wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia
wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia
wminda maqsime aRmsareblis evqaristiuli anTropologia
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong><br />
<strong>anTropologia</strong><br />
wardgenilia<br />
kaxaber kurtaniZis<br />
mier<br />
ilia WavWavaZis saxelmwifo universitetis<br />
filosofiisa da socialur mecnierebaTa fakultetze<br />
filosofiis doqtoris xarisxis mosapoveblad<br />
Tbilisi, ivnisi 2009
Τόν τής Τριάδος εραστήν καί Μέγαν Μάξιµον, τόν εκδιδάξαντα τρανώς πίστιν την ένθεον, τού δοξάζειν τόν<br />
Χριστόν, φύσεσιν εν δύω, ενεργείαις τε διτταίς ώς καί θελήσεσιν, επαξίως οι πιστοί ανευφηµήσωµεν,<br />
ανακράζοντες. Χαίρε κήρυξ τής Πίστεως.<br />
samebis motrfiales, didebul <strong>maqsime</strong>s, romelmac saRvTo sarwmunoeba cxadad aswavla;<br />
qristes madidebels ori bunebiT da ormagi moqmedebiT iseve, rogorc nebiT, morwmuneni<br />
Rirsad keTilgixmovanebT xmamaRla: dae, gixarodes, sarwmunoebis mqadagebelo<br />
Φιλοσοφία κοσµήσας τόν βίον σου, θεοσοφία σαυτόν κατελάµπρυνας, όθεν εν αµφοτέροις ευδοκιµών, τή καλή<br />
οµολογία επεσφράγισας αµφότερα<br />
filosofiiT Seamke Seni cxovreba da Teosofia sakuTar Tavs gaubrwyine, xolo<br />
oriveTi gamocdilma da saxelovanma marTali da mSvenieri aRmsareblobiT beWedi<br />
daasvi maT<br />
Μάξιµε µακάριε, σύ δι' ασκήσεως γέγονας, θεοπρεπές, τής φιλοσοφίας, καί αγνόν ενδιαίτηµα<br />
netaro <strong>maqsime</strong>, Sen asketuri moRvaweobiT gaxdi filosofiis ubiwo da RvTivsaTanado<br />
samyofeli.<br />
Τή ροή σου τού αίµατος, καταρδευοµένη η Εκκλησία Χριστού, εξανθεί πατροπαράδοτον, σού τού θείου σπόρου<br />
δόγµα Όσιε.<br />
Seni sisxlis nakaduliT morwyuli (pkurebuli) qristes eklesia yvavilobs Seni<br />
saRvTo Teslis mamaTa gadmocemiseuli dogmiT<br />
Ο γνώσιν τών γηϊνων αθροίσας, καί ουρανίων, ενδίκως φιλόσοφος, Κατονοµάζεται Μάξιµος.<br />
codniT (SemecnebiT) SerToO ra miwieri da zecieri, samarTlianad filosofosad<br />
iwodeba <strong>maqsime</strong><br />
Σοφίας τής αµείνω τώ έρωτι, τού Χριστού σου, µιµητής πανάριστος, ώφθης αοίδιµε Μάξιµε<br />
mxne da Zlieri trfialebiT Seni qristes mbaZvelad ixilvebi, saqebaro <strong>maqsime</strong><br />
Ου θελήµατα δύω, διαιρούµενα γνώµης εναντιότητι, ποιότητι δέ µάλλον, ανεκήρυξας Πάτερ, φυσική διαφέρόντα.<br />
ara jerCinebiseuli winaaRmdegobebiT, aramed xarisxiT gayofili bunebiT gansxvavebuli<br />
ori neba iqadage mamao<br />
∆ύο Πάτερ ειδότες, ενεργείας τού οίκτω, σεσαρκωµένου Θεού, διττάς αυτεξουσίους, θελήσεις διδαχθέντες, υπό σού<br />
αναµέλποµεν...<br />
ganxorcielebuli RmerTis Tanalmobis or energias vicnobT da ormag TviTmflobel<br />
nebas vswavlobT Sengan da [sagalobels] aRvavlenT...<br />
Ξενωθείς απάσης, ηδονής µακάριε θανατηφόρου, σεαυτόν ειργάσω, όλον ακηλίδωτον έσοπτρον θείον<br />
ucxoeqmen ra yovelgvar sikvdilismomtan siamovnebas, sakuTari Tavi moimoRvawe da<br />
mTlianad daulaqavebeli saRvTo sarke gaxdi<br />
(21 ianvaris wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebelis akoluTiidan<br />
TA ΜΗΝΑΙΑ<br />
Ιουανάριος<br />
ΤΗ ΚΑ' ΤΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΗΝΟΣ<br />
Μνήµη τού Οσίου Πατρός ηµών Μαξίµου τού Οµολογητού.)<br />
1
Sesavali 5<br />
1. <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli Tanamedrove qarTul gamokvlevebSi<br />
Sesavali 7<br />
1.1. <strong>maqsime</strong>s “cxovreba” da monoTelituri eresi 8<br />
1.2. logosis antikuri cneba dionises areopagelTan<br />
da <strong>maqsime</strong>sTan 28<br />
1.3. <strong>maqsime</strong> winamorbed tradiciasTan mimarTebaSi.<br />
Secnobadi da Seucnobadi RmerTSi 34<br />
1.4. qmnilebis ontologiuri safuZvlis wvdoma 37<br />
1.5. <strong>wminda</strong> werili, rogorc RvTisSemecnebis <strong>evqaristiuli</strong> veli 51<br />
Sejameba 53<br />
2. dionise areopagelis RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> ontologia<br />
Sesavali 58<br />
2.1. RvTisSemecnebis meTodebi 58<br />
2.1.1. transcendentaluri meTodi 59<br />
2.1.2. RvTisSemecnebis katafatikuri da<br />
apofatikuri meTodebi 61<br />
Sejameba 68<br />
2.2. <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba<br />
Sesavali 69<br />
2.2.1. ierarqia da Tavisufleba anu<br />
ierarqiis “moqnilobis” xarisxi 70<br />
2
2.2.2. rituali da <strong>wminda</strong> werili 80<br />
2.2.3. simboloebi da saRvToTa xedva 83<br />
2.2.4. kacobrivi siqvelis misterialuri ganzomileba 84<br />
Sejameba 88<br />
daskvnis magier 89<br />
3. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong> msoflxedva<br />
3.1. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Teologiis wanamZRvarebi<br />
3.1.1. RmerTsityvis logosebis tani<br />
da qmnilebis ontologiuri statusi 91<br />
3.1.2. arsebulTa logosebi da saRvTo energiebi,<br />
rogorc qmnilebis Tavisuflebis garemo 105<br />
3.2. RvTisSemecneba da siyvaruli <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />
3.2.1. RvTisSemecneba da praqtikuli moRvaweoba 115<br />
3.2.2. siyvarulis ucodinroba 120<br />
3.2.3. sulis Zalebis <strong>evqaristiuli</strong> aRdgena 133<br />
3.2.4. codna, rogorc siyvarulSi Tavisufleba 155<br />
3.3. siyvaruli da evqaristia<br />
3.3.1. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> ontologia 175<br />
3.3.2. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> esqatologia 180<br />
3.3..3. arsebulTa <strong>evqaristiuli</strong> erTianoba 183<br />
3.3.4. arsebulTa logosebis <strong>evqaristiuli</strong> xedva,<br />
rogorc ganRmrToba 185<br />
Sejameba 195<br />
3
4. pirovnebacentruli anu decentruli evqaristiuloba<br />
Sesavali 197<br />
4.1. apokatastasisi, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> movlena 197<br />
4.2. droisa da maradiulobis erTianoba evqaristiul RvTisSemecnebaSi 204<br />
4.3. RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> misia 209<br />
Sejameba 212<br />
5. <strong>evqaristiuli</strong> rituali, rogorc sazogadoebrivi movlena<br />
Sesavali 214<br />
5.1. ritualis metafizika 214<br />
5.2. dramaturgiuli codna 219<br />
5.3. Teurgiuli rituali 226<br />
5.4. berZnuli polisi da qristianuli eklesia 227<br />
5.5. ritualuri Semecneba <strong>maqsime</strong> aRmsrebelTan 231<br />
Sejameba 244<br />
daskvnis magier 247<br />
gamoyenebuli literatura 265<br />
4
Sesavali<br />
sagani <strong>anTropologia</strong> zogadad gulisxmobs socialur mecnierebas,<br />
romelic swavlobs adamians, rogorc socialur arsebas. cxadia, rom<br />
<strong>anTropologia</strong>, rogorc disciplina, ver iqneba Tavisi epoqis<br />
epistemologiuri da metafizikuri doqtrinebis zegavlenisagan<br />
Tavisufali. anu, <strong>anTropologia</strong> uTuod asaxavs Tavisi epoqis<br />
problematikas da gulisxmobs ama Tu im filosofiur bazas. aseve<br />
cxadia, rom Teologiuri <strong>anTropologia</strong>, romelic aris mecniereba<br />
adamianis RmerTTan mimarTebis Sesaxeb, ver iqneba sruliad<br />
damoukidebeli – igi yovelTvis romelime saxis Teologiis an religiis<br />
konteqstSi unda ganixilebodes. metic, zogierT SemTxvevaSi, Teologiisa<br />
da anTropologiis kavSiri imdenad Rrma da mWidroa, rom maTi<br />
gancalkeveba SeuZlebelia. mag., zogierTi qristiani Teologi aRiarebs,<br />
rom adamiani ver Seicnobs RmerTs TavisTavad, aramed adamiani swavlobs<br />
mas mxolod TavisTan urTierTobaSi. ra Tqma unda, aseT SemTxvevaSi ver<br />
iqneba SesaZlebeli saubari ganyenebul Teologiaze, aramed<br />
Teo<strong>anTropologia</strong>s (theanthropology). 1<br />
anTropologiisa da Teologiis swored aseTi<br />
urTierTgansazRvrebuloba gvaqvs mxedvelobaSi, rodesac vsaubrobT<br />
evqaristiul 2 <strong>anTropologia</strong>ze: igi gulisxmobs Tavad adamianis<br />
agebulebas, mis mimarTebas sxva adamianebTan, sociumTan da zogadad<br />
mTel samyarosTan, aseve TviTSemecnebas, rogorc RvTisSemecnebas.<br />
winamdebare naSromi warmoadgens wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SemoqmedebaSi<br />
swored am Temebis kvlevisa da gaanalizebis mcdelobas.<br />
naSromi Sedgeba xuTi Tavisagan. TiToeul Tavs darTuli aqvs<br />
Sesavali da daskvna. amdenad, yoveli Tavi SeiZleba miviCnioT, rogorc<br />
damoukidebeli erTeuli (garkveuli azriT).<br />
1<br />
J. Macquarrie, Anthropology, Theological, Dictonary of the Ecumenical Movement, 2 nd Edition, WCC<br />
Pubilications, Geneva 2002, 37; D. Naugle, Postmodern A/anthropology,<br />
http://www.dbu.edu/naugle/pdf/postmodern_anthropology.pdf<br />
2 cneba ευχαριστία momdinareobs sityvisagan ευχαριστέω (madloba) da aq niSnavs saRvTo<br />
msaxurebas, wirvas. igi aRiniSneba sxva terminebiTac: Θεία Κοινωνία (saRvTo ziareba), Άγια<br />
Κοινωνία (<strong>wminda</strong> ziareba), Θεία Μετάληψη (saRvTo ziareba/wilmqoneoba), Θεία Λειτουργία (saRvTo<br />
liturgia).<br />
5
pirveli Tavi davuTmeT <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxelTan dakavSirebul<br />
qarTul samecniero sivrceSi arsebuli naSromebis analizs. am TavSi<br />
ganixileba <strong>maqsime</strong>s istoriuli epoqa, biografia da naSromebi. amasTan<br />
erTad, dasmuli da ganxilulia ramdenime sakiTxi, romelTac Semdgom<br />
TavebSi kvlav davubrundebiT gansxvavebul aspeqtebSi.<br />
es naSromi ar ikvlevs <strong>maqsime</strong>s Teologiis mimarTebas mis<br />
Tanamedrove Tu winamorbed qristian avtorebTan (es sakiTxi pirvel<br />
TavSi mxolod nawilobrivaa ganxiluli). am lakunis dasafarad meore<br />
Tavi mTlianad daTmobili aqvs dionise areopagels. ganvizraxeT<br />
dionises Teologiis ara amomwuravi gadmocema, aramed misi im niuansebSi<br />
CaRrmaveba, romelic, Cveni azriT, misgan imemkvidreva <strong>maqsime</strong>m da aq<br />
CvenTvis iyo saintereso. ZiriTadad yuradReba gavamaxvileT<br />
RvTisSemecnebis evqaristiul arsze (rogorc RmerTSi sicocxlis<br />
mTlianobiT/holistikur aqtze).<br />
miuxedavad imisa, rom mesame Tavi uSualod <strong>maqsime</strong>s Teologiis<br />
detalur ganxilvas eTmoba, qristologiur da triadologiur sakiTxebs<br />
mxolod im rakursiT vexebiT, ramdenadac maTSi adamianis pirovnuloba<br />
dainaxeba. anu, Cveni mizania, anTropologiur WrilSi ganvixiloT<br />
Teologia (<strong>wminda</strong> samebis Sida sicocxlis sakiTxebi) da oikonomia<br />
(οικονοµία, <strong>wminda</strong> samebis Tavis qmnilebebSi garegamovlinebebis sakiTxebi).<br />
am Tavis ZiriTadi RmerTi-samyaro-sociumi-adamianisa da adamianis,<br />
rogorc fsiqo-somaturi sicocxlis erTianoba saRvTo siyvarulSi.<br />
meoTxe Tavi adamianis samyarosTan mimarTebis problemas<br />
Seiswavlis. xom ar aris qristocentruli samyaro qristomonisturi, anu<br />
adamianis Tavisuflebis SemzRudveli? iqneb <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi<br />
arsebobs iseTi safuZvlebi da impulsebi, romlebic saSualebas<br />
mogvcemda, dagvenaxa adamiani, rogorc RmerTTan erTad<br />
Tavisufali/TavisuflebaSi Semoqmedi? iqneb SeiZleba, qristocentruloba<br />
gulisxmobdes policentrulobas, anu TiToeuli, konkretuli adamianis,<br />
rogorc ganumeorebeli movlenis/xdomilebis, unikalurobasa da mis<br />
maradiul da waruval Rirebulebas?<br />
mexuTe TavSi adamiani ganxilulia, rogorc socialuri arseba,<br />
xolo qristianuli azrovneba _ rogorc berZnuli azrovnebis memkvidre.<br />
aq naCvenebia, rom adamianis pirovnebad maradi gardasaxva (“gadaxatva”)<br />
6
gulisxmobs uaxloesi garemos gardasaxvasac. anu, adamianis RvTis msgavs<br />
hipostasad Camoyalibebis procesi moicavs sociums da masTan erTad<br />
vlindeba (“ixateba”), rogorc samebis sicocxlis <strong>evqaristiuli</strong>, anu<br />
ziarebiTi xati.<br />
daskvnaSi Sejamebulia naSromis ZiriTadi sakiTxebi.<br />
qristocentruloba/policentrulobis fonze ikveTeba adamianis maradi<br />
mdgomareoba, rogorc <strong>wminda</strong> samebaSi samyaros maradganaxlebadi<br />
esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> sicocxle. 3<br />
1. <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli Tanamedrove qarTul gamokvlevebSi<br />
Sesavali<br />
am Tavis mizania, gavecnoT da gavaanalizoT, Tu rogor aris asaxuli<br />
Tanamedrove qarTul mecnierebaSi wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
msoflmxedveloba. am miznidan gamomdinare, SevecdebiT, SevexoT <strong>maqsime</strong>s<br />
saxelTan dakavSirebul qarTul enaze gamocemul yvela gamokvlevas,<br />
romelzec xeli migviwvdeba. Cven TanmimdevrobiT ganvixilavT qarTvel<br />
avtorebs da maTgan gamovkrebT iseT informacias, romelic pirdapir, an<br />
SemovliTi gziT mainc, ukavSirdeba <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelur azrovnebas.<br />
amave dros, gvinda, paralelurad daixatos <strong>maqsime</strong>s Teologiuri<br />
portretic. amrigad, Cven ormagi amocanis winaSe vdgavarT: pirveli,<br />
amomwuravad gadmovceT da SevajamoT TiToeuli avtoris <strong>maqsime</strong><br />
aRmsarebelTan dakavSirebuli sakiTxebi; da meore, gavawyoT Cveni teqsti<br />
ise, rom TandaTanobiT ikveTebodes <strong>maqsime</strong>s<br />
msoflmxedvelur/Teologiuri portreti. amasTan erTad, vecdebiT,<br />
gavaanalizoT ama Tu im avtoris wvlilis Semdgomi SesaZlo<br />
Teologiuri gamoyeneba/ganviTareba (cxadia, Tu mocemuli avtoris<br />
teqsti amis saSualebas iZleva).<br />
dasaxuli ormagi miznis misaRwevad Cven viwyebT lela xoferias<br />
disertaciis ganxilviT, saidanac aviRebT <strong>maqsime</strong>s istoriul-Teologiur<br />
konteqsts, biografias da, nawilobriv, naSromebis bibliografias. Semdeg<br />
3 έσχατος niSnavs bolos, dasasruls, uSoress, kides; xolo εσχατολογία - swavlebas samyaros<br />
dasasrulis/aRsasrulis Sesaxeb. anu, esqatologia aris Teologiis dargi, romelic<br />
ikvlevs samyaros maradiulobaSi gadasvlis da iq arsebobis sakiTxebs.<br />
7
gadavalT misive statiebze, sadac sxva sakiTxebTan erTad yuradRebas<br />
gavamaxvilebT ramdenime saRvTismetyvelo problemaze.<br />
lela aleqsiZis sadisertacio naSromi saSualebas mogvcems,<br />
gavamravalferovnoT da SedarebiT ufro srulad visaubroT ama Tu im<br />
Teologiur sakiTxze.<br />
Tamar oTxmezuris statia dagvexmareba RmerTSemecnebis erTi<br />
Strixis dakonkretebaSi, romlis Semdegac gadavalT ediSer WeliZis<br />
filologiur-terminologiur gamokvlevasa da mis Targmanebze. aq kidev<br />
ufro ganvaviTarebT ramdenime, ukve nacnob, Teologiur niuanss da<br />
SevxvdebiT axlebs.<br />
zurab jaSis statia saSualebas mogvcems, erTgvari reziume<br />
gavukeToT am TavSi mocemul Teologiur problemebs.<br />
bibliografiul sakiTxebs dawvrilebiT ar SevexebiT. is SeiZleba<br />
moinaxos sqolioebSi miTiTebul ama Tu im naSromSi.<br />
rac Seexeba sxva qarTveli avtorebis <strong>maqsime</strong>s Sesaxeb gamokvlevebs,<br />
miuxedavad imisa, rom isini TiTqmis srulad arian moyvanili Cvens<br />
teqstSi, maTze specialurad ar SevCerdebiT, radgan isini ar Seicaven<br />
raime axal, CvenTvis saintereso informacias da, cxadia, araviTar<br />
aucileblobas ar warmoadgens erTsa da imaves gameoreba. magaliTad, mas<br />
Semdeg, rac moviyvanT l. xoferias mier <strong>maqsime</strong>s Txzulebebis Semcveli<br />
qarTuli xelnawerebis dazustebul CamonaTvals, aRar mivubrundebiT<br />
korneli kekeliZis TiTqmis saukunis winandel imave saxis aRweras. 4<br />
amrigad, am mcire Sesavlis Semdeg gadavdivarT uSualod<br />
<strong>maqsime</strong>sTan dakavSirebuli qarTuli samecniero naSromebis ganxilvaze. 5<br />
1.1. <strong>maqsime</strong>s “cxovreba” da monoTelituri eresi<br />
lela xoferia Tavis sadisertacio naSromSi <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
“pirosTan sityvisgebis” Zveli qarTuli Targmanebi cdilobs ara imdenad<br />
<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> msoflmxedvelobis kvlevas, ramdenadac mas<br />
4 k. kekeliZes, faqtobrivad, aqvs mxolod erTi naSromi <strong>maqsime</strong>ze, romelic Seexeba misi<br />
dakrZalvis adgils. danarCeni informacias gvawvdis mxolod Targmanebisa da<br />
xelnawerebis Sesaxeb, romelzec sxvadasxva adgilas, cxadia, gveqneba saubari teqstSi.<br />
5 ucxoenovani gamokvlevebis Sesaxeb ix. СВ. Сальников, Максим Исповедник в исследованиях<br />
западных и отечественных патрологов, Вестник Челябинского университета, Серия 10, Востоковедение,<br />
Евразийство, Геополитика, № 2 / 2003; aseve А. Сидоров, Преподобный Максим Исповедник в дискусиях<br />
востока и запада. Предисловие к русскому изданию книги Жан-Клода Ларше, Преподобный Максим<br />
Исповедник — посредник между Востоком и Западом, Изд. Сретенского монастыря, Москва 2004<br />
8
ainteresebs ZiriTadad filologiuri sakiTxebi. igi Tavadve aRniSnavs:<br />
“[<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>] Txzulebebis sxvadasxva epoqaSi sxvadasxva<br />
saliteraturo skolebSi Sesrulebul TargmanTa Seswavla<br />
SesaZleblobas gvaZlevs Tvali mivadevnoT qarTuli mTargmnelobiTi<br />
Teoriis ganviTarebas, vimsjeloT im mizezebze, romelTac ganapirobes<br />
Txzulebis [“pirosTan sityvisgebis”] orjer Targmna da im miznebze,<br />
romlebsac isaxavdnen mTargmnelebi am Targmanis Sesrulebisas”. 6<br />
amrigad, disertaciis mizania, SeZlebisdagvarad gamovlindes<br />
qarTul TargmanTa Taviseburebebi, daxasiaTdes ori (an meti) qarTveli<br />
mTargmnelis gansxvavebuli mTargmnelobiTi principebi da miznebi,<br />
gamoiyos mTargmnelobiTi teqnikis meTodebi da xerxebi, romlebsac es<br />
mTargmnelebi mimarTavdnen. xolo Tavad <strong>maqsime</strong>s pirovneba, moRvaweobis<br />
istoriuli konteqsti da misi msoflmxedveloba ganixileba imdenad,<br />
ramdenadac es exmareba avtors dasaxuli filologiuri amocanis<br />
gadawvetaSi. gavadevnebT ra Tvals lela xoferias am naSroms, Cveni<br />
miznidan gamomdinare, SevCerdebiT mxolod imaze, rac uSualod Seexeba<br />
<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> pirovnebasa da msoflmxedvelobas.<br />
naSromis Sesavlis pirveli paragrafi sakmaod vrclad da<br />
detalurad mimoixilavs (Tavad avtori am mimoxilvas uwodebs mokles)<br />
monoTelituri mwvaleblobis rogorc warmoSobasa da ganviTarebas, aseve<br />
masTan eklesiis brZolas, romlis flagmanic iyo <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli.<br />
monoTelituri swavlebis arsi da misi gaumarTlebloba lakonurad asea<br />
moxazuli: “monoTelitebi uaryofdnen qristes adamianur moqmedebas da<br />
nebas da qristes adamianur bunebas gaiazrebdnen rogorc sruliad<br />
pasiursa da umoqmedos. 7 kacobrioba [kacobrivi buneba] logosis xelSi<br />
6 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” Zveli qarTuli Targmanebi,<br />
(sadisertacio naSromi filologiis mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad),<br />
Tbilisi 1998, 4.<br />
7 es mTlad ase rom ar aris, Cans TviT pirosTan sityvisgebidanac. ubralod saxezea<br />
Cveuli xerxi obieqtis naklovanebebis gadametebuli kritikis fonze mkafiod da<br />
ilustrirebulad warmoCenisa. Sdr. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti, sityÂsgebaÁ,<br />
romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis konstantinepolel patriaqisa<br />
mwvalebelisa 41, 43, 48: “pÂrros: ukeTu ganyofilebisaTÂs qristes-SorisTa bunebaTaÁsa<br />
orni iTqumian moqmedebani da ara martoobiTobisaTÂs pirisa erTi, orni moqmedebani<br />
ipovnen kacisnica arsebiTisaTÂs ganyofilebisa sulisa da sxeulisa misisa. da eseTu<br />
esreT, samni iyvnen moqmedebani qristesni da ara orni (PG 90,0336A)”. anu, ara adamianis<br />
bunebis umoqmedobas icavs aq pirosi, aramed sxva ram aqvs mxedvelobaSi. kerZod,<br />
rogorc adamiani ganiyofa sulad da xorcad da oriveni, cxadia, moqmedeben, magram<br />
adamianis moqmedeba iTqmis erTad, asevea qristes SemTxvevaSic: moqmedebaa erTi, Tumca<br />
adamianuri buneba araa umoqmedo: “pÂrros: ara ueWuelad vinaÁTgan orebriv moqmedebda,<br />
9
iyo ubralo iaraRi, yovelgvari iniciativis gareSe da… qristes mTeli<br />
adamianuri buneba imarTeboda misi RvTaebriobiT. 8 J. m. garigis sityviT,<br />
‘maT [monoTelitebs] axasiaTebdaT radikaluri uunaroba, gaegoT<br />
ucodveloba sxvagvarad, vidre, rogorc sikeTis arsebiTi zewola<br />
kacobriv nebaze’.” 9<br />
marTlmadideblebi am pozicias upirispirebdnen Teorias, romlis<br />
mixedviTac qristeSi iyo ori _ RvTaebrivi da kacobrivi moqmedeba da<br />
neba. logosis hipostasTan erTianobiT mTeli adamianuri buneba aris<br />
ganRmrTobili da adamianuri neba qristeSi arasodes ar upirispirdeba<br />
RvTaebrivs. qristes nebaTa da moqmedebaTa Soris ar arsebobs<br />
dapirispirebuloba da isini srul harmoniasa da TanxmobaSi<br />
TanamSromloben. swored aseT erTianobaSi xedavdnen orTodoqsebi<br />
fsevdo dionises gamoTqmis -RmerTkacobrivi moqmedebis 10 (θεανδρική ενέργεια)-<br />
axsnas. es moqmedeba miuTiTebda ori moqmedebis TanamSromlobaze<br />
logosis pirovnebis mier dasaxuli Sedegis misaRwevad. 11<br />
<strong>maqsime</strong>s cxovreba aRiwereba ZiriTadad ori gansxvavebuli<br />
“cxovrebiT” – berZnuliTa da siriuliT. berZnuli “cxovreba”, romelic<br />
tradiciulia marTlmadideblobisaTvis, Seqmnili unda iyos ara V<br />
msoflio krebis periodSi, rogorc amas adre varaudobdnen, aramed<br />
mxolod X s-is Sua xanebSi, SesaZloa studieli monazvnis, miqael<br />
eqsabulitis mier da, amrigad, sxvadasxva wyaros gviandel kompilacias<br />
warmoadgens. es kompilaciuri “cxovreba” <strong>maqsime</strong>s realuri cxovrebis<br />
faqtebis arcodnis gamo savsea Cveulebrivi hagiografiuli “toposebiT”.<br />
rac Seexeba siriul versias, romelic gamoaqveyna s. brokma,<br />
miewereba vinme giorgi reSainels, sofroni ierusalimelis mowafes da,<br />
amrigad, <strong>maqsime</strong>s Tanamedrovesa da Tanamowafes, romelic Semdeg<br />
monoTelitTa mxareze gadavida. es, faqtobrivad, aris pamfleti<br />
orni iyvnes moqmedebani misni, aramed vinaÁTgan martoÁ iyo moqmedi – erTi (PG 90,0340Β).<br />
[...] erTisa moqmedebisa metyuelni RmrTeebisa da kacebisa qristesisani ara sityÂTa<br />
bunebisaÁTa vityÂT amas yofad mis Soris, aramed guariTa SeerTebisaÁTa (PG 90,0340D). [...]<br />
ara mosaspobelad kacobrivisa moqmedebisad vityÂT erTsa moqmedebasa, aramed vinaÁTgan<br />
ganwinaukmoebuli (αντιδιαστελλοµένη, SewinaaRmdegebuli) saRmrToÁsaÁ vnebad iTqmis,<br />
amisTÂs (PG 90,0350)”.<br />
8 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 6.<br />
9 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 7.<br />
10 aRsaniSnavia, rom swored “dionises” am orazrovnad frazas iyenebdnen monoTelitebi<br />
TavianTi poziciis dasacavad. Sdr. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da<br />
pirosis... 46, 47 (PG 90, 0345C, 0348A)<br />
11 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 7.<br />
10
“maqsimianTa eresis” winaaRmdeg, Tumca, mainc Seicavs garkveul sando<br />
informacias.<br />
berZnuli da siriuli biografiebi gansakuTrebiT sxvaoben <strong>maqsime</strong>s<br />
adreuli wlebis Txrobisas.<br />
berZnuli “cxovrebis” Tanaxmad, <strong>maqsime</strong> iyo warCinebuli ojaxidan,<br />
SesaniSnavi filosofiuri ganaTlebis mqone. miuxedavad imisa, rom igi<br />
iyo imperator herakles pirveli mdivani, saero didebas monazvnuri<br />
cxovreba arCia xrizopolisis monasterSi, 12 sadac male winamZRvrad<br />
daadgines. rodesac monoTelitoba gaZlierda, <strong>maqsime</strong>m datova es<br />
monasteri da CrdiloeT afrikaSi gaemgzavra.<br />
siriuli cxovrebis mixedviT, <strong>maqsime</strong> iyo samariteli vaWrisa da<br />
sparsi mona qalis ukanono Svili. igi daibada palestinis xeSvinSi da<br />
saxelad ewoda mosxioni. 13 aTi wlis mosxioni daoblda, misi ojaxis<br />
mfarvelma mRvdelma igi palestinis cnobil monasterSi, “Zvel lavraSi”,<br />
waiyvana, sadac mosxions <strong>maqsime</strong> uwodes.<br />
amave siriuli “cxovrebis” mixedviT, keisris karTan <strong>maqsime</strong>s<br />
daaxloeba sxvagvarad aixsneba. palestinaze sparselTa Tavdasxmebis gamo<br />
614 wels <strong>maqsime</strong> tovebs “Zvel lavras” da miemarTeba konstantinepolSi,<br />
an SesaZloa, imave xrisopolisis monasterSi. aq mas unda gaecno herakle<br />
keisris pirveli colis piradi mdivani saxelad stasi, romelmac igi<br />
daaaxlova saimperatoro karis didebulebTan. 617 wels <strong>maqsime</strong> ukve<br />
namdvilad konstantinepolSia 14 da keisris karTan daaxloebul wreebSi<br />
trialebs.<br />
626 wels <strong>maqsime</strong> tovebs dedaqalaqs. 626-630 wlebSi, rogorc Cans, igi<br />
mogzaurobda saberZneTsa da Crd. afrikas Soris. iyo kretaze, sadac<br />
gamarTa disputi severianel (monofizitTa erT-erTi frTa)<br />
episkoposebTan. SesaZloa, is iyo kviproszec. 632 wels igi ukve<br />
karTagenSia. aq “evkratis” monasterSi Sexvda sofroni ierusalimels,<br />
romelic imJamad monastris winamZRvari iyo. 633 wels <strong>maqsime</strong>, SesaZloa,<br />
12 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 13.<br />
13 aseve ix. Al. Pauline & N.Bronwen, Introduction to Maximus the Confessor, Maximus the Confessor and his<br />
Companions. Documents from Exile, Oxford University Press, 2002, 8-30; P.Jungwirth, Life of St. Maximus,<br />
(http://9stmaryrd.com/shared/st_maximus_bibliography.pdf); А.И. Сидоров, Некоторые замечания к биографии<br />
Максима Исповедника, ВВ. Т. 47. М., 1987. misive Преподобный Максим Исповедник: эпоха, жизнь,<br />
творчество, Творения преподобного Максима Исповедника. Книга I. M., 1993. Д.А. Поспелов, Преподобный<br />
Максим Исповедник как историческое лицо и богослов, Диспут с Пирром. Преп. Максим Исповедник и<br />
христологические споры VII столетия М., 2004, 15-144;<br />
14 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 14.<br />
11
sofronis gahyoloda aleqsandriaSi da Sexvedroda kiros (kÂros)<br />
fazisels monofizitebTan uniis Sesaxeb sasaubrod.<br />
siriuli biografiis mixedviT, <strong>maqsime</strong>m 634 wlis Semdeg garkveuli<br />
xani dayo palestinasa da siriaSi. 15<br />
sofroni ierusalimelis sikvdilis Semdeg <strong>maqsime</strong> xdeba<br />
antimonoTelituri moZraobis lideri. Tavdapirvelad igi Rebulobs<br />
“fsefoss”, romelic aris 633 wlis bolos an 634 wlis dasawyisSi sergi<br />
konstantinepolelis mier gamoqveynebuli sapatriarqo dadgenileba,<br />
romelSic saRvTismetyvelo kamaTebis Tavidan asacileblad ikrZaleba<br />
qristes rogorc erTi, aseve ori moqmedebis (ori bunebiTi energiis)<br />
Sesaxeb saubari. 16 <strong>maqsime</strong>s aseTi reaqcia am dokumentze aixsneba imiT,<br />
rom, jer erTi, masSi <strong>maqsime</strong>m dainaxa aleqsandriuli monoenergizmis<br />
(qristeSi erTi bunebiTi moqmedebis Sesaxeb swavlebis) uaryofa da<br />
meorec, Tavad <strong>maqsime</strong>s sabolood jer kidev ar hqonda gaazrebuli<br />
qristes nebaTa da moqmedebaTa problema.<br />
magram “ekTesisis” (herakle keisris xelmoweriT gamosuli sergisa<br />
da xrizopolisis iRumenis, pirosis Sedgenili dokumenti, romelic<br />
krZalavda qristes bunebebis Sesaxeb disputs da aRiarebda qristeSi erT<br />
nebas 17 ) gamoqveynebis Semdeg, <strong>maqsime</strong> aSkarad upirispirdeba<br />
konstantinepolis oficialur mrwamss. igi karTagenSi wers mraval<br />
antimonoTelitur traqtats da wamyvan rols asrulebs dasavleTSi<br />
Sesabamisi Zalebis konsolidaciisaTvis. igi mudmiv kavSirSia romis<br />
saydarTan. 645 wels disputs marTavs pirosTan (sergis Semdegi<br />
konstantinepolis patriarqi).<br />
<strong>maqsime</strong>, rogorc Cans, aqtiurad monawileobda 649 wlis oqtomberSi<br />
romSi gamarTul lateranis antimonoTelitur krebaSi 18 da iyo dogmatur<br />
gansazRvrebaTa realuri avtori.<br />
siriuli biografiis mixedviT, <strong>maqsime</strong> 552 wels papi martines raRac<br />
davalebiT Tavisi nebiT Cadis konstantinepolSi, sadac SemdgomSi<br />
daapatimres. 19<br />
15 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 15.<br />
16 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 9.<br />
17 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 9.<br />
18 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 16.<br />
19 В. Neil, The Lives of Pope Martin I and Maximus the Confessor: some reconsideration of dating and provenance,<br />
Byzantion, 68 (1998). Paris-Bruxelles, 1998<br />
12
655 wels <strong>maqsime</strong> da misi mowafe anastasi gaasamarTles. am process<br />
hqonda politikuri 20 sababi, radgan <strong>maqsime</strong>s adanaSaulebdnen rwmenis<br />
sakiTxebSi samefo Zalauflebis uaryofaSi, romelmac xeli Seuwyo<br />
arabTa mier afrikis dapyrobasa da romis eklesiis konstantinepolTan<br />
ganxeTqilebas.<br />
<strong>maqsime</strong> gadaasaxles bizikiaSi.<br />
662 wels <strong>maqsime</strong>s anastasisTan erTad asamarTlebs monoTelituri<br />
sinodi, mas miesaja marjvena xelisa da enis mokveTa, da gadasaxleba<br />
lazikis erT-erT adgilas, amJamindeli leCxumis raionSi, sadac 662<br />
wels gardaicvala.<br />
aqve gvinda gavakeToT mokle gadaxveva da ganvixiloT svaneTisa da<br />
leCxumis episkoposis, stefanes (kalaijiSvili) gamokvleva (statiis<br />
saxiT) <strong>maqsime</strong>s saqarTveloSi gadmosaxlebis, gardacvalebisa da<br />
dakrZalvis Sesaxeb. es statia Seicavs detalur informacias adre<br />
Catarebul (a. briliantovisa da k. kekeliZis) analogiur gamokvlevebze.<br />
mocemulia qronologia, Tu vis mier (pirovnebis, organizaciis Tu<br />
dawesebulebis), sad, ra viTarebaSi, ratom da ra saxiT ikvlevdnen<br />
<strong>maqsime</strong>s da mis TanmxlebTa saqarTveloSi gadmosaxlebasa da,<br />
gansakuTrebiT, dakrZalvis adgilsamyofels. ganxilulia da mkacrad<br />
uaryofili <strong>maqsime</strong>s neStis konstantinepolSi gadasvenebis Sesaxeb<br />
informacia (es cnoba mocemulia 1806-1820 wlebSi berZnulad dabeWdil<br />
<strong>maqsime</strong>s cxovrebaSi 21 ). dadasturebulia cixesimagre sqimarisis arseboba<br />
da zustad gansazRvrulia misi mdebareobis adgili (es cixesimagre<br />
moxseniebulia wyaroebSi, magram episkopos stefanes mixedviT,<br />
Tanamedrove mkvlevarebisaTvis misi adgilmdebareoba daudgeneli<br />
rCeboda). radgan es gamokvleva aranair Teologiur informacias ar<br />
Seicavs da Cven aq ar gvainteresebs misi detalebi, moviyvanT mxolod mis<br />
daskvnas:<br />
20 <strong>maqsime</strong>s saxelmwifos politikasTan damokidebulebis Sesaxeb ix. Ал. Сидоров, Некоторые<br />
аспекты экклесиологии преподобного Максима Исповедника, Богословская Конференция Русской<br />
Православной Церкви, 17 - 20 ноября 2003 г, Москва 2004<br />
21 episkoposi stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saqarTveloSi gadmosaxlebis, misi<br />
gardacvalebisa da dakrZalvis adgilmdebareobis dadgenisaTvis, gazeTi xvamli 2003, #<br />
3-4, 10-13. agreTve ix. ep. stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saqarTveloSi<br />
gadmosaxlebis, misi gardacvalebisa da dakrZalvis adgilmdebareobis Sesaxeb, cxovreba<br />
wmidisa <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a, (gamomcemloba, gamocemis adgili da TariRi miTiTebuli<br />
araa), 60-95.<br />
13
“skimari aris wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebaSi moxseniebuli<br />
bizantiuri cixe-simagre sqimari. aq igi [<strong>maqsime</strong>] iqna<br />
gadmosaxlebuli, aqve gardaicvala da daikrZala, Semdeg ki 680<br />
wlidan VIII s-is aTian wlebamde misi nawilebi aRmoiyvanes da<br />
gadaasvenes cagerTan axlos muris cixis ZirSi mdebare arsenis<br />
monasterSi, romelsac Semdgom <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxeli<br />
ewoda, misi neStis iq dasaflavebis gamo. misi neSti dResac<br />
mdebareobs muris cixesTan wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> monasterSi<br />
agebul mcire eklesiis trapezis qveS. zemomoyvanil msjelobas<br />
sabolood naTels mohfens saTanado arqeologiuri kvleva”. 22<br />
Cveni mxriv gvinda aRvniSnoT, rom arqeologiuri kvleva ukve Catarebula<br />
1914 wels (am informacias, albaT, ar flobda episkoposi stefane). eTer<br />
qavTaraZem gamosca wigni daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), sadac<br />
aris mocemuli swored es informacia. eTer qavTaraZe wers:<br />
“d. yifSiZis saxeli mWidrodaa dakavSirebuli <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
pirovnebis kvlevis istoriasTan. mis arqivSi inaxeba nawyveti<br />
moxsenebisa, romelic peterburgis universitetis qarTuli<br />
samecniero wris sxdomaze waikiTxa 1914 wlis 27 oqtombers.. [...]<br />
peterburgis sasuliero akademiis profesorma briliantovma aRZra<br />
sinodSi sakiTxi muris eklesiasTan arqeologiuri cda<br />
momxdariyo. [...] sinodma es [niko] mars miando. [...] 25 ivnisidan 17<br />
ivlisamde grZeldeboda muSaoba”. 23<br />
es muSaoba gaurkveveli mizezebis gamo Sewyda. daviT yifSiZis dRiurebi<br />
arafers ar ambobs am mizezis Sesaxeb, magram TiTqmis detalurad aRwers<br />
muris cixesTan Catarebul samuSaos. detalebi CvenTvis saintereso araa.<br />
mxolod imis aRniSvna gvinda, rom arqeologiuri kvlevis Sedegi<br />
uaryofiTi aRmoCnda. 24<br />
isev mivadevnoT Tvali lela xoferias disertacias. <strong>maqsime</strong>s<br />
mravalplaniani da mravalferovani SemoqmedebiT dasrulda patristikis<br />
epoqa. am Semoqmedebaze didi zegavlena iqonies evagre pontoelma, fsevdo<br />
dionisem, kabadokielebma, neoaleqsandrielebma 25 da, SesaZloa, makari<br />
megviptelmac, romelsac <strong>maqsime</strong> uSualod, an diadoxos fotikelis<br />
meSveobiT icnobda. magram <strong>maqsime</strong>m saRvTismetyvelo sinTezi, ZiriTadad<br />
mainc, sakuTar sulier gamocdilebaze dayrdnobiT moaxdina.<br />
<strong>maqsime</strong>s Txzulebebi ramdenime jgufad SeiZleba daiyos. esenia:<br />
1. egzegetikuri.<br />
22 episkoposi stefane, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>... 12.<br />
23 e. qavTaraZe, daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), Tbilisi 1992, 65.<br />
24 ix. e. qavTaraZe, daviT yifSiZe... 151-158.<br />
25 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 17.<br />
14
a) “kiTxva-migeba Talasesadmi”, romelic warmoadgens saRmrTo<br />
werilis rTul adgilTa komentars, anu ganmartebas;<br />
b) kidev erTi “kiTxva-migeba”;<br />
g) “59-e fsalmunis ganmarteba”<br />
d) “mamao Cvenos ganmarteba”;<br />
e) “Teopempte sqolastikosisadmi”;<br />
v) “ambigva Tomasadmi” da “ambigva ioanesadmi” (“sxvadasxva<br />
siZnelis Sesaxeb”), anu fs. dionisesa da grigoli nazianzelis<br />
TxzulebaTa rTul adgilTa ganmartebebi. 26 am ambigvebs<br />
SeiZleba miekuTvnos “meore werili Tomasadmi”;<br />
z) sqolioebi fs. dionises Txzulebebze (miCneulia, magram ara<br />
gansazRvruli, rom es sqolioebi, ZiriTadad, ekuTvnis ioane<br />
skiTopolels (skÂTopolels) da maT Soris mxolod mciredia<br />
<strong>maqsime</strong>si);<br />
T) “mistagogia” _ liturgikuli komentari (aq <strong>maqsime</strong> scildeba<br />
liturgikuli komentaris Janris sazRvrebs, radgan es<br />
nawarmoebi aseve aris Teologiur-asketuri Txzuleba).<br />
zogadad, SeiZleba iTqvas, rom wm. werilisa da mamaTa teqstebis<br />
ganmartebisas <strong>maqsime</strong>, ZiriTadad, misdevs aleqsandriuli skolis<br />
alegoriuli komentaris tradicias.<br />
2. “Tavebi”.<br />
a) “orasi Tavi RvTismetyvelebisaTvis da xorcielad<br />
gangebulebisa Zisa kacisa;<br />
b) “15 Tavi RvTismetyvelebasa da gangebulebaze”;<br />
g) “10 Tavi RvTismetyvelebasa da gangebulebaze”<br />
(dasaxelebuli “15 Tavi” da “10 Tavi” aris avTenturi nawili<br />
gviandeli kompilaciisa “500 Tavi RvTismetyvelebasa da<br />
gangebulebaze”);<br />
d) ”siyvarulis oTxaseuli”.<br />
3. asketuri.<br />
a) ”siyvarulis oTxaseulis” Taviseburi gagrZelebaa asketuri<br />
xasiaTis “epistole ioane kubikularis mimarT siyvarulze”;<br />
b) “asketuri sityva”.<br />
26 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 18.<br />
15
4. dogmatur-polemikuri Txzulebebi. “pirosis mimarT<br />
sityvisgeba”, aseve sxva 27 Txzuleba.<br />
5. ormocdaaTi “epistole”.<br />
calke gamosayofia “mokle ganmarteba uflisa Cvenisa ieso qristes<br />
aRdgomisa”, romelic eZRvneba aRdgomis dRis gamoTvlas bibliur da<br />
warmarTul qronologiebTan kavSirSi. 27<br />
aseve, arsebobs <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa calkeuli fragmentebi,<br />
romlebmac Cvenamde sxvadasxva krebuliTa da kateniT moaRwies.<br />
rac Seexeba “RvTismSoblis cxovrebas”, man mxolod eqvTime<br />
aTonelis mier Sesrulebuli qarTuli TargmaniT moaRwia (dawerili<br />
unda iyos 625 wlamde).<br />
<strong>maqsime</strong>s popularoba da gavlena momdevno xanis RvTismetyvelebaze<br />
didi iyo. man gansakuTrebuli gavlena iqonia svimeon axal<br />
RvTismetyvelsa da grigol palamaze. laTinur dasavleTSi man<br />
gansakuTrebiT imoqmeda ioane skot erugenas (eriugenas)<br />
msoflmxedvelobaze. 28 magram miuxedavad aseTi didi popularobisa da<br />
gavlenisa, s. averincevis TqmiT, <strong>maqsime</strong>s originaluri filosofiuri<br />
koncefciebi TiTqmis ver poulobdnen gamoZaxils.<br />
<strong>maqsime</strong>s filosofiuri masStabi xelaxla aRmoaCines XX saukuneSi.<br />
1940 wlidan iwyeba misi dadebiTad gadafaseba. gamocemulia ramdenime<br />
aTeuli wigni da statia, romlebic miZRvnilia <strong>maqsime</strong>s Teologiis<br />
sxvadasxva aspeqtisadmi.<br />
naSromis Sesavlis mesame paragrafi Seexeba <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa<br />
qarTul Targmanebs. dadgenilia am Targmanebis daaxloebiTi raodenoba.<br />
gamoqveynebuli mxolod erTia –“RvTismSoblis cxovreba”. 29<br />
aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong>s nawarmoebebi ar Targmnila qarTulad<br />
eqvTimemde. misi naTargmnia:<br />
1. “sityuisgebaÁ romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>ssa da<br />
piros konstantinepolel patriarqisa mwvalebelisa”;<br />
27 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 19. CamoTvlili saxelwodebebi aq mocemulia lela xoferias<br />
mixedviT. SemdgomSi isini mogvyavs Cveneburi TargmaniT mag. “ambigva Tomasadmi” da<br />
“ambigva ioanesadmi” Cven mogvyavs ise, rogorc is aris Patrologia Greca –Si anu<br />
“sxvadasxva siZnelis Sesaxeb”<br />
28 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 20.<br />
29 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 21.<br />
16
