi<br />

visaubrebT liturgiis, kerZod, <strong>maqsime</strong>s mistagogiis berZnul dramasTan mimarTebis<br />

Sesaxeb.<br />

179


da zebunebiTi sikeTeebis mopoveba”. 547 saqmeebi, romlebic mihyvebian<br />

siyvarulis am eToss, aris siqveleebi. isini ar fasdebian raodenobrivad<br />

da arc kodirdebian sikeTeebisa da borotebebis urTierTdapirispirebis<br />

sxvadasxva nusxaSi. isini ar warmoadgenen TviTmizans, romelsac<br />

avtomaturad moaqvs raRac WeSmariti mdgomareoba, aramed maTi mizania<br />

RmerTTan, rogorc WeSmaritebasTan, “pirispir” Sexvedra. 548 es Sexvedra<br />

miiwvdomeba da “xorcieldeba” RmerTsityvis “xorcSi” (σάρξ), mis<br />

energiebsa da namdvil sicocxleSi, anu suliwmidaSi “Seucnoblad” da<br />

“zecodniseulad” monawileobiT: 549 “siqveleebi arsebulTa codnisaTvis,<br />

codna ki SemcnobelisaTvis, xolo Semcnobeli Seucnoblad Secnobadi<br />

da zecodniseulad mcnobelisaTvis (mcodnisaTvis)”. 550<br />

3.3.2. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> esqatologia<br />

<strong>maqsime</strong> codnas da siyvaruls aigivebs WeSmaritebasTan, radgan es<br />

ukanaskneli siyvarulsa da codnasTan erTianobaSi vlindeba. 551<br />

siyvaruli aris WeSmaritebis Secnobis gza, xolo WeSmariteba _ “samebis<br />

siyvarulis mSveniereba” da “<strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>”:<br />

“[siyvaruli] aris WeSmaritebis gza (in. 14,6), romliTac Tavis Tavs<br />

saxeluwoda RmerTis sityvam, [da] masze mavalT yoveli vnebulobisagan<br />

ganwmendils warudgens RmerTsa da mamas. is aris kari (in 10,9), romliTac<br />

Semavali ‘<strong>wminda</strong>Si’ xdeba ‘<strong>wminda</strong>Ta’ da <strong>wminda</strong> da sameufeo samebis<br />

miuaxlebeli mSvenierebis xedvis Rirsi gaxdeba (θεατής γενέσθαι καθίσταται άξιος,<br />

mxedvelad gardaqcevis Rirsi xdeba)”. 552<br />

547 Talasesadmi... 65 PG 90, 769 BC<br />

548 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2,1 PG 91, 1221B: “WeSmaritebisaTvis aris<br />

siqvele, magram ara siqvelisaTvis WeSmariteba”. aseve ix. Talasesadmi... 30 PG 90, 369A:<br />

“barZimi naTlobze win daayena [qristem], radgan WeSmaritebisaTvis aris siqvele” Sdr.<br />

(mark 10, 38).<br />

549 Sdr. А.А. Гусейнов, Аскетическая традиция восточной церкви, История этических учений, М.:<br />

Гардарики, 2003, 492-508.<br />

550 siyvarulis T... 3,45 PG 90, 1029BC. am muxlis variantuli Tavisufali Targmani iqneboda:<br />

“saTnoebebi adamians exmarebian qmnilebebis SecnobaSi. aseTi Secnoba ki aris imisTvis,<br />

vinc Seimecnebs. xolo is, vinc Seimecnebs, Tavis mxriv, aris RmerTisaTvis, romelic<br />

aris bunebiT Seucnobeli, magram Secnobili Tavis energiebSi da romelmac icis<br />

yovelive da Tu rogor icis man es, miuwvdomelia adamianisa da yoveli gonieri<br />

qmnilebisaTvis”. Sdr. iqve 3,99 PG 90, 1048A.<br />

551 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2.2 PG 90, 1221 CD: “WeSmariteba aris, ambobs,<br />

saRvTo codna”.<br />

552 ioane kubikularionisadmi. siyvarulis Sesaxeb, werili 2, PG 91 404 A. aseve sxvadasxva<br />

Teologiuri Tavi 1, 37-38 PG 90, 1193 A<br />

180


WeSmariteba <strong>maqsime</strong>sTan, iseve rogorc <strong>wminda</strong> werilSi, aris Tavad<br />

qriste. 553 igi Tavis TavSi moicavs yoveli sagnisa da movlenis “saboloo<br />

mizans” (τέλος), 554 radgan igi aris Tavad siyvaruli da WeSmaritebis arsi,<br />

romelic arsebulebs miizidavs Tavisken:<br />

“[sityva] dedakacebiT aCvena siqveleebis saboloo [safexuri] (τέλος,<br />

mizanbolo) siyvaruli, romelic aris bunebiT keTilisadmi<br />

moswrafebiT mziarebelTa ubiwo netareba da ganuyofeli SeerTeba.<br />

[sityva] WeSmaritebiT aRniSna yovelgvari Semecnebis da Tavad yoveli<br />

Semmecnebelis sazRvari (πέρας, dasasruli), romliskenac, rogorc<br />

yoveli arsebulis sawyisisaken da dasasrulisaken (πέρας, sazRvari),<br />

bunebiTi moZraobis sazogado ram mizeziT (logosiT)<br />

Tanamiizidebian”. 555<br />

rogorc zemoT mravalgzis aRvniSneT, qristesaken moZraoba da qristeSi<br />

siyvarulismieri saboloo davaneba gulisxmobs, erTi mxriv, adamianis<br />

sulis Zalebis Tavmoyrasa da gaerTianebas da, meore mxriv, adamianebis<br />

erTmaneTTan erTobas. es aris eqstazuri yovlismomcveli siyvaruli.<br />

magram aseTi eqstazuri erTianoba aris samsafexuriani SemecnebiTi<br />

procesis gvirgvini. pirveli safexuri ukavSirdeba praqtikul<br />

moRvaweobas, meore – bunebiT xedvas, mesame – mistikur<br />

RvTismetyvelebas: 556<br />

“SabaTi aris gonieri sulis uvneboba, romelmac praqtikiT (κατά την<br />

πρακτικήν, moRvaweobiTad) sruliad moiSora codvis niSnebi (στίγµατα,<br />

amonatvifrebi). SabaTebi aris gonieri sulis Tavisufleba, romelic<br />

sulismieri bunebiTi xedvis gziT grZnobebis mimarT bunebiT moqmedebas<br />

miatovebs. SabaTTa SabaTi 557 aris simSvide gonieri sulisa, romelic<br />

yoveli arsebobaSi myofis usaRvToesi logosebisagan gonebas moikrebs da<br />

mxolod RmerTs trfialebiTi eqstaziT mTlianad Seakravs [gonebas] da<br />

553 zemoT, me-2 TavSi, ganvixileT martin haidegeris filosofiaSi yofnisa da<br />

WeSmaritebis urTierTmimarTeba da warmovadgineT varaudi, Tu rogor SeiZleba es<br />

mimarTeba gaazrebuliqnas dionise areopagelis (da aramarto mis) TeologiaSi. berZeni<br />

Teologi ioane ziziulasi gamoyofs sam mizezs, Tu ratom aris saeWvo haidegeris<br />

terminologiis misadageba aRmosavluri patristikuli azrovnebisaTvis: 1. yofnasa da<br />

dros Soris uwyveti kavSiri, rac mocemulia haidegerTan, ar asaxavs RvTaebriv<br />

maradiul yofas; 2. haidegeri sikvdils aniWebs ontologiur statuss, romelic moc.<br />

pavles mixedviT aris ganqarvebadi: “ukanaskneli mteri, romelic ganqardeba, sikvdilia”<br />

(1kor 15,28); 3. RvTiuri yofnisaTvis haidegeriseuli WeSmaritebis (α-λήθεια) gageba,<br />

rogorc daviwyebidan (λήθη) amoyvinTva, ubralod Seusabamoa (ix. J. Zizioulas, Being as<br />

Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985, 45; aseve ix. Marilynn Lawrence, Theo-Ontology: Notes<br />

on the Implications of Zizioulas' Engagement With Heidegger, Theandros 3/2 Winter 2005/2006).<br />

554 Sdr. siyvarulis T... 4,24 PG 90, 1053A: “saRvTo mociqulis mixedviT saboloo mizani<br />

aris maradiuli sicocxle (rom. 6, 22). xolo maradiuli sicocxle aris is, rom<br />

gicodnen (gicnobdnen) Sen mxolo WeSmariti RmerTi da ieso qriste, vinc gamogzavne (in.<br />

17,3)”<br />

555 Talasesadmi… 54 PG 90, 516A<br />

556 ix. zemoT siyvarulis T... 2,25-26 PG 90, 992BC<br />

557 SabaTis cnebisaTvis <strong>maqsime</strong>Tan ix. Grigoly Benevich, The Sabbath in St. Maximus the Confessor,<br />

Studi sull'Oriente Cristiano, v.9, no.1, 2005, 63-80.<br />

181


RmerTisadmi mistikuri ganwyobis gziT srulad umoZraod SeinarCunebs mas<br />

[gonebas]”. 558<br />

es trfialebiTi eqstazi aris Semxvedri moZraoba WeSmaritebis<br />

Tavdapirveli eqstazisaken. adamiani Seicnobs WeSmaritebas mxolod<br />

gonebis trfialebiTi aRtacebisas, rodesac igi ara ubralod Wvrets<br />

saRvTo realobas, aramed ganicdis da mistiurad SeerTvis mas. es aris<br />

<strong>evqaristiuli</strong> erToba, rodesac RmerTis energiebi moqmedeben qmnilebebSi<br />

da iq pouloben Semxvedr moqmedebas, rac saSualebas iZleva, daivanos<br />

qmnilebebSi RmerTma, xolo qmnilebebma _ RmerTSi:<br />

“RmerTis SabaTi aris yvela qmnilebis masTan misvla (κατάντησις, miRweva),<br />

rodesac daasrulebs maTze bunebiT moqmedebas (ενεργείας energiisas), anu<br />

Tavis gamouTqmelad moqmed usaRvToes energias (ενεργουµένην ενέργειαν).<br />

[maSin] daasrulebs (ganasrulebs) RmerTi TiToeul arsebulSi xvedrebul<br />

bunebiT energias (energiisas), romlis mixedviTac TiToeuli<br />

arsebulTagani bunebiTad moZraobas iZens, rodesac TiToeuli [arsebuli]<br />

saRvTo energias (energiisas) [sakuTari damtevnelobis] Sesabamisad miiRebs<br />

da gansazRvravs sakuTar bunebiT energias RmerTTan mimarTebaSi”. 559<br />

RmerTis uSualo codna aris samyaros evqaristiul erTianobaSi<br />

trfialebiTi CarTva. siyvaruli aris Semecnebis saboloo mniSvneloba.<br />

saRvTo evqaristiaSi monawileobiT es saboloo mniSvneloba moqmedebs<br />

aqve, amave cxovrebaSi, anu droSi. aseTi monawileobisaTvis ki saWiroa<br />

rwmena, rac gulisxmobs aseve imeds. rwmena da imedi arian siyvarulis<br />

gamovlinebebi am saukuneSi. gacnobierebuli rwmena aris swored<br />

siyvaruli, amitom siyvaruli qmediTia, awve amave cxovrebaSi da aris<br />

dagemovneba momavali saukunis. rwmena gadaswvdeba warsulsac (mag.,<br />

bibliur an saeklesio istoriebs), amitom siyvaruli warsulis “awSi”<br />

gancdaa. rwmeniT Semoicveba mTeli dro da gacnobierebuli rwmeniT ki<br />

“axla da aq” ganicdeba RmerTis maradiuli samefos gamovlinebebi<br />

istoriaSi da, amgvarad, ganicdeba Tavad es momavali sasufevelic.<br />

<strong>evqaristiuli</strong> msaxurebis bolos igalobeba: “ganicadeT da ixileT,<br />

rameTu tkbil ars ufali” (fs. 33) – is, rac swams adamians, mas ganicdis<br />

evqaristiulad, anu ganicdis RmerTis sitkboebas, rac aris kidec<br />

siyvaruli. imedi moicavs mxolod momavals. igi niSania imisa, rom<br />

558 Teologiuri da gangebulebiTi T... 1, 37-39 PG 90, 1097AD<br />

559 Teologiuri T... 1, 47 PG 90, 1100C<br />

182


gancdili rwmena, anu siyvaruli marad zrdadia, ese igi imedi ukve<br />

gancdilze metis molodinia 560 :<br />

“samad iyofa dro: rwmena Tan gasdevs samive nawils, imedi – erTs,<br />

siyvaruli ki _ ors. rwmena da imedi raRac [sazRvramdea], xolo<br />

siyvaruli aris usazRvro saukuneebSi zeusazRvrosTan zeSeerTebuli da<br />

marad izrdeba siZliereSi. amitomac yovelze meti aris siyvaruli (1<br />

kor. 13,13)”. 561<br />

WeSmaritebis Secnoba xorcieldeba siyvaruliT. metic, WeSmariteba Tavad<br />

siyvarulia. sruli Secnoba, anu siyvaruli esqatologiuri marad zrdadi<br />

movlenaa. 562 siyvaruli vlindeba droSi rwmenisa da imedis saxiT da<br />

maTTan erTad. vinaidan, siyvaruli RmerTis madli da saCuqaria, rwmenaca<br />

da imedic madlis moqmedebaa, anu saRvTo energiaa (rogorc wina TavSi<br />

vnaxeT, aqac siyvaruli, anu RmerTis energiuli Tandaswreba, adamianis<br />

moRvaweobis dasawyisSive, ese igi pirovnebis CasaxvisTanave vlindeba da<br />

Tan gasdevs misi zrdis yvela etaps). gacnobierebuli rwmena aris<br />

adamianis energiis Tanxvedra RmerTis energiasTan, xolo Tavad<br />

gacnobierebis procesi aris asketur-liturgiuli movlena 563 da qmnilisa<br />

da uqmnelis <strong>evqaristiuli</strong> erToba.<br />

3.3.3. arsebulTa <strong>evqaristiuli</strong> erTianoba<br />

<strong>maqsime</strong>s mixedviT, samyaroSi aris ori done: sulieri, anu goniTsawvdomi<br />

(noeturi) da grZnobadi, anu sxeulebrivi. rogorc zemoT vnaxeT,<br />

grZnobadi samyaro moculia da arsebobs goniTsawvdom realobaSi, ese<br />

igi iazrovneba gonebiTi logosebis wiaR (τοις λόγοις). xolo goniTsawvdomi<br />

aris grZnobadi saxeebis 564 (τοις τύποις) realobis sulieri siRrme da<br />

safuZveli. 565 Tumca sagnebi TavisTavad materialuri da nivTieria da<br />

aris meoni, anu ararsebuli, rodesac dainaxebian sulieri logosebiT,<br />

560 ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим Исповедник. Избранные творения, Изд. Паломник,<br />

Москва 2004, 443<br />

561 siyvarulis T...… 3,100 PG 90, 1048AB<br />

562 Sdr. e. WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba... 195-196: “<strong>wminda</strong> grigol<br />

[noselis] sityvebia: ‘marad sakuTar Tavze maRla!’ aRniSnul sityvebSi gacxadebulia<br />

nisis episkoposis Teologiis arsi: adamianis, viTarca RvTis saxis ltolva<br />

arqetipisaken, anu RvTisaken warmoadgens dausrulebel, maradiulad mzard win<br />

swrafvas anu epektazs”. da iqve 257.<br />

563 asketikuri da liturgiuli aspeqtebis msgavseba-gansxvavebis Sesaxeb ix. А.А. Гусейнов,<br />

Аскетическая традиция восточной церкви…… 494-497.<br />

564 ix. zemoT mistagogia... 2 PG 91, 669BD. Sdr. siyvarulis T... 3,33 PG 90, 1028B<br />

565 Sdr. Talasesadmi… 27, 63 PG 90, 353C, 685D. aseve ix. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник...<br />

203.<br />

183


cxadi xdeba, rom isini arian am logosebis, anu RmerTis<br />

winaswararsebuli codnisa da nebelobebis “gaarsebebi”. 566 radgan<br />

arsebulebi aris/arian logosebis xatebi (εικόνα) da Tavad ki ara<br />

hyavT/aqvT saxeebi, es niSnavs, rom maT samyaros SigniT ara aqvT<br />

simboluri xasiaTi (anu Tavad xilul samyaroSive ara hyavT saboloo<br />

referati 567 ) da ar arseboben ubralod, rogorc individualuri<br />

“bunebebi” da sxva sagnebis “aCrdilebi” (ebr 10,1), aramed arian uqmnelis<br />

saxeebi da xatebi. 568 amgvarad, isini gamosaxaven da adastureben<br />

RmerTsityvis pirovnebis WeSmaritebas: “yoveli gamosaxulis (εικον-ιζοµένου,<br />

gamo-xat-ulis) ara buneba, aramed hipostasi gamoisaxeba (εικονίζεται).” 569<br />

gamoisaxeba da “daixateba” misi Tavisufleba, gamovides “sakuTari<br />

Tavidan” (έξω εαυτού) 570 imisaTvis, rom RmerTsityvis pirovnebaSi, “romelic<br />

uxilavi RmerTis xatia” (2kor 4,4), damyardes qmnili da uqmneli bunebis<br />

srulyofili pirovnuli urTierToba da “Seurwymeli” kavSiri.<br />

ori samyaros erTianoba aisaxeba da vlindeba adamianis sulisa da<br />

sxeulis hipostasur erTianobaSi: “erTi orivesagan aris samyaro, rogorc<br />

sulisagan da sxeulisagan [aris] erTi adamiani”. 571 aris ra adamiani<br />

“mikrosamyaro” (άνθρωπος, ως µέρος τω όλω και µικρός τω µεγάλω), mowodebulia,<br />

asketuri moRvaweobiT Tavis TavSi gaaerTianos es samyaroebi:<br />

rodesac daemsgavseba suli sxeuls da goniTsawvdomebi grZnobadebs,<br />

keTilmSvenierebisa da didebis mixedviT Seiqnebian, [romeli didebac aris]<br />

yvelaSi TiToeulis Sesabamisad cxadad da moqmedad damswre saRvTo<br />

566 ix. siyvarulis T... 4,4 PG 90, 1048D: “gaaarseba (ουσιώσαι) da winwamowia Semoqmedma masSi<br />

maradiulad winaswararsebuli codna arsebulebze. uadgiloa yoymani yovladZlier<br />

RmerTze, SeuZlia Tu ara gaaarsos ram, rodesac [is amas] inebebs”. aseve sxvadasxva<br />

siZnele... 109 PG 91, 1328AB: “yovelive rac ramenairad arsebobs an Seiqmneba (γενησόµενα)<br />

bunebis mixedviT winaswarnebebuli da winaswarmoazrebuli arian da<br />

winaswaricodnebian. TiToeuli arsebulTagans keTildadgenil da Sesabamis dros<br />

arseboba eZleva da gaarsdeba”. Sdr. grigol noseli, qadageba 1 kor 15,28 PG 44, 1312 A:<br />

“arsebulebi ara raime qvemdebare nivTisagan xilulisaken gadakeTda, aramed RmerTis<br />

nebiT qmnilebebis nivTi da arsi iqmna”.<br />

567 marTalia, mistagogiis me-2-5 TavebSi eklesia aris simbolo xiluli da uxilavi<br />

samyarosi erTad; aseve mxolod xilulis; imavdroulad, aris adamianisa da adamianis<br />

sulis (mistagogiaSi kidev aris sxva simboluri qmnilebebsSorisi mimarTebebi), magram<br />

es xdeba mxolod mas Semdeg da imis gaTvaliswinebiT, rom eklesia pirvel TavSi ukve<br />

warmodgenilia, rogorc <strong>wminda</strong> samebis simbolo. anu, saboloo referati yvela<br />

simbolosi aris RmerTsityva da mis wiaR ki _ sameba RmerTi.<br />

568 platonis ontologiaSic nivTieri sagani aris namdvilad arsebuli (όντως ων) sagnis,<br />

anu ideis mxolod landi (φαντασία, aCrdili) da mibaZva (µίµησις).<br />

569 Teodore studieli, sawinaaRmdegod Tqmuli A(Aντιρρητικόν) 3, PG 99, 405 AB<br />

570 dionise areopageli, saRvTo saxelTa Sesaxeb 4, 13 PG 3, 712 AB<br />

571 mistagogia 7 PG 91, 685A. Sdr. Α. Ραντοσάβλιενιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας.. 162.<br />

184


Zalis gamoCena da [romeli Zalac] sakuTari TaviT usasrulo saukuneebSi<br />

SeinarCunebs SeerTebis gauxsnel sakvrelebs. 572<br />

adamianis es Tavdapirveli mowodeba da mizani mxolod RmerTsityvis<br />

gankacebis Semdeg gaxda ganxorcielebadi. RmerTsityvam, vinc “yovelives<br />

Semoicavs da sakuTar TavSi upyria”, 573 Tavis pirovnebaSi Tavi mouyara<br />

(ανεκεφαλαιώσατο) mTel qmnilebas, “rogorc axalma adamianma (καθάπερ<br />

άνθρωπον άλλον)”. 574<br />

αamrigad, adamianSi moculia mTeli qmnileba. is aris<br />

mikrokosmosi 575 da misi SuamdgomlobiT samyaro gamTliandeba da<br />

mieZRvneba Semoqmeds: 576 “mravali erTmaneTisagan bunebis ganSorebulni<br />

adamianis erTi bunebis garSemo Seikribebian (daibudeben)”. 577<br />

3.3.4. arsebulTa logosebis <strong>evqaristiuli</strong> xedva, rogorc ganRmrToba<br />

yvela grZnobadi arseba aris mistiuri da simboluri. 578 samyaros Secnoba<br />

aris am simbolizmis gageba, radgan qmnileba gamoavlens arsebulTa<br />

dafarul logoss. adamiani mowodebulia da dgas qmnilebis centrSi<br />

imisaTvis, rom Seicnos da aRiaros samyaros saRvTo safuZveli, 579<br />

romelicaa RmerTis nebelobebi, anu arsebobis logosebi. mowodebulia,<br />

raTa eZios, imoZraos saRvTo logosis, anu RmerTsityvisaken, vinc aris<br />

Semoqmedi da airekleba adamianis “logikaSi”, anu azrovnebaSi. am<br />

Secnoba-aRiarebis procesis sakvanZo cneba aris “Teoria”, anu “xedva”:<br />

“Teoria aris adamianis sulieri cxovrebis umaRlesi safexuri, vinc<br />

Rirsi xdeba, ixilos RmerTi (Θεό); efuZneba movlenas, rom RmerTi _<br />

berZeni mamebis mixedviT _, ar aris mxolod miuwvdomeli da<br />

miuaxlebeli, aramed miaxlebadicaa; araa mxolod uxilavi, aramed<br />

572 mistagogia 7 PG 91, 685C<br />

573 sxvadasxva siZnele. ioane kizikielisadmi 2 PG 91, 1092 B<br />

574 sxvadasxva siZnele 103 PG 91, 1312 AB<br />

575 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 225: “ И человек воскреснет в мире или с миром, как<br />

часть с целым, как великое в малом”; termin mikrokosmoss efrem mcire da arsen iyalToeli<br />

Targmnian, rogorc mcire sofels. ediSer WeliZes igi gadmoaqvs, rogorc mcire<br />

qveyniereba. ix. wm. ioane damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi<br />

gadmocema. ori Zveli Targmani (wm. efrem mcirisa da wm. arsen iyalToelis), Tbilisis<br />

sasuliero akademiis gamomcemloba 2000, 115, 362.<br />

576 Sdr. L. Thunberg, Microcosm and Mediator… 28.<br />

577 sxvadasxva siZnele 2 PG 91, 1092 C. Sdr. mistagogia 1 PG 91, 665A<br />

578 Sdr Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 204-205; Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 36.<br />

579 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 224: “Созерцание есть познание в Слове, видение мира в Боге<br />

(или Бога в мире), как он укоренен в непостижимой Божественной простоте”.<br />

185


ixilveba. bunebiT uxilavi da uziarebeli RmerTi mis energiebSi xdeba<br />

adamianisagan xiluli da ziarebuli”. 580<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis Teoria (xedva) niSnavs sagnebis gamocdilebiT da<br />

intuiciur SegrZnebas _ gansakuTrebiT ki _ RmerTsityvis Semecnebas<br />

logosebis wiaR. es codna aris RmerTis saCuqari samyaroSi adamianis<br />

wiaR samyarosaTvis. samyaros xedva gansxvavebulia grZnobadi da<br />

pirveladi aRqmisagan, anu “martivi azrebisagan”. igi aris Sualeduri<br />

codna samyaros fenomenebsa da maTs azrovnebiT aRqmasa, erTi mxriv, da,<br />

meore mxriv, RmerTTan uSualo ziarebas Soris. 581 Teoria aris sagnebis<br />

logosebTan Sexvedra: “aris ra Sualedi saxeebisa da WeSmaritebis”. 582<br />

igi aris Sualeduri gza logosebis Ziebisa, “romlebis gareSec<br />

araviTari arsebulTagani ar arsebobs”. 583<br />

rogorc mravalgzis aRvniSneT, es gza aris RmerTisaken<br />

SemecnebiTi aRmasvlis meore stadia. amjerad, gvinda, ufro konkretulad<br />

gamovkveToT misi sxva stadiasTan gansxvaveba, erTi mxriv, da, meore<br />

mxriv, aRvweroT, Tu rogor aris dakavSirebuli yvela es stadia<br />

qristeSi samyaros evqaristiulobis gacxovreba/gancdasTan. maS ase,<br />

Teoria aris “nawilobrivi codna”, codnis dasawyisi, romelic mxolod<br />

siyvarulis mudmivi varjiSiT xdeba dinamiuri msvleloba codnis<br />

srulyofilebisaken 584 , rac aris RmerTsityvis pirovnebis uSualo xedva<br />

da ziareba:<br />

“rodesac RmerTis mier gaxdebi nawilobrivi codnis Rirsi, nu<br />

ugulebelyof siyvaruls da TavSekavebas. isini sulis vnebul nawils<br />

ganwmenden da codnis gzas marad gimzadeben. xolo codnisaken gza aris<br />

uvneboba da Tavmdabloba, romelTa gareSec veravin ixilavs RmerTs”. 585<br />

Semecnebis es sami safexuri kargad Cans mistagogiis me-4 TavSi (mogvyavs<br />

srulad):<br />

580<br />

“[xucesma] Tqva, rom kidev sxva Teoriis Sesabamisad adamiani aris RmerTis<br />

<strong>wminda</strong> eklesia. suli aris sakurTxeveli, [xolo] goni _ saRvTo<br />

Γ. Μαντζαρίδης, Θεωρία, Η Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδειa (ΘΗΕ), sveti 503. Sdr. A.<br />

Παπαδοπούλος, Θεολογική γνωσεολογία κατά τους Νηπτικούς Πατέρες, Θεσσαλονίκη 1977, 86<br />

581 Sdr. siyvarulis T... 3,44 PG 90, 1029B: “siqveleebi vnebebisagan gonebas ganaSoreben;<br />

sulieri xedvebi – martivi azrebisagan (ψιλών νοηµάτων); sufTa locva waradgens mas<br />

Tavad RmerTTan”. ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим Исповедник… 387.<br />

582 Teologiuri da gangebulebiTi T... 5,37 PG 91, 1364A. Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο<br />

Έρως... 120.<br />

583 sxvadasxva siZnele 5 PG 91, 1052A<br />

584 Sdr. siyvarulis T... 4,79 PG 90, 1068BC<br />

585 siyvarulis T... 4.57-58 PG 90, 1061A. ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим<br />

Исповедник… 397.<br />

186


samsxverplo (<strong>wminda</strong> trapezi), sxeuli [ki] _ taZari, radgan aris xati da<br />

msgavseba RmerTis xatebisaebr da msgavsebad qmnili adamianis. taZris mier,<br />

rogorc sxeulis mier, eTikuri (zneobrivi) filosofia winwaridgineba<br />

(ηθικήν φιλοσοφίαν προβαλλοµένην, winwamoiweva ra eTikuri filosofia);<br />

sakurTxevlis mier, rogorc sulis _ bunebiTi xedva (φυσικήν θεωρίαν),<br />

sulierad ganimarteba; rogorc saRvTo samsxverplos [anu] gonis mier _<br />

saidumlo (mistikuri) Teologia gamovlindeba. da kvlav, <strong>wminda</strong> eklesia<br />

aris adamiani, radgan sxeulis taZriT sulis praqtikul [nawils, unars]<br />

eTikuri filosofiis Sesabamisad mcnebaTa moqmedebiT saTnoebiTad<br />

gananaTlebs da gaamxiarulebs (φαιδρύνοντα, mxiruls qmnis); radgan sulis<br />

sakurTxevliT grZnobadis Sesabamis logosebs suliwmidaSi nivTisagan<br />

garSemoZarcvavs da bunebiTi xedvis Sesabamisad gonebis (δια λόγου 586 ) mier<br />

RmerTs miarTmevs <strong>wminda</strong>d; {radgan gonis samsxverplos mier<br />

mravalmetyvelebasa da mravalJReradobaze aRmatebuli siCumiT mouwodebs<br />

<strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>Si (άδυτοις, SeuvalTaSi) didadxmovanebisaTvis uxilavi da<br />

Seucnobeli RvTaebis mravalsagalobel siCumes}. da rogorc es adamians<br />

SeuZlia daitios, mistikuri TeologiiT masTan [siCumesTan] Tanamyofobs<br />

da xdeba iseTi, rogoric unda iyos RmerTTan damkvidrebis Rirsqmnili da<br />

misi yovladmnaTi mxiaruli naTebebiT (αιγλάις) aRniSnuli”. 587<br />

da kvlav, am pasaJis mixedviT, praqtika, Teoria da RmerTTan mistiuri<br />

erToba evqaristiul konteqstSi vlindeba erT mTlian movlenad. Teoria,<br />

erTi mxriv, gamomdinareobs praqtikuli moRvaweobisagan da<br />

dafuZnebulia masze da, meore mxriv, igi Tavad aris saRvTo saCuqari. am<br />

ukanasknels miuTiTebs citirebuli monakveTis fraza: logosebs<br />

suliwmidaSi nivTisagan garSemoZarcvavs, anu suliwmida moqmedebs, Cuqnis<br />

suls nivTisagan, anu simboloebis “sizrqelisagan” ganwmendil<br />

logosebis xedvas. 588 magram Teoriis Sualeduri xasiaTi ar niSnavs mis<br />

droebiTobas da naklulobas. swored <strong>evqaristiuli</strong> foni metyvelebs im<br />

faqtze, rom Semecnebis samive aspeqti mniSvnelovania da codnis erT<br />

mTlian realobas warmoadgens. praqtikul moRvaweobaSi ukve Zevs<br />

sulieri xedva, radgan nivTebi simboloebia, saxeebia uxilavis. nivTebi<br />

Semmecnebels raRacnairad ukve akavSirebs uxilavTan. Teoriis safexuri<br />

gamomdinareobs praqtikulisagan, magram, amave dros, uwyvet kavSirSia<br />

586 aq fraza δια λόγου aSkarad niSnavs gonebas, magram is agreTve miuTiTebs im garemoebas,<br />

rom evqaristia aris sityvieri msaxureba, rac imas niSnavs, rom msxverpli swored<br />

sityviT/logosiT Seiwireba, anu uformo logismo/azri sityviT formdeba sityvaSi, anu<br />

RmerTsityvaSi. es ase unda vigulisxmoT, radgan swored saboloo sityva/logosi aris<br />

RmerTsityva, romelSic aqvs misadgomi adamians mamaRmerTTan. vfiqrobT, rom <strong>maqsime</strong>s<br />

mier am konteqstSi gonebis nacvlad sityva logosis gamoyenebas aseTi axsna SeiZleba<br />

mieces.<br />

587 mistagogia 4 PG 91, 671A-673C. frCxilebiT {} moniSnuli frazis variantuli Targmania:<br />

“xolo gonebiT, rogorc samsxverploTi, sxva mravalsityviani da mravalbgeri siCumiT,<br />

mouwodebs wyvdiad da Seucnobel SeuvalTaSi mravalsagalobel RvTaebis siCumes”.<br />

588<br />

simboloebisa da ritualis Temas Cven ukve SevexeT dionise areopagelTan<br />

mimarTebaSi, magram maT kvlav davubrundebiT da ganvixilavT ufro dawvrilebiT me-5<br />

TavSi.<br />

187


mesame safexurTan, jer erTi imitom, rom marad misken aris mimarTuli<br />

da, meorec, imitom, rom xedva ukve dakavSirebulia saRvTo moqmedebasTan,<br />

anu energiasTan, romelic masze da masSi uSualod moqmedebs. ese igi,<br />

xedva ukve raRacnairi uSualo kavSiria RmerTTan. xolo ukanaskneli,<br />

mistiuri kavSiri RmerTTan gamomdinareobs praqtikisa da Teoriisagan da<br />

maTTan ise mWidrodaa dakavSirebuli, rogorc samsxverplo Tavis<br />

taZarsa da sakurTxevelTan da SekavSirebuli da harmoniulad<br />

urTierTmorgebuli, rogorc adamianis organizmi. swored adamianis<br />

fsiqosomaturi erTianoba aris pirovnulobis safuZveli. esaa<br />

qristianuli tradiciis uryevi postulati. swored ganxorcielebuli<br />

logosia, romlis mierac da romelSic xorcieldeba ukanaskneli erToba<br />

RmerTTan da, cxadia, rom <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli am postulats ar<br />

upirispirdeba.<br />

goneba, romelic aris <strong>wminda</strong>, Rebulobs arsebulebSi RmerTis<br />

WeSmaritebis gamocxadebas: “aris ra goneba <strong>wminda</strong>, iRebs sagnebis<br />

sazrisebs da maT mier sulieri xedvisaken moZraobs.” 589 adamiani iRebs<br />

qmnilebis saboloo sazriss da xedavs arsebulTa logosebs, anu<br />

WeSmaritebas, 590 maTs siwmindes yovelgvari fantaziismieri SiSveli<br />

sqemebis 591 gareSe. amgvarad, igi aRiarebs samyaroSi RmerTsityvis<br />

Tanamyofobas, rogorc yoveli qmnilebis mizezsa da mizans: “TiToeul<br />

xilul simboloTaganSi dafarul RvTivsrul logoss aswavlis da<br />

logosSi ki RmerTs poulobs.” 592<br />

aq ar aris laparaki RmerTis aranair “gareSe” filosofiur an<br />

bunebriv codnaze. saubaria qmnilebis suliwmidaSi ganWvretasa da<br />

adamianis monawileobaze am xedvaSi saeklesio cxovrebis erTianobaSi,<br />

romelic ganwmends, miuZRvis da miuZRvnis mTel nivTier da sulier<br />

qmnilebas Semoqmeds. 593 praqtika da Teoria, RmerTsityvis <strong>evqaristiuli</strong><br />

codna da siyvarulSi gangrZobadi varjiSi aris erTiani xati adamianis<br />

arsebobisa, romelic miemarTeba Semecnebis gzaze. es misteria adamians<br />

589 siyvarulis T... 1,87 PG 90, 980CD. Sdr. sxvadasxva T..… 3,40, 1277B. ix. Ν. Λουδοβίκος, Η<br />

Ευχαριστιακή Οντολογία... 109, 110.<br />

590 Talasesadmi ... 27 PG 90, 353B<br />

591 Talasesadmi ... 32 PG 90, 372B<br />

592 iqve<br />

593 Sdr. Ν. Νησιώτης, Προλεγόµενα εις την Θεολογικήν γνωσολογίαν, Αθήνα 1986, 231.<br />

188


icavs litoni fantaziebisa da fizikuri realobis badeSi<br />

momwyvdevisagan da mis sicocxles aniWebs umaRles Rirsebas. 594<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis Semecnebis mTeli procesi SesaZlebelia mxolod<br />

imitom, rom RmerTsityva Tavad “Camodis” Tavisi logosebis<br />

Sesamecnebeli xatebiT. 595 amrigad, Semecnebis mTavari problema aris is,<br />

rom adamianma Seicnos da aRiaros RmerTkacis realoba, rogorc<br />

qmnilebis (samyaros) arsebobisa da sicocxlis ZiriTadi sakiTxi. 596<br />

RmerTsityvis gankaceba aris arsebulebis bunebiTi xedvis<br />

(fizikuri Teoriis) centri, “[romelic] aris arsebulTa sawyisis winaswar<br />

naazrevi mizani, romlisaTvisac aris yoveli da romelic ar aris aravis<br />

gamo”. 597 igi aseve mTeli qmnilebisa da istoriis uRrmesi gagebisa da<br />

ganmartebis sazomia: 598<br />

“sityvis gansxeulebis (ενσωµατώσεως) saidumlos werilis mixedviT aqvs<br />

yoveli miniSnebisa da saxis Zala (azri) da xiluli da goniTsawvdomi<br />

qmnilebis mecniereba. da vinc Seicno jvrisa da dasaflavebis saidumlo,<br />

man icis winaswarTqmuli logosebi; xolo visac aRdgomis gamouTqmeli<br />

Zala gaendo, man uwyis mizani, romlisaTvisac RmerTma yvelaferi winaswar<br />

daadgina”. 599<br />

imis gamo, rom qriste aris ganxorcielebuli erTianoba qmnilisa da<br />

uqmnelis, sakuTari TaviT sTavazobs adamians erTian avTentur samyaros.<br />

mis sxeulSi <strong>evqaristiuli</strong> monawileoba aris swored am namdvil<br />

erTianobaSi wilmqoneoba. 600 mis pirovnebaSi Tavs iyris qmnileba, adamiani<br />

da RmerTi. masSi xorcieldeba RmerTis qmnilebisaken da qmnilebebis<br />

RmerTisaken trfialebiTi moZraoba ierarqiul urTierTobaSi, rac<br />

SeakavSirebs mTel qmnilebas RmerTisaken dabrunebis, aRmasvlisa da<br />

TviTmiZRvnisas: 601<br />

“RmerTi aris trfialeba (έρως) da siyvaruli. rogorc trfobili da<br />

yvarebuli sakuTari Tavisaken amoZravebs siyvarulis da trfialebis<br />

yvela damtevnels. [...] moZraobsn rogorc Sinagani trfialebis da<br />

siyvarulis urTierTobis STamnergveli maTs mimReblebSi; amoZravebs,<br />

rogorc bunebiT misken amoZravebulebis wadilis mimzidveli. da kvlav,<br />

594 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 202<br />

595 Sdr. ioane damaskeli, <strong>wminda</strong> xatebis cilismwameblebis mimarT. sityva 2, 19 PG 94, 1340D-<br />

1341A. aseve Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 56.<br />

596 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 204-205: “Задача познания именно в том, чтобы увидеть и<br />

распознать в мире его первотворческие основания, опознать мир, как великую систему дел Божиих, как<br />

систему изначальных Божественных действий, изволений и прообразов”.<br />

597 Talasesadmi... 60 PG 90, 621 BD<br />

598 Sdr. Ψευτούκας Βασίλειος, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄- Απόκρισης, Πρακτικά<br />

ΚΑ΄ Θεολογικού Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μαξιµος ο Οµολογητής», Θεσσαλονίκη 2001, 227.<br />

599 Teologiuri T... 1,66 PG 90, 1108A. Sdr. Talasesadmi... 60 PG 90, 621A<br />

600 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 191.<br />

601 Sdr. Π. Χρίστος, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος… 256.<br />

189


amoZravebs da moZraobs, rogorc wyurvils mowyurebuli, trfialebas<br />

Setrfobili da moyvaruli siyvarulis”. 602<br />

amrigad, ganxorcielebuli RmerTsityva daasafuZvlebs da, amave dros,<br />

ganmartavs qmnilebis mTel SemoqmedebiT msvlelobas qmnilebebis<br />

fizikuri Teoriis “martivi” da “erTsaxovani” xedvisaken, anu<br />

Teologiuri mistagogiisaken. xolo es xdeba maSin, rodesac adamians<br />

SeuZlia, moRvaweobiT aRematos xiluli sinamdvilis fenomenebs:<br />

“[mavani moRvaweTagani] uvnebobis mier jvars ecmis praqtikuli<br />

filosofiiT da sulSi [suliwmidaSi] bunebiTi xedviT (φυσικήν θεωρίαν)<br />

TiTqos (rogorc ram) qristes xorcisagan misi sulisaken gadadis<br />

(µεταβαίνων). mavani ki bunebiTi xedvisaTvis mokvdinebuli (νεκρούµενος)<br />

gonebiT arsebulTa garSemo simboluri xedvis (συµβολικής θεωρίας)<br />

ganZarcviT da saRvTismetyvelo mecnierebis erTsaxovani da martivi<br />

(litoni) mistagogiisaken TiTqos (rogorc ram) qristes sulisagan misi<br />

gonisaken gadaiyvaneba (µετατιθίµενος). mavani ukuTqmis mier amisagnac<br />

sruliad gamouTqmeli uaryofiTi ganusazRvrelobisaken, TiTqos (rogorc<br />

ram) qristes sulis gonisagan misi RvTaebisaken saidumlod (mistiurad)<br />

aRiyvaneba (αναγόµενος)”. 603<br />

ambigvas am pasaJSi igive suraTi ixateba, rac mistagogiis me-4 Tavidan<br />

zemoT moyvanil monakveTSi. <strong>evqaristiuli</strong> foni kvlav utyuaria. amjerad,<br />

adamianis sxeuli qristes eklesiur sxeulTan parelelurad ganixileba.<br />

is rac xdeba adamianSi, rogorc “mikrokosmosSi (mcire sofelSi)” 604 ,<br />

igive xdeba samyaroSi, romlis saboloo miznis Sesabamisad<br />

aqtualizirebuli saxea qristes sxeuli. yoveli “mcire ama<br />

soflisaganni” (Sdr. mT. 25, 40,45), Tuki igi CarTulia qristes sxeulSi,<br />

xdeba samyaros centri. qristeSi ukve aqtualizirebulia samyaro da<br />

pasiurad Tu SegnebiT aqtiurad yvela misi sxeulis wevria. esaa qristeSi<br />

mTeli qmnilebis Tavmoyra da apokatastasi. 605<br />

602 sxvadsxva siZnele... 82 PG 91, 1260C<br />

603 sxvadsxva siZnele... 103 PG 91, 1360CD<br />

604 Sdr. Ν. Ματσούκα, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων... 165: “arsad ar ambobs grigol<br />

noseli, rom aRiarebs stoikosebis swavlebas adamianis Sesaxeb, rom is aris mikro<br />

kosmosi, magram Tavis TeologiaSi igi iyenebs mas”. Sdr. aseve Χρ. Νικηταρά, «Ο Κόσµος και οι<br />

κόσµοι» στη θεολογική σκέψη του Αγίου Γρηγορίου επισκόπου Νύσσης, Περιοδικό Γρηγόριος ο Παλαµάς, Τ. 783,<br />

Θεσσαλονίκη 2000, 580-588.<br />

605 Sdr. Β.Ψευτούκα, θεολογική ανάλυση του περιεχοµένου της ερώτησης Ξ΄ απόκρισης... 232: “mxolod<br />

RmerTs aqvs absoluturi TviTSemecneba, icis is, rac aris igi arsebiTad. aseve icis<br />

yvela qmnilebis, TiToeulis buneba jer kidev manamde, sanam isini movidodnen<br />

arsebobaSi. arc erT mis SeqmnilTagans ara aqvs sruli TviTSemecneba imisa, Tu ra<br />

aris arsebiTad da aseve ar icis arc sxvebis Sesaxeb... sruli codna miemadleba<br />

mxolod dasasrulisas. es codna iqneba sakuTari Tavis, sxvisi da yvela arsebulis<br />

bunebisa da es codna iqneba ‘grZnobiTi’, anu ‘wilmqoneobiT-ziarebiTi’, anu<br />

‘gamocdilebiTi’ maTTvis TviTgacnobadi RmerTisa (RmerTi Tavad ecnoba, ecxadeba<br />

adamians –k.k)” da 227: “[es ‘dasasruli (τέλος, bolo)’], anu mizani (τέλος-is meore<br />

mniSvneloba) aris sakuTriv mizani RmerTis gangebulebisa (zrunvisa), rac ar aris sxva<br />