2. “netarisa Talases mimarT xucisa da mamasaxlisisa<br />
mravalTa monasterTaÁsa sityuaTaTuis, romelTa<br />
ganmartebaÁ eTxoa netarisa <strong>maqsime</strong>sgan”;<br />
3. “sityuani saxarebisani, gamokrebilni <strong>wminda</strong> mamaTa mier<br />
wmidisa <strong>maqsime</strong>s TqumulTagan” (es aris florilegiumi<br />
<strong>maqsime</strong>s egzegetikur TxzulebaTagan);<br />
4. “TargmanebaÁ ZniadgulisxmissayofelTa sityuaTaA qristes<br />
Sobisa sakiTxavisaTa grigol RmrTismetyuelisa” (es aris<br />
grigol RvTismetyvelis krebulSi Sesuli “ambigva<br />
ioanesadmis” nawili);<br />
5. “qebaÁ da didebaÁ, SesxmaÁ da galobaÁ yovladwmidisa,<br />
uxrwnelisa da umetesad kurTxeulisa dedoflisa Cuenisa<br />
RmrTismSobelisa da maradis qalwulisa mariamisa da<br />
uwyebaÁ ubiwoÁsa mis da sanatrelisa moqalaqobisa<br />
misisaÁ”;<br />
6. “swavlaÁ monisa RmrTisa sergis mimarT magistrosisa”;<br />
7. asketuri Txzuleba “sityuisgebisaTÂs vnebaTaÁsa miwerili<br />
Talases mimarT”;<br />
8. “swavlani sulierni”;<br />
9. “swavlaTagan <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a, romeli meequsisa<br />
krebisagan gamobrwyinda”;<br />
10. “swavlaTagan wmidisa mamisa Cuenisa <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>a”.<br />
rogorc k. kekeliZe aRniSnavda, SeiZleba, <strong>maqsime</strong>s es bolo sami<br />
asketuri xasiaTis swavlaTa krebuli eqvTime aTonelis mier iyos<br />
Sedgenili. aseve SesaZlebelia, rom igi yofiliyo berZnuli<br />
originalidan Targmnili. eqvTimem aseve Targmna <strong>maqsime</strong>s “cxovreba”.<br />
XII saukunis erTaderT gelaTur nusxaSi (№14) daculia<br />
elinofiluri gelaTuri saliteraturo skolis normebiT Sesrulebuli<br />
TargmanTa krebuli. es nusxa Seicavs:<br />
1. “Talases mimarT yovlad Rirsisa xucisa da winamZRvrisa<br />
TiTosaxeTa uRonobisaTÂs wmidisa werilisaTa”;<br />
2. “pirosisa da <strong>maqsime</strong>s sityuisgeba”;<br />
17
3. “locuisaTvis ‘mamao CuenoÁsa’ qristesmoyuarisa visme<br />
mimarT, TargmanebaÁ Semoklebuli”; 30<br />
4. “yovlad ganTqmulsa patriksa ufalsa petres mdabali<br />
<strong>maqsime</strong> monazoni: moTxrobaÁ Tav-Tavedi qristes RmrTisa<br />
Cuenisa sacxorebelisa paseqisaTÂs, aRmwerelisa mier<br />
kanonisa Targmanebuli”;<br />
5. “oraseuli RmrTismetyuelebisaTÂs da Ãorcielad<br />
gangebulebisaTÂs Zisa RmrTisa;<br />
6. “Tavni aTxuTmetni”;<br />
7. “elpidis mimarT xucisa ‘oTxaseuli’ winaSesavliTurT”.<br />
bolo sami Targmanis avtorad ediSer WeliZe efrem mcires<br />
varaudobs. 31<br />
am nusxaSi aseve Sesulia sxva dogmatur-polemikuri xasiaTis<br />
traqtatebi da <strong>maqsime</strong>s epistoleebi. 32<br />
pirveli sami Targmanis avtorad k. kekeliZe miiCnevs nikoloz<br />
gulaberiZes. savaraudoa, rom mkvlevari eyrdnoba z. WiWinaZis arasando<br />
monacemebs. el. metreveli ierusalimis jvris monastris aRapebSi<br />
daculi nikoloz gulaberiZis mier dawerili aRapis da xelnawer gel.<br />
14-is paleografiuli analizis safuZvelze askvnis, rom aRniSnuli<br />
xelnaweri marTlac nikoloz gulaberiZes unda ekuTvnodes. magram, l.<br />
xoferias azriT, es monacemi mainc ar aris sakmarisi, raTa gel. 14<br />
uTuod nikoloz gulaberiZis Targmnilad CaiTvalos. 33<br />
meoTxe paragrafi Seexeba “pirosTan sityvisgebis” qarTul<br />
Targmanebs.<br />
“pirosTan sityvisgeba” warmoadgens antimonoTelitur naSroms da<br />
aris eqspatriarq pirosTan karTagenSi 645 wels gamarTuli sajaro<br />
disputis Canaweri. 647 wlamde teqsti gadaiwera romSi. Txzuleba<br />
dawerilia dialogis formiT. pirobiTad is iyofa or nawilad: qristes<br />
nebaTa da qristes moqmedebaTa sakiTxebis ganxilvad.<br />
30 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 22.<br />
31 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 24.<br />
32 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 22.<br />
33 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 23.<br />
18
<strong>maqsime</strong> diskusias iwyebs monoTelitTa argumentebis kritikiT. mis<br />
yovel kritikaze pirosi pasuxobs kontrargumentebiT, romelsac <strong>maqsime</strong><br />
abaTilebs da TandaTan asabuTebs, rom monoTelitobis logika uaryofs<br />
qristes or bunebasac da, amrigad, gankacebis saidumlosac.<br />
Txzulebis bolos pirosi darwmundeba <strong>maqsime</strong>s doqtrinis<br />
sisworeSi da aRiarebs mis marTebulobas: 34<br />
“pirosi: namdvilad energiebis Sesaxeb msjelobam mcdarad gamoaCina erTi<br />
moqmedeba nebismieri saxiT qristeze Tqmuli. aramed viTxov patiebas<br />
CemTvisac da Cem win yofilebisaTvisac (προλαβόντων). ucodinrobis gamo<br />
CavvardiT am araswor cnebebsa da mcdelobebSi. da gTxovT, vipovoT raime<br />
gza, raTa es Semotanili cdomilebebi gabaTildes da Cem uwin yofilTa<br />
xsovnac SenarCundes”. 35<br />
mexuTe paragrafi ganixilavs “pirosTan sityvisgebis” qarTul TargmanTa<br />
Semcvel xelnawerebs. 36<br />
meeqvse paragrafSi l. xoferia cdilobs, daadginos qarTul<br />
TargmanTa berZnuli wyaroebi. am paragrafs aq ar SevexebiT, radgan masSi<br />
dasmuli sakiTxebi ufro amomwuravadaa ganxiluli lela xoferiasave<br />
calke gamoqveynebul statiaSi, romelsac qvemoT gavecnobiT.<br />
amiT mTavrdeba disertaciis Sesavali da CvenTvis saintereso<br />
nawili. danarCeni mTlianad eTmoba filologiur sakiTxebs. ra Tqma<br />
unda, es filologiuri gamokvleva SeiZleba waadges <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
msoflmxedvelobiT ama Tu im mizeziT dainteresebulT, magram igi iseT<br />
vrcel CarCos moxazavs, rom amjerad, Znelia, mis raime konkretul<br />
sargeblianobaze vilaparakoT. am viTarebis gaTvaliswinebiT Cven aq<br />
vasrulebT l. xoferias am naSromis mimoxilvas da davaskvniT: 37<br />
34 l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 25.<br />
35<br />
<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s pirosTan ganxilva PG 91, 0352CD: “pÂrros: nandÂlve moqmedebaTa-<br />
ZliTmanca Ziebaman uadgilod aCuena erTi moqmedebaÁ, viTariTaca guariTa Tqmuli<br />
qristesa zeda. garna Sendobasa viTxov Tavisaca Cemisa da pirvel yofilTaTÂsca.<br />
rameTu umecrebisagan STavvardi uadgiloTa amaT guliszraxvaTa da ÃelyofaTa. da<br />
mlocvel var povnad guarisa, raTa zedSemosrulica ese uadgilobaÁ ganqardes da<br />
saÃsenebeli pirvel warsrulTaÁ dacvul iqmnes” (sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris<br />
wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 49-50).<br />
36 ix. l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... 25-26.<br />
37 Tavad l. xoferias daskvnebia: 1. “pirosTan sityvisgebam” ori Zveli qarTuli<br />
TargmaniT moaRwia. erTi ekuTvnis efTvime aTonels, xolo meore _ gelaTis<br />
saliteraturo skolidanaa. sakiTxi, aris Tu ara nikoloz gulaberiZis mier<br />
Sesrulebuli es Targmani, jerjerobiT Riad rCeba. 2. aRniSnuli Targmanebi<br />
Sesrulebulia gansxvavebuli miznebiTa da mTargmnelobiTi principebiT da asaxaven<br />
qarTuli mTargmnelobiTi Teoriis ganviTarebis garkveul etapebs, TavianTi epoqebis<br />
kulturul viTarebas da moTxovnilebebs. 3. efTvimes Targmani Tavisufali da<br />
gadamuSavebuli Targmania da gamiznulia “litoni” mkiTxvelisaTvis. 4. Targmanis im<br />
nawilSi, sadac efTvime misdevs teqsts, aRwevs dedanTan ekvivalentobas da bunebrivi<br />
qarTuliT naTlad da gasagebad gadmoscems azrs. 5. gelaTuri Targmani ganpirobebuli<br />
19
<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> msoflmxedvelobiT dainteresebulTaTvis<br />
lela xoferias sadisertacio naSromi iZleva saintereso da friad<br />
vrcel informacias <strong>maqsime</strong>s moRvaweobis istoriul konteqstze, mis<br />
biografiasa da epoqis Teologiur problematikaze. aseve, qronologiis<br />
gareSe, magram srulad aris mocemuli <strong>maqsime</strong>s Txzulebebis CamonaTvali<br />
da misi qarTuli Targmanebi. am filologiurma gamokvlevam <strong>maqsime</strong>s<br />
swavlebiT dainteresebul qarTvel mkiTxvels SeiZleba gauadvilos<br />
gelaTuri Targmnis adekvaturi gageba. xolo es garemoeba, Tavis mxriv,<br />
SesaZloa mniSvnelovani aRmoCndes <strong>maqsime</strong>s ufro siRrmiseulad<br />
wvdomisaTvis. mxedvelobaSi gvaqvs is faqti, rom nebismieri Targmani<br />
dedanis, garkveulwilad, komentaricaa. amrigad, qarTvel mkiTxvels<br />
sakuTriv <strong>maqsime</strong>s azris wvdomasTan erTad misi qarTuli komentaris<br />
gacnobis saSualebac eZleva. amave dros, cnobilia, rom <strong>maqsime</strong>s teqstebi<br />
Znelad gasagebia da zogierTi misi pasaJi iZleva variantuli wakiTxvis<br />
SesaZleblobas. gelaTuri Targmani SeiZleba am mxrivac aRmoCndes<br />
saintereso, magram, rogorc vTqviT, es imdenad vrceli CarCoa, rom Cven<br />
ar gvaqvs aseTi kvlevis Catarebis saSualeba da survili.<br />
axla gadavideT <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Sesaxeb lela xoferias sxva<br />
naSromebze. aRniSnul Sromebs ganvixilavT gamoqveynebis<br />
qronologiurobiT. gamovkrebT imas, rac uSualod Seexeba <strong>maqsime</strong>s<br />
swavlebas da ar aris mocemuli (an Cven gamovtoveT) zemoT ganxilul<br />
sadisertacio naSromSi. ar SevCerdebiT iseT sakiTxebze, rogoricaa<br />
eqvTime aTonelis mTargmnelobiTi meTodi an qarTuli enis gramatikis<br />
problemebi.<br />
1996 wels Jurnal religiaSi gamoqveynebul statiaSi <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime aToneliseuli Targmani l.<br />
xoferia ZiriTadad ganixilavs eqvTime aTonelis mTargmnelobiT meTods.<br />
unda yofiliyo am epoqis mier gamowveuli Teologiur-filosofiuri xasiaTis<br />
literaturiT dainteresebiT. 6. gelaTuri Targmanis Taviseburebebi ganpirobebulia<br />
gelaTis skolaSi SemuSavebuli mTargmnelobiTi meTodiT – dedanTan zedmiwevniTi<br />
siaxloviT, berZnulis Zlieri gavleniT, originalis ara mxolod azris, aramed yvela<br />
formaluri Tvisebebis maqsimaluri sizustiT asaxvis mcdelobiT.<br />
20
miuxedavad amisa, igi gadmoscems <strong>maqsime</strong>sTan dakavSirebul iseT<br />
informaciebsac, rac CvenTvisac sainteresoa.<br />
pirosTan sityvisgebaSi ganxiluli sakiTxebi Tematurad SeiZleba<br />
sam ZiriTadad jgufad daiyos: 1. sxvadasxva Teologiuri da<br />
filosofiuri sakiTxis ganxilva; 2. eklesiis mamaTa gamonaTqvamebis<br />
ganmartebebi; 3. calkeuli epizodebi monoTelitobis ganviTarebis<br />
istoriidan.<br />
TxzulebaSi <strong>maqsime</strong> gansxvavebuli argumentebiT asabuTebs qristes<br />
or nebasa da or moqmedebas. igi ganixilavs amasTan dakavSirebul mraval<br />
saRvTismetyvelo da filosofiur problemas, ganmartavs da azustebs<br />
sxvadasxva cnebasa da maT urTierTmimarTebas. 38 ganxilul problemaTa<br />
Soris aris: jerCinebis raoba; bunebisa da hipostasis, aseve maTTan nebisa<br />
da moqmedebis mimarTeba; nebis, rogorc unarisa, da nebis, rogorc<br />
“nebebulis”, anu nebis obieqtis gansxvaveba; arsebisa da nebis, bunebisa<br />
da nebis urTierTmimarTeba; bunebiTi sityvisa da arsebobis gvaris, anu<br />
logosisa da troposis urTierTmimarTeba; adamianSi saTnoebaTa<br />
(siqveleTa) bunebiTobis problema; “nacvalmicemis” raoba; bunebiTi da<br />
sqesebri (σχέσις, mimarTebiTi, mimoTviseobiTi) gansakuTrebis problema.<br />
amasTan erTad, ganxiluli da ukugdebulia Semdegi monoTelituri<br />
postulatebi: qristeSi aris erTi neba da erTi moqmedeba da es neba da<br />
moqmedeba hipostasuria; qristes neba jerCinebiTia; mamebma kacobriv<br />
moqmedebas saRmrTo moqmedebasTan sapirispirod uwodes “vneba” (πάθος)<br />
(amitom, adamianuri moqmedeba qristeSi unda gadalaxuli da<br />
ganqarvebuli yofiliyo); ganxorcielebis Semdeg Ze mamasTan erTad aRar<br />
iRvTismetyveleba (anu, ukve gansxvavebulia misgan jerCinebiT da<br />
moqmedebiT). 39<br />
teqstSi dadasturebulia mamaTa eqvsi gamonaTqvamis ganmarteba.<br />
oTxi uSualod aris qristes ori nebisa da ori moqmedebis dasabuTeba,<br />
xolo ori citata, kerZod, aTanase didis “uflis goneba ar aris ufali,<br />
aramed neba, ganzraxva an raimesaken mimarTuli moqmedeba” da dionise<br />
areopagelis “qriste axali RmerTmamakacebrivi moqmedebiT moqmedebda<br />
38 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime aToneliseuli<br />
Targmani, religia 1996 # 1-2-3, 83.<br />
39 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 84.<br />
21
Cven Soris” da maTi <strong>maqsime</strong>seuli ganmartebebi ar exeba uSualod<br />
qristes nebaTa raodenobis problemas (Tumca ukavSirdeba mas), aramed<br />
Seicavs ufro zogad da sakmaod rTul msjelobebs, pirvel SemTxvevaSi<br />
uflis gonebis Sesaxeb, nebis, ganzraxvisa da moqmedebis gonebasTan<br />
mimarTebis Sesaxeb, xolo meore SemTxvevaSi ganixilavs iseT<br />
filosofiur kategoriaTa gansazRvrebebs, rogoricaa viTareba,<br />
raodenoba, arseba da sxva.<br />
teqstSi aseve dasturdeba istoriuli Sinaarsis Txrobis sami<br />
vrceli pasaJi.<br />
erTSi moTxrobilia 639 wlis ianvarSi pirosis TavmjdomareobiT<br />
Catarebuli krebis Sesaxeb, romelzec miiRes monoTelituri “ekTesisi”<br />
(έκθεσις, gadmocema, ganmarteba). es kreba, <strong>maqsime</strong>s azriT, ver CaiTvleboda<br />
uflebamosilad, radgan misi Catarebisas ar dacula rigi saeklesio<br />
kanonebisa.<br />
meore fragmentSi moTxrobilia romis papebis, virgiliusisa da<br />
honoriusis, mier monoTelitobis Sewynarebis Sesaxeb. <strong>maqsime</strong> asabuTebs,<br />
rom maT umarTebulod sdeben brals eresis SewynarebaSi. 40<br />
mesame fragmentSi asaxulia sofroni ierusalimelis Rvawli.<br />
rogorc vxedavT, l. xoferias am statias uSualod <strong>maqsime</strong>s<br />
teqstTan mimarTebaSi mxolod aRweriTi, isic nawilobrivi, xasiaTi aqvs.<br />
igi ar scdeba filologiuri kvlevis farglebs. Tumca, <strong>maqsime</strong>s am<br />
Txzulebis problematikis CamonaTvali TavisTavad Teologiuradac<br />
sainteresoa. magaliTad, CamonaTvalSi orjer naxsenebi “jerCineba”<br />
(gnomikuri neba 41 ), romelic erTxel naxsenebia dioTelitur, meored ki _<br />
monoTelitur (rom qristes neba hipostasuria da jerCinebiTi)<br />
konteqstSi, gvibiZgebs gavixsenoT, rom <strong>maqsime</strong>s swavlebiT qristes ar<br />
hqonda adamianis hipostasisaTvis damaxasiaTebeli gnomikuri-jerCinebiTi<br />
neba, anu masSi ar iyo araviTari yoymani arCevanSi da misi adamianis<br />
40 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 84-85.<br />
41 gnomikur nebaze, da Cven mier jerCinebad misi Targmnis mizezis Sesaxeb ix. qvemoT.<br />
22
unebiTi neba harmoniulad mihyveboda da Tanavlindeboda missave<br />
RvTaebriv bunebiT nebasTan erTad. 42<br />
aseve, sainteresoa eqvTime mTawmindels mTargmnelobiTi meTodis<br />
ganmartebisas gamovlenili perspeqtivebi: 1. eqvTime amartivebs,<br />
ganmartavs da akonkretebs <strong>maqsime</strong>s rTul teqsts (gv. 88-89, 94), rac,<br />
SesaZloa, daexmaros mkiTxvels, ufro Rrmad Caswvdes <strong>maqsime</strong>s azrs.<br />
Tumca, aRsaniSnavia is, rom statiaSi magaliTad moyvanili fragmentebi<br />
araviTar sirTules ar Seicavs (gv. 99-100). oRond, aris erTi pasaJi,<br />
romelic gadmoscems eqvTimes erT saintereso ganmartebas. kerZod:<br />
erTgan <strong>maqsime</strong> amtkicebs, rom qristes adamianuri (kacobrivi) buneba ar<br />
gansxvavdeboda Tavisi arsebiT (bunebis logosiT) nebismieri sxva<br />
adamianis bunebisagan, magram RmerT-logosTan erTianobis gamo qristes<br />
adamianuri bunebis arsebobis wesi, anu troposi, iyo zebunebrivi, Cvengan<br />
gansxvavebuli, da askvnis, rom yvelafer bunebiTs qristeSi kacobrivi<br />
bunebis logosTan erTad axasiaTebs arsebobis “zebunebrivi gvari”. 43<br />
<strong>maqsime</strong>s am debulebas eqvTime urTavs komentars, romelSic ganmartavs<br />
mas: “da raÁTa Semokrebulad vTqua: yovelsa bunebiTsa saqmesa qristessa<br />
SeerTebulad aqus uaRresobaÁca bunebisaÁ. pirveliTgan vidre<br />
aRsasrulamde midgomilebaÁ uTesloÁ iyo, SobaÁ _ uxrwnel da<br />
Semdgomad Sobisa, qalwulad dacvaÁ mSobelisaÁ da sxuaÁ yovelive<br />
msgavs Cuenda iyo da uzeSTaes Cuensa” 44 (xazgasmulia eqvTimes<br />
komentari). es eqvTimeseuli danamati, erTi mxriv, kargad gangvimartavs,<br />
Tu ra saxis “zebunebrivzea” saubari, meore mxriv ki warmogviCens im<br />
faqts, rom tradiciulad mariologia qristologiur konteqstSi<br />
viTardeboda. uTeslod Casaxva-Sobisa da, Sobis Semdeg qalwulad dacvis<br />
debulebebi ufro qristes RvTaebriobis warmosaCenad iyo SemoRebuli,<br />
vidre Tavad mariamis gansadideblad da rom mariologiis Semdgomi<br />
ganviTareba am tradiciis organul ganviTarebad an misgan gadaxvevad<br />
SeiZleba CaiTvalos. gaaCnia im konteqsts, romelSic mariologia<br />
42 Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi<br />
1996, 71: “igi [<strong>maqsime</strong>] amtkicebs, rom qristeSi ori nebaa, e. i. ori survilia, RvTaebrivi<br />
da adamianuri, magram arCevani erTia”.<br />
43<br />
es pasaJi aris erTaderTi momenti am statiaSi, sadac <strong>maqsime</strong>s debuleba aris<br />
mocemuli, Tumca lela xoferias es monacemi gaurkvevelia da Tavad saWiroebs<br />
dazustebas, magaliTad, imisas, Tu ras niSnavs “arsebobis zebunebrivi gvari”.<br />
44 l. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” ... 98<br />
23
ganixileba, rogorc es dRevandel ekumenuri (ikumenuri) dialogebisas<br />
vlindeba.<br />
l. xoferias Semdegi naSromi, romelsac Cven aq ganvixilavT, aris<br />
statia “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efTvime aToneliseuli Targmani<br />
da misi mimarTeba berZnul wyaroebTan. am statiaSi yuradReba ZiriTadad<br />
eqvTimes Targmanis berZnul wyaroebTan mimarTebaze aris gamaxvilebuli<br />
(qarTulad arsebuli sxva Targmanebia: giorgi aToneliseuli<br />
svinaqsaruli cxovreba, romelic did svinaqsarSia Sesuli; gelaTis<br />
skolaSi naTargmni metafrasuli mosaxsenebeli ioane qsifilinosisa). 45<br />
Cvenamde <strong>maqsime</strong>s vrceli cxovrebis oTxma berZnulma redaqciam<br />
moaRwia (arsebobs laTinuri redaqciac, romelic berZnulidan aris<br />
naTargmni IX s-Si da siriuli, berZnulisagan sruliad gansxvavebuli,<br />
redaqcia). es redaqciebi met-naklebad sxvaoben erTmaneTisagan. maTgan<br />
eqvTimes Targmani mTeli rigi TaviseburebebiT gansxvavdeba. pirvel<br />
rigSi aRsaniSnavia eqvTimes mier interpolirebuli oTxi fragmenti:<br />
1. monoTelitobis istoriis gadmocemamde eqvTimes Tavis<br />
TargmanSi CarTuli aqvs pasaJi, romelSic mokled aris<br />
gadmocemuli monofizitobis istoria da IV-V krebebis<br />
ZiriTadi dadgenilebebi;<br />
2. Targmanis bolos CarTuli aqvs VI krebis aqtebis mokle<br />
reziume;<br />
3. CarTulia fragmenti <strong>maqsime</strong>save pirosTan sityvisgebidan;<br />
4. fragmenti Seicavs VIII-IX saukuneebis mijnis bizantieli<br />
avtoris, miqael svinkelosis, sarwmunoebis simbolos. 46<br />
garda am oTxi CanarTisa eqvTimes teqstSi dasturdeba <strong>maqsime</strong>s<br />
biografiis iseTi detalebi, romelebic arc erT sxva redaqciaSi ar<br />
gvxvdeba.<br />
rogorc dadgenilia I, II da III redaqciebi axlos dgas erTmaneTTan<br />
da erTi teqstidan unda momdinareobdes. es teqsti ki, Tavis mxriv, unda<br />
45 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efvTime aToneliseuli Targmani da misi<br />
mimarTeba berZnul wyaroebTan, mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI,<br />
Tbilisi 2005, 53. iqve ix. aRniSnuli Targmanebis bibliografiuli monacemebi.<br />
46 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 54-57.<br />
24
iyos X saukunis kompilacia, romelic adreul wyaroebze, kerZod,<br />
<strong>maqsime</strong>s martvilobis aqtebze dayrdnobiT aris Sedgenili.<br />
IV (moskovuri) redaqcia sagrZnoblad gansxvavdeba danarCeni sami<br />
redaqciisagan. <strong>maqsime</strong>s Tanadrouli aqtebi aq sruli saxiTaa Setanili.<br />
zogi mkvlevari varaudobs, rom es redaqcia momdinareobs arqetipidan,<br />
romelic ekuTvnis VII saukunis bolos.<br />
eqvTimes Targmani yvelaze axlos IV redaqciasTan dgas, 47 Tumca<br />
misganac sxvaobs, rac gamowveuli unda iyos eqvTimes Targmanis<br />
arqetipTan meti siaxloviT (masSi aris iseTi cnobebi, rac ar aris IV-Si<br />
da aris I_II_III-Si). amas adasturebs is faqti, rom eqvTimes TargmanSi<br />
aris cnobebi, romlebic mxolod am Targmanma Semogvinaxa. magaliTad:<br />
<strong>maqsime</strong>s I viziti romSi. yvela berZnuli wyaro icnobs <strong>maqsime</strong>s II vizits<br />
romSi, karTagenidan wamosvlis Semdeg, qarTul TargmanSi ki naTqvamia,<br />
rom igi karTagenamdec iyo romSi da vrclad aris aRwerili es viziti. 48<br />
kidev aris ori garemoeba, romelic adasturebs varauds, rom<br />
qarTuli Targmanis dedani ufro adrindelia, vidre IV versia. esenia:<br />
1. qarTul TargmanSi vxvdebiT konstantinepolSi 662 wels<br />
gamarTul <strong>maqsime</strong>sa da misi mowafeebis sasamarTlo<br />
procesis Canawers, romelic ar aris arc erT sxva<br />
redaqciaSi, rac Catarebuli gamokvlevis mixedviT, unda<br />
yofiliyo cxovrebis uadres redaqciasTan.<br />
2. Targmanis Sedarebam IV redaqciis da “Teofanes qronikis”<br />
teqstTan (es qronika moicavs 284-dan 813 wlamde periods)<br />
aCvena, rom qarTuli Targmanis garkveuli pasaJebi ufro<br />
axlos dgas “qronikasTan”, vidre IV redaqciisa.<br />
amrigad, cxadia, rom qarTulma Targmanma Cvenamde moitana<br />
saintereso da sxva wyaroTaTvis ucnobi informacia <strong>maqsime</strong>s biografiis<br />
calkeuli momentebis Sesaxeb. 49<br />
47 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 58.<br />
48 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 60. iqve sqolioSi l. xoferia<br />
aRniSnavs, “sagulisxmoa, rom belgielma mkvlevarma, basil markesinisma zepir saubarSi<br />
aRniSna, rom <strong>maqsime</strong>s epistoleTa kvlevisas igi mivida imave daskvnamde; kerZod, rom<br />
karTagenSi wasvlamde <strong>maqsime</strong>s romSi unda gaevlo”.<br />
49 l. xoferia, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis”... 61-62.<br />
25
unda aRvniSnoT, rom am statiaSi mocemulia <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />
dakavSirebuli vrceli da sasargeblo bibliografia. es bibliografia<br />
Seexeba:<br />
1. monoTelitobis arsisa da ganviTarebis etapebis istorias (gv.<br />
52);<br />
2. <strong>maqsime</strong>s biografias (gv. 52-53);<br />
3. <strong>maqsime</strong>s dasaflavebis adgilis ZiebasTan dakavSirebul<br />
gamokvlevebs (gv. 53);<br />
4. <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa qarTul Targmanebsa da xelnawerebSi maT<br />
gavrcelebas (gv. 53);<br />
5. berZnuli cxovrebis sxvadasxva redaqciis calkeul gamocemebsa<br />
da xelnawerebSi gavrcelebas (gv. 54), am redaqciaTa<br />
urTierTmimarTebas, gamoqveynebasa da daTariRebas (gv. 58);<br />
mocemulia kidev sxva saxis vrceli literatura, romelic uSualod ar<br />
Seexeba <strong>maqsime</strong>s.<br />
rogorc vxedavT, es gamokvlevac ar scdeba filologiuristoriuli<br />
kvlevis CarCoebs da kvlav aRweriTi xasiaTi aqvs. magram<br />
aRsaniSnavia masSi mocemuli bibliografia, romelic, iseve, rogorc<br />
qarTuli TargmaniT dazustebuli istoriul-biografiuli konteqsti,<br />
SeiZleba saintereso iyos <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobiT<br />
dainteresebulTaTvis.<br />
lela xoferias Semdgomi gamokvleva, romelic man gamoaqveyna ani<br />
CantlaZesTan erTad, Seexeba <strong>maqsime</strong>s gelaTuri krebulis mimarTebas<br />
berZnul krebulebTan, 50 misi Targmnis adgilsa da mTargmnelis vinaobas 51<br />
(motanilia damatebiTi argumentacia Targmanis nikoloz gulaberiZis<br />
mier Sesrulebis Taobaze adre arsebuli varaudis sasargeblod). 52<br />
50 l. xoferia, a. CantlaZe, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTuri krebuli da misi berZnuli<br />
wyaro, mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI, Tbilisi 2005, 64-70.<br />
51 l. xoferia, a. CantlaZe, <strong>maqsime</strong>... 71-72.<br />
52 am statiis gacnobisas Cven gagviCnda mosazreba, rom gelaTuri teqstis dedani<br />
danarCen berZnul teqstebTan SedarebiT uZvelesi varianti, anu <strong>maqsime</strong>s xelidan<br />
gamosul teqstTan yvelaze axlos mdgomi unda iyos. saqme isaa, rom statiaSi<br />
Sesadareblad moyvanili teqstebi zedapiruli SexedviT erT tendencias avlenen,<br />
kerZod: berZnuli teqstebSi qarTulTan variantuli sxvaobebi TiTqmis yovelTvis<br />
azusteben qarTuls. anu, isini azustebdnen da, amdenad, ganavrcobdnen im teqsts,<br />
romelic iyo qarTulis dedani.<br />
26
lela xoferias qarTul enaze gamoqveynebuli statia 53 , romlis<br />
saTaurSic figurirebs <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> saxeli, Seexeba mxolod<br />
gelaTuri skolis Targmnis Teoriisa da teqnikis Taviseburebebs da<br />
aranairad ar scdeba filologiuri kvlevis sazRvrebs. safiqralia,<br />
oRond, ratom airCies gelaTSi swored is Teoria, romlis mixedviTac<br />
savaldebulo iyo saTargmni teqstis zedmiwevniTi Targmani, misi yvela<br />
detalis, azrobrivi niuansisa da enobriv-stilisturi Taviseburebebis<br />
kopirebiT? 54 lela xoferias es statia ar iZleva am kiTxvaze pasuxis<br />
gacemis saSualebas. magram mas mohyavs sebastian brokis SeniSvna imis<br />
Sesaxeb, rom sityvasityviTi Targmani saTaves iRebs akvilas bibliuri<br />
Targmanebidan da gvxvdeba siriul elinofilur skolebSi Sesrulebul<br />
TargmanebSic. 55 aseve, sebastian brokis statiidan aris moyvanili wm.<br />
irineosis fraza, rom bibliur teqstebSi sityvaTa rigic ki saidumloa. 56<br />
savaraudoa, rom lela xoferias damokidebuleba gelaTis TeoriasTan<br />
mimarTebaSi Semdegi unda iyos: Tavad enis konstruqcia kondicirebs<br />
garkveuli saxis azrebs individebSi. metic, enobrivi konteqsti<br />
konstruirebs Tavad pirovnebasac da, amitom, Tu mkiTxveli CaerTveba<br />
“gonier xedvaTa mommarjvi” 57 enis, anu berZnuli enis struqturul<br />
konteqstSi, es TavisTavad momarTavs mis azrovnebas gonieri xedvisaken.<br />
Tavad gonieri xedva ki niSnavs noetur samyaroSi, anu angelozTa, da<br />
metic, RvTaebriv logosTa sferoSi gonismierad da, amdenad, mTeli<br />
sulier-xorcieli hipostasiT CarTvas. Tu es asea, maSin gelaTuri<br />
skolis es damokidebuleba vrceldeba <strong>maqsime</strong>s mimarTac da, amdenad,<br />
aseTi iribi gziT CvenTvis gasagebi xdeba qarTvelTa <strong>maqsime</strong>sTan<br />
damokidebulebis erT-erTi niuansi.<br />
53 mas aqvs sami inglisurenovani statiac: The old Georgian Translations of Saint Maximus the<br />
Confessor’s Works, Annual of Medieval Studies at CEU, vol. 6, 2000, Budapest; Maximus the Confessor in Ancient<br />
Georgian Sources, Studia Patristica, Vol. XXXVI, 2000; Georgian Sources Concerning Maximus the Confessor’s<br />
biography and Thir Significance, Le Museon (Rvue D’ etudes Orientales), t. 1116, fasc. 3-4, Louvain-la-Neuve<br />
2003.<br />
54 Sdr. Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur krebulSi (K-14) daculi Targmanebis<br />
enobriv-stilisturi Taviseburebani, gelaTis mecnierebaTa akademiis Jurnali # 4,<br />
quTaisi 2006, 4.<br />
55 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 8<br />
56 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 10.<br />
57 Ll. xoferia, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur... 4.<br />
27
1..2. logosis antikuri cneba dionise areopagelTan da <strong>maqsime</strong>sTan<br />
fsevdo dionise areopagelis Sromebis uZvelesi komentari, erT-erTi<br />
tradiciis Tanaxmad, <strong>maqsime</strong> aRmsarebelsa da germanoz I<br />
konstantinepolel patriarqs (VII-VIII s.) miewereba. hans urs fon<br />
balTazaris gamokvleviT, sqolioebis WeSmariti da ZiriTadi avtori<br />
ioane skiTopoleli unda iyos, <strong>maqsime</strong>s ki, SesaZloa, mxolod mcire<br />
moculobis minawerebi Seedgina. qarTuli tradicia avtorebad <strong>maqsime</strong>s<br />
da germanozs aRiarebs. maTi saxelebi urTierTmonacvleobiT aRniSnulia<br />
sqolioebis dasawyisSi. es aRiniSneba “saRmrTo saxelTaTvis” traqtatis<br />
pirvel eqvs TavSi. sxva sqolioebi avtoris dausaxeleblad aris<br />
mocemuli. 58<br />
radgan mecnierebis mier sabolood ar aris dadgenili<br />
komentatorebis saboloo vinaoba da es sakiTxi Semdgom kvlevas<br />
saWiroebs, mocemul sadisertacio naSromSi komentarebis avtori<br />
moxseniebulia ise, rogorc esaa mocemuli qarTul TargmanSi, miTumetes,<br />
rom am sadisertacio naSromis kvlevis sagans ar warmoadgens<br />
komentatoris/ebis vinaobis dadgena, aramed maTi, _ vinc ar unda iyvnen<br />
isini_ damokidebuleba antikur filosofiasTan. 59<br />
cxadia, Cvens mizans ar warmoadgens mocemuli naSromis detaluri<br />
ganxilva. CvenTvis mTavaria, am naSromidan gamovkriboT is, rac uTuod,<br />
an savaraudod, an Tundac arapirdapiri gziT Seexeba <strong>maqsime</strong>s.<br />
<strong>maqsime</strong>s interesi antikurobisadmi gacilebiT sustia, vidre es<br />
komentarebSia gamovlenili. komentaris stili, problemaTa Sesaxeb<br />
msjelobis forma, sakiTxTa detaluri ganxilva, sistematizacia da<br />
klasifikacia neoplatonikosTa Sromebis msgavsia. <strong>maqsime</strong>s msjelobisa<br />
da gadmocemis forma sruliad sxvagvaria: misTvis ucxoa sakuTriv<br />
filosofiur sakiTxTa mkacri dalageba, dayofa da sistematizacia.<br />
58 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba: berZnuli filosofia ioane petriwisa da<br />
(fs.) <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SromebSi, disertacia filosofiis mecnierebaTa doqtoris<br />
samecniero xarisxis mosapoveblad, Tbilisi 1997, 144. Cven ar mogvyavs l. aleqsiZis<br />
damuSavebuli literatura. Cven mier sqolioSi miTiTebuli gverdebis mixedviT<br />
advilad aris SesaZlebeli am literaturis xilva.<br />
59 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 145.<br />
28
amitom <strong>maqsime</strong>s TxzulebaTa gageba gacilebiT rTulia, vidre<br />
areopagituli komentarebisa. 60<br />
komentari, romelic qarTuli Targmanis mixedviT miCneulia<br />
<strong>maqsime</strong>seulad, “saRmrTo saxelTaTvis”-Si araerTxel xmarebul termin<br />
“RmerTebs”, romelic, cxadia, neoplatonuri terminia, erTi mxriv,<br />
qristianul trinitarulad da, meore mxriv, aseve qristianuli qmnilebis<br />
madliT ganRmrTobis kvalze ganmartavs. 61 maSasadame, “<strong>maqsime</strong>s”<br />
komentaris Tanaxmad, dionise “gareSe filosofosTa” terminebs xmarobs<br />
qristianul RvTismetyvelebasTan maTi bunebrivi (!) SeTanxmebis<br />
safuZvelze: uzenaesi erTarseba da samgvamovani RmerTis mier SeqmnilTaA<br />
Soris angelozni “RmerTebadac” iwodebian (rogorc RvTiurobis madlis<br />
mimRebelni) da “gonebebadac” (rogorc arsebiT gonebad myofni). yovelive<br />
es neoplatonuri tradiciis formalurad da nawilobriv Sinaarsobrivad<br />
adekvaturi gamoxatuleba iyo. 62<br />
mniSvnelovania “saRvTo nebaTa”, anu “igavTa” sakiTxi. 63 antikuri<br />
filosofiisa Tu patrologiisaTvis Sesaqmis problemaSi erT-erTi<br />
centraluri adgili ideebs, anu kosmiur paradigmebs ukavia. paradigmebze<br />
msjeloba platonis timeosiT iwyeba. antikuri neoplatonizmi aRiarebda<br />
modelisa da demiurgis igiveobas, magram es gansxvavebulTa igiveoba iyo.<br />
kosmosis modeli demiurgs uswrebda: goniT sacnobi, Sesamecnebeli<br />
(noeturi, goniTsawvdomi) pirveladia SemmecnebelTan. 64 miuxedavad amisa,<br />
Semmecnebeli goneba Sesacnob obieqts Tavissave TavSi Wvrets. rac<br />
Seexeba uzenaes erTs, igi am oriveze aRmatebulia.<br />
qristianobaSi es mimarTeba Secvlilia. demiurgi Tavad uzenaesi<br />
erTia da modelebi ki misi, rogorc pirovnebis nebebi. igi umaRlesidan<br />
60 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 146. aseve aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong><br />
amgvaradve udgeba cneba logos. miuxedavad imisa, rom igi misTvis erT-erTi<br />
centraluri konceptia, mainc ar iZleva mis zust ganmartebas da sistematizacias.<br />
61 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 148.<br />
62 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 152.<br />
63 ix. agreTve l. aleqsiZe, saRvTo nebani anu “igavni” areopagituli korpusis<br />
komentarebSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999,<br />
342-349. aRniSnuli statia, faqtobrivad, sityvasityviT Tanxvdeba mocemuli disertaciis<br />
imave Tavs.<br />
64 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 153.<br />
29
udablesisaken yvelafers qmnis Suamavali neoplatonuri emanaciuri<br />
ierarqiulobis gareSe. Tavad materiasac araradan [armyofobidan] qmnis. 65<br />
prokles mixedviT, marTalia, kosmosis paradigmebi demiurgis win<br />
arian (ex nihilo nihil principiT), magram isini am demiurgisave Seqmnilebia.F<br />
filon aleqsandrielma prokleze gacilebiT adre paradigma saRvTo<br />
logoss daukavSira. idea Semoqmedi Zalaa, romelsac Ze an meore RmerTi<br />
ewodeba. 66 Semoqmedi Tavad RmerTia da Tavisi logosis mier qmnis.<br />
Seqmnili samyaro ki mis mimarT garegania da misi arc erTi nawili ar<br />
uigivdeba am logoss. logosi RvTis gonebaa. misi Zalebi noeturi<br />
samyaros Semadgeneli elementebi arian. am ideaTa erToblioba ar<br />
amowuravs saRvTo gonebas, radgan igi ganuzomlad didia, vidre xiluli<br />
samyaros paradigma. da kvlav, filoni imas ki ar ambobs, rom ideebi<br />
RvTis logosSia, aramed imas, rom es ori ram erTi da igivea, identuria.<br />
dionise areopagelma paradigmebad miiCnia arsebulTa arsTamqmneli,<br />
RmerTSi erTianad winaswarmdgomi azrebi-logosebi, romlebsac saRvTo<br />
da keTili nebebi ewodeba. 67 dionises am azris komentirebisas “<strong>maqsime</strong>”<br />
aRniSnavs, rom platoni ideebs, anu saxeT da igavT sxvagvarad<br />
gansazRvravda. sqoliastis azriT, platonma ideebi da paradigmebi<br />
usamarTlod daamdabla da RmerTs moswyvita maSin, roca dionisem maT<br />
RvTismosavi mniSvneloba mianiWa. amrigad, “<strong>maqsime</strong>s” Tanaxmad, dionisem<br />
sworad gaigo paradigmis arsi da RvTis [Tanamaradiul] nebebad<br />
[logosebad] gansazRvra. 68 komentarebSi “<strong>maqsime</strong>” [albaT, ioane<br />
skiTopoleli] am ideebs saganTa goniT materias [hules] uwodebs.<br />
paradigmebis, anu ideebis problema gacilebiT farTod Tavad<br />
<strong>maqsime</strong>s avTentur SromebSic idga. <strong>maqsime</strong>seuli interpretacia imave<br />
stilisaa, rogoric “<strong>maqsime</strong>s” komentarebi, magram gacilebiT ufro<br />
mravalplaniania. 69 misTvis uqmnelsa da qmnil bunebaTa Soris aris<br />
“ufskruli”, romlis gadalaxvac mxolod RvTis SemoqmedebiTi aqtiTaa<br />
warmosadgeni da ara _ ubralod emanaciiT. <strong>maqsime</strong>sTan ideebi saRvTo<br />
ganzraxvanic iyo da konkretul saganTa zogadobac. Tuki ideebi ar<br />
iqneboda ganzraxvebi, maSin zogadobani gaxdeboda uqmneli bunebis<br />
65 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 154.<br />
66 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 157.<br />
67 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 158.<br />
68 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 159. Sdr. 161-162.<br />
69 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 163.<br />
30
aRacnairi nawili da, amrigad, dairRveoda qmnilebis armyofobidan<br />
Semoyvanis mTavari qristianuli principi. origenes msgavsad, saRvTo<br />
ideaTa “adgilad” logosi miaCnda (origenem, savaraudod, Tavis mxriv, es<br />
idea filonisagan an filoniseuli tradiciisagan isesxa). samyaro am<br />
ideaTa, anu logosebis gaSla iyo. logosebi RvTis arsebis igiveobrivi<br />
ar arian, radgan isini iseTive aqtualur da usasrulo arsebas ar<br />
warmoadgenen, radgan isini imyofebian mxolod potenciur mdgomareobaSi.<br />
logosebi arc kosmiur arsebobas Tanxvdebian, vinaidan, isini Tumca<br />
saganTa mizezebi arian, es sagnebi mxolod maTs ganxorcielebas<br />
warmoadgenen. 70 gaaqtiurebuli logosebi aRar gadavlen potenciur<br />
mdgomareobaSi da, amrigad, maT mixedviT Seqmnili sagnebi ararad aRar<br />
iqcevian. amasTan erTad, <strong>maqsime</strong>s Tanaxmad da neoplatonikosebisagan<br />
gansxvavebiT, RmerTma sagnebi mxolod maTs zogadobaSi ki ar icis,<br />
aramed maTi calkeuli TaviseburebebiTac. erTeulis, individualuri<br />
Rirebulebebis win wamoweva platonuri zogadobebis gverdiT aris<br />
antiplatonuri tendencia da <strong>maqsime</strong>s Semoqmedebis erT-erTi<br />
Tavisebureba (amis Sesaxeb ix. qvemoT).<br />
<strong>maqsime</strong>, origenes msgavsad, aRniSnavda logosis, romelSic<br />
Tavmoyrilia ideebi/logosebi, samgvar inkarnacias: 1. qmnilebaTa<br />
logosebi, 2. wm. werilis sityvebi/logosebi, 3. xorcqmnili logosi. am<br />
ukanasknel mdgomareobaSi is mTlianad eZleva jer kidev xorciel<br />
adamianebs rogorc Tavis sityvebSi, aseve Tavisi sxeuliT saidumloebaSi.<br />
amrigad, xorcqmnili logosi aris yvela logosis adgili da<br />
qristianul Wvretas ZaluZs, dainaxos logosi logosebSi. 71<br />
sqoliasti akritikebs maniqevelebs da warmarT filosofosebs<br />
samyaros ori sawyisis aRiarebisaTvis. misi azriT, dionises eSmakis<br />
bunebac ar miaCnda borotad. erTi dasabami aris RmerTi da igi aris arsi<br />
(myofi), arsTa arseba (myofTa myofoba) da TviTsikeTe. xolo araarsi<br />
ewodeba materias ara imitom, rom sruliad arara aris, aramed radgan ar<br />
aris (ara aqvs arsebobis sawyisi Tavis TavSi). vinaidan RmerTi aris<br />
arsTa arseba, materiac ara-arsisagan RmerTma Semoiyvana, anu Seqmna. ar<br />
70 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 164.<br />
71 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />
31
aris usaxuri da gauformebeli materia, rogorc ram masala grZnobadTa,<br />
aramed igi aris maTi Semavsebeli da maTi Semdgomi. ara materiisagan<br />
qmnis RmerTi, aramed igi qmnis sagans formisagan, anu ideis mixedviT da<br />
am gaformebisas Cndeba materia, rogorc am gaformebis mimdevari, anu am<br />
formis Sesavsebelad. “<strong>maqsime</strong>” borots arc daubadebelad da arc<br />
Seqmnilad ambobs. boroti aris TavisuflebiT RmerTisagan mocemuli<br />
sikeTis nebayoflobiTi mokleba. 72 arc oroba SeiZleba iyos dasabami,<br />
radgan “<strong>maqsime</strong>s” azriT, dasabami unda iyos martivi da ara Sedgenili.<br />
boroteba ar aris igiveobrivi arc nivTis da arc xorcis, radgan<br />
eSmakebi uxorconi arian. 73 amrigad, materia/nivTi aranairad ar aris<br />
boroti/cudi.<br />
sqoliasti akritikebs warmarTebs imisaTvis, rom maT xorciT<br />