190


amave pasaJidan cxadi xdeba is, razec zemoT ukve visaubreT.<br />

kerZod, mistagogiis me-4 TavSi Cans da ambigvas am monakveTidan<br />

dasturdeba, rom Semecnebis samsafexuriani procesi erTi ganuyofeli<br />

Teologiuri movlenis mdinarebaa da bunebiTi xedva, rac uigivdeba<br />

simbolur xedvas, ukve suliwmidis moqmedebaa adamianSi (sulSi<br />

[suliwmidaSi] bunebiTi xedviT (φυσικήν θεωρίαν)). amasve mowmobs is<br />

garemoeba, rom Tuki Semecnebis moqmedeba eTikuri, anu praqtikuli<br />

filosofiis safexurze ambigvaSi gamoixateba zmnis moqmedebiTi gvariT _<br />

sulisaken gadadis (µεταβαίνων), fizikuri Teoriisa (rac igivea simboluri<br />

Teoriis) da mistiuri Teoriis aRwerisas <strong>maqsime</strong> iyenebs vnebiTi gvaris<br />

zmnis formebs _ gadaiyvaneba (µετατιθέµενος) da aRiyvaneba (αναγόµενος).<br />

cxadia, rom Semecnebis bolo or safexurze iniciativa ekuTvnis RmerTs.<br />

praqtikuli moRvaweobidan avtomaturad ar gamomdinareobs aranairi<br />

Teoria. simboluri xedvac da apofatikuri (Sdr. ukuTqmis mier amisagnac<br />

sruliad gamouTqmeli uaryofiTi ganusazRvrelobisaken) da mistiuri<br />

Teoriac RmerTis uSualo moqmedebaa adamianSi. magram es ar niSnavs imas,<br />

rom Semecnebis pirvel safexurze ar moqmedebs suliwmida. winaaRmdeg<br />

SemTxvevaSi, dairRveoda Semecnebis procesis erTianoba. Cven zemoT ukve<br />

vnaxeT, rodesac ganvixilavdiT Talasesadmi me-15 Tavs, sadac saubaria<br />

qmnilebaSi suliwmidis samgvari moqmedebis Sesaxeb, rom “suliwmida ar<br />

aris ganSorebuli arc erTi arsisagan [...da aris] winagangebiTi ZaliT<br />

yovelives gamWoli da TiToeulSi bunebiTad arsebuli unaris (λόγος)<br />

amamoZravebeli”. 606 amis Sesaxeb ediSer WeliZe wers: “suliwmida, erTi<br />

mxriv, martivad myofobs yvelaSi da yvelaferSi, gansakuTrebiT ki –<br />

moazrovne qmnilebebSi. es ‘martivi myofoba’ suliwmidisa niSnavs arsTaA<br />

arsebobis Semamtkiceblobas, maT ganWolvas winagangebiTi ZaliT, maTSi<br />

bunebiTad STaTesili unaris, maT bunebiseul TeslTa anu maTi bunebidan<br />

gamomdinare marTebuli azrebis amoqmedebas (οι εκ φύσεως ορθοί λογισµοί), risi<br />

Sedegicaa TviT ukidures barbarosebSi da momTabareebSi sikeTisa da<br />

mSvenierebis mravalgzisi gamovlineba. yvela amgvari gamovlinebis wyaro<br />

ram, garda qmnilebebis sakuTar TavSi ‘Tavmoyrisa’” (ανακεφαλαίωση) (PG 90, 621; irineos<br />

lioneli, Κατά αιρέσεων, Απόσπ. 91, ΒΕΠ 5, 168). es “Tavmoyra”, Tavis mxriv, sxva araferia, Tu<br />

ara „hipostasuri erToba“ (καθ’ υπόστασιν ενώσεως (<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Talasesadmi... 60 PG<br />

90, 620).<br />

606 Talasesadmi... 15 PG 90, 297<br />

191


da saTave swored suliwmidaa (xazgasma Cvenia _k.k)”. 607 nebismieri keTili<br />

moqmedeba da swori da marTebuli azrebis amoqmedebac aris ukve<br />

suliwmidis moqmedeba. oRond am pirvel etapze umTavresi mniSvneloba<br />

aqvs nebelobis gamovlinebas, anu “keTil arCevans”: “sami ramaa, rac<br />

gvibiZgebs kargisaken: bunebiTi Teslebi, <strong>wminda</strong> Zalebi [angelozebi] da<br />

keTili arCevani”. 608 amitom am etapisTvis SegveZlo “nebelobis etapi”<br />

gvewodebina. esaa adamianis sawyisi Tavisuflebis gamovlineba. danarCeni<br />

ori safexuri ki suliwmidis moqmedebaa da saCuqari, dafuZnebuli<br />

swored am Tavisuflebis sawyis gamovlinebaze. sxvanairad, erTi mxriv,<br />

daiTrguneboda da ugulebelyofili iqneboda adamianis Tavisufleba da,<br />

meore mxriv, adamiani SeZlebda RmerTze zemoqmedebasa da mis iZulebas. 609<br />

es Semecnebis procesi aris ori Tavisuflebis _ qmnilisa da uqmnelis,<br />

SezRudulis, magram niadag gaxsnadis da absoluturis _ Sexvedra,<br />

rogorc trfialebis ormxrivi aqti.<br />

am Temas ukavSirdeba logosebis <strong>maqsime</strong>seuli gansxvaveba. igi<br />

ganmartavs, rom logosi aris “bunebis logosi”, “gansjis logosi” da<br />

“winaazrovnebis (zrunvis, gangebulebis) logosi”. eseni arian logosebi:<br />

“romelTa mier yoveli saukunis uwin Cveni cxovnebis saidumlo<br />

wingansazRvruli Sedga, romelic bolo droSi Sesrulda. 610 [...]φfrTebi<br />

arian winaazrovneba da gansja, romelTa mier dafrinavs sityva da<br />

Seucnoblad Tanaemgzavreba arsebulebs da sibrZnis logosebiT kurnavs<br />

msurvelebs, xolo siqveleebisaken ZneladaRZvradT aRzrdis xerxebiT<br />

mkurnalobs. pirvelebisagan xorcis WuWys Camowmends, xolo meoreTagan<br />

sulis laqebs mkurnalobs”. 611<br />

607<br />

e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />

kacobriobaSi”, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisis sasuliero akademia,<br />

Tbilisi 2004, 77.<br />

608 siyvarulis T... 2.32 PG 993D. Sdr. iqve 3.93 PG 1045B: “<strong>wminda</strong> Zalebi sikeTisaken<br />

migvaqceven. bunebiTi Teslebi da keTili arCevani gvexmarebian...”<br />

609 Sdr. m. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 43: “survili grZnobaTa<br />

sisrulis miRwevis, romelzec kanti laparakobs, am sisrules ver mogvitans. aseve, ver<br />

miviRebT azrs, Tu ubralod avamoqmedebT adamianuri azris mocemul SesaZleblobebs<br />

da nabij-nabij mivyvebiT maT. maS, rogor unda miviRoT is, rasac me davarqvi ‘cocxali<br />

mdgomareoba’, ‘cnobiereba’ an ‘sityva’? tradiciulad, amas hqvia madli. raRac gveZleva<br />

ara Cveni sakuTari ZalisxmeviT, aramed madliT. [...] madli gulisxmobs religiur<br />

moqmedebas, raRac zeadamianuri Zalisa, romelsac SegviZlia davarqvaT ‘RmerTi’. madli<br />

misi mocemulia. amave dros, is am Zalis imanenturi Tandaswrebaa CvenSi. rogorc<br />

vTqviT, kanoni ar iZleva imas, risi miRwevac Cven gvsurs. kanoni, cneba, norma, qadageba,<br />

darigeba da a.S. – yovelive es aris RmerTis mier Cveni garedan marTva. magram ise<br />

veravin gvmarTavs, Tu ar iqneba Tandamswre da monawile Cveni sulieri gancdisa, Tu<br />

piradad ar miiRebs monawileobas masSi”.<br />

610 Talasesadmi... 63 PG 90,681CD<br />

611 Talasesadmi... 54 PG 90,517D<br />

192


winaazrovnebiT exmareba moRvaweebs, raTa nebayoflobiT Seasrulon<br />

bunebis logosi. xolo gansjiT ki bunebis logosis sawinaaRmdegos<br />

moqmedT sjis da Semoabrunebs bunebiTi logosisaken: “kverTxi niSnavs<br />

RmerTis gansasjels, xolo sayrdeni (xeljoxi) – winaazrovnebas. maT<br />

Sesaxeb codnis momRebeli ambobs: ‘kverTxma Senma da xeljoxma Senma _<br />

maT nugeSi mces’ (fs. 22,4)”. 612 rogorc Cans, <strong>maqsime</strong>saTvis gansjisa da<br />

winaazrovnebis logosebi aris bunebiTi logosis gamovlinebebi. 613 anu,<br />

moRvaweobis asparezze myofi ukve ganicdis saRvTo moqmedebas an<br />

zrunvis logosis an gansjis logosis zegavleniT, ufro ki orivesi<br />

erTad. amrigad, “codnis miRebis” gzis nebismieri etapi dakavSirebulia<br />

logosebis, anu, rac igivea, RmerTsityvis moqmedebasTan adamianSi. es<br />

asea, radgan qristem Tavis pirovnebaSi miiRo adamianuri buneba da mis<br />

mier mTeli qmnileba, 614 romelic Sevida masTan hipostasur erTobaSi da<br />

gaxda RmerTsityvis “Tanahipostasi” 615 da CarTo samerTeba RmerTis<br />

siyvarulis sicocxleSi:<br />

“ara raime aklda zesavse RmerTs, rom arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi,<br />

aramed raTa isini masTan wilqonebulni Sesabamisad netarebdnen, igi ki<br />

xarobdes Tavis qmnilebebiT, rodesac dainaxavs, rom maT uxariaT da<br />

daunayrebeliT [anu usasrulo RmerTiT] marad daunayreblad<br />

nayrdebian”. 616<br />

vxedavT, rom ramdenadac adamiani moRvaweobiTad cxovrobs avTenturi<br />

pirovnulobiT da imdenadve “Seiarsebebs” arsebulebis macocxlebel<br />

Zalas, anu suliwmidas, 617 imdenad dgas samebis Semecnebis gzaze:<br />

“rodesac goneba vnebebisagan sruliad gaTavisufldeba, maSin<br />

arsebulebis xedvisaken ganudrekelad miemarTeba da <strong>wminda</strong> samebis<br />

codnisaken msvlelobs”. 618 aseve, logosebis wiaR RmerTsityvis<br />

612 siyvarulis T… 2,99 PG 90, 1017A<br />

613<br />

dawvrilebiT gansjisa da winaazrovnebis logosebis Sesaxeb ix. Ν. Λουδοβίκος, Η<br />

Ευχαριστιακή οντολογία... 138-146.<br />

614 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 206.<br />

615 mcire Teologiuri da polemikuri. sxvadasxva cneba PG 91, 152AB<br />

616 siyvarulis T… 3,46 PG 90, 1029C. Cvenive variantuli Targmania: “ara raimes moqene iyo<br />

zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana],<br />

rom TavianTi SesabamisobiT wilmqoneobdnen mis netarebSi da, rom igi xarobdes Tavis<br />

qmnilebebiT imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad<br />

verdasanayrebeliT”.<br />

617 Sdr. sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1.71 PG 91, 1208D<br />

618 siyvarulis T... 1,86 PG 90, 980C . Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 224: “ Это<br />

ступень и состояние чистой молитвы. Ум подымается выше форм и идей, и приобщается Божественного<br />

единства и мира. В этом мире он познает Пресущую Троицу. И сам становится и обновляется по образу<br />

Троицы”.<br />

193


Semecnebisaken msvleloba aris samebis siyvarulSi ziareba da sicocxle.<br />

es sicocxle moicavs mTel adamians da aris empiruli Semecneba<br />

misteriisa, romelic, Tavis mxriv, aris arsebulTa arsebobis aRmavsebeli<br />

saRvTo erTobis, <strong>wminda</strong> samebis misteria: “arsebulTa codnas asxivosnebs<br />

da crusaxel codnas gaauCinarebs. [...] <strong>wminda</strong> mironiT Tayvanissacemel<br />

<strong>wminda</strong> samebis codnas ganasrulebs”. 619<br />

am codnis garemoSi, romelic qmnilebas aerTianebs qmnilebis<br />

sazRvrebs miRma arsebulTan, qmnili samyaros arsebebi aRar arian<br />

ubralod obieqtebi, aramed xdebian “sagnebi”,<br />

RmerTis “gaarsebuli”<br />

nebelobebi da misi xatebi, rogorc TiToeulad, ise maTs erTianobaSi. 620<br />

qmnili samyaro xdeba misi energiebis gamocxadeba, RmerTmCenoba, rac<br />

aris kidec samyaros gaerTianeba da RmerTis wiaRSi sicocxle. 621<br />

amgvarad, samyaros silamaze aRar aris litoni meqanizirebuli<br />

kanonzomiereba da Sewyobiloba, aramed aris “uxilavi keTilmSvenierebis<br />

gamo-xat-uleba (απ-εικον-ίσµα, asaxva)”, 622 xdeba ra mSveniereba (κάλλος),<br />

moxmoba (καλούν) samebis energiisaken 623 , rac bunebiTi xedvis dasasrulia:<br />

“xmobs qmnileba masSi Seqmnilebis mier da TiTqos auwyebs gonebiT<br />

smenis SemZlebelT Tavad mizezs, romelic samebrivad igalobeba, vambob<br />

RmerTs da mamas da mis gamouTqmel Zalas da RvTaebas, anu<br />

mxolodSobil sityvas da suls <strong>wminda</strong>s. eseni arian RmerTis uxilavi<br />

(rom. 1,20), rac samyaros Sesaqmidan moyolebuli gonebiT ganiWvriteba<br />

(καθορώµενα)”. 624<br />

mTeli samyaro erTiandeba erT saRvTo trfialebiT aqtSi. samebis codna<br />

siyvarulia. es siyvaruli axleburad aSuqebs samyaros. trfialebiT<br />

eqstazirebuli goneba RvTaebis usasrulo sinaTleSi kargavs<br />

ganmxoloebis SegrZnebas. arc TviTon da arc samyaro mis garSemo aRar<br />

aris dacalcalkevebuli obieqtebi, aramed arian saRvTo sagnebi erT<br />

mTlianobaSi, trfialebis did saidumloSi:<br />

619 siyvarulis T... 2,21 PG 90, 990D-992A. Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 205:<br />

“"Созерцание" есть высокая ступень в духовном становлении, предпоследняя (и неизбежная) ступень, на<br />

самом пороге таинственного исступления, восторгающего душу в пресущественный мрак Троического<br />

бытия”.<br />

620 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 93.<br />

621 Sdr. Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 87.<br />

622 dionise areopageli, zeciuri ierarqiis Sesaxeb 1,3 PG 3, 121C. Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το<br />

πρόσωπο και ο Έρως... 118.<br />

623 dionise areopageli, saRvTo saxelebis Sesaxeb 4,6 PG 3, 701C: “mSvenierebad (κάλλος)<br />

iwodeba... radgan yovelives Tavisken uxmobs (καλούν) da rogorc yvela yovelSi erTad<br />

mohyavs”.<br />

624 Talasesadmi…13 PG 90, 296 BC<br />

194


“rodesac siyvarulis trfialebaSi (ερώτι της αγάπης 625 ) RmerTisaken goneba<br />

gadadis (εκδηµή, mwirobs), maSin verc sakuTar Tavs, verc raimes<br />

arsebulTagan sruliad ver SeigrZnobs. saRvTo da usazRvro sinaTlis<br />

qveS garSemonaTebuli ugrZnobeli xdeba yovelive mis [RmerTis] mier<br />

Seqmnilisadmi”. 626<br />

Sejameba<br />

<strong>maqsime</strong>s TeologiaSi centraluri adgili uWiravs saRvTo siyvarulis<br />

cnebas. is aris yovelives sawyisica da mizanic, mizezica da<br />

mamoZravebelic. saRvTo trfialeba aris ontologiuri safuZveli<br />

SemoqmedebiTi aqtis, saRvTo energiebis qmnil bunebaSi gamovlinebis,<br />

RmerTis gankacebis saidumlos, adamianisa da masTan erTad mTeli<br />

qmnilebis ganRmrTobis. es siyvaruli aris CaTesili qmnilebaSi, rogorc<br />

ram saRvTo unari. igi sayovelTao saRvTo siyvarulis “spermatuli”<br />

siyvarulebia. adamianis bunebrivi Zalebi swored am unaris<br />

TavisuflebiT aqtualizirebisTvis aris mocemuli. Tavmoyvareoba aris am<br />

unaris araswori mimarTulebiT aRZvra, ramac gamoiwvia adamianis bunebis<br />

dacema. dacemuloba niSnavs, erTi mxriv, adamianis<br />

trixotomuri/dixotomuri Sedgenilobis da, meore mxriv, sulis Zalebis<br />

harmoniul/ierarqiuli Sewyobilobis darRvevas. rogorc herakliteseuli<br />

logosi aris samyaros harmoniuli Sewyobilobis sazomi (µέτρο), aseve<br />

adamianSi aris harmoniulobis bunebiTi logosi, romelic aris samerTeba<br />

RmerTis nebeloba, anu SemoqmedebiTi energiulobis winaazrovnebiTi<br />

sawyisi. aseTi disharmonia iwvevs samyaros morgebulobis moSlasac.<br />

swored aseTi gaumarTavobisas vlindeba boroteba, rogorc<br />

disharmoniuli nakli. buneba, romelic ar “muSaobs” masSi CaTesili<br />

logosis mixedviT, avlens defeqts, rogorc codvasa da borotebas.<br />

magram sruli boroteba ar arsebobs da verc iarsebebda, radgan am<br />

SemTxvevaSi iqneboda bunebis sruli moSla da ganadgureba Tavdapirveli<br />

sikeTis, anu xatisebrobis, rac, Tavis mxriv, iqneboda RmerTis<br />

winaazrovnebis gacudeba da ganqarveba – es ki <strong>maqsime</strong>saTvis SeuZlebelis<br />

daSvebaa. amdenad, marTalia, buneba daswyisSive ganidrika bunebiTi<br />

logosidan, magram sruliad ar moswyda mas. adamiani dgas gzis<br />

625 am frazisa da zogadad siyvarulisa da trfialebis cnebebis urTierTmimarTebis<br />

Sesaxeb samecniero literaturaSi ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим<br />

Исповедник… 357-358.<br />

626 siyvarulis T... 1,10 PG 90, 964A<br />

195


gasayarze: mas SeuZlia airCios, rac SeiZleba mWidrod misdios Sinagan<br />

kanons, anu bunebiT logoss, an sruliad ganidrikos misgan. aseT<br />

arCevans ewodeba jerCineba, anu dacemuli pirovnuli neba – gnomikuri<br />

neba. miuxedavad aseTi ormagi SesaZleblobisa, saRvTo gangebulebaSi ar<br />

Sedis adamianSi adamianurobis ganqarvebisaken miSveba. RmerTsityvis<br />

gankacebiT kacobrivi buneba da misiT mTeli qmnileba aRwevs Tavis<br />

saboloo gansazRvrulobas, anu ganRmrTobas. adamians misterialuri<br />

gziT nebayoflobiTad SeuZlia, CaerTos RmerTsityvis Sedgenil<br />

hipostasSi ganRmrTobil zogad adamianur bunebaSi. misterialuri CarTva<br />

gulisxmobs asketur da SemecnebiT moRvaweobasac. adamianis sicocxlis<br />

samive es aspeqti gardauvalia, anu imdenadaa urTierTdakavSirebuli, rom<br />

nebismieri maTganis ganuviTarebloba iwvevs danarCeni oris (da, amdenad,<br />

mTlianad adamianis) degradirebas. magram, nebismieri maTganis<br />

ganviTareba gulisxmobs danarCeni oris ganviTarebasac. es SeiZleba<br />

CaiTvalos <strong>maqsime</strong>s Teologiis optimistur mxared. xolo, Tavis mxriv, es<br />

samive Tavs iyris erT umaRles misteriaSi, romelsac <strong>maqsime</strong> uwodebs<br />

siyvarulis trfialebas, rac gonieri sigiJis (σώφρονα µάνιαν) igiveobrivia.<br />

amrigad, RvTisSemecneba Tavis umaRles safexurze aris trfialebis<br />

eqstazuri mania.<br />

196


4. pirovnebacentruli, anu decentruli evqaristiuloba<br />

Sesavali<br />

zemoT mravalgzis aRvniSneT qristeSi qmnilebis<br />

Tavmoyris/anakefaleosisis da “kvlavaRdgenis”/apokatastasis Sesaxeb. am<br />

TavSi SevecdebiT, mcired ganvavrcoT es Tema da davukavSiroT igi<br />

RmerTSemecnebis evqaristiulobis sakiTxs, xolo, Tavis mxriv, es<br />

ukanaskneli _ eklesiis “samociquloobas”, rogorc <strong>evqaristiuli</strong><br />

anTropologiis aucilebel aspeqts.<br />

4.1. apokatastasisi, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> movlena<br />

<strong>maqsime</strong> Talasesadmi 7-Si ganmartavs petres epistolis erT (1petre 4.6)<br />

pasaJs. es pasaJi Seexeba qristes jojoxeTSi Casvlas. vinc qristes<br />

mosvlamde gardaicvala tkivilebsa da tanjvaSi, ambobs <strong>maqsime</strong>, daisajnen<br />

ara imis gamo, rom ar icnobdnen RmerTs, aramed imitom, rom erTmaneTs<br />

usamarTlod eqceodnen. maTTvis sakmarisi iyo tkivilSi gardacvalebis es<br />

sasjeli da amitom qristes maTTan CasvliT gaTavisufldnen, irwmunes<br />

ra igi. maSasadame, <strong>maqsime</strong>saTvis mTavari, anu is, rac miiReba<br />

mxedvelobaSi adamianis xvedris gansazRvrisas, aris adamianis adamianTan<br />

mopyroba, anu siyvaruli an usiyvaruloba. sxvagvarad rom vTqvaT, mas,<br />

visac uyvars Tanaadamiani, igi icnobs RmerTs da visac ara – ar icnobs<br />

mas (RmerTs). 627 aseve, cxadia, rom <strong>maqsime</strong>saTvis miwier tkivlilebsa da<br />

gansacdelebs, iseve, rogorc jojoxeTis tkivilebs, aqvT adamianis<br />

dacemuli bunebis gamomasworebeli, anu aRmdgeneli xasiaTi 628 – tanjva<br />

exmareba adamians, rom moegos gons 629 , irwmunos, anu Seiyvaros da<br />

amgvarad moipovos Tavisufleba da cxovndes.<br />

kiTxva-pasuxis 189-e monakveTSi <strong>maqsime</strong> laparakobs codvaTa<br />

mitevebis oTx saxeobaze. erT-erTi saxeobis mixedviT, RmerTi<br />

627 Sdr. Αρχ. Βασίλειος (Γοντικάκης), Εισοδικόν, Άγιος Ορος 1993, 23: “rwmenas, rogorc ndobasa da<br />

TviTmitovebas RmerTSi, aqvs bevri saerTo siyvarulTan, romelic Tavad RmerTia.<br />

amrigad, roca giyvars da winadaegebi (Tavs miuZRvni), ramdenadac metad SegiZlia, sxvas<br />

(meores), Sens Zmas _ qristes _ da Calev (warmocli) winadagebaSi (msxverplad) Tavad<br />

Sens Tavs RmerTSi, maSin icnob mas (RmerTs): gwams da izrdeba Seni rwmena”.<br />

628 Ил. Алфеев, Христос победитель ада, Санкт-Петербург 2001, 110.<br />

629 Sdr. Я. В. Парусимова, Философский анализ категории “страдиние”: гносеологический аспект, Вестник<br />

ОГУ 5/2003, 20-22. statia ar ayenebs rwmenisa da siyvarulis sakiTxs Tu ara mxolod<br />

gakvriT, magram, Cveni azriT, mniSvnelovania, rom igi codna/Semecnebas yovelTvis<br />

ukavSirebs tkivils. tkivili gamowveulia imiT, rom codnis subieqti acnobierebs<br />

Tavisi codnis ukmarobas. xolo arasakmarisi codna ki, Tavis mxriv, tkivilis<br />

ukmarobaze metyvelebs.<br />

197


gangebulebiT zrunavs adamianze da gansacdelebiT, gaWirvebiTa da<br />

avadmyofobebiT ganwmends niadag mcodvels. magram umaduroba, urwmunoeba<br />

da uRmerTooba iTvleba suliwmidis gmobad da, amitom, isini<br />

miuteveblebi arian momaval sicocxleSic ki. 630<br />

sxva adgilas <strong>maqsime</strong> ambobs, rom RmerTis samarTlianoba aris<br />

itanjos erTma adamianma meorisaTvis, romelic codavs. 631 mociquli pavle,<br />

ambobs <strong>maqsime</strong>, aseT samarTlianobas eziara da nebayoflobiT mieca<br />

satanas, anu qristesTan erTad Cavida jojoxeTSi, raTa gadaerCina iq<br />

myofi ebraelebi, romlebic itanjebodnen iq urwmunoebis gamo (υπέρ της εις<br />

Θεόν αυτών απιστίας). 632 magram “ulmobeli aris tanjva (κόλασιν, jojoxeTi)” 633<br />

maTTvis, vinc ganzraxviT codaven da ar inanieben, anu ar “gadaiazreben”<br />

Tavis mdgomareobas drois gasvlis Semdeg. miuxedavad amisa, ambobs<br />

<strong>maqsime</strong> sxva kiTxvaze pasuxisas, aseTi codvilebic gaTavisufldebian<br />

Seunelebeli tanjvisagan, Tuki samsjavrosas samarTlis sasworis TefSma<br />

gadaixara im mxareze, romelzec Zevs codvilis sicocxleSi Cadenili<br />

sikeTeebi. anu, Tuki mavani mcodveli, romelic ar icnobs RmerTs, iqms<br />

sikeTes adamianis mimarT, is momaval saukuneSi miiRebs Sendobas. 634<br />

daismis kiTxva: sabolood ra xdeba, mieteveba adamians urwmunoeba,<br />

umaduroba da uRmerToba Tu ara? erTi mxriv, urwmunoeba ar ikurneba<br />

arasodes, xolo meore mxriv, Tuki adamians aqvs Cadenili sakmarisi<br />

keTili saqmeebi, igi gamoixsneba satanjvelisagan. amasTan erTad,<br />

630 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 189, ΕΠΕ 14 Α, Θεσσαλονίκη 1992, 258-262.<br />

631 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 11... 287. Sdr. B. Sijakovich, On Nature of Evil... 104.<br />

bogoliub JijaoviCis azriT, borotebisagan gadarCenis erTaderTi gza aris, giyvardes<br />

sxva im zomamde, rom aiRo pasuxismgebloba mis sakuTar siboroteze<br />

632 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 4... 280-282: “[kiTxva:] ra aris mociqulisagan Tqmuli<br />

‘anaTema (ανάθεµα, wyevla) iyos qristesagan Cemi naTesavebisaTvis’ (Sdr. rom. 9,3)? [pasuxi:]<br />

vloculob (Ηυχόµην), ambobs, qristesagan gadavece eSmaks, vigvemo da israelisaTvis<br />

satanjvelni daviTmino, romlebic samarTlianad miecnen RmerTisadmi urwmunoebisaTvis,<br />

oRond isini cxovndnen. imave gziT, romliTac Tavad ufalma ‘gadasca Tavis Tavi da<br />

gaxda CvenTvis wyevla’ (Sdr. 2kor 5,21)”. es locva (ηυχόµην) igivea, ambobs <strong>maqsime</strong>, rac is<br />

wyevla, romelic qriste gaxda adamianebisaTvis (igulisxmeba, wyevlac locvis, anu<br />

survilis formaa. ase vTqvaT, sakralizirebuli survili aris locva). xolo es wyevla<br />

aris jojoxeTi, anu qriste gaxda jojoxeTi adamianebisaTvis. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, pavlec<br />

gaxda am jojoxeTis monawile. es ki niSnavs, rom qristeSi gaerTianebulia mTeli<br />

xiluli da uxilavi samyaro da Tavs iyris mis sxeulad (ix. zemoT fotios didis<br />

citata). yvela adamiani qristeSi monawileobs qristes yvela moqmedebaSi da rom arsad<br />

gadis sazRvari qristes samefosa da jojoxeTs Soris, radgan yvelgan misi samefoa, da<br />

yvelani _ am samefos qveSemdgomebi (eklesiis sazRvrebis Sesaxeb ix. g. frolovski,<br />

eklesiaTa sazRvrebis Sesaxeb, eklesiis sazRvrebi, gam. kvirioni, Tbilisi 2000, 1-14; iqve<br />

n. afanasievi, eklesiaSi miReba sqizmaturi da eretiuli sazogadoebebidan, 101-135<br />

633 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 5... 282.<br />

634 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 10... 286 da iqve 189, 260.<br />

198


mociquli pavle (<strong>maqsime</strong>s pasuxis mixedviT) mzadaa (ηυχόµην, loculobs,<br />

natrulobs), qristesTan erTad Cavides jojoxeTSi, oRond ebraelebs<br />

mietevoT urwmunoeba. amaoa pavles ganzraxva? ar Seismens mis locvas<br />

qriste?<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis, iseve rogorc saeklesio tradiciisaTvis, qriste<br />

yvelgan myofia. 635 RmerTsityva Tavisi TandaswrebiT aRavsebs samyaros. igi<br />

Tanamyofobs jojoxeTSi tanjulebTanac (jojoxeTSi, ra Tqma unda, ar<br />

igulisxmeba raime konkretuli adgili, igi mxolod adamianis garkveul<br />

mdgomareobas aRwers). metic, <strong>maqsime</strong>s miaCnia, rom jojoxeTSi Casvla ara<br />

mxolod ar aris qristes erTjeradi aqti, aramed is aris TiToeuli<br />

morwmunis movaleobaa:<br />

“rodesac sulierma adamianma icis, rom RmerTis logosi unaklod arsebobs<br />

yovelgan, mas (logoss) mihyveba TeoriiT da gonierebiTad moimkis<br />

yovelives Sesaxeb winaazrovnebis codnas. amrigad, rodesac logosi Cadis<br />

jojoxeTSi, isic Cadis masTan erTad, ra Tqma unda, ara cudisaTvis, aramed<br />

raTa gamoikvlios da Seiswavlos RmerTis jojoxeTSi Casvlis misteria da<br />

icodes iq momxdaris (γινοµένων) da qmnadis (επιτελουµένων) zebunebiTi logosi<br />

(azri) {icodes is, rac iq xdeba da iqmneba imis zebunebiTi logosi}”. 636<br />

635 mag., ioane oqropiri xazs usvams qristes jojoxeTSi Casvlis sayovelTao xasiaTs.<br />

samyaros ukiduresi (xarisxobrivad) nawili aivso zeciT: “jojoxeTi gaxada zeca,<br />

radgan sadacaa qriste, iqaa zecac”. qristes Tandaswreba yvelganaa da<br />

yovlismomcvelia, radgan igi erT Tavis sxeulad, anu eklesiad SeakavSirebs yovelives.<br />

samyaroSi aRar darCa RmerTsityvis Tandaswrebisagan carieli are. TviT carieli<br />

saflavic ki, anu Tavad jojoxeTi, oqropiris azriT, qristes <strong>evqaristiuli</strong><br />

Tandaswrebis adgiladaa qceuli: “Cven cariel saflavTan wardgomas ki ar velodebiT,<br />

aramed Tavad im trapezTan, romelzec kravi wevs”. miwis guli iqca eklesiis gulad, anu<br />

evqaristiad (ioane oqropiri, Εις το όνοµα του κοιµητηρίου και εις τον σταυπρόν του Κυρίου, Β΄ PG<br />

49,396). Sdr. ioane damaskeli, Λόγος εις το αγ. Σάββατον: “am wyvdiadSi uflis saRvTo da<br />

yovlad<strong>wminda</strong> suli, romelic gamoeyo samRvdlo da sicocxlismqmnel sxeuls, miwis<br />

gulSi Cavida”; grigol noseli, Περί της τριήµερου προθεσµίας εν τάφω, Άπαντα τα έργα. Τ. 10. ΕΠΕ 103.<br />

Θεσσαλονίκη, 1990, 452: “am mcire drois ganmavlobaSi ikmara yovladZlierma sibrZnem, iyo<br />

ra miwis gulSi is didi goneba, iq (miwis gulSi) mcxovrebi, gaecurebina... radgan<br />

gonebis saxli aris guli..., amisaTvis Cadis miwis gulSi ufali...”. anu, adamianis guli,<br />

miwis (samyaros) guli da eklesiis guli (evqaristia) aris adamianisa da RmerTis<br />

samyaroSi aqtiurobis erTi da igive toposi.<br />

636 sxvadasxva siZnele... 141 PG 91, 1384BC. Sdr. iqve 142, PG 91, 1384D: “ormagi qvedadablebis<br />

(καταβάσεως, Casvlis) azris mokle gageba aris, pirveli fenis (επιβολήν) mixedviT,<br />

jojoxeTSi Camavali (κατελθόντα) logosis mier SesaZlebelia sulebis sxeulebTan erTad<br />

xsna rwmenisa da miwaze sufTa cxovrebis gatarebis gamo, xolo sxeulebis gareSe<br />

iqauri (anu jojoxeTSi myofi) adregardacvlili sulebis mxolod rwmenis gamo SeZena<br />

(περιποιείσθαι, ixsnas); meores mixedviT, cudis Cvevac da energiac logosis mier miiRebs<br />

siqvelisaken da codnisaken kvlavaRsvlas”. aq imis garda, rom saxezea mimReobebis<br />

(περιποιείσθα, κατελθόντα) awmyo droebi, rac mianiSnebs RmerTsityvis yovelgan marad<br />

moqmedebas, sainteresoa is garemoebac, rom boroti Cvevac da moqmedebac ki ar<br />

nadgurdeba, aramed “aRdgeba” da ara mxolod aRdgeba da ganiwmideba, aramed<br />

“aRiyvaneba”, romelic dausrulebeli codnis SeZenis procesia. anu, araferi ikargeba da<br />

TviT borotebac SeiZleba ganwmendiT transformirdes sikeTed da iqces RmerTis<br />

SenaZenad, anu misi sxeulis nawilad. (cnebisaTvis ormagiQqvedadableba ix. grigol<br />

RvTismetyvelis 45-e sityva; origenes Contra Celsium 2,43; am sakiTxis kosmiuri mniSvnelobis<br />

Sesaxeb ix. Ил. Алфеев, Христос победитель ада… 69-71; Ι. Ν. Καρµίρης, Η εις Άδου κάθοδος Ιησού<br />

Χριστού, Αθηνα 1939, 93-94.)<br />

199


momxdarisa da qmnadis logosi aris RmerTsityvaSi. igi (RmerTsityva)<br />

arsebobs jojoxeTSic da qmedebs iq (ix. mimReobebis γινοµένων da<br />

επιτελουµένων awmyo dro). adamiani Cadis iq Tavisi gonebiT da, ra Tqma unda,<br />

ara ubralo cnobismoyvareobis gamo. igi mTeli arsebiT ganicdis, rac iq<br />

xdeba. es ki niSnavs imas, rom adamiani Seimecnebs RmerTs mxolod maSin,<br />

rodesac igi mas Cahyveba satanjvelSi da rCeba masTan erTad iq. amrigad,<br />

jojoxeTSi Casvla ar aris erTjeradi istoriuli faqti, aramed igi<br />

gangrZobadi movlenaa TiToeuli adamianiT/adamianSi – undaT maT es Tu<br />

ara. anu Cadis morwmune jojoxeTSi, raTa imonawileos saRvTo<br />

samarTlianobaSi, rac (samarTlianoba) niSnavs qristes warmocarielebiT<br />

siyvaruls. Tumca RmerTis urwmuno uaryofs am SeTavazebul siyvaruls.<br />

amrigad, urwmunoebas, umadurobasa da uRmerTobas uaryofiTi mimarTeba<br />

aqvs RmerTis siyvarulTan da, piriqiT, maT, visac uyvars RmerTi da misi<br />

qmnileba, tkivilebiT ganikurneba yovelgvar situaciaSi – TviT<br />

jojoxeTSic ki. gvaqvs ra mxedvelobaSi yovelive es, wavikiTxoT<br />

Talasesadmi 7–is variantuli teqsti kiTxva-migebidan:<br />

“[warRvnis dros adamianebi] iyvnen RmerTis sruli ucodinrebi [...] is,<br />

rac sakuTari Tavis mimarT (anu erTmaneTis winaaRmdeg) scodes, is [ukve]<br />

mietevaT maT yoveli maTze mowevnuli gansacdelebiT, omebiT,<br />

TavdasxmebiTa da mravalgvari SemTxveulebis [gancdis, daTmenis gamo].<br />

mis [RmerTis] mimarT ucodinrobis da upativcemulobis (ασεβείας,<br />

umsasaxureblobis, keTilukrZalvelobis) codvebi ar mietevaT maT, raTa,<br />

rodesac igi [RmerTi] kacTmoyvareobis gamo jojoxeTSi Cavida, mis<br />

mimarT rwmeniT _ romlebmac irwmunes [ra Tqma unda] _, mietevoT maT<br />

keTilukrZalvelobis codva da icocxlon RmerTis Sesabamisad sulSi,<br />

daisajen ra [ukve], cxadia, xorciT, rogorc naTqvamia, adamianebis mimarT<br />

Cadenili uyuradRebobis (πληµµελειών, codvebis) gamo”. 637<br />

keTilukrZalveloba mietevebaT, Tuki irwmunes da rwmena ki SesaZlebeli<br />

iyo jojoxeTSi, sul mcire, erTxel mainc, rodesac iq Cavida qriste.<br />

magram Cven zemoT vnaxeT, rom jojoxeTSi Casvla gangrZobiTi movlenaa.<br />

xolo, Tuki jojoxeTSi Casvla aris adamianis droSi gangrZobili<br />

“kvlavSeqmna” da gardasaxva, romelic gulisxmobs imavdroulad samyaros<br />

ganviTarebas, rac aris mWidrod dakavSirebuli eklesiis maradiulobis<br />

istoriulobasTan 638 da, amave dros, jojoxeTis karni arian Semusvrilni,<br />

637 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 37... 304.<br />

638 Sdr. ∆. Στανιλοάε, Τα προβλήµατα και οι προοπτικές της ορθόδοξης θεολογίας, Θεολογία και Εκκλησία, Αθήνα<br />

XXXX, 208: “marTlmadidebluri Teologia gvaZlevs SesaZleblobas, gavigoT RmerTsa<br />

da adamians Soris urTierTobis misteria. [...] magram gvjera, rom samecniero ganviTareba<br />

da winsvla realurad iwvevs, vlaparakobT zogadad, adamianiuri sulis winsvlasa da<br />

200


maSin yovel urwmunos aqvs Sansi, rom Seicnos qriste ukve jojoxeTSi.<br />

anu, igi Seicnos, Seiyvaros da, amrigad, mas “madlobdes”. da kvlav, Tuki<br />

Secdomebi mietevebaT tanjvis gamo da samarTlis sasworze aiwoneba<br />

Tanaadamianis mimarT gamovlenili siyvarulis an ugulebelyofis<br />

konkretuli saqmeebi da axlobelis siyvaruli aTavisuflebs jojoxeTis<br />

tanjvisagan da, amasTan erTad, rogorc vnaxeT, is, rac acxovnebs, rwmenaa,<br />

maSin yoveli adamianis (warmomavlobisa da sarwmunoebis miuxedavad)<br />

keTili saqmeebi aris swored macxovnebeli rwmenis gamovlineba (es<br />

imitom, rom rogorc am naSromSi zemoT vnaxeT, yovelive sikeTe, TviT<br />

ukidures barbarosebSic ki, aris suliwmidis moqmedeba. suliwmidis<br />

moqmedebaa aseve rwmenac). magram, Tuki adamians boroti saqmeebi isedac<br />

mieteveba tkiviliT, romelsac yvelani gaivlian “am” an “im” cxovrebaSi,<br />

maSin sasworze, albaT, aRaraferi unda rCebodes keTili saqmeebis<br />

garda. 639<br />

ganviTarebas. Cveni epoqis adamianSi Cven vxedavT aseTi saxis dajerebulobas, radgan<br />

marTlmadideblobas yovelTvis sjeroda yvela epoqis adamianis. mas swamda, rom, erTi<br />

mxriv, ar SeuZlia, SezRudos igi yovelgvari dacemisagan ‘<strong>wminda</strong> fizikur’ (natura pura)<br />

mdgomareobaSi (anu SeuZlebelia adamianSi mkacrad gamijnos cudi da kargi) an<br />

Semoragvos igi mxolod amqveyniuri sazrunavisa da interesis sazRvrebiT da, meore<br />

mxriv, ar SeiZleba iyos misi dacemuli buneba imgvarad wamxdari, rom misi (adamianis)<br />

yoveli azri da moqmedeba da mTeli misi arseboba iyos mTlianad codvili [...] da<br />

SiSvldebodes metad da metad sulieri cxovrebisagan”. aseve Sdr. Ν. Ματσούκα, Ιστορία της<br />

βυζαντινής φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2001, 256-258: “bizantiurma Teologiam da filosofiam<br />

warmoadgina istoriis ukiduresad saintereso da dramatuli msvleloba. [...] upirveles<br />

yovlisa, SeimuSava Sesaqmis iseTi Teoria (ktistologia), romelSic igulisxmeboda<br />

yoveli movlena imgvarad, rogorc mas gansazRvravda saeklesio erToba saRvTo<br />

gangebulebis istoriaSi Tavisi sicocxliT da azrovnebiT. [...] amrigad...<br />

marTlmadidebluri tradicia xatavs momavlis siRrmeebisaken dinamiuri da, ra Tqma<br />

unda, SeuCerebeli winsvlis xats. laparakia erT maradiul xdomadobaze”. aseve Sdr. Ν.<br />

Ματσούκα, Κόσµος, άνθρωπος, κοινωνία… 302: “arc RmerTi aris ucxo samyarosaTvis da arc<br />

samyaro RmerTisaTvis. RmerTSi, anu qmnilebaTa logosebSi samyaro Seuneleblad<br />

miemarTeba srulyofilebisaken. amgvarad, radgan yvelaferi moiazreba erT mTlianobaSi,<br />

samyaros, iseve rogorc adamianis, moqmedebis yovel nawilsa da nakvTSi arsebobs<br />

dinamiuri winsvla da moZraoba RmerTis gegmisa da gangebulebis ganxorcielebisaken”.<br />

anu, qmnileba adamianTan erTad da adamianiT miemarTeba dasasrulisaken da am<br />

msvlelobas ewodeba istoria. am ori avtoris idea istoriuli progresis Sesaxeb,<br />

SeiZleba hgavdes modernistul optimizms. es arc unda iyos gasakviri Tundac imitom,<br />

rom modernis erT-erTi safuZveli qristianobaa, romelic aRiarebs telosis, Tundac<br />

dausrulebuli da dinamiuri esqatologiis saxiT, gardauvlobas. anu, istoria aris<br />

codva-madlis liturgiuli erToba. adamiani viTardeba oriveSi erTad da xolo cudi,<br />

rogorc naleqi, ise ganiwmideba da rCeba sikeTe.<br />

639 cnebisaTvis αποκατάσταση <strong>maqsime</strong>sTan ix. An. Andreopoulos, Eschatology and final restoration<br />

(apokatastasis) in Origen, Gregory of Nyssa and Maximos the Confessor, Penn Humanities Forum School of Arts<br />

and Sciences University of Pennsylvania; aseve Brian E. Daley, restoration (apokatastasis) and “Blessing Silense”<br />

in eshatology to Maximos the Confessor, Maximus Confessor - Actes du Symposium sur Maxime le Confeseur,<br />

Fribourg, 2-5 september 1980; Edites par Felix Heinzer et Christoph Scönborn, Editions Universitaires, Fribourg<br />

Suisse, 1982. orive mkvlevari Tanxmdeba, rom “[t]he apophatic ‘honor by silence’ in Maximos' writings,<br />

seems more correct than any treatise on the subject. The restoration of all however, a valid possibility according to<br />

the Church, although not a doctrine”.<br />

201


meore, rac gvinda, rom davumatoT, aris: “vfiqrob samoTxe niSnavs<br />

adamianis guls, RmerTis codnis aRmosavleTSi darguls”. 640 Tanamedrove<br />

berZeni Teologi nikolaos ludovikosi, ikvlevs ra mistagogias, wers:<br />

“sulis Zalebis, anu ganzomilebebis Tanaarsoba da saeklesio niWebis<br />

(qarizmebis) (samRvdelo xarisxi an nebismieri saqmianoba eklesiaSi –k.k)<br />

da moqmedebebis Tanaarsoba erTmaneTs ukavSirdeba mWidrod,<br />

ganucalcalkaveblad da absoluturad. sulis TiToeuli Zala aris<br />

arsebobrivad Zalmosili, rogorc mTeli sulis RmerTSi erTianobis<br />

xati, radgan mxolod aseTi erTianoba aqvs miznad. yoveli saeklesio<br />

moqmedeba, anu qarizma aris sulierad Zalmosili mxolod rogorc<br />

gamoCineba TiToeuli konkretuli saRvTo energiisadmi msgavsebis<br />

sisavsis, romelsac (konkretuli energiis, romelic Tavis TavSi moicavs<br />

mTeli saRvTo energiis sisavses) igi Seesabameba, radgan mxolod mas<br />

gamoxatavs”. 641<br />

anu, erTi mxriv, sulis nebismieri gamovlineba mxolod maSin moqmedebs<br />

sulis sasikeTod da holiturad, rodesac igi harmoniaSia danarCen<br />

ZalebTan. es ki xdeba mxolod sulis RmerTTan erTianobisas. xolo<br />

RmerTTan erTianobaSia suli mxolod evqaristiulad, anu rodesac igi<br />

erTiania mTel eklesiasTan. meore mxriv, yovel suls aqvs Tavisi adgili<br />

eklesiis sxeulSi da yovel am adgils Seesabameba Tavisi konkretuli<br />

saRvTo energia. magram, saRvTo energiis Tviseba isaa, rom nebismier mis<br />

gamovlinebaSi is sruladaa mocemuli, anu erTdroulad konkretuli da<br />

gansxvavebulicaa da ganuyoflad erTianic. maSasadame, is, rac xdeba erT<br />

sulSi, uciloblad xdeba mTel sxeulSi, radgan swored mTeli sxeulia<br />

madlis sisavse. 642 eklesia ki, rogorc zemoT vnaxeT, Tavis mxriv, baZavs<br />

RmerTs yoveli qmnili arsebis erTmaneTTan ganuyofeli Tanaarsobrivi<br />

urTierTobis ganxorcielebaSi. 643 ai, ras ambobs <strong>maqsime</strong>:<br />

“sami aris sulis Zala, azrovneba (logika), gzeba da ndomoba:<br />

mamakacebad igulisxmeba azrovneba, dedakacebad _ ndomoba da gvelad _<br />

gzeba. sacodnelad (επιγνώσει, Sesacnobelad) aRdgeba da ganaxldeba<br />

(αποκαθίστανται) momaval saukuneSi sami es Zala 644 : swored maT gamo<br />

640 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 44... 76.<br />

641 Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία … 75-76.<br />

642 es ki, Tavis mxriv, niSnavs, rom saeklesio ierarqias araviTari aRmatebuloba da<br />

Zalaufleba ar gaaCnia arc erTmaneTis mimarT da arc eklesiis danarCeni wevrebis<br />

mimarT. aRmatebuloba mxolod diakoniaSia, anu Tavdadebis da TviTwarmocalierebis<br />

pasuxismgeblobaSi.<br />

643 ix. Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία … 71-72.<br />

644 e.i. es Zalebi kvlav daubrundebian iseT mdgomareobas, rodesac erTmaneTTan<br />

harmoniulad Sewyobilni iqnebian erTiani Tanaarsobrivad Semcnobeli/codnis Zalad.<br />

erTi mxriv, sulis swored aseTi mdgomareobis aRsadgenad ganxorcielda RmerTsityva.<br />

meore mxriv ki, sulis amgvari mdgomareoba mxolod maSin miiRweva, rodesac es<br />

aRdgenis procesi imavdroulad gulisxmobs mTeli qmnilebis aRdgenas.<br />

202


ufalma sicocxlismqmneli (ζωοποιόν, cxovelmyofeli) vneba da<br />

jojoxeTSi Casvla Tavs ido”. 645<br />

maSasadame, sulis aRorZinebas Tan sdevs samyaros apokatastasi,<br />

romlisganac ar gamoiricxeba Tavad gveli, anu satana. jojoxeTSi<br />

qristes CasvliT Seikvreba eklesia, romelsac Tavis ubeSi hyavs Tavad<br />

satanac. amrigad, eklesias Tavis TavSi hyavs jojoxeTic. es ki niSnavs,<br />

rom samoTxe, romelic aris adamianis guli, moicavs jojoxeTs, rogorc<br />

samyaros tanjvas. xolo eklesiis guli aris <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba, sadac<br />

aRorZindeba misi Zalebi. amdenad, evqaristia aris toposi ara mxolod<br />

sixarulis, aramed Tanalmobis, sibralulis, Zalisxmevis, mizansacdenis<br />

riskis (Sdr. evqaristiul locvas: “ara sasjelad gina dasasjelad...”). es<br />

swored is riskia, romelic gaswia RmerTma, rodesac Seqmna adamiani. am<br />

riskma miiyvana igi (RmerTi) jvarcmasa da jojoxeTSi Casvlamde (rasac<br />

TavisTvis natrobda moc. pavle, oRond Tavisi Zmebi gadaerCina). amrigad,<br />

sulis SemecnebiTi Zalebis aRdgena imavdroulad niSnavs adamianis<br />

arsebobriv aRdgenasac, 646 anu RmerTis codna ar gulisxmobs mxolod<br />

maradiulobis sixaruls, aramed drois tanjvasac. aq ismis kiTxva, Tuki<br />

aRdgoma moicavs jojoxeTSi Casvlas, rogorc saRvTo siyvarulis, anu<br />

misi arsebobis gvaris gamovlinebas da es ori veranairad ver<br />

daSoriSordeba, xom ar niSnavs es, rom Tuki daviJinebT maradiuli<br />

sasjelis Sesaxeb swavlebas, anu, Tu tanjva xdeba maradiuli, maSin<br />

qristec jvarcmuli da jojoxeTSi da, metic, Tavad jojoxeTad, rCeba<br />

maradiulad? amgvarad xom ar iqceva sadomazoxisti mtarvali Tavad<br />

RmerTis xatad?<br />

RmerTis Secnoba gulisxmobs sulis Zalebis aRdgomas. es, Tavis<br />

mxriv, niSnavs adamianis apokatastasiss. xolo es ukanaskneli ki<br />

gulisxmobs qmnili samyaros RmerTSi dabrunebas. Tuki individualuri<br />

645 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 57... 94.<br />

646 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 226: “ Бог подаст и вернет грешникам все, чего они<br />

лишились через грех, восстановит их души в полноте естественных сил и способностей. Они получат<br />

способность духовного ведения и нравственной оценки. Они познают Бога. Может быть, они даже потеряют<br />

память греха и придут к Богу, - в некоем разумении, τή έπιγνώσει. Νо не примут причастия Его благ, оύ τή<br />

µεθέξει τών άγαθών. Только праведные способны вкусить и насладиться ”. Sdr. Devid Tracy, Saving From<br />

Evil: Salvation and Evil Today, Conilium, 1998/1, Edited by Hermann Haring and David Tracy. SCM Press,<br />

London and Orbis Book, Mary knoll 1998, p. 108: “1. There is no experience without some understanding; 2.every<br />

act of understanding is itself an act of interpretation. This means that a Christian experiences and interprets these<br />

salvific experiences as both gift and task from God; 3. These experiences disclose as well to well to the Christian<br />

who we are and we can become”.<br />

203


sulis Zalebis aRdgena ar moxerxda, maSin am suls eqneba RmerTis<br />

Secnoba, magram ver eziareba mas (µέθεξη, θέωση), 647 radgan misi Zalebis<br />

erTianobis darRveuloba mas ar miscems saSualebas, gaamTlianos da<br />

“gaagonieros” danawevrebulad aRqmuli. mas dakarguli eqneba<br />

eqsistencialuri erTianoba, anu namdvili pirovnuloba. isini iqnebian<br />

xatisebri, magram veranairad _ msgavsebisebri, anu pirovneba. ukidures<br />

SemTxvevaSi isini iqnebian, SegviZlia vivaraudoT, cxovelis, “sulieris”<br />

an udrood gardacvlili Cvilis xarisxSi. magram es mxolod Cveni<br />

varaudia (Teologumeni), anu “saswaulis molodini”... 648<br />

4.2. droisa da maradiulobis erTianoba evqaristiul RvTisSemecnebaSi<br />

zemoTqmulTan dakavSirebiT gvinda, ganvixiloT droisa da maradiulobis<br />

mimarTeba, RmerTSemecnebasTan. mistagogiis Sesavlis mixedviT adamianebs<br />

aqvT “bunebrivi ganwyobileba” (έφεσιν έξεως, wadilis unari) saRvTosadmi.<br />

maT SeuZliaT Tu surT, avarjiSon da ganaviTaron es unari. magram es<br />

unda akeTon mTeli sicocxlis ganmavlobaSi, raTa es ganwyobileba<br />

transformirdes siyvarulismier Zlier wadilSi (πόθω), romliTac RmerTi<br />

TavisTan ipyrobs (κατέχει, iWers) am wadilis mqoneT. es aris sameufeo<br />

xatis apokatastasi, rac aris kidec WeSmariti sicocxle:<br />

“radgan yovlad<strong>wminda</strong> da namdvilad RvTivganaTlebulma dionise<br />

areopagelma saeklesio ierarqiis Sesaxeb nawarmoebSi Tavis<br />

didadgonivrulobis Sesaferisi RirseulobiT ganixila (τεθεωρήται,<br />

ganWvrita) samRvdelo da <strong>wminda</strong> Sekrebis (συνάξεως) ritualis<br />

simboloebic, amitom igulisxmeba, rom maT Sesaxeb ar vlaparakobT (ar<br />

aris axla sityva) da ar gaivlis imave gzas (sityva 649 ). kadniereba da<br />

647 Ν. Ματσούκας, Το Πρόβληµα του Κακού. ∆οκίµιο πατερικής θεολογίας, Θεσσαλονίκη 1992, 197, 201-220.<br />

648 galaktionis leqss saswauls<br />

Seunde, Seunde, Seunde bnel-codvils<br />

liucifers, Cems sulSi avobiT mZvinvares,<br />

liucifers, mrisxane vefxviviT dakodils<br />

da axla mZinares.<br />

Seunde, Seunde jojoxeTs – Cems Tvalebs.<br />

Seunde Cems xelebs, borotad daRaluls,<br />

me Seni umanko naTeli mawvalebs,<br />

me veli saswauls.<br />

649 <strong>maqsime</strong> aq kvlav sityva logoss iyenebs. xom ar mianiSnebs es imas, rom igi Tavis<br />

mistagogiasac logosad anu logoss RmerTsityvaSi miiCnevda (konteqsti konteqstSi)?<br />

aseT SemTxvevaSi Tavad mistagogiis teqsti iqceoda RmerTsityvis xorcSesxmad, anu<br />

cocxal organizmad, romelic mzamzareul azrebs ki ar iZleva, aramed Sobs azrebs<br />

mkiTxvelSi; ki ar Caudebs TavSi azrebs, aramed azris dabadebis SesaZleblobis vels<br />

qmnis; ki ar Zalmomreobs da avtoritarulad ki ar Wedavs gagebas adamianSi, aramed<br />

mkiTxvelTan erTad gaigebs qristes. magram, Tavis mxriv, es iqneboda cocxali da<br />

Tavisufali Semoqmedebis are, sadac logosi ki ar Zalmomreobs, aramed, Tavis mxriv,<br />

igi kvlav ibadeba mkiTxvelSi, anu teqstSi. amrigad, qristes narativi Tavisufali<br />

204


Tavxedoba da gonwarTmeulobasTan axlos iqneboda mcdeloba,<br />

gaimeoros vinmem misi (dionises) gakeTebuli da miiTvalos, rogorc<br />

Tavisi is misteriebi, romlebic suliwmidis mier mxolod dionisesTvis<br />

RvTiurad iyo gamocxadebuli ([da es] maSin, roca arc ki SeuZlia masTan<br />

miaxloeba da misi gageba). 650 magram [aq sityva iqneba] imaze, rac sxvebma<br />

rogorc RmerTis kacTmoyvare nebisagan ise miiRes is, rac misgan<br />

(dionisesagan) miiRes, imisaTvis, rom ganixilon isini da avarjiSon<br />

maTiT (anu dionisesagan miRebuliT) Tavisi saRvToTadmi moswrafe<br />

ganwyoba (κατά την έφεσιν έξεως). da romelTa (dionises mier ganmartebulis)<br />

mier siyvarulis wadiliT (πόθω) Sepyrobilebs TavisTan (RmerTi) flobs<br />

(κατέχει), rodesac aRsrulebuli ritualebis yovladnaTeli sxivi maT<br />

[anu siyvaruliT Sepyrobilebs SesaZleblobis] Sesabamisad Secnobadi<br />

xdeba gagebuli. [xolo es xdeba imisaTvis, rom] ara sruliad umoqmedo<br />

da uSromeli iyvnen isini am cxovrebis drois mTel dRes. radgan [amis<br />

gamo isini] ver miiReben saRvTo mevenaxeobisaTvis sazRauris im sityvas<br />

(λόγον, logoss), romelic moicema sulieri venaxis sulieri SromisaTvis.<br />

es sityva aris is, romelic Tavdapirvelad mzakvarma cdunebiT miitaca<br />

mcnebis darRvevis gamo da romelic aris RvTiuri da samefo xatis<br />

moneta”. 651<br />

qmnadobis procesi iqneboda da SegveZlo, gvelaparaka ara qristocentrulobasa da<br />

logocentrulobaze, aramed erT mTlian samyaros SemoqmedebiT aqtze, sadac yvela<br />

yoveliveSi Tanabraduflebiania iseve, rogorc <strong>wminda</strong> samebis warmocarielebiTi<br />

urTierTsiyvarulisa da urTierTganmsWvalulobis (περιχώρηση) Tanaarsobriv<br />

paradigmaSi. es iqneboda samyaros decentruli <strong>evqaristiuli</strong> narativi.<br />

650 Sdr. Lars Thunberg, Символ и таинство в богословии св. Максима исповедника (Symbol and mystery in st.<br />

Maximus the confessor), Actes du Symposium sur Maxime le Confeseur, Fribourg, 2-5 september 1980; edites par<br />

Felix Heinzer et Christoph Schönborn, Editions Universitaires, Fribourg Suisse, 1982,<br />

http://www.krotov.info/history/07/1980thun.html, http://www.myriobiblos.gr/texts/russian/thunberg_maxim.html:<br />

“[<strong>maqsime</strong> ambobs], rom ar surs, gaimeoros an Seasworos dionises ganmartebuli, magram<br />

sinamdvileSi, ganmartavs imas, rasac dawvrilebiT ganixilavs dionise”. <strong>maqsime</strong>, rogorc<br />

Tavad ambobs, cdilobda, ar darCeniliyo uSromelad da moswrafebiT (έφεσιν) da<br />

keTilkrZalulebiT (ευσεβώς) avarjiSebda RmerTisadmi Tavis ganwyobilobas (έξεως). igi<br />

mimarTavda Zalisxmevas, gamoekvlia da ganemarta dionises nawerebSi mocemuli saRvTo<br />

sibrZne da rogorc misi nawerebidan Cans, ganaviTara da srulyo am ukanasknelis<br />

namoRvawari. Sdr. mistagogia, Sesavali PG 91,661D: “me warmogidgen imas, rasac<br />

mexsierebiT vatareb, romelic mxolod bundovnad mesmis da metad bundovnad _ magram<br />

wyvdiadiT moculis ganmanaTlebeli RmerTis madliT keTilkrZalulebiT (ευσεβώς) _<br />

vambob”<br />

651 mistagogia, Sesavali PG 91,661AB. am pasaJis bolo monakveTSi kvlav saubaria saRvTo<br />

logosze. am logosis manipulirebis SesaZlebloba mieca satanas codviTdacemisas. es<br />

is logosia, romelic aerTianebs adamians RmerTTan da danarCen arsebebTan da<br />

romelic Sromisa da moRvaweobis gziT evqaristiul ZRvnad unda daubrundes RmerTs.<br />

SegviZlia vivaraudoT, rom eSmaki dakargavs Tavis funqcias, rodesac mas waerTmeva<br />

mitacebuli dinari, radgan eSmakiT saRvTo werili dainteresebulia mxolod istoriul<br />

konteqstSi, anu mas saRvTo istoriaSi aqvs adgili mxolod rogorc borotmoqmeds.<br />

saRvTo gangebulebas is ainteresebs mxolod rogorc dinaris mimtacebeli. mas Semdeg,<br />

rac is dakargavs am dinars, dakargavs Tavis funqciasac. swored samyaros evqaristiul<br />

erTianobaSi anulirdeba satanas moqmedeba da, metic, swored evqaristiulad<br />

transformirebad istoriaSi xdeba misi apokatastasic. egnate antioqieli ambobs, rom<br />

“mravali erTi sxeuli varT qristeSi da masSi ki erTmaneTis nawilebi” (Ιγνάτιος<br />

Αντιοχείας, Ρωµ. 12,5). “iswrafeT, xSirad SeikriboT RmerTis samadlobelad<br />

(evqaristiisaTvis) da didebisaTvis. rodesac xSirad ikribebiT (επί τω αυτώ γίνεσθε, xarT<br />

erTsa da imaveze), nadgurdebian (καθαιρούνται, ganiwmidebian) satanas Zalebi” (Sdr. Ν.<br />

Ματσούκα, Ο Σατανάς, Θεσσαλονίκη 1999, 11-12). anu, satanas moqmedeba ganiwmindeba maSin,<br />

rodesac adamianebi Seikribebian erTsa da imave adgilas da gaxdebian qristes erTi da<br />

imave sxeuli, radgan qristes unaklo sxeulSi aranair nakls adgili ara aqvs. amrigad,<br />

rodesac ganivrcoba qristes sxeuli da esqatologiurad moicavs samyaros -da<br />

saeklesio tradiciis mixedviT es aucilebelad asec unda moxdes _, maSin satanas<br />

moqmedeba sruliad transformirdeba.<br />

205


amrigad, mxolod mSromelebs exmareba da Seeweva suliwmidis madli,<br />

radgan rogorc merab mamardaSvili ambobs: “sicocxle aris droSi<br />

gadaWimuli Zalisxmeva”. grigol noselis TqmiT, is, vinc aris zarmaci da<br />

ar aviTarebs saRmrToTa Sesaxeb masSi imTaviTve CaTesil codnas 652 da,<br />

amgvarad, am Canasaxovan codnas amsgavsebs udrood gardacvlil Cvils,<br />

Tavadac rCeba Canasaxovan mdgomareobaSi ganuviTarebeli. 653 misTvis dro<br />

TiTqos arc ki yofila. anu, zarmacs da modunebuls ara aqvs dro 654 da,<br />

amrigad, mas ara aqvs arc sicocxle da aris mkvdari (cocxal-mkvdari).<br />

maSasadame, dro TavisTavad ar arsebobs. igi arsebobs mxolod jafisa da<br />

moRvaweobisas, rodesac adamiani Sromobs, mimarTavs Zalisxmevas, anu<br />

aiZulebs sakuTar Tavs, radgan “caTa samefo iiZuleba” (mT. 11,12). amrigad,<br />

Tu dro arsebobs, maSasadame, arsebobs sicocxlec, rogorc Zieba da<br />

aRorZineba bunebaSi CaTesili, anu “STabeWdili” an “Caxatuli” unaris.<br />

swored amitom, dro aris mWidrod dakavSirebuli maradiulobasTan.<br />

652 Sdr. ioane damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zusti gadmocema 1, PG 94,786<br />

C: “ar dagvtova RmerTma viyoT srul ucodnelobaSi, radgan RmerTis arsebobis codna<br />

mis mier yvelaSi bunebiTad aris CaTesili”; “rogorc vTqvi, RmerTis arsebobis Sesaxeb<br />

codna CvenSi bunebiTad aris CaTesili”; “CaiTesa bunebiTi logosi kargis SeTvisebis da<br />

mavneTagan ganSorebis mCvenebeli”.<br />

653 Γρηγόριος Νύσσης, Περί των Νηπίων, PG 46, 171: “mociquli ambobs, rom sulieri adamianis<br />

Tvisebaa, gamoiZios yovelive da aqebs (mociquli) maT, vinc RmerTis madliT<br />

gamdidrdnen yoveli azriTa da yovelgvari codniT (1kor 2,10,15). vfiqrob, arc<br />

SesaZlebeli gamokvlevis da arc meti codnis ugulebelyofa aris kargi amis<br />

(gardacvlili Cvilebis xvedris) Sesaxeb saZiebelis argamocdiT da ganuxilvelobiT.<br />

[aseve ar aris kargi] am saZiebel sakiTxTan mimsgavsebiT, mis (gardacvlili Cvilebis<br />

xvedris) Sesaxeb azri waxdes dausruleblobiT da udrood iseve, rogorc axalSobili<br />

Cvili naTelSi gamosvlamde da momwifebamde, rogorc ram sikvdiliT daRupuli [adamini<br />

imis gamo, rom] WeSmaritebis gamokvlevisaTvis iyo modunebuli da zarmaci”. zogadad<br />

SeiZleba iTqvas, rom gardacvlili Cvili bavSvebis saukuno xvedris Tema raRacnairad<br />

dakavSirebulia dasavlur-kaTolikuri eklesiis swavlebasTan purgatoriumis, anu<br />

gansawmendelis Sesaxeb. Tanamedrove rusi Teologis, ilarion alfeevis gamokvlevis<br />

mixedviT klimenti aleqsandrielTan Cndeba swavleba imis Sesaxeb, rom jojoxeTis<br />

tanjvebi aris ara damsjeli codvebisaTvis, aramed adamianis matransformirebeli. anu,<br />

sxeulisagan Tavisufali suli tanjvis saSualebiT ufro kargad xvdeba tkivilis<br />

daniSnulebas (stromata 6,6). es swavleba iyo Canasaxovani forma imisa, rac SemdgomSi<br />

ganviTarda grigol noselTan, gvxvdeba isaak asurTan da <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTanac,<br />

Tumca aRmosavlel mamebSi gamwmendeli cecxlis Sesaxeb swavlebas ar miuRia<br />

sayovelTao da Camoyalibebuli xasiaTi. dasavleTSi mis Sesaxeb saubrobdnen avgustine<br />

(37-e fsalmunis ganmart.), romis papi grigol didi da sxvebi, magram man mkafio da<br />

Camoyalibebuli forma mxolod XIII saukuneSi Tomas akvinelTan miiRo. swored am<br />

ukanasknelTan gansawmendelis Sesaxeb swavleba ganixileba imave konteqstSi, sadac aris<br />

unaTlavi Cvilebis xvedris Sesaxeb msjeloba (Hilarion Alfeyev, The Descent of Christ into Hades in<br />

Eastern and Western Theological Traditions, A lecture delivered at St Mary’s Cathedral, Minneapolis, USA, on 5<br />

November 2002 (http://orthodoxeurope.org/print/11/1/5.aspx)). gansawmendelis Sesaxeb swavlebis da<br />

misdami damokidebulebis Sesaxeb marTlmadideblur tradiciaSi ix. А. Волконский,<br />

Католичество и священное предание восеока, гл. 7. Чистилище, Париж 1933<br />

654 Sdr. “aRar arsebobs dro” (gamocx. 10,6).<br />

206


mxolod moRvaweebze gadmodis suliwmidis maradiuli madli. Work in<br />

progress 655 , anu sicocxle da misi sazrisi mxolod moudunebeli Sromisas<br />

vlindeba. rogorc merab mamardaSvili ambobda, religiuri teqstebic<br />

metyveleben, rom arseboba gangrZobili xdeba SromaSi. anu, adamians unda<br />

uyvardes is, rac iqmneba da Seqmnis procesSia da ara ukve Seqmnili, ara<br />

RvTiuri (romelic iZleva raRac Zalauflebebs –k.k) aramed RmerTi. aseTi<br />

viTareba miuTiTebs iseT arsebobaze, romelic aris marad Seqmnis da<br />

Semoqmedebis procesSi. 656 “maradiuloba aris sicocxle – ambobs dumitru<br />

staniloae – [...] dro upirispirdeba maradiulobas, anu ar aris misi<br />

(maradiulobis) dacemuloba. [...RmerTi] gvTavazobs Tavis maradiul<br />

siyvaruls Cveni drois myisSi [...da], amgvarad, Cveni dro nel-nela ivseba<br />

SegrZnebadi maradiulobiT”. 657 Tuki adamiani “xels CasWidebs” da<br />

“moaTvinierebs” dros, maSin SeiZins sicocxlsac, rogorc maradiul<br />

sazRaurs. yvelaferi gadawydeba axla da aq, udroo momentSi (Sdr.<br />

cxovrebis drois mTeli dRe – mTeli cxovreba aris erTi dRe, erTi<br />

momenti), romelic daZabuli ZalisxmeviT da riskiT 658 unda gardaisaxos<br />

dro/sicocxle/maradiulobad.<br />

aleqsi losevis mixedviT, drois sisavse aris maradiuloba. dro<br />

TavisTavad aris aragonieri mdinareba. “gagonierebuli”, moazrebuli es<br />

mdinareba aris SeZenili dro, logikuri, anu gonieri dro, anu Cemi dro,<br />

anu maradiuloba. 659 xolo es moazreba SeiZleba iyos myisieri aqti. es<br />

aqti qaosur mdinarebas aqcevs maradiulobis kalapotad. dro xdeba<br />

maradiulobis da, amdenad, sicocxlis matarebeli. swored aseTi myisiT<br />

an myisebiT Semodis droSi maradiuloba da aZlevs adamianis sicocxles<br />

655 Sdr. m. mamardaSvili, leqciebi fsiqoanalizis Sesaxeb, Tbilisi 1998, 60: “rodesac<br />

vlaparakobT XX saukunis Tanamedrove filosofiaze, vlaparakobT iseT rameze, rac<br />

Senebis procesSia da sadac jer kidev ar aris gaformebuli saboloo da zusti<br />

pasuxebi. [...] es sruliadac ar aris SemTxveviTi, radgan es zogadad axasiaTebs XX<br />

saukunis azrovnebas. jeims joisma Tavis Ulysses da Finnegans Wake -is Semdeg tyuilad rodi<br />

uwoda Tavis wignis weris process Work in Progress”.<br />

656 Mm. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 77.<br />

657 ∆. Στανιλοάε, Ο Θεός είναι Αγάπη, Θεσσαλονίκη 2000, 45, 47, 49, 51.<br />

658 Sdr. Ed. Moore, Some Notes of Orthodox Ethics and Existential Authenticity, St. Elias School of Orthodox<br />

Theology: “The self is a work in progress, an effort toward actualization, in which no essence is to be found.<br />

Essence is, so to speak, the end of the road, the goal achieved. Yet it may easily lead to a gaol - a prison for the soul<br />

- when it is not approached as the outcome of an ontologically indeterminate project. As St. Paul counseled the<br />

striving soul, ‘work out your own salvation with fear and trembling’ (Phil 2:12). The fear of the soul, and the source<br />

of its trembling, is not some sort of physical harm, but the realization that the individual endeavor may come to<br />

nought, and render the person pointless or meaningless - or, as the Existentialists would say, absurd”.<br />

659 ix. А. Лосев, Диалектика мифа, Самое само, Москва 1999, 284.<br />

207


saboloo sazriss, romelic aris qristeSi RmerTSemecneba. RmerTsityvis<br />

droSi SemosvliT, anu drois SemosviT, dro aRar aris qaosi, aramed<br />

xsnis istoria. 660 metic, Tu RmerTia maradiuloba, maSin dro xdeba<br />

maradiulobis istoria, sameba RmerTis sicocxlis ambavi. es narativi<br />

aris TiToeuli adamianis qristeSi sicocxlis biografia. swored aseTi<br />

realoba aRiwereba jojoxeTis udroobaSi Casvlis qristianuli miTiT,<br />

romelic laparakobs sicocxlis wyurviliT (πόθος) xsnis daZabul<br />

momlodineTa qristeSi gaTavisuflebis Sesaxeb. aseve, erTi avazaki<br />

cxovnda jvris udroobaSi, radgan swyuroda sicocxle da Seicno<br />

qristeSi RmerTi, xolo meorem ver Seicno igi da dakarga droc,<br />

sicocxlec da maradiulobac, radgan droiTi xangrZlivoba araa<br />

gadamwyveti, aramed _ cnobierebis Zalisxmevis simZafre 661 :<br />

“RmerTis gansja ara droisa da sxeulis mixedviT xdeba, radgan suli<br />

aradrouli da usxeuloa da radgan ara aqvs droSi zrda da<br />

dasasruli, amitom drois gareSe icvleba misi ganwyobileba (κίνησεις της<br />

διαθέσεως ποιείται, mdgomareobis moZraobas qmnis). kargi iqneboda<br />

magaliTiT naTqvamis cxadad warmoCena: xSirad zogs samocdaaTi weli<br />

gautarebia monastruli cxovrebis, zogs ki _ erTi dRe. radgan<br />

aRTqmulis mizani aris nivTierisagan miswrafebisa da damokidebulebis<br />

mokveTa da sulis RmerTisaken gadayvana, amitom, erTi mxriv, visac<br />

samocdaaTi weli aqvs, aranairad ar uzrunavs amgvari uvnebobis<br />

(apaTiis) gansruleba, xolo, meore mxriv, mas, visac erTi dRe aqvs<br />

gatarebuli, mTeli misi gonebidan nivTierisaken vnebuli azrovneba<br />

(διανοίαν, gonmimarTva) moukveTavs da mTlianad RmerTis wiaRSi<br />

ganusrulebia. [pirveli] momaval samsjavroze sazRauris danawilebisas<br />

Rirseuls miizRavs, rogorc aRTqmulis mizanis bolos aRmsvleli,<br />

xolo meore _ mxolod madliT da imitom, rom daiTmina asketuri<br />

Rvawli”. 662<br />

660 Αρχιµ. Αιµιλιανός, Κατηχήσεις και λόγοι 4. Θεία λατρεία, προσδοκία και οράσις Θεού, Εκδ. Ορµυλία, 2001, 142-<br />

150: “rodesac mivdivarT liturgiaze, vemsgavsebiT Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebs,<br />

[...radgan] ganvicdiT (“gavicxovrebT”) Tavad suliwmidis misterias imis gareSe, rom<br />

kargad da mTlianad SevigrZnoT igi (misteriaa). [...] pirvel rigSi unda vTqvaT, rom<br />

liturgia ar aris mxolod SegrZneba da sentimentaluri gancda. liturgiis<br />

WeSmariteba ar aris damokidebuli Cvens SegrZnebaze. [...] Semdeg modian viTarebebi,<br />

rodesac vgebulobT da vxvdebiT imas, rasac vgrZnobT. [...] vmadlobT RmerTs imisaTvis,<br />

rac gavigeT da romelSic vcxovrobT [Cvenive gagebul samyaroSi]. [...] liturgiisas<br />

namdvilad sunTqav zeciuri samoTxis yovel sikeTes da danayrdebi RmerTiT [...]<br />

imgvarad, rom liturgia aris, CaisunTqo da amoisunTqo yovlad<strong>wminda</strong> sameba. [...] saRvTo<br />

liturgia aris Sekreba (sinaqsisi), romelic winaswar gvauwyebs da gulisxmobs<br />

samoTxes, brZolas, dacemas da, amasTan erTad, Cvens gaTavisuflebasac. [...] Tavad<br />

RmerTma winaiazrovna, daadginos qriste RvTismsaxurebiTi sinaqsisis wiaR istoriaSi<br />

Tandamswred”.<br />

661 Sdr. М. Мамардашвили, Как я понимаю философию, М.: Прогресс 1990, 153: “Я, как воплощённая воля,<br />

реально, телом участвую в том, что станет в мире. [...] Мир таков, что в любой данный момент в нём может<br />

что-то случиться только с моим участием. [...З]аконы философии и законы здравого смысла диктуют нам, -<br />

что если каждый в своей жизни сделает что-то с собой сам, то и вокруг что-то сделается... изменится сама<br />

почва, на которой идёт борьба”.<br />

662 Sdr. Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 127... 190.<br />

208


samocdaaTwliani sicocxle SeiZleba SemWidrovdes erT dRed, anu dro<br />

iqces myisad da gauxsnas gza maradiulobas, romlis simbolocaa<br />

momavali samsjavro. mTavari peripetia aRsruldeba “aq”, am droSi da ara<br />

“iq”. wm. anastasi sineli ambobs: “Cveni [aqauri] sicocxle aris<br />

dResaswauli (πανηγύρις, savaWro Tavyriloba), Tuki damTavrdeba zeimi,<br />

veravin verasdros SeZlebs, iq moivaWros sicocxle (πραγµατεύσασθαι)”. 663<br />

4.3. RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> misia<br />

zemoT aRvniSneT, rom tkivilis jojoxeTSi Casvla gardauvali momentia<br />

adamianis cxovrebaSi. am naSromis wina TavSi vnaxeT, rom XIV saukunis<br />

Teologis, nikolaos kabasilasaTvis qristes jojoxeTSi Casvla igive<br />

procesia, rac misi miwaze mosvla. anu, es ori movlena erTi movlenis<br />

aspeqtebia. rogorc zemoT vnaxeT, kabasilasa da <strong>maqsime</strong>sTan saRvTo<br />

samarTali ukavSirdeba sxva adamianis, codvilis gaTavisuflebisaTvis<br />

Tavis dadebas. es aris qristes amqveyniuri moRvaweobis gagrZeleba. amaSi<br />

mdgomareobs eklesiis “samociqulooba” (mrwams... erTi <strong>wminda</strong> da<br />

samociqulo eklesia) 664 da ara mxolod imaSi, rom mavansa da mavans aqvs<br />

mociqulebis xeldasxmis madli (da amitom igi ufro axlosaa RmerTTan<br />

da yovelgvari pativisa da didebis Rirsia), xolo mavansa da mavans _ ara.<br />

“mociquloba”, anu misia aris nebismieri Tavisuflebas mowyurebuli<br />

adamianis gardauvali xvedri.<br />

axali aRTqmis mixedviT, aRmdgari iesos yoveli gamocxadebis<br />

mizania Tavisi mowafeebis misionerebad wargzavna. saeklesio swavlebiT,<br />

yoveli <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba aris Sexvedra aRmdgar iesosTan. amitom<br />

“evqaristiul sinaqsiss da misias aqvT erTmaneTTan ganuyofeli kavSiri –<br />

wers Tanamedrove berZeni Teologi ioane skiadaresisi, – pirveli aris<br />

uflis aRdgomas ziarebuli eklesiis awmyo realoba, xolo meore ki _<br />

misi (eklesiis) winmsvleloba. amgvarad, erToba, romelic niadag<br />

sazrdoobs da eZiebs qristeSi sicocxlis aRmatebul xarisxs, bunebrivad<br />

vrceldeba da izrdeba, rogorc yovlierebis cocxali sxeuli”. 665<br />

amrigad, eklesia izrdeba raodenobrivadac da xarisxobrivadac. basili<br />

663 Αναστάσιος Σιναΐτης, Λόγος Α΄ εις τον έκτον ψαλµόν, ΕΠΕ 13 Γ, 269.<br />

664 ix. al. Smemani, misioneruli imperativi, eklesiis sazRvrebi, gamomc. kvirioni 2000,<br />

135-142.<br />

665 Ιω. Σκιαδαρέσης, Η λατρεία κατά την Κ. ∆ιαθήκη, Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης 2004, 14.<br />

209


didi ambobs: “kargi da namdvilad sasargebloa qristes <strong>wminda</strong> sisxlis<br />

da xorcis yoveldRiuri miReba da ziareba, anu imisi, vinc cxadad ambobs:<br />

‘Cemi xorcis mWamels da Cemi sisxlis msmels aqvs maradiuli sicocxle’.<br />

vis epareba eWvi imaSi, rom [am maradiul] sicocxleSi niadag ziareba aris<br />

sxva ram, vidre mravlad (πολλαχώς, mravalnairad) sicocxle [droSi]?!” 666<br />

swored am xarisxobrivad mravalgvarma sicocxlem unda ganmsWvalos<br />

mTeli samyaros yoveldRiuri sicocxle imisaTvis, rom gaxdes ukve misi<br />

(samyaros) monapovari. 667 anu, maSin, roca basili didi laparakobs erTi<br />

da imave mziareblis mier mocemuli sicocxlis mravalgvarad gancdaze,<br />

anu “gacxovrebaze”, <strong>maqsime</strong> saubrobs eklesiis mravalferovan<br />

sicocxleze, rogorc TiToeul mziarebelSi qristes ganxorcielebaze. 668<br />

Tu SevajerebT orive <strong>wminda</strong>nis naTqvams, gamova, rom TiToeuli ganicdis<br />

mravalnairad, da, amasTan erTad, eklesiis sicocxlec gamravldeba<br />

mravlad TiToeul mziarebelSi. anu, qriste ganxorcieldeba mraval<br />

pirovnebaSi da es ukanasknelni ki, Tavis mxriv, mravlad<br />

cxovroben/“gaicxovreben” qristes. es ki niSnavs, rom TiToeul<br />

morwmuneSi qriste ganxorcieldeba mravalnairad. magram, Tu TiToeuli<br />

aris qriste da yvela morwmune swored qristes eziareba, gamodis, rom<br />

morwmuneebi eziarebian erTmaneTs. amrigad, TiToeulSi gamravlebuli<br />

qristes sicocxle “mravlad ganmravldeba” yvelaSi da am gamravlebas<br />

ara aqvs dasasruli (mravldeba vertikalurad, anu marad “uaxlovdeba”<br />

qristeSi RmerTs da mravldeba horizontaluradac, anu marad “moicavs”<br />

666 Μ. Βασίλειος, Προς καισάριαν πατρικίαν PG 32, 484.<br />

667 Sdr. Π. Βασιλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφικά θέµατα, Θεσσαλονίκη, 2000, 23,28,31-34: “saerTo<br />

<strong>evqaristiuli</strong> trapezis monawile morwmuneebi eziarebodnen axal aRTqmas... anu<br />

eklesias. [...] yovel kvira dRes, romelic uigivdeboda pasqas, morwmuneebi ikribebodnen<br />

επί το αυτώ (erTsa da imaveze/erTsa da imavesaTvis) [...da] evqaristia iyo TavisTavad<br />

misiologiuri movlena [..., radgan] eklesiis sxeuls transformirebda erTobad,<br />

romelic iyo mTeli samyarosaTvis RmerTis samefos avTenturi xati. [...] misiis subieqti<br />

aris Tavad sameba RmerTi. morwmune... Sedioda misiis sivrceSi mxolod rogorc<br />

‘TanamSromeli’... da daamyarebda ‘axal aRTqmas’, anu axal samyaros RmerTis xelmwifebis<br />

qveS”.<br />

668 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία... 83: “konkretuli morwmunis madlismieri<br />

‘Secvla’ (Sdr. oqropiris liturgiis epiklisisis locva –k.k) konkretul ‘mTlian<br />

qristed’ (‘όλον Χριστόν’) xdeba maSin, rodesac is eklesiis sxeulSi niadag <strong>evqaristiuli</strong><br />

ziarebiT ganasrulebs suliwmidis mier imas, rac mas naTlobisas da qarizmisas<br />

(mironcxebisas) eCuqa, rogorc gansakuTrebuli niWi (qarizma). es mas (TiToeul<br />

morwmunes) xdis qristes masSi (eklesiaSi) ganumeorebeli da gansakuTrebuli madlis<br />

wiaR Tandaswrebad (anu, TiToeuli morwmune aris qristes Tandaswreba eklesiaSi –k.k),<br />

ganaxorcielebs ra qristes ‘mravalgvarad’ (‘πολλαχώς’), anu misi sxeulis wevrebad da<br />

wevrebSi. amrigad, qriste gzavnis suli<strong>wminda</strong>s imisaTvis, rom Tavad mTlianad<br />

ganxorcieldes mravalnairad Tavis TiToeul madlmosil wevrSi”.<br />

210


qristeSi Tanaadamianebs). TiToeulSi gamravlebuli sicocxle<br />

gulisxmobs kidev ufro metad ganmravlebis SesaZleblobas da<br />

survilsac, radgan TiToeulis sicocxle aris meores sicocxle da<br />

amitom, yvelas swyuria meoris sicocxle, rogorc _ sakuTari.<br />

TiToeulSi ganxorcielebuli qriste xdeba <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo<br />

sxvebisaTvis. morwmuneebs SiaT erTmaneTi. metic, qristes mibaZviT Cadian<br />

cxovrebis zRvaSi (“qaos-jojoxeTis” simboloa zRva), raTa saWmelad<br />

vargisi gaxadon samyaro TavisTvis:<br />

“Tevzi niSnavs kacobriv bunebas, romelic dacuravs vnebaTa RelvaSi<br />

(σύγχυσει, areulobaSi). sakuTari gamouTqmeli kacTmoyvareobis gamo ufali<br />

Cavida cxovrebis zRvaSi, amoiyvana igi da suliwmidis cecxlSi gamowva da<br />

vnebebis yovelgvari Senarevi gamoaxurva. [amgvarad] igi moamzada TavisTvis<br />

da Tavis mociqulebisaTvis saWmelad. maradis Sia sityvas (RmerTsityvas)<br />

Tavis mimdevrebTan erTad Cveni xsna. amitomac maT (anu mimdevrebma) Cveni<br />

cxovnebisaTvis misi (RmerTsityvis) mibaZviT miiRes iZulebiTi (ειλάντο,<br />

iiZules) sikvdili”. 669<br />

mociqulebs da yovel morwmunes SiaT TiToeuli adamiani, rogorc<br />

qristes kosmiuri sxeulis nawili. es sxeuli sabolood moicavs yvela<br />

adamians, xdeba aucilebeli, rogorc sazrdo, romelmac unda<br />

daakmayofilos marad daukmayofilebeli mravalgvarad zegardamo<br />

naCuqari sicocxlis mravalgvarad gancdis/gacxovrebis SimSili. amrigad,<br />

RmerTis Semecneba xdeba <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo, rac niSnavs adamianebis<br />

sicocxlis erTmaneTis sicocxliT danayrebas daunayreblad. 670 TiToeuli<br />

adamiani aris sxvebis <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo. qristeSi RmerTis Secnoba<br />

niSnavs qristeSi samyaroTi danayrebas, rodesac es samyaro mTlianad<br />

ganimsWvaleba maradiuli sicocxliTa da zeciT, rodesac dro<br />

“gagonierdeba”, anu “ga-sityv-deba” (λογ-ικοποιησθεί) maradiulobiT da<br />

gaxdeba <strong>evqaristiuli</strong>, anu sityvieri msxverpli (λογ-ικήν θυσίαν) _ “qriste<br />

RmerTo Cveno, Sen xar is, vinc miuZRvnis da mieZRvneba, vinc aris ZRvenis<br />

mimRebeli da [ZRvenad] darigebuli”. 671<br />

669 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 45... 78.<br />

670 Sdr. siyvarulis T… 3,46 PG 90, 1029C: “araferi ar aklda zesavse RmerTs, rodesac<br />

arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi<br />

SesabamisobiT wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavisi qmnilebebiT<br />

imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad verdasanayrebeliT”.<br />

671 ix. didi Sesvlis locva ioane oqropiris da basili didis liturgiebSi.<br />

211


Sejameba<br />

droSi Rvawlisa da Zalisxmevis tkivilis jojoxeTis gavla aris<br />

maradiulobaSi aRdgoma (marTlmadideblur xatmetyvelebaSi swored<br />

qristes jojoxeTSi Casvla ixateba, rogorc aRdgoma). droSi miuZRvnis<br />

adamiani RmerTs samyaros logosebs, romlebic ukve aRar aris mxolod<br />

RmerTis mier qmnili sagnebi, aramed – istoriis, anu civilizaciisac.<br />

RmerTi maT gardasaxavs, “gaJRenTs” madliT da <strong>evqaristiuli</strong> ZRvnis wiaR<br />

kvlav STabeWdavs adamianSi, rogorc RmerTSemecnebis unarebs da<br />

amocanas. 672 adamiani kvlav “Camodis” samyaroSi da eZebs am logosebs da<br />

maT “ganxorcielebas” – sulSi “STabeWdil” sagnebis logosebs/sityvebs<br />

amoikiTxavs “gare-samyaroSi”. amrigad, TiToeuli liturgia daasrulebs<br />

samyaros feriscvalebis da srulyofis spiralis erT rkals da,<br />

imavdroulad, istoriis msvleloba, rogorc saRvTo narativis kiTxva da<br />

Semecneba, grZeldeba. 673 es samyaroSi Casvla aris misia, raTa samyaro<br />

gadaiqces RmerTisa da adamianis evqaristiul sazrdod, anu saRvToTa<br />

672<br />

Sdr. Κ. Καραϊσαρίδης, Η συµβολή…50, 52, 53-54: “qriste realurad aris Tandamswre<br />

evqaristiaSi. [...] misi Tandaswreba ar gansxvavdeba esqatologiuri Tandaswrebisagan<br />

garda mxolod im faqtisa, rom axla is gveCuqeba Rvinisa da puris saxiT. [...]<br />

evqaristiaSi morwmune uerTdeba RmerTsityvas, romelic gankacda adamianuri sityviTa<br />

da arsebulTa logosebiT. [...] es xdeba, raTa ara mxolod Cven gavxdeT qristeebi<br />

(Χριστοποιηθούµε, qristedviqmneT), aramed samyaros logosebic, romelTac Cven mas<br />

(qristes) mivuZRvniT da romelTac evqaristiisas veziarebiT imisaTvis, rom gavxdeT<br />

SeerTebuli ara mxolod qristesTan, aramed raTa gvqondes saerTo (RmerTsityvasTan da<br />

erTmaneTTan) gardasaxuli (transformirebuli) yovlierebis logosebi”. aseve Sdr. Ιε.<br />

Βλάχου, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας) 1983, 203 da Ιωάννη<br />

Χρυσόστοµο PG 58, 744.<br />

673 Perrot Ch., Paul et la resurrection de Jesus, les quarte fleuves. Cahiers de recherche et de reflextion religieuses,<br />

Paris 1982 (Символ 39, Июль 1998, Париж). N.15-16 (P. 23-34), 29: “‘aRdgomili’ qristianebi,<br />

romlebic jer kidev cxovroben qveynad da arian sruliad aRorZinebuli da erTobaSi<br />

erTmaneTTan SeerTebuli, momavalSi ‘gardaisaxebian’ da uflis kvals midevnebulebi<br />

amaRldebian zecaSi”. es aris kaTolike mkvlevaris Sexeduleba adamianis RmerTsityvis<br />

saxed transformirebis Sesaxeb – erTi mxriv, srulyofili eklesiuri struqtura,<br />

“aRmdgari sazogadoeba”, anu “perfect society” da, meore mxriv, gardasaxvis perspeqtiva<br />

mxolod momaval saukuneSi. Tanamedrove marTlmadidebeli mkvlevari Teodore zisisi<br />

ki wers: “pavle mociqulis frazas ‘misi Zis xatis Tanasaxovani’, romelsac Tanamedrove<br />

mkvlevarebi ganmartaven mxolod esqatonSi mosaxdenad, ioane oqropiri amgvarad<br />

ganmartavs: ‘ixile pativis sidide? rogoric iyo mxolodSobili bunebiT, isini<br />

(mowafeebi) iseTive Seiqnen madliT’. igive azri ZalaSia 2kor 3,18-saTvis, sadac<br />

laparakia morwmuneebis gardasaxvaze. [...] oqropiri simZimis centrs ar aTavsebs frazaze<br />

‘gardavisaxebiT didebidan didebaSi’, raTa ar moxdes ise gageba, TiTqos morwmune<br />

gardaisaxeba stadiurad da TandaTanobiT. [...aramed igi] xedavs Taboris mTaze<br />

gardasaxvis paralelurobas... naTlobisas suliwmidis didebis gamoCenasTan, rodesac is<br />

ganaaxlebs naTelRebuls ise, rom naTelRebulis sxeulic ki monawileobs suliwmidis<br />

am didebaSi” (Θ. Ζήσης, Η Σωτηρία του ανθρώπου και του κόσµου. Θεσσαλονίκη 1997, 204). amrigad,<br />

adamianis pirovnuli feriscvaleba istoriuli faqtia da, amave dros, istoriis movlena<br />