aRdgomisa ar swamT, radgan es bunebis sawinaaRmdegod miaCniaT. bunebis<br />
sawinaaRmdego ki is aris, rom kaci grZnobadsa da xilul aRqmas<br />
ganavrcobs uxilavsa da miuwvdomel mizezze – RmerTze. 74 komentatori<br />
miuTiTebs, rom warmarTebs qristes jvarcmisa ar swamdaT: maT RvTis<br />
sisusted miiCnies is, rac sinamdvileSi misi Zliereba iyo. 75 igi<br />
ganmartavs ra dionises Sesabamis pasaJs, xazs usvams im faqts, rom<br />
jvarcmis problema apofatikuri msjelobis sagania. gankaceba qristes<br />
“dacarielebaa” (TviTwarmocla, TviTdacarielebaa), jvarcma ki _<br />
uZlureba. asevea warmarTTaTvis. magram qristianebisaTvis swored esaa<br />
WeSmariti Zliereba, warmarTTaTvis ki _ namdvili uZlureba da<br />
sisulele. 76 rac apofatikurad iTqmis adamianis Sesaxeb da, amdenad, mis<br />
naklad aRiqmeba, is aris Zliereba RvTisaTvis, misi srulyofilebis<br />
gamoxatvaa, radgan yovelive adamianurisagan aRmatebulia RmerTi da<br />
veraferi qmnilebiseuli – verc dadebiTi da verc uaryofiTi _ ver<br />
gamoxatavs mas, aramed miuTiTebs mxolod RmerTis aRmatebasa da<br />
72 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 167-168.<br />
73 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 169.<br />
74 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 173.<br />
75 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 178.<br />
76 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 179-180.<br />
32
miuwvdomlobaze. amis gamo, sqoliasti “sulel sibrZnes” uwodebs saRvTo<br />
sibrZnes. 77<br />
Semecnebis safexurebs sqoliasti ase ganmartavs: angelozTa sulni<br />
neoturnic (goniTsawvdomi) arian da noerulnic (Semmecni), Cveni sulebi<br />
ki _ mxolod noerulni; isini (sulebi) Seicnoben imas, rac maTze maRlaa,<br />
magram maT qveemoT sacnauri araferia. Cvens qvemoT mxolod utyvi da<br />
ugonebo sulia. Semecnebis unari angelozebs RvTisgan aqvT miniWebuli<br />
da ara bunebiTad, rogorc amas miiCnevdnen neoplatonikosebi. TiToeuls<br />
es unari maTi damtevnelobis, anu mzadyofnis mixedviT miecemaT (amis<br />
Sesaxeb vrclad ix. qvemoT me-2 TavSi).<br />
adamianis sulismieri Semecneba mxolod maSin emsgavseba<br />
angelozebrivs, rodesac mravalgvar da sxvadasxva mxridan SeZenil<br />
diskretul codnas Tavs mouyris da ipyrobs maT Seurevnelad da<br />
zogadad. sruli codna ki adamians mxolod xorcieli aRdgomisas, sulis<br />
da xorcis xelaxla SeerTebisas miemadleba. Tumca isic cxadia, rom<br />
dionise areopagelis komentarebSi Semecnebis safexurebis aRwera<br />
msgavsia neoplatonikosebTan amave Temis asaxvisa, romlebTanac,<br />
rasakvirvelia, gamoricxulia xorcieli aRdgoma. 78<br />
Semdeg lela aleqsiZe gadmoscems komentarebis mxolod im nawils,<br />
sadac naxsenebia antikuri filosofia an filosofosebi da, faqtobrivad,<br />
<strong>maqsime</strong>s Teologiis aranair ganmartebas ar iZleva.<br />
rogorc vnaxeT, lela aleqsiZis mocemuli naSromi ZiriTadad exeba<br />
fsevdo dionise areopagelis fsevdo <strong>maqsime</strong>seul komentarebs. Tumca<br />
masSi ganxilulia <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> avTenturi Txzulebis ramdenime<br />
pasaJi, romelic exeba logosebis, rogorc saRvTo nebebis (nebelobebis)<br />
Temas. es ki friad sayuradRebo da, Cveni azriT, sakvanZo Temaa <strong>maqsime</strong>s<br />
SemoqmedebaSi.<br />
77 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 181. ix. agreTve l. aleqsiZe, xorciT<br />
aRdgoma, “suleli sibrZne” da Semecnebis safexurebi areopagituli korpusis<br />
komentarebSi. mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001, 265-<br />
272. es statia igiveobrivia disertaciis mocemuli Tavisa.<br />
78 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 183-184.<br />
33
mocemul naSromSi aseve ganxilulia fsevdo <strong>maqsime</strong>s komentarebi,<br />
romlebic Seexeba borotebis problemas, Semecnebis safexurebis sakiTxs,<br />
mkvdreTiT aRdgomis doqtrinis apofatikur xasiaTs.<br />
lela aleqsiZe miiCnevs da Cvenc veTanxmebiT mas, rom Tumca<br />
sakamaToa komentarebis <strong>maqsime</strong>seuloba, magram, jer erTi, zustad<br />
dadgenili ar aris, Tu visia esa Tu is komentari da, amrigad, savsebiT<br />
SesaZlebelia, rom zemoT ganxilul komentarTagan zogierTi an SeiZleba<br />
umetesic <strong>maqsime</strong>s ekuTvnodes. meorec, <strong>maqsime</strong>s msoflmxedveloba aris<br />
swored komentarebSi asaxuli Teologiis organuli ganviTareba,<br />
gamravalwaxnageba da daxvewa.<br />
miuxedavad imisa, rom mocemul naSromSi <strong>maqsime</strong>s Tematikis mxolod<br />
mcire nawilia asaxuli, qarTul enaze misi saxiT Cven, faqtobrivad,<br />
erTaderTi akademiuri naSromi gvaqvs <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
msoflmxedvelobis Sesaxeb.<br />
1.3. <strong>maqsime</strong> winamorbed tradiciasTan mimarTebaSi. Secnobadi da<br />
Seucnobadi RmerTSi<br />
ganvixiloT Tamar oTxmezuris statia <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad<br />
Ioahannem qarTul mTargmnelobiT tradiciaSi. es statia filologiuri<br />
xasiaTisaa, romelSic ZiriTadad <strong>maqsime</strong>s Sesaxeb aRweriTi xasiaTis<br />
informaciaa mocemuli. cxadia, aris bibliografiuli monacemic (xuTi<br />
inglisurenovani da ori franguli naSromi). statia ikvlevs grigol<br />
RvTismetyvelis qristes Sobis sakiTxavis (Or. 38) eqvTime aTonelis mier<br />
Sesrulebul qarTul TargmanSi moxvedril <strong>maqsime</strong>seul vrcel<br />
komentars amave sakiTxavis pasaJebze. Cven SevecdebiT, am statiidan<br />
gamovkriboT mxolod is, rac sakuTriv <strong>maqsime</strong>s Seexeba.<br />
<strong>maqsime</strong> Tavis naSromebSi grigol nazianzels ixseniebs rogorc Tavis<br />
maswavlebels. Tanamedrove mkvlevarebi aRniSnaven kabadokiel<br />
moazrovneTa did gavlenas <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobaze. misi erT-erTi<br />
mTavari nawarmoebi, Ambiguorum liber, swored grigol nazianzelis da fs.<br />
dionises TxzulebaTa komentars warmoadgens. 79 amave nawarmoebiT eyreba<br />
79 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad Ioahannem qarTul mTargmnelobiT<br />
tradiciaSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999, 236.<br />
34
safuZveli grigol RvTismetyvelis TxzulebaTa Teologiur<br />
komentirebas.<br />
<strong>maqsime</strong>s Ambiguorum liber ori Txzulebisagan Sedgeba: Ambigua ad Thomam<br />
da Ambigua ad Iohannem. eqvTimes mier Targmnili Or. 38-is komentari Ambigua<br />
ad Iohannem-s ukavSirdeba.<br />
Ambigua ad Iohannem-s daedo saTave 626-628 wlebSi, <strong>maqsime</strong>s kizikoSi<br />
(kvizikoSi), wm. giorgis monasterSi yofnisas mis moZRvarTan, kizikosis<br />
(kvizikel) arqiepiskopos ioanesTan, diskusiebSi. xolo daiwera 618-630<br />
wlebSi. igi warmoadgens grigol nazianzelis (RvTismetyvelis) Cvidmeti<br />
homiliis, erTi epistolisa da erTi leqsis komentars. komentaris<br />
Tematikaa: <strong>wminda</strong> sameba, qristologia, <strong>anTropologia</strong>, logosi-qriste,<br />
origenes kritika. <strong>maqsime</strong> komentirebisas iyenebs dionise areopagelis ama<br />
Tu im pasaJs. 80 Ambigua ad Iohannem-Si Or. 38-is rva komentaria daculi.<br />
amdenivea eqvTimes TargmanSi. 81<br />
aRsaniSnavia, rom <strong>maqsime</strong>s rTuli da mZime enis Sesaxeb laparakobdnen<br />
jer kidev bizantielebi (foti konstantinepolis patriarqi (IX s.) da ana<br />
komneni (XI-XII s.). <strong>maqsime</strong> sruliad gulgrilia sityvis, literaturuli<br />
formis mimarT. igi TiTqos mxolod Tavis Tavs esaubreba; ar cdilobs,<br />
azri gasagebi gaxados sxvebisaTvis. cocxali saubris intonacia masTan<br />
Secvlilia gandegilis intonaciiT, rasac mxolod sxva gandegili Tu<br />
gaigebs. misi azrovneba aris mudam daZabuli, damuxtuli da<br />
koncentrirebuli azriT, sadac Wvreta ufro metia, vidre gansja da<br />
daskvnebi. 82<br />
am mxriv sainteresoa eqvTimes mier martivad Targmnili <strong>maqsime</strong>s erTi<br />
rTuli pasaJi. <strong>maqsime</strong> ganmartavs grigolis Semdeg winadadebas:<br />
“[Seicnobis RmerTi] ara Tu msgavsebisagan bunebisa misisa, aramed<br />
saqmeTagan, romelni arian garemos misa”. <strong>maqsime</strong>s komentariT RmerTis es<br />
saqmeni warmoaCenen RmerTs, magram “araTu raÁ ars, aramed raÁ ara ars”.<br />
arsebobs, agreTve, οι της προνοίας λόγοι (gangebulebiTi sityuani, sityuani<br />
winagangebiTni), romlebic warmoaCenen, Tu rogoria (!) RmerTi.<br />
faqtobrivad, aq laparakia apofatikasa da katafatikaze. amis Semdeg<br />
<strong>maqsime</strong> iwyebs gansjas imis Sesaxeb, rac ukve martivad Tqva. igi<br />
80 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 237.<br />
81 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 238.<br />
82 T. oTxmezuri, <strong>maqsime</strong>... 239-240.<br />
35
aRniSnavs, rom katafatika da apofatika Tumca ki urTierTsapirispiro<br />
cnebebia, RmerTTan mimarTebaSi isini erTmaneTs avseben. apofatika<br />
warmoaCens, Tu ra ar aris RmerTi (τι µη είναι), xolo katafatika – Tu<br />
rogoria RmerTi (!) (το µόνον ότι έστι, mxolod imas, rom aris). sinamdvileSi<br />
verc erTi am meTodidan ver acxadebs, Tu ra aris RmerTi. eqvTime am<br />
msjelobas martivad, Tavisi Tanamedrove qarTvelebisTvis advilad<br />
gasagebad Targmnis:<br />
“rameTu romelnime saxelni misni, viTarmed: dambadebeli, saxieri,<br />
kacTmoyvare, msajuli, yovlismpyrobeli da yovelnive eseviTarni<br />
moaswaveben, viTarmed ars RmerTi. xolo Tu raÁ ars, ara sacnaur-hyofen<br />
bunebasa missa. da kualad meorisa kerZisa saxelni, viTarmed: dausabamoÁ,<br />
daubadebeli, uÃorcoÁ, miuwTomeli, _ raÁ ara ars, mas guiCueneben. xolo<br />
yovliT kerZo, Tu raÁ ars bunebai misi, arasadaÁT sacnaur ars. aramed<br />
garemo misa myofTa saqmeTagan da saxeTa, raÁ ara ars, mas viswavebT, da<br />
viTarmed ars RmerTi WeSmariti”.<br />
SesaZlebelia, Tavad originali iyos rTulad dawerili, magram<br />
eqvTimeseuli Targmani da mocemuli azri TavisTavad savsebiT cxadia.<br />
oRond, ar aris cxadi Tavad statiis avtoris azri. igi ambobs, erTi<br />
mxriv, rom RmerTi Seucnobeli rCeba Tavis arsSi, meore mxriv ki, λόγους<br />
προνοίας ganmartavs, rom isini warmoaCenen, Tu rogoria RmerTi. magram<br />
gangebulebis logosebi imas ki ar warmoaCenen, Tu rogoria RmerTi,<br />
aramed imas, Tu rogor zrunavs (ganagebs, saxlmSeneblobs), anu ras<br />
akeTebs RmerTi Tavis qmnilebisaTvis. Λόγοι προνοίας gagavagebinebs ara<br />
rogori aris RmerTi Tavis arsSi (bunebaSi), aramed rogoria RmerTi<br />
qmedebisas, anu rogor Cndeba Tavis qmedebaSi. rogori aris RmerTis arsi,<br />
CvenTvis ucnobia. Cven viciT mxolod is, Tu rogor vlindeba RmerTi<br />
Tavis qmedebaSi da isic _ nawilobriv.<br />
aseve arazustia avtoris naTargmni το µόνον ότι έστι. eqvTime sworad<br />
Targmnis am frazas, viTarmed ars. avtorisaTvis ki kvlav niSnavs _<br />
rogoria. Cven verasodes gavigebT, Tu rogori aris RmerTi, aramed<br />
gavigebT imas _da imasac arasrulad_ Tu rogor aris anu rogor da ras<br />
moqmedebs RmerTi. 83<br />
83 rac Seexeba triadologias, termini “rogor aris” mimarTebaSia saRmrTo<br />
hipostasebTan: hipostasi aRniSnavs, Tu rogor aris saRmrTo buneba. magram saRmrTo<br />
oikonomiaSi (gangebulebaSi) rogor aris aRniSnavs saRmrTo energiebs, anu imas, Tu ras<br />
moqmedebs RmerTi qmnilebasTan mimarTebaSi.<br />
36
1.4. qmnilebis ontologiuri safuZvlis wvdoma<br />
ediSer WeliZis mier <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> qarTuli Targamanebis<br />
gamokvlevebi ZiriTadad ukavSirdeba mTargmnelis vinaobis dadgenas. 84<br />
igi, mas Semdeg, rac ganixilavs zaqaria WiWinaZisa da korneli kekeliZis<br />
varauds imis Sesaxeb, rom xelnawer gelaT. 14-Si daculi Targmanebi da<br />
aseve oraseuli (xelnaweri A-39, XIII s.) nikoloz gulaberiZis unda<br />
iyos, 85 gadadis gamowvlilviT terminologiur kvlevaze da askvnis, rom<br />
<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> TxzulebaTa Targmanebi, mocemuli xelnawerebSi<br />
gelaT. 14 da A-52, miekuTvneba XII s-is 30-ian-50-ian wlebs da Sesrulebuli<br />
unda iyos arsen iyalToelis mowafis an mowafeebis mier (savaraudod<br />
erTi mowafis). xolo rac Seexeba Sromebs oraseuli, oTxaseuli da<br />
Tavni aTxuTmetni (A-39), uTuod efrem mciris mier aris naTargmni.<br />
zemoT naxsenebi gamokvlevebis garda, ediSer WeliZes ekuTvnis<br />
xuTi mcire monakveTis Targmani (ZiriTadad gamokrebili) <strong>maqsime</strong>s<br />
sxvadasxva naSromebidan. TiToeul maTgans rigi terminebisa Tu rTuli<br />
saRvTismetyvelo azris dasazusteblad darTuli aqvs WeliZiseuli<br />
mcire komentarebi. cxadia, es komentarebi ar warmoadgens Tundac<br />
ramdenadme srul analizs Targmnili teqstebisa, magram mainc<br />
sainteresoa <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobis, Tundac ramdenime niuansis<br />
gasarkvevad. amrigad, Cveni mizania, Tvali mivadevnoT am komentarebs da<br />
gamovyoT saRvTismetyvelo mniSvnelobis komentari.<br />
pirveli Targmani aris <strong>maqsime</strong>s sqolioebi wm. dionise areopagelis<br />
Sromaze “saRvTo saxelTa Sesaxeb”. Cven ganvixilavT ediSer WeliZis sam<br />
komentars, romelic man daurTo Targmnil teqsts:<br />
1. komentari darTulia “<strong>maqsime</strong>s” sqolios Semdeg monakveTze:<br />
“romlebsac [angelozebs]... uwodebs igi da romlebic zena mwyobrTa<br />
gonebebad Tqmulan, radgan arsobrivad arian isini ‘yoveli goneba’ da<br />
yovelive imis Semmecneblebi, rac ki erTobiTad iRvreba RvTisagan<br />
maTdami uwyvetliv. amitomac iTqmis maTze, rom mTlianni mTlianad<br />
Tvals axelen uwmindes qerubimebSi”.<br />
84 ix. e. WeliZe, ioane petriwis cxovreba da moRvaweoba, werili I, religia 1994, # 3-4-5,<br />
Tbilisi, 121-122. misive, Zveli qarTuli saRvTismetyvelo terminologia I, Tbilisi 1996,<br />
386-389, 463-366, 650.<br />
85 korneli kekeliZe, qarTuli literaturis istoria 1, Tbilisi 1960, 318, 322; z. WiWinaZe,<br />
qarTuli mwerloba meTormete saukuneSi, Tbilisi 1887, 26.<br />
37
komentari aseTia: “ramdenadac yoveli uzemoesi angelozuri mwyobri<br />
mTlianad Semcvelia uqvemoesisa, amdenad yvela uqvemoesi mwkrivi<br />
moculia qerubimTa mwyobrSi (mwyobri aris ierarqiis Tarazuli sibrtye,<br />
xolo mwkrivi – Sveuli –k.k), romelic serafimTa Semdeg yvelaze<br />
uzemoesia. am mwyobrSi iZenen sacnaurobas, anu sulier mxedvelobas,<br />
Semmecnebel TvalTa axelas qvemore angelozTa simwyobreebi”. 86<br />
Tu ramdenad Seesabameba es mkacrad neoplatonuri ierarqiuli<br />
daRmasvla Tavad <strong>maqsime</strong>s (ara “<strong>maqsime</strong>s”) azrs, es TavisTavad cxadi araa,<br />
magram erTi ram ki naTelia, es ganmarteba marTlac axlos dgas (magram,<br />
vfiqrobT, araidenturia) dionises msoflaRqmasTan.<br />
2. moyvanilia “<strong>maqsime</strong>s” mier sqolioebSi gamoyenebuli frazis,<br />
“msagavsi msgavsisagan Seicnobas” paralelebi neoplatonuri<br />
filosofiidan. 87 am paralelebis daZebnis mizani, erTi SexedviT, cxadi<br />
araa (ediSer WeliZe, ramdenadac es CvenTvis cnobilia, arc erT Tavis<br />
naSromSi ar akeTebs filosofiur wiaRsvlebs da ar iCens<br />
gansakuTrebul interess Teologiisa da filosofiis<br />
urTierTmimarTebisadmi). SeiZleba, avtors undoda, am gziT eCvenebina<br />
dionisesa da misi sqoliastebis mxolod mimarTeba neoplatonikosebTan,<br />
an am mimarTebis miTiTebis mizani iyo filosofiaze sqolioebis<br />
aRmatebulobis Cveneba. pasuxs am kiTxvaze qvemoT gavcemT. jer sakuTriv<br />
am frazis konteqsti vnaxoT, oRond sanam uSualod am konteqstze<br />
gadavidodeT, gvinda aRvniSnoT, rom azri am frazisa araa neoplatonuri<br />
warmomavlobis (Tumca, SesaZloa, <strong>maqsime</strong>sTan igi swored am gziT<br />
moxvedriliyo), igi saerToa mTeli antikuri filosofiisaTvis.<br />
konteqsti, sadac es fraza motanili aqvs sqoliasts, aris<br />
ganmarteba, Tu ratom uwodebs dionise RmerTs “ugonebo gonebas”: RmerTi<br />
rom yofiliyo goneba, maSin igi Secnobadi iqneboda sxva qmnili<br />
gonebebisagan, radgan “msgavsi msgavsiT Seicnoba”. Cven ukve SevxvdiT<br />
lela aleqsiZis naSromSi am Temas, rodesac igi ganixilavda saRvTo<br />
“sulel sibrZnes”. msgavsis msgavsis mier Secnobis Tema mniSvnelovania<br />
sxva mimarTebiTac: saqme isaa, rom RmerTis xatis (mama RmerTis Zis) xati<br />
da msgavsi (xateba da msgavseba) adamiani imdenad Seimecnebs Ze RmerTs,<br />
86 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. sqolioebi wm. dionise areopagelis Sromaze:<br />
“saRvTo saxelTa Sesaxeb”, gza sameufo 1995, # 1, Tbilisi 1995, 19.<br />
87 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 20<br />
38
amdenadac misi xati da msgavsia (praqtikisa da Teoriis wiaR), anu<br />
RvTisSemecnebis safuZveli swored adamianis sityva-RmerTis<br />
(RmerTsityvis) mimarT msgavsebisken swrafvaa. 88 aseve, am tradiciis<br />
mixedviT, araviTari gaSualebuli wvdomis pirveladoba msgavsisa<br />
msgavsis mier, anu gankacebuli Zis madliT Zeebis mxridan ar dasturdeba.<br />
adamiani SeiZleba Sexvdes Zes yovelgvari angelozebrivi dausrulebeli<br />
SreebTa Sreebis gareSe (RvTismSobeli mariami am tradiciis mier yvela<br />
Sreze upatiosnesad da aRmatebulad aris nadidebi). amitomaa, rom jon<br />
maiendorfi (da aramarto igi) eWvis TvaliT uyurebs dionises ierarqiul<br />
kosmologiasa da gnoseologias. 89 xolo im sakiTxis garkveva, rom es<br />
ierarqiuli daRmasvliTi Sreebi, romlis ukanaskneli safexuri adamiania<br />
(aras vambobT materiaze), Tavisi “degradirebuli” sxeulis gamo mxolod<br />
adamianis mkvdreTiT aRdgomamde narCundeba, xolo mas Semdeg angelozTa<br />
swori (an meti) iqneba (Sdr. sqolio 42-43, gv. 27-28), ar warmoadgens Cveni<br />
kvlevis sagans.<br />
3. mesame komentari darTulia 61-e sqolios im nawilze, rodesac<br />
sqoliasti saubrobs usulo da ugrZnobeli arsebebis (mcenareebis)<br />
cocxlobiTi moZraobis mier RmerTis didebaze. komentari ganmartavs,<br />
rom mcenareuli samyaro ar aris grZnobadi, anu grZnobebis mqone<br />
rogorc cxovelebi, arc azrismieri, anu azris mqone, rogorc adamianebi;<br />
rom maT aqvT Tviseba, “naTvisobaTa unari”, anu “myarad STanergili<br />
midrekileba sicocxlisaken, Semguebloba amgvari arsebobisa, rac wm.<br />
<strong>maqsime</strong>s sityviT, Zalis, anu potenciis Tvisebaa”. 90 calke aRebuli es<br />
komentari, erTi SexedviT, erTgvar gaugebrobas iwvevs. faqts, rom<br />
mcenare ar azrovnebs, ra komentari sWirdeba?! magram, jer erTi, 61-e<br />
88 Tu rogor aris interpretirebuli <strong>maqsime</strong>sTan xatisebr da msgavsebisebr ix. g.<br />
TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 73.<br />
89 Sdr. И. Мейендорф, Псевдо-Дионисий Ареопагит. Глава 4. Введение в святоотеческое богословие.<br />
(http://www.krotov.info/library/m/meyendrf/patr_25.html): “Дионисиева классификация небесных сил не<br />
соответствует библейскому откровению о них, и его триады приходится признать вымышленной<br />
конструкцией. [...М]ысль Дионисия носит произвольный и неясный характер. ...Его теория совершенно<br />
игнорирует Боговоплощение. [...О]тношения между Богом и человеком были втиснуты Дионисием в<br />
рамки иерархической структуры и полностью детерминированы системой посредников: К счастью,<br />
несмотря на то что влияние Дионисия глубоко вросло в церковное сознание, Церковь никогда не<br />
поддалась ему до конца...” Tu rogor axerxeben Tavad dionise da mis Semdeg <strong>maqsime</strong><br />
aRmsarebeli, Searbilon es mkacrad ierarqiulad gayinuli kosmologiurgnoseologiuri<br />
sistema, ix. ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου,<br />
Αθήνα 1997, 30-34. Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό Εκκλησιολογικό Μεγάκοσµο, Η Αποφατική<br />
Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002, 55-57, 65-66, 68-69.<br />
90 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 35.<br />
39
sqolio sakmaod didia da, amave dros, sintaqsiTa da azrTa<br />
TanamimdevrobiT rTulad agebuli. amitom igi namdvilad saWiroebs<br />
komentars. meore mxriv, es dayofa _ arsebobis mqone; arsebobis,<br />
sicocxlisa da moZraobis mqone; arsebobis, sicocxlis, moZraobis da<br />
grZnobis mqone; dabolos, arsebobis, sicocxlis, moZraobis, grZnobis da<br />
azrovnebis mqone _ mniSvnelovania samyaros ganRmrTobis TvalsazrisiT.<br />
berZeni Teologi nikos macukasi wers: “zogi qmnileba Rebulobs mxolod<br />
arsebobas, anu Searsdeba; zogi Searsebis Semdeg wilmqoneobs (eziareba)<br />
sicocxleSi da moZraobaSi; zogni wilmqoneoben gonebaSi da viTardebian<br />
Tavis bunebis gonierebaSi; dabolos, ganiRmrTobian RmerTis sicocxlis<br />
RmerTmyofel energiaSi. amrigad, gvaqvs RmerTis madlis Semaarsebeli,<br />
cxovelmyofeli, ganmabrZnobeli da ganmaRmrTobeli energia. maTSi<br />
wilmqoneoben arsebebi sakuTari bunebis damtevnelobis mixedviT (ediSer<br />
WeliZis zemomoyvanili citatidan: “Zalisa da potenciis mixedviT” –k.k)<br />
da aseve TavianTi arsebobis bunebis TanxmobiT ganviTarebuli sakuTari<br />
nebelobis mixedviT”. 91 yvela am sferos gamaerTianebeli ki Tavad<br />
adamiania. jon maiendorfi ambobs: “Rirsi <strong>maqsime</strong> mTel arsebobaSi<br />
ganasxvavebs urTierTsapirispiro wyvilebs: uqmneli – qmnili, cani –<br />
dedamiwa, samoTxe – samoTxis gareT mdebare samyaro, suli – materia,<br />
mamakaci _ qali”. 92 qmnida ra am urTierTdapirispirebulobebs, RmerTs<br />
mxedvelobaSi hqonda harmonia da ara dayofa da urTierTmtroba. maTi<br />
SekavSireba da savseba unda Sesrulebuliyo adamianis wiaR (adamianis<br />
mier da Tavad adamianSi), romelic aris RmerTis xati. swored adamians,<br />
Tavisi Tavisufali nebis RvTaebrivisadmi miyoliT, unda gaeerTianebina<br />
Tavis TavSi mTeli es gradacia. ese igi, Tavisi TavisGganRmrTobiT unda<br />
ganeRmrTo mTeli es diferencirebuli samyaro 93 da maT Soris _<br />
angelozTa samyaroc ki. am SemTxvevaSi kosmologia Tanxvdeba<br />
gnoseologias, rogorc kosmoSemecnebiTi ganRmrToba. rogorc vnaxeT,<br />
lela aleqsiZesTan adamianis sulismieri Semecneba mxolod maSin<br />
emsgavseba angelozebrivs, rodesac mraval da sxvadasxva mxridan<br />
91 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθροπως, Κοινωνία κατά τον Μαξίµο Οµολογήτη, Αθήνα 1980, 76-77.<br />
92 mamakaci-dedakaci dayofis codviTobis da gadalaxvadobis Sesaxeb ix. g. TevzaZe,<br />
<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 75.<br />
93 И.Мейендорф, Продолжение христологических споров.<br />
Преподобный Максим Исповедник. Глава 5. Введение в святоотеческое богословие.<br />
http://www.krotov.info/library/m/meyendrf/patr_25.html<br />
40
SeZenil diskretul codnas Tavs mouyris da ipyrobs maT Seurevnelad<br />
da zogadad. sruli codna ki adamians mxolod xorcielad aRdgomisas,<br />
sulisa da xorcis xelaxla SeerTebisas miemadleba. 94 amrigad, adamiani<br />
praqtikisa (sxeulebrivi moRvaweobis, xilulTa Semecneba-aTvisebis) da<br />
Teoriis (uxilavTa mWvretelobis) wiaR 95 (mier/Tan/Si/miRma) Semoikrebs<br />
qmnil samyaros da SeaerTebs RmerTTan.<br />
Semdgomi nabiji <strong>maqsime</strong>seuli msoflmxedvelobisa SeiZleba<br />
yofiliyo is, rom ara mxolod an araTu angelozTa mier ierarqiulad<br />
zedmotyorcnili (ase Targmnis ediSer WeliZe berZnul sityvas επιβολή)<br />
naTebebiT gansxivosndeba adamiani, aramed Tavad es xorcieli adamiani<br />
mediatorobs angelozebis ganRmrTobas. rogorc zemoT aRvniSneT, es<br />
esqatologiuri perspeqtivaa da logosis gankacebac am perspeqtivaSi<br />
gaigeba. logosis hule, 96 “tani” aris saRvTo nebelobebi, anu qmnilebaTa<br />
uqmneli logosebi. am logosebis mixedviT Seiqmna TviT materia,<br />
materialuri samyaro da maT Soris _ adamianis tanic. 97 codniTi<br />
zeaRwvdoma, romelic xorcieldeba Tanaqmnilebisa da Semoqmedis mimarT<br />
siyvarulis saqmeebis wiaR, iwvevs adamianis pnevmaturobas da mis mier<br />
logosebis ziarebas, anu logosebis wiaR saRmrTo sicocxleSi CarTvas.<br />
es araa mxolod dakarguli samoTxis kvlav mopoveba (lela aleqsiZis<br />
erTi pasaJis wakiTxvisas gviCndeba azri, rom igi soteriologias<br />
ganixilavs, rogorc samoTxiseul mdgomareobaSi dabrunebas 98 ), aramed<br />
logosis gankacebisa da vnebis imgvari soteriologiuri mniSvneloba,<br />
rodesac mTeli qmnili samyaro esqatologiurad xdeba logos-qristes<br />
(RmerTsityvis) tani (sxeuli).<br />
94 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 183<br />
95 wiaR _ through; через, в; δια (γεν.), µέσω (γεν.).<br />
96 Sdr. l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 162-163: “’<strong>maqsime</strong>s’ Tanaxmad dionisem<br />
sworad gaigo paradigmis arsi da RvTis [Tanamaradiul] nebebad [logosebad]<br />
gansazRvra. komentarebSi ‘<strong>maqsime</strong>’ am ideebs saganTa goniT materias, hules uwodebs”.<br />
97 Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 74-75: “<strong>maqsime</strong> ‘areopagitikis’ komentarebSi<br />
icavs sxeulisa da amqveyniurobis Rirebulebas”.<br />
98 Sdr. l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 117-118: “wm. <strong>maqsime</strong>sTan RmerTis<br />
msagavsad srulqmnili mxolod gnostikuri adamiani SeiZleba yofiliyo, magram<br />
gnostikuroba ara xorcisagan gandgomiT, aramed RmerTisa da adamianis siyvarulisTvis<br />
misi sruli gamoyenebiT miiRweoda. sxva sityvebiT rom vTqvaT, RmerTis msgavsebamde<br />
miRweuli adamiani, mTlianad srulqmnili, suliTaA da xorciT pnevmaturi iqneboda.<br />
cxadia, rom amgvar poziciaze mdgom RvTismetyvels romc gaesva xazi imisaTvis, rom<br />
adamiani ara RmerTis xatadaa Seqmnili, aramed xatis (logosis) xatad, amas ara RmerTsa<br />
da logoss Soris subordinaciis gamosaxatavad gaakeTebda, aramed imisaTvis, rom<br />
RmerTis gankacebisa da vnebis soteriologiuri mniSvneloba eCvenebina xatad RvTisa<br />
Seqmnili, magram adamis codvis gamo gandgomili adamianis kvlav RmerTis xatad<br />
srulyofisa da gamoxsnis gzaze”. Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 73.<br />
41
amasTan erTad, unda aRiniSnos, rom zogierTi mkvlevaris azriT,<br />
RmerTsityvis gankaceba imTaviTve Sedioda saRmrTo gangebulebaSi. 99<br />
logosi mxolod imitom ki ar gankacda, rom adami daeca, aramed imis<br />
gamo, rom mis “tans” (“sxeuls”) Seudgenlad Seadgenda logosTa<br />
Seurevnelad SeerTebuli simravle da es tani (sxeuli) aris qristes<br />
kosmiuri tani (sxeuli). es Tu asea, maSin ediSer WeliZis mier<br />
warmodgenili areopageliseuli subordinirebuli samyaros, romlis<br />
yvelaze bolo da pativdebulTa Soris yvelaze upatio adamiania,<br />
kopernikiseburi gadatrialeba xdeba: ara adamiani trialebs angelozebis<br />
garSemo, aramed mTeli samyaro _ adamianis irgvliv: “ara adamiani<br />
struqturisaTvis, aramed struqtura _ adamianisaTvis”...<br />
ediSer WeliZesTan aris kidev erTi sakiTxi, romelic Cvens<br />
yuradRebas ipyrobs. <strong>maqsime</strong>s sqolioebis miseul TargmanSi berZnuli<br />
sityva προϋφίστηµι iTargmna, rogorc winadaarseba (winadaarsebuli). es<br />
sityva imave konteqstSi sxva enebze sxva mTargmnelebis mier naTargmnia,<br />
rogorc προϋπάρχω, pre-exist, предсуществовать. es termini gvxvdeba saRvTo<br />
saxelTaASesaxeb me-4 paragrafSi, romelsac ediSer WeliZesTan moyvanili<br />
dayofis mixedviT Seesabameba sqolioebis 46-e komentari. 100 orivegan<br />
konteqstis mixedviT laparakia saRvTo logosebze, romlebic RmerTis<br />
Tanamaradiulni arian. rogorc viciT, isini marad arseboben, rogorc<br />
nebelobebi. isini arseboben, magram ar arian arsebebi (maSin isini<br />
RmerTis Tanaarsni unda yofiliyvnen), aramed _ saRvTo nebelobis 101<br />
nebebebi, anu RmerTis maradiuli azrebi. amdenad, maTze SeiZleba iTqvas,<br />
rom windawin arseboben, winaarseboben, rasac adastureben am terminis<br />
axalberZnuli, inglisuri da rusuli Targmanebi. e. WeliZis Targmani<br />
orazrovania: am sityvis Semadgeneli daarseba SeiZleba niSnavdes raime<br />
saqmianobis dawyebas an safuZvlis Cayras (daarseba sazogadoebis,<br />
99 Β. Ψευτούκας, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄- Απόκρισης, Πρακτικά ΚΑ΄ Θεολογικού<br />
Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μαξιµος ο Οµολογητής», Θεσσαλονίκη 2001, 221-233. am Temaze damatebiTi<br />
msjeloba da bibliografia ix. Αθ. Β. Βλέτσης, Το Προπατορικό αµάρτηµα στη θεολογία του Μαξίµου του<br />
Οµολογίτου, Θεσσαλονίκη (weli ar aris miTiTebuli), 337-357.<br />
100 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 28. da e. WeliZe, saRvTo saxelTaASesaxeb, gza<br />
sameufo 1995, # 1, Tbilisi 1995, 12.<br />
101 Cven am TavSi termins θέληση-s vTargmniT nebelobad, xolo βούληση-s _ nebad. Tumca<br />
momdevno TavebSi yovelTvis ver vicavT (konteqstidan gamomdinare) am Sesabamisobas.<br />
42
skolis). 102 am mniSvnelobiT igi TiTqmis gaigivebulia sityva SeqmnasTan.<br />
am SemTxvevaSi gamodis, rom logosebi safuZvelCayrilni, anu Seqmnilni<br />
arian. marTalia, Cven ar SegviZlia, dabejiTebiT vTqvaT, rom logosebi<br />
ar arian raRac gagebiT Seqmnilni, magram vixrebiT im azrisaken, rom<br />
isini Seuqmnelni arian, anu ararsebobidan arsebaSi Semoyvanilni ar<br />
arian. 103 meore mxriv, daarseba SeiZleba niSnavdes, rom logosebi<br />
qmnilebaTaTvis safuZvlad winamaradiulad arian dadebulni. am gagebiT<br />
logosebi ar arian Seqmnilni, aramed imTaviTve safuZvlad dadebulni,<br />
qveS-Sedgmulni. berZnuli sityva υφ-ίστηµι 104 zustad amas niSnavs: qve(S)-<br />
Seyenebas, qve(S)-Sedgmas (Cveulebriv, υφ-ίστηµι niSnavs arsebobas, varsebob).<br />
amrigad, dionisesa da “<strong>maqsime</strong>s” mixedviT, logosebi “qveS-Sedgmulni”<br />
arian qmnilebebs e. i. maTi safuZvelni arian. Tu Cveni msjeloba sworia,<br />
maSin arc erTi zemomoyvanili Targmani araa zusti da isini ganmartebas<br />
saWiroeben.<br />
amasTan erTad, gvinda vTqvaT, rom ediSer WeliZis da lela<br />
aleqsiZis Sexedulebebi qmnilebaTa “winadaarsebuli” safuZvlebis<br />
Sesaxeb ar emTxveva erTmaneTs. lela aleqsiZe ambobs: “wm. <strong>maqsime</strong>s<br />
Tanaxmad da neoplatonikosebisagan gansxvavebiT, RmerTma sagnebi<br />
mxolod maT zogadobaSi ki ar icis, aramed maTi calkeuli Tvisebebis<br />
CaTvliT, radgan saganTaA idea misi WeSmaritebaa da es calkeulsa da<br />
individualurs imdenadve exeba, ramdenadac zogads... erTeulis,<br />
individualuris Rirebulebis win wamoweva platonuri zogadobis<br />
gverdiT, es saerTod antiplatonuri tendencia wm. <strong>maqsime</strong>s Semoqmedebis<br />
erT-erTi Taviseburebaa, romelic fon balTazarma warmoaCina”. 105 ediSer<br />
102 Tavad e. WeliZe ase ganmartavs sityva υφίσταµαι (υφίσταται, υπέστη) Sesatyvis termins<br />
“daarseba”: “daarseba (arsdeba, moxda daarseba)” (ix. wm. ioane damaskeli,<br />
marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi gadmocema, Tbilisis sasuliero<br />
akademiis gamomcemloba, Tbilisi 2000, 319).<br />
103 am Temaze msjeloba ix. Α. Β. Βλέτσης, Το Προπατορικό…71. Tuki Cven davuSvebT, rom<br />
logosebs SeiZleba raRacnairad ewodos qmnilebebi, maSin ioane petriwiseuli<br />
namdvilmyofic, SesaZloa, ganvixiloT rogorc logosis tani, anu qristes sxeuli,<br />
rasac e. WeliZe kategoriulad uaryofs, rodesac damana meliqiSvilis hipoTezas<br />
namdvilmyofis qristesTan kavSiris Sesaxeb (am azrs iziareben l. xoferiac da l.<br />
aleqsiZec) mkacrad akritikebs da am kritikisas umTavres argumentad mohyavs swored is<br />
faqti, rom petriwi namdvilmyofs Seqmnils uwodebs (ix. samecniero-saRvTismetyvelo<br />
Sromebi 1, Tbilisi 2002).<br />
104 προϋφίστηµι-is gverdiT <strong>maqsime</strong> logosebTan mimarTebaSi xmarobs zmnidan nawarmoeb<br />
termins καταρτίζω (προκαταρτίζω), rac niSnavs gasrulyofilebas. anu, RmerTma qmnileba<br />
windawin maradiulobaSive srulyofili ineba (Προς Θαλάσσιον (Talasesadmi) 13 PG 90, 293D-<br />
296CA).<br />
105 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />
43
WeliZe, Tavis mxriv, wm. simon axali RvTismetyvelis samadlobelis<br />
miseuli Targmanis erT-erT komentarSi aRniSnavs: “[simonis frazaSi]<br />
SenSi mflobdi me mTlians igulisxmeba, rom adamiani, rogorc qmnileba,<br />
mTliani saxiT (sqesobriv-personalur danawilebamde) winaswar arsebobda<br />
RvTis Sesaqmiseul ganzraxvaSi”. 106 ras unda niSnavdes sqesobrivpersonaluri<br />
danawilebis arqona, Tu ara individualuri Tvisebebis<br />
ganurCevlobas? an, SenSi mflobdi me mTlians xom ar niSnavs imas, rom<br />
mTlianSi swored individualuri damaxasiaTeblebic igulisxmeba? amis<br />
sasargeblod metyvelebs isic, rom simonis teqstis mTeli is monakveTi,<br />
sadac es fraza gvxvdeba, uaRresad intimuri mimarTvaa qristes mimarT. iq<br />
laparakia swored me-s Sen-is winaSe dgomaze da SeiZleba me-s ar hqondes<br />
sqesobriv-personaluri maxasiaTeblebi? SesaZloa, e. WeliZe azrs, rom<br />
yvela erTbaSad individualuri maxasiaTeblebis ganurCevlobaSi aris<br />
Seqmnili erT zogadobaSi, iRebs zemonaxsenebi “<strong>maqsime</strong>s” sqoliosagan:<br />
“eseni arian arsebebi da Zalebi, romelTa Sesaxebac aris codnani da<br />
romel arsebaTa da ZalTa, -erToblivad yvelas, RmerTSi winadaarsebas<br />
ambobs – ara calkeulad, aramed erTbaSad, - misi (RvTis) winaswar<br />
codnis gamouTqmeli sityvisamebr”. 107 ara calkeulad SesaZlebelia<br />
gagebul iqnas, rogorc calkeuli, anu individualuri maxasiaTeblebis<br />
gareSe. magram, jer erTi, es Targmani miuxedavad imisa rom, Cveni azriT,<br />
sworia, mainc ar aris erTaderTi varianti. igi SeiZleba iTargmnos,<br />
rogorc nawil-nawil (ανά µέρος) an erTi romelime maTi nawili (asea<br />
Targmnili axalberZnulad). es bolo ori varianti kargad ergeba<br />
konteqsts: logosebi maradiulia, anu erTbaSad da erTad (da ara calcalke)<br />
arian nebebulni RmerTis mier (sxvanairad, isini ar iqnebodnen<br />
maradiulni, aramed droSi TanmimdevrobiTad nebebulni). amave dros, es<br />
SeiZleba niSnavdes, rom RmerTi adamians nawil-nawil ki ar inebebs _jer<br />
mTlians da mere mis kerZo Tvisebebs, aramed inebebs mas mTlianad da<br />
erTbaSad mTeli misi pirovnuli maxasiaTeblebiT. 108 gamoTqma ανά µέρος-is<br />
106 e. WeliZe, wm. svimeon axali RvTismetyvelis samadlobeli, gza sameufo 1994, #1,<br />
Tbilisi 1994, 22.<br />
107 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 29.<br />
108 Sdr. ix. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 74: “sayuradReboa mis [<strong>maqsime</strong>s] mier<br />
RmerTSi warmosaxvis Zalis (fantaziis) uaryofa. RmerTis mier moazreba da Seqmna<br />
igivea, warmosaxva ki uZlurebis niSania”.<br />
44
ara calkeulad Targmna ubralod konteqsturad ar aris mkafio, Tumca<br />
gramatikulad da asogamowvlilviTad sworia.<br />
Tanamedrove berZeni Teologi nikolaos ludovikosi wers:<br />
“RmerTis konkretuli azriTi aqtebisagan, anu logosebisagan momdinareoben:<br />
arsi, buneba, eidosi (saxe), forma (µορφή), sinTezi (Sedgeniloba), Zala<br />
(potencia), energia, vnebuloba (πάθος) da aseve arsebebis damaxasiaTeblebis<br />
individualuri gansxvavebuloba raodenobis, Tvisebis, mimarTebis,<br />
adgilmdebareobis (toposis), drois, adgilis (Tesis), moZraobisa da<br />
Tvisebis (naTvisobis). [...] mTeli eqsistencialuri winsvla konkretuli<br />
arsebisa gaigeba gangebulebiTad da zrunviTad da esqatologiurad, ese igi<br />
konkretul eklesiur-evqaristiul CarCoSi”. 109<br />
maSasadame, nikolaos ludovikosis ganmartebis mixedviT, lela aleqsiZis<br />
mier gagebuli logosebi ufro axlos arian <strong>maqsime</strong>seul logosebTan,<br />
vidre ediSer WeliZisa. marTlac, Tuki erTi logosi sayovelTaoa da<br />
masSi ganurCevelia pirovnuli Tvisebebi, maSin am logoss mimsgavseba,<br />
anu sotereia, rogorc WeSmarit mdgomareobaSi gadasvla, yofila<br />
sakuTari specifikis dakargva, rac ver CaiTvleba qristianuli doqtrinis<br />
Sesabamisad. 110<br />
ediSer WeliZis meore Targmanidan wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> naSromze<br />
_WeSmariti codnis Sesaxeb (gamokrebili) darTuli komentarebidan aq<br />
mxolod erTia CvenTvis saintereso (danarCeni komentarebi mxolod<br />
filologiur-terminologiuri xasiaTisaa).<br />
es komentari daerTvis <strong>maqsime</strong>s oraseuls RvTismetyvelebisa da Ze<br />
RmerTis xorcSi gangebulebis Sesaxeb (2. 37). aq vkiTxulobT: saTnoebiTi,<br />
anu saqmiTi (praqtikuli) moRvaweoba gankacebuli sityvis amqveyniuri<br />
sxeulebrivi moRvaweobis mibaZvaa, anu saqmiTi Rvawli igive xorcqmnili<br />
sityvaa ganivTebuli saTnoebaTa mravalsaxeobaSi. meore mxriv, sulieri<br />
azrovneba, maRali mWvreteloba, anu saidumloTa RvTismetyveleba<br />
109 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992, 85, 91. Sdr. T.T. Tollefsen, The<br />
Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor,Oxsford University Press 2008, “logosebi arian<br />
RmerTis intenciebi (ganzraxulobebi), romelTa mierac yovelma qmnilebam miiRo maTi<br />
zogadi, kerZo da individualuri bunebebi”. dawvrilebiT arsebulTa logosebis Sesaxeb<br />
ix. iqve, 64-138; aseve ix. M. Törönen, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor,<br />
Oxford Universitu press, 2007, 127-138;<br />
110 rogorc sCans, ediSer WeliZes ar ainteresebda da specialurad ar gamoukvlevia<br />
saRvTo logosebis sakiTxi. aSkaraa, rom igi Targmanisas sxva mizans isaxavda.<br />
45
eswrafvis sityvis RvTiurobas, anu sulieri mWvreteloba gacxadebaa<br />
sityvis RmerTobisa. 111<br />
unda aRiniSnos, rom <strong>maqsime</strong>s am Targmanis gamoqveynebis mizezi iyo<br />
im periodSi eklesiur wreebSi arsebuli kamaTi sulier-religiur<br />
cxovrebaSi codnis rolis Sesaxeb. mokamaTeebis erTi mxare<br />
daupirispirda ediSer WeliZes da acxadebda, rom mamaTa mier uaryofili<br />
iyo gareSe codna. 112 vfiqrobT, swored maT (mokamaTeTa) sapasuxod<br />
gamoaqveyna e. WeliZem es SerCeviTi Targmani. am movlenaTa konteqstis<br />
codniT CvenTvis cxadia misi (ediSer WeliZis) damokidebuleba anu<br />
erTgvari “komentari” (aq Cven swored ediSer WeliZis analizi<br />
gvainteresebs) <strong>maqsime</strong>s am Txzulebaze. maSasadame, gangebulebis 2.39-dan<br />
cxadad Cans, rom RmerTis Secnoba xdeba katafatikurad (mtkicebiTad),<br />
rogorc xilvadTa da SexebadTa gziT maTi mizezis Secnoba. xolo<br />
apofatikuri srulyofs sityvas (saRvTo logoss). amrigad, 2.37-isa da 2.39-<br />
is SejerebiT cxadi xdeba, rom praqtikuli, asketur siqveleTamieri<br />
codna igivea, rac SegrZnebadTa codna. da es orive raRacnairi<br />
RvTismetyvelebaa. amrigad, rodesac ediSer WeliZe am or muxls<br />
(vgulisxmobT gangebulebaA 2.37-isa da 2.39-s) gamoarCevs da Targmnis<br />
oponentebs eubneba, rom <strong>maqsime</strong>s swavlebiT, gareSeTa mecniereba aris<br />
nawilobrivi RvTismetyveleba (Sdr. iqve 2.94: “elinuri simboloa<br />
bunebiTi mWvretelobisa, radgan elinTa tomma danarCen adamianebze metad<br />
moicala bunebiTi filosofiisaTvis”) da, amrigad, sasargebloa, Tu is<br />
iqneba srulqmnili saidumlo RvTismetyvelebiT, anu sulieri WvretiT. 113<br />
xolo imis Sesaxeb, rom saidumlo RvTismetyveleba aucileblad<br />
gulisxmobs sakramentul-RvTismsaxurebiT (naTloba, evqaristia)<br />
momentsac, e. WeliZe aras ambobs, magram misgan gansxvavebiT, Cven es Tema<br />
gvainteresebs. oRond, sanam gadavidodeT CvenTvis saintereso saganze,<br />
gvinda gavceT im kiTxvas pasuxi, romelic davsviT frazis “msgavsi<br />
111 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> WeSmariti codnis Sesaxeb (gamokrebili), gza<br />
sameufeo 1996 # 1 (4), Tbilisi 1996, 20. Sdr. g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 71:<br />
“qriste [aris] nimuSi adamianisaTvis, nimuSi da magaliTi im brZolaSi, romelic yovel<br />
adamianSi mimdinareobs sikeTisadmi dapirispirebuli survilis dasamorCileblad”.<br />
112 am kamaTebisaTvis ix. e. WeliZe, zogi sarwmunoebriv-dogmaturi sakiTxis Sesaxeb, gza<br />
sameufo. danarTi # 2, Tbilisi 1995, 1-11.<br />
113 saerTod, pirdapir iracionalurze gadaxtoma mecnierebis, anu gagebis gareSe ucxo<br />
rom iyo <strong>maqsime</strong>saTvis, amas aRniSnavs guram TevzaZec: “iseTi gulwrfeli morwmune,<br />
rogoric <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli iyo, sanam SesaZlebelia, gagebas moiTxovs rwmenis<br />
Sinaarsisas da ar efareba iracionalurs” (g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 71).<br />
46
msgavsiT Seicnobas” ganxilvis dros. zemoTqmulidan gamomdinare, advili<br />
misaxvedria, rom <strong>maqsime</strong>s mier am frazis neoplatonikosebisagan<br />
dasesxebulobaze miTiTebiT ediSer WeliZem xazi gausva mamebis gareSe<br />
filosofiasTan dadebiT damokidebulebas da aseve mianiSna maTi (mamebis)<br />
azrovnebis aRmatebulobazec.<br />
axla gadavideT <strong>maqsime</strong>s sakramentalurobis Temaze. gangebulebis<br />
2.94-Si (Cven es muxli ukve Segvxvda cotaTi zemoT), sadac ganixileba<br />
samenovani warwera qristes jvarze, ebrauli warweris simboluri<br />
mniSvneloba ase ganimarteba: “ebrauli aRniSnavs saRvTismetyvelo<br />
mesaidumloeobas (την θεολογικήν µυσταγωγίαν)”. mistagogia ki <strong>maqsime</strong>saTvis<br />
ueWvelad dakavSirebulia evqaristiis saidumlosTan. man Tavis<br />
evqaristiul ganmartebebs swored mistagogia uwoda. da rogorc<br />
rumineli Teologi dumitru staniloae (Dumitru Stăniloae (1903-1993)) ambobs,<br />
“mistagogiaSi <strong>maqsime</strong> sistemurad gadmoscems individisa da samyaros<br />
amaRlebas RmerTisaken”. 114 <strong>anTropologia</strong> da kosmologia erT<br />
mTlianobaSi ganixileba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> aRmasvla, anu<br />
ganRmrToba. 115 <strong>evqaristiuli</strong> aluziaa agreTve gangebuleba 1, 33-34-Si. aq<br />
codniseul purTa natexebis ganawileba utoldeba 2.38-is sityvis<br />
xorcyofas zneTswavlulebis Camoyalibebis gziT. xolo Talasesadmi 45-<br />
Si <strong>evqaristiuli</strong> puri, anu qristes xorci pirdapir gaigivebulia xilul<br />
saganTa Wvretis gziT RmerTis SemecnebasTan, xolo <strong>evqaristiuli</strong> sisxli<br />
– uxilavTa, anu gonismier saganTa WvretasTan. 116 amrigad, CvenTvis<br />
cxadze ucxadesia, rom <strong>maqsime</strong>sTan <strong>anTropologia</strong> <strong>evqaristiuli</strong>a.<br />
sasuliero akademiis Jurnal samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II<br />
-Si ediSer WeliZes gamoqveynebuli aqvs <strong>maqsime</strong>s sami Targmani. Cven<br />
gvainteresebs maTze darTuli ori sqolio.<br />
114 ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου, Αθήνα 1997, 73.<br />
115 g. TevzaZe, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli... 75. iqve guram TevzaZe aRniSnavs, rom samyaros<br />
ganRmrToba, romelic dakavSirebulia logosis gankacebasTan, panTeisturi gagebaa.<br />
116 Talasesadmi 35 (Προς Θαλάσσιον ΛΕ΄), PG 90, 377C: “undoda ra, arsebaSi [gankacebuliyo da]<br />
mosuliyo, rogorc es [romlis ganxorcielebis xerxi] uwyoda Tavad zearsma logosma<br />
da yvela arsebulis Semoqmedma, Tan mohyavs Tavis RvTaebriobis goniTuwvdomeli<br />
azrebi da xiluli da goniTi arsebebis bunebis yvela logosi. SegviZlia vTqvaT, rom<br />
noeturi arsebebis logosebi aris logosis sisxli, xolo grZnobadTa [logosebi] aris<br />
misi xiluli xorci. [...is] RirseulT aZlevs, Wamon misi xorcis saxiT codna, romelic<br />
aris xilulTa logosebSi da Sesvan, rogorc misi sisxli is codna, romelic aris<br />
goniTsawvdomTa logosebSi”.<br />
47
1. teqsti ambobs, rom Tuki qristeSi neba hipostasuri iqneboda, maSin<br />
igi hipostasiT ganeyofoda mamasac da adamianebsac. e. WeliZe ase<br />
ganmartavs am adgils: bunebiT RmerTobasa da bunebiT adamianobas<br />
aerTianebs qristes hipostasi. “Sesabamisad, neba rom hipostaseuli iyos,<br />
macxovari nebis mixedviT, erTi mxriv, unda ganeSoros mamiseul da<br />
suliwmidiseul hipostasebs (radgan, maTgan gansxvavebiT, igi garda<br />
RmrTeebisa, adamianobasac moicavs), meore mxriv ki – adamianebs (radgan<br />
adamianebisagan gansxvavebiT igi, garda adamianobisa, RmrTeebis mqonea).<br />
amrigad, Tavisi adamianobiT macxovari ganeyofa oden saRvTo bunebisad<br />
yofnas, RmrTeebiT ki – oden adamianur bunebisad yofnas”. 117 anu, <strong>maqsime</strong>s<br />
TqmiT, Tuki qristeSi neba iqneboda erTi, Tanac hipostasuri, maSin es<br />
neba aucileblad iqneboda Sedgenili da, amrigad, araigiveobrivi mamisa<br />
da suliwmidis saerTo bunebiTi Seudgeneli nebisa (xolo triadologiis<br />
Tanaxmad, mamas, Zesa da suliwmidas aqvT saerTo erTi bunebiTi neba).<br />
aseve, es Sedgenili neba ar iqneboda igiveobrivi adamianis bunebis nebisa.<br />
amasve gulisxmobs komentaric.<br />
rac Seexeba komentaris frazas, “Tavisi adamianobiT macxovari<br />
ganeyofa oden saRvTo bunebisad yofnas, RmrTeebiT ki – oden adamianur<br />
bunebisad yofnas”, ganmmartebels imis Tqma ki ar surs, rom qristeSi<br />
adamianuri buneba gamoyofilia RvTaebrivisagan (isini ganuyofelni,<br />
ganucalcalkevebelni da Seurevelni arian), aramed imis, rom adamianuri<br />
qristeSi srulad adamianurad narCundeba (Tumca ganiRmrToba), da<br />
RvTaebrivi ki _ RvTaebrivad.<br />
2. <strong>maqsime</strong>s teqsti, ZiriTadad, Seexeba dionises RmerTmamakacur nebasa<br />
da kirile aleqsandrielis erTi da TanamonaTesave moqmedebis<br />
dioTeliturad ganxilvas. <strong>maqsime</strong> aranairad ar Rebulobs qristesTan<br />
dakavSirebiT erT hipostasur an bunebiT moqmedebas. komentari aseTia:<br />
qristes mier aRsrulebuli moqmedeba aRiqmeba rogorc erTi. Sesabamisad,<br />
es moqmedeba ar aris bunebiseuli, radgan qristes ori buneba aqvs da ar<br />
SeiZleba hqondes erTi moqmedeba, aramed unda hqondes ori _ TiToeuli<br />
bunebis Sesabamisi. es moqmedeba ar SeiZleba iyo hipostasiseuli, radgan<br />
aseT SemTxvevaSi qristes moqmedeba ar iqneba mamisa da suliseuli da<br />
117 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa, rac gaigzavna uwmidesi<br />
episkoposis, ufal nikandros mimarT <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s mier qristeSi ori moqmedebis<br />
Sesaxeb, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisi 2004, 14.<br />
48
gaemijneba maT. es moqmedeba aris “SeerTebiseuli”, anu gangebulebiTi.<br />
“marTalia, macxovris erTi hipostasi moqmedebs (Sesabamisad, moqmedi<br />
erTia), marTalia, macxovris mier imoqmedeba saRvTo da adamianuri<br />
moqmedebani (Sesabamisad, mas ori bunebiseuli moqmedeba aqvs), magram<br />
misgan namoqmedari, is, rac man imoqmeda, anu mis mier aRsrulebuli<br />
moqmedeba (vTqvaT, gacocxleba), rac aRiqmeba, rogorc erTi, erTi aris<br />
SeerTebiTad, gangebulebiTad, radgan saRvTo moqmedebis Sedegicaa igi<br />
da adamianurisac”. 118 azris kidev ufro gamartivebisaTvis moviyvanoT<br />
magaliTi: vTqvaT ori kaci maRla aswevs erT qvas. moqmedebs ori kaci,<br />
e.i. gvaqvs ori moqmedeba. magram ra moimoqmedes, anu ra moxda? _ aiwia<br />
qva. maSasadame, orma moqmedebam Seasrula erTi jamuri moqmedeba: aiwia<br />
qva. saxezea erTi qmedeba – qvis aweva. moqmedi ki ori moqmedebaa da ase<br />
Semdeg... …<br />
rac Seexeba Targmanebs _ suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />
kacobriobaSi 119 da kidonis uwmides episkoposisadmi, 120 pirvels erTvis<br />
Sesavali da sqolioebi, meores ki _ mxolod erTi umniSvnelo sqolio.<br />
rac Seexeba Sesavals, is mxolod mokle Sinaarsia isedac mokle da<br />
advilad gasagebi teqstisa, magram igi mniSvnelovania CvenTvis da mas<br />
qvemoT, Cveni naSromis Sesabamis TavSi, kvlav davubrundebiT.<br />
ediSer WeliZis gamokvlevebisa da Targmanebis ganxilvis Semdeg<br />
SegviZlia vTqvaT, rom:<br />
1. gamokvlevebi ZiriTadad filologiuri xasiaTisaa da ar aqvs<br />
pirdapiri kavSiri <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobasTan.<br />
dakonkretebulia mxolod ramdenime Zv. qarTuli teqstis<br />
mTargmnelis vinaoba;<br />
2. ediSer WeliZis mixedviT, <strong>maqsime</strong> (Targmanebis sqolioebSi ar<br />
ganixileba dionise areopagelis naSromebis komentatoris<br />
vinaobis sakiTxi) iziarebs dionises kosmologiur da<br />
gnoseologiur mkacr ierarqiulobas;<br />
3. <strong>maqsime</strong> dayofs qmnilebas: a) mxolod arsebulebad, b)<br />
moZraobis mqoneTac, g) grZnobis mqoneTac da d) azrovnebis<br />
mqoneTac;<br />
118 e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa... 19.<br />
119 samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II... 77-79.<br />
120 samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II... 22-23.<br />
49
4. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, praqtikul-saTnoebiTi moRvaweoba<br />
ukavSirdeba logosis gankacebas, xolo saRvTo saidumloTa<br />
Wvreta _ logosis RvTaebriobas;<br />
5. <strong>maqsime</strong>s frazas _ “msgavsi msgavisagan Seicnobas”, daeZebneba<br />
neoplatonuri analogebi 121 ;<br />
6. ori saxis moRvaweobas (praqtikuls da Teoriuls) mihyavs<br />
WeSmariti codnisaken da, amrigad, gareSe filosofia, romelic<br />
kavSirSia praqtikul-saTnoebiT moRvaweobasTan, legitimuria<br />
mamaTa swavlebiT;<br />
7. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, logosebi winadaarsebuli arian da maTSi<br />
adamianis sqesobriv-personaluri Tvisebebi daunawilebelia,<br />
anu gaurkvevelia, erTi mxriv, Seqmnili arian logosebi Tu<br />
ara da, meore mxriv, soteriologiur perspeqtivaSi inarCunebs<br />
Tu ara pirovneba pirovnulobas, anu pirovnul Tvisebebs.<br />
es rac Seexeba Tavad ediSer WeliZis mier mocemul ganmartebebs. Cveni<br />
miznebidan gamomdinare, gvinda ganvavrcoT isini. amrigad, daskvnis saxiT<br />
SegviZlia vTqvaT:<br />
<strong>maqsime</strong>sTan gadalaxulia Caketili piramiduli ierarqiuloba. saxeze<br />
gvaqvs saRvTo logosTa dinamiuri sistema, sadac logosis gankacebas,<br />
pirvel rigSi, esqatologiuri datvirTva aqvs. am esqatologiur<br />
perspeqtivaSi adamiani, rogorc logosis xatis matarebeli, TamaSobs<br />
centralur rols. swored sulier-xorcieli konkretuli adamiani aris<br />
mediatori uqmnelsa da qmnils Soris. mas am misiis Sesrulebis unars<br />
aZlevs sityvis gankaceba. adamianis pirovnebis centraluri roli<br />
ganisazRvreba qristes centralurobiT _ mTeli samyaro qristes<br />
sxeulia. am sxeulSi saidumloebiTi (sakramentuli) CarTva samyaros<br />
SemecnebiTi winsvlis gziT miemarTeba pirovnuli srulyofilebisa da<br />
ganRmrTobisaken. amrigad, winaswari daskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT,<br />
rom <strong>anTropologia</strong> pirovnul-esqatologiur-<strong>evqaristiuli</strong>a.<br />
121 Sdr. Ed. Moore, “Likeness to God as Far as Possible”: Deification Doctrine in Iamblichus and Three Eastern<br />
Christian Fathers,” in Theandros: An Online Journal of Orthodox Theology and Philosophy, vol. 3, no. 1 (Fall 2005)<br />
(eduard muri aris Tanamedrove amerikeli marTlmadidebeli Teologi)<br />
50
1.5. <strong>wminda</strong> werili, rogorc RvTisSemecnebis <strong>evqaristiuli</strong> veli<br />
gamosacemad mzadaa zurab jaSis statia <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong>euli xedva. 122 dasawyisSive unda aRvniSnoT, rom es aris<br />
erTaderTi gamokvleva qarTul enaze, romlis mizania <strong>maqsime</strong>s<br />
Teologiuri kvleva. Cven ar SevudgebiT am statiis gamowvlilviT<br />
ganxilvas. mxolod Sejamebis saxiT yuradReba gvinda gavamaxviloT<br />
ramdenime umniSvnelovanes aspeqtze:<br />
1. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli uflis gankacebas ukavSirebs RvTis Semecnebis<br />
yvela saxeobas da masze afuZnebs mTel Tavis gnoseologiur<br />
sistemas. SeiZleba iTqvas, rom misi gnoseologia aris<br />
qristocentruli, da, am mxriv, aviTarebs areopagituli korpusis<br />
mtkicebiT (katafatikur) da ukuTqmiT (apofatikur) RvTismetyvelebas;<br />
2. <strong>wminda</strong> werilis istoriuli da esqatologiuri aspeqtebis erTianoba<br />
mas (wm. werils), rogorc RmerTis gamocxadebis wyarosa da<br />
qristianobisaTvis WeSmaritebis kriteriums, aTavisuflebs gayinuli<br />
statikurobisagan da aZlevs uaRresad dinamiur xasiaTs;<br />
3. wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> egzegezis Tavisebureba esqatologiur<br />
“pirvelnayofTa” Wvretisadmi gansakuTrebul yuradRebaSi<br />
gamoixateba;<br />
4. radgan adamians ganmartebis unari suliwmidiT eniWeba, amdenad igi<br />
sinergiulia;<br />
5. <strong>maqsime</strong> ormagi codnis (“gnosisis”) arsebobas aRiarebs: erTi mxriv,<br />
piradi mistikuri gamocdilebiT wm. werilis siRrmiseuli kvleviT<br />
miRebul codnas; meore mxriv, adamianis racionaluri mecnieruli<br />
ZalisxmeviT mopovebul codnas;<br />
6. <strong>maqsime</strong>sTvis uflis meored mosvla ar aris mxolod momavlis<br />
movlena, aramed aris permanentulad aRsrulebadi aqti, romelic<br />
“xdeba yovelTvis da RirseulT saTnoebis gziT gardaqmnis xorcidan<br />
sulad”, e.i. “Rirseulebs” ganaRmrTobs;<br />
7. <strong>maqsime</strong> “Rirseulebs” gamoyofs yvela danarCenisagan. maT Soris<br />
zRvars avlebs, ra Tqma unda, ara maTi bunebrivi monacemebis<br />
122 ix. misive wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> egzegetikuri meTodis saRvTismetyvelo<br />
safuZvlebi, sadiplomo naSromi (sapatriarqos sasuliero akademia).<br />
51
mixedviT (uflis gankacebiT motanili xsna da ganRmrToba<br />
yvelasTvisaa gankuTvnili), aramed nebelobiTi Zalisxmevis mixedviT;<br />
8. <strong>wminda</strong> werili aris erTgvari sarke, romelSic adamiani Wvrets<br />
sakuTari sulis siRrmeSi warmoqmnil ufaqizes grZnobebsa da<br />
azrebs, da, amave dros, Wvrets gzas, Tu rogor unda gardaqmnas<br />
sakuTari azrebi da grZnobebi. amitom, <strong>maqsime</strong> am meTods uwodebs<br />
“ayvanas” (anagogia) (Cveni mxriv gvinda davamatoT, rom anagogiuri<br />
meTodi <strong>maqsime</strong>sTan igivea, rac alegoriuli (aleqsandriuli)<br />
meTodi 123 );<br />
9. wm. werili aris erTgvari garemo, sadac adamiani da RmerTi<br />
erTmaneTs xvdeba. RmerTi Tavisi logosebiT “eTamaSeba” adamianis<br />
gonebas da iwvevs sakuTari marad idumali mSvenierebis<br />
Sesacnobad. 124<br />
Cven ukve vnaxeT, rodesac vsaubrobdiT ediSer WeliZis Targmanebze,<br />
rom “logosebiT TamaSi”, upirveles yovlisa, <strong>evqaristiuli</strong>a. <strong>wminda</strong><br />
werilis <strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba Cans lela aleqsiZis naSromidanac,<br />
rodesac igi ambobs: “<strong>maqsime</strong> aRniSnavda logosis, romelSic Tavmoyrilia<br />
ideebi/logosebi, samgvar inkarnacias: 1. qmnilebaTa logosebi, 2. wm.<br />
werilis sityvebi/logosebi, 3. xorcqmnili logosi. am ukanasknel<br />
mdgomareobaSi is mTlianad eZleva jer kidev xorciel adamianebs<br />
rogorc Tavis sityvebSi, aseve Tavisi sxeulis saidumloebaSi”. 125 swored<br />
evqaristiul saidumloebaSi poulobs Tavis uamaRlebules sazriss<br />
werili, “romelSic [werilSi] adamiani Wvrets sakuTari sulis siRrmeSi<br />
warmoqmnil ufaqizes grZnobebsa da azrebs da, amave dros, Wvrets gzas,<br />
Tu rogor unda gardaqmnas sakuTari azrebi da grZnobebi” (ix. me-8<br />
punqti), anu gardaiqmnas mTlianad TviTon da TavisTan erTad gardaqmnas<br />
samyaro. amrigad, adamiani mudmivad gardaqmnadia (ix. punqti me-6), anu<br />
evqaristiulad gaxsnilia momavlis winaSe, Riaa masSi yofierebis niadag<br />
axali saxiT gamovlenisaTvis.<br />
123 ix. Ιω. Γαλάνης, Η Αγία Γραφή στο έργο του Μαξίµου του Οµολογήτου, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου,<br />
Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 85-86<br />
124 z. jaSi, <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>euli xedva, Jurn. emaosi 2007<br />
125 l. aleqsiZe, antikuroba da qristianoba... 165.<br />
52
Sejameba<br />
Cven SevecadeT SeZlebisdagvarad dawvrilebiT gangvexila <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong> saxelTan dakavSirebuli qarTveli mkvlevarebis mier<br />
gamoqveynebuli naSromebi. am ganxilvis mTavari mizani ar iyo,<br />
gamogvekriba yvelaferi, rac <strong>maqsime</strong>sTanaa dakavSirebuli am naSromebSi,<br />
aramed gvindoda, Tanmimdevrulad gadmogveca is, rac garkveul kavSirSia<br />
mis msoflmxedvelobasTan. amave dros, Cvens gadmocemas paralelurad<br />
miveciT iseTi Tanmimdevroba da xasiaTi, rom, pirvel rigSi, Segveqmna<br />
zogadi foni <strong>maqsime</strong>s Teologiuri portretisaTvis (amisaTvis<br />
gamoviyeneT lela xoferias mier damuSavebuli <strong>maqsime</strong>s biografia da<br />
istoriul-Teologiuri konteqsti) da Semdeg win wamogvewia da gvesaubra<br />
calkeul saRvTismetyvelo Strixebze imdenad, ramdenadac amis<br />
saSualebas gvaZlevda gamokvlevebi qarTul enaze. es Strixebi, ra Tqma<br />
unda, ar aris sakmarisi portretisaTvis, magram Cveni mizanic swored is<br />
iyo, rom gvenaxa, ra aris gakeTebuli da ra _ gasakeTebeli.<br />
zogadad, SeiZleba iTqvas, rom <strong>maqsime</strong>ze qarTuli gamokvlevebi,<br />
ZiriTadad, istoriuli da filologiuri xasiaTisaa. Teologiuri<br />
ganxilva an mxolod filologiur miznebs emsaxureba da, amdenad,<br />
mwiria, an saRvTismetyvelo-filosofiuri xasiaTis naSromebi (lela<br />
aleqsiZe, zurab jaSi) mxolod ramdenime calkeul sakiTxs exeba da isic<br />
ara <strong>maqsime</strong>s msoflmxedvelobis mTliani konteqstis fonze.<br />
axla mokled SevajamoT is, rac gavakeTeT:<br />
1. movxazeT <strong>maqsime</strong>s istoriul-biografiul-Teologiuri konteqsti;<br />
2. movitaneT <strong>maqsime</strong>s naSromTa sruli nusxa;<br />
3. vnaxeT, Tu vis mier da ra aris Targmnili <strong>maqsime</strong>s<br />
Txzulebebidan qarTulad;<br />
4. vivaraudeT, Tu raSi SeiZleba daexmaros <strong>maqsime</strong>s mkvlevars<br />
qarTuli Targmanebi. kerZod: eqvTime aTonelis ganmartebiTi<br />
Targmanebi da gelaTuri teqstis sityvasityviTi Targmanebi<br />
SeiZleba aRmoCndnen <strong>maqsime</strong>s teqstebis gansxvavebuli wakiTxvebi<br />
(“komentarebi”);<br />
5. gamoikveTa zogi saRvTismetyvelo aspeqti: a) qristeSi ori –<br />
saRvTo da kacobrivi (adamianuri) _ neba da moqmedeba; b)<br />
qristeSi ar aris jerCinebiTi, anu gnomikuri neba; g) bunebis<br />
53
logosisa da arsebobis gvaris (troposis, anu am SemTxvevaSi<br />
hipostasis) mimarTeba; d) RmerTi Tavisi arsiT Seumecnebelia da<br />
nawilobriv Semecnebadia Tavis gangebulebiT qmedebebSi; e)<br />
saRvTo nebebi, anu maradiuli logosebi, rogorc qmnilebaTa<br />
paradigmebi; v) Semecnebis safexurebi da saRvTo gonebis<br />
miuwvdomloba (suleli sibrZne); z) kosmologiuri<br />
ierarqiulobis kavSiri gnoseologiur ierarqiulobasTan, anu am<br />
ierarqiulobis fsevdo dioniseseuli simkacris <strong>maqsime</strong>seuli<br />
gadaxedva; T) gnosisis praqtikul-zneobrivi mxare da am<br />
konteqstSi <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi “gareSe” filosofiis<br />
legitimuroba da i) gnosisi, anu adamianis pirovnebisa da qmnili<br />
samyaros erTianobis esqatologiur-<strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba.<br />
6. gavecaniT <strong>maqsime</strong>s saqarTveloSi dakrZalvasTan dakavSirebul<br />
samecniero ZiebaTa problemebs (istoriul wyaroebSi asaxuli<br />
toponimia dasturdeba, magram arqeologiuri monacemebi jerjerobiT<br />
ar adastureben am wyaroebis utyuarobas).<br />
Cveni teqstis moculobis gazrdis Tavidan asacileblad moverideT<br />
qarTul naSromebSi mocemuli bibliografiis detalur aRnusxvas (maT<br />
Soris korneli kekeliZisa da simon yauxCiSvilis naSromebisac, radgan<br />
am naSromebis monacemebi (bibliografiuli da Sinaarsobrivi) isedac<br />
mTlianad gaTvaliswinebulia Cven mier ganxilul gamokvlevebSi). aseve,<br />
ar gangvixilavs zogierTi naSromi im mizeziT, rom maTSi ar aris sxva<br />
gamokvlevebTan mimarTebaSi araferi damatebiTi (magaliTad, irine<br />
kakoiaSvilis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofizitur-antimonoTelituri<br />
traqtatebis Zveli qarTuli Targmani 126 an iero-diakon dionise<br />
jandierovis Rirsis mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> wignidan gamokrebili<br />
sityvebi, 127 romelic savaraudod rusulidan unda iyos Targmnili). aseve,<br />
126 irine kakoiaSvili, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofizitur-antimonoTelituri<br />
traqtatebis Zveli qarTuli Targmani, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani<br />
IX, Tbilisi 2001, 171-174.<br />
127 iero-diakoni dionise jandierovi, Rirsis mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> wignidan<br />
gamokrebili sityvebi, gamocema ioseb leJavasi, # 38, tfilisi 1906.<br />
54
gverdi avuareT damana meliqiSvilis <strong>wminda</strong>d filologiur<br />
gamokvlevebs. 128<br />
Semdgom TavebSi SevecdebiT, upiratesad Tavad wm. <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong> teqstebis analizis gziT gavecnoT am <strong>wminda</strong>nis azrs<br />
qristianis ganRmrTobisaken aRmasvlis Sesaxeb. windawin vityviT, rom es<br />
msvleloba ar SeiZleba ganixilebodes, rogorc erTi izolirebuli<br />
movlena. is Tavis TavSi gulisxmobs gansxvavebul TemaTa erTobliobas.<br />
es Temebi SeiZleba iyos: 1. <strong>anTropologia</strong> da fsiqologia; 2.<br />
qristologia da soteriologia; 3. uqmneli da qmnili buneba, anu<br />
msvlelobis saboloo mizani, rogorc qmnili bunebis SeerTeba RmerTdemiurgTan.<br />
am TemaTa erToblioba gaigeba cnebebis, potenciisa da energiis<br />
wyviliT, rodesac uqmneli buneba aris RmerTi-moqmedeba, xolo qmnili _<br />
RmerTi-potencia. amrigad, qmnilebis aRmasvla aris moZraoba arsebobidan<br />
(είναι; αρχή) marad keTil arsebobamde (αεί ευ είναι; τέλος). xolo arsebobidan<br />
gza marad keTil arsebobisken gadis keTil arsebobaze (ευ είναι), 129 anu<br />
qmnilebis Tavisi bunebis (bunebis logosis) Sesabamisad arsebobaze. am<br />
keTil arsebobis arCeva xdis adamians Rirss, miiRos RmerTisagan,<br />
romelic aris swored arqe da telosi (alfa da omega),GganRmrTobis<br />
niWi. amrigad, ganRmrTobisaken msvleloba sruldeba anTropologiis,<br />
fsiqologiis, qristologiisa da soteriologiis erTianobaSi (am<br />
erTianobas, zogadad, SegviZlia vuwodoT <strong>anTropologia</strong>).<br />
radgan adamiani Sedgenilia noeturi 130 (suli) da grZnobadi (sxeuli)<br />
elementebisagan, igi warmoadgens mediators xilul da uxilav kosmosebs<br />
Soris. amrigad, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, adamiani aris mikrokosmosi, anu qmnili<br />
kosmosis Tavismomyreli Tavis TavSi. amave dros, <strong>maqsime</strong>sTan suli aris<br />
samebis xati. mama (mizezi, arqe), Ze (sibrZne, sofia) da suliwmida<br />
(sicocxle, Zoi) aireklebian adamianis sulSi Sesabamisad _ gonebaSi,<br />
logossa (goni) da sulSi (mistagogiaSi suli aris eklesiis xati da<br />
eklesia ki _ samyarosi).<br />
128 ix. damana meliqiSvili, gelaTis samonastro-literaturuli skola (akademia),<br />
quTaisis universitetis moambe, 1993, # 1-2.<br />
129 αεί ευ είναι da ευ είναι gvxvdeba jer prokles Teologiis elementebSi (43, 91). Το αεί ευ είναι<br />
ukavSirdeba επιστροφή-s fazas iseve, rogorc <strong>maqsime</strong>sTan.<br />
130 Cven aq ar mivsdevT neoplatonur dayofas, romlis mixedviTac adamianis suli aris<br />
ara noeturi (goniTsawvdomi, Sesamecni), aramed noeruli (Semmecni).<br />
55
sulis umaRlesi nawilis, logikis (azrovnebis unaris) mTavari Zala<br />
aris neba (βούληση,). neba (θέληµα) ganirCeva bunebiTad da jerCinebiTad<br />
(γνωµική, gnomikurad). 131 maT mier gamovlindeba codviT dacemuli<br />
adamianis Tavisuflebis umaRlesi saxe, arCevanis Tavisufleba (vrclad<br />
amis Sesaxeb ix. qvemoT 3.2.6.). es Tavisufleba uZRvis adamians an aRmazrdadi<br />
(ganviTarebadi) cvlilebisaken (Θεός είναι χάριτι, RmerTi iyos<br />
madliT) an daRma ganulovnebisaken (χους γενέσθαι, miwa iqmnas). ase vlindeba<br />
azrovnebisa da nebis ontologiuri da eqsistencialuri erTianoba.<br />
swored amgvari ontologiur-eqsistencialuri viTareba asaxavs samyaros<br />
rogorc dinamiur, ise _ eklesiur arsebas.<br />
bunebiTi logosis Sesabamisad, cxovrebisaTvis nebayoflobiTi<br />
garjiT miiRweva siqvele (saTnoeba). sawinaaRmdego viTarebisas adamians<br />
Seeyreba ucodinrobis (ugunurobis) seni (νόσος της άγνοιας). ucodinroba,<br />
rogorc sikeTis mizezis arcodna (άγνοια της αγαθής των όντων αιτίας), aris<br />
boroteba. amrigad, praqtikuli filosofia aris pirveli nabiji<br />
siqvelisa, rogorc RmerTis codnisa. Teoriisa da praqtikis erTianoba<br />
aris xatisamebr, qmnilebis msgavsebisamebrisken aRmasvla. 132 codviT<br />
dacemuli adamiani, vinc gabmulia siamovnebisa da tkivilis badeSi,<br />
uZluria, Tavad gaixsenos RmerTi (moipovos RmerTis xsovna, µνήµη του Θεού).<br />
RvTis sityvis gankacebiT xdeba dacemuli bunebis aRdgena da<br />
gamosworeba.<br />
gankacebul logosSi erTiandeba yovelive da amas ewodeba<br />
apokatastasi. mis (apokatastasis) saSualebas iZleva qmnilebebSi<br />
imTaviTve CaTesili gamaerTianebeli logosebi. logosebis gziT erT<br />
131 Γνώµη-is zusti Targmani ar arsebobs. ZiriTadad is niSnavs: azrs; Sexedulebas<br />
raimeze; gadaxras raimesaken; miCnevas (mimaCnia); individualur pozicias; fiqrisa da<br />
gadawyvetilebis Sedegad Camoyalibebul pozicias. Cven mas ZiriTadad vTargmniT<br />
jerCinebad, radgan migvaCnia, rom es termini yvelaze ukeTesad moicavs yvela<br />
CamoTvlil mniSvnelobas. anu, jerCinebaSi Cven vgulisxmobT ganzraxviseulad<br />
saTanadod, Sesaferisad miCneuls da amgvarad arCeuls (jer-miCns, anu me mimaCnia<br />
saTanadod da me virCev). Sdr. petre iberieli (fsevdo-dionise areopageli), Sromebi,<br />
gamosca, gamokvleva da leqsikoni daurTo s. enuqiSvilma, Tbilisi 1961, 294: jer-Cena:<br />
jer-uCnda (saRvTo saxelTa Sesaxeb 3,2: “amissa Semdgomad jer-uCnda Semdgomad xilvisa<br />
raoden kma iyvnes TiToeuli yovelTa maT mRdelTmTavarTagani galobad...”), Sesaferisad<br />
miaCnia; da rac mTavaria, <strong>maqsime</strong>s pirosTan sityvisgebaSi gnomikuri neba Targmnilia<br />
swored jerCinebad (ix. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis<br />
konstantinepolel patriaqisa mwvalebelisa l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti, 28-31)<br />
132 is, rom RmerTis xatebisamebr aris RmerTis msgavsebisamebris potencia, erTi mxriv,<br />
da, meore mxriv, RmerTis msgavsebisamebr aris xatebisamebr RmrTisas<br />
energia/aqtualizireba ix. Σ. Ε. Καλανζάκης, ‘Εν αρχή εποίησεν ο Θεός’, Θεσσαλονίκη 2001, 248-268<br />
56
saRvTo logosSi Tavmoyra aris siyvarulis erToba. amrigad, es erToba<br />
xorcieldeba amave cxovrebaSi, rogorc saidumloTmoqmed organizmSi. es<br />
eklesiuri saidumloTmoqmedi wiaRi aris RmerTTan momavali,<br />
esqatologiuri kavSiris winasaxe da dagemovneba. eklesiis wevrTa<br />
(asoTa) es kavSiri aRsruldeba saerTo rwmeniT. amrigad, saerTo<br />
rwmeniT/Si SexvedrilTa kenotikuri (TviTwarmocarielebiTi 133 )<br />
urTierTsiyvaruli aris pirovnebaTa namdvili ziareba. es iseTi ziarebaa,<br />
romelic aerTianebs uqmnel da qmnil pirovnebebs erT evqaristiulad<br />
dinamiur realobaSi. es aris, rogorc vTqviT, imis mokle monaxazi, ris<br />
Sesaxebac qvemoT vrclad gveqneba saubari. magram sanam uSualod<br />
<strong>maqsime</strong>ze gadavidodeT, aucileblad migvaCnia, SevCerdeT dionise<br />
areopagelis evqaristiul ontologiaze, raTa ufro mkafiod warmoCndes<br />
<strong>maqsime</strong>s Teologiuri konteqsti.<br />
133 κενόω – vacarieleb; κενοτική anu warmocarielebiTi; aq igulisxmeba, rom pirovneba<br />
nebayoflobiT srulad miecema sxvas.<br />
57
2. dionise areopagelis RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong><br />
ontologia<br />
Sesavali<br />
areopagitikuli korpusis (Corpus Areopagiticum) avtori, romelic saeklesio<br />
mwerlobaSi cnobili iyo pavle mociqulis aTeneli mowafis, dionise<br />
areopagelis, saxeliT, moRvaweobda V-VI saukunis mijnaze. 134 misi<br />
Txzulebebia: zeciur ierarqiaTa Sesaxeb da saeklesio ierarqiaTa<br />
Sesaxeb, saRvTo saxelTa Sesaxeb, mistikuri Teologiiis Sesaxeb. agreTve<br />
arsebobs misi 10 werili sxvadasxva pirovnebis mimarT. Cven yvela am<br />
werilobiT Zeglze dayrdnobiT gvinda, mimovixiloT aRniSnuli avtoris<br />
swavleba RvTisSemecnebis Sesaxeb. amas ZiriTadad or qveTavs davuTmobT.<br />
pirvel qveTavSi ganvixilavT RvTisSemecnebis meTodebsa da mis<br />
damokidebulebas ganRmrTobis cnebasTan, romelic aris aRmosavluri<br />
saqristianos RvTismetyvelebisa da praqtikis centraluri sakiTxi. meore<br />
qveTavSi visubrebT RvTisSemecnebis mimarTebaze saeklesio<br />
RvTismsaxurebsTan, kerZod, evqaristiasTan. iqve ganvixilavT iseT<br />
paralelur Temebs, romlebic dagvexmarebian RvTisSemecnebisa da<br />
evqaristiis urTierTkavSiris ufro Rrmad gaanalizebisaTvis. esenia<br />
<strong>wminda</strong> werilis, simbolos, praqtikuli moRvaweobis, adamianuri siqvelis<br />
(saTnoebis) da sxva momijnave Temebi.<br />
2.1. RvTisSemecnebis meTodebi<br />
am TavSi ZiriTadad ganvixilavT RvTisSemecnebis sam meTods _<br />
transcendentalurs 135 , katafatikursa da apofatikurs _ da aseve maTs<br />
urTierTmimarTebas. es iqneba mosamzadebeli safexuri Cvens mTavar<br />
134<br />
“areopagitikis” avtorTan dakavSirebuli problematikis Sesaxeb ix. “areopagitikis”<br />
problemebi, Sua saukuneebis filosofiis istoriis problemebi, Tbilisi 1981 39-48; g.<br />
TevzaZe, areopagitika, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 37-39; G.<br />
Frolofsky, The Byzantine Fathers of the 6 th to the 8 th Century, Belmont, 1987, 253-280 (Г. Фроловский, Corpus<br />
Areopagiticum, Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933, 95-117, 257); И. Мейендорф, Псевдо-<br />
Дионисий, Иисус Христос в восточном провословном богословие, Москва 2000, 102, 279-280; Вл. Лосский,<br />
Очерк мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 107-108.<br />
135 transcendentalurSi Cven vgulisxmobT zegrZnobiTs da gamocdilebamdels, romelic<br />
Seimecneba intuiciurad da ara mxolod. amdenad, igi mainc aris dakavSirebuli<br />
gancdasTan. anu, CvenTvis igi ar gamoricxavs gancdas, romelic zegrZnobiTsa da<br />
miuwvdomels mainc xdis raRacnairad “xelSesaxebs”. sxvanairad rom vTqvaT, saRvTo<br />
transcendenturi, romelic aris mxolod rwmenis sagani, xdeba saRvTo energiebSi<br />
transcendentaluri, anu intuiciurad gancdadi (is, rac aris mxolod rwmenis sagani,<br />
RmerTis moqmedebiT morwmuneebis mier xdeba gagebuli, Tumca misi absoluturi<br />
miuwvdomloba mainc SenarCunebulia).<br />
58
mizanze gadasasvlelad, kerZod, ganvixiloT RvTisSemecnebis<br />
<strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba.<br />
2.1.1. transcendentaluri meTodi<br />
dionises mixedviT, RvTisSemecneba miiRweva saRvTo simboloebis<br />
ganmarteba/TargmanebiT (sxvagvarad rom vTqvaT, xdeba maTi<br />
“demiTologizacia”). 136 simboloebi mocemulia upiratesad <strong>wminda</strong><br />
werilSi 137 da aris saRvTo gamocxadeba misadagebuli xorcSi myofi<br />
adamianebisaTvis. werili simboloTa saunjea, romelsac mimarTavs<br />
dionise ara mxolod rogorc STagonebis wyaros, aramed RvTisSemecnebis<br />
upirveles saSualebas, radgan upiratesad masSi mocemuli simboloebis<br />
gamoTargmanebiT SeiZleba RvTisSemecnebis gzaze siaruli. 138<br />
dionises mixedviT, RmerTs aqvs ormagi saxe _ dafaruli da<br />
gamocxadebiTi, gamouTqmeli da gamoTqmadi. swored amitom masTan<br />
Teologiuri miaxlebac da Semecnebac aris orgvari:<br />
“ormagia Teologebis [weriliseuli 139 ] gadmocema (παράδοσιν), erTi _<br />
gamouTqmeli da saidumlo, meore ki - cxadi da metad Secnobadi: erTi _<br />
simboluri da RvTismsaxurebiTi (τελεστικήν), meore ki - filosofiuri da<br />
mtkicebiTi. xolo gamouTqmeli gadaewneba gamoTqmads: erTi amtkicebs<br />
(arwmunebs) da daabams Tqmulis sinamdviles [da gznebiT miajaWvavs<br />
naTqvamis WeSmaritebas], meore ki moqmedebs da daamkvidrebs (Seamkvidrebs)<br />
RmerTSi swavlebisaTvis miuwvdomeli mistagogiebiT (µυσταγωγίαις,<br />
saidumloTmZRvaneblobebiT).” 140<br />
136 ix. Χρ. Κρικώνης, Η Θεολογία ως µέθοδος θεογνωσίας κατά τα Αρεοπαγιτικά Συγγράµατα, Πατερικα<br />
µελετήµατα Τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2001, 417-444.<br />
137 SemdgomSi termin <strong>wminda</strong> werilis nacvlad vixmarT mxolod werils.<br />
138 Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας (saeklesio ierarqiis Sesaxeb) I. 5. (Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας<br />
PG3,369 – 569)<br />
139 wm. dionise Teologebs ZiriTadad uwodebs <strong>wminda</strong> werilis avtorebs. ix. saeklesio<br />
ierarq...3. agreTve Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας, Θεσσαλονίκη 1984, 71.<br />
140 epistole 9,1 (epistoleebi 1-10, PG 3, 1065-1120). efrem mcire ase Targmnis am pasaJs:<br />
“orsaxe ars RmrTis-metyuelTa sityÂs momcemlobaÁ: romelime gamouTqmeli da<br />
saidumloÁ, xolo romelime saxis-SemoRebiTi da srul yofiTi; da romelime usaCinoesi<br />
da umecnieresi, xolo romelime sibrZnis moyuarebiTi (moyvareobiT) da gamoCinebiTi; da<br />
Tana-SeTxzul (TanSeTxzul) arian TqmulTa Tana uTqmelni da romelime Tana-Sekrul<br />
ars rwmunebasa da TqmulTa WeSmaritebasa, xolo romelime iqms da daamyarebs RmrTisad<br />
uswavleliTa mesaidumloebiTa” (petre iberi, Sromebi... 251-252). aq gvinda, mokled<br />
ganvixiloT es Targmani da SevadaroT Cvensas. efremi sityva διττήν-s Targmnis rogorc<br />
orsaxes. Tanamedrove mkiTxvelisaTvis es sityva ki niSnavs orgvars. rusul TargmanSic<br />
swored asea _ двоякого рода, xolo inglisurSia two-fold. radgan sityva διττήν ar<br />
gulisxmobs (marTalia, arc gamoricxavs) gansxvavebuli saxeebisa da gvarebis qonas, Cven<br />
swored inglisuri varianti migvaCnia ufro marTebulad da vTargmniT, rogorc ormags<br />
_ ormagi SeiZleba iyos saxec, gvaric, tipic, meTodic, stilic, da a. S. da Cvenc am<br />
TavSi RvTisSemecnebis gansxvavebis warmosaCenad swored termini meTodi avirCieT;<br />
efremma παράδοσιν (teaching, учение) Targmna, rogorc sityÂs momcemlobaÁ. mas areopagituli<br />
korpusis TargmanSi τα λόγια gadmoaqvs, rogorc sityva (mag., ix. p. iberi, Sromebi...<br />
“RmrTiv mocemul sityvaTa [...] samsaxurebelad sityuebad maT vityÂT”(158), “saRmrToni<br />
sityuani guaswaveben” (160), “Txemisa sityuaTaÁsa” (223). Cven mas ediSer WeliZis<br />
59
dionise am sityvebiT ar gulisxmobs RvTisSemecnebis or _<br />
katafatikur/warTqmiTsa da apofatikur/ukuTqmiT _ meTods. igi<br />
miuTiTebs adamianiseuli 141 RvTismetyvelebis gansxvavebas mistikur,<br />
SeiZleba iTqvas, intuiciur gamocdilebasTan 142 , magram ara mxolod<br />
kvaldakval ZiriTadad vTargmniT Semdegnairad _ nasityvobebi – es aris is, rac iTqva,<br />
is na-Tqvami sityvebia da ara erTi romelime sityva, romelic SeiZleba jer kidev<br />
arTqmuli iyos. amasTan erTad, gvinda aRvniSnoT, rom dedanSi ar aris saerTod τα λόγια<br />
_ igi konteqstSi igulisxmeba da am nagulisxmevis Sematebaa efremTan sityÂs, iseve,<br />
rogorc CvenTan frCxilebSi Casmuli (da, amdenad, gasagebi, rom damatebaa)<br />
weriliseuli; sityva τελεστικήν efremTan naTargmnia, rogorc srulyofiTi. marTalia,<br />
τελεστικήν niSnavs ganmasrulebels, srulmyofels, magram igi aseve niSnavs imas, rac<br />
Seexeba misteriebs, kults. inglisur TangmanSia initiative (laTinurad initiation misteria,<br />
saeklesio saidumlos Sesruleba), xolo rusulSi [то что] состоит в обрядах. Cven<br />
gamomdinare am Tavis miznebidan, romelebic qvemoT cxadi gaxdeba, vamjobineT<br />
RvTismsaxurebiTi; αποδεικτικήν (demonstrative, является... доказуемо) gadmotanilia, rogorc<br />
gamoCinebiTi. es savsebiT marTebulia, magram konteqstidan gamomdinare, vamjobineT<br />
mtkicebiTi _ anu Tavisi sicxadiT damadasturebeli; πείθει και καταδείται των λεγοµένων την<br />
αλήθειαν (The one persuades, and desiderates the truth of the things expressed, убеждает и связует истину<br />
словом) Targmnilia, rogorc Tana-Sekrul ars rwmunebasa da TqmulTa WeSmaritebasa.<br />
Zneli saTargmneli winadadebaa, radgan azri bolomde ar aris gamWvirvale (vfiqrobT,<br />
amas adasturebs samive moyvanili Targmani). SegviZlia, vigulisxmoT, rom erTi<br />
meTodis mixedviT aris ra Semmecnebeli saRvTo sibrZnis motrfiale (Sdr.<br />
filosofiuri, sibrZnismoyuarebiTi) mas ecxadeba <strong>wminda</strong> werilSi naTqvamTa azri da<br />
daarwmunebs mas maTSi da meti trfialebiT miajaWvavs maTSi gacxadebul WeSmaritebas _<br />
amtkicebs (arwmunebs) da daabams Tqmulis sinamdviles [da gznebiT miajaWvavs naTqvamis<br />