(movlena rogorc istoria) da RmerTsityvis istoriuli “ambavia”. Sdr. Adam A.J. DeVille,<br />

Salvation as Transfiguration: The Liturgical Soteriology of St. Maximus the Confessor, Theandros 3/2, (Winter<br />

2005/2006)<br />

212


codnad. TiToeuli adamiani Tavis gzaze aris qristes gza, ese igi Tavad<br />

aris gza qristesi samyarosaken. am samyaros centri xdeba TiToeuli<br />

adamiani, rogorc qristes mizani. yvela adamiani aris logosi da iseTive<br />

mniSvnelovani, rogorc yvela danarCeni. es aris samyaros qristed<br />

arsebobis decentruli da policentruli suraTi. aseTi ontologiuri<br />

suraTisaTvis ki SegveZlo, gvewodebina “polifoniuri ontologia” –<br />

samyaro polifoniurad, iseve rogorc qarTuli simRera, galobs<br />

WeSmaritad arsebulis sagalobels.<br />

213


5. <strong>evqaristiuli</strong> rituali, rogorc sazogadoebrivi movlena<br />

Sesavali<br />

winamdebare TavSi miznad visaxavT, erTi mxriv, gamovikvlioT ritualis<br />

funqcia pirovnebisa da sazogadoebrivi cxovrebis formebis<br />

CamoyalibebaSi da, meore mxriv, am konteqstSi vaCvenoT <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong><br />

aRmsarebelTan miTis, simbolosa da ritualis roli da daniSnuleba.<br />

es Tavi Sedgeba ori nawilisagan: pirveli nawili, Tavis mxriv,<br />

moicavs oTx qveTavs, xolo meore – mxolod erTs.<br />

pirvel oTx qveTavSi mimovixilavT pirovnebasa da sociumze<br />

ritualis, simbolosa da miTis zemoqmedebis sxvadasxva aspeqtis<br />

gamovlenas: pirvel TavSi ganvixilavT rituals, rogorc metafizikur<br />

movlenas adamianisa da sazogadoebis cxovrebaSi, meore TavSi _<br />

ZvelberZnul dramas, rogorc, erTi mxriv, pirovnebisa da sazogadoebis<br />

garkveuli saxiT Camomayalibebel movlenas da, meore mxriv, qristianuli<br />

liturgiis winamorbeds da wanamZRvars, mesame TavSi _ neoplatonur<br />

Teurgias da masTan qristianuli misteriis mimarTebas, meoTxe TavSi _<br />

ritualis, simbolos, miTisa da dramis mniSvnelobas berZnuli<br />

qalaqisaTvis. iqve aseve SevexebiT qristianuli eklesiis mimarTebas<br />

berZnul polisTan. mexuTe TavSi ki vnaxavT, Tu rogoraa es aspeqtebi<br />

gamovlenili <strong>maqsime</strong>s azrovnebaSi.<br />

5.1. ritualis metafizika*<br />

religia SeiZleba ganisazRvros, rogorc simboloebis sistema, romlis<br />

funqciacaa, gaaerTianos sicocxle Tu eTosi 674 (cxovrebis yaida)<br />

imgvarad, rom is moeqces garkveuli msoflmxedvelobisa Tu metafizikis<br />

areSi. 675 aseve, SeiZleba iTqvas, rom ritualia swored is, rac adamianebis<br />

Sinagan samyaroSi Canergavs (STabeWdavs) sagnebis realuri, anu<br />

metafizikuri arsebobis wess (<strong>maqsime</strong>seulad – logoss) da mis (wesis Tu<br />

“logosis”) mixedviT ayalibebs maTs eToss. ritualSi simboluri<br />

formebis konkretuli saxis urTierTganlagebisa da urTierTmorgebis<br />

gziT samyaro iseTi, rogoric is warmoidgineba, anu aRiqmeba da samyaros<br />

674 eTosi – Cveuleba, zne-Cveuleba, wesi. Cven cneba eToss vumatebT sxva asociaciasac,<br />

anu adaTis, zne-Cveulebis garSemo viTarebaze damokidebulebis aspeqts.<br />

* am qveTavSi Cven ZiriTadad veyrdnobiT kevin Silbrakis gamokvlevas ritualuri<br />

metafizika (Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics, Jurnal of Ritual Studies 18.1 (2004), 78-89).<br />

675 Richard Geertz, The interpretation of Cultures, New York 1973, 87-141.<br />

214


cxovrebiseuli gancda Seirwymebian erTian samyarod. 676 aRaraa ori<br />

gansxvavebuli da dapirispirebuli samyaro, romelic, erTi mxriv, aris<br />

praqtikulad gaugebari da, meore mxriv, fantaziaSi gasagebi, an, erTi<br />

mxriv, calke Zevs gancdili da, meore mxriv, Teoriulad, azrovnebiTad<br />

aRqmuli, aramed gancdili da aRqmuli Tanxvedrili da harmoniulia. es<br />

ar Seexeba mxolod socialuri garemos gagebas, aramed Tavad realobis<br />

_ rogoradac is aris _, imis gagebas. 677<br />

religia ar aris mxolod gonebis produqti da arc sxeuli aris<br />

mxolod anatomiuri tani yovelgvari istoriisa da kulturis gareSe,<br />

aramed is socialuri konstruqciaa da sinamdvilis – maT Soris<br />

religiuris _ asaxvisa da gamoxatvis arc Tu umniSvnelo mediumi. tanis<br />

mopyroba – Cacmuloba, cekva, Jestikulacia _ asaxavs da zogierT<br />

SemTxvevaSi qmnis kidec im realobas, romelSic is cxovrobs. mag.,<br />

marTlmadidebluri gagebiT mRvdlis ritualuri Sesamoseli araTu<br />

mxolod asaxavs zeciuri samefos didebulebas, aramed “qmnis” kidec am<br />

didebulebas miwaze, aris ra erTgvar magiur kavSirSi zecasTan.<br />

kontruqcionisturi socialuri Teoriebi gvTavazoben gansxvavebul<br />

variantebs imisas, Tu rogor aris sxeuli dakavSirebuli socialur<br />

sazrisTan/mniSvnelobasTan. am Teoriebis mixedviT sxeuli aris niSnebis<br />

sistema, romelic asaxavs socialur urTierTobebs. amrigad, religiuri<br />

rituali SeiZleba ganxilul iqnas, rogorc socialuri STagonebis aqti,<br />

romelic aisaxeba sxeulebze. aseTi midgomisas sxeulebrivi codna<br />

yovelTvis damokidebulia kulturul da istoriul viTarebaze da,<br />

amdenad, aris “lokaluri codna”, anu is ar iZleva raime metafizikur<br />

codnas. 678 sxeuli aris niSnebis teqsti, magram teqsts ara hyavs subieqti,<br />

radgan teqstis Sinaarsi yovelTvis konteqstualuria da sazrisi ki –<br />

gadavadebadi, ese igi sazrisi mudam icvleba imis mixedviT, Tu romel<br />

konteqstSi moxvdeba. rogorc edmund liCi (Edmund Leach) aRniSnavs,<br />

“ritualebi unda gavigoT, rogorc socialuri wesrigis simboluri<br />

676 ix. Richard Geertz, The interpretation of Cultures... 112<br />

677 Sdr. merab mamardaSvilis cnebas соизмеримость, romliTac igi miTSi samyaros gagebas<br />

ukavSirebs adamianis mier aRqmulisa da TavisTavad arsebul samyaros Soris sazomis,<br />

logosis gagebas (М. Мамардашвили, Введение в Филислфию, Мой опыт нетипичен, Санк-Петербург<br />

2000, 41-42).<br />

678 Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 78.<br />

215


formulirebis saxeebi”. 679 ritualebi, am gagebiT, mxolod aireklaven im<br />

socialur kategoriebs, romlebSic aRmocendnen da araviTari<br />

metafizikuri mniSvneloba maT ar gaaCniaT. 680 am mniSvnelobas igi<br />

mxolod konkretuli morwmunis privatul sferoSi, anu mis Sinagan,<br />

sulier samyaroSi SeiZleba Rebulobdes. 681<br />

imisaTvis, rom vnaxoT, Tu rogor ukavSirdeba rituali garkveul<br />

metafizikur ideas, unda gavarCioT ori saxis rituali: erTi aris is,<br />

romelic aRwers da Tan “Caxatavs” sxeulSi cvalebad maxasiaTeblebs.<br />

meore ki _ romelic “Caxatavs” aucilebel maxasiaTeblebs. cvalebadia,<br />

romelsac aqvs alternativa, mag. asakobrivi iniciaciebTan<br />

dakavSirebuli, qorwinebisas an gardacvlilze aRsrulebuli rituali<br />

da a.S. aucilebelia, romelsac ara aqvs alternativa da asaxavs<br />

mTlianad adamianis an zogadad yvela arsebulis arsebobas, anu is kvlav<br />

“dawers” adamianis sxeulze masze ukve “daweril” iseT niSnebs, romelic<br />

aRwers ama Tu im metafizikur/religiur realobas, romelsac sxvanairad<br />

SegviZlia vuwodoT “umaRlesi Rirebuleba”. 682 meore SemTxvevaSi<br />

rituali ar xdis adamianebs sxva raimed/vinmed, vidre is iyo<br />

ritualamde. aseTi rituali adamians aZlevs saSualebas,<br />

cxovrebiseulad da gancdiseulad gaacnobieros, rac/vinc aris an<br />

Seusworebs mcdar codnas Tavis Tavze. mag., Tu mavans hgonia, rom is<br />

yvela adamianis Tanasworia, Tanamedrove marTlmadideblur liturgiaze<br />

daswrebiT igi xvdeba, anu masSi “STaibeWdeba” gageba, rom igi ar aris<br />

yvelas Tanaswori, aramed arian mavanni, romlebic ierarqiul safexurze<br />

ufro axlos dganan RmerTTan. amrigad, aseTi rituali iZleva<br />

metafizikuri WeSmaritebis sxeulebriv codnas, rac niSnavs imas, rom es<br />

sxeuli, anu es konkretuli adamiani, imoqmedebs ukve mocemuli<br />

679 Edmund Leach, Political Systems of Highland Burma, London 1954, 62.<br />

680 Sdr. R.A. Rappaport, Pigs for the Ancestors: Ritual in the Ecology of a New Guinea People. Yale University<br />

Press 1984, 2-3.<br />

681 Sdr. Ch. Yannaras, Human Rights and the Othodox Church, The Orthodox Churches in a Pluralistic World,<br />

Edited by Emmanuel Clapsis, WCC Publications, Geneva 2004: “Religion was rigidly separated from social<br />

organization, thus becoming a personal matter; the separation of the “sacred” from the “secular” (church and state)<br />

is nowadays considered an institutional sine qua non of Western societies. […this began] from the end of the 18 th<br />

century already in an atmosphere of enthuastic affirmation of nature and rejection of metaphysics”.<br />

682<br />

Sdr. Ж. Видович, Трагедия и литургия 1, Современная драматургия, № 1, январь-март 1998,<br />

http://www.hronos.km.ru/libris/lib_we/vidovich01.html “Всякая культура (или "эпоха") в истории определяется<br />

своей высшей "ценностью", которая организует смысл культуры таким образом, что все ее институты<br />

обязаны служить именно этой высшей ценности”.<br />

216


WeSmaritebis Sesabamisad 683 _ ritualSi monawileebis sxeulebi “drosa<br />

da materiaSi axorcieleben maradiul da univTo WeSmaritebas. SegviZlia<br />

vTqvaT, isini aqtualizireben ideologias”. 684 anu, isini arian<br />

“WeSmaritebis karebi”. 685 marTalia, religiuri metafizika da misi<br />

socialuri konkretuli roli aris ganuyofeli, isini zogadad mainc<br />

ganirCevian iseve, rogorc metafizika ganirCeva sociologiisagan. Tavisi<br />

gansazRvrebis mixedviT metafizikuri realoba yovelTvis dgas yoveli<br />

socialuri formis ukan an safuZvlad da rituali yovelTvis akavSirebs<br />

am safuZvelTan. magram, radgan, ritualis formebi yovelTvis warmoiSoba<br />

konkretul sociumSi, anu asaxavs garkveul sazogadoebriv mowyobas,<br />

amitom is “Caxatavs” am mowyobis tipebs da, amdenad, qcevebs adamianSi.<br />

amgvarad, sazogadoebis mowyobis garkveulma tipma ritualis gziT<br />

metafizikur realobasTan erTad SeiZleba daikavos adgili adamianis<br />

yofaSi.<br />

rom ar moxdes romelime socialuri wyobis gafetiSeba da misi,<br />

rogorc ram umaRlesi Rirebulebis ritualis gziT yoveldRiur eTosSi<br />

uneburi gadmotana, ritualuri sxeuli unda ganvixiloT, rogorc<br />

gamocdileba/codnis ara mxolod pasiuri, aramed _ aqtiuri subieqti.<br />

amisaTvis unda miviCnioT, rom rituali ar aris mxolod misgan<br />

gansxvavebuli, “gareSe” saSualebebiT (miTiT an spekulaciiT) miRebuli<br />

codnis ilustracia an dramaturgizacia. rituali SeiZleba iyos<br />

683 ix. K. Schilbrack, Ritual Metaphysics... 79-81. ra Tqma unda, rituali xSirad aRwers ara im<br />

metafizikur realobas, romlis saxeliTac is moqmedebs, aramed Tavis sakuTar Tavs<br />

waradgens realobad (Sdr. T.R. Kasulis, Philosophy as Metapraxis, Discourse and Practice. Albany, USA<br />

1992). aseT SemTxvevaSi rituali an erTi, dawers sxeulze iseT “sinamdviles”, romelic<br />

realurad dgas mis ukan _ mag.: absolutur qristianul WeSmaritebad mowodebuli<br />

marTlmadidebluri rituali realurad SeiZleba Caxatavdes adamianSi bizantias (es<br />

ukeTes SemTxvevaSi, Torem SeiZleba boiarul ruseTsac, xolo qarTul sinamdvileSi _<br />

sabWoTa ruseTsac), an meore, rituali ar asaxavs konkretulad romelime metafizikur<br />

realobas, magram SeiZleba is gamoiyenos ama Tu im metafizikis CarCoSi. mag.: Wamis win<br />

locvis praqtika SeiZleba nebismier religias miesadagos. pirvel SemTxvevaSi rituals<br />

metafizikis doneze ahyavs bizantia da Semdeg mas proecirebs sxeulze, rac igivea, rom<br />

STabeWdavs sulSi. meore SemTxvevaSi TiTqos rituali neitraluria, magram mainc aris<br />

im metafizikis gamtari, romlis CarCoSic mas moaTavseben. pirveli moqmedebs, ase<br />

vTqvaT, uneburad da, ZiriTadad, ucodinrobis xarjze. xolo meore ki, piriqiT _<br />

gacnobierebulad da nebsiT. amrigad, rituali yovelTvis Tavsdeba ufro did CarCoSi,<br />

vidre is Tavad aris da yovelTvis iZens eTosisaken raime metafizikis “gamtaris” rols.<br />

orTopraqsiis orTodoqsiisagan gancalkeveba mxolod garkveuli pirobebiT (TeoriaSi<br />

an droebiT an pedagogiurad da a.S) da nawilobrivad SeiZleba moxdes, sabolood, isini<br />

mainc rCebian urTierTdakavSirebulni.<br />

684 S. Collins, The Body in Theravada Buddist Monasticism, Religion and the Body, Cambridge University Press<br />

2000 188.<br />

685 Sdr. F.M. Denny, Introduction to Islam, New York: Macmillan 1994, 113.<br />

217


simboluri struqtura, romelic ganmeorebadi moqmedebisas “azrovnebs<br />

da ikvlevs” am codnas sakuTari xerxebiT. ritualis xSiri ganmeorebisas,<br />

aqvs ra adamians gonebaSi sxva saSualebebiT (“garedan” an Tundac adre<br />

ritualSi monawileobiT) SeZenili codna, praqtikaSi zustdeba, Tu<br />

rogor Seesabameba da “gamoxatavs” ufro zustad am codnas esa Tu is<br />

Jesti an qmedeba. amrigad, adamiani mudam daxvews ritualur moqmedebas.<br />

sabolood es xSirad ganmeorebadi gamomkvlevi moqmedeba aris iseTi<br />

moqmedeba, romelic transformirebs ritualur kompleqss an mis<br />

Semadgenel nawilebs garkveuli wesiT. mag.: mavani liturgiis xSiri<br />

aRsrulebisas swavlobs, Tu rogor moeqces sworad barZims da am gziT<br />

gaigos barZimis roli sarwmunoebaSi da, amave dros, barZimis<br />

“gamarTuli” da daxvewili ritualizirebiT aamoqmedos es sworad<br />

gagebuli da “daxvewili” rwmena, jer ritualSi, da Semdeg<br />

yoveldRiurobaSi. 686 am gziT rituali xdeba WeSmaritebis gamomkvlevi<br />

aqtiuroba: is manipulirebs obieqtebs, Jestebs da viTardeba mecnieruli<br />

Teoriebis msgavsad, raTa “Seamowmos” da aqtiurad aiTvisos “gareSe”<br />

codna, mag.: saeklesio dogmebi. 687 amgvarad, rituali xdeba “codnis<br />

wyaro”. ritualuri “saqcieli” aformebs sazogadoebrivi qcevis<br />

Cveulebas da, amasTan erTad, aformebs rwmenasac. es ori aspeqti<br />

ganuyofelia. anu, rogoric aris ritualuri “qceva”, imgvaradve formdeba<br />

“sazogadoebrivi qceva” da sarwmunoebac. 688 metic, ritualurad goneba<br />

erTveba realobaSi ise, rogorc es ukanaskneli aris da, amave dros, es<br />

686 ix. T.W. Jennings, On Ritual Knowledge, Journal of Religion 62 (1982), 114-116.<br />

687 ix. Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 82-84. aseT SemTxvevaSi ara bizantiuri cxovrebis<br />

yaida Tu sazogadoebrivi eTosi daikavebs ontologiis sferos, aramed qristianuli<br />

WeSmaritebiT Semowmdeba da gaswordeba es eTosi. warmoiSoba ara gayinul magiurobamde<br />

dayvanil ritualur formebs damorCilebuli pasiuri socialuri agenti, romelsac<br />

yoveldRiurobaSi gadmoaqvs bizantia (es _ ukeTes SemTxvevaSi, Torem SeiZleba<br />

boiaruli an sabWoTa ruseTi), aramed aqtiuri qristianuli WeSmaritebebis ritualurad<br />

Semmecni agenti, romelic swored qristianuli RirebulebebiT iwyebs cxovrebas.<br />

amgvarad, tradiciuli rituali SeiZleba SenarCundes imdagvarad, rom ar dakargos<br />

Tavisi pirvandeli mniSvneloba da, amave dros, ganagrZos ganviTareba iseve, rogorc es<br />

xdeboda manam, sanam ar SeaCerdeboda “gayinul saxemde”. Tumca misi “gayinva” mainc ar<br />

xdeba, aramed urefleqsiod ganmeorebadi uneburad SeiZens im konteqstis Strixebs,<br />

romelSic moqmedebs.Mmag., axalgazrda mRvdeli SeiZleba ise moqmedebdes, rogorc an<br />

komkavSiris dawinaurebuli xelmZRvaneli an romelime “kanonieri qurdi”. maTi es qceva<br />

gadmodis ritualSi da rituali ki, Tavis mxriv, mas “ontologiuryofs”. maSin aseTi<br />

ritualiT asaxuli da gagebuli RmerTi Rebulobs an skkp mdivanis an “paxanis” saxes.<br />

688 Sdr. M. Raposa, Ritual Inquiry, Thinking through Rituals: Philosophical Perspectives, London: Routledge<br />

2004. Cven SegviZlia vTqvaT, rom am msjelobis Tanaxmad, sabolood bizantiam (es ukeTes<br />

SemTxvevaSi, Torem realurad boiarulma an sabWoTa “gruziam” Tavisi eTnocentruli<br />

perspeqtiviT) SeiZleba Caanacvlos qristianuli rwmenis Sinaarsi.<br />

218


ukanaskneli aris ise, rogorc is aris ritualurad gagebuli: “samyaro<br />

aris ganuyofeli subieqtisagan, magram iseTi subieqtisagan, romelic<br />

aris am samyaros proeqcireba da subieqti ganuyofelia samyarosagan,<br />

magram iseTi samyarosagan, romelsac Tavad subieqti proeqcirebs”. 689 anu,<br />

ritualSi samyaro da subieqti urTierTqmedeben imgvarad, rom erTmaneTs<br />

gansazRvraven. 690 ritualSi warmodgenili, sxeulebrivad gagebuli da<br />

aqtualizirebuli metafizikuri realoba xdeba “yoveldRiuri” realoba.<br />

5.2. dramaturgiuli codna<br />

rogorc vnaxeT, rituali ara mxolod asaxavs da akavSirebs adamians<br />

realobasTan, aramed gansazRvravs kidec am realobis struqturas. anu,<br />

ritualurad Camoyalibebuli da gagebuli realoba xdeba yoveldRiuri<br />

realoba, romelSic cxovrobs adamiani _ rogoric aris rituali, iseTia<br />

samyaro, romelSic cxovrobs ritualis Semsrulebeli/monawile. magram<br />

rituals aqvs Tavisi aRnagoba (struqtura), anu is aris simboloebis<br />

gawyoba da urTierTmorgebuloba. xolo es “mwyobri”, Tavis mxriv,<br />

warmoadgens simboloebis dramaturgizacias. 691 Cven am qveTavSi swored<br />

aseT dramaturgiasa da mis aRmosavlur liturgiasTan kavSirze gvinda<br />

visaubroT.<br />

platonis ontologiaSi nivTieri sagani aris namdvilad arsebuli<br />

(όντως ων) sagnis, anu ideis mxolod landi (φαντασία, aCrdili) da mibaZva<br />

(µίµησις). xolo xelovneba (da ara xelosnoba), _ masSi igulisxmeba<br />

dramaturgiac _, Tavis mxriv, aris am aCrdilis mibaZva da igi ormagad<br />

arTulebs sagnebis Semecnebas. amrigad, dramaturgiuli Semecneba,<br />

rogorc nivTierisagan sulis gaTavisufleba, anu kaTarzisi (κάθαρσις), 692<br />

rac Seadgens adamianis cxovrebis mizans, aris naklovani cnebiT, anu<br />

689 Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception, London: Routledge & Kegan Paul 1962, 430.<br />

690 ix. Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 86.<br />

691<br />

termins “mwyobri” viRebT imisaTvis, rom warmoiqmnas aluzia areopagitikul<br />

“ierarqiebTan” (mag., angelozTa mwyobri, dasi), romlebsac (“ierarqiebs”) mkacrad<br />

liturgiuli, anu dramaturgiul/liturgiuli ganzomileba da xasiaTi aqvT (ix. am<br />

naSromis Tavi <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba wm. dionise areopagelTan).<br />

692 Cven zemoT vnaxeT, rom fsevdo dionise areopagelisaTvis kaTarzisi, anu ganwmenda<br />

aris adamianis sulieri moRvaweobis pirveli nabiji. magram kaTarzisi, ganaTleba da<br />

gansruleba ar aris erTmaneTisagan gancalkevebuli sulieri moRvaweobis etapebi.<br />

pirvel rigSi, isini arian saeklesio ritualebi: naTloba, mironcxeba da evqaristia.<br />

amrigad, kaTarzisi ganuyrelad dakavSirebulia liturgiul dramasTan.<br />

219


filosofiur SemecnebasTan SedarebiT. 693 drama –da, kerZod, berZnuli<br />

tragedia, ar iZleva namdvilad arsebulis pirdapir codnas da, amdenad,<br />

arc am realobis uSualo gancdas da “gacxovrebas”. 694<br />

aristotelesTan dramaturgiis aseTi gageba gadalaxulia<br />

ZiriTadad baZvisa da kaTarzisis cnebebisaTvis gansxvavebuli<br />

metafizikuri safuZvlis dadebiT. nivTieri sagani misTvis ar aris<br />

mxolod namdvilad arsebuli ideis ubralod landi, aramed misi<br />

matarebeli da ganxorcielebis, anu arsebobis erTaderTi saxea. 695<br />

aristotelesaTvis filosofia, rogorc sibrZnisaken swrafva, ar<br />

upirispirdeba xelovnebas. piriqiT, oriveni arian Semecnebis<br />

gansxvavebuli, magram Tanasworuflebiani formebi. yvela adamiani Tavisi<br />

bunebiT miiswrafvis codnisaken. 696 amave dros adamiani aris<br />

sazogadoebrivi cxoveli (ζωόν πολιτικόν). 697 xolo cxovelisagan adamiani<br />

imiTac gansxvavdeba, rom mas metad, vidre cxovels, Tandayolili aqvs<br />

mibaZvis unari da am unariTac iZens codnas. 698 misi socialuri arseba<br />

vlindeba mibaZvis unarSi, anu xelovnebaSi da, amrigad,<br />

dramaturgiaSic. 699 mxatvruli saxe, iseve rogorc cneba, ar uigivdeba<br />

individualur sagans, aramed aris xati (είκονα) da aris zogadi (καθόλον)<br />

sagani, romelSic monawileobs mravali kerZo sagani. mxatvruli saxe,<br />

xati “muSaobs” (λειτουργεί, Tanamoqmedebs) imisaTvis, rom Tavad adamianma<br />

(kerZo adamianma), masSi amoicnos aseve kerZo. amrigad, xati da adamiani<br />

Tanamoqmedeben. anu, xats ara aqvs TavisTavadi mniSvneloba, aramed igi<br />

mxolod TanamoqmedebaSia cocxali. igi “pirovnebaTSorisi” moqmedebis<br />

693 ix. s. danelia, aristotele. poetika. winasityvaoba, Targmani da komentarebi,<br />

Tbilisi 1979, 33-52, 66.<br />

694 filosofiuri azrovneba iwvevs sulis gonieri (λογιστικόν) nawilis ndomobiT<br />

(επιθυµιτικόν) da gzebiT (θυµιτικόν) nawilebze hegemonias, rac warmoadgens kaTarziss da<br />

masTan dakavSirebul ganaTlebas da gansrulebas. Cven zemoT vnaxeT, rom sulis aseTi<br />

ierarqiuloba, anu mdgomareoba <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTanac gagebulia, rogorc cxovrebis<br />

mizani da ganRmrTobisaken gza.<br />

695 ix. s. danelia, aristotele... 57, 64.<br />

696 metafizika 980 a 21.<br />

697<br />

politika 1, 2. Χρ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 17: “adamiani bunebiT<br />

miiswrafvis codnisaken (φύσει του ειδέναι ορέγεται)... bunebiT (φύσει) adamiani aris socialuri<br />

cxoveli (ζώον κοινωνικών)... cxovelisagan igi gansxvavdeba (οικισµός) im sivrcis<br />

organizebiT, misi kavSiriT bunebriv garemosTan”. es igive saxlia, romlis Sesaxebac<br />

Cven zemoT visaubreT intersubieqturobaze msjelobisas.<br />

698 poetika 1448 b 5.<br />

699 Sdr. s. danelia, aristotele... 59, 61, 67, 68, 69, 71.<br />

220


gvarobaa. 700 xati amas aRwevs imiT, rom grZnobad da mouwesrigebel<br />

simravleSi eZiebs da “gamoxatavs” saerTos da aris am mravalTagan<br />

sinTezuri erTi, romelSic monawileobs es simravle, yvela –<br />

Taviseburad. 701 xolo cnebisagan gansxvavebiT adamiani (pirvelad<br />

“mxatvari” poeti, anu Semoqmedi da Semdeg am “daxatul” simboloSi<br />

monawile) saganSi amoicnobs, swvdeba xats, anu sinTezur erTs ara<br />

diskursuli azrovnebiT, refleqsiiT, aramed intuiciurad. 702 anu,<br />

adamiani xatebis gziT ganicdis sinamdviles imdenad, ramdenadac igi<br />

uSualod CaerTveba, anu monawileobs “daxatuli” simboloebis<br />

dramatizirebul “mwyobrSi”. cnebaca da xatic aucilebelia<br />

adamianisTvis, raTa Caswvdes realobas. 703 am oris liturgiuli<br />

(TanamoqmedebiTi) erToba aris sinamdvilis holistikuri Semecnebis gza.<br />

rac Seexeba cneba kaTarziss, igi aristotelesaTvis upirvelesad<br />

esTetikuri faqtia. 704 misTvis vnebaTagan ganwmenda (κάθαρσις των παθηµάτων)<br />

aris swored dramis, berZnuli tragediis mTavari mizani. 705 kaTarziss<br />

tragedia aRwevs mayurebelSi ukiduresi, anu zRvruli gancdebis _<br />

TanagrZnobisa (Tanalmobis, mowyalebis) da SiSis aRZvriT (δι’ ελέου και<br />

φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθηµάτων κάθαρσιν 706 – Tanalmobisa da SiSis<br />

(SeSfoTebis) gziT amgvar vnebaTaganTa ganwmendas ganasrulebs). 707<br />

700 swored xatis aseTi gageba udevs safuZvlad xatTayvaniscemis qristianul dogmats.<br />

701 Sdr. s. danelia, aristotele... 74, 76-77.<br />

702 Cven zemoT vnaxeT <strong>maqsime</strong>sTan da dionisesTan, rom RvTisSemecnebis misterialuri<br />

mxare aris upirvelesad intuiciuri RmerTwvdoma da rom swored es RmerTis<br />

miuwvdomlad wvdoma aris safuZveli yvela danarCeni saxis – apofatikur/katafatikuri<br />

_ RvTisSemecnebisa.<br />

703 Sdr. s. danelia, aristotele... 84, 88.<br />

704 s. danelia, aristotele... 95.<br />

705 s. danelia, aristotele... 111, 113.<br />

706<br />

poetika 1449b 27. am pasaJis Targmanis variantulobis da cneba kaTarzisTan<br />

dakavSirebuli problematikis Sesaxeb ix. s. danelia, aristotele... 153 da r.<br />

gordeziani, berZnuli literatura, gam. logosi, Tbilisi 2002, 308-313.<br />

707 Sdr. Κ. ∆. Καλοκύρης, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού της Μεγάλης Ευδοµάδας, Θεσσαλονίκη 2003,<br />

23: “...rogorc tragedia ‘Tanalmobisa (wyalobis) da SeSfoTebis (SiSis) gziT amgvar<br />

vnebaTaganTa ganwmendas ganasrulebs’, zustad aseve saRvTo liturgia ‘wyalobiT’<br />

(δι’ελέου) miemarTeba da ‘SiSiT’ (µετά φόβου) ganasrulebs ‘amgvar vnebaTaganTas’ (τοιούτων<br />

παθηµάτων) ganwmendas (kaTarziss) (romelsac Tavis vedrebaSi ambobs mRvdeli). [...]<br />

‘wyaloba mSvidobisas’ (Ελέου ειρήνης) loculobs, ‘da iyos wyaloba didisa RvTisas’ (και<br />

έσται τα ελέη του µεγάλου Θεού) evedreba bolos mRvdelmsaxuri. ‘wyalobas’ (Έλεος) iTxovs<br />

mlocveli eri niadag (RaRadebs ra _ ‘ufalo Semiwyale’). dabolos, ‘SiSiTa RvTisaTa<br />

da sarwmunoebiTa da siyvaruliT’ (µετά φόβου Θεού και αγάπης) mouwodebs mRvdeli<br />

morwmuneebs, raTa isini mividnen ziarebaze _ romelic, rogorc umaRlesi gamovlineba<br />

mistagogiis, anu Tavad qristesTan ziarebis (µέθεξις, wilmqoneobis) _, mianiWebs<br />

ganwmendas (κάθαρση)” (berZnul enaze mocemuli citatebi aris ioane oqropiris<br />

liturgiidan).<br />

221


maSasadame, tragedias sxvadasxva komponentisa (ambavi, xasiaTebi, sityva,<br />

azri, sanaxaoba da musikaluri gaformeba 708 ) Tu meTodis (fabulis<br />

gamarTulobiT, melodiiT, ritmiT, metriT 709 ) gamoyenebiT adamiani<br />

gadahyavs yoveldRiuri dune mdgomareobidan zRvrul mdgomareobaSi – im<br />

mdgomareobaSi, romelSic adamiani SeiZleba xvdebodes bunebiTad, magram<br />

ar SeuZlia SenarCundes xangrZlivad da aseve bunebrivad. es<br />

mdgomareoba, romelsac tragedia qmnis, aris “xelovnebiseuli”,<br />

kulturuli mdgomareoba. 710 aseT viTarebaSi mayurebeli gamodis Tavisi<br />

yoveldRiuri TviTidan da inscenirebul ZiriTadad miTiur gmirSi, Tu<br />

gmirebSi poulobs Tavisi “me”-s axal ganzomilebas, axal identobas. 711<br />

igi ganiwmindeba Caketili egocentruli TviTisagan da ixsneba sxva<br />

identobad, romelsac sTavazobs konkretuli miTis msoflmxedveloba. es<br />

is miTia, romlis inscenirebac xdeba calkeul tragediaSi. xolo miTi<br />

ki, rogorc viciT, swored ama Tu im sazogadoebis msofmlmxedvelobis<br />

erTdroulad amsaxvelicaa da maproecirebelic. amrigad, tragedia<br />

gaxsnis adamians iseTi identobis xatis misaRebad, romelsac es drama<br />

proecirebs sxva mayurebelSic da adamianebi xdebian erTi romelime<br />

miTiuri da tragediaSi dramatizirebuli zogadi xatis “Semadgenel”<br />

yoveldRiurobaSi gacocxlebul TviTebad. 712 adamianebi xdebian Tana-<br />

708 1550a. ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 454<br />

709 poetika 1464a 15, 1065b 21. qristianul liturgiaSi imave meTodebis gamoyenebis da<br />

zogadad ZvelberZnuli Teatris qristianul RvTismsaxurebasTan mimarTebis Sesaxeb ix.<br />

Κ. ∆. Καλοκύρης, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού... 19-35, 241-252.<br />

710 Sdr. М. Мамардашвили, Введение в Филислфию... 45: “Миф не представление, а восполнение и<br />

созидание человеком себя в бытии, в котором для него нет природных основании. И поэтому на месте<br />

отсутствующих оснований и появляются определенные "машины" культуры, называемые мифом. Ритуал<br />

есть способ введения человека в состояние, которое не длится природным образом”.<br />

711 Sdr. s. danelia, aristotele... 123-124, 130-131.<br />

712<br />

magaliTad, rogorc zaza SaTiriSvili ambobs, homerosis poeziac TavisTavad<br />

ritualia. anu is aris iseTi SemoqmedebiTi realoba, romelic “CaiTrevs” adamians da<br />

xdis mas raime/vinmed Tavdapirveli TviTis safuZvelze. Tu es asea, maSin odiseaSi<br />

odisevsis mopovebuli saxotbo saxelis xelaxal dadasturebasTan erTad -romlis<br />

Sesaxebac saubrobs nestan ratiani _ msmenelic (dramis SemTxvevaSi mayurebeli),<br />

rodesac monawileobs gmiris saxelis ZiebaSi da dadasturebaSi, Tavadac adasturebs<br />

Tavis identobas odisevsis msgavsad. anu, odisevsis msgavs identobas poulobs sakuTar<br />

arsebobaSic. amrigad, igi odisevsis vaJis, telemaqosis msgavsad “ormagi” identobis<br />

matarebeli xdeba –Tavisi da odisevsis. odisevsi xdeba misi “mama” –qristianuli<br />

mamaRmerTis msgavsad _ da am gziT igi CaerTveba im realobaSi, romelsac daxatavs<br />

miTi. anu miTi “Zerwavs” TviTebs odisevsis xatebad da msgavsebad da amgvarad qmnis<br />

iseT sazogadoebas, romelic ”Camoqnilia” odisevsis idealis mixedviT. Tavis mxriv, ra<br />

Tqma unda, Tavad odisevsi aris RmerTebis Zalis gamomavlinebeli, anu xati. Tavad igia<br />

xati RvTisa da adamiani ki xatis xati – qristianobaSi qriste aris mamaRmerTis xati da<br />

adamiani qristes xati, anu mamaRmerTis xatis xati (ix. zaza SaTiriSvili, poeti da<br />

poeziis idea evropul kulturaSi, evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura,<br />

seria evropuli Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008, 63-64 da<br />

222


adamianebi da Tana-moqalaqeebi erTi konkretuli msoflmxedvelobis mier<br />

proecirebul sazogadoebaSi. msoflmxedvelobis, romelic Tavad aris am<br />

sazogadoebis warmonaqmni. TiToeuli aris xati erTi da imave<br />

SemoqmedebiTi xatis, ese igi arian daxatuli xatis xatebi da aRar arian<br />

Caketili da vnebebSi aTqvefili TviTebis qaosuri da uformo masa. isini<br />

xdebian konkretuli miTis gacocxlebuli saxeebi, realobad qceuli<br />

miTiuri samyaros moqalaqeebi. SegviZlia, igive vTqvaT qristanul<br />

miToszec, magram amaze qvemoT.<br />

zemoT AaRvniSneT, rom adamiani intuiciurad, anu grZnobiTad<br />

CaerTveba dramaturgirebul xatSi da cnebiTi azrovneba mosdevs<br />

intuiciurad gancdils – SeiZleba winac uswrebdes, amzadebdes am<br />

intuiciur aRqmas, magram es aRqma mainc unikaluri da cnebebisagan<br />

damoukidebeli gagebaa, “saRvTo madlia”. 713<br />

serbi marTlmadidebeli episkoposi Jarko vidoviCi swored aseT<br />

aRqmas uwodebs cnobierebas. 714 igi ambobs, rom qristianuli sarwmunoeba<br />

upirvelesad swored tragediuli da gancdiTi xdomilebaa, romelic<br />

uigivdeba sifxizles, mRviZared yofnas, anu realobis WeSmarit gancdas.<br />

misi gagebiT, tragedias aSkarad hqonda religiuri xasiaTi. berZnebis<br />

warmodgeniT, tragikosebis Sejibri xdeboda RmerTebis win da es iyo<br />

erTgvari rituali, sadac unda gamovleniliyo ara adamianuri unari,<br />

nestan ratiani, saxelisa da mamis saxelis Zieba homerosis “odiseaSi”, evropuli<br />

ideebis istoria da qarTuli kultura... 69-76)<br />

713 Sdr. М. Мамардашвили, Обязательность формы, Как я понимаю филисофию, Москва 1992, 88-89:<br />

“Повторяю, в формах искусства мы имеем дело с обязательностью сильно организованной формы,<br />

следование которой обеспечивает воспроизводство состояний при неполном знании ситуации или вообще<br />

невозможности ее аналитически представить [...]Я не хочу сказать, что нет вполне свободного действия,<br />

проявления, – скорее, наоборот. Но это не свобода выбора. [..Д]олжны существовать вещи, которые как бы<br />

максимально детерминируют, суживают края поля так, чтобы внутри него вспыхивало (индуцировалось,<br />

если хотите) определенное свободное событие, содержащее законоподобное суждение, хотя оно (это<br />

действие) и не может быть предопределено средствами самой теоретической системы”. Tavisufleba da<br />

saRvTo madli ar ewinaaRmdegeba formis kristalurobas. piriqiT, raRacnairad igi<br />

gulisxmobs mas. ra Tqma unda, madli ar aris SemosazRvruli raime formiT da<br />

Caketili masSi, magram Tavad forma aris is daZabulobis veli, sadac SeiZleba<br />

daibados axali gageba da am gagebasTan erTad axali pirovneba. aqedanaa tradiciis<br />

formis saWiroeba eklesiur cxovrebaSi, magram Tuki tradiciis esa Tu is forma<br />

acxadebs pretenzias, rom is aris madlis wyaro, maSin igi cdilobs, “daatyvevos”,<br />

daiqvemdebaros madli, rac SeuZlebelia: “sulsa vidreca unebn, qrin, da ÃmaÁ misi<br />

gesmis, aramed ara ici, vinaÁ movals da vidre vals”(in 3,8).<br />

714 ix. Ж. Видович, Трагедия и литургия, Современная драматургия, № 1 , январь-март 1998 (marTalia,<br />

msjelobis am monakveTSi Cven ZiriTadad veyrdnobodiT Jarko vidoviCis msjelobas,<br />

magram ar viziarebT mis mier aristoteles kritikas). sazogado cnobierebidan<br />

pirovnul cnobierebaze anu miTidan filosofiaze gadasvlaSi tragediis gardamavali<br />

rolis Sesaxeb ix. А.В. Ахутин, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия, Тяжба о<br />

бытии, М. 1997 (http://synergia-isa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc)<br />

223


aramed _ RmerTebis Zala, anu madli. amrigad, adamianebi moqmedebdnen<br />

RmerTebis pirispir. aseTi iyo tragediuli pirovnuli cnobiereba –<br />

cnobiereba RvTaebrivi sisrulis, dasrulebulobisa da logosis<br />

pirispir dgoma. swored RmerTTan pirispir moqmedebisas gancdilze<br />

ibadeboda cnebiTi azrovneba, rogorc filosofia da SemdgomSi ki _<br />

qristianuli dogmebi. tragedia iyo toposi, sadac adamiansa da RmerTebs<br />

Soris tragikuli zRvari gadailaxeboda. is iyo are, sadac gancdebis<br />

zRvruli daZabulobisas SeiZleba anTebuliyo pirovnuli aqtis, anu<br />

cnobierebis naperwkali. 715 am movlenisaTvis SeiZleba gvewodebina<br />

eqsistencia an eqstazi. 716<br />

Jarko videviCis azriT, tragediis inscenirebaSi arsebobs samgvari<br />

erTianoba. pirvelia moqmedebis erTianoba, rac niSnavs imas, rom<br />

msaxiobis moqmedeba an scenaze yofna aris igiveobrivi inscenirebuli<br />

gmiris moqmedebasTan an yofnasTan. anu, miTiuri gmiris moqmedeba unda<br />

emTxveodes (emTxveva ara bukvalurad, aramed _ igiveobriobiT)<br />

tragikosis aRwerili gmiris moqmedebas da es ukanaskneli ki msaxiobis<br />

moqmedebas scenaze. es erTianoba ar aris litoni logikuri erTianoba,<br />

aramed _ xatis erTianoba (romelSic aris logikuroba, ra Tqma unda),<br />

sadac msaxiobis pirovnebaSi amoicnoba (SegveZlo gveTqva, Seicnoba)<br />

tragikosis gmiri, magram ise, rom Tavad msaxiobis namdvili pirovneba<br />

narCundeba gamijnuli gmirisagan. gmiri da msaxiobi erTiandebian miTiur<br />

xatSi da am xatSi erTiandeba amomcnobic.<br />

arsebobs adgilis erTianobac. miTiuri adgili – vTqvaT, promeTes<br />

kavkasia, scenis adgilmdebareoba – aTeni, da Tavad scena.<br />

dramaSi vlindeba drois erTianobac – miTiuris, tragediis<br />

Seqmnisa da inscenirebis.<br />

am sami erTianobis Tavmoyra ki xdeba erT romelime momentSi da es<br />

momentia dResaswauli – dResaswauli, rogorc garkveuli saxis<br />

RmerTmCenoba. anu, rodesac sami sxvadasxva moqmedeba, adgili da dro<br />

715 Sdr. М. Мамардашвили, Эстетика мышления, Москва, 2001, 26-29.<br />

716<br />

aristotele poetikis me-17 paragrafSi (1455b) sityva eqstazs iyenebs maniasTan<br />

mimarTebaSi. magram, Cveni azriT, aristotelesaTvis mniSvnelovania ara individualuri<br />

eqstazi, aramed dramis iseTi aRnagoba, sadac warmoiqmneba imgvari daZabulobis veli,<br />

rom monawileebSi (da mayureblebic monawileebi arian) SeiZleba warmoiSvas<br />

sayovelTaos gagebis gancda, romelic aRemateba individis eul gancdas, rasac Cven<br />