WeSmaritebas]. vfiqrobT, Cveni Targmani sakmaod gansxvavdeba efremisagan; Semdegi fraza<br />
δρά και ενδρύει τω Θεώ ταις αδιδάκτοις µυσταγωγίαις (the other acts and implants in Almighty (?) God, by<br />
instructions (?) in mysteries not learnt by teaching, показывает (?) ее божественность (?) без слов, самими<br />
делами и священными обрядами) Targmnilia, rogorc iqms da daamyarebs RmrTisad<br />
uswavleliTa mesaidumloebiTa. am SemTxvevaSic vxedavT, rom samive Targmani Zlier<br />
sxvaobs. mistagogia aris “uswavleli”, anu SeuZlebelia, rom aswavlos vinmem, Tu Tavad<br />
“moswavlem” ar miiRo monawileoba ritualur moqmedebaSi, ese igi mistagogiaSi. xolo<br />
rac Seexeba Semdegs _ daamyarebs RmrTisad, CvenTvis ufro misaRebia inglisuri implants<br />
in God (Tu ratom, es qvemoT cxadi gaxdeba). vfiqrobT, ukve gasagebia, rom am TavSi<br />
dasaxuli gvaqvs dionises Teologiis iseTi niuansebis analizi, romelic yovelTvis ar<br />
aris xazgasmuli efrem mciris TargmanSi. aqedan gamomdinare, mxolod ramdenime<br />
SemTxvevaSi mivmarTavT mis Targmans, maSin, roca igi dagvexmareba Cveni msjelobis<br />
azris ukeT gamosaxatavad (inglisuri Targmani ix. http://www.ccel.org/ccel/dionysius/works.i.html,<br />
xolo rusuli, http://www.krotov.info/history/05/3/areopagi.html).<br />
141 adamianiseulSi vgulisxmobT adamianis Sinagan Tu garSemo realobaze mxolod<br />
adamianur logikur azrovnebas, msjelobas. aseTad saeklesio mwerlebTan iTvleba,<br />
magaliTad, “gareSe” filosofia. am midgomiT RvTisSemecneba miiRweva mxolod<br />
“zegardamo” gamocxadebiT da ara “gareSe” filosofiiT. dionise Tavis meSvide,<br />
polikarpesadmi epistoleSi wers, rom arsebulTa codna (γνώσις των όντων), romelic<br />
arsebobs araqristianul garemoSi, aris pativsacemi. magram, miuxedavad imisa, rom Tavad<br />
pavle mociquli mas uwodebs RmerTis sibrZnes (σοφία Θεού), igi mainc aris nakluli.<br />
WeSmariti filosofosebi arsebulTa am codniT unda misuliyvnen yoveli arsebulisa<br />
da maTi codnis mizezTan, rac maT (gareSe filosofosebma) ver/ar SeZles. (ix. epistole<br />
8).<br />
142 Sdr. g. TevzaZe, XX saukunis filosofiis istoria, Tbilisi 2002, 51: “ituitivizmi<br />
(laTinuri sityvidan intueor –dabejiTebiT vucqer, vaCerdebi) (igive, rac berZnuli<br />
θεωρία, anu cqera –k.k) aris filosofiuri moZRvreba, romelic adamianuri Semecnebis<br />
umaRles da da ZiriTad unarad miiCnevs uSualo codnas. [...] Ziebis garkveul etapze<br />
intuiciis CarTviT danaxuli axali viTareba... ganicdeba rogorc Tvisobrivi naxtomi.<br />
[...] igi waagavs eqstazs anda RvTis wyalobis (madlis, energiis –k.k) gancdas”. aseve S.<br />
60
masTan. 143 gansxvaveba aris gamouTqmelsa da gamoTqmads Soris.<br />
gamouTqmeli mistagogiebis wiaR (mier/Tan/Si) morwmunes daamkvidrebs<br />
RmerTSi. sxvagvarad rom vTqvaT, morwmune Seicnobs RmerTs upiratesad<br />
saeklesio saidumloTa RvTismsaxurebasTan dakavSirebuli Tu misgan<br />
gamomdinare sxva mistikuri gamocdilebebis gziT. es aris mesame,<br />
transcendentaluri/aRmatebuli meTodi, romlis mixedviTac, imas ki ar<br />
ambobs adamiani, Tu ras da rogor aRemateba RmerTi, aramed imas, Tu<br />
Tavad rogor aRemateba sakuTar Tavs imisaTvis, rom miaRwios<br />
miuwvdomel RmerTs da Tqvas masze: “yoveli mtkicebis... da yoveli<br />
uaryofis maRlaa [igi]”. 144<br />
2.1.2 RvTisSemecnebis katafatikuri da apofatikuri meTodebi<br />
rogorc vTqviT, RmerTis Sesaxeb da masTan pirovnuli urTierTobis<br />
intuiciuri Tu mistikuri gamocdileba adamians eZleva upiratesad<br />
RvTismsaxurebisas (swavlebisaTvis miuwvdomeli mistagogiebiT). am<br />
gamocdilebaze dafuZnebiT RvTisSemecnebisaken aRmaval 145 gzaze dionise<br />
iyenebs or gansxvavebul meTods: apofatikurs da katafatikurs.<br />
katafatikuria is, rasac adamianisaken qvedadablebuli RmerTi Tavad<br />
gabelaia, intuiciis cnebis sakiTxisaTvis. intuiciis problema filosofiaSi,<br />
filosofiis wyaroebi, Tbilisi 1989, 64-89.<br />
143 Sdr. К.А.Махлак, Попытка православной интерпретации философий М. Хайдеггера у Х. Яннараса,<br />
Начало (16.2007), Журнал Института Богословия й и Философии, 76<br />
(http://www.ibif.org.ru/nachalo16.htmАРАСА): “rodesac vlaparakobT RmerTTan gamocdilebiT<br />
urTierTobaze vgulisxmobT adamianis subieqtisadmi damaxasiaTebel Tvisebas Seicnos<br />
sinamdvile mravali faqtoris urTierTobis meSveobiT, romlebic gansazRvraven<br />
Semecnebis faqts. magaliTad: SegrZneba, azrovneba, gansja-msjeloba, warmosaxva,<br />
abstragireba, reduqcia, emociebi, emociuri da ineleqtualuri intuiciebi da sxva”.<br />
144 Περί Μυστικής Θεολογίας (mistikuri Teologiis Sesaxeb) 5. (Περί Μυστικής Θεολογίας PG 3, 997 -<br />
1048). p. iberi, Sromebi.. 229: “zeSTa yovelTa matebaTa ars yovliT kerZoÁ da erTobiTi<br />
mizezi yovelTaÁ da zeSTa yovelTa moklebaTa martivad zeSTagardafenili yovelTaÁ<br />
da mier kerZoÁ yovelTaÁ (υπέρ πάσαν θέσιν εστίν η παντελής και ενιαία των πάντων αιτία και υπέρ πάσαν<br />
αφαίρεσιν η υπεροχή του πάντων απλώς απολελυµένου και επέκεινα των ολών, yovelTa yovladsruli da<br />
erTiani mizezi aris yoveli mtkicebis maRla da yoveli uaryofis maRla da yovelTa<br />
miRma [aris] yoveliveze aRmatebuli misi sruli gamoxsniloba (absoluturi<br />
Tavisufleba))”. ix. Χρ. Κρικώνης, Η Θεολογία ως µέθοδος θεογνωσίας κατά τα Αρεοπαγιτικά Συγγράµατα...<br />
432; Sdr. Ν.Κ. Κλαδοπούλος, Η γνώσις του Θεού κατά ∆ιονύσιο τον Αρεοπαγίτην, Θεσσαλονίκη 1981, 100...<br />
145 A. Louth, The Origins of the Christian Mystical Tradition (from Plato to Denys),Clarendon Press: Oxford 1981,<br />
171: “[saeklesio ierarqiis Tavis] mTlianobaSi aris TanamimdevrobiTad mowesrigebuli<br />
(ordered) aqtiurobis sistema da am aqtiurobas dionise xSirad uwodebs aRmasvlas. magram<br />
Cven unda viyoT frTxilad: aRmasvla Zalian iSviaTad niSnavs ierarqiebis sistemaSi<br />
zemoT moZraobas. [...] arc adamianebi xdebian angelozebi maTi RmerTTan kavSirisaken<br />
aRmasvlisas. rasac aRmasvla niSnavs – nawilobriv mainc _ aris ufro metad sruli<br />
kavSiri RvTiur energiasTan (an nebasTan), romelic mavans [konkretul aRma-mavals]<br />
daadgens ierarqiis konkretul safexurze. amrigad, aRmamsvleli ‘aRvals’ ufro misi<br />
ierarqiuli safexuris SigniT, vidre [saeklesio] ‘ierarqiis’ safexurebze”.<br />
61
ambobs Tavis Tavze saRvTo adamianebis piriT upiratesad werilSi 146 .<br />
xolo apofatikuria is, rasac adamiani pasuxobs am naTqvamze. anu,<br />
adamianma Tavis transcendentaluri gamocdilebiT icis, rom is, rasac<br />
RmerTi ambobs, warTqvams (anu adamianis Sesaxvedrad winmavlad ambobs)<br />
Tavis Tavze da dafiqsirebulia sityvebSi, srulad mainc ar gamoxatavs<br />
RmerTs. amdenad, adamiani am sityvebze pasuxisas (gamopasuxebisas RmerTis<br />
CamoZaxilze) uaryofs RmerTis naTqvams. uaryofs ara rogorc mcdars,<br />
aramed rogorc arasrulad asaxuls (Sezrqelebuls) qmnilebiseul<br />
formaSi (adamianur sityvaSi upiratesad, magram bunebaSic an bunebis<br />
nebismier saganSic), radgan RmerTisaa xma da adamianisa ki _ sityvebi,<br />
romelSic gaformda es xma. 147 amrigad, adamianis Sesaxvedrad zegardamo<br />
Camomavali RmerTis “warTqmuls” adamiani ukuTqvams, anu pasuxobs. xolo<br />
es ukuTqma, anu apofasi aris RvTisSemecnebis apofatikuri gza. amgvarad,<br />
apofatika da katafatika mistagogiebSi miRebuli gamocdilebis<br />
damuSaveba da aTvisebaa. am gziT RvTisSemecneba xdeba ara mxolod<br />
intuiciuri, aramed gaazrebuli, “gagonierebuli” da, amgvarad,<br />
holistikuri. RmerTis codna xdeba sxeulisa da sulis yvela ZaliT<br />
SeTvisebuli. 148 am gziT aResruleba adamianis ganRmrToba. 149<br />
146<br />
igi gvxvdeba aseve saeklesio himnografiaSi, romlebic aseve <strong>wminda</strong> mamebis,<br />
“Teologebis” mier aris Tqmuli da gaziarebuli/recepcirebuli eklesiis erTobis mier.<br />
Sdr. Περί Θείων Ονοµάτων (saRvTo saxelTa Sesaxeb) 1,4 (Περί Θείων Ονοµάτων PG 3, 585-984)<br />
147 saRvTo STagonebulobis (θεοπνευστία, inspiration, божественное вдохновение, RvTivCagoneba)<br />
Sesaxeb ix. G. T. M. Byamingu, Inspiration, The Role and Place of the Bible in the Process of Ecumenical<br />
Formation, Bossye, Switzerland 2005, 5-8: “xma aris RmerTis, magram sityvebi winaswarmetyveli<br />
amosi [...] uwyeba RmerTisaa, magram sityvebi ieremiasi. [...] is faqti, rom iesos sityvebi<br />
oTxive saxarebaSi mocemulia erTmaneTisagan gansxvavebuli tradiciis safuZvelze,<br />
mowmobs, rom iesos mimdevrebma misi sityvebi gaiges, rogorc droiTa da adgiliT (timeconditioned,<br />
locale-contitioned) ganpirobebuli. mimdevrebi Tvlidnen, rom iesos sityvebi<br />
gansxvavebul drosa da adgilebSi gadacemisas moiTxovdnen adaptirebas. [...zemoT<br />
moyvanil msjelobas] mivyavarT gardauval daskvnamde, rom mxolod adamianebi amboben<br />
sityvebs da rom RmerTis sityvis (Word of God, igulisxmeba RmerTis Ze) gamocxadeba<br />
namdvilad niSnavs gamocxadebas, romelic adamianebma gamoTqves sityvebiT”.<br />
148<br />
Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 75-76: “damaxasiaTebelia [dionisesaTvis] daJineba,<br />
ilaparakos gansakuTrebiT [adamianis] grZnobebze (αισθησεις, чувства, sensible perceptions,<br />
grZnobis organoebi, sagrZnobelni) da maT uwodos [RvTis] sibrZnis eqo, gamoZaxili<br />
(saRvTo saxelTa... 7,2). [...] dionises TiTqmis naxevarze met TxzulebebSi grZnobebis<br />
aRdgena (apokatastasi) ganixileba, rogorc adamianis gamarTlebis sawyisi da<br />
safuZveli. [...] yvela es cneba [grZnobis organoebi, gansjis unari, azrovneba da goneba]<br />
RvTisSemecnebis sferoSi aris moTavsebuli. [...] isini gamoiyenebian <strong>wminda</strong> codnisaTvis.<br />
[...] RvTisSemecnebaSi yvela am SemecnebiTi unaris adgilis arsebobas win uswrebs<br />
adamianis gamTlianeba. iseve, rogorc xsnis aRTqmisas da eklesiis wiaRSi am Senapiris<br />
amoqmedebisas ar gamoitoveba adamianis Semadgeneli arc erTi nawili, zustad aseve,<br />
absoluturad arc erTi SemecnebiTi energiaTagani ar SeiZleba uaryofil iqnas<br />
(epistole 8)”.<br />
62
amrigad, werilze dayrdnobiT SegviZlia vTqvaT, rom RmerTi aris<br />
erTi, keTili, samarTliani da a.S. magram igive sityvebi gamoiyeneba qmnil<br />
samyaroseul sagnebzec da ar SeiZleba maT adamianuri gagebac ar<br />
hqondeT. am gagebiT ki, Tu, magaliTad, erTi niSnavs imas, rom RmerTi<br />
aris erTi samyaroseuli kriteriumiT, maSin igi (RmerTi) sulac ar aris<br />
erTi, radgan samyaroSi erTs mosdevs meore da mesame msgavsi da gamodis,<br />
rom arseboben meore da mesame RmerTebic.<br />
dionisesaTvis cxadia, rom werilma, <strong>wminda</strong> nasityvobebma (τα ιερά<br />
Λόγια), rogorc mas uwodebs dionise, RmerTTan dakavSirebiT gamoiyena<br />
simboloebi 150 da xatebi, radgan RvTis damabrmavebeli sxivebi, RmerTis<br />
naTeli, SeuZlebelia saburvelis gareSe moRweuliyo adamianTan. <strong>wminda</strong><br />
mwerlebs hqondaT umaRlesi RvTisSemecnebiTi unari da SeeZloT,<br />
ukeTesad gaegoT saRvTo realoba, da izrunes, raTa igi miesadagebinaT<br />
Cveneburi gagebis unarisaTvis. 151 am xatebSi asaxulia RvTivsaxovani<br />
mSveniereba, magram saWiroa maTi “gaSiSvleba”, raTa gamoCndes maTSi<br />
mxolod goniTsawvdomi elementi. 152<br />
149 Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 146... aseve Π. Χρήστου, ∆ιονύσιος ο Ατεοπαγίτης, Φιλοκαλία 3,<br />
Θεσσαλονίκη 1986, 93...; da Π. Τρεµπέλας, Μυστικισµός- Αποφατισµός, καταφατική Θεολογία. Μάξιµος<br />
Οµολογητής, Γρηγόριος ο Παλαµάς, Αθήναι 1975.<br />
150 Λ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 94: “areopagelTan simboloebs gansxvavebul TemebTan<br />
mimarTebaSi vpoulobT. es Temebi ukavSirdeba: grZnobadsa da gonebiTs (noetur Tu<br />
noerul), ierarqiis bunebas, saRvTos erTiani niWis (qmnilebisadmi da qmnilebas,<br />
rogorc saCuqris) iZulebiT gamravlebas, srulyofilebis [miRwevis] dinamikas da<br />
fardobiT damtevnelobas, romelic mas (srulyofilebas) marad Tan sdevs da<br />
gansazRvravs [anu srulyofileba yovelTvis adamianis misi (srulyofilebis) miRebis,<br />
datevis unarTanaa dakavSirebuli]”. aseve, В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus<br />
Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника, «Православное Учение о Церковных Таинствах», V<br />
Международная богословская конференция Русской Православной Церкви, Москва, 13–16 ноября 2007, 1:<br />
“Символ — это любой чувственно воспринимаемый объект, который указывает на более высокую<br />
реальность. пс.-Дионисий представляет литургические обряды как последовательность «символов»,<br />
требующих духовного истолкования. [...У] пс.-Дионисия мы видим то уравновешивающее друг друга<br />
проникновение чувственного и умопостигаемого, которое восходит к особой традиции внутри позднего<br />
платонизма с его теургическим представлением о взаимной симпатии частей мира. [...] Единственное<br />
различие, которое пс.-Дионисий проводит между σύµβολον и εικών, состоит в том, что последнее не<br />
прилагается к евхаристическим дарам ”.<br />
151 p. iberi, Sromebi... 101: “...mamaT-mocemulisa gamobrwyinvebisaTa aRvixilneT, raoden<br />
Cuengan misawdomel ars da maT mierni igi igaviTni da saxis-SemoRebiTni gamoCinebulni<br />
zecisa gonebaTa mRdelmTavrobisa wesni, raoden gueZlos, ganvicadneT” (Περί Ουρανίου<br />
Ιεραρχίας (zeciuri ierarqiis Sesaxeb PG 3, 119 -340) 1,2); aseve zeciuri ierarq... 2,3 (p. iberi,<br />
Sromebi... 106-107).<br />
152 p. iberi, Sromebi... 110, 110-112: “RmrTiv Suenieri igi sikeTe viTarca martivi... yovlad<br />
Seurevnel ars yovlisa umsgavsoebisa... uÃms ukue ganwmedadTa yovlad yovliTurT<br />
Seurevnel yofaÁ da yovlisa umsgavsoÁsa TanaaRrevisagan Tavisufal yofaÁ” (zeciuri<br />
ierarq... 3, 1-3). Sdr. ∆.Ν. Κούτρας, Η έννοια της εικόνος εις τον ψευδοδιονύσιον Αρεοπαγίτην, Βυζαντινών<br />
Σπουδών 35 (1966-1967), 243-258.<br />
63
arsebobs simboloebi da xatebi, romlebic aris msgavsi<br />
samyaroseulebTan, magaliTad: goneba, sityva, arsi, sicocxle, sinaTle,<br />
suli. zogierTi simbolo araa msgavsi (ανόµοια, aramsgavsia)<br />
samyaroseulebisa: uxilavi, usasrulo (άπειρον, usazRvro), dautevneli.<br />
arsebobsσkatafatikuri da apofatikuri simboloebi. SeiZleboda, gveTqva,<br />
rom Tavad werili gvaswavlis apofatikur meTods. Tumca gaCereba Tavad<br />
am apofatikur simboloebzec ar SeiZleba, radgan RmerTi ara mxolod<br />
uxilavia, aramed ZeSi ixileba da a.S. da kvlav, Tavad apofatikuri<br />
simbolo xdeba katafatikuri imdenad, ramdenadac Seicavs rame dadebiTs,<br />
magaliTad, rodesac vambobT, rom RmerTi dautevnelia, Cven ukve xelT<br />
gvipyria misi Tviseba dautevneloba. magram Tu RmerTi ganuyofelia, anu<br />
igi ar aris Sedgenili, gamodis, rom Tu ipyrob mis romelime nawils,<br />
maSin mas, dautevnels, daitev xelSi mTlians (radgan, rogorc vTqviT, is<br />
yovel Tavis “nawilSi” da “nawiliT” mTlianadaa mocemuli). es ki<br />
miuRebelia. gamodis, rom Tavad apofatikuri simbolo raRacnairad xdeba<br />
katafatikuri da, amdenad, Tavis mxriv moiTxovs uaryofas (uaryofas im<br />
gagebiT, razec zemoT ukve vilaparakeT). es katafatika-apofatikis<br />
monacvleoba grZeldeba manam, sanam ar miiRweva saRvTo wyvdiadi, sadac<br />
mkvidrobs RmerTi 153 da sadac igi “yoveli mtkicebis [katafatikis]... da<br />
yoveli uaryofis [apofatikis] maRlaa”. 154<br />
mistikuri Teologiis Sesaxeb traqtatis dasawyisSi dionise<br />
mimarTavs samebas:<br />
“[zearso samebav], agviZeRi saidumlo nasityvobaTa zeucnob da gamouTqmel<br />
da uwvervales wverosaken, sadac Teologiis martivi da sruli da<br />
ucvalebeli saidumloebebi garSemoifarebian siCumis saidumloTgamndobi<br />
sibnelis zenaTliT, romelic zeaRavsebs uTvalebo gonebebs umSvenieres<br />
naTebaTa sixarulebis (αγλαϊών 155 , naTelmxiaruli) uwyvdiadesiT”. 156<br />
amrigad, dionises azriT, is vinc eZiebs RmerTis wyvdiadSi Sesvlas, man<br />
saRvTo trfialebis gamo unda miatovos nivTieri samyaro, 157 radgan<br />
153<br />
saRvTo wyvdiadis Sesaxeb marTlmadideblur tradiciaSi ix. Вл. Лосский, Очерк<br />
мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 107-122.<br />
154 mistikuri T... 5 PG 3, 1046-48. ix. Π. Χρήστος, Η Θεολογία ως µέθοδος εγγίσεως προς τον Θεόν,<br />
Θεσσαλονίκη 1997, 240...<br />
155 sityva αγλαϊών niSnavs naTebasac da sixarulsac. efrem mcire mas Targmnis, rogorc<br />
brwyinven (p. iberi, Sromebi... 224).<br />
156 mistikuri T... 1,1.<br />
157 Sdr. “...erTi uCndes samijnuro, erTsa visme aSikobdes,<br />
yovlsa misTvis xelovnebdes, mas aqebdes, mas amkobdes,<br />
misgan kide nura unda, misTvis ena musikobdes. [...]<br />
64
RmerTi aris ukidures mwvervalze, mdumare sibneleSi, 158 romeli<br />
sibnelec, amave dros, aris zenaTeli. Teologiis absoluturi<br />
saidumloebebi aris miuwvdomeli da xelTupyrobeli. RmerTi aris ze<br />
arsisa da codnisa da amitom adamianma unda dautevos grZnobebi da<br />
azrovneba. SegviZlia vTqvaT, rom eqstazi, qveynierebiseuli Zalebisa da<br />
moqmedebisagan gaTavisuleba aris is, rac adamians miuZRveba RmerTis<br />
wyvdiadis sxivisaken. 159<br />
miuxedavad amisa, qristianuli Teologia, rogorc RmerTis martivi<br />
codna da Semecneba, ar aTavsebs RmerTs mxolod aRmasvlis ukanasknel<br />
safexurze, aramed miiCnevs mas ukve qvedadablebuls adamianebisaken da<br />
samyaroSi mun myofs. 160 saRvTo saxelebis Sesaxeb traqtatis me-3,1 TavSi<br />
dionise RmerTis “garegamosvlebze” (πρόοδος, winsvla) msjelobisas<br />
ambobs, rom igi, RmerTi, yovelTvis imyofeba yoveliveSi, magram ara<br />
yovelive yovelTvis masSi. 161 adamians hgonia, rom locvisas Camohyavs<br />
RmerTi dabla, magram sinamdvileSi RmerTi yovelganmyofia da yovelTvis<br />
kargi mijnuri igia, vin iqms soflisa Tmobasa...”<br />
158 Sdr. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, mistagogia 4 PG 91, 671A-673C: “[evqaristiisas adamiani] gonis<br />
samsxverplos mier mravalmetyvelebaze da mravalJReradobaze aRmatebuli siCumiT<br />
mouwodebs <strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>Si (αδύτοις, SeuvalTaSi) didadxmovanebisaTvis uxilavi da<br />
Seucnobeli RvTaebis mravalsagalobel siCumes”.<br />
159 Sdr. mistikuri T... 1,1. cnebebis nisli uxilavi xedvisa, saRvTo wyvdiadi, mbrwyinavi<br />
wyvdiadis patristikaSi da rusTavelis mziani Ramis Sesaxeb ix. e. WeliZe, <strong>wminda</strong><br />
grigol noseli da misi Txzuleba, saqarTvelos saeklesio kalendari, Tbilisi 1989,<br />
250-255, 256-258. aq e. WeliZe erT-erT SeniSvnaSi (gv. 251) amtkicebs, rom “dionise<br />
areopagelis moZRvreba RvTis arsebis Seucnoblobisa da misi pozitiuri atributebis<br />
daxasiaTebis SeuZleblobis Sesaxeb xSirad mcdarad aris dakavSirebuli<br />
neoplatonizmTan”. Cven Segnebulad gverds vuvliT areopagelis neoplatonizmTan<br />
mimarTebisa da, miTumetes, damokidebulebis xarisxis ganxilvas, aRvniSnavT mxolod,<br />
rom neoplatonizmis gavlena areopagitikul korpusze ueWvelad migvaCnia. am gavlenas<br />
ar uaryofs arc erTi im avtorTagani, romelsac Cven vimowmebT an mivuTiTebT am<br />
naSromSi da mravali sxvac.<br />
160 Sdr. k. ueri, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008, 11-12.<br />
161 Sdr. g. TevzaZe, areopagitika, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 46:<br />
“[...] neoplatonuri ideis miRebisaTvis sayrdens ‘areopagitikis avtori pavles<br />
epistoleebSi naxulobs. [...] pavle mociquli amtkicebda, rom aris ‘misgan mis mier da<br />
mis mimarT yoveli’ (rom. 11,36). [...] pavles teqsti am naSromSi (saRvTo saxelTa... 4 10)...<br />
Secvlilia Semdegnairad: ‘misgan da mis ZliT da mis Soris da missa mimarT ars yoveli’<br />
(p. iberi. naSromebi... 38.). Camatebulia sityvebi: ‘da mis Soris’. SeiZleba, es avtorma<br />
gaakeTa pavle mociqulis sxva debulebebis safuZvelze. mag., ‘raTa RmerTi yvelaferi<br />
iyos yovelSi’ (1kor 15, 28). ase Tu ise, qristianul TeologiaSi Semoitanes debuleba,<br />
romelsac Sua saukuneebSi, e. w. panTeisturi mimdinareobebi emyarebodnen”. Cven Tavad<br />
guram TevzZem migviTiTa, rom pavle mociqulis debulebebis kompilacia dionises am<br />
pasaJSi masze ufro adre SeniSna genadi eikaloviCma, romelmac rusulad Targmna<br />
saRvTo saxelTa Sesaxeb (О Божественных именах, Пер. игумена Геннадия Эйкалович, Буэнос-<br />
Айрес, 1957), magram Cven am wignze xeli ar migviwvdeba.<br />
65
aris rogorc maRla, ise dabla. 162 rodesac dionise laparakobs adamianis<br />
eqstazze, aRniSnavs, rom RmerTi Tavisi qmnilebebis saxiT marad imyofeba<br />
eqstazur mdgomareobaSi da es misi eqstazi win uswrebs da ganapirobebs<br />
adamianis eqstazirebas misken. 163 am qmnilebebiseul simboloebSi da<br />
xatebSi myofobs RmerTi, rogorc “yovelive yoveliveSi”. RmerTis es<br />
eqstazuri mdgomareoba aZlevs adamians saSualebas, trfialebiTad 164<br />
162 Περί Θείων Ονοµάτων (saRvTo saxelTa Sesaxeb) 3,1. (Περί Θείων Ονοµάτων PG 3, 585 -984). p.<br />
iberi, Sromebi... 25-26.<br />
163 p. iberi, Sromebi... 41: “xolo ars ganmacÂbrebelca trfialebaÁ saRmrToÁ (εκστατικός ο<br />
θείος έρως)... TÂT mizezica igi yovelTa keTilTa da saxierebaTaÁ... garegan Tavisa TÂsisa<br />
iqmnebis (έξω εαυτού γίνεται) wina-ganmgebelobisa mimarT yovelTa arsTaÁsa da viTarca<br />
saxierebiT raÁme da siyuaruliT da trfialebiT mwyalobel ars. da zeSTa<br />
yovelTaobisagan da yovelTa aRmatebulebisagan yovelTa momarT STamoiwevis<br />
gancÂbrebiTiTa ZaliTa zeSTa arsebisaÁTa gamouvalad Tavisa TÂsisagan (κατ’ εκστατικήν<br />
υπερουσίον δύναµιν ανεκφοίτητον εαυτού)” (saRvTo saxelTa... 4, 13 PG 3, 712). Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές<br />
της Αληθείας... 155: “mistikuri Teologiis areopagitiseuli eqstazi savaldebulod da<br />
gamonaklisis gareSe CarTulia ukuTqmebis, aRmatebebis da RmerTis xelSi<br />
TviTmitovebis perspeqtivaSi. es eqstazi, rogorc amas dionise Tavad aRniSnavs sxva<br />
adgilas [saRvTo saxelTa Sesaxeb 4, 13], zustad Seesabameba pavle mociqulis frazas: ‘me<br />
aRar vcocxlob, CemSi cocxlobs qriste (gal. 2.20)’. [...] mociquli am saRvTo<br />
trfialebiTi paTosis amofrqvevisas ar amJRavnebs anTropocentrulad gansazRvruli<br />
eqstazebis araviTar, Tundac elementarul niSans [...] es aris imis Sesaxeb rwmenis<br />
sazeimod damowmeba, rom RmerTis xelSi yofna niSnavs ‘absolutur da [yvelaferTan]<br />
daukavSirebel’ eqstazs -garegamosvlas sakuTari Seni Tavisaganac ki. am garegamosvlis<br />
pirobaa Seufardebloba, aRmateba Semecnebis yovel organosa da maT mier mopovebul<br />
yovelgvar codnaze, romelic [Semecnebis organoebis moqmedebiT mopovebuli codna]<br />
ukve, windawin [eqstazamde] iqna gamoyenebuli”. gvinda aRvniSnoT, rom lambro siaso<br />
mistikuri Teologiis kvlevisas mivida daskvnamde, rom “es traqtati dakavebulia da<br />
miZRvnilia dafaruli Teologiisadmi, faruli mimaluli sityvisadmi, romelic<br />
gamoTqva RmerTma. [...] RvTaebrivi dionise aRniSnavs mkacr dapirispirebulobas, erTi<br />
mxriv, RmerTis farul-damalul-dafarulsa da, meore mxriv, im [saidumloebebSi]<br />
gaundoblebs Soris, romlebic amtkiceben, rom ician, an SeuZliaT icodnen Tavisi<br />
codniT es dafaruli RmerTi mTeli Tavis sicxadiT” (iqve 152, 156). lambro siasosaTvis<br />
“gandoba” xdeba mxolod RvTismsaxurebis konteqstSi, anu ierarqiaSi, xolo ierarqia<br />
mas gagebuli aqvs imgvarad, rogorc es aRwerilia dionises saeklesio ierarqiaSi<br />
(amrigad, gandoba garkveulwilad Seexeba kaTakmevlebsac, romlebmac ganaxorcieles<br />
rwmena rogorc riskisa da pasuxismgeblobis Tavze aRebis TavianTi Tavisufali<br />
pirovnuli aqti).<br />
164 trfialebis (έρως) cnebas dionise dawvrilebiT ganixilavs da icavs saRvTo saxelebis<br />
meoTxe TavSi. mag., saRvTo saxelTa... 4,12: “ra Tqma unda, WeSmariti trfialeba iqeba<br />
rogorc ram RvTiuri ara mxolod Cvengan, aramed Tavad saRvTo nasityvobebidan, magram<br />
mravalTa imis gamo, rom ver SeigrZnes saRvTo saxelis _ ‘erosis’ arsi, Camovardnen<br />
imisaken, rac maTTvis iyo ufro axlobeli, anu ganyofili da sxeulebrivi da<br />
daqucmacebuli trfialebisaken, rac ar aris trfialeba WeSmariti, aramed msgavsi/kerpi,<br />
ufro metad ki _ Camovardna namdvili trfialebisagan” (ufro srulad da<br />
gamowvlilviT erosi/trfialebis Sesaxeb ix. Χρ. Γιανναράς, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Αθήνα<br />
1998, 126-140). Sdr.<br />
mijnuri Smagsa gviqvian arabuliTa eniTa,<br />
miT rome Smagobs misisa ver-mixdomisa wyeniTa;<br />
zogTa aqvs saRmrTo siaxle, daSvrebis aRmafreniTa,<br />
kvla zogTa qve uc buneba keklucTa zeda frfeniTa.<br />
SoTa rusTavelis mixedviT, kargi mijnuri igia, vin iqms soflisa Tmobasa da<br />
trfialebiT aqvs saRmrTo siaxle da daSvrebis aRmafreniTa da ara is, vinc<br />
trfialebas (mijnurobas) daaqucmacebs, anu gafantavs ama-qve-ynier “silamazeebSi”,<br />
rodesac maTSi veRar xedavs silamazis mravalferovnebis erTianmyofel saRvTo<br />
66
(έρως) Wvritos igi rogorc yovelives Semqmneli 165 da SemakavSirebeli<br />
erTian simfoniasa da harmoniaSi, da amdenad, Tavadac eqstazirdes<br />
erTianobis mpyrobeli erTi RmerTisaken, 166 romelic rogorc “erTi<br />
erTianhyofs yovel erTs (ένας ενοποιός απάσης ενάδος, erTobaÁ erT-myofeli<br />
yovlisa erTobisaÁ)” 167 .<br />
am erTisaken eqstazirebisas adamianis gafantuli goneba erTiandeba<br />
Tavis TavSi da naTdeba saRvTo SuqiT. sulis gonieri Zalebis “erTis<br />
saxed Tavmoyra (ενοειδής συνέλξις)” 168 xdeba gonebis sakuTar TavTan mosvliT<br />
da erTSi (RmerTSi) kvlavSemokrebiT. es aris gonebis wriuli moZraoba,<br />
rodesac gare sagnebze da movlenebze fiqsirebuli goneba dianoiurad<br />
(petriwiseulad rom vTqvaT, midmogonebiTad anu gansjiTad) kvlav ukan<br />
brundeba da saRvTo erTisaken eqstazuri wvdomisas Semoikrebs am<br />
movlenaTa da saganTa ukve ganuyofel da Seurevnel erTobas. vinc<br />
aRwevs am mdgomareobas, maT gars SemoanaTebs brwyinvalebebi ise,<br />
rogorc mociqulebs Taboris mTaze iesos feriscvalebisas. 169<br />
amrigad, adamiani RvTisSemecnebas aRwevs Zlieri da daZabuli<br />
sulieri mcdelobisas, rodesac “ara mxolod swavlobs, aramed ganicdis<br />
saRvToT (saRvTo sagnebs, ου µόνο µαθών αλλά και παθών τα θεία)”. 170 cxadia, rom<br />
dionisesaTvis da mTeli aRmosavluri eklesiisaTvis, Teologia aris<br />
mSvenierebas. rac Seexeba Smagobas, Sdr. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “gonier sigiJes” (σώφρονα<br />
µάνιαν), romelic aris eqstazuri (εκστατικήν, maeqstazirebeli) (Teologiuri Tavebi 3, 56<br />
PG 90, 1284C- 1285A.) da aristoteles gadareuls: “gadareulis (µανικοῦ). xolo amaTTgan<br />
pirvelebs aqvT unari, sxvadasxva forma miiRon, xolo meoreni eqstatikosebi arian<br />
(ἐκστατικοί)” (poetika 1455 a [29-32]). vrclad amis Sesaxeb ix. qvemoT me-3 da me-5 TavebSi.<br />
165 Sdr. An. Louth, The Origins... 175-176.<br />
166 p. iberi, Sromebi .. 72: “mis mier ipyrobebis yoveli” (saRvTo sax... 7,3)<br />
167 p. iberi, Sromebi .. 6. saRvTo sax... 1,1. iqve 7,3: “yovelTa moqmedi igi da maradis<br />
yovelTa Setyuebuli da TÂT mis yovelTa Setyuebisa da wesisa mizezi meoreTasa da<br />
erTsa yovelTa erT-sulobasa da Sewyobasa keTilis-moqmedebs” (p. iberi, Sromebi .. 72).<br />
168 saRvTo sax... 4,9.<br />
169 p. iberi, Sromebi .. 9: “kretsabmelTa mier <strong>wminda</strong>Ta maT sityuaTa da mRdelTmTavrobiTTa<br />
kacTmoyuarebiT mocemaTa Cuenda grZnobadTagan sacnaurTaTÂs da arsTa<br />
mier zeSTaarsebisani gangÂcxadebian, da xatTa mier da saxeTa usaxoni da<br />
gamouxatvelni wina-daguesxmian, da zeSTabunebisani igi da umsgavsoni simartiveni<br />
mraval-ferobiTa ganyofilTa saxeTaÁTa ganmravldebian da nivTier iqmnebian. xolo<br />
maSin, raJams uxrwnel da ukudav viqmnneT da qristes saxesa mas netarsa miviwineT<br />
srulebasa... maSin xiluli ese misi gamocxadebaÁ yovlad ubiwoÁTa xedviTa aResrulos<br />
Cuen zeda, raJams usaCinoesiTa brwyinvalebiTa ganmabrwyinvnes Cuen, viTarca mowafeni<br />
TÂsni saRmrTosa mas feris-cvalebasa” (saRvTo sax... 1,4). rogorc cnobilia, XIV<br />
saukuneSi hesiqasturi kamaTebisas swored Taboris naTlis es motivi gaxdeba<br />
centraluri Tema.<br />
170 saRvTo sax... 2, 9. aseve ix. igive 7,3.<br />
67
gamocdilebiTi, praqtikuli, 171 es ki TavisTavad gulisxmobs Teologiis<br />
evqaristiulobas. 172<br />
Sejameba<br />
rogorc vnaxeT, dionises ar akmayofilebs RvTisSemecnebis arc<br />
katafatikuri da arc apofatikuri meTodi. arc erT amaTgans ar SeuZlia<br />
gafantos saRvTo wyvdiadi, romelic igivea, rac saRvTo naTeli. orive<br />
RmerTze adamianuri azrovnebis meTodia da gonebis erTgvari TamaSia.<br />
isini aRniSnaven erTsa da imave sagans: “saRvTo wyvdiadi aris<br />
miuwvdomeli sinaTle, romelSic mkvidrobs RmerTi”. 173<br />
am or meTodze maRla aris transcendentaluri Teologiis meTodi,<br />
romlis mixedviTac adamiani ganeSoreba gareSe sagnebs, miatovebs<br />
azrovnebas da SeaRwevs uswavlel mistagogiebSi _ gansakuTrebiT<br />
misteriebis (saeklesio saidumloTa) gziT, ganicdis mistiurs, iZens mis<br />
gamocdilebas da bolos uerTdeba RmerTs. adamianis saboloo<br />
daniSnuleba aris ara Semecneba, aramed SeerTeba RmerTTan. Tumca es ori<br />
mdgomareoba erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli. SeerTeba imave dros<br />
niSnavs codnas: “RmerTis usaRvToesi codna [...] ucodinrobis wiaR<br />
miiRweva (Seicnoba, γινωσκοµένη) zegonebiseuli SeerTebiT”. 174<br />
171 Sdr. Γρηγόριος Παλαµάς, Υπερ ησυχαζόντων 1,33,34. Π. Χρήστου, Γρηγορίου Παλαµά Συγγράµµατα,<br />
Θεσσαλονίκη 1962, τ. Α΄, 445. aseve Sdr. aTonis mTis 1351 wlis tomoss: “ara Cvens sityvebSi,<br />
aramed sagnebSia WeSmariteba da keTilmsaxureba, rogorc amas ambobs grigol<br />
RvTismetyveli: ‘dogmatebze da sagnebisaTvis vibrZviT. xolo Tu vinme sagnebze<br />
gveTanxmeba, sityvebisaTvis ar vkamaTob’”. (Ιω. Καρµίρης, Συνοδικός τόµος, Τα δογµατικά και<br />
συµβολιίκα µνηµεία της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, Τόµος Α΄, 379). sagnebSi aq igulisxmeba<br />
swored saRvToTa gamocdileba: “Cven sityvebiTa da silogizmebiT mopovebul codnas<br />
WeSmarit warmodgenad ar miviCnevT, aramed saqmeTa da cxovrebisagan damtkicebuls<br />
[miviCnevT WeSmaritad] da ara mxolod WeSmaritad, aramed usafrTxod da<br />
Semoubruneblad (e.i. Seucdenelad –k.k)” (Γρηγόριος Παλαµάς, Υπερ ησυχαζόντων 3,13. Π. Χρήστου,<br />
Γρηγορίου Παλαµά Συγγράµµατα, Θεσσαλονίκη 1962, τ. Α΄, 423). ix. Ν. Α. Ματσούκας ∆ογµατική και<br />
συµβολική θεολογία Α, Θεσσαλονίκη 2000. 156-159.<br />
172 Sdr. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника...<br />
5-6: “...фраза «не только изучая, но переживая божественное» восходит к Аристотелю. [...] скорее всего, она<br />
усвоена пс.Дионисием через посредство Синезия, епископа-философа, поместившего его в контекст<br />
рассуждения о ритуалах мистических обрядов. То, что опыт Иерофея связан с культом и ритуалом,<br />
конкретизируется в похожем выражении, где говорится о том, что он «переживал приобщение к<br />
воспеваемому». Это выражение, используемое пс. Дионисием применительно к евхаристии, наводит на<br />
мысль о том, что упомянутое особое духовное переживание Иерофея было испытано во время литургии.<br />
Иерофей переживал божественное в молитве. На евхаристию указывает слово «приобщение», тогда как<br />
«воспеваемое» — это хлеб и чаша”.<br />
173 mistikuri T... 1,3.<br />
174 saRvTo sax... 7,3. dionise aq laparakobs codnis codnaze (γνώση γινωσκοµένη), rac kidev<br />
erTxel xazs usvams codnis gamocdilebiT xasiaTs. “suleli sibrZnis” Sesaxeb ix. igive<br />
7,1<br />
68
SeerTeba da Semecneba aris RmerTis gamocdileba: rodesac mavani<br />
ganicdis saRmTos, maSin uerTdeba igi RmerTs.<br />
dionises mixedviT, mxolod transcendentalur Teologias, rogorc<br />
RvTisSemecnebis meTods, SeuZlia miaaxlos adamiani RmerTs da<br />
Seacnobinos igi. es ki imitom, rom transcendentaluri meTodi<br />
dafuZnebulia gamocdilebaze, mxolod is ainteresebs da mxolod mas<br />
aRwers. am sulieri msvlelobis Sedegi ganRmrTobaa, romelic aris<br />
“RmerTTan SeZlebisdagvarad mimsgavseba 175 da SeerTeba”. 176 vinc amas<br />
miaRwevs “RmerTTan marad iqnebian, vinc aris yovel sikeTeze umetesi”. 177<br />
amrigad, ara litoni gansja, aramed rwmena, rogorc adamianis<br />
hipostasurobis holisturi, sulier-xorcieli gamovlineba, aRmocendeba<br />
Sinagani gamocdilebis simdidridan, Zlierdeba garemoze dakvirvebiT da<br />
ganmtkicdeba istoriuli gamocxadebis mowmobebiT, romelic aris<br />
daunjebuli werilSi da saeklesio cxovrebis sxvadasxva (gansakuTrebiT<br />
liturgikul) ZeglSi. amdenad, rwmenas, rogorc pirovnul aqtsa da<br />
sicocxliseul gamocdilebas, SeuZlia gasces Sesabamisi pasuxi<br />
pirovnulobis yovel saWiroebas: biologiurs, fsiqologiurs,<br />
esTetikurs, eTikursa da suliers, radgan werili da saeklesio<br />
cxovreba srulad moicavs yovel am aspeqts.<br />
2.2. <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba<br />
Sesavali<br />
dionises orive, saeklesio da zeciuri, ierarqiis 178 mTavari Temaa saRvTo<br />
naTliT “minaTebulTa” gaerTianebis gza (erTyofis, ενοποιεί τα ελαµπόµενα). 179<br />
saeklesio ierarqias mkveTrad aqvs gamoxatuli ori ZiriTadi Tema:<br />
simboloebi da ritualebi. simboloebi gamarTlebulia adamianis bunebiT<br />
da RmerTis gamovlinebebiT. anu, imiT, rom RmerTi ecxadeba adamians,<br />
175 cneba mimsgavseba/msgavsebaze cota ufro vrclad qvemoT visaubrebT.<br />
176 saRvTo sax... 1.1.<br />
177 epistole 8,5.<br />
178 lambro siaso Tavis naSromSi “WeSmaritebis motrfialeni” (Εραστές της Αληθείας)<br />
daJinebiT amtkicebs, rom dionises ori Txzuleba zeciuri ierarqiis Sesaxeb da<br />
saeklesio ierarqiis Sesaxeb ganixilavs swavlebisaTvis miuwvdomel mistagogiebs,<br />
romlebic axorcieleben morwmuneebis RmerTSi danergvas, xolo danarCeni ori, saRvTo<br />
saxelebis Sesaxeb da mistikuri Teologiis Sesaxeb, miznad isaxavs WeSmaritebis<br />
sulier aTvisebasa da ganmtkicebas. (Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 81-86. gansakuTrebiT<br />
84-85).<br />
179 saeklesio ierarq... 1.1<br />
69
magram adamiani ver daitevs am gamocxadebas, Tu ara simboloebiT<br />
mocemuls. ritualebs sawyisi aqvT wm. werilSi (nasityvobebSi) da<br />
RmerTis “namcnebTa” amoqmedebaSi. anu, is rac werilSi sityvebisa da<br />
simboloebis saxiT aris mocemuli, ritualSi aqtualizirdeba, xorcs<br />
isxams da SeiTviseba adamianis mier. ritualebi, ritualis<br />
Semsruleblebi da ritualizirebulni arian fizikur saxemde<br />
dakonkretebuli realobebi, romlebic warmoiSvebian ganRmrTobis gzaze,<br />
rac (ganRmrToba) aris kidec ierarqiebisa da misi mRvdelmoqmedebis<br />
saboloo mizani. es aris erTi sulier-nivTieri RvTaebrivad da<br />
RvTaebrivisken marad transformirebadi liturgiuli realoba, sadac<br />
Tavad usulo sagnebi da zogadi movlenebi iqcevian konkretuli<br />
adamianebis pirovnul aspeqtebad. anu, saxeze gvaqvs <strong>evqaristiuli</strong><br />
movlena, marad “xdomoba” mravlisa erTad.<br />
yovelive amasTan dakavSirebiT gvxvdeba _ ZiriTadad ierarqiebSi _,<br />
ramdenime kerZo Tema. pirvelia, ierarqiis mkacri struqturis Sejereba<br />
adamianis Tavisufal nebasTan da RvTisSemecnebis sazRvrebi; meore _<br />
rogor da ra mizniT xdeba nasityvobaTa ritualizireba, anu<br />
RvTisSemecnebis ritualuri xasiaTi; mesame _ simboloebis adamianTan<br />
mimarTeba anu simboloebis wiaR saRvToTa xedva-Semecneba 180 (θεωρία);<br />
meoTxe _ ra damokidebuleba aqvs ritualTan praqtikul-moRvaweobiT<br />
cxovrebas, anu RvTisSemecnebis evqaristiul-moRvaweobiTi xasiaTi.<br />
2.2.1. ierarqia da Tavisufleba, anu ierarqiis “moqnilobis” xarisxi<br />
saeklesio ierarqiis mesame Tavis pirveli paragrafi amgvarad iwyeba:<br />
“Cemi azriT, erTi mxriv (µέν), ierarqia aris <strong>wminda</strong> (ιερά, samRvdelo)<br />
mwyobri (τάξις), mecniereba, moqmedeba RvTivsaxovani (θεοειδές) imdenad,<br />
ramdenadac is aris miRwevadad SemTvisebeli da RmerTisagan misTvis<br />
[ierarqiis erTi konkretuli safexurisaTvis] zedmicemuli minaTebis<br />
Sesabamisad RvTismimagavsebiT aRmavali. meore mxriv ki (δέ),<br />
RvTivmSvenieri silamaze rogorc martivi, rogorc kargi, rogorc<br />
srulyofilebis moTave (τελετερχικόν, Tavurmasrulyofilebeli) ar aris<br />
Sereuli raime umsgavsoebas 181 (ανοµοιότητος, aramsgavsebas)”. 182<br />
180 zogadad simbolos Sesaxeb Tanamedrove qristianul TeologiaSi ix. ∆. Στανιλοάε,<br />
Αποκάλυπση µέσω πράξεως, λόγων και εικόνων (gamocxadeba saqmeebSi, sityvebSi da xatebSi),<br />
Θεολογία και Εκλησία, Αθήνα 1989, 103-148.<br />
181 is, rom RmerTi araa arafris msgavsi, iwvevs aluzias meore rjul. 6,4<br />
182 saeklesio ier... 3, 1<br />
70
am nawyvetSi ikveTeba erTi niuansi. es aris, erTi mxriv, (µέν)-isa da meore<br />
mxriv ki, (δέ)-s monacvleoba. jer gvaqvs mocemuli dadgenili ierarqiis<br />
fardobiTi RvTivsaxovneba, xolo Semdgom _ imis xazgasma, rom<br />
srulyofilebis moTave RmerTi aranairad ar aRereva imas, rac misi<br />
msgavsi ar aris.<br />
meore paragrafSic aris msgavsi momenti. dionise jer warmoadgens<br />
ierarqiis sam fenas Tu safexurs da Semdeg ambobs TiTqmis imaves,<br />
rasac pirvel paragrafSi: “RvTaebrivi netareba, kacobrivad rom vTqvaT,<br />
Seurevnelia yovelgvar aramsgavsebas”. magram am paragrafSi aris<br />
gansxvavebuli ram, rac SeiZleba CaiTvalos zemomoyvanili µέν-δέ-s<br />
monacvleobis ganmartebad. kerZod, naxsenebia cneba TanamSromloba 183<br />
(Tana-moqmedeba, συν-εργεία), rogorc ierarqiis mizani da rogorc saRvTo<br />
moqmedebis ierarqiis mier Tavis TavSi SeZlebisdagvarad<br />
(damtevnelobisamebr) gamovlena.<br />
ram:<br />
mocemuli Tavis Semajamebel mesame paragrafSi ki gvxvdeba aseTi<br />
“amrigad, TiToeuli ierarqiuli mokazmulobis rigi (safexuri, mwkrivi),<br />
Tavis sakuTari SesabamisobiT aRvals saRvTo TanamSromlobisken<br />
(συνεργείαν, Tanamoqmedebisaken), madliT da RvTivmocemuli ZaliT<br />
asrulebs imas, rac bunebiTad da zebunebiTad RvTismoTaveobaSi aris da<br />
mis [RvTismoTaveobis] mier zebunebiTad aResruleba, [romelic]<br />
ierarqiulad Cndeba RvTivmoyvare gonebebis [angelozebis]<br />
damtevnelobisamebr mimbaZvelobisaTvis”.<br />
maS ase, erTi mxriv (µέν), Cven vxedavT, rom ierarqia dadgenilia RmerTis<br />