SegviZlia vuwodoT pirovnuli gancda. cneba eqstazs qvemoT davubrundebiT.<br />

224


erTiandeba, gadailaxeba drois mdinareba da dgeba maradiuli myisi. 717 es<br />

myisia Teofaniis dro, rodesac “aq” Cndeba is, rac aris “iq” –“aq” da “iq”<br />

xdeba erTi (modis sufeva misi). qristianobaSi amas ewodeba epiklisisis<br />

Jami –konkretuli taZris trapezze konkretul dros xorcieldeba is,<br />

rac moxda golgoTaze da ierusalimSi sulTmofenobisas, rogorc es<br />

aRwerilia <strong>wminda</strong> werilSi da inscenirebulia liturgiaSi.<br />

amrigad, Cven vnaxeT, rom rituals aqvs metafizikuri ganzomileba –<br />

is rac ritualirdeba da rogorc ritualirdeba, iqceva realobad.<br />

berZnul dramasac hqonda misterialuri safuZvlebi da SenarCunebuli<br />

iyo erTgvari rituali, romelic akavSirebda adamians RvTaebriv<br />

realobasTan da qmnida mas (adamians) am realobis aqtiur monawiled<br />

pirovnuli aqtis gziT. amave dros, es saRvTo realoba iqceoda<br />

erTaderT sazogadoebriv sinamdviled, romeli sazogadoebac iyo xati<br />

RvTaebrivis, oRond iseTi xati, romelic namdvilad akavSirebda adamians<br />

RvTaebrivTan da am saRvTo realobaSi adamiani poulobda Tanaadamians.<br />

unda davamatoT, rom qristianul liturgias Zireulad araferi<br />

Seucvlia tragediis gagebaSi. man mxolod Zveli miTebi axali miTiT da<br />

miTebiT Caanacvla da es, ZiriTadad, ganxorcielda politikuri aqtiT –<br />

mxedvelobaSi gvaqvs milanis 313 wlis ediqti.<br />

aqve gvinda aRvniSnoT erTi ram. rogorc vTqviT, tragedia<br />

ukavSirdeba pirovnebis sublimirebas da is aRar aris upirovno<br />

warmonaqmni. igi aris rgoli miTosidan filosofiisaken gardamavali.<br />

tragedia yovelTvis atarebs Tavisi avtoris saxels. aseve liturgiebic<br />

atareben _ avtoris konkretul saxels. 718<br />

717 Ж. Видович, Трагедия и литургия 9...<br />

718 sinamdvileSi arc erTi liturgiis namdvili avtori araa dadgenili. isini ufro<br />

spontanuri da sazogadoebrivi warmonaqmnebia. mxolod SemdgomSi, post factum,<br />

liturgiebs uwodes, ukeTes SemTxvevebSi, reformatorebis da momwesrigeblebis<br />

saxelebi. nebismier SemTxvevaSi tendencia saxezea.<br />

225


5.3. Teurgiuli rituali<br />

neoplatonikosi iambliqosi Tavis traqtatSi De mysteriis 719 Teurgiuli<br />

moqmedebis oTx stadias gamoyofs: 1. sulis ganwmenda, 2. gonebis varjiSi<br />

(filosofia, cnebiTi azrovneba), 3. RmerTebTan ziareba da maTi xedva, 4.<br />

SeerTeba RmerTebTan (X, 5). Teurgi icvleba TandaTanobiT da aRwevs,<br />

gaxdes zekosmiuri RmerTi da SeuZlia marTos kosmiuri sagnebi da<br />

movlenebi. amas igi aRwevs, rodesac gamouTqmeli simboloebis<br />

saSualebiT Seimosavs saRvTo saxes (IV, 2). am mdgomareobaSi Teurgs aRar<br />

sWirdeba ritualebi, radgan icis saRvTo simboloebi da niSnebi da maT<br />

mier yovelgvari xelovnuri operaciis gareSe ukve bunebiTad, ese igi<br />

SeZenili RvTaebrivi bunebis wyalobiT asrulebs magiur moqmedebebs.<br />

Teurgiis pirvel etapze igi manipulirebs materialuri sagnebiT,<br />

ritualebiT, magram TandaTan igi aRwevs RmerTobas da moqmedebs ukve<br />

maT gareSe. nivTier doneze Teurgiis efeqturobas iambliqosaTvis<br />

gansazRvravs is faqti, rom RvTaebrivi gamobrwyineba (“TviTmCeni ram<br />

aris da TviTmoqmedi gadmoRvriT gamobrwyineba (έλλαµψις)” (I, 8, 12)) efineba<br />

yvelafers da aRwevs yvela saganSi. magram, yvela saganSi es erTiani<br />

RvTaebrivi sinaTlis brwyinvaleba aris Taviseburad, imis Sesabamisad,<br />

Tu rogoria TiToeuli sagnis unari, gamoavlinos igi. es brwinvaleba<br />

mravldeba sagnebSi, magram ar kargavs Tavis erTianobas (I, 18). am etapze<br />

demonebis (qristianulad angelozTa mwyobrebis) saSualebiT aRwevs<br />

brwyinvaleba sagnebTan, magram srulyofil Teurgs aRar sWirdeba<br />

angelosTa dasebi, radgan igi Tavad Wvrets simboloebs da uSualod<br />

urTierTobs RmerTTan (II, 2, 11). nivTieri sagnebis ritualuri<br />

operirebisas adamianis goneba modis im kondiciaSi, rom xdeba<br />

RmerTebTan urTierTobis SemZle (“adamianis gonebis unars daxvews<br />

719 Jamblich, De Mysteriis liber / Rec. G.Parthey. Berolini, 1857. Ямвлих. О египетских мистериях / Пер. Л. Ю.<br />

Лукомского. М., 1995 (iqve ix. Sesavali leonid lukomskis Sesavali ). ix. A. Петров, Полемика<br />

Порфирия и Ямвлиха, Теургия: социо-культурные аспекты возникновения философски интерпретированной<br />

магии в античности, Санкт-Петербург 2001<br />

(http://www.centant.pu.ru/aristeas/monogr/petrov/001_0206.htm#porph); aseve Αν. Μάνος, Η τέχνη ως µέσον<br />

καθάρσεως της ψυχής, Η Οντολογία του κακού παρά Πλωτίνω. Ηθικοί και µεταηθικοί απόηχοι, Αθήνα 2002; С.С.<br />

Хоружий, Заметки к энергийной антропологии. "Духовная практика" и "отверзание чувств": два концепта в<br />

сравнительной перспективе 7, "Вопросы философии", №3, 1999; Leonard George, Between and Anteros. The<br />

Teachings of Iamblichus, Lapis 13 (Spring 2001); Edw. Moore, "Likeness to God as Far as Possible": Deification<br />

Doctrine in Iamblichus and Three Eastern Christian Fathers, Theandros Vol.3/1 Fall 2005<br />

(http://www.theandros.com/iamblichus.html).<br />

226


saRvTosTan wilmqoneobisaTvis” (I, 12)). 720 locvac aseTive rangis<br />

moRvaweobaa. igi RmerTebTan Tavisi daSorebis gacnobierebiT da am<br />

codnaze meditaciiT amzadebs da srulqmnis adamians saRvTo<br />

srulyofilebis misaRebad 721 (I, 15).<br />

rogorc vxedavT, iambliqosTanac Teurgias – rituals da locvas,<br />

iseTive moqmedeba aqvs, rogorc aristotelesTan _ dramas. isini<br />

amzadeben adamians pirovnuli aqtisaTvis. erTi mxriv, ritualuri<br />

qmedebebi rTavs adamians saRvTo realobaSi, meore mxriv, gancdebis<br />

daZabviT da mowesrigebiT mihyavs adamiani RmerTebTan Sexvedris<br />

pirovnul aqtamde, anu, qristianulad rom vTqvaT, ganaRmrTobs mas. 722<br />

5.4. berZnuli polisi da qristianuli eklesia<br />

SegviZlia vTqvaT, rom iambliqosi da aristotele ar iyvnen<br />

gamonaklisebi berZnul azrovnebaSi. piriqiT, piTagorelebis 723 , Tavad<br />

platonisa 724 da neoplatonikosebis 725 da zogadad Zveli berZnuli<br />

filosofiis Ziebebic ZiriTadad iyo religiuri da cxovrebiseuli, anu<br />

religiur gancdaze dafuZnebuli. filosofia maTTvis warmoadgenda am<br />

720 Sdr. Ed. Moore, Likeness to God as Far as Possible": Deification Doctrine in Iamblichus and Three Eastern<br />

Christian Fathers, Theandroas. An Online Journal of Orthodox Christian Theology and Philosophy V. 3/1, Fall 2005<br />

(http://www.theandros.com/iamblichus.html#_edn31): “This mild criticism of Iamblichus does not, however, detract<br />

from the supreme importance he places on the soul's participation in the Godhead - a participation more direct, more<br />

mutual, and more individually creative than what is found in Christian liturgical and mystical writings (See, for<br />

comparison, St. Cyril of Jerusalem, Lectures on the Christian Sacraments: The Procatechesis and the Five Mystical<br />

Catecheses, ed. F.L. Cross (Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press 1995)).<br />

All of theurgy has a two-fold character. One is that it is a rite conducted by men which preserves our natural order in<br />

the universe; the other is that it is empowered by divine symbols [theia sunthêmata], is raised up through them to be<br />

joined on high with the Gods, and is led harmoniously round to their order. This latter aspect can rightly be called<br />

'taking the shape of the Gods' [θεόν καταµαθόµεν, RmerTs SevimecnebT] (De Mysteriis 184, 1-8 [1.12.33-41<br />

f.]). Unlike Christian eschatology, the telos of Iamblichean theurgy is not the establishment of a new mode of<br />

existence outside this cosmos, but a perfection of human-divine existence within the cosmos. While this eliminates<br />

the historical dimension of human existence - i.e., striving for an indeterminate future - it does preserve the creative<br />

aspect of our intellectual union with a higher, divine principle”.<br />

721 imave sakiTxebisaTvis plotinisTan ix. Αν. Μάνος, Η τέχνη ως µέσον καθάρσεως της ψυχής, Η<br />

Οντολογία του κακού παρά Πλωτίνω. Ηθικοί και µεταηθικοί απόηχοι, Αθήνα 2002, 178-186.<br />

722 ix. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника... 4-6.<br />

723 Sdr. ∆. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002, 55, misive, Η αρχαία ελληνική<br />

φιλοσοφία τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 2002, 205. piTagoras orfizmTan kavSiris Sesaxeb ix. Θ. Ζήσης,<br />

Πλατωνικά, Θεσσαλονίκη 1995, 26-27.<br />

724 Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1997, 173: “platonis naSromebSi zecieri<br />

samyarosadmi nostalgias aqvs mkveTrad gamoxatuli xasiaTi. [...] ideebis Sesaxeb Teoria<br />

unda ganimartos platonis religiuri gamocdilebis safuZvelze...”<br />

725 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 21: “SegviZlia gavarCioT neoplatonizmis sami saxe,<br />

[...] metafizikuri, ganmartebiTi da religiuri, anu gamocdilebiTi [...] Teoriuli codna,<br />

romelsac iZleoda pirveli ori midgoma iyo bevrad dabali adamianis gonebaSi<br />

samyaros uSualo gamocdilebasTan SedarebiT”. Cven ukve vnaxeT zemoT, rom dionise<br />

areopagelisaTvis da <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>aTvisac metafizikuri sinamdvilis uSualo<br />

gamocdileba iyo prerogatiuli sxva saxis gamocdilebebTan SedarebiT.<br />

227


gancdebis mowesrigebasa da gonier warmarTvas. berZenisaTvis (da Semdgom<br />

qristianebisaTvisac) filosofia iyo cxovrebis wesi. berZnuli miRwevaa<br />

Teoriisa da praqtikis iseTi SemoqmedebiTi erTianoba, romelic<br />

miuRweveli iyo sxva kulturebisaTvis. 726 maTTvis azrovneba, marTalia,<br />

alagebs zogadsa da calkeuls garkveul erTianobaSi, magram igi mainc<br />

mudam rCeba obieqturi da fizikuri realobis CarCoSi. imisaTvis, rom igi<br />

gafarTovdes metafizikur donemde, man unda gadalaxos logikuri<br />

sqemebis Caketiloba da gadavides simboluri enis sferoSi. es ki<br />

berZnul azrovnebasa da eTosSi xorcieldeboda logosisa (azrovnebis)<br />

da miTosis “SeuRlebiT”. Tuki logosi moqmedebda Teoriisa da praqtikis<br />

fizikur doneze, miToss ufro farTo ganzomilebebSi gadahyavda<br />

adamianis arsebobis mimarTeba zogadisa da calkeulisadmi. WeSmaritebis<br />

filosofiuri gansazRvrebebi amodiodnen rogorc logosidan, ise<br />

miTosidan – rodesac vlaparakobT miTosze, ar unda dagvaviwydes misi<br />

tragediuli “gaTamaSeba” (διαγωγή 727 ), romelzec zemoT visaubreT. miTosi<br />

logosTan erTad aRwevs iseT metafizikur sferoebs, romelic ar aris<br />

sxva ram, Tu ara kvleva da azris micema fizikuri da politikuri<br />

sinamdvilisaTvis.<br />

aseTi midgoma ucxo ar iyo Tavad aristotelesaTvis, romelic<br />

cnobilia Tavisi logikurobiT. misTvis “gancvifreba (gaoceba,<br />

gakvirveba 728 )” iyo is Zala, romelic adamians agdebda gaurkvevlobaSi da<br />

ubiZgebda azrovnebisaken, radgan gancvifrebisas obieqturi samyaro<br />

xdeboda gaurkveveli, gaugebari. amitom es samyaro imisaTvis, rom<br />

gasagebi gamxdariyo, saWiroebda axal sqemebs. saWiro xdeboda zogadi<br />

warmodgenebi. miTosic swored amas akeTebda 729 filosofiis uwin da<br />

726 ix. Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 49-58<br />

727 Sdr. metafizika 981 b. cneba διαγωγή-is (garToba, gaTamaSeba, drois gatareba, cxovrebis<br />

yaida) kavSiris Sesaxeb poeziasTan – rac igivea zogadad Semoqmedebis _ da<br />

tragediasTan ix. s. danelia, aristotele... 59-61, iqve 123: “...tragedia aris garToba<br />

(διαγωγή), romelic mayurebels saxlidan motanili vnebebisagan wmends da amSvidebs”.<br />

728<br />

ZvelqarTulad sityva gankvirvebiT iTargmneboda cneba eqstazi. es ubralod<br />

damTxvevaa (anu aristoteleseuli gancvifreba,rogorc filosofiis sawyisi biZgi,<br />

daemTxva Zvel qarTul gankvirvebas, anu eqstazs) _ miTumetes, rom Cven axla ar<br />

vmsjelobT ZvelqarTuli terminebiT, magram, vfiqrobT, mainc aRniSvnis Rirsia.<br />

729 T. bokuCava, miTosi da qarTuli Teatri, saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis<br />

Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti, disertacia, Tbilisi 2006, 3, 12: “adamians,<br />

rogorc kulturSemoqmeds, apriorulad eZleva sinamdvilis maorganizebele mitosis<br />

‘gancda’, romelic realobis gamTlianebis safuZvels warmoadgens. es gancda realobis<br />

mTlianobis ganmsazRvreli safuZvelis arsebobis rwmenas emyareba, romelic, miuxedavad<br />

imisa, Tu sad ibadeba is _ primitiuli rwmenis, ganviTarebuli religiis, ideologiisa<br />

228


Semdeg masTan erTad (“gaurkvevlobaSi myofi da gaocebuli Tvlis Tavs<br />

armcodned imis gamo, rom miTismoyvarec filosofosia, radgan miTi<br />

Sedgeba saocrebebisagan)”. 730 miTi Tavisi warmodgenebiT anu xatebiT<br />

awesrigebs realobas da avlens arsebulis erTianobas _ da ara mxolod<br />

avlens, aramed “CaiTrevs” adamians am mowesrigebulobaSi da<br />

“ganacdevinebs” erTianobas. 731 es erTianoba ki Seexeba ara marto<br />

samyaros, aramed _ poliss da adamianis sulsac. 732<br />

amrigad, tragedia aris is toposi, sadac mowesrigdeba realoba erT<br />

harmoniad. xolo es harmonia aucileblobiT moicavs suls, polissa da<br />

samyaros. am samidan romelimes “amovardna” harmonias gadaaqcevs<br />

kakafoniad, 733 radgan samyaroc da polisic ireklaven imas, Tu rogor<br />

aris mowyobili suli da piriqiT.<br />

realobis aRnagobis aseTi aRqma gadavida qristianobaSic.<br />

politikuri da sazogadoebrivi cxovrebis saxem gavlena iqonia eklesiis<br />

Tu mecnierebis wiaRSi _ realobis xatis Seqmnisa da struqturirebis safuZvels<br />

warmoadgens. Sesabamisad, unda vivaraudoT, rom sinamdvilis, rogorc mizanSewonili Tu<br />

mizanmimarTuli arsis gancdas erTgvari TanSobili zedamiTosuri arqetipi udevs<br />

safuZvlad, romlis saboloo daZleva, romlis farglebidan saboloo gamosvla,<br />

kulturis dasasrulis anu kolafsis tolfasia. [...] miTi, CvenTvis, erTsa da imave dros,<br />

religiac aris, ideologiac, esTetikac da metafizikac. [...] miTisadmi apelireba xdeba<br />

sxvadasxva saxiT, cnobierad da gaucnobierebelad. miTi rogorc sicocxlis<br />

maorganizebeli faqtori da rogorc samyaros mTlianobis ganWvretisa da gancdis<br />

zogadi forma _ ukvdavia”.<br />

730 metafizika 982 b. Sdr. W. J. Wood, On the Uses and Advantages off an Epistemology for Life, Postmodern<br />

Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press, 1999, 14: “According to<br />

Aristotle, virtues are well anchored, reliable dispositions that people acquire over time, enabling them to think and<br />

feel and act in ways that contribute to their fulfillment… Compassionate persons, for example, must have powers of<br />

moral perception and judgment that reliably indicate to them persons who are in needs… compassionate persons act<br />

appropriately to alleviate need, such action of the requiring careful deliberation… [moral virtues] closely is<br />

intertwined with excellence in such cognitive abilities as deliberation and judgment”. e.i. imas, rasac aRZravs<br />

adamianSi tragedia, anu Tanalmobas, igi TavisTavSi gulisxmobs ganmrCevelobas,<br />

rogorc azrovnebasa da gansjas. is, rasac iwvevs tragedia, moiTxovs logikur<br />

azrovnebas da filosofosobas. amdenad, saxezea tragedia-filosofiis wyvili.<br />

731 ix. Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 58-65. Sdr. Ал. Лосев. Ранний и средний эллинизм,<br />

чувственно-материальный космос как объект. §2 Средний эллинизм, История античной философии в<br />

конспективном изложении, М.: "Мысль", 1989 (http://psylib.org.ua/books/losew01/txt05.htm): “исходный и<br />

общий для всей античности чувственно-материальный космос стал таким неделимым существом, в<br />

котором ноуменальная структура через посредство души стала общекосмическим телом. Но это и значит,<br />

что чувственно-материальный космос стал единственным и единичным живым существом, то есть<br />

человеком, то есть мифом. Это уже была не диалектика объекта и не диалектика субъекта, а<br />

диалектическое их нерушимое единство, то есть диалектика мифологии. [...] Подлинный диалектический<br />

синтез объекта и субъекта есть человек; а это значит, что философия стала {мифологией}, поскольку<br />

только в мифе человеческая мысль становится реальной, материальной и природной субстанцией”. aseve<br />

С.С. Хоружий, Заметки к энергийной антропологии." Духовная практика..: “Фиpменная цельность<br />

эллинского миpосозеpцания являет тyт себя как нельзя яpче: в теме дyховных чyвств (и не только в ней)<br />

неоплатонизм дает совеpшенный философский синтез того, что yтвеpждают мистеpии; мистеpиальный опыт<br />

концептyальной пpоpаботкой возводится в гоpизонт философского опыта — и с тем начало и конец<br />

смыкаются в неpазделимое смысловое единство”.<br />

732 Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии, Москва 2002, 301<br />

733 Sdr. iqve 302<br />

229


mowyobaze. Tavad sityva eklesia iyo Zveli berZnuli termini, romelic<br />

niSnavda erTi romelime polisis moqalaqeebis dadgenili periodulobiT<br />

TavSeyras mniSvnelovani gadawyvetilebebis misaRebad. xolo am Sekrebis<br />

mizans warmoadgenda is, rom Tavad masSi arekliliyo harmoniuli<br />

samyaros realoba, anu demosis (δήµος) Tavyriloba xdeboda polisis saxe<br />

da, amave dros, samyaros harmoniulobaSi adgilis povnis, masTan<br />

morgebis saSualeba. 734 tragediebic imarTeboda aseve periodulobiT da<br />

masac hqonda igive daniSnuleba. amave mniSvnelobiT gamoiyeneboda Zveli<br />

berZnuli termini eklesia Zveli (septuagintas) da axali aRTqmis<br />

wignebSi. iq sityva eklesia ukavSirdeba RmerTs _ “RmerTis eklesia” an<br />

“qristes eklesia”. es ki niSnavs, rom am SemTxvevaSi ara TavisTavad<br />

demosi, anu eklesia xdeboda WeSmaritebis wyaro, aramed RmerTi. amrigad,<br />

eklesias xelmZRvanelobs RmerTi, qriste da suliwmida. 735 “zeciuri<br />

samefo”, anu namdvilad myofi realoba(rac aris samerTeba RmerTis<br />

RvTaebrivi socialuroba), airekleba eklesiaSi. magram eklesiis<br />

dadginebisa da gamovlinebis upirvelesi saxe aris swored misi<br />

misterialuri cxovreba 736 da, pirvel rigSi, evqaristia _<br />

gaqristianebuli ZvelberZnuli drama. TiToeuli morwmune mxolod<br />

misteriis gziT SeiZleba gaxdes da SenarCundes rogorc eklesiis wevri.<br />

rogorc zemoT vnaxeT, aristoteleseuli kaTarzisi dionise<br />

areopagelTan naTlobis misterias ukavSirdeba, xolo gansruleba aris<br />

evqaristia, sadac kaTarzisi aRwevs Tavis daniSnulebas. 737<br />

734 ix. Chr. Yannaras, Human Rights and the Othodox Church...<br />

735 Ι. Ζηζίουλας, Ελληνισµός και χριστιανισµός. Η Συνάντηση των δυο κόσµων, Αθήνα 2003, 126-130.<br />

736 iqve, 116-121, 131-138. aseve J. D. Zizioulas, The Early Christian Community, Christian Spirituality. Origins<br />

to the Twelfth Century, Edited by Bernard McGinn, John Meyendorff and Jean Leclercq. Crossroad, New York<br />

1987, 30 “Spirituality in this Eucharistic context acquires an ontological and not simply moral or a psychological<br />

context… it is identical with overcoming death through the acquisition of a new identity based on new relationships<br />

which are identical with the Father-Son relationship of the Holy Trinity. [...] Membership in the church as the body<br />

of those who through baptism and the Eucharist have acquired such an identity was the source of true spirituality.<br />

Spirituality is an ecclesial and not an individual experience. [...] The way the Eucharistic community was composed<br />

portrayed the “way of being” that will characterize the kingdo. [...] This meant that the Eucharist community was a<br />

catholic community, and the members of this community were expected to show a catholic ethos in their spiritual<br />

life”.<br />

737 naTlisRebisa da mironcxebis ritualis Sedegi aris swored RvTivsaxovan siqveleTa<br />

kvlav CaTesva RmerTSobil adamianSi (saeklesio ierarqiis Sesaxeb 4,1). xolo sinaqsisis<br />

misteria, romelic aris misteriebis misteria (saeklesio ierar... 3,1), dahbeWdavs<br />

danarCen misteriebs. es rituali mRvdelmoqmedebs adamianis Sekrebilobas/sinaqss, mis<br />

urTierTziarebas da SekavSirebas zeerTTan. ra Tqma unda, am ritualis centrSi dgas<br />

qriste. igi ara mxolod gamoisaxeba, aramed wiliqoneba (µετέχεται) (Sdr. saeklesio ierar...<br />

3,12).<br />

230


dabolos, sanam gadavidodeT <strong>maqsime</strong> aRmsarebelze, gvinda marsel<br />

denienes gamokvlevaze dayrdnobiT aRvniSnoT, rom berZnebisaTvis<br />

RmerTebis neba, anu metafizikuri realoba ar iyo cxovrebis wesis<br />

erTaderTi ganmsazRvreli. berZnebi tradiciaze dayrdnobiT, sakuTari<br />

ZalisxmeviT da “eqsperimentebiT” eZebdnen iseT saukeTeso da qmediT<br />

saxes, romelic efeqturad moewyobda, “Seamwyobrebda” polisis da,<br />

amdenad, moqalaqeebis cxovrebas. 738 miTosis da logosis _ rogorc<br />

azovneba, Zieba da riski _ SeuRleba iyo berZnuli civilizaciis mTavari<br />

da ganmsazRvreli principi, romelic, faqtobrivad, ucvlelad gadmoiRo<br />

qristianobam. am ukanasknelma mxolod miTis “fabula” Secvala, ramac, ra<br />

Tqma unda, Taviseburi gziT waiyvana qristianuli samyaro, magram<br />

principi ucvleli darCa.<br />

5.5. ritualuri Semecneba <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />

zemoT ukve ramdenjerme aRvniSneT, rom berZnuli drama SemoqmedebiTad<br />

iqna aTvisebuli qristianul liturgiaSi. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mistagogia<br />

ki swored liturgiis komentaria. aq Cveni mizania, mokled vaCvenoT, Tu<br />

rogor SeiZleba ukavSirdebodes mistagogia aristoteleseul tragedias<br />

da iambliqoseul/neoplatonur Teurgias. 739<br />

magram jer, sanam uSualod mistagogiaze gadavidodeT, gvinda<br />

SevCerdeT Talasesadmis erT pasaJze:<br />

“mxedveli (θεωρητικός) goneba gznebas da ndomobas azrovnebis (λόγου)<br />

uRelSi Seabams, raTa mxneobiTa da gonierebiT emsaxuron siqveleebs da<br />

ar AaZlevs maT Tavisuflebas, sanam sulieri kanoniT ar STainTqmeba<br />

bunebis kanoni, rogorc usazRvro sicocxlis mier xorcis sagodebeli<br />

sikvdili da sanam ar gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati,<br />

romelsac aqvs mimsgavsebiT pirvelsaxis (αρχετύπου) mTeli (sruli) saxe<br />

(µορφήν). iq moxvedrili mxedveli goneba aTavisuflebs ndomobas da<br />

gznebas – erTs gardaqmnis, raTa mieces saRvTo trfialebis SeumRvrevel<br />

tkbobas da ubiwo xibls, xolo meore gadahyavs sulieri mxurvalebis da<br />

aalebis maradmoZraobasa da gonier sigiJeSi (σώφρονα µάνιαν,<br />

738 M. Detienne, The Gods of Politics in Early Greek Cities, Political Theologies.Public Religions in a Post-Secular<br />

World, Edited by Hent de Vries and Lawrence E. Sullivan, Fordham University Press, New York 2006, 100: “As all<br />

Hellenists know, the ritual calendar, with all its information, relayed about fifty percent of the ‘laws’ of Solon. But<br />

the essential point is that ‘the affaris of the gods’, the first section of ‘public matters’, were debated, disscused, and<br />

dicided in the assembly. [...] So the sovereignity of the group over itself clearly also covered its gods and their<br />

affairs. [...] the gods... never thought of inventing such a thing as ‘city’. Cities were an invention of men, of mortals,<br />

and one of fine days woke up to this fact. [...] Of all the human activities, politics was thus the one that was<br />

specifically constructed by human beings. [...] The autonomy of the political domain did not simply fall from the<br />

sky”. Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии... 298.<br />

739 ZvelberZnul azrovnebasa da qristianobaSi simboloebis Teologiuri analizisaTvis<br />

ix. Π. Ι. Σκαλτσής, Η των συµβόλων αλήθεια (Φαινοµενολογική και θεολογική προσέγγιση), Λειτουργικές µελέτες,<br />

Θεσσαλονίκη 1999, 13-36.<br />

231


saRazrovnebiT maniaSi). amaT mier [...] gonier sigiJes RmerTisadmi eqstazs<br />

uwodebs, romelic arsebulTagan garegaiyvans misiT Sepyrobil<br />

saRmoazrovne gonebas.” 740<br />

zemoT mravalgzis vnaxeT, rom dionisesa da <strong>maqsime</strong>saTvis <strong>evqaristiuli</strong>,<br />

anu misterialuri koneqsti _ da, vfiqrobT, axla ukve cxadia, rom<br />

tragediuli konteqstic _ mudam saxezea nebismieri gvaris<br />

RvTiswvdomisas da gansakuTrebiT ki eqstazuri Semecnebisas. am pasaJSi<br />

vxedavT, rom eqstazi uigivdeba sigiJes/manias. am ori terminis<br />

sinonimuroba Cveulebrivi momentia Zv. berZnuli samyarosaTvis 741 , magram<br />

sainteresoa, Tu isini rogor arian erTad mocemuli poetikis erTsa da<br />

imave konteqstSi<br />

“ramdenadac SesaZlebelia, moqmedeba unda iyos Tan garegnulad kargad<br />

gamokveTili. yvelaze ufro damajerebelni arian is poetebi, romlebic<br />

vnebaTa dargSi imave bunebis arian: aRelvebs is, vinc TviTon<br />

aRelvebulia da risxvas iwvevs is, vinc uWeSmaritesad ganrisxebulia.<br />

amitomac poetis Semoqmedeba aris bunebisagan kargad dajildoebuli<br />

(εὐφυοῦς, keTilbunebovani –k.k) kacis saqme, an gadareulis (µανικοῦ). xolo<br />

amaTgan pirvelebs aqvT unari sxvadasxva forma miiRon, xolo meoreni<br />

eqstatikosebi arian (ἐκστατικοί).” 742<br />

am pasaJis interpretacia azrTa sxvadasxvaobas iwvevs, rac<br />

niSandoblivia mTlianad poetikisaTvis. 743 es situacia asaxulia Tavad<br />

TargmanebSic. sergi danelias es Targmani upiratesobas aniWebs<br />

keTilbunebovans. igi SeniSvnaSic ambobs, rom, aristoteles azriT, poeti<br />

unda iyos geniosi (keTilbunebovani) da ara gadareuli, anu<br />

eqstatikosi. 744 aseTi viTareba ar gvaqvs sxva TargmanebSi. 745 piriqiT, Cvens<br />

xelT arsebuli eqvsi Targmanidan xuTi Tanabar mniSvnelobas aniWebs<br />

orive unars. 746 sityvasityviTi Targmani ki iqneboda: “amitom poetika aris<br />

740 Talasesadmi 55 PG 90, 348∆-349Α Sdr. sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi T... 3,<br />

54 -56 PG1284B-1285A<br />

741 ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 285<br />

742 poetika 1455 a [29-32].<br />

743 ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 281<br />

744 s. danelia, aristotele... 181<br />

745<br />

ix. aristotele, poetika, eqvsi paraleluri Targmani<br />

(http://nevmenandr.net/poetica/1455a22.php#comp#comp). sergi danelias pozicias emxroba mxolod<br />

butCeris (S.H. Butcher) 1902 wlis Targmani.<br />

746 Sdr. Humphry House, Aristotle's Poetics: A Course of Eight Lectures, Oxford, London 1956,<br />

(http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=6274704), 11-12, 35-36: “Aristotle speaks at the psychological level, and<br />

uses a term taken over from Plato, his master, for the mysterious element, like madness, which may be involved. [...]<br />

Here is adumbrated a most important distinction between two types of poetic character. But it is no part of<br />

Aristotle's plan to develop it.., because he is writing primarily about the formal aspects of poetry, not about the<br />

psychology of creation. He is instructing his pupils how to write Tragedy or Epic, so far as it can be taught:<br />

232


keTilbunebovanis an giJis (maniakis): amaTgan erTni arian advilmoqnilni,<br />

meoreni ki _ eqstatikosebi (∆ιὸ εὐφυοῦς ἡ ποιητική ἐστιν ἢ µανικοῦ· τούτων γὰρ οἱ µὲν<br />

εὔπλαστοι οἱ δὲ ἐκστατικοί εἰσιν)”. am Targmanidan araferi mianiSnebs sergi<br />

danelias interpretaciis sasargeblod. vfiqrobT, eqstatikosoba iseTive<br />

niWia, rogorc keTilbunebovneba. es ase rom yofiliyo, araferi iqneboda<br />

gasakviri, radgan, erTi mxriv, Tavad aristotele aRiarebs tragediis<br />

misterialur fesvebs da cnobilia, rom swored misteria iyo eqstazis<br />

upiratesi adgili. 747 meore mxriv, tragediis aristoteleseuli gageba<br />

swored imaSi mdgomareobs, rom man iseTi mdgomareoba unda gamoiwvios<br />

adamianSi, rom moxdes misi (adamianis) kaTarzisi, misi transcendireba<br />

bunebrivi mdgomareobidan axal mdgomareobaSi, anu, <strong>maqsime</strong>seulad rom<br />

vTqvaT, “sanam sulieri kanoniT ar STainTqmeba bunebis kanoni...… da sanam<br />

ar gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati”. Zneli saTqmelia, hqonda<br />

Tu ara <strong>maqsime</strong>s mxedvelobaSi poetikis es fraza, magram erTi ram cxadia,<br />

aristotelesTvisac da <strong>maqsime</strong>sTvisac eqstazi dakavSirebulia dramasTan<br />

da Cvenc migvaCnia, rom dakavSirebulia dadebiTad. anu, drama aris<br />

daZabulobis is veli, sadac inTeba gagebis naperwkali, rogorc<br />

pirovnuli aqti. magram, ra Tqma unda, is ar aris erTaderTi toposi. Cven<br />

vnaxeT, rom evqaristiis da dramis moqmedebis are ufro vrcelia, vidre<br />

Tavad isini. anu, isini moqmedeben yoveldRiurobaSic da eqstazi da<br />

gageba misterialur bazaze droisa da sivrcis nebismier momentSi aris<br />

SesaZlebeli – “Rirsia da samarTliani, rom Sen gigaloboT, Sen<br />

keTilgmetyvelebdeT, Sen gaqebdeT, Sen gmadlobdeT Seni xelmwifebis<br />

yovel adgilas”. 748<br />

da meore sakiTxi <strong>maqsime</strong>s am pasaJTan dakavSirebiT. iambliqosTan<br />

vnaxeT, rom saboloo etapze Teurgi demonTa/angelozTa “dasTa dasebis”<br />

gareSe Tavad Wvrets simboloebs da uSualod urTierTobs RmerTTan.<br />

magram Wvrets imave simboloebs. simboloebi xdeba maqsimalurad sufTa<br />

da gamWvirvale, magram isini mainc arian SenarCunebulni. 749 adamiani<br />

inspiration (madness) cannot be taught, and by the "art" of poetry is meant a consistent body of principles and rules<br />

for its composition rather than the capacity to apply them”.<br />

747 Sdr. r. gordeziani, berZnuli literatura... 281, 285.<br />

748 ix. ioane oqropiri wirvis anamnezisis locva<br />

749 is, rom neoplatonizmSi aseTi gageba bolomde mainc ar aris Camoyalibebuli da<br />

mainc narCundeba erTgvari dualizmi, anu adamianis sxeuli uaryofiTad aris gagebuli<br />

da sabolood gadalaxvadia ix. С.С. Хоружий, Заметки к энергийной антропологии…<br />

233


nebismier etapze mxolod simboloebiT (sityvac xom simboloa?!)<br />

urTierTobs sxva pirovnebasTan da pirovnebebTan. amasve ambobs <strong>maqsime</strong>:<br />

“gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati, romelsac aqvs mimsgavsebiT<br />

pirvelsaxis sruli saxe”. anu, mas aqvs sruli saxe, magram mainc<br />

mimsgavsebiT. 750 es sakiTxi mniSvnelovania, radgan azrovnebasa Tu<br />

sulieri warmatebis nebismier etapze simboloebiT operireba<br />

gardauvalia. magaliTad, dionises saRvTo saxelTas ganmartebisas<br />

<strong>maqsime</strong> (an “<strong>maqsime</strong>”) RmerTSi arsebul maradiul nebelobebs, anu<br />

arsebulTa ideebsa da paradigmebs, uwodebs materias, romelic, ra Tqma<br />

unda, ar aris igiveobrivi qmnili materiis, romlisaganac Seiqmnen<br />

adamianebi 751 :<br />

“RmerTi arsebobis uwin aris winaremyofi (προών). [...] winarearsebulad<br />

iTqmeba RmerTi da damatebiT iTqmeba arsebuladac, rogorc yovelives<br />

mizezi da Semdeg [iTqmeba], rom misgan aqvs yovelives arseboba. arseboba<br />

azrovnebiTad wilmqoneobiT Seudga mis winaremyofobas da ara imitom,<br />

rom RmerTi gaiyofa arsebobad da winarearsebobad, aramed misi neba,<br />

romelmac arsebobaSi gamoiyvana arsebulebi, iTqmeba winarearsebulad<br />

RmerTSi da am saRvTo nebaSi, romelSic arsebobisaTvis winagansazRvra<br />

qmnileba, safiqralia, rom uwinares sxvebze [nebebze], romelTa mierac<br />

arsebulebi eziarebian RmerTs, igulisxmeba (επινοείται, iazrovneba,<br />

moigoneba) Tavad RmerTi, rogorc ram uxucesi sawyisi, radgan jer<br />

arsebobs ram da maSin aris sicocxle da sibrZne. amrigad, uxilavi da<br />

umaRlesi gonebebi pirvelad arsebobas eziarebian da amgvarad<br />

sicocxles da sibrZnes. rogorc Cvens SemTxvevaSi uwinares raimesa<br />

750 Cveni azriT, dionisec da <strong>maqsime</strong>c, iseve rogorc yvela sxva saeklesio mwerali, vinc<br />

liturgias ganmartavda, swored simboloebis dawlobisa da gafaqizebisaTvis zrunavda<br />

da ara ritualis xeluxleblobis uzrunvelyofas an, metic, ar isaxavdnen miznad mis<br />

kidev axali simboloebiT datvirTvasa da gabundovnebas.<br />

751 Sdr. В. Ф. Асмус, Неоплатонизм, Античная философия, Москва 1976, 516: “ Первое, что происходит из<br />

Единого, есть Ум. В Уме следует различать, по Плотину, три момента: 1) понятие вещества; 2) мыслимое<br />

бытие; 3) само мышление.[...] «Вещество», образующее момент Ума, есть форма, определенная от вечности,<br />

и вечно остается таким. [...] «Вещество» Ума, или идеального мира, есть бытие, сущее: за ним пребывает<br />

Единое, которое уже не есть сущее”. asmusis es Sexeduleba sadavoa, radgan is pirveli<br />

materia ar aris plotinTan mkacrad gansazRvruli, rogorc gonebis sferoSi arsebuli.<br />

piriqiT, is ufro erTs uaxlovdeba. gvian neoplatonizmSi, kerZod ki proklesTan,<br />

goniTi hule gardaiqmneba henadebis sferod, romelic erTis hipostasSi erTiandeba.<br />

henadebi dionisesTan da <strong>maqsime</strong>sTan gardaiqmneba nebelobebad. Tumca<br />

neoplatonikosebTan logosebi, rogorc aseTi, sulis sferoa – suli Wvrets gonebaSi<br />

arsebul ideebs da am ideebis safuZvelze Tavis TavSi qmnis calkeul arsebulTa<br />

logosebs (ix. Св. Мельник, Плотин об идеях вещей, Logos 6<br />

(1999)(http://www.ruthenia.ru/logos/number/1999_06/1999_6_07.htm), 59-67; Sdr. R.T. Wallis,<br />

Νεοπλατωνισµός... 116-117; T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor, Oxsford<br />

University Press 2008, 81-92). rogorc vTqviT, <strong>maqsime</strong>sTan aseTi gradacia ar gvxvdeba. igi<br />

aerTianebs logosebs da ideebs da, amdenad, gonieri hule xdeba swored arsebulTa<br />

logosebis tani, anu qristes tani. SeiZleba Tu ara, iyos es tani petriwiseuli<br />

namdvilmyofi? rogorc zemoT aRvniSneT, Talasesadmi 13–Si logosebi arian<br />

προκαταρτισθνέτες. rusul TargmanSi es sityva gadmoTargmnilia, rogorc предуготовленные,<br />

inglisurad Teodor tolefseni mas Targmnis Semdegnairad - prepared (T.T. Tollefsen, The<br />

Christocentric Cosmology... 66). e. WeliZe mas Targmnis, rogorc dasafuZvlebuli. yvela am<br />

Targmanis mixedviT, qristes tani Semzadebuli yofila maradiulobaSi. xom ar SeiZleba,<br />

rom petriwi namdvilmyofis SeqmnulobaSi mis maradiul Semzadebulobas gulisxmobdes?<br />

234


Sedga nivTiereba (ύλη), romlisaganc varT, aseve usxeuloebis<br />

SemTxvevaSic, sagonebo nivTiereba, romliTac iazrovneba Tavad<br />

arsebuli TiToeulis sicocxliseuli gvari (είδος, saxeoba, eidosi),<br />

romliTac gaarsdeba sicocxled da sibrZned da msgavsebad. [...] rogorc<br />

vTqviT, ideebad da msgavsebebad (παραδείγµατα, paradigmebi), romlebic<br />

arian maradiuli RmerTis maradiuli TviTsruli naazrevni (νόησεις,<br />

nagonebarni), igulisxmebian Tavad ideebis wilmqoneTa elementebi da<br />

sawyisebi, univTo da usxeulo nivTiereba, romlebic (οίον, iseve rogorc)<br />

arian Seqmnili usxeulo mwyobrebi. TviTsicocxle, TviTsibrZne da<br />

TviTmwyobri da sxva paradigmebi arian RmerTSi, romelTac eziarebian<br />

qmnilebebi, rogorc wertils, anu centrs swori xazebi, romlebic<br />

wrewiris rkalisaken miemarTebian.” 752<br />

swored am paradigmebis, anu simboloebis tania RmerTsityvis tani.<br />

xolo es simboloebi arian arsebulebis logosebi da, amdenad,<br />

eqstazisas morwmune ki ar tovebs samyaros, aramed mas xedavs,<br />

“kiTxulobs” RmerTSi. miuxedavad imisa, rom <strong>maqsime</strong>s zogierTi pasaJi<br />

tovebs am azris sapirispiro STabeWdilebas, es viTareba cxadi xdeba<br />

misi teqstebis Sejerebisas. amitom, Tuki origenesaTvisσ aucilebeli iyo<br />

pirovnebis Tavisuflebis maradiuli SenarCunebisaTvis στάσις-κίνησις-γένησις<br />

–is Semdeg apokatastasisisas (αποκατά-στασις) kvlav dacemis daSveba,<br />

<strong>maqsime</strong>sTan es aucilebloba ar arsebobs _ γένησις-κίνησις-στάσις-is Semdeg<br />

adamians eZleva dausrulebeli ganviTarebis saSualeba, grigol noselis<br />

cnebis, epektasisis (επέκ-στασις) kvaldakval. pirovneba Tavad xdeba<br />

simbolo da sxva siboloebis centri. 753 masSi ixilveba auracxeli sxva<br />

simbolo. magram, masSi asaxuli sxva aRar aris iseTi, sanam iyo am<br />

asaxvamde. anu, rodesac es sxva xedavs Tavis Secvlil anarekls sxvaSi,<br />

maSin rogorc am sxvisagan da sxva mravali aseTive sxvebisagan Semdgari,<br />

anu sxvebiT “daunayreblad danayrebuli” Seicvleba (amgvarad,<br />

evqaristiul misiologias maradiuli xasiaTi aqvs). marTalia, es<br />

simboloebSi dausrulebeli cvlilebis SesaZlebloba ar gamoricxavs<br />

kvlav dacemis SesaZleblobas, magram dacemis aucilebloba aRar<br />

arsebobs. amgvarad, <strong>maqsime</strong>sTan moxda origenes, grigol noselisa da<br />

dionises SemoqmedebiTi aTviseba da ganviTareba. 754<br />

752 sqolioebi. saRvTo saxelTa 5, 5 PG 91, 323.<br />

753 ix. zemoT intersubieqturobasa da neoplatonuri TviTis Sesaxeb msjelobebi.<br />

754 Ed. Moore, Origen of Alexandria and St. Maximus the Confessor: An Analysis and Critical Evaluation of Their<br />

Eschatological Doctrines, Boca Raton, Florida USA 2005, 176-183. eduard muri amtkicebs, rom ambigva<br />

7–is (aq: sxvadasxva siZnele 9) mixedviT <strong>maqsime</strong>sTan esqatologiuri monoenergizmi<br />

saxezea, anu adamianis pirovneba saerTod dakargavs moqmedebas da mis zogad adamianur<br />

buneba/arsSi imoqmedebs mxolod RmerTi. amdenad, individualuri gamovlinebebi<br />

ganqardeba da pirovnuli Tavisufleba saerTod daikargeba. amas e. muri faSizmsac ki<br />

235


amasTan erTad, imave (Talasesadmi 55) pasaJidan Cans, rom eqstazisas<br />

sulis Zalebi araTu wyveten moqmedebas, aramed, piriqiT, mTeli<br />

TavisuflebiT amoqmeddebian. eqstazi, rogorc TviTmitoveba, anu RmerTis<br />

saboloo wvdoma, ar gulisxmobs TviTis ganqarvebas da galRobas<br />

RvTaebrivSi, aramed gulisxmobs RmerTTan pirovnul, pirispir Sexvedras.<br />

da meore _ swored am tanis aucileblobisa da gardauvlobis<br />

aRiarebiT <strong>maqsime</strong> cxadad iZleva pasuxs origenes WoWmanze _ eqneba Tu<br />

ara RmerTsityvas sxeuli da iarsebebs Tu ara igi Tavad maradiulad,<br />

rogorc qriste Tavis or bunebaSi. 755 anu, sxvagvarad rom vTqvaT, <strong>maqsime</strong><br />

aneitralebs origenizmis ukidures individualizms da adamians<br />

yovelTvis tovebs simboloebis, anu Tana-qmnilebebTan intersubieqturi<br />

urTierTobebis areSi.<br />

axla gadavideT uSualod mistagogiaze. 756 <strong>maqsime</strong> mistagogiis<br />

pirvel TavSi aCvenebs, rom eklesia aris pirovnuli RmerTis xati.<br />

RmerTi aerTianebs yovel arsebuls, ar aZlevs maT saSualebas, iqcnen<br />

qaosad da SeakavSirebs maT imdagvarad, rom ar warxocs maT Soris<br />

gansxvavebulobas. imaves moqmedebs eklesiac. <strong>maqsime</strong> ambobs:<br />

“amrigad, rogorc iTqva, RmerTis xati aris <strong>wminda</strong> eklesia, radgan<br />

morwmuneebis imave erTianobas moqmedebs (ενεργούσα), rasac RmerTi [...]<br />

arsebulebis arsebis [am erTianobas] Seurwymelad moqmedebas (ενεργείν)<br />

aRmoacenebs Tavad [is], vinc, rogorc vaCveneT, sakuTar TavTan – rogorc<br />

mizezTan da sawyissa da saboloo mizanTan _, mimarTebiT da SeerTebiT<br />

awynarebs da igiveobrivyofs 757 maT gansxvavebulobas.” 758<br />

adarebs: “When Maximus speaks of our dependence upon God as a remedy for despair, he lapsing into a fascistic<br />

conception of God; for we know from history that fascist leaders always rise to power when the populace feels that<br />

they are helpless, and consequently long for a protector, regardless of the personal cost in terms of individual<br />

freedom and even justice. Indeed, as we are reminded throughout history (in a saying that has become rather cliched<br />

but true nonetheless), when people are scared, the first thing they are willing to sacrifice is their freedom. [...]<br />

Unfortunately, I am unable to discern any redeeming aspect of Maximus’ eschatology, for he posits our existence in<br />

a fascistic manner as enslavement to the will of a ruler (God) whose ways and reasons must be unquestioningly<br />

regarded as superior to our own, with the result that intellectual pursuit is, ultimately, superfluous”(iqve 181, 189).<br />

eduard muris am mtkicebiT RmerTSemecneba, iseve rogorc mTeli pirovnuli moRvaweoba,<br />

<strong>maqsime</strong>sTan fuWi da uperspeqtivo gamodis _ adamiani tiranis xelSi iqceva saTamaSod.<br />

Cven amgvar mosazrebas ar veTanxmebiT, rac, vfiqrobT, cxadad Cans Cvens am naSromSi.<br />

magram, kvlav gvinda, gavimeoroT, iseve rogorc gnomikuri nebis SemTxvevaSi, <strong>maqsime</strong> ar<br />

cdilobs, daasabuTos, rwmeniseuli sakiTxebi. igi mxolod aRwers mas. misTvis<br />

jvarcmuli RmerTis koncepti TavisTavad cxadad metyvelebs RmerTis tiranuli gagebis<br />

sawinaaRmdegod.<br />

755 am sakiTxze ix. A. Louth, The Origins of the Christian Mystical Tradition... 66, 70; В.В.Бычков,<br />

Неформализуемый Гнозис Оригена, Социальная философия и философская антропология. Труды и<br />

исследования, Москва 1995 (http://www.krotov.info/history/03/1/bych1995.html), 177-81.<br />

756 ix. G. D. Dragas, The Church in St. Maximus' Mystagogy. The Problem and the Orthodox Perspective, Irish<br />

Theological Quarterly (1987, 53/2) 113-129; Hierotheos (Metropolitan of Nafpaktos), The Mind of the Orthodox<br />

Church, http://www.vic.com/~tscon/pelagia/htm/b12.en.the_mind_of_the_orthodox_church.04.htm#4c#4c<br />

757 igiveobrivyofs - ταύτο ποιούµενος. aq: qmnis mas iseTs, rogoric unda iyos bunebrivad.<br />

758 mistagogia 1 PG 90, 668 BC<br />

236


eklesia moqmedebs morwmuneebis SekavSirebas da maTi gziT ki mTeli<br />

samyarosi (mistagogia 2-5,7), aerTianebs ra maT RmerTTan. me-2 TavSi,<br />

rodesac <strong>maqsime</strong> msjelobs imaze, Tu rogor aris eklesia xiluli da<br />

uxilavi samyaros xati, erTgvarad saCino xdeba, Tu ranairad SeiZleba<br />

gavigoT zemoT moyvanil citataSi orjer gamoyenebuli sityva moqmedeba<br />

(ενέργεια):<br />

“taZari aris ZaliT (κατά την δάναµιν, potenciiT) sakurTxeveli, radgan<br />

ganiwmindeba (ιερουργουµένον, imRvdelmoqmedeba) mistagogiis<br />

(saidumloTmZRvaneblobis, mRvdelmsaxurebis) saboloo miznisaken<br />

mimarTebiT. da piruku, sakurTxeveli aris moqmedebiTad (ενέργειαν)<br />

taZari, aqvs ra igi Tavisi mistagogiis sawyisad. xolo eklesia oriveSi<br />

erT da imaved narCundeba (erTi da igivea).” 759<br />

amrigad, liturgia aris amoqmedeba/energia arsebulebis da mTlianad<br />

samyaros potenciis. xolo saboloo mizani, telosi aris RmerTTan<br />

erToba, rac xorcieldeba qristeSi, anu Tavad qriste aris saboloo<br />

mizani da samyaro da arsebulebi ki potenciiT qristes tani –“[eklesia]<br />

aniWebs da mihmadlebs saRvTo saxes da saxels da rom warmomavlobdnen<br />

da saxeldebul-iqnan qristesagan”. 760<br />

ra kavSirSia yovelive es aritoteles dramasTan? 761 upirveles<br />

yovlisa, saxezea aSkarad aristoteleseuli terminologia potenciaenergia-(enteleqia)-telosi.<br />

liturgia aris procesi, romelic aRiwereba<br />

aristoteles terminebiT. umaterio forma/eidosis, umoZrao<br />

mamoZravebelis adgilas, romelic liturgiisas Tavisken miizidavs da<br />

amoZravebs arsebulebs, gvaqvs/gvyavs Tavad RmerTi-sityva, qriste, visi<br />

xatebacaa samyaro. 762 xolo uiliam gaTris Tanaxmad, aristoteleseul<br />

mTel sistemas δύναµις-isa da ενέργεια-s cnebebiT warmodgenili bunebis<br />

dinamikuri gageba gansazRvravs da swored mas eyrdnoba aristotele<br />

yvelaze farTo codnis sxva sferoebSi Tavis TeoriaTa<br />

759 mistagogia 1 PG 90, 669A. Sdr. iqve 5 PG 90, 676D-677A: “Tqva, rom gonebis Zliereba<br />

(δυναµιν, energia) aris sibrZne da rom Tavad aris sibrZnis potencia (δυναµει)”. am TavSi<br />

<strong>maqsime</strong> mravaljer iyenebs potencia-energiis wyvils, riTac is cdilobs, gadmosces<br />

adamianSi Cadebuli unaris amoqmedeba RmerTTan erTobis misaRwevad.<br />

760 mistagogia 1PG 90, 665 C<br />

761 zogadad imis Sesaxeb, Tu rogor aisaxa qristianul TeologiaSi antikuri filosofia<br />

ix. П. Адо, Христанство как философия откровения, Что такое античная философия? Москва, 1999<br />

762 aristoteles metafizikis Sesaxeb ix. u. gaTri, berZeni filosofosebi, Tbilisi 1983,<br />

134-152; s. danelia, aristotele... 52-58; Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 194-213.<br />

237


Camoyalibebisas. 763 rogorc zemoT vnaxeT, aristotelesaTvis tragedia<br />

aris swored Semecnebis erT-erTi saSualeba.<br />

“tragediis sawyisi da ase vTqvaT, misi suli 764 aris ambavi (miTosi,<br />

fabula)” _ ambobs aristotele poetikis me-6 paragrafSi. 765 23-e<br />

paragrafSi ki naTqvamia: “ambavi... tragediaSi unda iyos dramatulad<br />

Sedgenili, koncentrirebuli erTi mTliani da dasrulebuli moqmedebis<br />

garSemo, romelsac aqvs dasawyisi, Sua nawili da bolo, raTa aseTma...<br />

rogorc erTma mTlianma cocxalma organizmma, gamoiwvios misi<br />

Sesaferisi siamovneba”, 766 anu kaTarzisi. 767<br />

qristianuli dramis eidosi/suli aris fabula/miTi qristes<br />

Sesaxeb. is cocxlobs rogorc organizmi – qristes sxeuli. liturgia<br />

aris qristianuli drama. is aris sulis gadasvla potenciis<br />

mdgomareobidan moqmedebisaken da mimarTulia eidosis, rogorc saboloo<br />

miznis, telosis sruli ganxorcielebisaken – mTeli, xiluli da<br />

uxilavi samyaros qristes gansxeulebisaken. xolo miTosi, SegviZlia<br />

vTqvaT, scenari qristes Sesaxeb, aris <strong>wminda</strong> werili, romelic, <strong>maqsime</strong>s<br />

mixedviT, (rogorc mravalgzis vnaxeT zemoT) aseve RmerTsityvis<br />

sxeulia. amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis liturgiaSi amoqmedebuli <strong>wminda</strong> werili,<br />

qristes tani miemarTeba Tavisi miznisaken qristes sxeulad saboloo,<br />

esqatologiuri ganxorcielebisaken da am procesSi _ iseve, rogorc<br />

763 u. gaTri, berZeni filosofosebi... 146.<br />

764 aristotelesaTvis sxeulis eidosi aris misi suli.<br />

765 aq da SemdgomSi Cven mivyvebiT sergi danelias Targmans. poetika $6, 1450a [35] (s.<br />

danelia, aristotele... 156).<br />

766 poetika $23, 1459a [15] (s. danelia, aristotele... 198). Sdr. poetika $6, 1449b [25] (s.<br />

danelia, aristotele... 153, 154): “tragedia aris asaxva diadi da dasrulebuli<br />

moqmedebisa, romelsac garkveuli sidide aqvs... asaxva moqmedebiT da ara moTxrobiT,<br />

asaxva, romelic Secodebisa da SiSis aRZvris saSualebiT amgvar vnebaTagan ganwmendas<br />

aRwevs. [...] [1450a 5] moqmedebis asaxva aris ambavi (miTosi). ambavs me veZaxi moqmedebaTa<br />

sistemas (σύνθεσιν, Sewyobas); poetika $7, 1450b [20-25, 35] (s. danelia, aristotele... 157, 158):<br />

“[...] tragedia aris asaxva dasrulebuli mTeli moqmedebisa, romelsac aqvs raRac...<br />

sidide mTeli aris is, rasac aqvs dasawyisi, Sua nawili da bolo. [...] simSveniere...<br />

sidideSi da wyobaSia”; poetika $8, 1451a [30] (s. danelia, aristotele... 160-161): “fabula<br />

(miTosi, ambavi), ramdenadac igi moqmedebis mibaZvaa, aris erTisa da imave mTelis asaxva,<br />

xolo saqcielTa nawilebi ise arian urTierT Soris Sewyobili, rom Tu erTi nawili<br />

gadasmuli an amoRebuli iqna, maSin mTelic gamoicvleba da waborZikdeba”.<br />

767 is, rom cnebebi kaTarzisi da siamovneba aristotelesaTvis adamianis erTsa da imave<br />

mdgomareobasa Tu sicocxlis da, amdenad, dramis mizans gamoxataven ix. s. danelia,<br />

aristotele... 130-131.<br />

238


aristoteleseuli da zogadad ZvelberZnuli drama _, “CaiTrevs”<br />

adamianebs, maTs sazogadoebas (poliss/eklesias) da samyaros mTlianad. 768<br />

magram liturgia aris ritualic da mas iseTive maxasiaTeblebi<br />

aqvs, rogorc es Cven aRvwereT am Tavis pirvel qveTavSi. <strong>maqsime</strong> ambobs:<br />

“[eklesias] saRvTo simboloebis aRsrulebis (τελουµένων) 769 <strong>wminda</strong><br />

gawyobiT moicavs Cvens macxovnebel amdagvar misteriebs<br />

(saidumloebebs)”. 770 magram qriste aris “sityva metyvelTa da<br />

nametyvelebTa; da sicocxle cocxalTa da maTi, visac acocxleben<br />

(ζωουµένων, cocxlebulTa) da yoveliveSi myofi da xdomadi (γινόµενος).” 771<br />

qriste myofobs yvelaSi da ritualis gziT xdeba, anu imoqmedeba,<br />

energiad “iqmneba” yvelaSi:<br />

“maTi saSualebiT [simboloebis ritualuri amoqmedebiT] TiToeul<br />

CvenganSi, rodesac, ra Tqma unda, igi [TiToeuli Cvengani] qristes<br />

pirvelsaxis Tanaxmad sakuTari unaris Sesabamisad keTilad (καλώς,<br />

saTanadod) cxovrobs, moqmedebs [eklesia imas, rom] naTlobisas 772<br />

suliwmidaSi mocemuli Zeobilobis (Svilobilobis) saCuqari cxadi<br />

gaxdes, [rogorc] qristes msgavsad (xatad) amoqmedebuli (πολιτευόµενον 773 ,<br />

cxovrebiT/moqalaqeobiT warmoCenili)”. 774<br />

iseve, rogorc es Cven pirvel qveTavSi vnaxeT, <strong>maqsime</strong>saTvisac rituali<br />

“daxatavs” adamians qristes xatad da adamianTa jgufs ki metafizikuri<br />

768 Sdr. sxvadasxva siZnelis... 22, PG 91, 1129 CD: “Cvenebr, Cven gamo, CvenTvis qmnili<br />

xorcis mier da [sityvis] marcvlebSi da asoebSi Sezrqelda grZnobebisaTvis (grZnobis<br />

organoebisaTvis, sagrZnobelTaTvis)”. aleqsi losevis azriT, berZnuli azrovnebisaTvis<br />

mTlianoba, anu erTiani (neoplatonuri erTi) moicavs mis yovel nawils, magram Tavad<br />

ar daiyofa am nawilebad. is ar aris Sedgenili an jami am nawilebisagan. is aris<br />

idealuri erTianoba nawilebis. TiToeuli nawili aRbeWdilia erTianis energiiT.<br />

radgan erTiani aris iseTi idealuri erTianoba, romelic ar daiyofa droiT/sivrcul<br />

nawilebad, amitom TiToeuli nawilic aris erTianis ara droul/sivrculi idealuri<br />

nawilebi. magaliTad, atomistebisaTvis miuRebeli iyo meqanikurobis yovelnairi saxe,<br />

romlisTvisac erTiani ar aris sxva ram, Tu ara misi Semadgeneli nawilebi. pirveli<br />

atomistebis pozicia gveubneba, rom yoveli erTiani aRmocendeba atomebisagan zustad<br />

ise, rogorc tragedia asoebis SeerTebisagan (a. losevi, platonuri moZRvreba ricxvze,<br />

dumili, Tbilisi 1993, 51, 53-54. iqve atomebis geometriuli anu ricxvuli struqtura,<br />

67). amrigad tragediulad asoebi gardaiqmnebian erTian cocxal organizmad –<br />

pirovnebad, qalaqad, samyarod da qristianobaSi RmerTsityvis tanad.<br />

769 sainteresoa, rom axalberZnulad mTargmneli sityva τελουµένων-s konteqstidan<br />

gamomdinare Targmnis, rogorc gacocxlebuls (ζωντανεύονται). xolo sityva τελετή niSnavs<br />

aseve rituals. ase rom, es winadadeba SegveZlo gveTargmna: ritualSi simboloebis<br />

gawyobiT da gacocxlebiT... anu cocxal organizmad gadaqceviT.<br />

770 mistagogia, bolosityva, PG 90, 712AB<br />

771 mistagogia, Sesavali, PG 90, 664A<br />

772 rogorc zemoT vnaxeT, naTloba dionisesTan da <strong>maqsime</strong>sTan Seesabameba aristoteles<br />

kaTaziss. anu, naTlobis drama kaTarzisis process iwyebs monawileSi da liturgiis<br />

drama, rogorc “misteriaTa misteria”, ganasrulebs kaTarzisis dawyebul am process.<br />

773<br />

πολιτευόµενον – kidev erTi ZvelberZnuli terminia, romelic Seexeboda moqalaqis<br />

polisSi “keTilad”, saTanadod cxovrebas.<br />

774 mistagogia, bolosityva, PG 90, 712B<br />

239


ealobis, RmerTis samefo “qalaqis”, anu <strong>wminda</strong> samebis “moqalaqeebad”<br />

warmoaCens (ra Tqma unda, madliTad da ara bunebiTad). xolo amas igi<br />

akeTebs iambliqos Teurgiis msgavsad “magiurad” anu maSinac ki, rodesac<br />

ritualis monawiles bolomde gacnobierebulic ki ara aqvs ritualis<br />

yoveli simbolos TavisTavadi arsi (es xdeba, radgan TiToeuli<br />

ritualizirebuli sagani aris saRvTo gamonaTebis erTgvari WurWeli.<br />

xolo simbolizirebuli moqmedeba ki awesrigebs da harmoniad<br />

“gaawyobs” am gamonaTebebis gansagnebul nairgvarobas). Teurgiuli<br />

rituali “CaiTrevs” monawiles im realobaSi, romlisakenac igi aris<br />

mimarTuli. pirvel etapze monawilisaTvis sakmarisia rwmena, anu<br />

miTosisadmi elementaruli ndoba:<br />

“suliwmidis madli uxilavad marad myofobs, Taviseburad da umetesad<br />

ki <strong>wminda</strong> sinaqsisis (liturgiis) dros. igi TiToeul damswres<br />

(monawiles) sakuTari unaris Sesabamisad gardaqmnis da gardasaxavs,<br />

WaSmaritad usaRvToesad Sescvlis da mihyavs amoqmedebuli (τελουµένων,<br />

ritualizirebuli) misteriebis mier gamoxatulisaken. Tundac rom igi<br />

[monawile], radgan jer kidev qristeSi yrma aris, ver grZnobdes [amas]<br />

da moqmedebulis siRrmis xedvis uZluri iyos, da [aseve ver grZnobdes]<br />

saRvTo simboloTagan gamoxatuli cxovnebis TiToeuli amoqmedebuli<br />

(τελουµένων) madlis masSi moqmedebas, [mainc] harmoniuli morgebis da<br />

Sewyobilobis mier uaxloesTagan (igulisxmeba droSi maxlobeli<br />

movlenebi –k.k) yovelives (sagnebis da movlenebis –k.k) dasasrulisaken<br />

mihyavs”. 775<br />

maSasadame, rituali Teurgiulad “momarTavs” (“harmoniuli morgebis da<br />

Sewyobilobis ..”) monawilis suls, Caxatavs masSi saRvTo (Tu miTiur)<br />

realobas da, amgvarad, mas aqcevs pirovnebad da RvTaebrivi polisis<br />

moqalaqed, radgan am saRvTo poliss xdis miwier realobadac. amave<br />

dros, miuxedavad imisa, rom rituali, rogorc Teurgiuli aqtis<br />

realobaSi xorcieleba, erTgvarad avtomaturia, mainc aucilebelia<br />

miTis Tu sarwmunoebis WeSmaritebis elementaruli codna. 776 amas mowmobs<br />

775 mistagogia 24 PG 90, 704 A.<br />

776 De mysteriis, II 11: “da es arc azrovnebaa (msjelobaa, cneba –k.k), romelic Teurgebs<br />

RmerTebTan akavSirebs. radgan ra SeuSlida Teoretikos filosofosebs imaSi, rom<br />

hqonodaT RmerTebTanTeurgiuli kavSiri? magram sinamdvileSi saqme sxvagvaradaa:<br />

Teurgiuli erTobis mimniWebeli aris gamouTqmel da yovelgvar gagonebaze (azrovneba<br />

–k.k) amaRlebul saqmeTa RvTismosavad (RvTisSesaferisad –k.k) aRsruleba, agreTve<br />

mxolod RmerTebisaTvis sacnaur uxmo simboloTa Zala. amitom amgvar qmedebas<br />

gagonebiT (azrovnebiT –k.k) ver gamoviwvevT; aseT SemTxvevaSi maTi moqmedeba (energia,<br />

qmediToba) gonismieri iqneboda da Cvenze iqneboda damokidebuli. [...] Tavad niSnebi xom<br />

Cveni azrovnebis gareSec akeTeben Tavis saqmes, isini RmerTebisaken arian mimarTuli,<br />

xolo RmerTebis gamouTqmeli Zala TavisTavad Seicnobs sakuTar gamoxatulebes<br />

(xatebs –k.k), ise, rom Cveni gagonebis mier gamoRviZebas ar [saWirooebs] [...] magram<br />

qmediTi erTianoba arc Semecnebis gareSe warmoiqmneba, Tumca igiveobrivi mainc ar<br />

240


is faqtic, rom mistagogiaSi <strong>maqsime</strong> ramdenjerme ubrundeba dogmaturad<br />

fundamenturi WeSmaritebebis sakmaod dawvrilebiT gadmocemas. 777 anu,<br />

fabula, <strong>wminda</strong> werili da dogmatebia is orientirebi, romlisakenac<br />

unda iyos mimarTuli ritualis monawilis goneba da igi ar unda<br />

Cerdebodes mxolod garegnul formebze. es ki niSnavs, rom ara<br />

simboloebis formebia TviTmizani, aramed am simboloebSi gamoxatuli<br />

saRvTo/miTiuri realoba (amaze Cven ukve visaubreT pirvel qveTavSi).<br />

amasve ukavSirdeba meore sakiTxic. aristotele ambobs, rom<br />

tragedia kiTxviT, anu moZraobisa da inscenirebis gareSec aRwevs mizans,<br />

romelic aris kaTarzisi da yovelTvis ar aris aucilebeli misi scenaze<br />

gaTamaSeba. 778 iambliqosTan ki Cven vnaxeT, rom uritualo locvasac aqvs<br />

igive efeqti, rac Teurgias. xolo <strong>maqsime</strong>, Tavis mxriv, mistagogiis<br />

dasasrulSi, anu Sejamebisas ambobs:<br />

“gvwams, rom suliwmidiseul saCuqrebs, romlebic miviReT aq, am<br />

sicocxleSi rwmenismieri madliT, momaval saukuneSi (sicocxleSi)<br />

WeSmaritad Segvamovnebulad (ενυπόστατως, hipostasirebulad) miviRebT<br />

namdvili [saxiT] Cveni rwmeniseuli mtkice imedisa da misi Seuryeveli da<br />

utyuari aRTqmis mixedviT, vinc [amas] Segvpirda. radgan<br />

SeZlebisdagvarad vicavT mcnebebs da gvwams, rom mivaRwevT (gadavalT<br />

ra rwmeniTi madlidan [misi] saxis [xedvis] madlamde (2kor 5,7), vinc<br />

Segvcvlis Tavis Tavisken, anu RmerTi da Cveni macxovari ieso qriste)<br />

CvenSi arsebuli waxdenilobis saxeebis garSemoZarcvas da aqauri<br />

grZnobadi simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs<br />

(pirvelsaxeebs) mogvmadlebs [qriste]. 779<br />

maSasadame, ara ritualis esa Tu is formaa TviTmizani, aramed rituali<br />

adamians akavSirebs ufro farTo sferosTan, romlisakenac igi gonebiT<br />

unda iyos mimarTuli. 780 aseve, Cven vnaxeT zemoT, rom mxolod logikuri<br />

aris” (lela aleqsiZis Targmani. ix. l. aleqsiZe, neoplatonuri filosofia. plotini<br />

da iambliqosi. teqstebi, Targmani, ganmartebebi, gamomc. logosi, Tbilisi 2009, 153-154.).<br />

777 cxadia, rom es “elementaruli rwmena” mainc gulisxmobs “elementarul codnas”.<br />

amdenad, sCans, <strong>maqsime</strong> ar upirispirdeba aristoteleseul skepticizms imasTan<br />

dakavSirebiT, rom bavSvebisaTvis, anu moumzadeblebisaTvis tragedia usargebloa (ix. s.<br />

danelia, aristotele... 123). vfiqrobT, amiT eWvqveS ar unda dgebodes bavSvTa qristes<br />

sxeulSi ziarebis sakiTxi, Tumca <strong>maqsime</strong> ar ganixilavs am Temas.<br />

778 poetika $26, 1462a [10,15] (s. danelia, aristotele... 211).<br />

779<br />

mistagogia 24 PG 90 704D-705A. kvlav aRvniSnavT, rom <strong>maqsime</strong>saTvis momavalSi<br />

arsebulebi ki ar miitovebian, aramed TavianTi namdvili saxiT warmoCndebian da<br />

iqnebian Segvamovnebuli, anu namdvilad hipostasirebuli _ anu arsebulni. da aseve, es<br />

yvelaferi moxdeba ara “liton” logosSi, aramed _ “tanian” qristeSi.<br />

780<br />

Sdr. Β.Τατάκης, Η ελληνική πατερική και βυζαντινή φιλοσοφία, Αθήνα 2000, 127: “[hesiqasturi]<br />

Teologiis udidesi warmomadgeneli aris... nikolaos kabasila [XV s]. mis nawarmoebSi...<br />

vsunTqavT mociqulTa xanis sigriles, simartives da marTlmadideblobas. imisaTvis,<br />

rom mivsdioT, -ambobs kabasila- sulier kanons, romelic aris RmerTis siyvaruli ‘ar<br />

aris saWiro qancgamcleli Sroma, arc ofli. arc is aris aucilebeli, rom miatovo<br />

Seni saqmianoba an ganmartovde da ucnauri cxovrebiT icxovro an gecvas ucnauri<br />

241


azrovneba ver asaxavs da, amdenad, ver “Caxatavs” adamianSi ama Tu im<br />

metafizikur realobas da aseve, ver “daxatavs” mas sazogadoebis<br />

sxeulze. saWiroa simboluri enac. swored am simboluri enis nayofia<br />

qristianuli dogmatebi da, amrigad, maTSi yovelTvis aris ram miTiuri.<br />

aseve, Sewyvilebul logikur azrovnebasa da miToss (ritualurad<br />

aqtualizirebulsac), adamiani gadahyavda sinamdvilis ufro farTo<br />

gagebamde.<br />

am niadag gafarToebadi Semecnebisas raRac etapze Tavad miTosic<br />

(maT Soris qristianuli) Sesacvleli SeiZleba gaxdes 781 , Tu ar moxda<br />

misi SemoqmedebiTi aqtualizireba. amis Sesaxeb wers rismag gordeziani:<br />

imis gamo, rom miTologiur siuJetTa raodenoba ar yofila<br />

ganusazRvreli, tragediis avtors uxdeboda miTis gavrcoba da xSirad<br />

miTis aseTi ganvrcobisas dramaturgi iZulebuli iyo, Tavad gamxdariyo<br />

sakuTari miTis mTxzveli. amiT principulad ar icvleboda tradiciuli<br />

miTosuri gmiris statusi, magram SesaZlebeli xdeboda misi amaRleba<br />

WeSmarit xasiaTamde. 782 anu, SemoqmedebiTi winsvlis gareSe SeiZleba<br />

miTis pirveladi WeSmariteba miuRweveli darCeniliyo. swored amitom<br />

xdeboda qristianuli siuJeturad erTob Raribi fabulis gavrcobaganviTareba<br />

da mravalgvari miTiuri siuJetis warmoSoba (Tavdapirvelad<br />

apokrifebSi). amgvarad, warmoiqmna uzarmazari qristianuli <strong>wminda</strong>nTa<br />

“panTeoni”, masTan dakavSirebuli “cxovrebebiT”, svinaqsarebiTa da<br />

himnografiiT. Tumca, dRevandel epoqaSi SeiniSneba stagnacia am<br />

mimarTulebiT, anu ar xdeba “qristianuli miTis” SemoqmedebiTi<br />

samosi. araferi es ar aris saWiro. SegiZlia darCe Sens saxlSi imis gareSe, rom ar<br />

dakargo Seni monapovari da imyofebode niadag RmerTisa da adamianis Sesaxeb fiqrSi,<br />

imis azrovnebaSi, Tu rogori naTesaoba aris adamiansa da RmerTs Soris da amis msgavs<br />

fiqrebSi. [...] SeuZlebelia RmerTi ar iyos SenTan, radgan, rodesac mas mouxmob, is<br />

ufro axlosaa SenTan, vidre Tavad Seni guli. igi mova CvenTan miuxedavad imisa, rom<br />

varT cudebi, radgan Tavad is aris keTili’”.<br />

781 T. bokuCava, miTosi da qarTuli Teatri... 20-21: “Cen SegviZlia nebismieri linearuli<br />

kultura rogorc droSi gaSlil cik;ur procesTa erToblioba, linearul da<br />

ciklur”ganviTarebaTa” sinTezad warmovidginoT (amas Cvens naSromSi vuwodebT<br />

spiralurs. ix. qvemoT – k.k) [...] TviToeeul etapze kulturam am periodze “gaTvlili”<br />

da misTvis adeqvaturi “miTologia” unda Seqmnas, romelic mocemul periodSi<br />

kulturis, rogorc individis mier sicocxlis aRsrulebisaTvis, iqneba aucilebeli.<br />

aseTi “miTologia” ki samyaros im globaluri suraTis SeqmnaSi mdgomareobs, romelic<br />

yoveli kerZo kulturis warmomadgenelTaTvis maTi saarsebo samyaros grZnobadsa da<br />

da simbolur sazRvrebs Semofarglavs da mas Sinagan sazrissa da miznobriobas<br />

mianiWebs, im bades qmnis, romelic realobisadmi RirebulebiT da SemecnebiT midgomebs<br />

aregulirebs”.<br />

782 r. gordeziani, berZnuli literatura... 310, 454.<br />

242


aTviseba, ris gamoc aRmosavluri RvTismsaxurebis magiuri aspeqti<br />

calmxrivad viTardeba.<br />

arsebobs kidev erTi niuansi. anatoli axutini, rodesac ikvlevs<br />

berZnuli tragediidan pirovnul, filosofiur cnobierebaze gadasvlas,<br />

aCvenebs, rom berZnuli drama – tragediuli cnobiereba wingadadgmuli<br />

nabiji iyo ritualuri cnobierebidan filosofiurisaken. 783 xolo merab<br />

mamardaSvilis mixedviT, pirovnul-filosofiuri cnobiereba iyo<br />

msoflio, pirovnuli religiebis aRmocenebis sawindari. 784 aseT<br />

interpretaciebs Tu daveTanxmebiT, maSin gamodis, rom qristianuli<br />

liturgia ritualisaken ukangadadgmuli da regresuli movlena iyo. es,<br />

erTi mxriv, marTalic aris maSin, rodesac Warbobs liturgiis magiuri<br />

gageba da erTi romelime epoqis ritualis gafetiSeba. magram, saqme isaa,<br />

rom, rogorc aRvniSneT, Zvel saberZneTSi tragediiisa da filosofiis<br />

gverdigverd viTardeboda Teurgiuli cnobierebac. aseTma cnobierebam<br />

Tavis piks miaRwia swored neoplatonikos iambliqosTan. 785 es iyo<br />

ganviTarebis paraleluri da erTmaneTis Semavsebeli pirovnebis<br />

warmomSobi da Camomayalibebeli Semecnebis meTodebi. swored am ori<br />

meTodis sinTezTan gvaqvs saqme <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mistagogiaSi. erTi<br />

mxriv, tragedia, meore mxriv ki _ Teurgia. 786 xolo orive erTad<br />

ukavSirdeba konceptualur-filosofiur azrovnebas, romelic vlindeba<br />

dogmatebis kristalizaciaSi. amrigad, ar SegviZlia, vilaparakoT<br />

<strong>maqsime</strong>sTan cnobierebis regresis. es ukusvla mxolod Semdgom epoqebSi<br />

xdeba SesaZlebeli, rodesac tragediuli da filosofiuri aspeqti ukan<br />

ixevs da, ZiriTadad rCeba magiuri. 787<br />

783<br />

ix. А.В. Ахутин, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия, http://synergiaisa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc<br />

784 М. Мамардашвили, Введение в Филислфию... 114: “[...] мировые религии возникают после философии.<br />

Если бы не возникла философия, они бы тоже не возникли. Даже эмпирически вы, очевидно, знаете, в каком<br />

глубоком смысле христианство явилось переработкой аппарата греческой философии”. aseve М.<br />

Мамардашвили, Лекции по античной философии... 11. А. В. Петров, Полемика Порфирия и Ямвлиха...<br />

785 amis Sesaxeb ix. R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός... 168-181; da А. В. Петров, Полемика Порфирия и<br />

Ямвлиха...<br />

786 vfiqrobT es sinTezi, metic, Serwyma, metad mniSvnelovani ganmasxvavebeli faqtoria<br />

Tanamedrove Teatrsa da liturgias Soris. miuxedavad imisa, rom Tamar bokuCava Tavis<br />

miTossa da qaraTul TeatrSi cdilobs, Teatrs qarTul kulturasa da<br />

eTnocnobierebaSi sakraluri misia daakisros (raSic Cven mas veTanxmebiT), swored<br />

liturgiaSi moxda berZnuli dramis srulad ganviTareba da, amdenad, <strong>evqaristiuli</strong><br />

rituali Tavisi “magiuri ZaliT” mainc ganmsazRvrelad vlindeba dRevandel qarTul<br />

cxovrebaSi da es faqti friad gasaTvaliswinebelia.<br />

787 ix. Metropolitan John (Zizioulas) of Pergamon, Symbolism and Realism in Orthodox Worship, Sourozh. A<br />

Journal of Orthodox Life and Thought (79/ February 2000), 3-17.<br />

243


dabolos, merab mamardaSvilis TqmiT, moazrovne mimarTavs teqstebs,<br />

miTosurs Tu sxva saxisas, radgan maTSi kodirebulia adamianis sulieri<br />

gamocdileba da SesaZlebelia, rom isini gaiSifron ara mxolod maTSi<br />

ritualurad monawileobiT, aramed filosofiuradac. 788 filosofiurad,<br />

anu sityvebisa da cnebebis operirebiT, romlebic TavisTavadac<br />

simboloebi arian. Cven vnaxeT, rom <strong>maqsime</strong>saTvisac TviT umaRlesi<br />

filosofiis mwvervalic ki, romelic aris RmerTis uSualo arqetipuli<br />

xedva, gulisxmobs simboloTa sferoSi, rogorc qristes sxeulSi<br />

darCenas.<br />

amrigad, ritualis esa Tu is saxe SeiZleba aRar iyos erTaderTi<br />

da aucilebeli, aramed, piriqiT, arasasurveli da parazituli da raRac<br />

etapze SemoqmedebiTi ganviTarebiT unda transformirdes. filosofiuri<br />

“gaSifrva” aris swored SemoqmedebiTi ganviTarebis sawindari.<br />

Sejameba<br />

amrigad, pirvel qveTavSi Cven ganvixileT, Tu rogor moqmedebs rituali<br />

adamiansa da sazogadoebaze. rituals gadmoaqvs metafizikuri, “zeciuri”<br />

realoba yoveldRiurobaSi da, amave dros, ritualis saSualebiT xdeba<br />

am realobis kvleva/Semecneba, romelic, Tavis mxriv, cvlis an xels<br />

uwyobs, Seicvalos realobis metafizikuri suraTi. rogoric aris<br />

realoba, iseTivea rituali da, piruku, rogoric aris rituali, iseTi<br />

xdeba sinamdvilec. Tu Seicvala rituali, Seicvleba realobac.<br />

meore qveTavSi Cven vnaxeT, Tu rogor ayalibebs, SegveZlo gveTqva,<br />

“qmnis” kidec berZnuli drama adamianis pirovnebasa da aseTi Tavisufali<br />

pirovnebebis sazogadoebas, konkretulad ki _ berZnul demokratias.<br />

drama, iseve rogorc rituali, ayalibebs adamianis eToss tradiciuli da<br />

aRiarebuli metafizikis safuZvelze.<br />

igive funqcia da moqmedeba aqvs neoplatonur Teurgiasac. aq<br />

rituali adamianisaTvis xdeba magiuri saSualeba, daukavSirdes da<br />

CaerTos saRvTo realobaSi da es realoba gaxados aqtualizirebuli<br />

pirovnul realobad. nivTieri simboloebis ritualizirebiT gaideba<br />

xidi saRvTosa da adamians Soris da, amdenad, rituali warmoadgens<br />

788 m. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 30. igi sxvagan aseT ritualebs<br />

uwodebs “zeciur cirks”.<br />

244


pirvel safexurs adamianis RmerTTan dakavSirebisaTvis. Semdgom<br />

safexurze es gaSualedebuli wvdoma gadailaxeba da adamiani Wvrets<br />

simboloebs uSualod da Seerwymeba RvTiurs. igive daniSnuleba da<br />

efeqti aqvs piradi locviT varjiSsac. es Cven vnaxeT mesame qveTavSi.<br />

meoTxe qveTavSi ganvixileT berZnuli polisisa da misi<br />

qristianuli eklesiis cxovrebaSi asaxva. dramatulad aqtualizirebuli<br />

miTosi awesrigebs adamianisa da polisis cxovrebas miTosis simboloebsa<br />

da xatebSi asaxuli metafizikuri realobis kvalobaze e.i. Sesabamisad.<br />

adamiani, polisi/sazogadoeba da samyaro/kosmosi gadaiqceva saRvTo an<br />

saboloo WeSmaritebis samyaros harmoniad. adamiani-polisi-samyaro xdeba<br />

namdvilad arsebulis moqmedi xati. iqve vnaxeT, rom miTi ar aris<br />

ucvleli da berZnebi niadag eZebdnen, eqperiments atarebdenen,<br />

“Semoqmedebdnen” da poulobdnen sazogadoebrivi cxovrebis ukeTesi<br />

mowyobis tipebs, romelic gavlenas axdenda miTebis Sinaarszec.<br />

eklesiac, rogorc morwmuneTa sociumi, swored aseTi movlenaa. igi aris<br />

ukve qristianuli pirovnuli samerTeba RmerTis gamovlineba samyaroSi,<br />

misi esqatologiuri xati, rogorc aqtualuri saRvTo realoba,<br />

“sasufeveli caTa”.<br />

MEmexuTe da saboloo qveTavSi vaCveneT, Tu rogor aris <strong>maqsime</strong><br />

<strong>aRmsareblis</strong> TeologiaSi, kerZod mis mistagogiaSi, gamovlenili<br />

zemomoyvanili oTxive punqti da cxadi gaxda, rom <strong>maqsime</strong>saTvis<br />

liturgia aris a) rituali, saRvTo simboloTa “gawyobili” realoba,<br />

romelic namdvilad arsebuls, samerTeba RmerTs akavSirebs qristes<br />

RvTaebriv pirovnebaSi adamians-eklesias-samyaros; b) drama, romlis<br />

fabulacaa <strong>wminda</strong> werili, rogorc qristes tani da rom swored am<br />

dramaSi <strong>wminda</strong> werili, rogorc potencia-tani, iqceva qristes<br />

esqatologiur sxeulad; g) aseve Teurgiuli moqmedeba, romlis mizania<br />

adamianis ganRmrToba. aseve cxadia, rom <strong>maqsime</strong>s Teologiis mixedviT a)<br />

simboloebs aqvs warmavali, Sualeduri mniSvneloba da saboloo mizani,<br />

telosi aris qristes pirispir xedva; b) qristes tani aris sabooloo<br />

simbolo RvTaebrivi samefosi; g) eklesia, rogorc qristes sxeuli, xdeba<br />

“am qveyanaSi” moqmedi “zecuri realoba”; d) “zeciuris” Canacvleba<br />

qveyniuri raime simboloTi iwvevs miwieris absolutad gadaqcevas, anu<br />

igi iWers “zecuris” adgils da amiT ikargeba qristianobis arsi.<br />

245


dabolos, maSin roca ritualis struqturuli roli adamianisa da<br />

sociumis cxovrebaSi diaqronulia, anu rituali, rogorc WeSmaritebis<br />

SemoqmedebiTi da cxovrebiseuli Zieba marad aqtualuria, miTosi<br />

SeiZleba icvlebodes da mdidrdebodes imis mixedviT, Tu ramdenad<br />

warmatebuli iyo, erTi mxriv, ritualuri Zieba-eqsperimenti da, meore<br />

mxriv, ramden Zalisxmevas mimarTavda adamiani logikur azrovnebaSi.<br />

calkeuli, elitaruli pirovnebisaTvis ritualis roli SeiZleba<br />

minimumamde davides, magram sazogadoebisaTvis igi mudam aqtualurad<br />

narCundeba. britaneli anTropologis mari duglasis azriT, “ar iqneboda<br />

zedmeti, rom gveTqva: rituali aris ufro meti sociumisaTvis, vidre<br />

sityvebi azrovnebisaTvis. [...] SeuZlebelia socialuri urTierTobebis<br />

arseboba simboluri aqtebis gareSe”. 789 aucilebelia aRiniSnos, rom<br />

saeklesio rituali/simboloebic amgvari simboloTagania. isini CarTuli<br />

arian (unda es konkretul pirovnebas, Tu ara) sociumis sicocxleSi...<br />

789 M. Douglas, Purity and Danger. An Analysis of the Concept of Pollution and Taboo, London: Routledge and<br />

Keegan Paul, 1966, 62<br />

246


daskvnis magier<br />

gvsurs, rom naSromis Sejamebas mivceT misi xelaxali da axleburi<br />

gaazrebis xasiaTi. anu, SevecdebiT, SevexoT zemore teqstis yvela<br />

ZiriTad sakiTxs da Tavi movuyaroT maT imgvarad, rom ar miviRoT<br />

mxolod jamuri Sedegi, aramed maT erT mTlianobaSi moazrebis xasiaTi<br />

mivceT – mTlianobaSi, romelSic Tavad Cvenc da Cveni garemoc<br />

SemovicvebiT. vfiqrobT, swored aseTi xasiaTi hqonda <strong>maqsime</strong>s<br />

Teologiur azrovnebas: igi yovel jerze, yoveli sakiTxis ganxilvisas<br />

ubrundeboda erTsa da imave sakiTxs _ mTlianobis sakiTxs. misTvis<br />

yoveli sakiTxi iyo am mTlianobaSi aqtualuri CarTvis, anu sicocxlis<br />

sakiTxi: yovel jerze erTi da igive axleburad ara mxolod axali<br />

aspeqtiT, aramed mTeli/mTelis axali “gacxovrebiT”, axali sicocxliT...<br />

aristotele Tvlida, rom dro SeiZleba warmodgenili iqnas<br />

erTgvar moZraobad da cvlilebad. 790 calkeuli sagnebi avlenen TavianT<br />

erTeulobas, rodesac Tanxvdebian Tavis Tavs Tavis sam mniSvnelobaSi:<br />

790<br />

fizika IV 10, 218 b 9-10. platonis Sexeduleba droze SeiZleba daxasiaTdes<br />

Semdegnairad: RmerTma “SeZerwa” samyaro maradiuli noeturi (goniTsawvdomi)<br />

pirvelsaxis Sesabamisi da is (samyro) aris am prototipis msgavsi imdenad, ramdenadac<br />

es SesaZlebelia (timaiosi 31A. 49A; faidrosi 262C; politeia 177C). samyaro Seiqmna<br />

rogorc erTi cocxali qmnileba (timaiosi 30B,D. 69C). igi aris TviTkmari da ganaxldeba<br />

TavisTavad (timaiosi 33D). demiurgma RmerTma, sanam Seqmnida samyaros, Seqmna ideebis<br />

samyaros arqetipis Sesabamisi samyaros suli (timaiosi 34B. 42E). noeturi suli win<br />

uswrebs sxeuls, romelsac igi gaasulierebs da warmarTavs (timaiosi 34C). samyaros<br />

suli Tanxvdeba zecis cnebas, romelic aris pirveli xiluli da damakavSirebeli<br />

grZnobiTi da idealuri samyaroebis. suli TavisTavad aris uxilavi, aris or samyaros<br />

Sua da wilmqoneobs rogorc noetur, ise fenomenebis samyaroebs (timaiosi 37A).<br />

grZnobiTi samyaro aris maradiuli samyaros xati (timaiosi 29AB). radgan pirvelsaxe<br />

aris maradiuli, ramdenadac SesaZlebeli iyo, qveynierebac unda yofiliyo maradiuli.<br />

amisaTvis demiurgma Seqmna maradiulobis moZravi xati da gaawyo ra zeciuri sferoebi,<br />

es xatic gaxada maradiuli. igi win miiwevs da moZraobs ricxvebis kanonebis mixedviT<br />

maSin, roca Tavad maradiuloba yovelTvis SenarCunebulia Tavis erTianobaSi ucvleli.<br />

xolo es moZravi xati aris dro (timaiosi 37C-38E). dro aris cvalebadi sagnebis<br />

maxasiaTebeli. igi ar aris maradiul arsebebSi. drois saxeebi _ warsuli da momavali<br />

ekuTvnis imaT, rac icvleba da ara imaT, rac ucvalebeli da umoZraoa. ucvalebeli ar<br />

iyo da arc iqneba, aramed marad aris Tavis maradiulobaSi (timaiosi 37E-38B). dro da<br />

samyaro Seiqma erTad da dro TavisTavad aris ararsebuli Seqmnamde. qveyniereba ar<br />