mier, rogorc RmerTisagan gamovlenili erTad-aRmyvanebeli da erTad-<br />
Semkreli Zalis struqtura. am struqturaSi TiToeuls aqvs miCenili<br />
sakuTari adgili. magram, meore mxriv (δέ), usaRvToesi (θειότερον) swored<br />
is aris, rom TiToeuli mowodebulia RmerTTan mravlis gamaerTianebeli<br />
RvTaebrivi naTlis moqmedebasTan Tana-mSromlobisaken. 184 erTi mxriv,<br />
aris RmerTis Seurevneli da miumsgavsebeli transcendenturoba, meore<br />
mxriv ki _ dadgenil struqturaSi Tana-moRvaweobis Tavisufali aqti,<br />
aqti _ rogorc SeZlebisdagvarad mimsgavseba imisa, “rac aris bunebiTad<br />
da zebunebiTad RvTismoTaveobaSi”. swored RmerTTan TanamSromlobis<br />
ideiT aixsneba areopagelis zeciuri ierarqia, romelic aris<br />
183 Sdr. 1kor 3,9.<br />
184 zeciuri ier... 3,2. PG 165 B 7-12<br />
71
“RvTismoTaveobis mSvenierebis xati”. 185 igive Seexeba saeklesio<br />
ierarqiasac: saeklesio ierarqis (episkoposis) movaleobaa, asrulebdes<br />
mxolod imas, rasac brZanebs da mouwodebs RmerTi 186 da asrulebdes ara<br />
marto TviTon da mxolod sakuTari TavisaTvis da sakuTari Tavis<br />
didebiT gabrwyinebisaTvis. 187<br />
amrigad, ierarqiebSi ar unda iyos saubari ierarqiis piramidisebur<br />
xatze. 188 aramed, rogorc berZeni mkvlevari lambro siaso ambobs,<br />
“saRvTo TanamSromlobis faqti avlens gonier qmnilebas saRvTo<br />
saCuqris (niWis, saboZvris) 189 ara mxolod rogorc pasiur mimRebad an,<br />
piruku, qurumad, romelsac magiuri qmedebebiT Camohyavs dabla saRvTo,<br />
aramed sTavazobs da daadgens ori Tanaswori wevris TanamSromlobas:<br />
rogorc usazRvro aris siyvaruli, romelmac Camoiyvana RmerTi<br />
amqveynad, aseve uzomo aris adamianis Tavisufleba, rodesac SeeWideba<br />
zecaSi asvlis riskian wamowyebas. [...] areopagitikuli problematika<br />
185 zeciuri ier... 3,2. PG 165 B 2-6<br />
186 saeklesio ier... 5.<br />
187 Sdr. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 88-89.<br />
188 Sdr. M. A. McIntosh, Mystical Theology, Blackwell Publishing, USA 2006, 46, 50: “arsebobs tendencia<br />
imisa, rom ierarqia identificirdes, rogorc statikuri da klerikaluri<br />
avtoritaruli struqturis samyarosa da eklesiaSi institutizacia: tendencia, rom<br />
moaxdinos mCagvreli Zalauflebis legitimizacia, rogorc ram RvTiuri arsebobis<br />
drosa da sivrceSi anareklis. dionises nawerebis komentireba saxifaTo<br />
gulubryviloba iqneboda imis gareSe, rom Tvalwin ar gqondes cneba ierarqiis<br />
warumatebeli kariera. [...] eWvis gareSea, rom ierarqiis negatiuri istoriuli konotacia<br />
CvenTvis Znelad warmosadgens xdis ormxrivobis struqturas. Tumca Tavad sityva<br />
ierarqia ar momdinareobs mCagvreli da ZalmomreobiTi urTierTobisagan, aramed<br />
berZnuli sityvebisagan: arqe, rac niSnavs wyaros Tu sawyisis princips da hier, romlis<br />
mniSvnelobaa <strong>wminda</strong>, samRvdlo. Cven SegviZlia, vifiqroT samyaros ierarqiaze, rogorc<br />
iseT realobaze, romliTac <strong>wminda</strong> samebiseuli urTierToba Tavis Tavs gamoxatavs<br />
qmnilebis mSvenierebis modeliT, romlis wyaroc igi Tavad aris. am gagebiT samyaro<br />
aris Teofania [RmerTCenoba] _ an ufro zustad, RmerTis manifestacia, rogorc TviTmicemadi<br />
siyvarulis (self-giving love) maradiuli xdomoba (event, xdomileba)”. cotaTi<br />
zemoT Cven mier zeciuri ierarqiidan moyvanil citataSi aris fraza, _ ‘[ierarqia aris],<br />
rac bunebiTad da zebunebiTad RvTivmoTaveobaSi aris da mis [RvTivmoTaveobis] mier<br />
zebunebiTad aResruleba [samyaroSi]’. swored TviT-micemadi siyvarulia is, rac<br />
[bunebiTad da zebunebiTad RvTivmoTaveobaSi samebisSida sicocxleSi/cxovrebaSi] aris<br />
da garegamovlindeba, rogorc maerTianebeli moqmedeba/energia. Sdr. ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή,<br />
Μυσταγωγία του Αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου, Αθήνα 1997, 30-34.<br />
189 SemdgomSi Cven termin niWis magivrad berZnuli cnebis δώρος Sesatyvisad ZiriTadad<br />
vixmarT sityva saCuqars, radgan sityva niWma axal qarTulSi dakarga saCuqris<br />
mniSvneloba. SesaZlo iyo gvexmara ZRveni rogorc amas akeTebs e. WeliZe, an saboZvri,<br />
magram Cven mainc saCuqari vamjobineT: saCuqaria is, rasac RmerTi aZlevs, mia-niW-ebs<br />
adamians, xolo ZRvenia is, rasac adamiani miuZRvnis RmerTs, Tumca ZRvenisa da<br />
saCuqaris Sesatyvisi berZnulSi orive aris δώρος.<br />
72
gansazRvravs ori faqtoris TanamSromlobas, ori trfialebis [adamianis<br />
da RmerTis] Serwymas.” 190<br />
magram, amiT ar amoiwureba zeciuri ierarqiis mesame Tavis<br />
mniSvneloba. 191 am TavSi ierarqia ganisazRvreba, rogorc mwyobri<br />
samRvdelo, mecniereba da moqmedeba/energia, 192 romlis mizania RmerTis<br />
misawvdomad asimilacia/SeTviseba da SeerTeba. Cven ukve vnaxeT, rom<br />
mwyobri ar aris mxolod obieqturad arsebuli, anu saRvTo realobebis<br />
struqturuli da gaqvavebuli gamoxatuleba/xati, aramed rogorc<br />
xdomadoba 193 (happening, γίγνεσθαι), arsebobrivi xdomoba 194 (γεγονός, event). es<br />
ki xorcieldeba am srtuqturaSi “mcxovrebi” wyebebis (τάξεις, mwyobrebi)<br />
mecnierebisa da energiis 195 wiaR.<br />
es energia da mecniereba avlens ara mxolod wyebebis fenaTa<br />
erTmaneTis mimarT Tanamimdevrulad daqvemdebarebul urTierTobas –<br />
erTgvar subordinacias _, aramed maTSi arsebul Sinagan<br />
ganzomilebasac. 196 saxeze gvaqvs realoba, romelic “erTdroulad aris<br />
dinamiurica da statikuric, socialurica da sulieric, samarTlebrivrjuliseuli<br />
da mistiuric”. 197 TiToeuli mwyobri arsebobs imdenad,<br />
ramdenadac is Tavad eziareba RmerTis RmerTmoTaveobiT siwmindes<br />
(θεαρχική αγαθότητα). zeciuri ierarqiis mesame TavSi warmodgenili<br />
gonier/noeturi ierarqia Seicavs rogorc “gareSe filosofiur”<br />
warmodgenas, aseve Zveli aRTqmis rjuliseul ierarqias. orive aris saxe,<br />
tipi da, amave dros, “momzadeba” saeklesio ierarqiisaTvis, romelic<br />
190 Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 90-91. Sdr. An. Louth, The Origins... 170: “ierarqiebis mizani<br />
aris RmerTTan asimilacia da SeerTeba. es miiRweva TiToeuli arsebisagan ierarqiaSi<br />
TavianTi rolis Sesabamisad SesrulebiT. ramdenadac TiToeuli aRasrulebs mas [Tavis<br />
rols], is xdeba Tana-mSromeli RmerTis da gamoaCens saRvTo energiebs, romelic aris<br />
masSi imdenad, ramdenadac SesaZlebelia [damtevnelobis mixedviT]. am asimilaciis<br />
rezultati ganRmrToba da masTan kavSiri aris imisaTvis, rom qmnili mwyobri gaxdes<br />
srulyofili Teofania [RmerTCenoba], rodesac TiToeuli nawili Tavisi proporciiT<br />
warmoaCens RmerTs”.<br />
191 am monakveTSi ZiriTadad veyrdnobiT kvlevas: Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό<br />
Εκκλησιολογικό Μεγάκοσµο, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002.<br />
192<br />
amieridan, rodesac konteqsti exeba saRvTo moqmedebas, Cven sityva moqmedebis<br />
nacvlad gamoviyenebT mis berZnul ekvivalents _ energias.<br />
193 γίγνεσθαι - is rac niadag da ganmeorebiTad xdeba.<br />
194 γεγονός – movlena, rogorc raime faqtis moxdena. Cven kargad gvaqvs gacnobierebuli,<br />
rom xdomoba da xdomadoba xelovnuri terminebi da sakmaod uxeSi neologizmebia,<br />
magram maTi Tavidan acileba mainc ver movaxerxeT.<br />
195 saRvTo energiis Sesaxeb aseve ix. k. ueri, marTlmadideblobis gza... 24-25.<br />
196 nawilobriv amaze ukve iyo laparaki andriu lauTis zemomoyvanil erT-erT pasaJSi.<br />
197 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 56.<br />
73
dafuZnebulia da damokidebulia Tavad ganxorcielebuli RmerTsityvis 198<br />
gangebulebaze. 199 saeklesio ierarqia, romelic noeturis zedmiwevniTi<br />
xatia, aris kosmiur/samyaroseuli yofiereba, rogorc eklesia. igi aris<br />
arseboba marad “ga-eklesierebadi”, RmerTsityvis gankacebis gavrcobili<br />
(drosa da sivrceSi, erTi mxriv, da, meore mxriv, maradiulobaSic)<br />
realizeba. saeklesio ierarqia aris mTeli qmnili samyaros<br />
ontologiuri arsebobis gvari (rogorc obieqturoba da rogorc xati –<br />
xati, romelic “ga-a-obieqturebs” asaxuls, xdis mas namdvilad Tanamyofs<br />
Tavis realobaSi, es ukanaskneli (asaxuli) ki RvTaebrivi realobas).<br />
saxeze gvaqvs “qristeSi-WeSmaritad-arsebuli”, rogorc ierarqiuli<br />
yofiereba da, amdenad, kenotikuri (TviT-wamocarielebadi) siyvarulis<br />
<strong>wminda</strong> samebiseuli struqtura. 200 amgvarad, “eklesiologia xdeba<br />
xatobrivi, struqturuli da obieqturi ontologia”. 201<br />
saeklesio ierarqiis mexuTe TavSi aris zeciuri ierarqiis msgavsad<br />
samsafexuriani ierarqiuli dayofa. 202 episkoposi (ierarqi) aris qristes<br />
198<br />
imis gamo, rom mxedrulSi ara gvaqvs asomTavruli, iZulebuli varT, rodesac<br />
RmerTis sityva RmerTis Zis igiveobrivia da unda daweriliyo asomTavruliT (sityva),<br />
gamoviyenoT arcTu jerovani kompozituri neologizmi RmerTsityva.<br />
199 gangebuleba – saRvTo oikonomia (saxlTmSenebloba, saxlTganmgebloba, θεού οικονοµία),<br />
romelic aRniSnavs RmerTis niadag zrunvas qmnilebis SenarCunebis, warmarTvisa da<br />
gadarCenisaTvis. am konkretul SemTxvevaSi vgulisxmobT RmerTsityvis gankacebas,<br />
romelic mTeli saRvTo gangebulebis centraluri momentia.<br />
200 Sdr. Cven mier zemomoyvanil mark makintoSis pasaJs. samebaSi ar aris araviTari<br />
subordinacia. xolo Cven mier moxmobili mkvlevarebi daJinebiT xazs usvamen, rom<br />
samebisSida urTierToba asaxulia qmnil ierarqiebSic. amiT maT undaT Tqvan, rom<br />
ierarqiebi ar aris gayinuli magiuri daRmasvla-aRmasvlis struqtura, aramed<br />
funqcionirebs (an unda funqcionirebdes saeklesio ierarqiaSi), rogorc<br />
arasubordinirebuli, anu ara vertikalur/piramiduli, aramed porizontaluri ierarqia.<br />
201 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 58.<br />
202 Sdr. И. Мейендорф, Псевдо-Дионисий Ареопагит ...: “ [В] церковной иерархии Дионисий различает<br />
лишь две триады, а не три. [...] Первая триада - священные чины - включает архиереев, священников и<br />
диаконов. [...] Во второй триаде, триаде мирских чинов, Ареопагит различает монахов, обыкновенных<br />
людей и нуждающихся в очищении - оглашенных, кающихся и одержимых. Очевидно, церковная иерархия<br />
псевдо-Дионисия так же, как его классификация небесных чинов, носит крайне произвольный характер. Он<br />
нигде не объясняет, почему трем ангельским чинам соответствуют лишь два земных, и вообще вся его<br />
классификация -не более чем игра ума. [...] В XI веке монах Студийского монастыря Никита Стифат...<br />
добавил к системе еще один высший чин -патриархов, митрополитов и архиепископов - еще одно<br />
доказательство номинальности всей системы”. mecnierTa Soris SeiniSneba gansxvaveba saeklesio<br />
ierarqiaSi safexurebis raodenobis Sesaxeb. magaliTad, andriu lauTi jon maiendorfis<br />
da nikolao ludovikosagan gansxvavebiT, sam safexurs gamoyofs: 1. a) mironi, b)<br />
evqaristia (sinaqsi), g) naTloba; 2. a) ierarqi [episkoposi], b) mRvdeli, g) diakvani<br />
(momsaxure, λειτουργός); 3. a) monazoni, b) morwmune, g) kaTakmeveli, dasjili, Sepyrobili<br />
(An. Louth, The Origins... 163, 168). lauTis azriT, grZnobadi simboloebi igive sakramentebi<br />
da Teurgiebia (iqve, 163). Teurgia (θεουργία) dionisesTan niSnavs imas, rasac RmerTi<br />
moqmedebs da igiveobriavia cnebisa mRvdelmoqmedeba (ιερουργία) (Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της<br />
Αληθείας... 80). anu, simboloebiT (mironi, puri da Rvino, wyali da zogadad:<br />
mironkurTxeva/mironcxeba, evqaristia, naTloba) mRvdelmoqmedebisas RmerTi Tavad<br />
moqmedebs qmnilebis ganRmrTobis saqmes. yvela simbolo ki momdinareobs <strong>wminda</strong><br />
74
saxe (tipi qristesi), “srulmyofeli ZaliT aRvsili”, romelic<br />
agvirgvinebs yvelafers mocemuls <strong>wminda</strong> misteriebSi; mRvdlebis mwyobri<br />
morwmuneebs gaanaTlebs da maT hyofs misteriebis siRrmis mxedvelebad<br />
(θεορετικούς); diakoni ganswmends maT, vinc mimarTa saeklesio msaxurebas.<br />
magram isini ar moqmedeben damoukideblad, aramed samRvdelo wyebebSi<br />
Tavad RmerTi moqmedebs (θεουργεί) morwmuneebSi ganwmendas, ganaTlebas da<br />
gasrulebas (imas, rasac akeTeben Sesabamisad diakoni, mRvdeli,<br />
episkoposi). samRvdelo wyebebi TanamSromloben, gadascemen ra mTel<br />
TavianT sicocxles msaxurebaTmoTave RmerTs (τελετάρχη Θεώ), “yvela<br />
samRvdelo moqmedebas unda asrulebdnen, rogorc RmerTis mier [maTi]<br />
aRmsrulebelni, aseve maT, vinc iyvnen ganwmedilni, [unda] hyavdeT igi<br />
[RmerTi] winamZRolad yovel maTs moqmedebaSi”. 203<br />
amrigad, RmerTis mier da RmerTSi aqvs Zala TiToeul samRvdelo<br />
mwyobrs. yoveli samRvdelo safexuri aris da moqmedebs RmerTTan erTad<br />
rogorc RmerTis energiebis calkeuli sayovelTaod-mqmneli qarizmebis<br />
(saCuqrebis, niWebis) erTiani gamovlineba. TiToeuli samRvdelo safexuri<br />
misTvis gansazRvruli formiT warmoadgens mTel saRvTo energias,<br />
romelic aris yovlis gamaerTianebeli: ierarqi/episkoposi, rogorc<br />
ganmasrulebeli, warmoadgens saRvTo energias mTlianad; mRvdeli _<br />
saRvTo energias mTlianad, rogorc ganmanaTlebeli; diakoni _ rogorc<br />
ganmwmedeli. amrigad, mTliani RmerTi Tavisi madliT mTlianad Cndeba<br />
calkeul samRvdelo xarisxSi da xdis am calkeuls sayovelTaod.<br />
TiToeuli samRvdelo qarizma mTeli saeklesio yofierebis erTi<br />
werilidan, nasityvobidan. aqedanve momdinareobs angelozebis simboloc (isini arian<br />
simbolo, romelic akavSirebs saRvTosTan danarCen qmnilebas). da Tuki isini arian<br />
simboloebi, maSin isini xdebian misteriebi, radgan upiratesad liturgiisas TamaSdeba<br />
werili, anu werilis simboloebi xdebian aqtualizirebulni mxolod maSin, rodesac<br />
isini CarTuli arian RvTismsaxurebaSi (RvTis sityvebi/nasityvobebi xdebian<br />
RmerTsityvis tani – sisxli da xorci) da iq xdebian misteriebi, romliTac/sadac<br />
RmerTi qmnilebas qmnis (θεουργεί) RmerTad. amrigad, saeklesio ierarqiaSi pirveli Sre<br />
samarTlianad aris pirveli imitom, rom is aris misteriebis Sre. es Sre zeciurs<br />
sakramentulad aerTebs qveyniur/saeklesios da qmnis maT erT cocxal organizmad,<br />
RmerTsityvis sxeulad. es aris <strong>evqaristiuli</strong> ontologia, sadac liturgiulad<br />
amoqmedebuli nasityvobaTa simboloebis wiaR RvTisSemecneba ganuyofelia arsobrivi<br />
metamorfozisagan, anu ganRmrTobisagan. kvlav imave suraTis winaSe vdgebiT, ierarqiebi<br />
ar aris gayinuli, magiuri “ontologia”, aramed cocxali, dinamiuri, socialuri<br />
erToba erTTan. amrigad, jon (ioan) maiendorfis kritika gadametebulia, Tumca<br />
gamowveulia “ierarqiis” savalalo istoriuli, saeklesio da saero, xvedrisagan.<br />
203 p. iberi, Sromebi... 199: “Tanamdeb arian yovlisave cxorebisa TÂsisa Sevedrebad srulmTavarsa<br />
RmerTsa (τελετάρχη Θεώ). [...] amas Tana aswavebs da yovelsave qmnad samRvdeloÁsa<br />
moqmedebisa, viTarca RmrTisa mier qmnulebiTa aRsrulebulTaÁTa da viTarmed TÂsTa<br />
moqmedebaTa igi Tavadi aqus maT yovelsave Sina winamZRurad” (saeklesio ier... 5,7).<br />
75
konkretuli saxea. es qarizmebi arian Rrma ziarebaSi erTmaneTTan:<br />
TiToeuli yvelaSi da yvela TiToeulSi. es aris dionises saeklesio<br />
ontologia. 204<br />
ra Tqma unda, igive Seexeba saeklesio ierarqiis or danarCen<br />
safexursac. gansakuTrebiT mniSvnelovania evqaristiocentruloba:<br />
evqaristia aris sxva cal-calke aRsrulebadi misteriebis gansruleba,<br />
romlebic aResruleba mRvdelmsaxuri krebulis mier. 205<br />
madlis TiToeuli saCuqari-qarizma, romelic miiReba calkeuli<br />
gonieri wyebis mier, Rebulobs imave kenotikuri siyvarulis RmerTis<br />
saCuqars, anu Rebulobs Tavad RmerTs, romelic SenarCundeba mxolod im<br />
pirobiT, Tu gaicema xelaxla, rogorc sruli TviT-Sewirva TiToeuli<br />
wyebisa sxvebisadmi.<br />
es qarizmebis miReb-gacemoba dasruldeba qarizmebis Tavad<br />
upirvelesi momcemelisadmi (RmerTisadmi) amave qarizmebis, rogorc<br />
ZRvnis, mirTmeviT. esaa ierarqiis <strong>evqaristiuli</strong> ontologiis sqema:<br />
“TiToeuli mwyobri aris ZRveni sxvebisadmi iseve, imdenad, ramdenadac<br />
igi RmerTisagan madlobiT (evqaristiulad) Rebulobs qarizmatul Tavis<br />
yofierebas da ukumiuZRvnis mas da masSi yvela danarCens. amrigad,<br />
evqaristia aris upirvelesi da mTavari adgili, sadac RmerTis suli<br />
[ukan] Rebulobs TiToeulisadmi RmerTisagan naCuqars (miniWebuls), Tavs<br />
uyris mas da kvlav Cuqnis (mianiWebs), rogorc RvTaebrivi sicocxlis<br />
sisavses (qristes sisxlisa da xorcis saxiT), TiToeuls da Caasaxlebs<br />
mTlians TiToeulSi da TiToeuls yvelaSi. es evqaristiul safuZvelze<br />
saeklesio wyebebis Tu qarizmebis urTierTganmsWvaluloba Cndeba<br />
areopagelTan spermatulad da srul saxes Rebulobs <strong>maqsime</strong><br />
aRmsarebelTan”. 206<br />
swored im mizniT xdeba RmerTsityvis gankaceba, rom SesaZlo gaxdes mis<br />
adamianobasTan misterialuri ziareba (wilmqoneoba) da masSi ki danarCen<br />
qmnilebasTan:<br />
“imisaTvis, rom Cven, rogorc sxeulis nawilebi, mas TanamovergoT<br />
Tavad ubiwo saRvTo sicocxlisamebr da ara ganmxrwnel vnebebSi<br />
daqucmacebulebi Seusabamo da morRveulni da TanaSeukvrelni<br />
[aRmovCndeT] saRvTo da janmrTel nawilebTan”. 207<br />
dionisesTvis imdenad mniSvnelovania struqturis TiToeuli elementis<br />
pirovnuli aspeqti, anu Tavisufali pirovnuli Zalisxmeva Tanamorgebisa<br />
da vnebebSi dauqucmaceblobisa, rom Tavis VIII epistoleSi eWvqveS<br />
ayenebs gaunaTlebeli, anu Tavis wyebis rigTan zneobrivad Seusabamo<br />
204 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 61<br />
205 ix. Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 62.<br />
206 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 63<br />
207 saekl. ierar... 3,12.<br />
76
mRvdlis madlmosilebas: “srulad mowyda samRvdelo mwyobrs da Zalas<br />
ara ganmanaTlebeli”; aseT mRvdels Tavadac ara aqvs naTeli da aris<br />
sibneleSi; saRvTo simboloebze warmoTqmuli misi locvebi aris<br />
RvTisgmoba da ara locva; sakuTar Tavs atyuebs da saerTod ar aris<br />
mRvdeli. 208 amrigad, mxolod pirovnuli mecnierebiTa da energiiT<br />
SeiZleba gamarTldes ierarqiul struqturaSi dakavebuli adgili.<br />
magram amiT Tavad struqtura ar irRveva. igi obieqturad narCundeba.<br />
ubralod, pirovneba SeiZleba “amovardes” Tavisi SeusabamobiT am<br />
struqturidan. is ar icvleba pirovnebis sulieri mdgomareobis<br />
kvaldakval. berZeni Teologi m. nikolao ludoviko amis Sesaxeb ase<br />
wers:<br />
“eklesiologiuri struqturuli ontologia eqsistencialurad<br />
‘ganuviTarebelia’, miuxedavad dionises sawinaaRmdego survilisa. [...]<br />
amgvarad, [dionisesTan] eklesiis saboloo “identuroba” aris misi<br />
struqtura. is mocemulia imisaTvis, rom moxdes misi eqsistencialurad<br />
aTviseba: Tumca es bolo mxolod imisaTvisaa saWiro, rom gaamarTlos<br />
pirveli, romelic narCundeba absoluturad mocemuli da absoluturad<br />
mouqneli. [...] Cans, rom areopagelTan imarjvebs da batonobs<br />
struqturul-institucialuri. [...] is, vinc mogvca am siZneleebis<br />
Teologiuri gadawyvetis impulse, aris <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli”. 209<br />
iqmneba STabeWdileba, rom ierarqia ver asaxavs da amowuravs pirovnebis<br />
SesaZleblobebs. is mainc erTgvar SezRudul CarCoSi aTavsebs gonier<br />
arsebas. marTalia, igi uSualod urTierTobs RmerTTan, magram mainc<br />
ierarqiaSi misTvis miCenili adgilis sazRvrebSi _ Tundac RmerTTan<br />
usasrulod miaxloebisas, es sazRvrebi usasrulodve farTovdebodnen,<br />
radgan es sazRvari mas yovelTvis “CamoarCens” mis zemo wyebas. 210 Tu ra<br />
niSniT xdeba TiToeulisadmi misi konkretuli adgilis miCena, dionise<br />
amas ar ganixilavs. 211 adamiani TanamSromlobs RmerTTan mxolod<br />
208 epistole 8, 2.<br />
209 Ν. Λουδοβίκος, Μέσα στον Αρεοπαγιτικό... 66, 68.<br />
210 Sdr.<br />
“raca vis ra bedman misces, dasjerdes da mas ubnobdes:<br />
muSa miwyiv muSakobdes, meomari gulovnobdes; ...”<br />
211 Cven SegveZlo, cnobili frangi filosofosis, emanuel levinasis (1906-1995) naazrevis<br />
safuZvelze es problema dagvexasiaTebina (problemis daxasiaTeba, ra Tqma unda, ar<br />
gulisxmobs problemis moxsnas) amgvarad: ierarqiaSi adgilmiCenac RmerTTan adamianis<br />
dialogis safuZvelze xdeba. oRond es dialogi imarTeba yoveli “egos” an TviTis<br />
uwinares. pirvelad RmerTi uxmobs adamians da adamiani pasuxobs mas. es pasuxi aris<br />
agreTve adamianis pasuxis-mgebloba. pasuxobs ara TviTi, radgan igi Cven saxeze gvaqvs<br />
mxolod pasuxis Semdeg. pasuxi ki aris, “ai, aq var” _ es is pasuxia, romelsac<br />
iZleodnen abraami, iakobi da bibliis sxva personaJebi. pasuxis-mgebloba ar aris<br />
TviTis Tavisufali arCevani. igi ar irCevs, radgan jer Tavadac ar aris. “ego” Cndeba<br />
mxolod pirveli dialogis fonze. pirveladi aris pasuxi. xolo is, rac aris RmerTis<br />
Zaxilze pasuxi, swored is vlindeba/dgindeba pasuxis-mgeblobad. am pasuxis-mgeblobiT<br />
77
struqturis miCenil sazRvrebSi. adamianma unda gaacnobieros is, sadac<br />
aris, da esaa misi RvTisSemecneba. es “gacnobiereba” ki aSkarad<br />
moRvaweobiTi, anu praqtikulia. sakuTari adgilis intuiciuri codna<br />
statikuri da arasakmarisia. is sakuTar Tavs atyuebs, anu tyuilSi da<br />
ucodinrobaSia, Tu ar iRwvis mwyobrSi Tavisi rigis (mwkrivis)<br />
Sesabamisad. 212 RvTisSemecneba uigivdeba tyuilidan, sakuTari adgilis<br />
ver-codnidan, daviwyebidan gamosvlas. 213 es ar-daviwyeba (α-λήθ-ια,<br />
da am pasuximgeblobisTanave ibadeba TviTi. is, rac gvaqvs saxeze da sadac gvaqvs, anu<br />
ra “toposSic” gvaqvs, is aris pasuxis Sedegi. es dialogi aris gamoRviZebis procesi.<br />
ranairic ar unda iyos realoba, romelSic imyofeba TviTi, igi yoveTvis aris<br />
“gamoRviZebis travma” (ix. Emmanuel Levinas, Otherwise than Being or Beyond Essence, (Dorrdrech:<br />
Kluwer Academic Publishers, 1991), 113, 142; Idem., God and Philosophy in The Levinas Reader (Blackwell<br />
Publishers, 1989), 170, 173-177, 182. Sdr. M. A. McIntosh, Mystical Theology... 211-216). anu, rom<br />
davubrundeT dionises, adamiani aRmoCndeba ierarqiis konkretul adgilze imis mixedviT<br />
Tu “gamoRviZebisas”, anu Seqmnisas rogori iyo pirveladi pasuxi. misi es adgili aris<br />
misive pasuxismgebloba, moRvaweobis are. amrigad, gamodis, rom ierarqiaSi adgili aris<br />
“gamoRviZebis travma”. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mixedviT, dacema moxda άµα τω γενέσθαι, anu<br />
SeqmnasTan erTad, an SeqmnisTanave. SeiZleba Tu ara, es CaiTvalos origenes gavlenad<br />
<strong>maqsime</strong>ze, Zneli saTqmelia. sofroni ierusalimeli, romelic iyo <strong>maqsime</strong>s maswavlebeli<br />
da TanamebrZoli, mkacrad gmobda origenes versias imis Sesaxeb, rom “metnaklebi<br />
codvilianoba qmnis ierarqias”. Tumca grigol noseli iziarebs Sesaqmes bibliuri<br />
teqstis (dab. 1.1) origeneseul komentars, romeli komentaris konteqstSic iyo<br />
gamoTqmuli origenes zemonaxsenebi varaudi (ix. ix. e. WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da<br />
misi Txzuleba... 281-287). es sakiTxi, Cveni azriT, dakavSirebulia “ormagi qmnilebis”<br />
problematikasTan, romeli problemac, miuxedavad grigol noselis da <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong> mkvlevarebis mcdelobisa, ramdenadac CvenTvis cnobilia, jerjerobiT ver<br />
iqna damajereblad ganmartebuli (mag. ix. Ν. Ματσούκας, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων και<br />
άλλα µελετήµατα, Θεσσαλονίκη 1992, 50-65). am da msgavsi problematikis Sesaxeb ix. В. Родзянко<br />
(Епископ), Теория распада вселенной и вера отцов. Каппадолийское богословие – ключ к апологетике<br />
нашего времени, Москва 1996, 59-64, 66-69, 76-79, 84-85, 91, 110-111.<br />
212 Sdr. epistole 8, 2.<br />
213 wm. grigol palama 32-e sakvirao qadagebaSi aRniSnavs, rom adamianebs sisrulis<br />
misaRwevad sWirdebaT gansacdelic, „radgan amis [gansacdelis] gareSe RmerTisadmi<br />
rwmenis gansruleba da gamoCena ar arsebobs” ($3). Semdeg azustebs, rom radgan isini<br />
ar cdiloben sakmarisad, amitom maT sWirdebaT waqezeba da zogjer iZulebac: „ara<br />
mxolod gagzavna, aramed aiZula... da Tumca ar isurves mociqulebma gasvla<br />
ierusalimidan, magram devnisagan iZulebulni gaifantnen duniaze da amgvarad<br />
Seasrules (επλήρωσαν) misia” ($6). garda amisa, maT ara aqvT Sesaferisi unari, raTa<br />
gaerkvnen realobaSi („ver gaacnobieres... radgan Ramec iyo”) da ver floben Sesabamis<br />
mxneobasa da rwmenas („maSin damfrTxalni (περιφόβους, SiSiTmoculni) naxa isini” ($8)).<br />
amitomac, „imdenad isargebles rwmenaSi im [RmerTisagan daSvebuli] gansacdelisagan,<br />
rom mieaxlnen da Tayvani sces iesos da uTxres: ‘WeSmaritad (α-ληθ-ώς) RmerTis Ze xar<br />
Sen’“ ($11). amrigad, siqvelis saboloo mizani aris ara abstraqtuli srulyofilebagansruleba,<br />
aramed konkretuli pirovneba ieso, rogorc vin-WeSmariti (α-λήθ-εια),<br />
romelSic “keTilqmedebebi [uflisa] xdebian ara mxolod Setrfobilni, aramed<br />
keTilad daRalulTa xsovnaSic gamyarebulnic (λήθη-is, anu daviwyebis sawinaaRmdegod<br />
–k.k)”. anu, qristeSi sicocxlisas adamians axsovs Tavisi namdvili damokidebuleba<br />
RmerTTan da, amdenad, sakuTari ontologiuri mdgomareoba ($8) (Γρηγόριος Παλαµάς, Οµιλία<br />
ΛΒ΄, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 10, Θεσσαλονίκη, 314). palama sxvagan (Γρηγόριος Παλαµάς, Εκατόν<br />
πεντήκοντα κεφάλαια, Άπαντα τα έργα, (ΕΠΕ) 8, Θεσσαλονίκη, 100) saubrobs Tavdaviwyebisa da<br />
RmerTSi sakuTari Tavis gaxsenebis Sesaxeb: „saidan [SevityobT] sakuTriv Cven Sesaxeb<br />
namdvilsa da utyuars?“ (§21) saidan da ra gziT viciT, an SegviZlia vicodeT, Tu vin<br />
varT, ras warmovadgenT da sad vimyofebiT? ranairad aRmovaCenT Cvens Tavs? „[RmerTma]<br />
eqvs dReSi sityviT arsebulni armyofobidan Semoiyvana, myisierad... Seamyara [isini]<br />
78
WeSmaritebaSi myofoba 214 ) ki sxvagvarad ar xorcieldeba, Tu ara wyebis<br />
qristes sxeulSi misterialuri kvlav-CarTviT. amrigad, miuxedavad imisa,<br />
(§21)... Senaxuli, rogorc dafaruli ganZisagan gamoiyvana samzerelad, Seawyo<br />
harmoniulad da uzadod da saTanadod momarTa (moargo) erTi amaTgani meores,<br />
TiToeuli ki yvelas da yvela ki TiToeuls (§22)... wesrigad Seadgina, rogorc<br />
safuZveli esenic da maTSorisi logosic, imgvarad, rom samyaro Rirseulad<br />
wodebuliyo Mmokazmulad (kosmosad) (§23)... amrigad, pirvelad qmnilebaSi<br />
Semoyvaniliqna arsebulTagani ram. pirvelis Semdeg meore da mis Semdeg sxva da ase<br />
Semdeg. yvelaze bolos ki [Semoyvaniliqna] adamiani, romelsac RmerTisagan Rirsebisa<br />
da zrunvis imgvari pativi ergo, rom mTeli es grZnobadi samyaro mis uwin misTvis<br />
Seiqmna da caTa sasufeveli myisve samyaros dasafuZvlebisas misTvis mis uwin<br />
ganemzada. [saRmrTo] bWoba misTvis win waemZRvara da RmerTis xeliT RmerTis xatisebr<br />
Seiqmna. xolo raTa ar hqonoda yvelaferi [aRebuli] sxva cxovelebisaviT [mxolod] am<br />
nivTisa da grZnobadi samyarosagan, aramed [hqonoda amgvari] mxolod sxeuli, xolo<br />
suli ki zesamyaroseuli, ufro metic, Tavad RmerTisagan gamouTqmelad STaberili.<br />
[amrigad suliSTaberili sxeuli iqmna], rogorc ram Sedegi didi da saocari,<br />
yvelaferze aRmatebuli da yvelafris zedamxedveli da yvelaferze zemdgomeli<br />
(zegamgebeli), RmerTis Semcnobeli da mimRebelic yvelaze [anu danarCen qmnilebebze],<br />
metad xelovanis zeaRmatebuli didebulebisa. metic, ara mxolod Rvawlisa da madlis<br />
wiaR mimRebeli RmerTisa, aramed masTan erT hipostasSi SeerTebis SemZle” (§24). es<br />
nebsiTad qmnadi erT hipostasSi SeerTeba aris RmerTTan erTad Tana-Seqmna eklesiis,<br />
anu Tanaqmnis adamiani samyaros, raTaAes ukanaskneli iyos eklesia, rogorc misi<br />
(adamianis) axla ukve meore buneba. xolo am samyaro-eklesiaSi igi, rogorc upiratesad<br />
mesaidumle (µύστης) RmerTisa, inarCunebs da Seicnobs sakuTar simSvenieres („igi<br />
[RmerTi] uyvardes da mxolod misi iyos mesaidumle (µύστης) da Tayvanismcemeli da mis<br />
mimarT rwmeniTa da gadaxriT (midrekilebiT) da ganwyobiT sakuTari silamaze (καλλονήν,<br />
mSveniereba) SeinarCunos“ (§26)). amrigad, palamas mixedviT, RmerTsityvaSi, rogorc<br />
WeSmaritebaSi, adamiani ixsenebs sakuTar namdvil yofierebas, aRmoaCens skuTar<br />
pirovnulobas da am pirovnebaSi „gaapirovnulebs“ mTel samyaros.<br />
214 martin haidegeri arsebulebsa da yofnas (yofierebas) Soris gansxvavebas pirvelad<br />
heraklitesTan poulobs: “Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί” (“bunebas uyvars malva/farva”) _ yofna<br />
gansxvavdeba sagnebisagan, romlebic Canan anu φαίνονται (fenomenebisagan). amrigad,<br />
SevimecnebT mxolod saxes, gvars, romliTac arsebulebi myofoben da es gvari aris<br />
arsebobis gamoCenis xdomileba. WeSmariteba aris ar-malva (α-λήθ-εαια), sapirispiro<br />
farvisagan (λανθάνειν), anu aris Cena. arsebulebi gamoCndebian herakliteseuli malvisagan<br />
(κρύπτσθαι). sagnebi arian WeSmariti, rogorc fenomenebi, anu, rogorc malvis uaryofamokleba.<br />
arsebulebis WeSmariteba ar uigivdeba maTs nivTier Tu idealur TavisTavad<br />
arsebas, anu “arss” (ουσία), aramed gaigebian, rogorc moqmedeba, rogorc malvisagan<br />
amosvlis, “amoyvinTvis” xdomileba. ar vicnobT arss, aramed Tan-arss (παρ-ουσία), anu is<br />
rac Tan axlavs arss, anu vicnobT fenomens. fenomeni, amrigad, aris Tan-damswre yofnis,<br />
misi Tan-dauswreblobidan (απ-ουσία), anu dafarulobidan Tan-arsSi gamosvla. fenomeni<br />
ar aris yofnis moCvenebiToba an misi/masTan winaaRmdegoba. is aris yofnis gamovlineba<br />
–malulis Cena. amrigad, imisaTvis, rom arsebuli iyos, amisaTvis Tanabrad aucilebelia<br />
orive, Tan-dauswreblobac da Tan-daswrebac (Anwesenheit) – dafaruli, maluli yofna<br />
gare-gamodis, rogorc Tan-daswrebis xdomileba da vlindeba arsebulad (aramarto<br />
damaluli aris arsebuli). xolo garegamosuli aris WeSmariti, anu sagani WeSmaritia,<br />
gan-malulia mxolod maSin, Tu yofnac aris masSi da is masSi aris gan-malvis<br />
procesSi, anu, ase vTqvaT, droSi. TviT-malva (dauswrebloba) da gamoCena (ganmalva,<br />
WeSmariteba) orive ekuTvnis Tanabrad yofnas. oRond, cxadia, dauswrebloba<br />
gulisxmobs ar-yofnasac, anu arafrobas da, amgvarad, samyaro, arsebulebi, adamianis<br />
Tan-daswreba “farfatebs”, “daumyarebelia” (schweben). isini arian warmavali fenomenebi<br />
arafrobis ontologiur realobaSi. arsi aris yofnis xdomileba, romelsac Tanabrad<br />
ekuTvnis yofnac da arafrobac. arsi aris gamoCena arsebulTa “usafuZvlo<br />
safuZvlobis” (abgründiger Grund). adamiani DSeimecnebs arsebulebis yofnis gvars –<br />
arsebulebis WeSmaritebas/ganmalvas, rogorc gamoCenas da am ukanasknels ki _ rogorc<br />
droiTobas. adamiansa da arsebulebis malul bunebas Soris aris dauZleveli manZili.<br />
es daSoreba aris gaucxoebuloba, anu usaxlkarobis agonia. adamiani aris mitovebuli<br />
samyaroSi, sadac fenomenebis fenomenaluroba, ontikuri gamoCenis ganyenebuli<br />
79
om dionises sistemaSi adamiani ar Cans srulad Tavisufali,<br />
RvTisSemecneba mainc xazgasmiT misterialur-ritualuria, anu<br />
<strong>evqaristiuli</strong>a, riTac Tavisuflebis sakmaod maRali xarisxi<br />
garantirebulia.<br />
2.2.2 rituali da <strong>wminda</strong> werili<br />
amrigad, sinergia ierarqiis mizania. aris Tu ara igi safuZvelic, Cven<br />
dabejiTebiT ar ZalgviZs vTqvaT. garkveulwilad, Cven SegviZlia<br />
vivaraudoT, rom TiToeulis adgili ierarqiaSi ganpirobebulia RmerTis<br />
winaswarmcodneobiT (anu, RmerTma winaswar icis TiToeulis<br />
SesaZlebloba da swored am unaris gaTvaliswinebiT miuCens TiToeuls<br />
Sesaferis xarisxs ierarqiaSi). aseve, SegviZlia vifiqroT, rom pirveladi<br />
sinergia, rogorc safuZveli, qmnilebis TviTSezRudvaa,<br />
dadableba/emanacia garkveul samoqmedo areSi, xolo meoradi sinergia<br />
aris TviTgaxsna, aRmasvla/ukandabruneba. aseT SemTxvevaSi, SegveZlo,<br />
gvesaubra srul Tavisuflebaze, magram, rogorc aRvniSneT, dionisesTan<br />
amaze araferi ar Tqmula da Cven mxolod varaudiRa SegviZlia.<br />
saeklesio ierarqiis pirvel TavSi gvxvdeba fraza: “Cveneuli<br />
ierarqiis arsi aris RvTivgadmocemuli nasityvobebi”. 215 im konteqstis<br />
mixedviT, romelSic mocemulia es fraza, ierarqia aris RmerTmoTaveobis<br />
droiToba mianiSnebs arafrobis ontologiur realobas: adamianis mimarTeba<br />
samyarosTan ar aris ra, garda arafrobasTan Sepirispirebisa. haidegers miaCnda, rom<br />
nebismier SemTxvevaSi adaminis arseboba aris aucileblad eqstazuri. magram rodesac<br />
pirovnuli eqstazi rCeba sxvisadmi mimarTebis gareSe (anu “mniSvneli” sxvis “toposSi”<br />
aRmocenebis gareSe, rodesac eqstazi aris wadili da es wadili ki urTierToba), maSin<br />
es arseboba dasruldeba, rogorc eqsistencialuri sicarielis gancda/gamocdileba,<br />
anu arsebobis absurdis gamocdileba. cnobilia, rom martin haidegers surda, daewera<br />
Zeit und Sein rogorc Sein und Zeit-is meore nawili, sadac gansaxilveli problema iqneboda<br />
ara adamianuri yofna, aramed yofna TavisTavad, anu hermenevtikuli ontologia<br />
TavisTavad yofnisa. (Χρ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία, Αθήνα 1980, 206-215; misive, Το<br />
πρόσωπο και ο έρως,, Αθήνα 2001 (1992), 24-30; misive, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης … 137; Sdr. Ν.<br />
Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 15-16, 97-99, 112-114, 251-257). am dauwerel wignSi (Zeit und<br />
Sein - aseTi saTauriT gamovida misi wigni, magram is iyo mxolod statiebis krebuli),<br />
albaT, pasuxi gaecemoda adamianis usaxlkarobis, anu arsebobis absurdis problemas,<br />
romelsac aq Taviseburad gadawyvets dionise. anu, dionisesTan WeSmariteba uigivdeba<br />
qristes da, amasTan erTad, mis Secnobas, anu mis misterialur gziT/wiaR gaxsenebas,<br />
rogorc sakuTaris TviTis gamoCena/danaxvas. WeSmariteba, ganmalva aris sagnebs “ukan”<br />
dafaruli qristes gamoCena konkretuli pirovnebisaTvis/mistisaTvis, rogorc am<br />
pirovnebis pirovnebad Camomayalibebeli movlena. es ar aris pirovneba/obieqtis<br />
ontikuri dasafuZvleba, aramed qristes pirovnebaSi adamianis marad zrdadi,<br />
gavrcobadi, qriste-WeSmaritebisaken gadawvdomadi pirovnebis fesvgadgmuloba.<br />
215 saeklesio ier... 1,4<br />
80
gonieri arsebebisadmi saCuqari (saboZvari), romlis mizanic aris maTi<br />
ganRmrToba. oRond is, rac eCuqaT angelozebs univTod, 216 adamianebs<br />
miecemaT simboloebSi ganxSoebulad: “Cven ki is, rac maT [angelozebs]<br />
erTianad da Sekecilad (ενιαίως τε και συνεπτυγµένως) eboZebaT, gveCuqeba,<br />
ramdenadac es CvenTvis miRwevadia, RvTivmocemul nasityvobebSi<br />
gansxvavebuli da mravlad ganyofili simboloebiT”. 217 amrigad, ierarqia<br />
aris adamianebisadmi saCuqari da mocemulia werilis simboloebSi.<br />
rogorc zemoT ukve vnaxeT, dionisesTan saeklesio gadmocema aris<br />
ormagi: erTi mxriv, sityvier (daweril da zepir) simboloebSi nivTierad<br />
xelmisawvdomi da, meore mxriv, RvTismsaxurebiTad<br />
intuiciur/mistikur/gamocdilebiTi. SegviZlia vigulisxmoT, rom<br />
saCuqris es mistikuri gamocdileba iseTive myisieri (“erTiani da<br />
Sekecili”), anu zedroulia, rogorc angelozebisaTvis (es asedac<br />
aRiqmeba, rodesac RvTismsaxurebis fonze warTqmiT/ukuTqmiTi gonieri<br />
daZabulobisas adamians eufleba eqstazi, rogorc amas aRgviwers<br />
dionise ieroTeosis SemTxvevaSi). ierarqia werilSi mocemulia, rogorc<br />
simbolo, magram es simbolo aris swored RvTismsaxurebiTi, anu, es<br />
simbolo mxolod maSin xdeba simbolo, Tu msaxurebaSia CarTuli.<br />
amrigad, werili “ixsneba”, amoqmeddeba RvTismsaxurebaSi da iq iZens azrs<br />
da aRwevs daniSnulebas.<br />
iqve, zemoT moyvanil konteqstSi, saubaria aseve werilobiT da<br />
dauwerel/zepir nasityvobebze. 218 iq naTqvamia, rom azris gadacema<br />
216<br />
saeklesio mwerlobaSi angelozebs ewodebaT univToebi mxolod adamianebTan<br />
SedarebiT. srulad da absoluturad univTo mxolod RmerTia. imave dionises am<br />
teqstSi naxsenebia, rom angelozebrivi sityva aris “ufro metad univTo”, vidre<br />
adamianebis.<br />
217 saeklesio ier... 1,4. Sdr.<br />
romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />
zegardmo arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,<br />
Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa...<br />
218<br />
dawerili da dauwereli gadmocemis arsebobaze miTiTeba ar iyo ucxo fsevdo<br />
dionisemdel saeklesio mwerlobaSi. Sdr. basili didi: “dogmatebisaganni da<br />
kerigmebisaganni, romelTac inaxavs eklesia, zogi gvaqvs miRebuli werilobiTi<br />
swavlebisagan, ese igi <strong>wminda</strong> werilisagan, xolo zogma mistikurad [saidumloebiTad]<br />
moaRwia Cvenamde mociqulebis gadmocemidan da isini miviReT. magram orive elements,<br />
werilobiTs da dauwerel gadmocemas, aqvT erTi da igive mniSvneloba rwmenisaTvis. da<br />
aravis, visac ki aqvs eklesiis Cveulebebis [θεσµών, wesCveulebebis] (igulisxmeba<br />
upiratesad misteriebi –k.k) odnavi codna da gamocdileba, eqneba amis sawinaaRmdego<br />
azri. radgan Tuki davapirebT, ugulebelvyoT dauwereli Cveulebebi, TiTqos didi<br />
mniSvnelobis armqoneT, CavidenT Secdomas da davazaralebT arsobrivad saxarebas an<br />
metic: kerigmas gavxdiT mxolod cariel saxelad” (Μ. Βασιλείου, Περί Αγιού Πνεύµατος,<br />
Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου. Άπαντα τα έργα, 10 ∆ογµατικά. Θεσσαλονίκη, 456-458). imas, rom<br />
81
aRacnairad hgavda zecieri ierarqiisas – isic sxeulebrivi sityvaa,<br />
Tumca _ ufro metad univTo. anu, isic myisierad (Sekecilad da<br />
SeerTebulad) da intuiciurad xorcieldeba. xolo is, rac intuiciurad<br />
gadmoica saeklesio tradiciis mixedviT, gagebulia aseve simboloebis<br />
saxiT da igulisxmeba kvlav is, rasac dionise uwodebs ierarqiaSi anu<br />
RvTismsaxurebiTad aqtualizirebads. amrigad, saxeze kvlav gvaqvs<br />
werilisa da RvTismsaxurebis Sewyvileba, romelic Sobs praqtikul<br />
RvTisSemecnebas.<br />
saeklesio ierarqiis mexuTe Tavis meSvide paragrafSi aRwerilia<br />
samRvdelo xarisxSi ayvanis msaxureba da iqve mocemulia misi ganmarteba.<br />
umaRlesi, anu yvela ierarqiuli safexuris Tavmomyreli da<br />
ganmasrulebeli, ierarqis episkoposad kurTxevis ganmasxvavebeli niSania<br />
kandidatis Tavze werilis dadeba. aq werili warmodgenilia, rogorc<br />
“gamomCeni gareSemcvelad da mecnierebiTad (επιστηµονικώς) mTeli<br />
Teologiis, Teurgiis (θεολογία, θεουργία 219 ), Teofaniis,<br />
samRvdelomesityveobis (ιερολογία, ierologiis), mRvdelmoqmedebis (ιερουργία,<br />
ierurgiis) _ erTi sityviT, yoveli saRvTo da samRvdelo saqmeebisa da<br />
sityvebis, romelic keTilmoqmed RmerTmoTaveobisagan eCuqeba (mieniWeba)<br />
Cveneul ierarqias”. 220<br />
vxedavT, rom rogorc saRvTo, ise samRvdelo saqmeebi da sityvebi<br />
ierarqiisaTvis RmerTisagan aris naCuqari. sxvagvarad rom vTqvaT, RmerTi<br />
aZlevs sityvebsa da saqmeebs (θεολογία, θεουργία) da adamiani pasuxobs<br />
sityvebiTa da saqmeebiT (ιερολογία, ιερουργία). magram es “sityvebic da<br />
saqmeebic” RmerTisagan arian mocemuli. anu, werili aris sityvebi,<br />
romelic RmerTma auwya/gaando da RvTismetyvelebma (Teologebma)<br />
Caweres. igi aris erTdroulad RmerTis sityvac da adamianis<br />
“ukuisityvac” _ Teologiac da ierologiac. Tavad werilivea wyaro<br />
θεσµών/wes-CveulebebSi Cven RvTismsaxurebebi, anu misteriebi SegviZlia vigulisxmoT,<br />
migviTiTebs Tavad basili didis sxva pasaJi: “amgvarad saeklesioTa Sesaxeb damdgenelma<br />
(διαθεσµοθετήσαντες) mociqulebma da mamebma dafarulSi da uTqmelSi misteriebis siwminde<br />
daicves” (Περί Αγιού Πνεύµατος, 27, 66, PG 32, 189B). ufro vrclad imis Sesaxeb, rom saeklesio<br />
mwerlebi dauwerel gadmocemaSi upiratesad misterialur cxovrebas gulisxmobdnen<br />
ixile Χρ. Θ. Κρικώνης, Η Παράδοσις της Εκκλησίας κατά τον Μέγαν Βασίλιον, «Κληρονοµία» τοµ. 13,Α 1981;<br />
∆. Τσάµης, Η Πρωτολογία του Μεγάλου Βασιλείου, Θεσσαλονίκη 1970; Γ. Γαλίτης, Γραφή και Παράδοσις κατα τον<br />
Μ. Βασίλειον, «Βασιλειάς», Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1979.<br />
219 Teurgiis Sesaxeb ix. ∆. Ι. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία Τοµ. Β΄ Θεσς. 2002, 352, 355; R.<br />
R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα. 2002, 195, 197-198, 205-206; Ed. Moore“The Golden Road To Unlimited<br />
Devotion”: The Christian Neo-Platonism of St. Maximus Confessoρ, St. Elias Orthodox Theological Seminary,<br />
(htt://www.isns.us/neoplatonism-online/journal/). aseve winamdebare naSromis me-5 Tavi.<br />
220 saeklesio ier... 5,7<br />
82
msaxurebisa da ierarqiisa, romelic amoqmedebs am werils da xelaxla<br />
“qmnis” mas. “nasityvobebi ar aris mxolod is sivrce, saidanac<br />
momdinareobs samRvdelo ritualebi _ askvnis lambro siaso _, aramed<br />
imave xarisxiT igi Tavad ritualebia TavianT uRrmes arsSi, maTi<br />
arsebobis logosica (λόγος-is, Tu rogoria maTi arsebobis azri/sazrisi<br />
_k.k) da gvaric (τρόπος-is, Tu rogoria maTi arsebobis energia/moqmedeba –<br />
k.k)”. 221 es ki niSnavs ierarqiiis/mRvdelmsaxurebisa da werilis imgvarad<br />
urTierTgadajaWvulobas, rom is, rac adamianma icis (Sdr. moyvanili<br />
pasaJis mecnierebiTad-επιστιµονικώς) werilidan, unda icodes msaxurebiTad<br />
da liturgiulad “qmnas” werili holistikur codnad.<br />
2.2.3 simboloebi da saRvToTa xedva<br />
simbolo aris grZnobadis da goniTsawvdomis (sacnauris, noeturis)<br />
erTianoba. aRebuli erTi konkretuli simbolo ki aris sivrce, sadac<br />
ritualurad “TamaSdeba” mTeli grZnobadi da noeturi samyaroebis<br />
Tanaarsebobis erTi konkretuli aspeqti. Cveneuli ierarqia ki aris<br />
simboluri, SeiZleboda gveTqva, ierarqia aris aseT simboloTa erTiani<br />
asxma, anu saeklesio rituali, rogorc simboloTa simfonia. 222<br />
saeklesio ierarqiis pirvel TavSi vkiTxulobT:<br />
“[RmerTmoTaveobisagan aRivsnen ra pirveli ierarqebi <strong>wminda</strong> saCuqrebiT],<br />
gadmogvces <strong>wminda</strong> mcnebebi TavianTi dawerili da dauwereli gandobebiT:<br />
grZnobad xatebSi zezeciurni, mravalSi da gansxvavebulSi _ Sekecili,<br />
adamianiseulsa da nivTierSi _ saRvTo, CveneulebSi – zearseulni 223 [...]<br />
Cveneul [ierarqias] ki vxedavT, CvenTan Sesabamisad (αναλόγως ηµίν),<br />
aRvsebuls gansxvavebuli da grZnobadi simboloebiT, romelTa mier Cveni<br />
sazomisaebr ierarqiulad aRviyvanebiT erTsaxovani ganRmrTobisaken,<br />
RmerTTan da saRvTo siqvelesTan (αρετή, saTnoebasTan)”. 224<br />
grZnobadi xatebi gamoiyeneba, rogorc sawyisi punqti RmerTis xedvisaken<br />
(θεωρία) aRmasvlisaTvis, romelic (xedva-θεωρία) saSiSia damwyebTaTvis 225<br />
(ατελών, arasrulTaTvis) da mounaTlavebisaTvis. 226 magram es usruloba<br />
221 Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 91-93.<br />
222 Cven zemoT ukve visaubreT, rom dionisesaTvis mTeli samyaro aris harmonia da<br />
simfonia da axla ki SegviZlia davamatoT, rom misTvis aseTia samyaro ierarqiuli<br />
mRvdelmsaxurebis rakursidan danaxuli.<br />
223 saeklesio ier... 1,5.<br />
224 saeklesio ier... 1,2.<br />
225 saeklesio ier... 1,5.<br />
226 saeklesio ier... 2,2. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима<br />
Исповедника... 2: “пс.-Дионисий по-разному обосновывает необходимость символов. В качестве<br />
«священных завесы» (παραπετάσµατα) символы выполняют двоякую функцию. Во-первых, они скрывают<br />
83
RmerTSobis (θεογενεσία), anu naTlobis ritualis gziT, rac aris qristes<br />
sxeulSi wilmqoneobis miReba, gardaiqmneba saRvTosaken axedvis unarad.<br />
es unari ki viTardeba ierarqiaSi Semdgomi cxovrebiT, anu ritualur<br />
cxovrebaSi monawileobiT, rac aris qristes saqmis keTeba da gamosaxva. 227<br />
amgvarad, simboloebi aris adamians misadagebuli (αναλόγως ηµίν)<br />
zegardamo Cuqebuli saRvTo realobebi, romelTa TandaTanobiTad<br />
zrdadi xedva, anu Teorizireba-Semecneba xorcieldeba ritualur<br />
qristes sxeulSi cxovrebis wiaR da qristes saxiT cxovrebiT.<br />
2.2.4 adamianuri siqvelis misterialuri ganzomileba<br />
endriu lauTi aRniSnavs, rom triada _ ganwmenda, ganaTleba da<br />
gansruleba/SeerTeba, romelic gvxvdeba dionisesTan, momdinareobs<br />
winaqristianuli filosofiuri tradiciisagan da gasdevs mTlianad<br />
qristianulsac. magram areopagelTan es triada “muSaobs” Taviseburad:<br />
ierarqiebis sistema asrulebs Teofaniis funqcias, aris ra<br />
gasxivosnebuli RmerTmoTaveobisagan da mokazmuli (morTuli) saRvTo<br />
didebulebis simboloTa mwyobriT. Tavis am daniSnulebas igi<br />
axorcielebs sammagi procesiT _ ganwmendiT, ganaTlebiTa da<br />
gansrulebiT. saeklesio ierarqiaSi umaRlesi mwkrivi/rigi Sedgenilia<br />
ritualebisagan, radgan ritualebi, anu misteriebi ganasrulebs,<br />
samRvdelo mwkrivi gananaTlebs misteriebis misaRebad da saero mwkrivi<br />
ki ganiwmindeba. 228 TavisTavad cxadia, rom gansrulebaSi igulisxmeba<br />
asvla erTsaxovani ganRmrTobisaken, RmerTTan da saRvTo siqvelesTan<br />
(αρετή). 229 amrigad, ritualebia is, rac aRasrulebs siqveliseul<br />
ganRmrTobas. anu, eklesiis wiaRSi naTlobis, mironcxebis da<br />
evqaristiaSi ritualizirebuli simboloebi aris gza da WeSmariteba da<br />
sicocxle/arseboba RvTisSemecnebisa (RvTisSemecneba, romelic aris<br />
holistikuri, anu moicavs mTlian adamians da, amdenad, zedmiwevniT<br />
истину от непосвященных, ибо те недостойны приблизиться к сокровенному знанию. Во вторых, символы,<br />
как покровы, предохраняют неокрепший взор еще только совершенствующихся. Символы необходимы,<br />
поскольку они дают опору нашему слабому уму.”.<br />
227 Sdr. saeklesio ier... 2,2. aseve Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 96: “ra zomiTac [RmerTis<br />
sityvis] gankaceba ganaaxlebs, gakvalavs da SesaZlebels xdis xsnasa da aRdgomas,<br />
zustad im zomiTve grZnobadni vlindebian [dionisesTan], rogorc aRmyvaneblebi da<br />
erTaderTi gza noeturebisaken, anu RvTaebrivisaken”.<br />
228 ix. Andrew Louth, The Origins... 7-10, 44-7, 112, 127, 129, 163, 171.<br />
229 saeklesio ier... 1,2.<br />
84
anTropologiuri movlenaa, movlena, romelic mTlianad asaxavs da<br />
amowuravs am ukanasknels). oRond dionisesTan gvxvdeba kidev erTi<br />
niuansi, kerZod, misteriebi aseve Seexeba “msgavsis msgavsis mier<br />
Secnobis” CvenTvis ukve nacnob Temas. raTa ukeTesad gaverkveT am<br />
sakiTxSi, gavaanalizoT ramdenime fraza saeklesio ierarqiis mesame<br />
TavSi <strong>evqaristiuli</strong> Sekrebis (σύναξις, sinaqsis) ganmartebidan:<br />
1. “Canergavs ra msgavsSi msgavss”; 230<br />
2. “mihmadlebs/Cuqnis msgavss ziarebas”; 231<br />
3. “[maTSi, vinc SeZlebisdagvarad RmerTTan] mimsgavsebis mier<br />
mieaxlebian ze<strong>wminda</strong> mRvdelmoqmedebebs... gaivlian<br />
zesamyaroseuli gamosxivebebis sikaSkaSeebi mTlianad da<br />
uciskrovanesad msgavssaxovani (οµοειδών) sarkeebis naTebaSi” 232 .<br />
es winadadebebi ar Seexebian imdenad gnosis/Semecnebis Temas, ramdenadac<br />
gadmoscemen ufro farTo sakiTxs, kerZod, adamianis urTierTobas<br />
RmerTTan saeklesio ierarqiis wiaRSi. meore (2) fraza aCvenebs, rom<br />
ziareba aris saCuqari. ara avtomaturad, anu arsobrivad eziareba msgavsi<br />
msgavss, aramed RmerTmoTaveobis moyvaruli neba/moqmedeba iziarebs<br />
msgavss.<br />
mesame (3) fraza ki aCvenebs, rom ziarebas sWirdeba momzadeba, ese igi<br />
sakuTriv adamianSi msgavsebis (οµοίωσις) momzadeba da “Seqmna”. es<br />
RmerTCenobis saRvTo naTebebs miscems saSualebas, imoqmedos, Cainergos<br />
(Sdr. pirvel pirvel (1) frazas) adamianSi (kvlav saxezea sinergia: erTi<br />
mxriv, zegardamo saCuqari, meore mxriv, sakuTari Tavis gamzadeba,<br />
“gaxsna” saCuqris misaRebad).<br />
aq SegviZlia davsvaT kiTxva, mainc ras niSnavs, anu rogor moipoveba,<br />
“Seiqmneba” es msgavseba?<br />
dionise naTlobas araerTxel uwodebs RmerTSobas (θεογενεσία 233 ,<br />
Teogenesia). es niSnavs, rom naTlobaSi, erTi mxriv, RmerTi Sobs, da,<br />
meore mxriv, RmerTad Sobs adamians. es Teogenesia aris pirveli da,<br />
amdenad, Sesavali danarCen misteriebSi. dionise naTlobis ritualis<br />
ganmartebis SesavalSive xazgasmiT amgvarad ganmartavs am pirvelobas:<br />
230 saeklesio ier... 3,7 da 3,8<br />
231 saeklesio ier... 3,1 da 3,11.<br />
232 saeklesio ier... 3,10<br />
233 ix. saeklesio ier... 2<br />
85
“ierarqiis mizani (σκοπός) aris RmerTisadmi asimilacia/Semsgavseba<br />
(αφοµοίωσις) da SeerTeba (ένωσις), ramdenadac es SesaZlebelia. da amas Cven<br />
mivaRwevT ise, rogorc amas saRvTo nasityvobebi gvaswavlis. anu,<br />
mxolod (µόνως) uTayvanissacemeli (σεβασµιωτάτων, metad samsaxurebeli)<br />
mcnebebis SeyvarebiT da maTi mRvdelmoqmedebebiT (ιερουργίαις). radgan man<br />
[qristem] Tqva, ‘daicavs Cemi myvarebeli Cems sityvas da mamaCemic<br />
Seiyvarebs mas da movalT da davsaxldebiT masTan ’(in. 14, 23). da ra aris<br />
samosavo (σεπτοτάτων, usapativoesi) mcnebebis mRvdelmoqmedebis (ιερουργίαις)<br />
sawyisi (αρχή), [romelic] sxva samRvdelomesityveobebis (ιερολογιών) da<br />
mRvdelmoqmedebebis (ιερουργιών) miRebisaTvis ganamzadebulobad<br />
(επιτηδειότατα) qmnis (µορφούσα, Camoqnis, gaaformebs) Cveni sulis naTvisobas<br />
(έξεις, mtkiced SeZenil Tvisebas) da [amasTan erTad] ze-zecieri<br />
gansvenebisaken aRiyvans? [es aris] samRvdelo (ιεράς) da usaRvToesi<br />
kvlavaRmoSobis (αναγεννήσεως, naTloba) gadmocema (παράδοσις)”. 234<br />
maSasadame:<br />
1. arsebobs RmerTTan SeerTebis mxolod erTi (µόνως, efrem<br />
mcireseulad mxolod... oden) gza, esaa saeklesio<br />
mRvdelmoqmedebebi;<br />
2. mcnebebi ar aris mxolod eTikuri da Teoriuli brZanebebi,<br />
aramed aris siyvarulisa (trfialebis 235 ) da hierurgiebis obieqti.<br />
mcnebebi Seiyvarebian da mRvdelimomoqmedebian da, amgvarad,<br />
ganasruleben RmerTTan asimilacia/Semsgavsebas; 236<br />
3. naTloba qmnis winapirobas adamianSi, anu dabadebs masSi<br />
unars/naTvisobas sxva misteriebis misaRebad. sxvagvarad rom<br />
234 saeklesio ier... 2,1 Sdr. p. iberi, Sromebi... 160: “ese ars piri (σκοπός) Cuenisa amis<br />
mRdelT-mTavrobisaÁ, raoden misawTomel ars, RmerTisa mimarTi msgavsebaÁ (αφοµοίωσις) da<br />
erTobaÁ Cueni. xolo amas, viTarca saRmrToni sityuani guaswaveben, mxolod<br />
samsaxurebelTa (σεβασµιωτάτων) maT oden mcnebaTa SeyuarebiTa da moqmedebiTa (ιερουργίαις)<br />
mivemTxueviT, rameTu ityÂs: ‘romelsa uyuarde me, mcnebani Cemni daimarxnes da mamamanca<br />
Cemman Seiyuaros igi da movides missa da mis Tana savane vyoT’. xolo Tu raÁ ars<br />
dasabam (αρχή) samsaxurebelTa (σεπτοτάτων) maT mcnebaTa msxuerplis Semwirvelobisa<br />
(ιερουργίαις), romeli-igi sxuaTa maT samRdeloTa sityuaTa (ιερολογιών) da<br />
memsxuerpleobaTa (ιερουργιών) Semwynarebelad simarjued (επιτηδειότατα) dahsaxavs (µορφούσα)<br />
bunebiTTa guarTa (έξεις) CuenTa da gza miyofs Cuen aRsvlad zeSTacaTaÁsa mis<br />
gansasuenebelisa mimarT, ese igi ars wmidisa (ιεράς) da saRmrToÁsa, kualad aRmoSobisa<br />
Cuenisa mocemulobaÁ (παράδοσις)”. vfiqrobT, rom aq sityva παράδοσις ar niSnavs mxolod<br />
RmerTis mier adamianisadmi axlad dabadebis mocemas, aramed saeklesio ritualurkonceptualuri<br />
tradiciis wiaR mis mocemas, anu gardamocemas.<br />
235 trfialeba moRvaweebs sakmaod mZime kriteriumebs uyenebs. Sdr. rusTaveli<br />
mijnursa Tvalad siturfe hmarTebs, marT viTa mzeoba,<br />
sibrZne, simdable, siuxve, siyme da mocaleoba,<br />
ena, goneba, daTmoba, mZleTa mebrZolTa mZleoba;<br />
visca es srulad ara sWirs, aklia mijnurT zneoba.<br />
236 radgan mcnebebi arian mocemuli werilSi, am pasaJiT kvlav dasturdeba is, rac Cven<br />
ukve vTqviT werilisa da ritualebis mimarTebis Sesaxeb: werili aris simboloebisa da<br />
mcnebebis saunje. es mcnebebi da simboloebi aqtualizirdebian da aRweven mizans,<br />
romelicaa RvTisSemecneba, mxolod ritualurad.<br />
86
vTqvaT, naTlobiT RmerTi admianSi badebs msgavsebas (swored<br />
aseTi msgavsebiT xdeba SesaZlebeli msgavsis Secnoba).<br />
rac Seexeba mironcxebisa da evqaristia/sinaqsis ritualebs, isini<br />
Seesityvebian im saWiroebas, rac arsebobs monaTlulisaTvis<br />
ganRmrTobisaken mimavali cxovrebis Semdgom gzaze. am dinamikasa da<br />
perspeqtivas saukeTesod asaxavs ori termini _ RmerTsaxovneba da<br />
gaformeba/saxovanyofa (θεοειδία, µόρφωση/ειδοποίηση, gamoxatva/saxismicema).<br />
liturgiuli himnebis Tanaxmad, RmerTma gagvaforma, Seqmna Cveni<br />
RvTissaxovneba Tavisi arqetipuli silamazis mixedviT. 237 dacemis Semdgom<br />
RmerTma kvlav ganago adamianisaTvis saRvTo sikeTeTa gadacema 238 da<br />
aRudgina RvTivsaxovani mSveniereba 239 da msgavseba (rac, rogorc ukve<br />
aRvniSneT, xdeba “msgavsis mier msgavsis Secnobis”, anu RvisSemecnebis<br />
safuZveli). es ki (silamazisa da msgavsebis aRdgena), rogorc vTqviT,<br />
xdeba RmerTSobis dros. 240 “kvlavaRmoSoba” aris aRmasvlis dawyeba.<br />
xolo am aRmasvlis kriteriumi Tavad qristea, romlis ucodvelobasac<br />
SeiTvisebs adamiani, raTa miaRwios RvTissaxovnebas. 241<br />
mironcxebis ritualis Sedegi aris swored RvTivsaxovan siqveleTa<br />
kvlav CaTesva RmerTSobil adamianSi. 242 xolo sinaqsisis misteria,<br />
romelic aris misteriebis misteria, 243 dahbeWdavs danarCen misteriebs. es<br />
rituali mRvdelmoqmedebs adamianis Sekrebilobas/sinaqsiss, mis<br />
urTierTziarebas da SekavSirebas zeerTTan. ra Tqma unda, am ritualis<br />
centrSi dgas qriste. igi ara mxolod gamoisaxeba, aramed wil-iqoneba 244<br />
(µετέχεται). ramdenadac WeSmaritia da SesagrZnobi gankacebis adamianuri<br />
237 saeklesio ier... 3,8.<br />
238 saeklesio ier... 3,11.<br />
239 saeklesio ier... 3,8.<br />
240<br />
is, rom naTlobaSi xdeba dasabamieri, anu adamis dacemamdeli mdgomareobis<br />
dabruneba, dawvrilebiT ix. e. WeliZe, marTlmadidebluri xatmetyveleba, Tbilisi 2001.<br />
gansakuTrebiT 43-47, 91.<br />
241 saeklesio ier... 3,12.<br />
242 saeklesio ierar... 4,1. is, rom saRvTo siqveleebi SeqmnisTanave iyo adamianSi da<br />
dacemulobis gamo Seiqna gansaaxlebeli, Sdr. wm. svimeon Tesalonikeli, pasuxebi<br />
gabriel pentapolelisadmi: “Segvqmna man Cven Tavisi xatisebr sakuTari xelebiT,<br />
STaamkvidra CvenSi gonismieri, moazrovne da mnebelobiTi suli, aRavso igi yvela<br />
sibrZniT da codniT, STanerga masSi saRvTo saTnoebaTa (θείας αρετής) yvela saxeoba” (PG<br />
155, 924) (ix. e. WeliZe, marTlmadidebluri... 103).<br />
243 ix. saeklesio ierar... 3,1<br />
244 Sdr. saeklesio ierar... 3,12.<br />
87
ganzomileba, imdenadve namdvilia Tandaswreba saRvTo evqaristiis<br />
ZRvenSi Tavad qristesi “Cveneburad saxovanyofa” 245 .<br />
amrigad, ganRmrToba da RvTisSemecneba xorcieldeba mxolod<br />
saeklesio ritualebis fonze. ganwmenda, ganaTleba da gansruleba<br />
dionisesaTvis ar aris erTmaneTisagan gancalkevebuli sulieri<br />
moRvaweobis etapebi, aramed, pirvel yovlisa, isini warmoadgenen<br />
saeklesio ritualebs _ naTlobas, mironcxebasa da evqaristias. 246<br />
cxadia, rom adamianSi “CaTesil RvTivsaxovan siqveleebs” aqvs<br />
asketur/moRvaweobiTi ganzomileba. ama soflis udaburobis velSi<br />
pirovnuli saRvTo trfialebiTi moRvaweoba da RmerTis mxridan<br />
pedagogika 247 farTo da gansxvavebul asparezs (TiToeuls _<br />
gansakuTrebuli saxiT) uxsnis. magram am TiToeulad gansakuTrebuli<br />
moRvaweobis wyaro da mizani saeklesio misterialuri wiaRia. RmerTTan<br />
Sexvedra, misi codna da misi daunjeba “xdomobs” mxolod saeklesio<br />
ritualebis (romelTa sisrulec aris evqaristia) gamonaSuqis velSi, im<br />
velSi, romelic dionisesaTvis Taboris naTlis Rrublad Semoicavs<br />
tkiviliT dabinduli qveynierebas da qmnis mas ferTa harmoniad da<br />
simfoniad. 248<br />
Sejameba<br />
eklesiaSi, rogorc sicocxlis RmerTkacur erTobaSi, ziareba aris<br />
codna zogadi da gamaerTianebeli da ara subieqturad dacalkevebuli. am<br />
zogadobad gamaerTianeblis sazRvari daisaxeba saRvTo nasityvobebiT:<br />
imiT, rac Tqva da qmna RmerTma, imiT, rac RmerTis sityvebisa da<br />
saqmeebis mowmeebma Caweres da aRweres. anu, nasityvobaTa dacvis qveS 249<br />
myofobs saeklesio gamocdileba, romelic Tavs uyris subieqtur<br />
245 saeklesio ierar... 3,13.<br />
246 ix. Λ. Χρ. Σιάσος, Εραστές της Αληθείας... 97-98, 102, 105.<br />
247 Sdr. rusTavels<br />
ars pirveli mijnuroba ar daCena WirTa, malva,<br />
Tavis-wina igonebdes, niadagmca hqondes xalva,<br />
SoriT bneda, SoriT kvdoma, SoriT dagva, SoriT alva,<br />
daTmos wyroma moyvrisagan, misi hqondes SiSi, krZalva<br />
248 Sdr. p. iberi, Sromebi... 8: “[RmerTi iwodeba] brZnad da keTilad, rameTu yovelnive<br />
arsni upyrian, raTa ganuxrwnelad scviden TÂsTa bunebaTa sakuTrebasa; rameTu maSin<br />
aRsavse arian umetesiTa SuenierebiTa da saRmrToÁsa wesierebisa SewyobilebiTa (πάσης<br />
αρµονίας ενθέου και ιεράς ευπρεπείας), raJams TiToeulma daicvas wesi bunebiTi, viTar igi<br />
daibada” (saRvTo sax... 1,4).<br />
249 Sdr. p. iberi, Sromebi... 16: “eurvebis RmrTiv ganbrZnobilTa sityuaTa werilisaTa”<br />
(saRvTo saxel... 2,2).<br />
88
gamocdilebebs da gardaqmnis maT erT zogad saeklesio gamocdilebad.<br />
“nasityvobebis gagebasTan miaxleba, – wers berZeni filosofosi qristo<br />
ianarasi, _ uigivdeba areopagelis mier evqaristiis liturgiul<br />
xdomilebas, xdomobas, romelic Sekravs da avlens eklesias. da rogorc<br />
TiToeuli <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba aris kaTolike/sayovelTao eklesiis –<br />
cxovnebis sayovelTao/zogad xdomilebis _ realizireba da gamovlena,<br />
amgvaradve, codna, romelsac iZleva nasityvobebi, ganuyofelia<br />
<strong>evqaristiuli</strong> xdomilebisagan, ganuSorebelia qristes sicocxleSi<br />
wilmqoneobisagan, mis sisxlsa da xorcSi ziarebisagan”. 250<br />
RvTisSemecnebis es <strong>evqaristiuli</strong> ganzomileba moicavs praqtikul-<br />
Teoriuli moRvaweobis mTel sferos, romelSic CarTulia mTeli<br />
adamiani misi yoveli sulieri da xorcieli ZalebiT. dionisesTan aseTi<br />
evqaristuli fsiqosomaturi erTianoba ki vlindeba evqaristiul<br />
<strong>anTropologia</strong>d.<br />
daskvnis magier<br />
Cven vTqviT, rom RvTisSemecneba aris is mdgomareoba, rodesac adamiani<br />
mraval sagnad gabneul sakuTar gonebas azrovnebiTad _<br />
katafatikur/apofatikuri meTodiT _ Semohkrebs 251 da eqstazurad<br />
transcendirebs RmerTisaken. vTqviT, rom aseTi azrovnebisa da<br />
eqstazirebis impulsi momdinareobs misterialuri intuiciuri<br />
“gancdebidan” 252 da mimdinareoben isev misteriaTa misteriis, anu<br />
evqaristiis fonze (Tavad mistikuri Teologiis Sesaxeb traqtatSi<br />
locva aris is impulsi da veli, sadac apofatikuri meTodi gamoiyeneba).<br />
es aris gonebis wriuli moZraoba, rodesac, erTi mxriv, is uZravadaa<br />
SenarCunebuli Tavis TavSi, aris ra intuiciur/gancdiseulad<br />
koncentrirebuli RmerTze, da, meore mxriv, azrovnebiTad kvlav<br />
ukumobrundeba RmerTisaken. es yofna, gamosvla da ukumobruneba aris<br />
RmerTis yofnis Tavis TavSi, misi gamosvla/emanaciis da qmnilebis<br />
Tavisken aRzidvis/ukumobrunebis msgavsi. RmerTze misterialuri<br />
“gancdiT” koncentrirebul/fiqsirebuli goneba RmerTTan erTad<br />
250 Χρ. Γιανναράς, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης... 122.<br />
251 saRvTo sax... 4,9: “erTis saxed Tavmoyra (ενοειδής συνέλξις)”.<br />
252 saRvTo sax... 2, 9: “ara mxolod swavlobs, aramed ganicdis saRvToT [saRvTo sagnebs]<br />
(Ου µόνο µαθών αλλά και παθών τα θεία)” aseve ix. iqve 7,3.<br />
89
“mogzaurobs” da “mimobneul” sagnebs erTian-yofs (aerTianebs) Tavis<br />
Tavsa da RmerTSi. amave dros, vnaxeT, rom imave “mogzaurobas” RmerTi<br />
axorcielebs ierarqiebis saSualebiT an, ufro sworad, Tavad<br />
ierarqiebSi. qmnili samyaros gasxivosneba xdeba ierarqiuli<br />
mRvdelmoqmedebiT. am mRvdelmoqmedebis ganmasrulebeli aris episkoposi,<br />
romelic mRvdelmoqmedebs misteriebs da misteriebis ganmasrulebeli<br />
evqaristiis misterias. amas ase aRwers <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, romelmac<br />
ganagrZo da daxvewa dionises Teologia saeklesio ierarqiis<br />
komentirebisas:<br />
“episkoposi aris yovelTa RmerTis xati. RmerTi rCeba ra marad sakuTari<br />
Tavis erTobasa da igiveobaSi, damkvidrebuli Tavis TavSi gamousvlelad,<br />
yovelTa cxovnebisaTvis Tavis gangebulebiTi energiebiT ganavrcobs<br />
yvelaze Tavisi sikeTis gamonaTebebs da aris yovelSi damswre sakuTari<br />
adgilidan mouSorebelad. aseve episkoposi, aris ra RmerTis<br />
mimsgavsebuli SeZlebisdagvarad da simbolo, rCeba ra Tavisive<br />
sadgomelze, rac aris misi saeklesio moTaveoba, gangebulebiTi<br />
kacTmoyvareobiT miemarTeba Camosasvlelad imisaken, vinc brundeba<br />
[kaTakmevelisaken] (kaTakmevlebi gamosaxaven kacobriobas da mTel<br />
qveynierebas –k.k). aswavlis, scxebs, dabeWdavs da naTlavs ra, mas<br />
gadascems ZRvens [ziarebas] (aq Cven SegviZlia, vigulisxmoT yoveli<br />
adamiani da, ra Tqma unda, goneba misi –k.k). [...] [daamTavrebs ra amaT], kvlav<br />
ukan brundeba samsxverplosaken, warmoadgens ra simbolurad RmerTTan<br />
dakavSirebulT: Tumca ki win wavida gangebulebiTad imis saxsnelad, vinc<br />
dabrunda, mainc ar ganeSora sakuTar saqmeebs da imas, rom imyofebodes<br />
Tavis saTanado adgilze, anu RmerTis xedvis (Teoriis) simaRleze.<br />
saRvToTagan, romelic aris neofitebis (mTeli qveynierebis – k.k)<br />
liturgia, kvlav brundeba saRvToTaken, Teologiuri xedvis raRac<br />
simaRleze amavali da zemimavali imisaken, rac unda suliwmidas”. 253<br />
amrigad, goneba “Tanamogzaurobs”<br />
RmerTTan, vinc qristeSi samyaros<br />
momkreb imave qristes mRvdelmsaxurebas qristes mier aRasrulebs<br />
evqaristiaSi episkoposis mRvdelmsaxurebiT. gonebis wriuli moZraoba<br />
CarTulia episkoposis mRvdelmoqmedebiT wriul moZraobaSi da mxolod<br />
amdenad SeZlebisdagvarad/damtevnelobisaebr aRasrulebs imas, rasac<br />
RmerTi aRasrulebs Tavis TavSi samyaros SemokrebiT. goneba sakuTar<br />
TavSi Semokrebil samyarosTan erTad evqaristiulad daivanebs RmerTSi.<br />
253 Μαξίµου του Οµολογιτού Σχολία εις τα του αγίου ∆ιονυσίου (<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, sqolioebi<br />
saeklesio ierarqiis Sesaxeb 2,8), ΕΠΕ 14Τ, Θεσσαλονίκη 1993, 348. Sdr iqve 334, 366. В. В.<br />
Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника... 3: “Служба<br />
синаксиса начинается процесии каждения. Иерарх начинает движение от алтаря, обходит все пределы<br />
храма, и возвращается обратно. Таким образом, воспроизводится триада: пребывание, исхождение,<br />
возвращение. Весь евхаристический ритуал становится подобным символом. Ломление хлеба и раздаяние<br />
чаши также рассматривается как символ божественного исхождения во множественность, а единотворящее<br />
причащение — как символ возвращения к Богу”.<br />
90
3. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> <strong>evqaristiuli</strong> msoflxedva<br />
3.1. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Teologiis wanamZRvarebi<br />
3.1.1. RmerTsityvis logosebis tani da qmnilebis ontologiuri statusi<br />
qmnilsa da uqmnels Soris gansxvavebis doqtrina aris qristianuli<br />
Teologiis safuZveli da, amave dros, saeklesio mwerlebis Teologiuri<br />
azrovnebisa da, kerZod, gnoseologiis fuZemdebluri wanamZRvaria. es<br />
gansxvaveba ar gvxvdeba Zvel berZnul filosofiaSi, romelic aRiarebs<br />
erTi arsis monarqianizms da RmerTisa da samyaros ganuyofel<br />
dakavSirebulobas “arsebobis aucileblobaSi”. 254<br />
Zveli berZnuli azrovnebisaTvis damaxasiaTebel warmodgenas, rom<br />
arsebulni da materia (hule) maradiulad Tanaarseboben RmerTTan,<br />
<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli ase gamoxatavs:<br />
“berZnebi, erTi mxriv, Tanamaradiulad amboben RmerTTan arsebulTa<br />
arsis Tanaarsebobas, meore mxriv ki, [amboben] mxolod Tvisebebis<br />
miRebulobas misgan [RmerTisagan]. arsSi winaaRmdegobas (εναντίον) ar<br />
amboben, [aramed aRiareben] mxolod TvisebebSi gansxvavebis arsebobas 255<br />
[...] berZnebis sityva (λόγος, azrovneba) aseTia: isini RmerTs aRiareben<br />
(εισάγουσιν, SemohyavT) aranairad arsis, [aramed] mxolod Tvisebebis<br />
Semqmnelad”. 256<br />
254 g. TevzaZe, antikuri filosofia, Tbilisi 1995, 83: “[platonis] demiurgi, rogorc<br />
pirovnuli RmerTi, romelic maradiul, magram qaoturad moZrav (da am azriT pasiur)<br />
materias aformebs kosmosad ideaTa samyaros nimuSis mixdviT (timaosSi). [...] maradiuli<br />
materia, rogorc uformo, araarsia (‘me on’) da sivrces uigivdeba. igi arc demiurgs<br />
Seuqmnia da nebiT arc emorCileba idealurs”; Sdr. Γ. Μαρτζέλος, Φιλοσοφία και Θεολογία στην<br />
Πατερική Παράδοση, ΕΕΘΣ (Επιστηµονική Επετηρὶς Θεολογικής Σχολής) τόµος 7, Θεσσαλονίκη 1977; Ν.<br />
Λουδοβίκος, Θεολογική ιστορία τηε Αρχάιας Ελληνικής Φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2003, 31-32, 36-37:<br />
“anaqsimandrem pirvelma SemoiRo pirveli elementi, romelic aris apeironi (άπειρον,<br />
usazRvro, dausazRvreli). [...] yoveli arsebulis sawyisi aris apeironi. [...] aseve<br />
aswavlida, rom moZraoba, romelSic iqmnebian cebi, aris maradiuli. [...] igi aris<br />
pirveli, romelmac gamoiyena sityva arqe (αρχή, sawyisi, Tavi, mizezi), rogorc<br />
specialuri cneba sawyisi arsisa, anu pirveladi masalisa, anu pirveladi mizezisa,<br />
romlisaganac momdinareobs yovelive. [...is aris] pirveli arsebuli (ον). [...] pirveli<br />
anaqsimandre mixvda, rom arsebobs saWiroeba raimesagan ipyrobodes da SenarCundebodes<br />
samyaro. anu, unda arsebobdes erTi centraluri ‘saSualo (ενδιάµεσον)’, romelic<br />
miscemda sazriss dapirispirebulobebs. [...] apeironi iwoda amgvarad imitom, rom<br />
SeuZlebelia, gaigivdes raimesTan, rac aris cnobili bunebaSi, radgan aris misgan<br />
safuZvlebrivad gansxvavebuli. amrigad, TiTqos laparakia saRvTo arsze, romelic aris<br />
transcendentaluri. [...] aris yoveli sagnis yovlismomcveli pirveladi arsi. [...]<br />
anaqsimandre apeirons aniWebs saRvTo Tvisebebs, mas uwodebs wauxdenels, dauberebels,<br />
maradiuls, waruwymedels, zustad aseTni unda yofiliyvnen homerosiseuli RmerTebi”.<br />
filosofiisa da miTosis urTierTmimarTebis Sesaxeb Zvel saberZneTSi ix. Cveni<br />
naSromis me-5 Tavi. amjerad ki mxolod is gvinda aRvniSnoT: miuxedavad imisa, uSualod<br />
pirvelsawyisidan warmoiqmneba samyaro Tu “namdvilad myofisa” (ontos on) da materiis<br />
(me on) urTierTqmedebisagan, berZnuli azrovnebisaTvis samyaro/realoba mainc erTi<br />
mTliani, SeiZleba iTqvas, garkveuli azriT “gonier/pirovnuli” organizmia da am<br />
samyaro/realobaSi araferi warmoiSoba an Semodis absoluturi araraobidan.<br />
255 <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, siyvarulis Tavebi 3, 28 PG 90, 1025BC (Μάξιµος ο Οµολογήτης, Κεφάλαια<br />
Αγάπης PG 90, 559 -1083). am naSromSi <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> yvela teqsti (mcire gamonaklisis<br />
garda) mogvyavs Patrologia Greca -dan<br />
256 siyvarulis T... 4,6 PG 90, 1049A<br />
91
amrigad, <strong>maqsime</strong>s azriT, berZnebisaTvis mxolod TvisebebSi, e.i. arsebobis<br />
formaSi aris gansxvaveba RmerTsa da sagnebs Soris: samyaro<br />
ontologiurad RmerTis Tanamaradiuladaa mocemuli da misi arseboba<br />
aris aucilebeli da udavo sinamdvile.<br />
saeklesio tradicia am Caketili ontologiis nacvlad bunebas<br />
miiCnevda pirovnuli RmerTis mier “araradan” Seqmnilad. 257 qmnilebis<br />
arsebobis forma sruliad gansxvavebulia Semoqmedis arsebobis<br />
formisagan. pirveli sruliad aris damokidebuli meoris iniciativaze da<br />
Tavis TavSi ar gaaCnia sruli da absoluturi Tavisufleba. 258 adamianic,<br />
rogorc Seqmnili, arsebobs ara RmerTis SigniT, aramed mis winaSe da,<br />
amdenad, ukve aucilebeli da udavosa ara misi RmerTTan Tanamaradiuli<br />
arseboba, aramed dialoguri urTierToba, rogorc arsebobis erTaderTi,<br />
misTvis SesaZlebeli saxe. amave dros, radgan ara aqvs sicocxle Tavis<br />
TavSi, sWirdeba RmerTis realoba imisaTvis, rom icocxlos. 259 amis<br />
257 Вл. Лосский, Очерк мистического богослсвия восточной церкви... 153-154: “Античная философия не<br />
знала "сотворения" в абсолютном смысле этого слова. Демиург Платона - не бог-творец, а скорее<br />
устроитель вселенной. [...] Демиург создает субстанции, "оформляя" аморфную материю, которая<br />
извечно существует во вне. [...М]атерия сама по себе есть не бытие, а только чистая возможность<br />
бытия, возможность чем-то становиться; это то "не-бытие", µη ον , которое не есть абсолютное<br />
"небытие" – ουκ ον . Идея творения "из ничего" впервые была выражена в библейском повествовании:<br />
εξ ουκ όντων εποίησεν αυτα ο Θεος (2 Мак. 7, 28)”. Γ. ∆. Μαρτζέλος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον<br />
Μέγαν Βασίλειον, Θεσσαλονίκη 1993, 15-16: “berZnuli filosofia icnobs samyaros Seqmnis<br />
mxolod or saxes: 1. winarearsebuli Seuqmneli uformo materiis gaformebas, rogorc<br />
amas aRiareben magaliTad platoni da aristotele, 2. RmerTis arsisagan, rogorc amas<br />
aswavlian (Tumca ki gansxvavebuli saxiT) stoikosebi da neoplatonikosebi. orive<br />
SemTxvevaSi SeuZlebelia Sesaqme winarearsebuli raime masalis (an materiis an RmerTis<br />
arsis) gareSe. berZnuli filosofiis mixedviT, arafers SeuZlia warmoiqmnas<br />
arafrisagan da dasruldes araferSi/arafrad. amis sapirispiroa Sesaqmis Sesaxeb<br />
bibliuri swavleba. igi xedavs samyaros, rogorc arafrisagan warmomavals mxolod<br />
RmerTis Tavisufali nebisa da energiisagan/moqmedebisagan. [...] RmerTi, rogorc uqmneli,<br />
aris samyarosagan ontologiurad sruliad gansxvavebuli ram/vin. uqmneli RmerTi aris<br />
Seucvleli, wauxdeneli (uxrwneli) da ukvdavi, sicocxlis da wauxdenelobis wyaro,<br />
maSin roca samyaro, rogorc ‘ara ram arsebulTagan (εξ ουκ όντων) warmomavali<br />
arsebobaSi, bunebiT miidrikeba cvlilebis, waxdenis da sikvdilisaken”.<br />
258 Elizabeth T. Groppe, Creation Ex Nihilo and Ex Amore: Ontological Freedom in the Theologies of John<br />
Zizioulas and Catherine Mowry Lacugna, in Modern Theology 21:3 July 2005, 473, 475: “Freedom was given to<br />
man as a dimension of personhood, in order that the essential or natural between God and creation would not<br />
become distance… but… a realization of communion between the two. [...A]s a creature he cannot escape the<br />
‘necessity’ of his existence. [...] Thus the person as a being ‘subsists’ not as freedom but as necessity. As a result it<br />
does not have the power to affirm its hypostasis with absolute ontological freedom as I have described it above [on<br />
reference to God]: if it attempts to raise freedom to the level of its ontological absoluteness, it will be confronted<br />
with the dilemma of nihilism”.<br />
259 Sdr. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος 1982, 294, 297.<br />
Sdr. R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός... 174: “safuZvlebrivi gansxvaveba neoplatonizmsa da<br />
qristianobas Soris [aris] samyaros gonier/logikuri mowesrigebuloba da metafizikuri<br />
mowyaleba”. anu adamianis suls ar sWirdeba araviTari Sewevna imisaTvis, rom iarsebos<br />
(Sewevna SeuZlebelicaa, radgan neoplatonuri gagebiT RmerTi nebis mqone araa), erTi<br />
92
Sesaxeb <strong>maqsime</strong> laparakobs RmerTis SesaZlo Secnobadoba-Seucnoblobis<br />
konteqstSi:<br />
“raRacaSi Secnobadia RmerTi da raRacaSi Seucnobadi: Secnobadia imaSi,<br />
rac mis irgvliv [mis saqmeebsa da sagnebSi] ixilveba (τοις περί αυτό<br />
θεωρηµάσιν, mis irgvliv saxilvelSi) [da] Seucnobeli imaSi, rac is [Tavis<br />
arsSi] aris Tavis Tavad (τοις κατ᾽αυτό). ar eZio raime naTvisoba (έξεις,<br />
SeZenili mtkice Tviseba) da unari <strong>wminda</strong> samebis martiv da usazRvro<br />
bunebaSi, raTa ar gaxado igi Sedgenili iseve, rogorc qmnilebebi da<br />
uadgilo da arasasurveli ar iazro RmerTze. [igi aris] erTi, martivi<br />
da erTsaxovani, uTvisebo da wynari da uSfoTveli, usazRvro arsi da<br />
yovlisSemZle da Semqmneli yovelivesi _ yoveli qmnileba ki arsisagan<br />
da TanSemTxveulisagan (συµβεβηκότος) Sedgenilad arsebobs da rogorc<br />
cvlilebisagan araTavisufali, marad RmerTis mier zrunvis moqenea<br />
(επιδεής, msaWiroebelia)”. 260<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis samyaro da adamiani Seiqmna ara RmerTSi, aramed RmerTis<br />
mier arafrisagan. mas (adamians) aqvs ganxorcielebadi Tavisufleba (da,<br />
amdenad, ara absoluturad Tavisufleba). RmerTi ki aris samyarosagan<br />
sruliad damoukidebeli da arsebobs <strong>wminda</strong> samebis pirovnebebis<br />
Tavisufal urTierTziarebaSi. xolo rodesac ineba “Semoqmedma gaaarseba<br />
(ουσιώσαι) da win wamoswia arsebulebze masSi maradiulad<br />
winaswararsebuli codna. uadgiloa yoymani yovladZlier RmerTze<br />
SeuZlia Tu ara, gaaarsos ram, rodesac [is amas] inebebs”. 261<br />
qmnilebis mizezi ar momdinareobs Tavad qmnilebidan (Tumca ki es<br />
mizezi aris “CaTesili” Tavad qmnilebebSi), aramed gamomdinareobs mis<br />
gareT myofi sameba RmerTidan da, konkretulad, am RmerTis Tavisufali<br />
nebidan, vinc mouxmobs da saxelsdebs “ar arsebulebs, rogorc<br />
arsebulebs” (rom. 4,17). uqmneli buneba absoluturad da usazRvrod<br />
sxvaobs qmnilebis bunebisagan: “qmnilsa da uqmnels Soris usazRvroa<br />
Sualedi da gansxvavebuloba”. 262<br />
miuxedavad yovelive amisa, didi naprali, romelic aris adamiansa<br />
da RmerTs Soris, gadailaxeba RmerTis pirovnuli qmedebiT, upirveles<br />
yovlisa, misi Tavisufali SemoqmedebiTi energiis CareviT. igive energia<br />
mxriv, da, meore mxriv (qristianuli gageba), adamianis sulis arseboba sruladaa<br />
damokidebuli RmerTis keTil nebasa da ganwyobaze (ix. iqve 171-174).<br />
260 siyvarulis T... 4, 7-9 PG 90, 1049B<br />
261 siyvarulis T... 4,4 PG 90, 1048D<br />
262 sxvadasxva siZnelis Sesaxeb (Περί διαφόρων αποριών), 2 (9) PG 91, 1077 A. da sxvadasxva<br />
siZnele... 50 PG 91, 1172 D: “naprali aris WeSmaritad saSineli da didi RmerTsa da<br />
adamians Soris (χάσµα γαρ ως αληθώς φοβερόν τε και µέγα µεταξύ Θεού και ανθρώπων εστίν)”. ufro<br />
srulad am Temaze sxvadasxva siZnelis... 2 (9) PG 91, 1072 BC-1108 B ix. aseve ioane<br />
damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi gadmocema, 1,13 PG 94, 853 C.<br />
Sdr. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 298.<br />
93
moqmedebs qmnilebebSi srulyofilebisaken maTs msvlelobaSic, anu<br />
Tavisuflebis ganxorcielebaSi. arsebulTa sicocxleSi am<br />
siyvarulismieri CareviT RmerTi Tavis Tavisaken miizidavs da amgvarad<br />
warmarTavs da sakuTar TavSi Semohkrebs am trfialebiTi moZraobis<br />
yvela mimarTulebis veqtors. 263<br />
dionise areopagelis kvaldakval <strong>maqsime</strong>s ontologia aris<br />
eklesiuri. arsebulTa eklesiur arsebobas igi gansazRvravs, rogorc<br />
ontologiis axal saxes – qmnilis da qmnilebebis uqmnelTan cocxal<br />
pirovnul urTierTobas, romelic xorcieldeba qmnilebis<br />
winmsvlelobisas maradiulobisaken, marad keTil(ad) yofisken (αει ευ είναι),<br />
romelic aris arsebobis erTaderTi WeSmariti gvari.<br />
qmnilisa da uqmnelis erToba ganxorcielda, upirveles yovlisa,<br />
RmerTsityvis gankacebiT. mis pirovnebaSi Seurevnelad da ganuyoflad<br />
dakavSirda qmnili uqmnelTan. amrigad, qristes mier da qristeSi<br />
samyaros qmnileba laitmotivad gasdevs <strong>maqsime</strong>s mTel Teologias,<br />
rogorc es mkafiod da srulad warmoCnda misi pasuxebisas monoTelitur<br />
gamowvevebze. 264 amasTan aris dakavSirebuli gnoseologiuri sakiTxic.<br />
Cven vnaxeT ukve, rodesac dionises gnoseologias ganvixilavdiT, rom<br />
qmnilisa da uqmnelis problema aris ara mxolod ontologiuri<br />
problema, aramed ukavSirdeba RvTisSemecnebis sakiTxsac da, metic,<br />
ganuyofelia misgan. rogorc zemoT moyvanili citatidan vnaxeT, iq,<br />
sadac <strong>maqsime</strong> laparakobs RmerTsa da adamians Soris usazRvro napralze<br />
da RmerTis iniciativiT mis energiul gadalaxvaze, iqve saubrobs<br />
RvTisSemecnebazec: “raRacaSi Secnobadia RmerTi da raRacaSi<br />
Seucnobadi: Secnobadia mis irgvliv saxilvelSi [da] Seucnobeli imaSi,<br />
263 Sdr. Π. Χρίστος, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος, Από την ανθρωπολογίαν του Μαξίµου του Οµολογητού<br />