Seqmnila safexurebrivad ganviTarebadi da amdenad dro ar dawyebula ganviTarebis<br />

romeliRac momentSi. dros ara aqvs sawyisi momenti da aris maradiulobis gamonaTeba.<br />

igia gonebiT mouxelTebeli da aris samyaroSi maradiulobis Tandaswreba. dro Seiqmna,<br />

raTa yofiliyo maradiulobis msgavsi. maradiulobis moZravi xati eqvemdebareba drois<br />

dinebas, imyofeba drois ganzomilebebSi misi Tanamimdevrobis Sesabamisad. dro izomeba<br />

zeciuri sxeulebis moZraobiT (tim. 38C-39A), xolo moZraoba aris wriuli, radgan<br />

qveyniereba aris sferuli (tim. 34B. 43B). is aris samyaroseuli dro da emTxveva<br />

istoriul dros. samyaroseuli da istoriuli dro moZraobs ciklurad. sxvadasxva<br />

drois ganmavlobaSi warmoiqmneba sxvadasxva yovlismomcveli katastrofuli movlena,<br />

romlebic adamianebs aiZuleben, xelaxla mimarTon Zalisxmevas da daiwyon Tavidan<br />

yvelaferi (tim. 23B. 86A).<br />

247


“ra”, “raSi”, da “rodis”. ra aris Tvisebebis erTianoba, raSi miuTiTebs<br />

erTeuli sagnis adgilsa da arsebobis mdgomareobas, rodis<br />

warmoadgens arsebobis erTianobas droSi. 791 sagnis potenciuri<br />

arsebobidan aqtualurSi gadasvlis sazomia dro. moZraoba, rogorc<br />

drois atributi, drois erTeulebSi procesebis xangrZlivobis<br />

Sedarebis SesaZleblobas iZleva. amitom dro aris moZraobis sazomi, anu<br />

ricxvi (neoplatonuri ricxvis adgils ki, rogorc zemoT aRvniSneT,<br />

<strong>maqsime</strong>sTan logosi iWers, anu Tavad drois da aseve angelozTa drois<br />

anu eonis 792 , sazomi xdeba logosi). 793 amasTan erTad, aristotelesaTvis<br />

cvlilebis, anu moZraobis siCqare SeiZleba icvlebodes, magram ar<br />

icvleba dro. aqedan gamomdinareobs, rom dro aris erTi da igi aris<br />

absoluturi. 794 igi absoluturia, magram misi saboloo sazrisis wyaro<br />

aris mis gareT. 795 droSi arafris wvdoma ar SeiZleba cneba axlas<br />

gareSe. axla aris zRvari warsulsa da momavals Soris da igi aris<br />

ganuyofeli. 796 misi “Sekavebis/SenarCunebis” erTaderTi saSualebaa<br />

791 fizika VIII 8, 262 a 1-5<br />

792 cnebebi drois, eonis da maradiulobis (αϊδιότητα) Sesaxeb ix. basili didi, evnomiusis<br />

winaaRmdeg, 1,21 PG 29, 560-562; Γ. Μαντζαρίδης, Χρόνος και άνθρωπος,Θεσσαλονίκη 1992, 18...; ∆. Τσάµης,<br />

Εισαγωγη στη σκέψη των Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 1992, 24...<br />

793 fizika IV 11. Sdr. Teologiuri T... 1,5 PG 90, 1085A “droiTi gayofilebis niSnebi aris<br />

dasawyisi, Sua da bolo (τέλος, dasasruli). WeSmarits ityvis mavani, rom isini saukuneSi<br />

(εν αιώνι, eonSi, xanSi) Tanaixilvebian. dro gazomavs moZraobas da ricxviT aRiwereba.<br />

saukune ki Tanamoiazreba, rom aqvs arsebobasTan erTad ‘rodis’ kategoria da ganicdis<br />

ganvrcobilobas (διάστασιν, extention droiTic da sivrciTic –k.k), radgan miiRo arsebobis<br />

dasawyisi. Tu dro da saukune ar arian dausabamoebi, maSin bevrad ufro metad maTSi<br />

moculi [arsebebi]”; Sdr. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology... 113-114: “grigol noselis<br />

mixedviT, qmnili arsebebis Tvisebaa ganvrcobilobis (extention, διάστηµα, διάστασις)<br />

fundamenturi faqti. [...] isaa materialuri sagnebis erTgvari saTavso (receptacle)...<br />

romelic aris dro da adgili. [...<strong>maqsime</strong>] ar Tvlida dros da adgils TavisTavad<br />

substancialur arsebebad. isini arian Seqmnilebi, rogorc Seqmnili arsebis kondiciebi<br />

(pirobebi). am pirobebis sazRvrebSi saRvTo aqtis Tavdapirveli ganzraxuloba avlens<br />

Tavis Tavs, daadgens ra bunebebs Tu arsebebs. adgili da dro ukavSirdeba arsebas<br />

samyaros Seqmnisas. ontologiuri TvalTaxedviT isini arian Tanabrad pirveladebi da<br />

fundamenturebi”. aristotelesaTvis, iseve rogorc <strong>maqsime</strong>saTvis, sagnis adgili<br />

emTxveva mis gare konturebs. anu, adgili ar uigivdeba abstraqtul sivrces. is<br />

yovelTvis konkretuli da realuria iseve, rogorc sagani (iqve, 110-111). amdenad,<br />

SegviZlia vivaraudoT, rom dramis scena ar aris ganyenebuli movlenis idealuri<br />

inscenirebis sivrce. is yovelTvis konkretuli movlenaa iseve, rogorc<br />

aristoteleseuli axla. is aseve idealuria, rogorc warsulis da momvalis adgili,<br />

magram scenaze es idealuri materialur-konkretulia, anu realuria, romelSic<br />

erTeuli sagnebi Tanxvdebian “ra”, “raSi” da “rodis” mniSvnelobaSi. amitom tragedia<br />

ar aris mxolod “TamaSi”, aramed _ idealuris materialur-konkretulad Secvla iseve,<br />

rogorc puris da Rvinos Secvla (µεταβολή) qristes sisxlad da xorcad (cneba<br />

µεταβολή/Secvlis Sesaxeb ix. qvemoT).<br />

794 fizika IV 12, 221 a 10-30<br />

795 fizika IV 11, 219 b 1-5<br />

796 fizika VI 3, 234 a 24<br />

248


mexsiereba 797 da am “mexsierebiTi codnis” sxvisTvis gaziareba ki enaSia<br />

SesaZlebeli. gancdaSi yoveli axla warmavalia, magram enaSi es<br />

warmavloba “Seyovndeba” am warmavlobis masSi (enaSi) “xorcSesxmiT”. 798<br />

sityvebSi xorcSesxmuli gancdis ambavi xdeba gadacemadi da, amdenad,<br />

individebis saerTo/sazogado “sivrce” (an, aristoteleseulad rom<br />

gveTqva, “adgili”). 799 aritoteleseul dramaSi es sivrce Taviseburad<br />

“muSaobs”. am Taviseburebis warmosaCenad gasaTvaliswinebelia axlas<br />

mimarTeba namyosTan da myofadTan. warsulis movlenebi jer xdebian da<br />

Semdeg aRibeWdebian/daixatebian mexsierebaSi. aseT situaciaSi mexsiereba<br />

aris idealuri fenomeni materialur procesebTan mimarTebaSi. momavlis<br />

SemTxvevaSi idealuri, anu “Canafiqri” win uswrebs realurs, anu<br />

momavlis axlas – axlaSi xorcSesxmas. am axal, momdevno axlaSi ki<br />

myofadi gadaiqceva momavlis warsulad, anu mexsierebis idealuris<br />

xorcSesxmulobad. anu, axlas sivrceSi “idealur-materialuri” momavali<br />

gadaiqceva warsulis “materialur-idealurad”. amrigad, axla aris<br />

idealuri adgili/sivrce namyo/myofadisaTvis. axla da ena/ambavi is<br />

sivrcea, sadac cocxlobs individi da individebis sazogadoeba. rodesac<br />

adamians surs, gadasces sxvas gancdili movlena, mas aqvs saSuleba,<br />

gamoiyenos Txroba/ambavi, anu “siuJeturi dro”. upiratesad swored<br />

tragedia aris “siuJeturi dro”.<br />

aristotele eposTan mimarTebaSi tragedias aniWebda upiratesobas<br />

swored imitom, rom am ukanasknelSi ufro metadaa SesaZlebeli gancdis<br />

koncentrireba. tragedia moicavs drois mokle monakveTs. gmiris<br />

cxovrebis mcire monakveTis modelireba tragediaSi iwvevs gancdis meti<br />

daZabulobiT gadacemas: “romliTac siamovnebebi metad cxadad Sedgebian<br />

797 Sdr. basili didi, Sesaqmes eqvsi dRis Sesaxeb, 1 PG 29, 13B: “samyarosTan da masSi<br />

cxovelebis da mcenareebis Tanabunebovanad da ganmavlad dadginda dro, [romelic<br />

aris] marad dadgomadi da warmavali da arsad ar aCerebs msvlelobas. gana ara imgvaria<br />

dro, rom warsuli gaqra, momavali jer ar damdgara, xolo awmyo sanam Seimecneba,<br />

dausxlteba grZnobebs?” identuri Sexeduleba aqvs drois Sesaxeb avgustinesac (netari<br />

avgustine, aRsarebani, Tbilisi 1995, 233, 235, 238): “momavali jer kidev ar aris, warsuli<br />

ki ukve aRar aris (11. 15, 20)... arsebobs mxolod awmyo (11. 17)” iqve 407-419 baCana bregvaZe<br />

mimoixilavs drois Sesaxeb filosofiuri azris ganviTarebas platonidan avgustinemde;<br />

imave Temaze ix. b. bregvaZe, dro (triptiqi: 1. aristotele; 2. plotini; 3. netari<br />

avgustine), dro da maradisoba, gamomcemloba nekeri, 2006; aseve ix. g. TevzaZe, Uavrelius<br />

avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 17-18, 19-20;Uavrelius<br />

avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoriis problemebi, Tbilisi 1981, 24-26.<br />

798 Sdr. Ж. Делез, Логика смысла, Москва 1995, 26-38.<br />

799<br />

<strong>maqsime</strong>s droisa da adgilis konceptis mimarTebisaTvis aristotelesTan,<br />

neoplatonikosebsa da winsmswreb qristianuli tradiciasTan ix. T.T. Tollefsen, The<br />

Christocentric Cosmology... 100-114.<br />

249


(δι’ ης αι ηδοναί συνίστανται εναργέστατα)”. 800 drois monakveTis simokle<br />

saSualebas iZleva gmiris Cayenebas eqstremalur an<br />

naxevradeqstremalur, anu “daZabul” situaciaSi. amasTan erTad iseve,<br />

rogorc <strong>maqsime</strong>sTan, rwmenas eZleva didi mniSvneloba, radgan<br />

mayurebels unda sjerodes warmodgenilis, 801 raTa metad ganicados<br />

sxvisi gancdilis modelirebuli gancda scenis sivrceSi. 802 magram<br />

aristoteles amave pasaJis mixedviT (poetika 1451b 15-19), iseve, rogorc<br />

mTel berZnul azrovnebaSi, momavals ara aqvs iseTive damajerebloba,<br />

rogorc warsuls. anu imisaTvis, rom mayurebelisaTvis damajerebeli<br />

iyos inscenirebuli, gmiris saxe aRebuli unda iyos warsulidan da ara<br />

fantazirebuli momavlidan. momavals ar gadaswvdeba rwmena imitomac,<br />

rom berZnuli drois gageba aris wriuli – momavali ikvreba warsulad,<br />

ese igi yvelaferi ganmeorebadia. rogorc zemoT aRvniSneT,<br />

aristotelesTan dro absoluturia, magram igi mainc maradiulobas aris<br />

daqvemdebarebuli (fizika IV 11, 219 b 1-5). iudauri drois wrfivi gageba ar<br />

aris berZnebisaTvis damaxasiaTebeli. xolo iudauri gageba ki<br />

gadalaxulia qristianuli drois spiraluri gagebiT: is, rac warsulSia,<br />

igi gaixseneba, anu ontologiurad meordeba awSi, magram aw/axla mainc<br />

wrfivad aris mimarTuli dausrulebeli esqatonisaken. 803 is simkacre,<br />

800 poetika 1462 a 15<br />

801 poetika 1451b 15-19<br />

802 Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени, Москва 2002, 45-59.<br />

803 ix. Μ. Μπέγζος, Ο Χρόνος της θρησκίας, Φαινοµενολογία της Θρησκίας, Αθήνα 1995, 82-106 misive,<br />

Φιλοσοφία και Θεολογία: Το Κριτήριο της Εσχατολογίας, Φιλοσοφική Ανθρωπολογία της Θρησκίας, Αθήνα 1996,<br />

73-74: “miuxedavad imisa, rom elinizmma TukidideTi da herodoteTi Seqmna istoriis<br />

mecniereba, maTi droze Sexeduleba aris cikluri. istoria daqvemdebarebulia bunebas<br />

da emsgavseba wrewirs. igi gaigeba, rogorc msgavs movlenaTa maradi ganmeoreba da<br />

radgan aris movlenebis amgvarad gamameorebeli, imitomac iTvleba maswavleblad. xolo<br />

ebraels ar swams istoriis ganmeorebis, aramed aRiarebs mis sworxazovan ganviTarebas.<br />

berZnebma kacobriobas aCuqes istoriis mecniereba da ebraelebma ki _ istoriis<br />

religia. [...] ebrauli metafizika aris istoriuli, droiTi da esqatologiuri. berZnuli<br />

ontologia aris kosmologiuri, fiziokratiuli da ‘protologiuri’ (πρώτος, pirveli,<br />

sawyisi). iudeveli eZiebs bolo movlenebs, xolo berZeni ikvlevs pirvelsawyisebs. [...]<br />

ebrauli esqatologia icnobs mxolod erT centrs, romelic aris momavalSi da niSnavs<br />

mesiis mosvlas. anu ebraelebi aRiareben saboloo RvTivCenas (Παρουσία, Tanyofna,<br />

mosvla, RmerTdaswreba) istoriis dasasruls. qristianul esqatologias ki aqvs ori<br />

centri: erTi aris warsulSi da ukavSirdeba qristes ganxorcielebas, romelic aris<br />

‘pirveli mosvla’ (Παρουσία); xolo meore gadavadebulia momavalSi da ukavSirdeba<br />

qristes meored mosvlas (∆εύτερα Παρουσία). [...] ebraelisaTvis dro aris TiTqos swori<br />

xazi an isari. qristianisaTvis igi hgavs erTgvar WanaWiks (spirals), romelic akeTebs<br />

wriul moZraobebs, magram miemarTeba sworxazovnad, ganviTardeba da win miiwevs, Tumca<br />

adamians eCveneba, rom mxolod brunavs. qristiani swored amiT uaxlovdeba iudevels<br />

sanaxevrod da aseve sanaxevrod Riaa berZenTan mimarTebaSi”; Л.Н Любинская, С.В. Лепилин,<br />

Средневековье и Ренессанс. Субъективное время Августина и время как вещь Альберти, Философские<br />

250


om berZnuli ontologiis kategoriebi aris gulgrili adamianis<br />

sofelSi cxovrebisadmi, anu namdvilad arsebuli aris adamianisaTvis<br />

mouxelTebeli da miuwvdomeli, 804 stoikur da neoplatonur<br />

filosofiaSi iwyebs “molbobas” herakliteseuli logosis cnebis<br />

ganviTarebiT. logosi aris is koncepti/realoba, romelic akavSirebs<br />

amasoflis/drois adamians namdvilad arsebulTan. 805 logosis cnebis<br />

esqatologiuri gaxsna <strong>maqsime</strong>sTan ki dasrulebul saxes aZlevs am<br />

dawyebul molbobas – logosi, rogorc pirovnuli RmerTis aqti<br />

mimarTuli pirovnebebisadmi, aris RmerTis <strong>evqaristiuli</strong> wvdomis<br />

eqatologiuri koncepti. adamiani axla rwmeniT mimarTulia da ganicdis<br />

momavals, rogorc realurs, magram marad gadavadebads. 806 igi awSi ukve<br />

проблемы времени, Москва 2002, 71: “ [Исповед Августина] может быть по-разному прочтен, например,<br />

поэтом и логиком. Логик заведомо обратил бы внимание на попытки Августина соотнести между собой<br />

свойства циклического и линейного времени. Циклическое время вечного школярства – линейное время<br />

вечного приближения ко всему снимающему (даже и самого себя) абсолюту”. Sdr. С. Н. Астапов, Время и<br />

вечность в восточной патристике, Русская философия и православие в контекте мировой культуры,<br />

Краснодар 2004 (Философско-литературный журнал «Логос» 5/44, 2004, 84–96).<br />

804 Sdr. М. Хайдегер, Бытие и время, Москва 1997, 44, 52-55, 120-121, 427 (ix. Л.Н. Любинская, С.В.<br />

Лепилин, Философские проблемы времени… 62-63)<br />

805 Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени… 63.<br />

806 Sdr. Garrett Green, The Hermeneutics of Difference. Barth and Derrida on Words and the Word, Postmodern<br />

Philosophy and Christian Thought, Edited by Merold Westphal, Indiana University Press, USA 1999, 91-107:<br />

biblia, rogorc Teologiis mTavari kriteriumi, anu RmerTis sityvis Sesaxeb<br />

ganmsazRvreli mowmoba, SeiZleba ar vaqcioT imis magaliTad, rasac postmodernizmi<br />

uwodebs “logocentrulobas” da “meta-narativs (uzenaes Zalmomre avtoritetul<br />

teqsts/narativs)”. dekonstruqciasTan dialogi SesaZlebelia apofatikuri Teologiis<br />

tradiciaSi (Sdr. g. TevzaZe, Jak derida, XX saukunis filosofiis istoria, Tbilisi<br />

2002, 557 –k.k). rwmenaSi RmerTis sityva arc ubralod hgavs adamianis sityvebs da arc<br />

ubralod ar hgavs maT; rwmenaSi RmerTis sityva hgavs da arc hgavs adamianisas.<br />

adamianis sityvebi RmerTis madliT (evqaristiulad –k.k), anu RmerTis moqmedebiT<br />

xdebian (become, “xdomoben”, niadag xdebian) misi (RmerTis) sityva. qriste aris “niSani<br />

yvela niSanis”, magram igi ar aris transcendentuli niSnuli. igi xdeba miRwevadi<br />

(faßbar) ara arsSi (Wesen), aramed kvlav niSanSi. marTalia, qriste aris “mTavari niSani”,<br />

magram mTavari niSani ar aris adamiani da arc RmerTkaci, aramed is aris movlena. es<br />

movlena aris niSani niSanTa. qriste ar aris mTavari niSani, aramed is xdeba (xdomobs)<br />

mTavar niSnad RmerTis madlSi. qriste aris momavali Tandaswrebis aRTqmis<br />

damaxsovrebuli saxeli, romelic cirkulirebs différance-s (difference/gadavadeba aris<br />

presense/daswrebis alternativa) gangebulebaSi. is aris aRTqmuli sityva (RmerTsityva),<br />

romelsac Semohyavs mniSvnelebi da dausruleblad ubiZgebs mniSvnelTa jaWvs, romelic<br />

ayovnebs/gadaavdebs mis finals, anu realizirebul Tandaswrebas. fundamenturi<br />

hermenevtikuli situacia, romelSic Cven varT, rogorc niSnebis momxmarebelni da<br />

romelsac Jak derida aRwers neologizmiT différance niSnavs imas, rom arc erTi teqsti<br />

ar aris dasrulebuli anu TviTsakmari, rac, Tavis mxriv, gulisxmobs imas, rom yvela<br />

teqsts sWirdeba supplément/Sevseba. madlis logika qristianul swavlebaSi aris Sevsebis<br />

logika. is aCvenebs, ratom sWirdebaT adamianebs erTmaneTi, radgan aravin aris<br />

TviTsakmari. magram es ar aris nakli, aramed ase moawyo RmerTma, rom marad madliT<br />

Seivsebodes adamianis sityva da xdebodes RmerTis sityva, raTa amiT uzrunveleyo<br />

adamianebis maradi erTad winsvla RmerTsityvaSi. madlis logikas aqvs istoriuli<br />

ganzomilebac: adamianebs sWirdebaT isini, vinc win uswrebdnen maT rwmenaSi; maT<br />

sWirdebaT winmswrebTa teqstebi da am ukanasknelebs ki _ pirvelebis interpretaciebi.<br />

251


CarTulia momavalSi, magram arasrulad, radgan RmerTis realoba<br />

amouwuravia. aristotelesaTvis realuria warsuli, magram qristianuli<br />

azrovnebisaTvis qristeSi (da liturgiaSi “gaTamaSebul” mis arsebobaSi<br />

jvarcma/daflva/aRdgoma/amaRleba/meored mosvlaSi 807 ), realurad moicema<br />

momavalic. igi iseve damajerebelia, rogorc warsuli, radgan qristeSi<br />

(εν Χριστώ) RmerTis rwmena moicavs drois samive nawils:<br />

“samad iyofa dro: rwmena Tangasdevs samive nawils, xolo imedi _ erTs,<br />

siyvaruli ki _ ors. rwmena da imedi raRac [sazRvramdea], xolo<br />

siyvaruli aris usazRvro saukuneebSi zeusazRvrosTan zeSeerTebuli da<br />

marad izrdeba siZliereSi. amitomac yovelze meti aris siyvaruli (1<br />

kor. 13,13)”. 808<br />

Tuki rwmena miuTiTebs RmerTsityvis sicocxlis warsul/momavlis ukve<br />

“cnobil” mxareze (da am gagebiT is SeiZleba sakmarisic ki yofiliyo),<br />

imedi miuTiTebs jer kidev “ucodnelze”, anu imaze, Tu konkretulad<br />

rogor gamovlindeba qristes sicocxlis aspeqtebi Cvens sicocxleSi.<br />

anu, rogor “davixatebiT” Cven, rogorebi, anu “rani viqnebiT” (1in 3,2). Cven<br />

viqnebiT iseTebi, rogorebic varT, magram gansxvavebulebic. 809 amitomaa,<br />

Sevseba arasdros Caanacvlebs Sevsebul teqsts. aseT realobas ewodeba <strong>wminda</strong>nebis<br />

hermenevtikuli ziareba (anu esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> erToba –k.k)<br />

807 Sdr. А. Н. Суворова, Философия Анри Бергсона, http://noblit.ru/content/view/229/33/: “[…] Бергсон<br />

рассматривает иную ипостась сознания – до-интеллектуальное, до-языковое сознание. Это исходное,<br />

первичное состояние сознания, в противоположность сознанию познающему, Бергсон называет<br />

«длительность», … не путая «я» и символ «я». Неясные и одновременно изменчивые состояния нашего<br />

живого «я» невозможно ни разделить, ни зафиксировать и выразить в слове, не исказив природы жизни, не<br />

омертвив живой длительности сознания” aseve, С. Виорель, Эсхатологический характер провославного<br />

богослужения, Эсхатологическое учение Церкви: Материалы конференции (Москва, 14-17 ноября 2005),<br />

Москва 2007, 386-387: “Диалектическая связь между «уже» и «еще»... является фундаментом<br />

литургического времени. [...] Вечность присутствует и передается во Христе, в сердце времени. [...В<br />

анамнесисе] священник поминает святые события прошлого, но и говорит о будущих: «Воспоминая же эту<br />

спасительную заповедь и все, ради нас совершившееся: крест, гроб, воскресение на третий день, на небеса<br />

восхождение, по правую руку сидение, второе и славное пришествие вновь». Литургическое «сегодня»...<br />

являются не только прошлыми событиями, но и будущими. По этой причине мы говорим сегодня: «что<br />

произошло ради нас», в том числе Второе пришествие Христа. В то же время, вспоминая вместе события<br />

прошлого и будущего, мы утверждаем, что прошлое приобретает смысл только в перспективе будущего”.<br />

808 siyvarulis T...… 3,100 PG 90, 1048AB<br />

809 Sdr. Talasesadmi... 9 PG 90, 285B-288A: “kiTxva: ras [gulisxmobs roca] ambobs <strong>wminda</strong><br />

ioane: ‘Zmebo, axla RmerTis Svilebi varT da jer ar gamoCenila, rani viqnebiT’ (1in 3,2)?<br />

Tuki ar gamoCenila, rani viqnebiT, rogorRa ambobs pavle: ‘Cven gamogvicxada RmerTma<br />

suliT (suliwmidiT); suli yovelives ikvlevs, RmerTis siRrmeebsac ki’ (1kor 2,10).<br />

rogorRa filosofosobs igiveT ‘rani viqnebis’ Sesaxeb? pasuxi: maxarebeli ioane ambobs,<br />

rom ar icis momavali ganRmrTobis saxe (τρόπον) [maTi, vinc] aq [am cxovrebaSi] rwmenis<br />

Sesabamisi siqveleebiT RmerTis Svilebi gaxdnen. [aseve ambobs, rom] arc momavali<br />

sikeTeebis saxis (είδος) mixedviT gamoCenila TviTarsebuli arseboba (της αυθύπαρκτου<br />

υποστάσεως) (‘aq rwmeniT davdivarT da ara [TviTarsebuli arsebobis] saxiT (είδους)’ (2kor<br />

5,7)). xolo <strong>wminda</strong> pavle gamocxadebiT miRebuls ambobs saRvTo mizans, romelic aris<br />

momavali sikeTeebis Sesaxeb, da ara saRvTo miznis mixedviT ganRmrTobis saxis<br />

(εκθεώσεως τρόπον) Tavad codnas. [...] [zogjer pavle ambobs, rom] ‘sarkiT da miniSnebebiT’<br />

xedavs momavals da [dadgomadi] aris dro, roca ‘saxiT saxisken (pirispir)’ (1kor 13,12)<br />

molodinebulTa did da zeazrovnebiT madls isiamovnebs; zogjer ki nawilobriv<br />

252


om liturgiuli mxatvroba xatavs ara naturalistur xatebs, aramed _<br />

simboluri “eniT” aRweril xats, sadac Cven varT, magram iseTebi _<br />

rogoric viqnebiT. radgan ar viciT, rogorebi viqnebiT, is, rac viqnebiT,<br />

atarebs simbolur xasiaTsac. metic, Cven ki ar gvgavs xatze asaxuli,<br />

aramed Cven vgavarT mas. Cvengan ki ar gamomdinareobs daxatuli saxe,<br />

aramed Cven gamovmdinareobT misgan. am azris TvalsaCinoebisaTvis<br />

movixmobT anri bergsonis 810 naazrevs.<br />

filosofiis istoriaSi, iseve, rogorc yoveldRiur cxovrebaSi,<br />

Cveulebriv, miRebulia, rom SesaZlebelis kategoria moicavs naklebs,<br />

vidre _ realuris. bergsoni amtkicebs sapirispiros: “SesaZlebeli<br />

moicavs mets, vidre _ realuri. [...] gansjisas, rom SesaZlebeli ar<br />

gulisxmobs mis uwin realurs, mavani aRiarebs, rom ganxorcieleba<br />

raRacas umatebs martiv SesaZleblobas: SesaZlebeli yovelTvis aq unda<br />

yofiliyo, rogorc fantomi, romelic moeloda Tavis dros; is unda<br />

gamxdariyo realuroba raimes Tavis Tavze mimatebiT, ase vTqvaT, sisxlis<br />

gadasxmiT. mavani ver xedavs, rom sapirispiroa marTali: [momavalSi]<br />

SesaZlebeli gulisxmobs Sesabamis [axlandel, an ukve warsul]<br />

realobas da metic, am realobas damatebuls raRaciT, radgan<br />

SesaZlebeli aris, erTi mxriv, kombinirebuli Sedegi realobis, radgan<br />

is gamoCnda, da, meore mxriv, kondiciis, romelic mas gadaisvris droSi<br />

ukan”. 811 bergsonamde iTvleboda, rom SesaZlebelis koncepti moicavda<br />

naklebs, vidre realuri: meore iyo pirvelis xati (da msgavsi) da<br />

arseboba aZlevda sxeuls Tavisive fantoms, daamatebda ra mas mxolod<br />

imas, rac aklda, anu mcireoden realurobas. aseTi midgomis saboloo<br />

SedegiT, rogorc amas Jil deliozi miuTiTebs, arseboba xdeba auxsneli:<br />

radgan is arafer mniSvnelovans ar daamatebs Tavis SesaZleblobis<br />

koncepts, romelic (idealuri SesaZleboba) win uswrebs mas (realurs),<br />

Secnobas aRiarebs da nawilobriv winametyvelebas (προφητευείν) (1kor 13,9); xolo zogjer<br />

mkafiod xmamaRlobs, rom man unda Seicnos iseve, rogorc Secnobiliqna (1kor 13,12), rac<br />

imas niSnavs, rom jer ar icis [momavalSi] sacodneli. da, mokled vambob, mociqulis<br />

naTqvami: ‘rodesac mova sruli, nawilobrivi ganqardeba’ (1 kor 1,10), mgoni igivea, rac<br />

RvTismetyvelis naTqvami: ‘jer ar gamoCenila rani viqnebiT’(1in 3,2).” Sdr. iqve 46 PG 90,<br />

420BD.<br />

810<br />

anri bergsonis Sesaxeb ix. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia, XX saukunis<br />

filosofiis istoria, Tbilisi 2002, 51-67. aq Cven ZiriTadad veyrdnobiT P. Marrati,<br />

Mysticism and the Foundation of the Open Society, Political Theologies. Public Religion in a Post-Secular World,<br />

Fordham Univeersity Pres, New York 2006, 591-601.<br />

811 H. Bergson, The Creative mind 1934; New York: Citadel Books 1974, 100-101 (ix. P. Marrati, Mysticism and<br />

the Foundation of the Open Society… 592).<br />

253


adgan yvelaferi ukve gadawyvetilia SesaZleblobaSi, anu<br />

koncept/ideaSi (msgavsad platonuri ideisa an dualisturad gagebuli<br />

qristianuli sulisa an <strong>maqsime</strong>seuli logosisa). 812 amgvari arseboba (am<br />

qveyanasi, amasofelSi) rCeba konceptualuris sferosTan mimarTebaSi<br />

azris da mniSvnelobis gareSe. 813 amgvarad gagebuli realuri sagnis an<br />

Tundac adamianis pirovnebis arseboba kargavs azrs, misi moRvaweoba<br />

xdeba mxolod TviTgaqrobisaTvis, anu TviTgalRobisaTvis idea/logosis<br />

RvTaebriv fantomSi. anu, saqme gveqneboda imasTan, ris Sesaxebac eduard<br />

muri sayvedurobda <strong>maqsime</strong>s. bergsoni ki cdilobs swored sapirispiros.<br />

igi eswrafvis, win wamowios adamiani, rogorc sakuTari Tavis<br />

TviTSemoqmedi. aseTi adamiani Tavisufalia winaswargansazRvrulisagan<br />

da Tavisi SemoqmedebiTi, Tavisufali aqtis/aqtebiT qmnis sakuTar Tavs,<br />

rogorc adamians. guram TevzaZe ase axasiaTebs bergsonis am pozicias:<br />

“[...] Cven varsebobT Semoqmed bunebaSi da Tavadac Semoqmedni varT. ufro<br />

zustad, Semoqmedni varT sakuTari Tavis da TanaSemoqmedni RmerTTan<br />

erTad. es Cvens qmedebas ufro intensiurs xdis. Cven aucileblobis<br />

monebi ki ara varT, aramed batonebi umaRles batonTan erTad”. 814 swored<br />

aseTi viTareba SeiZleba iqnes asaxuli <strong>maqsime</strong>seul imedSi – Cven<br />

RmerTTan TanaSemoqmedebisas momavalis perspeqtiva Tavisufalia<br />

812 P. Marrati, Mysticism and the Foundation of the Open Society… 779-780: “adornos miaCnia, rom<br />

aristoteles filosofiis mTavari sazrunavia, moargos arsebuli sagnebis cvalebadoba<br />

platonis maradiulobasa da ucvaleblobas. swored moZraobis koncepti, rogorc<br />

SesaZleblobis realizcia, aris maradiulobisa da cvlilebis damakavSirebeli da,<br />

amasTan erTad, garantirebs ucvaleblobas: ‘mis filosofiaSi dafarulad aris<br />

mocemuli yofierebis doqtrinis eliaturi da platonuri elementebi. [...] aristoteles<br />

pasuxi... aris, rom moZraoba (romelSic is gulisxmobs cvlilebis aRmaval moZraobasac,<br />

anu yvelafris progresirebul gaumjobesebas, romelic xorcieldeba absolutis mier<br />

zrdadi gansazRvrulobiT), unda iqnas gatolebuli SesaZleblobis realizaciasTan<br />

imdenad, ramdenadac SesaZlebeli bunebrivi mizez-Sedegiobrobis sapirispiroa. es aris<br />

aristoteles namdvilad centraluri SeTavazeba. [...ase gagebuli]…moZraoba aris<br />

SesaZlebelis realurad gaxdoma’ (T. Adorno, Metaphysics: Concept and Problems, Statford 2000, 81-<br />

82)”. Sdr. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology... 111: “mniSvnelovania aRiniSnos, rom<br />

bunebrivi adgilis gansazRvra dakavSirebulia saboloo mizezobriobis<br />

aristoteleseul konceptTan. saboloo mizezobrioba gagebulia orgvarad –<br />

porizontalurad da vertikalurad. horizontalur doneze grZnobadi arsebulebi<br />

eswrafvian Tavisi formebis realizacias, magram iqve unda arsebobdes vertikaluri<br />

mimarTulebiT amgvari mcdelobis kosmiuri pirobebi. samyaroSi yoveli aqtualizirebis<br />

saboloo pirobaa universaluri saboloo mizezi, anu RmerTi (pirveli uZravi<br />

mamoZravebeli). bunebrivi adgilisa da saboloo mizezobriobis Teoria ar Sesustebula<br />

arc elinistur da arc adreul qristianul xanaSi”.<br />

813 G. Deleuze, Difference and Repetition, Columbia University Press, 1994, 211-12<br />

814 Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 56<br />

254


yovelgvari winaswargansazRvrulobisagan. 815 adamians swams igive<br />

RmerTsityva da masSi (qristeSi) evqaristiul/liturgiulad “daxatuli”<br />

esqatoni, magram swams, rogorc xati da ara _ rogorc realisturi<br />

fotosuraTi. mas imedi aqvs raRac axlis, awSi SeuZlebelis da<br />

warmousaxvelis, magram momavalSi iseTi xarisxiT realuris, romelic<br />

gansazRvravs axlandels da ara piriqiT: “dawerilia: rac Tvals ar<br />

unaxavs da yurs ar mousmenia da adamianis gulze ar asula, is ganumzada<br />

RmerTma Tavis moyvarulebs” (1kor 2,9; esaia 64,4), magram mainc<br />

“ganumzada”, anu ukve, windawin gansazRvra momavali da<br />

gangvsazRvra/SegvzRuda Tavis logosebiT?<br />

bergsonisaTvis, rogorc vnaxeT, SesaZlebeli aris awmyos miraJi<br />

warsulSi. Secdomaa CaiTvalos, rom SesaZlebeli realurze naklebia.<br />

SesaZlebelis kategoriaSi metia, vidre realuris, 816 radgan pirveli<br />

moicavs gonebis aqts, romelic SesaZlebels proeqcirebs warsulSi.<br />

SesaZlebeli agebulia retrospeqtulad, ese igi retroaqtiurad.<br />

am konteqstSi bergsoni ayenebs maradiulobis/maradiulis da masTan<br />

mimarTebis sakiTxs. amocana is ki ar aris, moazrebulqnas maradiuloba,<br />

815<br />

<strong>maqsime</strong>saTvis adamianis bedi mxolod sakuTar nebazea damokidebuli. <strong>maqsime</strong>s<br />

nawerebSi arsad Cans, rom adamiani ramenairad iyos daqvemdebarebuli raime<br />

qmnilebaTagans da, maT Soris, varskvlavebsac. masTan TviT varskvlavebi Canan araTu<br />

ugonebo, aramed udaresi, vidre _ cocxali arsebebi: “[dionise] ar ambobs, rom mTeli<br />

buneba aris gonieri. amrigad, varskvlavebic arian usulo, radgan ara aqvT goneba<br />

(sqolioebi zeciur ierarq... 2, $4) [...] zecis da varskvlavebis... RmerTis<br />

winaazrovnebasTan umaxlobelesni arian cocxlebi, Tumca ki cocxloben mcenareuli<br />

sicocxliT (sqolioebi saRvTo saxelebze... 5, $3). varskvlavebi, rogorc qmnilebebi,<br />

daqvemdebarebulebi arian dros: “arsebulebis sazomebi arian saukuneni _ noeturTaTvis<br />

(goniTsawvdom angelozTaTvis) da dro _ grZnobismierTaTvis. noeturebs aqvT rogorc<br />

maTi sazomi saukune (αιώνος)... saukunebad iwodebian angelozebi (da ara varskvlavebi,<br />

rogorc filosofiaSi –k.k). aseve arian grZnobismiernic: rac droiT gaizomeba<br />

iwodebian imave saxeliT anu droebebad (χρόνοι), rogorc varskvlavebis da mzis<br />

moZraobebi” (sqolioebi saRvTo saxelebze... 5, $10) (iq sadac <strong>maqsime</strong> (“<strong>maqsime</strong>”) ambobs,<br />

rom droebi (χρόνοι) izomebian planetebiT, varskvlavebiTa da mziT, unda vigulisxmoT<br />

droiTi periodebi da ara is, rom ciuri sxeulebi droze aRmatebulni arian (sqolioebi<br />

saRvTo saxelebze... 8, $5)). Tu Zv. berZnuli filosofia gansazRvravda, rom varskvlavebi<br />

aRematebian adamianebs Tavisi sufTa materiiT, eTeruli sxeuliT da, amdenad,<br />

raRacnairad ganageben maT, <strong>maqsime</strong> ise ganixilavs sakiTxs, rom yvelanairi materia<br />

keTilia da yvelaferi damokidebulia mxolod adamianis nebaze: “nivTi (ύλη) ar<br />

miizidavs sulebs (romlebic arian sxeulSi Sereulebi Tavis aramoazrovne sulis<br />

nawiliT) cudisaken sulis aramoazrovne nawiliT (Sdr. zemoT me-3.2.6 TavSi), radgan<br />

bevrma RmerTis <strong>wminda</strong>nma ajoba am nawils. radgan zogi berZenTagani ambobs, rom ca da<br />

varskvlavebi ar waxdebian, radgan iqmnen usufTavesi nivTisagan; xolo romlebic axlos<br />

arian xrwnad sxeulebTan, amboben, rom iqmnen udaresi da mqise nivTisagan da rom<br />

aucileblobiTad iqmnen aseTebi. [...] Tuki aucileblobiTad moxda ase, rogorRa aris<br />

nivTi cudi, radgan Tavis TavSi aqvs aucileblobiTi CvenTvis? amgvarad nivTi ar aris<br />

cudi aranairad” (sqolioebi saRvTo saxelebze... 4, $28: Sdr. iqve 10, $3).<br />

816 Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 55-56.<br />

255


aramed raTa vifiqroT moZravi (le mouvant), anu axali sakuTari Tavis<br />

qmnadobis procesSi. tradiciuli filosofia cdilobda maradiulobis,<br />

anu Tavad cvlilebis ucvleli kanonebis daWeras droSi. cdilobda<br />

wvdomoda moZraobas mxolod rogorc udroo SesaZleblobis<br />

realizacias. anu, is rac Cndeba rogorc arsebuli, is rac ibadeba<br />

droSi da aqvs sakuTari kanonebi, sazrisi an mizezi sadRac sxvagan.<br />

arsebuli amgvarad aris mxolodRa winmswrebi SesaZleblobis<br />

ganxorcieleba. bergsonis azriT, filosofiam da, zogadad, azrovnebam,<br />

unda miatovos maradiulze wuxili da misken swrafva, Tuki mas surs,<br />

moiazros drois Zala.<br />

Tuki SesaZlebloba win uswrebs Tavis arsebobas, maSin axali<br />

SeuZlebeli xdeba saerTod, maSin vlaparakobT drois Sesaxeb imis<br />

gareSe, rom vfiqrobT masze, anu wavSliT drois erTaderT<br />

damaxasiaTebels, romelic mas gansazRvravs – mis SemoqmedebiT Zalas.<br />

amrigad, dro aRar SeiZleba iazrebodes, rogorc garegani CarCoebi,<br />

romlis SigniTac movlenebi rigSi misdeven erTmaneTs. dro Tavad unda<br />

iazrebodes, rogorc moqmedebis aRmZvreli Zala. bergsoni drois arss<br />

uigivebs Semoqmed Zalas: “Tu dro arafers akeTebs da qmnis, maSin is<br />

aris araferi”. 817 aseT viTarebaSi bergsons Semoaqvs xangrZlivobis (la<br />

durée) koncepti. igi sWirdeba mas, raTa sicocxlis evoluciis<br />

“faqtobriobiT” Seavsos nakluli rgoli drois subieqtur gancdasa da<br />

realur drois Soris, anu gaamarTlos Tavis sakuTari filosofiuri<br />

hipoteza. xangrZlivoba esaa cnobierebis iseTi mdgomareoba, rodesac<br />

sakuTari pirovnebis Semoqmedebisas aqtiuri adamianis mexsierebaSi namyomyofadi<br />

ikvreba erT intuiciur intensivobad _ morgvad. 818<br />

TiToeuli momenti adamianis TviTSeqmnad sicocxleSi aris<br />

ganumeorebeli movlena, magram igi ar aris mowyvetili sxva<br />

817 H. Bergson, Creative Evolution, Dover, New York, 1998, 340, 342 (304-343) (ix. P. Marrati, Mysticism and the<br />

Foundation of the Open Society,… 593-4)<br />

818<br />

Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 60-61. aseve Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин,<br />

Философские проблемы времени... 128: “Сознанию дано непосредственно уловить незавершенную текучесть<br />

времени. Длительность означает, что я живу настоящим с памятью о прошлом и в предвосхищении<br />

будущего. [...] Сознание скрепляет прошлое и будущее настоящим... один миг может длиться вечно. [...]<br />

Конкретное время – это жизненный поток с элементами новизны в каждом из мгновений. А. Бергсон<br />

сравнивает это время с клубком, который увеличиваясь, не теряет накопленное. А механическому времени<br />

можно сопоставить образ жемчужного ожерелья. В механическом времени каждый момент сам по себе. [...]<br />

‘Только внутри меня есть процесс организации и взаимопроникновения, образующий реально длящееся<br />

время’. [...] ”.<br />

256


momentebisagan. igia axali intensivoba, romelSic CarTulia namyo<br />

intensivobebi imgvarad, rom gamzadebulia myofadis intensivoba,<br />

romelic, Tavis mxriv, iqneba Tavisufali RmerTkacuri aqti, ese igi<br />

xdomoba. am xdomobis SuqSi samyaroc axlebulad unda iyos CarTuli,<br />

anu yvela arsebuli iZens axal sicocxles, axal raobas. es igivea, rac<br />

huserlis monadebis intersubieqtur velSi moqceuli arsebulebi (ix.<br />

zemoT). aseTi viTarebisas bergsoni Tvlis, rom aucilebelia TiToeuli<br />

obieqtisaTvis nawarmoebi iqnas erTeuli koncepti, romelic Sesabamisi<br />

iqneboda erTeuli sagnisaTvis imis magivrad, rom ukve gamzadebuli iyos<br />

yoveli axali faqtisaTvis kategoriebis jgufi an konceptualuri<br />

sqemebi. aseTi erTeuli konceptebis arseboba bergsonisaTvis gardauvali<br />

iyo obieqtebis da movlenebis marad siaxlis SemecnebisaTvis (Cven<br />

SegviZlia vTqvaT, rom TiToeuli <strong>maqsime</strong>seuli arsebulis<br />

koncepti/logosi axleburad vlindeba marad axal movlena-samyaroSi).<br />

mas aseve miaCnda, rom deterministuli da finalisturi midgoma<br />

obieqtebisa Tu movlenebisadmi orive erTnairad araswori iyo: Tu<br />

determinizmisaTvis yvelaferi warsulSi ukve mocemuli iyo,<br />

finalizmisaTvis igive iqneba momavalSi, anu evolucia da axlis<br />

“arafrisagan” SemoqmedebiTi “dabadeba” miznobrivi da gansazRvrulia.<br />

orive SemTxvevaSi gamodis, rom sicocxlis saxeebi (yoveli obieqti<br />

swored sicocxlis saxea, sul mcire potenciurad mainc) araferia da<br />

dros warTmeuli aqvs Semoqmedebis Zala – istoria, rogorc adamianis<br />

sicocxle, sazriss kargavs.<br />

yovelive amasTan erTad, istoriuli progresic aseve<br />

retrospeqtuli movlenaa. araviTari TavisTavadi, modernistulad<br />

gagebuli progresi ar arsebobs. Tavisufali SemoqmedebiTi, arafrisagan<br />

gamomdinare aqtiT warmoqmnili samyaro ar aris progresis Sedegi,<br />

aramed axali da ganumeorebeli. sasufeveli ar gamomdinareobs<br />

amasoflisagan. is RmerTkacuri aqtis Sedegia da ara “deterministi”<br />

istoriis. istoria Tavad aris sasufevlis retroaqtiuri Sedegi.<br />

sasufeveli TavisTvisac marad axalia. arsebulTa logosebis, RmerTis<br />

azris amouwuravoba da am “amouwuradobebis” marad axleburi<br />

Tavisufali pirovnebiseuli “kombinacia” aris amis garanti. adamiani (misi<br />

suli) marad gaxsnili unda iyos siaxlisaTvis, raTa SesaZlebeli gaxdes,<br />

257


masSi daibados axali samyaro (CvenTvis sasufeveli): “sxvagvari midgomaa<br />

gaxsnili suli – ambobs a. bergsoni _, ra wamSiac aRvavseT igi, Cven<br />

advilad SegveZlo, dagvecala is kvlav”. 819 es gaxsniloba sxva araferia,<br />

Tu ara tendencia an midgoma, anu igi aris mistikuri pozicia.<br />

gaxsnilobas ara aqvs obieqti. nebismieri obieqti, Tundac is yofiliyo<br />

mTeli samyaro, Caketavda mas. mistikosi aris yvela, vinc ar Cerdeba<br />

samyaroze, romelSic isini moqmedeben da misticizmis Zala aris<br />

moqmedebis/Semoqmedebis Zala. anu, sxvanairad rom vTqvaT, mistikuri<br />

gaxsnilobas ar aqvs, da arc SeuZlia hqondes, gansazRvruli an<br />

gansazRvrebadi obieqti. amasTan erTad, gaxsniloba ar aris erTi<br />

romelime etapi, aramed mudmivi da maradiuli mdgomareoba. veravin<br />

gansazRvravs kacobriobis Semdgom saxes – kacobrioba mudam axal saxes<br />

da, amdenad, gansazRvrulobas Rebulobs. igi miiswrafvis<br />

universalurisaken. universali ki carielia, radgan igi aris moZraoba<br />

ganusazRvreli mimarTulebiT da TanamimdevrobiT. amgvarad, igi hgavs<br />

siyvarulis garegabijebas (Sdr. έξω εαυτού γίνεται), trfialebis eqstazur<br />

afeTqebas. 820 universaliebi ver axsnian verafers, radgan isini Tavad<br />

unda aixsnan. 821 logosebi Tavad unda “ganimarton”, yovel jerze<br />

axleburad iqnan wakiTxuli trfialebis “gonieri sigiJiT”<br />

axladdaweril samyaros teqstSi, anu qristes tanze.<br />

a. bergsonisaTvis aseTi misticizmis wyaro aris emociebi da<br />

grZnobebi. am grZnobebma unda gamoiwvion kaTarzisi (dramis<br />

aristoteleseuli gagebiT), anu saRvTo realobaSi CarTva<br />

(areopageliseuli ierarqia). man gamoiyena musikis magaliTi, radgan<br />

miCneulia, rom musika aris gansakuTrebuli Zala emociis gamosawvevad.<br />

musikas aqvs unari, Seqmnas axali grZnobebi da Seiyvanos igi adamianSi<br />

819 A. Bergson, Two Sources of Morality and Religion, University of Notre Dame Press, 1977, 38 (ix. P. Marrati,<br />

Mysticism and the Foundation of the Open Society,… 599). aseTi viTarebisaTvis SegveZlo<br />

gvewodebina sulis apofatikuri pozicia. gaxsniloba marad ganaxlebadisadmi,<br />

maradiuli winsvla RmerTsityvaSi samyaros axleburad SemecnebisaTvis, rac<br />

gulisxmobs adamianisa da samyaros niadag feriscvalebas qristes tanad.<br />

820 p. iberi, Sromebi... 41: “xolo ars ganmacÂbrebelca trfialebaÁ saRmrToÁ (εκστατικός ο<br />

θείος έρως)... TÂT mizezica igi yovelTa keTilTa da saxierebaTaÁ... garegan Tavisa TÂsisa<br />

iqmnebis (έξω εαυτού γίνεται)”.<br />

821 G. Deleuze and F. Guattari, What is Philosophy?, Columbia University Press, USA, 1994, 7 (ix. P. Marrati,<br />

Mysticism and the Foundation of the Open Society… 600)<br />

258


an, ufro zustad, Seiyvanos adamiani masSi. 822 magram grZnobebis Zala ar<br />

SeiZleba gamowveuli iqnas magaliTis gareSe. aqedan gamomdinareobs<br />

gmiris roli (mag., qriste). miuxedavad amisa, bergsonisaTvis gmiris<br />

figura mainc ver avsebs gaxsnilobis sicarieles. mibaZva aucilebelia,<br />

magram es aris mibaZva arafris, radgan ar arsebobs kanonebi, normebi,<br />

saxelmZRvaneloebi, romelTac unda misdios mbaZvelma: is, rac unda<br />

miibaZos, aris gonebis ganwyobileba, tendencia, miswrafeba da moqmedebis<br />

unari. es ar niSnavs iracionaluri emociebisa da fantaziebis miyolas.<br />

rac bergsons undoda eCvenebina aris is, rom gaxsniloba da qmnadoba<br />

araa mxolod gonebis sfero, aramed igi intuiciis holistikuri<br />

movlenaa. aseTi realoba Cven vnaxeT dionise areopagelis <strong>evqaristiuli</strong><br />

RvTisSemecnebisas, romeli realobac qveteqstad gasdevs <strong>maqsime</strong>s mTel<br />

Teologias.<br />

aq, saWiroa, cota xniT SevCerdeT bergsonis “ontologiur<br />

hermenevtikaze”. 823 igi hermenevtikas udgeba ara mxolod rogorc<br />

interpretacias. hermenevtikul wres igi ganixilavs, rogorc arsebobis<br />

fundamentur moduss, ontologiur struqturas, romelic TavisTavad<br />

moqmedebs samyaroSi. bergsoni Tavis statiaSi “inteleqtualuri<br />

Zalisxmeva” iyenebs termin xats, raTa aCvenos pirveladi, uSualo migneba,<br />

romelic aris ufro metad mentaluri, vidre gadamuSavebeli, umi<br />

SegrZneba/aRqma, magram naklebi, vidre gonebismieri, kognitiuri gagebis<br />

aqti (Cven SegveZlo, misTvis gvewodebina logismo. am cnebis Sesaxeb ix.<br />

zemoT). anu, is aris inteleqtualuri Zalisxmevis “umi” masala. am xatebs<br />

sWirdebaT “momwifeba”, anu organizeba. amisaTvis isini unda moergon,<br />

Casxdnen ufro farTo struqturaSi, anu sqemaSi. 824 magram aseve<br />

822 A. Bergson, Two Sources of Morality and Religion, University of Notre Dame Press, 1977, 103 (ix. P. Marrati,<br />

Mysticism and the Foundation of the Open Societ… 600). Sdr. kiTxva-pasuxebi 109, ΕΠΕ 14 Α, 164:<br />

“elise mefeebisagan iTxovda ymawvils, romelsac ecodineboda galoba, anu iazrebda da<br />

SeeZlo naTqvamisaTvis eSuadgomla, raTa masSi (naTqvami) moqceuli sazrisi (logosi)<br />

gadaeyvana da STaebeWda sulSi”. ra Tqma unda, am pasaJSi ar aris laparaki mxolod<br />

grZnobad emociaze da igi SeiZleba ganimartos imis safuZvelze, rom musika anu<br />

melodia aris, upirveles yovlisa da upiratesad, arsebobis/yofierebis xati (amis<br />

Sesaxeb ix. А. Лосев, Музыка как предмет логики, Самое само, Москва 1999, 655.., 690.., 706-735).<br />

823 am nawilSi ZiriTadad mivsdevT R.L. Brougham, Ontological Hermeneutics: An Overlooked<br />

Bergsonian Perspective, Process Studies Vol. 22 (1, Spring, 1993), Claremont, USA, 37-41<br />

824 Sdr. Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени... 125: “Здесь явно прослеживается<br />

аналогия между тем методом, который использует А. Бергсон, и тем, как поступают исследователи, когда<br />

перед ними стоит задача раскрыть сущность той или иной вещи. Известно, что если включить ту или иную<br />

вещь в систему других вещей, то эта исследуемая вещь под воздействием других вещей может быть<br />

подвергнута преобразованиям. […] Естественно, что речь идет о вещах, обладающих свойством валидности.<br />

259


aucilebelia, rom es sqema moergos xats, anu TviTonac transformirdes.<br />

obieqtebis arsebobis saxis dadgena igivea, rac axlis gamogoneba,<br />

romelic aris masalisa da zogadi sqemis urTierTSewyobis (rogorc<br />

simReraSi Seewyobian xmebi erTmaneTs) aqti. anu, igi aris, rogorc zemoT<br />

vnaxeT, TviTSemoqmedebis, da, amdenad, “samyaroSemoqmedebis”<br />

(“sasufevelSemoqmedebis” RmerTkacuri) aqti. gamogoneba, amasTan erTad,<br />

aris morgeba ori mimarTulebiT: 1. horizontaluri, Semadgenel<br />

komponentebs, anu xatebs Soris da 2. vertikaluri, sqemasa da xatebs<br />

Soris.<br />

inteleqtualuri Zalisxmeva SeiZleba iwyebodes hermenevtikuli<br />

wris nebismieri adgilidan _ sqemidan an xatebidan. an sulac<br />

“Suagulidan”, anu “qaosuri areulobidan”. aseve morgeba SeiZleba<br />

midiodes nebismieri mimarTulebiT da mimdinareobdes erTdroulad.<br />

mTavaria, rom dinamiuroba saxezea (bergsoni ar gulisxmobda<br />

fragmentebidan empirul zedapirze amosvlas, rogorc es aristoteles<br />

posterioruli analizis (αναλυτικά ύστερα) boloSia mocemuli da arc<br />

kantiseuli formebis “maRlidan-dabla” dadebas. igi gulisxmobda<br />

hermenevtikul cirkulacias manam, sanam Sesabamisi “morgeba” ar miiRweva).<br />

saubaria aseve ori kauzalurobis anu mizez-Sedegobrivi polusis<br />

sawyisi da saboloo kauzalurobis (determinuloba/finalurobis)<br />

Sewyobis SesaZleblobis Sesaxebac: “...isini muSaoben... impulssa [sawyis<br />

biZgsa] da mizidvas [finalisaken] Soris, sawyis mizezsa da saboloo<br />

mizezs Soris”. 825 metafizikosebi, bergsonis azriT, aRiareben an sqemis an<br />

xatis/xatebis upiratesobas. Tavad bergsoni ki win wamowevs orive<br />

polusis urTierTmorgebulobis Tanabar mniSvnelovnebas. amas sxvanairad<br />

(process filosofiasa da TeologiaSi) ewodeba Sezrda. anu, Cven<br />

SegviZlia vTqvaT, rom “amoizrdeba” RmerTkacuri axali samyaro/<br />

sociumi/polisi, romelSic TanabarmniSvnelovania rogorc “adamianuri”,<br />

ise “RvTaebrivi” Senatani. TiToeuli pirovneba aseTi samyarosi ar aris<br />

“sqemas”, anu logosebis tans metad daqvemdebarebuli, vidre Tavad<br />

“sqema” _ pirovneba/pirovnebebs (qristem miiRo “xati monisa”).<br />

Валидность – это такое свойство вещи, при наличии которого вхождение вещи в систему существенно<br />

преобразует эту вещь”.<br />

825 A. Bergson, L’Energie_Spirituelle (translated as Mind-Energy), Trans. H. Wildon Can. Henry Holt & Co., 1919,<br />

229-230 (ix. R.L. Brougham, Ontological Hermeneutics: An Overlooked Bergsonian Perspective... 40).<br />

260


policentrulia samyaro da marad axladqmnadi. esqatoni marad<br />

winmswrafi da axali realobaa da ara “maradmkvdari” logosebis<br />

“mkvdradSobili” winaswar determinirebuli sxeuli – romlis aRsawerad<br />

sityva “faSizmi” (ix. zemoT) zedmeti da uadgilo qaTinauri iqneboda.<br />

qristocentruloba aranairad ar gulisxmobs qristomonizms.<br />

Tanamedrove berZeni Teologi petro vasiliadisi wers: “drois<br />

msvlelobasTan erTad metad da metad xdeboda cocxali da qarizmatuli<br />

(anu suliwmidiseuli) erTobis institucionalizacia. igi gadaiqceoda<br />

upiratesad individualuri religiuri moTxovnilebebis dakmayofilebis<br />

sferod. es ki xdeboda imitom, rom eklesiis cxovrebaSi imTaviTve<br />

iWreboda qristomonisturi midrekilebebi. [...] isini niadag gadauxvevdnen<br />

mamebis Teologiis triadologiuri mimarTulebidan”. 826 ra Tqma unda,<br />

eklesia ar aris da arc SeiZleba iyos individualisturi<br />

“vneba/gancdebis” dakmayofilebis sfero. eklesia aris drosa da<br />

saukuneebSi gavrcobili qriste (η Εκκλσία είναι ο εις τους αιώνας παρατείνοοµενος<br />

Χριστός). TiToeuli qristianuli erTobis wevrebi (asoebi) uigivdebian<br />

eklesias, arian eklesia. anu ar Seadgenen ubralod wevrebs erTi<br />

romelime ierarqiulad dastruqturebuli organizmis an raime<br />

religiuri jgufis, aramed arian Tavad eklesia. eklesiuri krebiTobis<br />

xasiaTis da am krebiTobasTan erTobis upiratesobiT eklesiis misteria<br />

gaigeba esqatologiur perspeqtivaSi. anu, eklesiis arseboba aRiniSneba<br />

ara imiT, rac xdeboda warsulSi, aramed ganisazRvreba imiT, rac<br />

momavalSia; amitom eklesia imis garda, rom ar kargavs Tavis<br />

qristologiur xasiaTs, gaigeba, rogorc safuZvlebrivad<br />

pnevmatologiuri (πνευµατολογικά, “suliwmidametyvelebiTi”). 827<br />

RvTismWvretelobis (θεοπτία) cnebis mixedviT, saeklesio Teologia ar<br />

ganisazRvreba, rogorc erTi Caketili logikuri sistema, romelic<br />

momdinareobs da dafuZnebulia “gamocxadebiT” erTeulebze (wm. werili,<br />

gardamocemaÁ, saeklesio avtoriteti da a.S), aramed uigivdeba eklesiis<br />

TiToeuli wevris sulier gamocdilebas, romlis namdviloba Semowmdeba<br />

da dasturdeba wm. werilisa da tradiciis bazaze. pnevmatologia<br />

uaryofs avtoritetis saboloo rols da win wamowevs adamianis<br />

826 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία, Θεσσαλονίκη 2000, 49<br />

827 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία... 132, 135<br />

261


pirovnebas. 828 amrigad, adamiani ar aris valdebuli, iyurebodes ukan,<br />

warsulisaken, aramed koncentrirebas axdens momavalze. namyo<br />

Zalauflebrivad da ZalmomreobiTad ar dominirebs awmyoze, aramed<br />

marad axleburad ganimarteba momavlis perspeqtiviT. suliwmidis<br />

moqmedeba aTavisuflebs adamians warsulis xundebisa da SiSisagan da<br />

xdis mas Tavis TanaSemoqmeds. 829 namyo/myofadis Tavmoyris adgili aris<br />

qristes tani (qristocentruloba) da amave dros, am tanis TiToeuli<br />

organo/wevri (pnevmatocentruloba/suliwmidacentruloba). qristes tani<br />

suliwmidiT cocxlobs, rogorc “RvTismsaxuri erToba”, anu<br />

<strong>evqaristiuli</strong> organizmi. saRvTo evqaristias ar aqvs mxolod<br />

sakramentalisturi (magiuri, ZvelberZnul-Teurgiuli) da<br />

tragediul/“awmyocentruli” ganzomileba, aramed eris RmerTTan<br />

ziarebis gamoxatulebaa da aris <strong>wminda</strong> samebis hipostasebis<br />

urTierTziarebis anarekli. Nnikolaos ludovikosi wers: “<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s<br />

evqaristiul ontologiaSi istorias ar SeuZlia, miiRos erTi<br />

centraluri sazrisi, rogorc erTaderTi misi mizani. igi Rebulobs<br />

mravali pirovnuli miznis erT Tavisufal urTierTziarebas, romlebic<br />

gamosaxaven (aRweren) erTgvar xdomadobas 830 (γίγνεσθαι). es xdomadoba<br />

WeSmaritia mxolod maSin, rodesac stimulirebs erT RmerTsityvaSi<br />

arsebulebis Tavisufal eqsistencialur ziarebas axla da aq – da ara<br />

erT ganyenebul, winaswarmoazrebul da dialeqtikurad Tavs moxveul<br />

centralur mizansa Tu sazriss. 831 [...adamianis] pirovnebebi da maTi<br />

erToba (sociumi) arian erTdroulad TviTmiznebi da es faqti aris<br />

828 iqve 61-62.<br />

829 iqve 60<br />

830 γίγνεσθαι - is rac niadag da ganmeorebiTad xdeba.<br />

831 Sdr. Ed. Moore, Kerygma and Dogma: A Post-Modern Perspective, Theandros: An Online Journal of Orthodox<br />

Theology and Philosophy, vol 2, no. 2 (Winter 2004/5) http://www.theandros.com/kerygma.html: “Maximus the<br />

Confessor, who declared that the Incarnation would have occurred whether or not humanity lapsed into sin - for the<br />

purpose of Creation, according to Maximus, was that God may have an opportunity to objectify Himself. This is<br />

virtually identical to Hegel’s concept of the realization of Absolute Spirit in history, and is the result of the burying<br />

of the herald-call (kкrugma) under mountains of dogma and canons. When this occurs, the present is enshrined as a<br />

permanent state of being; the eschatological vision becomes reduced to a museum piece, an artifact, and the past (as<br />

well as the future) becomes ensconced in an interpretative milieu that is reduced to a constant struggle against any<br />

manner of intellectual development. The term "innovation" becomes a dirty word, and is quickly connected with the<br />

equally weighty term "heres"(See A. Schmemann, The Historical Road of Eastern Orthodoxy, tr. L.W. Kesich<br />

(Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press 1992), pp. 220-230ff)”.<br />

262


istoriis erTaderTi gamarTleba. [...istoriis] mizani ar aris<br />

absoluturi da damoukidebeli Cemgan, aramed aris Cemi pirovnuli”. 832<br />

evqaristia aris “axali aRTqmis” dadebis marad ganmeorebadi<br />

moqmedeba. amgvarad, aRTqma marad daideba RmerTsa da mis marad<br />

ganaxlebul, axlad dabadebad ers Soris (Sdr: “es aris aRTqmis Cemi<br />

sisxli” mark 14,24; 1kor 11,25). 833 eklesia, rogorc “religiuri<br />

xelisufleba” win ar aRudgeba samoqalaqo/saxelmwifo xelisuflebas,<br />

rogorc amasofliuri Zala dafuZnebuli “<strong>wminda</strong>”<br />

avtoritetuloba/avtoritarulobaze. igi aris RvTis<br />

esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> eri, romelic Seisisxlxorcebs<br />

mSvidobianad da gardamsaxavad garemos. marTalia, eklesia aris mwiri da<br />

xizani samyaroSi, magram, amave dros, aris safuari, romelic marad<br />

Secvlis 834 samyaros. 835 eklesiis <strong>evqaristiuli</strong> misiis mizani aris Tavis<br />

kaTolikuroba/sayovelTaobis gamovlineba. xolo es ukanaskneli<br />

aRmsareblobiTi viwro sazRvrebis gareTac vrceldeba. igi gadalaxavs<br />

Tavad qristianobis sazRvrebsac da gadaefineba arareligiur sferos,<br />

832 Ν. Λουδοβίκος, Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισµός. Ορθόδοξη Εξατοµίκευση, Κράτος και Ιστορία, στην προοπτική<br />

του ευρωπαϊκού µέλλοντος, Αθήνα 2006, 238. Sdr. iqve 231-263; misive , Η οντολογία της ισχύος και<br />

καταστροφή του κοινονικού, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµούσιου, Αθήνα 2002, 245-274.<br />

833 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία... 70, 72.<br />

834<br />

Sdr. ioane oqropiris wirvis epiklizisis locvas: “kvlav mogarTmevT am<br />

sityvier/gonier (λογικήν, sityvagonier) da usisxlo msaxurebas da gTxovT da gevedrebiT<br />

da gxvewniT qveCamoavline suli Seni <strong>wminda</strong> Cvenze da am winmdebare ZRvenze da ¨hqmen es<br />

puri Sens qristes patiosan xorcad, xolo am barZimSi [Rvino] Seni qristes sisxlad<br />

Sescvli ra [maT] (µεταβαλών, преложив, gardaisvri ra) Seni <strong>wminda</strong> suliT”. suliwmida<br />

pur/Rvinos, anu am samyaros, gadaisvris im samyaros realobaSi da ganmsWvalavs<br />

(περιχωρεί) pirvels ukanaskneliT (<strong>maqsime</strong> sityva περιχώρησις iyenebs qristeSi ori bunebis<br />

urTierTganmsWvalulobis aRsawerad. ix. Tollefsen Torstein, The Christocentric Cosmology... 107).<br />

Tuki gaviTvaliswinebT im garemoebasac, rom, aristoteles kvalad <strong>maqsime</strong>saTvis adgili<br />

TavisTavad ar arsebobs, aramed gareSemoiwereba sagniT da mas gareSemowers, maSin ar<br />

unda SegvaSinos cneba Secvlis “adgilcvlilebadac” ganmartebam. <strong>maqsime</strong> erTgan ambobs:<br />

“visi dabadebac saRvTo ganzraxvisamebr xdeba, misi arsebisamebr yofna narCundeba<br />

ararsebobisaken arsebobidan adgilSeucvleli” (sxvadasxva siZnelis... PG 91, 1329B).<br />

aqedan TiTqos gamodis, rom <strong>maqsime</strong>saTvis ararsebobac erTgvari adgilia. magram es ase<br />

araa. aq adgili mainc xarisxobrivad unda gavigoT. anu, radgan sagani ukve arsebobs,<br />

amdenad arsebobs misi adgilic. rogoric aris sagani, iseTia misi adgilic. rodesac<br />

sagani ganidrikeba da miemarTeba ararsebobisaken da, amdenad, icvleba uaresobisaken,<br />

igi CaiTrevs Tavis adgilsac, anu Secvlis/Seicvlis Tavis adgilsac. sagani ki ar<br />

gadadis ararsebobis adgilSi, aramed Tavis adgils transformirebs, amaxinjebs<br />

ararsebobisaken mimarTuli. amrigad, rodesac suli<strong>wminda</strong> Secvlis sagans zRvruli<br />

saukeTesoebisaken, CaiTrevs am sagnis adgilsac, anu evqaristiis SemTxvevaSi,<br />

xarisxobrivad (TiToeuls damtevnelobis mixedviT) trapezsac, sakurTxevels (“scenas”)<br />

taZarsac (“auditorias”), polissac, samyarosac. amitomacaa, rom marTlmadidebluri<br />

gagebiT TiToeuli epiklizisi moqmedebs samyaros masStabiT – mTel samyaros adgils<br />

Seucvlis, anu transformirebs zesamyarod.<br />

835 Sdr. Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία… 82<br />

263


ogorc individualur, 836 aseve _ socialur/saxelmwifos. 837<br />

kaTolikuroba ukavSirdeba RmerTis samefos nanatr warmosaxulobas,<br />

romelic (sasufeveli) aris <strong>wminda</strong> samebis Sinagani<br />

sasiyvarulo/trfialebiTi ziarebis dinamiurobis garegamovlineba<br />

qmnilebaSi _ mTeli samyaro avTenturad CarTulia samebis sicocxlis<br />

polifoniur harmoniaSi, romlis xatadac gvesmis qarTuli mravalxmiani<br />

simRera.<br />

836 Sdr. J.Pasquini, Atheism and Salvation, Atheism, University Pres of America, New York, Oxford 2000, 32:<br />

karl rahneris “anonimuri qristianis” konceptis mixedviT, savsebiT SesaZlebelia<br />

inteleqtualurad areul msoflioSi iyvnen adamianebi, romlebic azrovneben da<br />

laparakoben aTeisturad. es ar niSnavs, rom aseTebi Sinaganadac aTeistebi da<br />

ganwirulebi arian. Sdr. Архимандрит Софроний, Письма в Россию, Москва 2003, 11-12, 126, 128-129,<br />

131: “gardacvalebis dRe aris didi da umniSvnelovanesi movlena Cvens cxovrebaSi.<br />

sikvdilisaken gza aris mtkivneuli, magram Tavad sikvdili aris gansxvavebuli ram. [...]<br />

faqti, rom rodesac katias sikvdilisas (kvdomisas) gamoecxada deda da STaagona ar<br />

gardacvliliyo urwmunod [katia, sofronis da, Segnebuli da principuli aTeisti iyo –<br />

k.k], aris cxadi niSani imisa, rom igi (katia) xarbad iRebs Sens locvebs misTvis, da rom<br />

misTvis Seni locvebi miaRweven RmerTTan da masTan. amitom gTxov, iloce misTvis... da<br />

Sen daexmarebi mas, daZlios sikvdilis sfero qristes ZaliT, romelmac gaimarjva<br />

sikvdilze. [...] sikvdilis momenti aris ukanaskneli brZola ori samyaros mijnaze da is,<br />

pirvel rigSi, aris movlena imisaTvis, vinc kvdeba. [...] es movlena suls gamoucxadebs<br />

mravalgvar rames, romelic CvenTvis dafarulia sxeulis safarveliT”.<br />

837 Sdr. Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία… 36. aseve Sdr. P.<br />

Vassiliadis, Beyond Christian Universalism: The Church’s Witness in a Multicultural Society, Scientific Annals of<br />

the Faculty of Theology Vol. 7, School of Pastoral and Social Theology, Thessalonica 2001, 316-320: One of the<br />

functions of ritual is to be a means of upbuilding the religious community as a communion and a way of living. This<br />

communal understanding of ritual discourages all distinctions between the various segments within the religious<br />

communities, but also by extension within the wider social life. Thus it overcomes the corrupted hierarchical order<br />

both in society and in the priestly ministries of the church. It dissolves barriers between members of different<br />

religious system and promotes religious tolerance and peaceful coexistence in a multicultural society. And if we<br />

understand church which is identified not by what it is given to her in the past, nor by what she is as an institutional<br />

reality, but by what she is supposed to become at the end of time, at the Escaton then the church is an organ which<br />

impels the body of society and state towards the tolerant, just and environmentally sustainable society.<br />

264


gamoyenebuli literatura<br />

1. aleqsiZe lela, antikuroba da qristianoba: berZnuli filosofia<br />

ioane petriwisa da (fs.) <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SromebSi, disertacia<br />

filosofiis mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxis<br />

mosapoveblad, Tbilisi 1997<br />

2. aleqsiZe lela, saRvTo nebani anu “igavni” areopagituli korpusis<br />

komentarebSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII,<br />

Tbilisi 1999<br />

3. aleqsiZe lela, xorciT aRdgoma, “suleli sibrZne” da Semecnebis<br />

safexurebi areopagituli korpusis komentarebSi. mravalTavi.<br />

filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001<br />

4. bokuCava Tamar, miTosi da qarTuli Teatri, saqarTvelos SoTa<br />

rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti,<br />

disertacia, Tbilisi 2006<br />

5. danelia sergi, aristotele. poetika. winasityvaoba, Targmani da<br />

komentarebi, Tbilisi 1979<br />

6. gaTri uiliami, berZeni filosofosebi, Tbilisi 1983<br />

7. gordeziani rismag, berZnuli literatura, gam. logosi, Tbilisi 2002<br />

8. TevzaZe guram, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Sua saukuneebis filosofiis<br />

istoria, Tbilisi 1996<br />

9. TevzaZe guram, sicocxlis filosofia, XX saukunis filosofiis<br />

istoria, Tbilisi 2002<br />

10. kakoiaSvili irine, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofiziturantimonoTelituri<br />

traqtatebis Zveli qarTuli Targmani,<br />

mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001<br />

11. kalaijiSvili stefane (episkoposi), <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />

saqarTveloSi gadmosaxlebis, misi gardacvalebisa da dakrZalvis<br />

adgilmdebareobis dadgenisaTvis, gazeTi xvamli 2003, # 3-4<br />

12. kekeliZe korneli, qarTuli literaturis istoria 1, Tbilisi 1960<br />

13. mamardaSvili merabi, leqciebi fsiqoanalizis Sesaxeb, Tbilisi 1998<br />

14. mamardaSvili merabi, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992<br />

15. meliqiSvili damana, gelaTis samonastro-literaturuli skola<br />

(akademia), quTaisis universitetis moambe, 1993, # 1-2.<br />

265


16. oTxmezuri Tamar, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad Ioahannem qarTul<br />

mTargmnelobiT tradiciaSi, mravalTavi. filologiuri da<br />

istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999<br />

17. ratiani nestani, saxelisa da mamis saxelis Zieba homerosis<br />

“odiseaSi”, evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura, seria<br />

evropuli Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008<br />

18. qavTaraZe eTer, daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), Tbilisi<br />

1992<br />

19. ueri kalistos, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008<br />

20. SaTiriSvili zaza, poeti da poeziis idea evropul kulturaSi,<br />

evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura, seria evropuli<br />

Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008<br />

21. WeliZe ediSeri, <strong>wminda</strong> grigoli noseli da misi Txzuleba,<br />

saqarTvelos saeklesio kalendari, Tbilisi 1989<br />

22. WeliZe ediSeri, ioane petriwis cxovreba da moRvaweoba, werili I,<br />

religia 1994, # 3-4-5<br />

23. WeliZe ediSeri, marTlmadidebluri xatmetyveleba, Tbilisi 2001<br />

24. WeliZe ediSeri, saRvTo saxelTaASesaxeb, gza sameufo 1995, # 1,<br />

Tbilisi 1995<br />

25. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa, rac<br />

gaigzavna uwmidesi episkoposis, ufal nikandros mimarT <strong>wminda</strong><br />

<strong>maqsime</strong>s mier qristeSi ori moqmedebis Sesaxeb, samecnierosaRvTismetyvelo<br />

Sromebi II, Tbilisi 2004<br />

26. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. sqolioebi wm. dionise<br />

areopagelis Sromaze: “saRvTo saxelTa Sesaxeb”, gza sameufo 1995, #<br />

1, Tbilisi 1995<br />

27. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> WeSmariti codnis Sesaxeb<br />

(gamokrebili), gza sameufeo 1996 # 1 (4), Tbilisi 1996<br />

28. WeliZe ediSeri, wm. svimeon axali RvTismetyvelis samadlobeli, gza<br />

sameufo 1994, #1, Tbilisi 1994<br />

29. WeliZe ediSeri, Zveli qarTuli saRvTismetyvelo terminologia I,<br />

Tbilisi 1996<br />

30. WiWinaZe z., qarTuli mwerloba meTormete saukuneSi, Tbilisi 1887<br />

266


31. xoferia lela, ani CantlaZe, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTuri krebuli<br />

da misi berZnuli wyaro, mravalTavi. filologiur-istoriuli<br />

Ziebani XXI, Tbilisi 2005<br />

32. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur krebulSi (K-14)<br />

daculi Targmanebis enobriv-stilisturi Taviseburebani, gelaTis<br />

mecnierebaTa akademiis Jurnali # 4, quTaisi 2006<br />

33. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime<br />

aToneliseuli Targmani, Jurn. religia 1996 # 1-2-3<br />

34. xoferia lela, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efvTime<br />

aToneliseuli Targmani da misi mimarTeba berZnul wyaroebTan,<br />

mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI, Tbilisi 2005<br />

35. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” Zveli<br />

qarTuli Targmanebi, sadisertacio naSromi filologiis<br />

mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad. Tbilisi 1998.<br />

36. jaSi zurab, <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>euli xedva, Jurn.<br />

emaosi 2007<br />

37. Boojamra M.l, Original Sin According to St. Maximus the Confessor, St. Vladimir;s<br />

Theological Quarterly, 20 (1976)<br />

38. Brougham Richard L., Ontological Hermeneutics: An Overlooked Bergsonian Perspective,<br />

Process Studies Vol. 22 (1, Spring, 1993), Claremont, USA<br />

39. Byamungu Gosbert T. M., God’s Grace and Cosmic Transformation. Love of Enemies in<br />

Luke-Acts, Bossey, Switserland, October 24, 2005<br />

40. Byamingu Gosbert T. M., Inspiration, The Role and Place of the Bible in the Process of<br />

Ecumenical Formation, Bossye, Switzerland 2005<br />

41. Detienne Marcel, The Gods of Politics in Early Greek Cities, Political Theologies.Public<br />

Religions in a Post-Secular World, Edited by Hent de Vries and Lawrence E. Sullivan,<br />

Fordham University Press, New York 2006<br />

42. Feeney Leonard, Saint Maximus the Confessor, Saint Thomas Aquinas, and Christ’s Two<br />

Wills, (http://brotherandre.stblogs.com/2007/11/14/saint-maximus-the-confessor-saintthomas-aquinas-and-christs-two-wills/)<br />

43. Green Garrett, The Hermeneutics of Difference. Barth and Derrida on Words and the<br />

Word, Postmodern Philosophy and Christian Thought, Edited by Merold Westphal,<br />

Indiana University Press, USA 1999<br />

44. Groppe Elizabeth T., Creation Ex Nihilo and Ex Amore: Ontological Freedom in the<br />

Theologies of John Zizioulas and Catherine Mowry Lacugna, in Modern Theology 21:3<br />

July 2005<br />

267


45. Louth Andrew, Maximus the Confessor. The Early Church Fathers, Ed. Routledge, London<br />

and New York 1996<br />

46. Louth Andrew, St Gregory the Theologian and St Maximus the Confessor: The Shaping of<br />

Tradition, The Making and Remaking of Christian Doctrine, Esseys in Honour of Maurice<br />

Wiles, Edited by Sarah Coakley and David A. Pailin, Clarendon Press, Oxford 1993<br />

47. Louth Andrew, The Origins of the Christian Mystical Tradition (from Plato to Denys),<br />

Clarendon Press: Oxford 1981<br />

48. Marrati Paola, Mysticism and the Foundation of the Open Society, Political Theologies.<br />

Public Religion in a Post-Secular World, Fordham Univeersity Pres, New York 2006<br />

49. McFarland A. Ian., ‘Naturally and by grace’: Maximus the Confessor on the operation of<br />

the will, Scottish Journal of Theology Ltd 58(4): 410–433 (2005)<br />

50. McIntosh Mark A, Mystical Theology, Blackwell Publishing, USA 2006<br />

51. Moore Edward, Kerygma and Dogma: A Post-Modern Perspective, Theandros: An Online<br />

Journal of Orthodox Theology and Philosophy, vol 2, no. 2 (Winter 2004/5)<br />

http://www.theandros.com/kerygma.html<br />

52. Moore Edward, Origen of Alexandria and St. Maximus the Confessor: An Analysis and<br />

Critical Evaluation of Their Eschatological Doctrines, Boca Raton, Florida USA 2005<br />

53. Schilbrack Kevin, Ritual Metaphysics, Jurnal of Ritual Studies 18.1 (2004)<br />

54. Sherwood Polycarp, The earliest Ambigua of St. Maximus the Confessor and his Refutation<br />

of Prigenism, Orbis Catholicus, herber Roma, 1955<br />

55. Sijakovich Bogoliub, On Nature of Evil, Between God and Man: Essays in Greek and<br />

Christian Thought, Sankt Augustin: Academia Verlag 2002<br />

56. Tollefsen Torstein, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor, Oxsford<br />

University Press 2008<br />

57. Törönen Melchisedec, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor,<br />

Oxford Universitu press, 2007<br />

58. Wallis Richard T., Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002<br />

59. Wood Jay W., On the Uses and Advantages off an Epistemology for Life, Postmodern<br />

Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press,<br />

1999<br />

60. Yannaras Christos, Human Rights and the Othodox Church, The Orthodox Churches in a<br />

Pluralistic World, Edited by Emmanuel Clapsis, WCC Publications, Geneva 2004<br />

61. Zizioulas John, Being as Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985<br />

268


62. Zizioulas John (Metropolitan of Pergamon), Symbolism and Realism in Orthodox Worship,<br />

Sourozh. A Journal of Orthodox Life and Thought (79/ February 2000)<br />

63. Zizioulas John, The Early Christian Community, Christian Spirituality. Origins to the<br />

Twelfth Century, Edited by Bernard McGinn, John Meyendorff and Jean Leclercq.<br />

Crossroad, New York 1987<br />

64. Zizioulas John, The Notes of Christian Dogmatics,<br />

http://www.oodegr.com/english/dogmatiki1/B1c.htm<br />

65. Αιµιλιανός Αρχιµ., Κατηχήσεις και λόγοι 4. Θεία λατρεία, προσδοκία και οράσις Θεού, Εκδ.<br />

Ορµυλία, 2001<br />

66. Βασιαλειάδης Πέτρος, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία,<br />

Θεσσαλονίκη 2000<br />

67. Βλέτσης Αθανασιος Β., Το Προπατορικό αµάρτηµα στη θεολογία του Μαξίµου του<br />

Οµολογίτου, Θεσσαλονίκη (gamocemis weli ar aris miTiTebuli)<br />

68. Γιανναράς Χρήστος, Ι µεαφυσική του σώµατος, Αθήνα 1971<br />

69. Γιανναράς Χρήστος, Το πρόσωπο και ο Έρως, Αθήνα 1976<br />

70. Γιανναράς Χρήστος, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία, Αθήνα 1980<br />

71. Γιανναράς Χρήστος, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Αθήνα 1998<br />

72. Γιαγκαζόγλος Σταύρος, Η πνευµατική δάκρηση κατά την ασκητική παράδοση της<br />

Εκκλησίας, XVI International Ecumenical Conference, Bose, Italia, 18 - 21 September<br />

2008<br />

73. Ζηζιούλας Ιωάννης, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος<br />

1982<br />

74. Ζηζίουλας Ιωάννης, Ελληνισµός και χριστιανισµός. Η Συνάντηση των δυο κόσµων, Αθήνα<br />

2003<br />

75. Θεοδώρος Αθανάσιος, Όψεις τινές της περί κακού, θεώσεως του ανθρώπου και ιερών<br />

εικόνων διδασκαλίας του αγ. Ιωάννου ∆αµασκινού, Αθήνα 1972<br />

76. Καλαντζάκης Σταύρος, Ερµηνεία περικοπών της Παλαιάς ∆ιαθήκης, Θεσσαλονίκη, 1999<br />

77. Καλοκύρης Κωνσταντίνος, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού της Μεγάλης<br />

Ευδοµάδας, Θεσσαλονίκη 2003<br />

78. Κλαδοπούλος Ν.Κ., Η γνώσις του Θεού κατά ∆ιονύσιο τον Αρεοπαγίτην, Θεσσαλονίκη<br />

1981<br />

269


79. Κούτρας ∆ημίτριος Ν., Η έννοια της εικόνος εις τον ψευδοδιονύσιον Αρεοπαγίτην,<br />

Βυζαντινών Σποθδών 35 (1966-1967)<br />

80. Κρικώνης ∆ηµίτριος, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002<br />

81. Κρικώνης ∆ηµίτριος, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. B΄, Θεσσαλονίκη 2002<br />

82. Κρικώνης Χρίστος Θ., Η Παράδοσις της Εκaκλησίας κατά τον Μέγαν Βασίλιον,<br />

«Κληρονοµία» τοµ. 13, Α 1981<br />

83. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002<br />

84. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992<br />

85. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Κλειστή Πνευµατικότητα και το Νόηµα του Εαυτού, Αθηνα, 1999<br />

86. Λουδοβίκος Νικόλαος, Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισµός. Ορθόδοξη Εξατοµίκευση, Κράτος<br />

και Ιστορία, στην προοπτική του ευρωπαϊκού µέλλοντος, Αθήνα 2006<br />

87. Μαρτζέλος Γιώργιος, Κατάφαση και απόφαση κατά τον αγ. Μάξιµο τον Οµολογήτη,<br />

Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001<br />

88. Μαρτζέλος Γιώργιος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον Μέγαν Βασίλειον,<br />

Θεσσαλονίκη 1993<br />

89. Μαρτζέλος Γιώργιος, Φιλοσοφία και Θεολογία στην Πατερική Παράδοση, ΕΕΘΣ<br />

(Επιστηµονική Επετηρὶς Θεολογικής Σχολής) τόµος 7, Θεσσαλονίκη 1977<br />

90. Ματσούκας Νικόλαος, ∆ογµατική και συµβολική θεολογία Α, Θεσσαλονίκη 2000<br />

91. Ματσούκας Νικόλαος, Επιστήµη, φιλοσοφία και θεολογία στην Εηαήµερο του Μέγα<br />

Βασιλείου, Θεσσαλονίκη 1988<br />

92. Ματσούκα Νικόλαος, Ιστορία της βυζαντινής φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2001<br />

93. Ματσούκας Νικόλαος, Ιστορία της φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1997<br />

94. Ματσούκας Νικόλαος, Κόσµος, Άνθροπως, Κοινωνία κατά τον Μαξίµο Οµολογήτη, Αθήνα<br />

1980<br />

95. Ματσούκα Νικόλαος, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων και άλλα µελετήµατα,<br />

Θεσσαλονίκη 1996<br />

96. Ματσούκας Νικόλαος, Το Πρόβληµα του Κακού. ∆οκίµιο πατερικής θεολογίας,<br />

Θεσσαλονίκη 1992<br />

97. Μπέγζος Μάριο, Προσωποκρατία και Ονοµατοκρατία στον Φώτιο, ∆ιόνυσος και<br />

∆ιονύσιος, Αθήνα 2000<br />

98. Ψευτούκας Βασίλειος, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄-<br />

Απόκρισης, Πρακτικά ΚΑ΄ Θεολογικού Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μάξιµος ο<br />

Οµολογήτης», Θεσσαλονίκη 2001<br />

270


99. Ραντοσάβλιεβιτς Αλέξαδρος, Το µυστήριον της Σωτηρίας κατά τον Άγιον Μάξιµον τον<br />

Οµολογιτήν, Αθήνα 1975 (sadoqtoro disertacia)<br />

100. Σιάσος Λάµπρο Χρ., Εραστές της Αληθείας, Θεσσαλονίκη 1984<br />

101. Σκιαδαρέσης Ιωάννης, Η λατρεία κατά την Κ. ∆ιαθήκη, Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης<br />

2004<br />

102. Σταµούλης Χρισόστοµος, Φύση και Αγάπη, Θεσσαλονίκη 1999<br />

103. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Αποκάλυπση µέσω πράξεως, λόγων και εικόνων, Θεολογία και<br />

Εκλησία, Αθήνα 1989<br />

104. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάειµου του Οµολοήτου, Αθήνα<br />

1997<br />

105. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Ο Θεός είναι Αγάπη, Θεσσαλονίκη 2000<br />

106. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Τα προβλήµατα και οι προοπτικές της ορθόδοξης θεολογίας,<br />

Θεολογία και Εκκλησία, Αθήνα<br />

107. Σωτηροπούλος Χαράλαµπος, Η δια των αρετ’ων απάθεια κατά τον άγιο Μάηιµο τον<br />

Οµολογητή, Θεολογία 50 (1979)<br />

108. Τατάκης Βασίλειος, Η ελληνική πατερική και βυζαντινή φιλοσοφία. Αθήνα. 2000<br />

109. Τρεµπέλας Παναγίωτης, Μυστικισµός- Αποφατισµός, καταφατική Θεολογία. Μάξιµος<br />

Οµολογητής, Γρηγόριος ο Παλαµάς, Αθήναι 1975<br />

110. Φλορόφσκι Γεώργιος,, ∆ηµιουργία κα απολύτρωση (berZnulad Targm. Παν.<br />

Πάλλης), Θεσσαλονίκη 1983<br />

111. Χρίστος Παναγίωτης, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος, Από την ανθρωπολογίαν του<br />

Μαξίµου του Οµολογητού, «Κληρονοµία» τ. 12, τεύχος Β΄ΠΙΜΠ, Θεσσαλονίκη 1980<br />

(http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_maxim.html)<br />

112. Χρήστος Παναγίωτης, ∆ιονύσιος ο Ατεοπαγίτης, Φιλοκαλία 3, Θεσσαλονίκη 1986<br />

113. Χρήστος Παναγίωτης, Η Θεολογική ως µέθοδος προσεγγίσεως προς τον Θεόν,<br />

Θεολογικά Μελετήµατα 3, Θεσσαλονίκη 1977<br />

114. Андия Изабель, Воскресение плоти согласно валентинианам и Иринею Лионскому,<br />

Символ 39, Июль 1998, Париж<br />

115. Асмус Валентин, Античная философия, Москва 1976<br />

271


116. Ахутин Анатолий, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия,<br />

Тяжба о бытии, Москва. 1997 (http://synergiaisa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc)<br />

117. Видович Жарко, Трагедия и литургия 1, Современная драматургия, № 1, январьмарт<br />

1998, http://www.hronos.km.ru/libris/lib_we/vidovich01.html<br />

118. Виорель Савва, Эсхатологический характер провославного богослужения,<br />

Эсхатологическое учение Церкви: Материалы конференции (Москва, 14-17 ноября<br />

2005), Москва 2007<br />

119. Лосев Алексей, Ранний и средний эллинизм,<br />

чувственно-материальный космос как объект. §2 Средний эллинизм, История<br />

античной философии в конспективном изложении, М.: "Мысль", 1989<br />

(http://psylib.org.ua/books/losew01/txt05.htm<br />

120. Лосев Алексей, Самое само, Москва 1999<br />

121. Лосский Владимир, Очерк мистического богослсвия восточной церкви,<br />

мистическое богослсвие, Киев 1991<br />

122. Любинская Л.Н., Лепилин С.В., Философские проблемы времени, Москва 2002<br />

123. Мамардашвили Мераб, Введение в Филислфию, Мой опыт нетипичен, Санк-<br />

Петербург 2000<br />

124. Мамардашвили Мераб, Как я понимаю философию, Москва, Прогресс 1990<br />

125. Мамардашвили Мераб, Лекции по античной философии, Москва 2002<br />

126. Мамардашвили Мераб, Обязательность формы,<br />

http://www.philosophy.ru/library/mmk/forma.html<br />

127. Мамардашвили Мераб, Эстетика мышления, Москва, 2001<br />

128. Мейендорф Иоан, Введение в святоотеческое богословие,<br />

http://azbyka.ru/tserkov/svyatye/meiendorf_vvedenie_v_bogoslovie_01-all.shtml<br />

129. Петров Андрей В., Теургия: социо-культурные аспекты возникновения<br />

философски интерпретированной магии в античности, Санкт-Петербург 2001<br />

http://www.centant.pu.ru/aristeas/monogr/petrov/001_0000.htm<br />

130. Петров В, В., Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима<br />

Исповедника, «Православное Учение о Церковных Таинствах», V Международная<br />

богословская конференция Русской Православной Церкви, Москва, 13–16 ноября<br />

2007 http://theolcom.ru/doc/sacradoc/2_08_Petrov.pdf<br />

131. Сидоров Алексей, Смерть как наказание и смерть как благодеяние согласно учению<br />

преп. Максима Исповедника («Вопросоответы к Фалассию», 61), Преподобный<br />

Максим Исповедник. Избранные творения, Изд. Паломник, Москва 2004<br />

132. Фроловский Гиоргий, Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933<br />

272


133. Хоружий Сергей, Антропология провославия, Православная аскеза - ключ к новому<br />

видению человека, москва 2002<br />

273

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!