«Κληρονοµία» τ. 12, τεύχος Β΄ΠΙΜΠ, Θεσσαλονίκη 1980, 256. ix. igive teqsti inglisurad<br />
http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_maxim.html<br />
264 qristeSi ori nebelobis Sesaxeb ix. Maximos the Confessor: On the Free Will of Christ (The<br />
soteriological need for reciprocity),<br />
http://monachos.net/library/Maximos_the_Confessor:_On_the_Free_Will_of_Christ aseve A. Ian. McFarland,<br />
‘Naturally and by grace’: Maximus the Confessor on the operation of the will, Scottish Journal of Theology Ltd<br />
58(4): 410–433 (2005). aseve L. Feeney, Saint Maximus the Confessor, Saint Thomas Aquinas, and Christ’s Two<br />
Wills, http://brotherandre.stblogs.com/2007/11/14/saint-maximus-the-confessor-saint-thomas-aquinas-and-christstwo-wills/<br />
94
ac is aris TavisTavad”. 265 dionises msgavsad, <strong>maqsime</strong>sTvis RmerTi<br />
Secnobadia mis moqmedebaSi da Seucnobeli _ arsSi. 266<br />
qmnilsa da uqmnels Soris kavSiri gamoixateba arsebulTa Sinagani<br />
struqturisa da Sedgenilobis SesabamisobiT RmerTis nebasTan, romelic<br />
aris TiToeuli qmnilebis RmerTSi marad arsebuli “gegma”. magram es<br />
Sesabamisoba vlindeba mxolod maSin, rodesac ontologiuri “naprali”<br />
gadailaxeba uqmnelis pirovnuli moqmedebebiT. aseve, es Sesabamisoba<br />
arsebobs, radgan TiToeul arsebulSi myofi elementi/stiqia, anu misi<br />
logosi 267 , aris is, rac maradiulobaSi nebavs RmerTs. amitom, arsebulTa<br />
logosebis codnas mihyavs RmerTis nebis SemecnebasTan. 268<br />
amrigad, arsebulTa grZnobad saxesTan erTad arsebobs maTi<br />
logosic, anu maTi saRvTo gangebulebaSi arsebobis logosi, romelic,<br />
amasTan erTad, aris maTi simboluri mniSvneloba. 269 maTi Seswavla da<br />
qmnili samyaros misterialuri da gamocxadebiTi struqturis gageba<br />
migviZRvis namdvil ontologiaSi, romelic ar Cans kosmologiur<br />
safexurze. 270<br />
<strong>maqsime</strong> Tavis TxzulebaSi sxvadasxva siZnelis Sesaxeb (ambigva 7)<br />
RmerTsityvas gansazRvravs arsebulTa ontologiur safuZvlad. erT<br />
265 Sdr. k. ueri, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008, 11-12.<br />
266 Sdr. Γ. Μαρτζέλος, Κατάφαση και απόφαση κατά τον αγ. Μάξιµο τον Οµολογήτη, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού<br />
Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 160-161.<br />
267 Teodor tolefseni aRniSnavs, rom evropul enebSi logosi tradiciulad<br />
iTargmneboda, rogorc word da reason da verc erTi maTgani srulad ver gamoxatavda<br />
berZnuli logosis azrs. amitom igi Tavis naSromSi ar Targmnis mas da iyenebs termins<br />
logoi (ix. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor... 64). Cveni mxriv<br />
gvinda aRvniSnoT, rom, marTalia, qarTuli sityva gulisxmobs pyroba/da-tyv-evebas da<br />
aseve ganayofierebas, rac Zalian axlos dgas <strong>maqsime</strong>seul arsebulTa logosebis RmerTlogosTan<br />
mimarTebasTan, mainc igi mTlianad ver itevs cneba logosis azrs (mag.,<br />
logosi, rogorc goni an mizezi), raSic, vfiqrobT, qvemoT mravalgzis davrwmundebiT.<br />
268 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία κατά τον Μάξιµο Οµολογητή, Αθήνα 1980, 83.<br />
269 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992, 52<br />
270 Sdr ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Μάξιµου Οµολογητή, gamomc. «Αποστολική ∆ιακονία» 1997,<br />
22-23, 26: “<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli icnobs logosis or mniSvnelobas: a) ontologiuri<br />
logosi, romelic gamoxatavs mTeli realobis mowyobas, anu sazriss. es TiToeul<br />
arsebuls aqvs da axasiaTebs, radgan aris Sinagani principi, romelic qmnis,<br />
organizirebs, inarCunebs da win swevs TiToeul arsebuls; b) logosi, romelic<br />
moqmedebs am ontologiuri principis mixedviT da romelic aqvs da axasiaTebs mxolod<br />
moazrovne (cnobier) arsebebs. [...] siyvarulis mier adamianuri logosi (azris unari)<br />
amoqmeddeba da saCino xdeba. [...TavisTavad igulisxmeba] sxeulisa da sulis<br />
simfoniuroba, radgan ... [adamianis sxeuls] RmerTSi sulTan saerTo erTi maradiuli<br />
logosi aqvs – adamianis logosi”. dawvrilebiT logosis cnebis istoriisa da Zvel<br />
berZnul azrovnebaSi egzemplarizmis Sesaxeb ix. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία… 97-<br />
106; T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor... 21-41.<br />
95
RmerTsityvaSi aris qmnil arsebulTa logosebis gansxvavebuloba,<br />
romlebic TavianTi TvisebebiT ar arian Serwymulni erTmaneTSi. xolo es<br />
mravali logosi erTi logosia, anu arian erTni erT RmerTsityvaSi da<br />
SenarCunebulni arian Seurevnelad masTan, romelic, aris ra Searsebuli<br />
da Segvamovnebuli mamaRmerTis logosi (ενούσιόν τε και ενυπόστατον), amasTan<br />
erTad, aris sawyisi, safuZveli da mizezi yovelivesi da, amgvarad, aris<br />
is, romelSic Seiqmna yovelive. 271<br />
amrigad, logosebsa da RmerTsityvas Soris arsebobs erTobac da<br />
gansxvavebac. 272 RmerTsityva qmnis arsebulebs maTi logosebis<br />
Sesabamisad Sesaferis dros:<br />
“xolo Seqmnilebis logosebi hqonda saukuneTa uwin daarsebulad<br />
(υφεστώτας, 273 arsebulad) da keTili nebiT maT mixedviT xiluli da<br />
uxilavi ararsebobidan Seqmna qmnileba [RmerTma]. sityviT da<br />
sibrZniT yovelive _ zogadad da saTiTaod _ qmna da qmnis Sesaferis<br />
dros”. 274<br />
Cans, rom <strong>maqsime</strong>saTvis araferi ar aris SemTxveviTi da RmerTis<br />
ganzraxvis sawinaaRmdego. radgan logosebi RmerTis srulyofili da<br />
maradiuli nebelobebia, isini aucileblobiTad arian aseve<br />
srulyofilni da qmnilebebad ganxorcielebisas ar eqvemdebarebian<br />
aranair cvlilebasa da Selaxvas.<br />
keTili neba, RmerTsityvis pirovnuli Careva arsebulebis<br />
sicocxleSi da maTTan urTierToba, rogorc maTi RmerTSi wilmqoneobis<br />
(µετοχή) winapiroba, aris RmerTsityvis arsi. es garmoeba ki, ra Tqma unda,<br />
mianiSnebs RmerTsityvasa da qmnilebas Soris iseT Rrma ziarebas, rom<br />
<strong>maqsime</strong> (an “<strong>maqsime</strong>”) ambobs: “[saRvTo] goneba myofobs, namdvilad<br />
azrovnebs arsebulebs rogorc myofT. xolo Tu Tavis Tavze<br />
271 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080A. am naSromis pirvel TavSi (1.2.) ganvixileT<br />
Teologiur tradiciaSi RmerTis Zis, anu logosis qmnilebebis logosebTan mimarTebis<br />
sakiTxi. imave sakiTxze grigol noselis kreacionalur modelTan dakavSirebiT ix. e.<br />
WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba, saqarTvelos saeklesio kalendari,<br />
Tbilisi 1989, 260-261, 268-272. igive sakiTxi basili didis gnosiologiasTan mimarTebaSi<br />
ix. Γ. ∆. Μαρτζέλος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού... 130-138.<br />
272 P. Sherwood, The earliest Ambigua of S. Maximus the Confessor and his Refutation of Prigenism, Orbis<br />
Catholicus, herber Roma, 1955, 40, 46, 180.<br />
273 am terminis qarTuli Targmanis orazrovnebis Sesaxeb, anu imis Sesxeb, rom Tavad<br />
logosebi Seqmnilni Tu Seuqmnelni arian, Cven ukve aRvniSneT zemoT, pirvel TavSi (1.3).<br />
274 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080 AB.<br />
96
azrovnebisas arsebulebs moiazrebs, [maSin] igi aris [kidec]<br />
arsebulebi”. 275<br />
maSasadame, logosebi, romlebic arsebulebis RmerTsityvasTan ase<br />
mWidro urTierTobas gamoxataven, saRvTo arsebobis ara mxolod<br />
nebelobiTi gamovlinebebi arian, aramed RmerTis naazrevic, anu RmerTis<br />
sibrZnis garegamoCinebac:<br />
“amaT, romelTac <strong>wminda</strong> dionise areopageli logosebad ambobs, [<strong>wminda</strong>]<br />
werilis mier winaganzraxulebad da saRvTo nebelobebad wodebulad<br />
gvaswavlis [igi]. 276 [...] arsebulTa logosebi arian RmerTSi saukuneebze<br />
uwin winaswarSemzadebulni (προκαταρτισθέντες) [da] uxilvelad myofni ,_<br />
[Tu] rogor, [es] Tavad [man] uwyis _, da romelTa keTil nebelobebad<br />
wodeba saRvTo kacebis Cveulebaa. [isini] qmnilebebSi azrovnebiTad<br />
ganiWvritebian. RmerTis yoveli qmnileba bunebis Sesabamisad Sesaferisi<br />
mecnierebiT (επιστήµη, codniT) azrovnebiTad ixilveba da, [amasTan erTad],<br />
romeli logosisamebrac isini Seiqmnen, [mas] dafarulad gvauwyeben da<br />
TiToeuli qmnilebis saRvTo mizans Tavis TavSi TanagamoaCenen. amitom<br />
cani Txroben RmerTis didebas da samyaro ki iuwyeba [misi] xelebis<br />
namoqmedars (fs. 18,2). xolo maradiuli Zala aseve aris arsebulTa<br />
Semamtkicebeli RvTaebrivi zrunva (η συνεκτική των όντων πρόνοια,<br />
winazrunva/winamogoneba/winaazrovneba) da misi Sesabamisi zrunvilTa<br />
ganmaRmrTobeli energia”. 277<br />
amrigad, logosebi ar arian RmerTisagan damoukidebeli “ideebi”,<br />
romlebic “SezRudaven” RmerTs Semoqmedebisas. isini arian RmerTsityvis<br />
“Searsebuli” da “Segvamovnebuli” saRvTo nebelobebi. Tumca isini<br />
saukuneTa uwinares arian daarsebulni RmerTSi, maT RmerTi arsebebad<br />
gaaarsebebs Tavisuflad, mxolod Tavis siyvariseuli nebiT, yovelgvari<br />
aucileblobis gareSe.<br />
qmnilebebis Sinagani struqtura, romelic RmerTis maradiuli<br />
wadilia, arsebobs, viTardeba, sruldeba da srulyofili xdeba<br />
RmerTsityvis mixedviT, 278 rac aris kidec samebis saerTo neba. samebis<br />
275 sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 5,6, PG 4, 320 BC. ra Tqma unda, RmerTSi arsi da<br />
neba ar igivdebian, magram <strong>maqsime</strong>s (an “<strong>maqsime</strong>s”) _dionises kvaldakval_ ar eSinia<br />
erTgvari terminologiuri araTanmimdevrobisa. metic, SegveZlo gvefiqra, rom <strong>maqsime</strong><br />
(an “<strong>maqsime</strong>”) aq termin arss iyenebs RmerTsityvis adamianur bunebasTan mimarTebaSi. anu,<br />
mxedvelobaSi SeiZleba gvqondes varaudi, rom RmerTsityvis gankaceba Tavidanve iyo<br />
RmerTis ganzraxva da rom logosebis saxiT gankaceba ukve imTaviTve, winasaukuneSi<br />
raRacnairad xorcieldeboda. am varaudze saubari gvqonda am naSromis pirvel TavSi<br />
(1.3).<br />
276 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1085 A<br />
277 Talasesadmi 13, PG 90, 293D-296A. aqve <strong>maqsime</strong> logosebs ukavSirebs saRvTo sibrZnes<br />
(aseve RvTissityvas), romelic aseve Zevs arsebulebis safuZvelSi da Seamtkicebs maT.<br />
aseve logosebs akavSirebs saRvTo sicocxlesTan (anu suliwmidasTan), romelic aseve<br />
acocxlebs arsebulebs. amas yvelafers, <strong>maqsime</strong>s azriT, mihyavs adamiani samebis<br />
Semecnebamde, rac “dawyevlilebma” (κατακριτοί, dasjilebma, amaSi unda vigulisxmoT<br />
“gareSe filosofosebi”) ar/ver iswavles.<br />
278 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 83.<br />
97
neba “gaarsdeba” qristes tanad da es aris qmnili samyaros eklesiuroba.<br />
xolo rodesac RmerTi azrovnebs sakuTar Tavs, igi winaazrovnebs<br />
(προνοεί), anu zrunavs da ganagebs da Semdeg (Semdgomoba aradroulia,<br />
radgan samyaro drosTan erTad iqmneba) qmnis samyaros (Tavis Tavze<br />
azrovnebisas arsebulebs azrovnebs, [maSin] igi aris [kidec] arsebulebi,<br />
ει δε παρ' εαυτού και εξ αυτού νοεί, αυτός εστίν α νοεί. [...] Ει ουν νοών εαυτόν τα όντα νοεί,<br />
αυτός εστί τα όντα 279 ). amrigad, samyaro aris RmerTis naazrevSi asaxuli<br />
Tavad RmerTi da amitom igi, samyaro, aris xati misi _ eklesiuri, ufro<br />
sworad, marad “gaeklesierebadi” samyaro aris samebis xati. 280<br />
am nebis gareT, is, rac aris arasasurveli da “maiZulebeli”<br />
RmerTisaTvis, aris “bunebis sawinaaRmdego” ararseboba, risi logosic<br />
ar arsebobs RmerTSi. 281 RmerTs ar nebavs arsebulebis armyofoba da es<br />
arsebebisadmi siyvaruli mas “aiZulebs”, daZlios arsebulTa<br />
ararsebobaSi darCena an misken (arafrisaken) midreka:<br />
“cudi (κακόν) arc iyo da arc aris da arc iqneba arsebuli sakuTari<br />
bunebiT. arc aqvs raime arsi, an buneba, an hipostasi, an Zala, an energia<br />
arsebulebSi. arc Tviseba aris, arc raodenoba, arc moTviseoba (σχέσις,<br />
mimarTeba, mimoTviseoba), arc adgili, arc dro, arc mdgomareoba, arc<br />
qmnadoba, arc Zraoba, arc mqonebloba (έξις, unari), arc vnebuloba, anu is<br />
rac bunebiTad ixilveba arsebulebSi. aseve, arc erT maTganSi aris<br />
bunebiTi aTvisebiT. arc dasawyisi, arc Sua, arc bolo aris, aramed,<br />
erTi gansazRvrebiT rom vTqva, cudi aris bunebaSi arsebuli Zalebis<br />
dasasrulisaken (sisrulisaken) [Zalisxmevis] moqmedebis ukmaroba da sxva<br />
araferi. da kidev: cudi aris mcdari gansjiT bunebiTi Zalebis saboloo<br />
miznidan gansxvavebulisaken ugunuri (αλόγιστος, ulogoso) moZraoba.<br />
saboloo miznad ki vambob arsebulebis mizezs, romelsac bunebiTad<br />
mieltvis yovelive, Tumca mzakvarma, ramdenadac metad SeeZlo, damala<br />
qmnilebisadmi Suri da arsebulebis mizezisagan sxva raimesaken<br />
279 sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 5,6 PG 4, 320 BC. aRsaniSnavia, rom sqoliasti am<br />
nawyvetSi laparakobs neoplatonur hipostas “gonebaze”. Cven aq misi es msjeloba<br />
mogvyavs ufro “xatovnebisaTvis”, romelic, vfiqrobT, ufro intensiurs xdis<br />
Teologiur suraTs. amasTan erTad, faqtia, rom neoplatonuri saRvTo hipostasi<br />
“goneba” uigivdeba qristianul logoss da es ukanaskneli aris kidec Tavad RmerTi.<br />
280 Sdr. К. Скутерис, Церковь, "преисполненная Святой Троицей", Богословская Конференция Русской<br />
Православной Церкви, 17 - 20 ноября 2003 г, Москва 2004; iqve, Хр. Стамулис, Physis и agape. Применение<br />
тринитарной модели в экклезиологическом диалоге христианских Церквей; iqve, З. Дженсон, Некоторые<br />
тринитарные аспекты церковного единства.<br />
281 Sdr. sqolioebi saRvTo saxelebis Sesaxeb 4,30 PG 4, 301 D: “bunebis logosebi ar arian<br />
wesrigis gareSe. is, rac aris, gansazRvruli, mihyveba Tavis bunebis Sesabamiss. radgan<br />
gansazRvruloba aris kidec sagnebis bunebis gansamartavi sityva, romelic gamoavlens,<br />
ra iyo arseboba, radgan ra iyo arseboba igivea imisa, rac aris. amrigad, yovel<br />
bunebiTs aqvs gansazRvruli mizezi da misgan xdeba is, radac Seiqmna. da Tu cudi (κακό,<br />
boroti) aris umizezo, radgan ar moxda raimesaTvis, samarTlianad aris [nagulisxmevi]<br />
ganusazRvrelad, radgan ara aqvs raime logosi, romelic ganmartavda aucileblad, ra<br />
iyo arseboba, arc [imas rac aris] bunebis Sesabamisad. da Tu aris bunebis<br />
sawinaaRmdego, ar aris logosi garedan bunebis SigniT”.<br />
98
aamoZrava ltolva da cdunebiT (δόλω, tyuiliT) gadaarwmuna adamiani da<br />
amgvarad Seqmna mizezis ucodinroba”. 282<br />
cudi ar arsebobs RmerTSi. ar arsebobs arsebulebSic, radgan isini<br />
“arian” RmerTis keTili nebelobebi. RmerTs surs arsebulebis arseboba.<br />
xolo misi survili, cxadia, Seucvleli da, amdenad, miudrekelia<br />
ararsebobisaken: “Seunanebeli aris misi niWebi”. 283 boroteba arsebulTa<br />
ararsebobisaken midrekilebaa, romelsac maT ar anebebs RmerTi: “visi<br />
dabadebac saRvTo ganzraxvisamebr xdeba, misi arsebisamebr yofna<br />
narCundeba ararsebobisaken arsebobidan adgilSeucvleli”. 284<br />
Tumca arsebulTa logosi, romelic aris, rogorc marad mocemuli<br />
maTi Seqmnis sawyisi Zala, ucvlelia RmerTis nebelobaSi, mainc es<br />
mocemuli “arsebobis” saCuqari ar aris gasrulebuli adamianis mxridan.<br />
naCuqari arseboba mxolod sawyisia. adamiani mowodebulia, iRvawos<br />
Tavisi Tavisufali arCevanis mixedviT da moemzados saRvTo madlis<br />
asaTviseblad. es TavisuflebaSi mzardi “momzadebuloba” (επιτηδειότητα 285 ,<br />
unari) aris sakuTari logosisamebr, anu logosis Sesabamisad sicocxle,<br />
anu keTil arseboba (ευ είναι). xolo es ukanaskneli gansruldebaα mxolod<br />
saRvTo madliT adamianis sakuTari moRvaweobiTi momzadebulobis<br />
Sesabamisad. aseT madliseul gansrulebas ki, rogorc zemoT aRvniSneT,<br />
ewodeba marad keTil arseboba: “RmerTis siwmindeSi gonieri da Semmecni<br />
(noeruli) arsi wilmqoneobs Tavad arsebobiT da keTil arsebobiT<br />
momzadebulobis mieri _ sikeTes vambob da sibrZnes _ da madlismieri<br />
marad keTil arsebobiT”. 286<br />
amrigad, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi arsebulTa cxovnebis misaRwev gzas<br />
aqvs sami etapi, anu sami saxe (am sami saxis erTianoba RmerTsityvis<br />
gankacebam moitana, rodesac Tanamimdevrulad aRadgenda adamianis<br />
bunebas). es etapebia: arseboba, keTil arseboba da marad keTil arseboba,<br />
282 Talasesadmi, Sesavali PG 90, 253AC. Sdr. grigol noseli PG 46, 934 AB; grigol<br />
RvTismetyveli PG 36, 424A; aba doroTes PG 88, 1737D.<br />
283 siyvarulis T... 3,28 PG 90, 1025B<br />
284 sxvadasxva siZnelis... 109 PG 91, 1329B. zogadad borotebis Sesaxeb patristikaSi ix. Α.<br />
Θεοδώρου, Όψεις τινές της περί κακού, θεώσεως του ανθρώπου και ιερών εικόνων διδασκαλίας του αγ. Ιωάννου<br />
∆αµασκινού, Αθήνα 1972, 7-38; Ν. Ματσούκας, Το πρόβληµα του κακού, Θεσαλονίκη 1975<br />
285 areopagels saRvTo saxelTa... 3,1. efrem mciris mier ar aris Targmnili erTi sityviT.<br />
igi ase Targmnis pasaJs: “ganmzadebiTa TavisaiTa marjue yofad SeerTebisa mimarT<br />
RmrTisa”. gamodis, rom επιτηδειότητα aris mzadyofnis da unaris qonis (unarqonebis)<br />
erTianoba (gamzadebuli marjveoba) (ix. petre iberieli, Sromebi... 039).<br />
286 siyvarulis T... 3,24 PG 90, 1024B<br />
99
anu ganRmrToba: “[adamiani] aris RmerTis nawilaki, rogorc arseba<br />
RmerTSi arsebuli misi logosiT da rogorc keTili _ RmerTSi<br />
arsebuli misi keTil arsebobis logosiT da rogorc RmerTi RmerTSi _<br />
arsebuli misi marad keTil arsebobis logosiT.” 287<br />
sxvagvarad rom vTqvaT:<br />
• arsebulTa arsebobis logosi aris maTi bunebiTi mdgomareoba,<br />
romelic maT miecaT RmerTis sikeTisagan. anu, is aris maTSi<br />
zegardamo mocemuli Zala, romelic “amoqmeddeba” sulis<br />
praqtikuli nawiliT moRvaweobiT, raTa isini (arsebulebi)<br />
ganviTardnen. maT amis SesaZlebloba misca RmerTsityvis gankacebam,<br />
romelmac aRadgina isini TavianT realur, anu codviT dacemamdel<br />
mdgomareobaSi. 288<br />
• keTil arseboba aris logosis Sesabamisi cxovrebis warmateba.<br />
aseTi cxovrebisas adamiani moRvaweobiT CarTulia arsebulTa<br />
bunebiT xedvaSi da es xedva (Teoria) mxedvelTan erTad marad<br />
gardaisaxeba (µεταµορφώνεται), rameTu sagnebi ganiWvritebian ukve<br />
jvarcmuli qristes siyvarulismier naTelSi. anu, am etapze samyaro<br />
“fers icvlis” moRvawis “feriscvalebasTan” erTad.<br />
• marad keTil arseboba aris bunebis uxrwneleba, romelic<br />
arsebulT eZleva, rogorc ram saCuqari qristes aRdgomis saRvTo<br />
naTelis maradmoZrav uZraobasa da uZrav TviTmoZraobaSi<br />
(ταυτοκινισία, εις ταυτότητα κινήσεως, igiveobrivZraoba). 289 igi aris<br />
WeSmariti msvlelobis sazRauri da aRvseba: “gonieri da Semmecni<br />
arsebis marad arseboba da ararseboba mis nebaSia, vinc yovelive<br />
keTilad Seqmna, xolo arCevanis mixedviT keTilad an cudad<br />
arseboba qmnilebebis nebelobaSia”. 290<br />
amrigad, keTilad arseboba miiRweva mxolod arsebebis Tavisufali<br />
arCevaniseuli moRvaweobiT. arsebobs sawinaaRmdego gzac: ganmxrwneli<br />
moZraobac – cudad arseboba (φευ είναι, avarseboba) _, romelic uZRvis<br />
marad cudad arsebobisaken. RmerTs awmyoSi upyria da inarCunebs<br />
287 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1084 BC. Sdr. P. Sherwood, The earliest Ambigua... 170-174.<br />
288 pirvelqmnili codvis Sesaxeb ix. M.l. Boojamra, Original Sin According to St. Maximus the<br />
Confessor, St. Vladimir;s Theological Quarterly, 20 (1976) 19-30.<br />
289 Sdr. mistagogia 1 PG 90, 665A<br />
290 siyvarulis T... 4,13 PG 90, 1052A<br />
100
yovelives arsebobis da keTilad arsebobis Sesabamisad. xolo marad<br />
keTilad arsebobis Sesabamisad ki mxolod <strong>wminda</strong>nebs, angelozebsa da<br />
adamianebs aZlevs, TiToeuli – Taviseburad. xolo marad cudad<br />
arsebobas imaTi cxovrebis wesis nayofad gansazRvravs, vinc sakuTari<br />
nebiT airCia _ ara keTilad arseboba. 291<br />
sxvagvarad rom vTqvaT, cudad arseboba aris qmnilebis<br />
arafrisaken dabruneba. misken moZraoba ki, cxadia, mxolod RmerTisagan<br />
ganSorebisas, misi nebis sawinaaRmdego arCevanisas xdeba. amgvari<br />
arCevaniT is Tavs igdebs safrTxeSi, rom “Tavad RmerTisagan<br />
ganSorebuli arseboba maTi ararsebobisaken gadavardes”. 292<br />
amrigad, boroteba vlindeba mxolod sakuTari logosis Seusabamo<br />
cxovrebiT ararsebobisaken nebayoflobiT mimarTebisas. xolo logosebis<br />
Sesabamis sicocxles adamiani mihyavs saRvToTa Semecnebisa da<br />
ganRmrTobisaken.<br />
<strong>maqsime</strong>s mTeli Teologia agebulia gankacebis centralur cnebaze.<br />
swored am cnebis mixedviT arsebulTa logosebi gaigebian mxolod<br />
RmerTsityvis gankacebasTan mimarTebaSi:<br />
“hqonda ra [Tavis TavSi] saukuneTa uwinares arsebulTa logosebi,<br />
keTili nebiT daarsa maT mixedviT xiluli da uxilavi da<br />
ararsebobidan SesZina [maT] buneba. sibrZniT da sityviT Sesabamis dros<br />
Seqmna da qmnis igi (Sdr. sibrZ. 9, 1-2) sayovelTaod da TiToeuls. [...]<br />
igive [RmerTsityva (Λόγος), romelic aris] yoveliveSi maT [qmnili<br />
sagnebis] mier TiToeulis analogiisamebr keTilmSvenierad Cvenebuli da<br />
gamravlebuli aris Tavis TavSi yovelives Tavmomyreli (efes 1,10). mis<br />
mierve wilmqoneobs RmerTTan [yovelgvari] arsebobac da yofnac<br />
[arsebobis gagrZeleba] da [aseve wilmqoneoben RmerTSi] misgan [Seqmnili]<br />
qmnilebi iseTebad, rogoradac iqmnen da risTvisac iqmnen da<br />
SenarCundebian da moZraoben”. 293<br />
amrigad, qmnilebebi agrZeleben arsebobas da moZraoben RmerTisagan<br />
winaswardasaxuli miznisaken da am moZraobisas RmerTTan maTi (mTlianad<br />
da TiToeulad) ziareba “xorcieldeba” ieso qristeSi, romelic aris<br />
yovelives “sawyisi, Sua da bolo” 294 da aseve aris<br />
“saRvTo sikeTeTa saxe, siqvelis Sesabamisi saxeobebi (τρόποι, gvarebi) da<br />
arsebulTa logosebi, romlebiTac RmerTi xdeba mTlianad adamiani:<br />
rogorc sxeuli, aqvs ra siqveleTa saxeobebi (τρόπους); [xdeba] suli, [aqvs<br />
291 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri Tavi 4,55, PG 90, 1329 B<br />
292 mistagogia 1 PG 91, 668 B<br />
293 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1080 AB<br />
294 sxvadasxva siZnelis... 2 PG 91, 1217 CD<br />
101
a] sulismieri codnis logosebi, romlebic [siqvele da codna]<br />
RirseulT ganaRmrTobs, aZlevs ra Segvamovnebuli siqvelis saxes da<br />
Cuqnis ra ucdomeli codnis Searsebul arsebobas”. 295<br />
saRvTo miznisaken moZraoba aRsruldeba Tavad ganRmrTobili qristes<br />
sxeulSi. siqveleebi, anu praqtikuli moRvaweoba da adamianis sulSi<br />
arsebuli logosebis xedva xorcieldeba qristes tanSi, anu eklesiaSi<br />
misteriuli arsebobiT (naTlobiT da, upirveles yovlisa, rogorc es<br />
vnaxeT dionisesTan, evqaristiiT). amave dros, qristes adamianur<br />
bunebasTan misterialurad Searsebuli pirovnebis individualurpraqtikuli<br />
moRvaweoba koncentrirebulia individis sakuTar sulSi<br />
arsebuli logosebis SemoqmedebiT xedva-gamovlenaze. moRvawe sakuTar<br />
sulSi poulobs saRvTo logosebs da suli xdeba saRvTod cocxali<br />
realobis matarebeli, anu iqceva universumis SemoqmedebiT xatad. es<br />
Semoqmedeba aris saRvTo xelovneba. 296 xolo misi nimuSia igive suli,<br />
romelic samyaroSi proecirebs dasabamisas masSi (sulSi) CaTesil<br />
logosebs. aseT samyaroSi Wvrets igi qristes pirovnebis wiaR<br />
(mier/Tan/Si) sameba RmerTs, ra Tqma unda, saRvTo energiebSi. amgvarad,<br />
adamiani monawileobs samyaros qristes sxeulad gardaqmnaSi, anu<br />
ganRmrTobaSi. xolo samyaros ganRmrToba aris swored Sesaqmis<br />
Tavdapirveli mizani: RmerTsityva sxeulad Seisxams qmnil bunebas, raTa<br />
qmnili “RmerT-iqmnas”.<br />
aq kvlav vubrundebiT imas, ris Sesaxebac mokled visaubreT pirvel<br />
TavSi (1.2). anu, RmerTsityvis samyaroSi ganxorcieleba xdeba ara mxolod<br />
erTi gziT. igi ganxorcieldeboda da ganxorcieldeba sami saxiT. magram<br />
axla gvinda warmovaCinoT, rom arc erTi am samTagani ar aris danarCeni<br />
orisagan izolirebuli movlena. samiveni gulisxmoben erTmaneTs. metic,<br />
RmerTsityvis adamianad ganxorcieleba gangrZobili movlenaa. anu,<br />
TiToeuli adamiani sakuTari ZalisxmeviT “aRasrulebs/ganagrZobs”<br />
RmerTistyvis ganxorcielebas sakuTar (adamianis) individSi da individis<br />
wiaR samyaroSi. maS ase, arsebobs RmerTsityvis samgvari ganxorcieleba:<br />
pirveli _ RmerTsityva samyaroSi ganxorcieldeba arsebulTa<br />
logosebis saxiT. Tavdapirvelad RmerTsityva ganxorcielda samyaroSi:<br />
295 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri Tavi 1,78 PG 91, 1285 CD. Sdr. Α. Ραντοσάβλιεβιτς,<br />
Το µυστήριον της Σωτηρίας κατά τον Άγιον Μάξιµον τον Οµολογιτήν, Αθήνα 1975, 34-39. (sadoqtoro<br />
disertacia)<br />
296 amgvari xelovnebis Sesaxeb ix. naSromis bolo TavSi<br />
102
“Tavis Tavis CvenTvis gamouTqmelad damfarveli arsebulTa logosebSi<br />
TiToeuli xilulis Sesabamisad, rogorc asoebis mier, gamoisaxeba<br />
(υποσηµαίνεται, qveiniSneba)”. 297 am mistiur ganxorcielebebSi RmerTsityva<br />
daifareba qmnilebis safars qveS: “ifareba gamoCinebuli yovelTa<br />
Semoqmedi da kanonmdebeli logosi, romelic aris bunebis mixedviT<br />
uxilavi, da gamoCndeba [narCundeba ra iyos] dafaruli”. 298<br />
meore _ RmerTsityva mistiurad ganxorcieldeba morwmuneebis<br />
siqveleebSi, 299 vinc jvars-ecmian moRvaweobiT, 300 aRdgebian da<br />
amaRldebian moRvaweobis ganmasrulebeli sulismieri madliT 301 da<br />
saidumloTa saRvTismetyvelo xedvebiT (θεωρίαν). 302<br />
mesame saxiT RmerTsityva gankacdeba werilSi:<br />
“RmerTis logosi ara mxolod imitom iTqmeba xorcad (σαρξ, sxeulad),<br />
rom gankacda, aramed imitom, rom RmerTis sityva Tavdapirvelad<br />
RmerTTan da mamasTan mimarTebaSi martivad gagebuli da yovelTa<br />
Sesaxeb cxadi da SiSveli WeSmaritebis saxeebis mqone [Tavis TavSi], ar<br />
moicavs igavebs da gamocanebs (αινίγµατα, miniSnebebs), arc ambebs,<br />
romlebic saWiroeben ganmartebebs. rodesac dasaxlda adamianebTan<br />
([maTTan], visac ar SeeZloT SiSveli gonebiT SiSvel Sesacnobs (νοητοίς,<br />
noeturebs) Seaxlebodnen), maTi Cveulebisamebr [maTTan] mosaubre ambebis<br />
da miniSnebebis da igavebis da bundovani sityvebis simravlis mier<br />
297 sxvadasxva siZnelis... 95. PG 91, 1285 C<br />
298 sxvadasxva siZnelis... 22. PG 91, 1129 C<br />
299 Talasesadmi... 3, PG 90, 273A-276A da iqve 8, PG 90, 285A: “RmerTi bunebiTad aris<br />
WeSmaritad naTeli da myofobs [maTSi, vinc] masSi [anu RmerTSi] siqveleebiT msvlelobs<br />
(dadis) _ maTSi, vinc xdeba WeSmariti naTeli. iseve, rogorc yoveli <strong>wminda</strong>ni<br />
saRvToTmoyvareobis gziT bunebiTad naTelSi wilmqoneobiTi naTeli xdeba, aseve<br />
[RmerTi] wilmqoneobiT naTelSi bunebiTi kacTmoyvareobis gamo xdeba naTeli. Tuki<br />
varT siqvelis da codnis mixedviT, rogorc naTlis wiaR RmerTSi, Tavad RmerTic,<br />
rogorc naTeli, naTlis wiaR aris CvenSi. bunebiT naTeli RmerTi mimsgavsebaSi xdeba<br />
naTelad, rogorc xatSi arqetipi. ukeTesad [rom vTqvaT]: naTeli aris RmerTi da am<br />
naTelSi, ese igi ZeSi da <strong>wminda</strong> sulSi, aris ra ara sxva da sxva da sxva naTeli,<br />
aramed bunebiTad erTi da igive, [xolo] arsebobis gvariT samnaTeli (τρισσοφαές,<br />
samgamonaTeba, sambrwyinvaleba)”.<br />
300 sxvadasxva siZnelis... 120 PG 91, 1360B: “rogorc TiToeuli qristes morwmune sakuTari<br />
ZaliT da mas daqvemdebarebuli siqvelis naTvisobiT da TvisebiT jvarsecmis da<br />
Tanajvarsecmis qristes, qristes avlens sulierad Tanjvarcmuls. TiToeuli<br />
Taviseburi siqvelis gvariT sakuTar Tavs xdis jvarcmis Sesaferiss”.<br />
301 sxvadasxva gangebulebiTi da Teologiuri T... 2.27, PG 90, 1137 AB: 27. “Tuki CvenTvis<br />
RmerTis sityva uZlurebaSi jvars-ecva da [Semdeg ki] RmerTis siZliereSi aRdga [maSin]<br />
cxadia, rom CvenTvis imaves sulierad iqms da ganicdis (πασχει, vnebulobs) marad da<br />
xdeba ‘yvela yvelasaTvis’, raTa acxovnos yvela. [...] [mociquli ambobs, rom] TiToeuli<br />
[adamianis] Zalis Sesabamisad RmerTis sityva xdeba [sxvadasxva ramed]. jvars-ecmis jer<br />
kidev moRvawobiT SemsvlelTaTvis keTilmsaxurebaSi, romlebic saRvTo SiSis gamo<br />
jvars-acvamen Tavis vnebiseul energiebs. aRdgeba da zecaSi adis maTTvis, vinc<br />
ganimosa vnebebiT da cdunebiT xrwnili Zveli adamiani da Seimosa mTlianad<br />
suliwmidis mier xatad RmerTis Seqmnili axali da am Tavis TavSi [SeZenili] madlis<br />
mier mamasTan iqmna [ayvanili]”.<br />
302 sxvadasxva siZnelis... 143 PG 91, 1385 B: “amaRldeba ra sityva, masTan erTad adis is,<br />
vinc Tana-amaRldeba mis zemoTken mimzidvel sityvasTan erTad, iwyebs ra praqtikuli<br />
Teologiis siqveliseul saxeobebidan, rogorc ram miwidan, xedvis (θεωρίαν) Sesabamisi<br />
codnis sulieri zecisaken mipyrobili”.<br />
103
TanaSekavSirebuli xorci xdeba. ara SiSvel sityvas mieaxleba Cveni<br />
goneba pirveli SeaxlebiT, aramed ganxorcielebul sityvas, ese igi<br />
sityvebis simravles. aris ra bunebiT sityva, xolo SexedulebiT sxeuli<br />
(σαρξ), bevrs eCveneba, rom xedavs sxeuls da ara sityvas, Tumca ki<br />
namdvilad aris sityva. ara rac mravals eCveneba, is aris werilis azri<br />
[νούς, goneba], aramed sxva miuxedavad moCvenebulisa. sityva TiToeuli<br />
dawerili sityviT xdeba xorci”. 303<br />
yovelive amis gamo <strong>maqsime</strong> mouwodebs morwmuneebs, ar gaxdnen berZnebis<br />
msgavsad sityvis mkvlelebi, romlebic Tayvans scemdnen ufro metad<br />
qmnilebas, vidre Semoqmeds, asos, vidre suls, imis gagebis gareSe, rom<br />
“Cvenebr, Cven gamo, CvenTvis qmnili xorcis mier da [sityvis] marcvlebSi<br />
da asoebSi Sezrsqelda grZnobebisaTvis (grZnobis organoebisaTvis,<br />
sagrZnobelTaTvis)”. 304 radgan RmerTsityvis gankaceba, rogorc misi<br />
Tavdapirveli SemoqmedebiTi (e.i. nivTis da sxeulis Seqmnis) energiis<br />
gagrZeleba, avlens mis namdvil sayovelTaoobas “xorcsa da sulSi”.<br />
amrigad, RmerTsityvis ganxorcielebiTi energia saCinos xdis, rom am<br />
energiaSi wilmqoneoba adamianis mxridan xdis mis Semecnebas uSualos,<br />
sayovelTaosa da adamianis bunebis ganmasrulebels, anu<br />
ganmaRmrTobels. 305<br />
dabolos, <strong>maqsime</strong>s mixedviT adamiani samyaroSi RmerTsityvis<br />
WeSmariti simbolo da saxea. ra zomiTac igi Tavisi gonebiTi<br />
moRvaweobiT gadalaxavs da aRemateba daqucmacebul Tavis bunebas, im<br />
zomiTve Seimecnebs Tavis arsebobis sazriss, anu logoss. amitomac<br />
<strong>maqsime</strong> logosebs uwodebs codnas. arsebulTa codna aris is, risi<br />
meSveobiTac vlindebian am arsebulebis logosebi da am gziT Seicnoba<br />
da aRiarebuliqneba RmerTsityva. 306<br />
303 sxvadasxva Teologiuri... 2,60 PG 90, 1149C-1152A aseve iqve 2, 41-42 PG 90, 1144 AC<br />
304<br />
sxvadasxva siZnelis... 22 PG 91, 1129 CD. dionisesTan vnaxeT, rom wm. werilis<br />
ritualizireba xdis mas qristes tanad. aseve naSromis me-5 TavSi SevxvdebiT, rom<br />
werilis asoebis dramatuli, anu RvTismsaxurebaSi ritualuri amokiTxva Seiqms<br />
eklesias qristes xorcad.<br />
305 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 117-120.<br />
306 Α. Βλέτσης, Το προπατορικό αµάρτηµα στη Θεολογία Μαξίµου του Οµολογιτού... 73-74. am wignSi<br />
moyvanilia <strong>maqsime</strong>s citata: “ixile, rom logosebs codna uwoda. xolo Tu logosebi<br />
codna aris, man vinc Seicno logosebi, man mTlianad Seicno logosi da logosis mama”.<br />
Έργα θεολογικά και Πολεµικά, PG 91,188 BD, Προς Θαλάσσιον da Περί διαφόρων απόρων PG 90, 381C (Cven<br />
igi ver moviZieT <strong>maqsime</strong>s miTiTebul SromebSi)<br />
104
3.1.2. arsebulTa logosebi da saRvTo energiebi, rogorc qmnilebis<br />
Tavisuflebis garemo<br />
aSkaraa, rom <strong>maqsime</strong>saTvis saRvTo energias aqvs erTgvari kavSiri<br />
logosebTan. RmerTi moqmedebs sakuTari nebiT da, cxadia, am nebis<br />
nebelobebis (nebebaTa), anu logosebis mixedviT. metic, SegviZlia vTqvaT,<br />
rom energia momdinareobs arsebiTi logosisagan:<br />
“Tuki [qriste] Seicavs bunebis arsebiT logosebs, romelTa hipostasic<br />
aris TviTon, gasulierebuli xorcis bunebiTi energiac unda hqondes,<br />
romeli energiisac bunebaSi aqvs CaTesili arsebiT logoss. xolo Tu<br />
aqvs adamianuri bunebiTi energia, romelic [Seudgenlad] Seadgina<br />
bunebis logosma, [maSin mas is aqvs] ise (analogiurad), rogorc RmerTs<br />
aqvs energia, romelsac gamoaCens zearseba RvTaebis logosi”. 307<br />
amrigad, logosi kavSirSia arsebasTan da mis (arsebis) bunebiT<br />
energiasTan (mas “gamoaCens”): “eseve goneba gaigebs ra yvela arsebebSi<br />
logosebs da Wvrets ra maT uamravs da usazRvrod, Seimecnebs maT wiaR<br />
RmerTis gansxvavebul energiebs”. 308<br />
gamodis, rom <strong>maqsime</strong>saTvis RmerTSi arsebisa da energiis<br />
gansxvaveba dakavSirebulia arsebebis logosebTan, romlebic arian<br />
RmerTis Tavisufali nebelobebi da saRvTo siyvarulis garegamovlineba.<br />
es ki niSnavs RmerTis pirovnul arsebobas, misi personis Tavisuflebas,<br />
romelic “xdis pirovnebad arss” 309 da, amave dros, amJRavnebs energiebis<br />
pirovnul xasiaTs. es aris qmnilebasa da Semoqmeds Soris, aseve Tavad<br />
qmnilebebs Soris, pirovnuli urTierTobis mudam Ria SesaZlebloba:<br />
“ara raimes moqene iyo zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana<br />
qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi SesabamisobiT<br />
wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavis qmnilebebiT<br />
imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad<br />
verdasanayrebeliT”. 310<br />
meore mxriv, energiisa da moZraobis urTierTdamokidebuleba ganmartavs<br />
adamianis bunebas, rogorc qmnilebas, romelic moZraobs, icvleba da<br />
amaRldeba. moZraoba aris qmnili bunebis Tviseba, misi vnebuloba, anu<br />
ganmcdelobis da, amasTan erTad, gardasaxvis (feriscvalebis) unari.<br />
amitom mTeli qmnileba ar aris Tavisufali moZraoba-cvlilebisagan da<br />
damokidebulia RmerTis SemoqmedebiT, nebelobiT da trfialebiT<br />
307 Sromebi Teologiuri da polemikuri, PG 91, 36B da iqve PG 91, 137A: “yvelas gvaqvs<br />
logosi da misi bunebis Sesabamisi energia”.<br />
308 sxvadasxva siZnele... 22 PG 91, 1256 C<br />
309 Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 299.<br />
310 siyvarulis T... 3,46, PG 1029C<br />
105
energiaze. pirovnuli ziareba am trfialebiT energiaSi, romelic badebs<br />
qmnilebis gardasaxvisaken (transformaciisaken) moZraobas, ukve aris<br />
qmnilebis Tavisuflebis gamovlineba. saRvTo energiis moRvaweobiTi<br />
aTviseba gamovlindeba samyaroSi upirvelesad qmnilebebs Soris<br />
sasiyvarulo urTierTobaSi. daqucmacebul samyaros RmerTsityvis<br />
logosebis tanad Semkvreli saRvTo energiis veli Seiqsoveba<br />
adamianTaSorisi pirovnuli sasiyvarulo urTierTobis ZalwirebiT: 311<br />
“yovelives keTilad Semqmnelis nebaSia gonieri (λογικήν) da moazrovne<br />
(νοεράν) arsis maradarseboba an ararseboba; xolo arCevanis mixedviT<br />
keTili an cudi arseboba qmnilebebis nebelobaSia. ara qmnilebebis<br />
bunebaSi (περί την ουσίαν, arsebis garSemo) ixilveba cudi, aramed mcdar da<br />
ugunur moZraobaSi. keTilgonierad moZraobs suli, rodesac misi<br />
ndomobiTi (επιθυµητικόν) [nawili] TavSekavebiT aris gapoxierebuli<br />
(πεποίωται, xarisxmicemuli, xarisxovanqmnili); gznebiTi (θυµικόν)<br />
siyvarulisagan ipyroba siZulvilisagan ukuSeqceuli; xolo moazrovne<br />
(λογιστικόν) RmerTisaken miiyvaneba locviT da sulieri xedviT. ara aqvs<br />
sruli siyvaruli da arc saRvTo winaazrovnebis (προνοίας, zrunvis)<br />
siRrmiseuli codna, vinc gansacdelis Jams ver sulgrZelebs momxdar<br />
samwuxaroze, aramed moswyvets Tavis Tavs sulieri Zmebis siyvaruls.<br />
RmerTis winaazrovnebis mizani aris cudis (κακία, sicudeebis, codvis)<br />
mier mravlad danawevrebuli swori rwmeniTa da sulieri siyvaruliT<br />
gaerTianeba (ενοποίειν, erTyofa). radgan imisaTvis itanja macxovarma, rom<br />
RmerTis gafantuli Svilebi Tanmoiyvanos erTad; visac ar surs, zidos<br />
mZime da aitanos samwuxaro da arc moiTminos mtkivneuli, RmerTis<br />
siyvarulisa da winaazrovnebisagan gareT daabijebs. Tuki siyvaruli<br />
sulgrZelia da mowyaleobs, maSin sulmokle mowevnul samwuxaroebze da<br />
maT gamo gamzakvrebuli damamwuxreblebze da maT mimarT siyvarulisagan<br />
Tavis Tavis momwyveti rogor ar ganeSoreba saRvTo winaazrovnebis<br />
mizans?” 312<br />
RmerTis bunebis Zala aris unari (δύναµις, faculty), xolo energia, anu<br />
moZraoba aris unaris amoqmedeba (use of the faculty). <strong>maqsime</strong> ganasxvavebs ori<br />
saxis energias _ imanentursa da gardamavals (transitive). imanenturi ar<br />
qmnis Tavisi bunebisagan gansxvavebuls, gardamavali ki _ piriqiT. 313 aseve,<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis Zala aris bunebis moZraoba energiisaken, energia ki Tavad<br />
311 Sdr. Χ. Σταµούλης, Φύση και Αγάπη, Θεσσαλονίκη 1999, 48: “[...] namdvil SeerTebas RmerTsa da<br />
adamians Soris marTlmadideblur tradiciaSi aqvs esqatologiuri ganzomileba. ra<br />
Tqma unda, dasasruli (τα έσχατα, esqatoni) ar ekuTvnis mxolod momavals. [...] esqatologia<br />
sruliadac ar gamoricxavs istorias” da 50: “amrigad, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, eSmakma<br />
acduna adamiani da amgvarad miiyvana misi buneba danawevrebamde. es aris adamianis<br />
saerTo bunebis gayofis arsobrivi istoriuli momenti da, amavdroulad, RmerTisa da<br />
adamianis urTiarTziarebis SeCerebis zRvari”. amdenad, RmerTsa da adamians Soris<br />
namdvil erTobas mosdevs adamianebs Soris “erTarsobis” kvlavaRdgena, ganxorcieleba<br />
da ganvrcoba, rac aris istoriis SigniT dawyebuli esqatologiuri aRmasvla<br />
maradiulobaSi.<br />
312 siyvarulis T... 4,13-18 PG 90, 1052AC<br />
313 P. Sherwood, The earliest Ambigua... 111-112, 122.<br />
106
Zalis moZraobaa. 314 SegviZlia, vigulisxmoT, rom swored am gzis<br />
gasayarze “dgas” logosi. Zala aris bunebis potenciuri energia. es aris<br />
imanenturi energia, romelic ar qmnis arafers, garda Tavis Tavisa.<br />
aRiZvreba ra es Zala, xdeba gansxvavebulis Semoqmedi<br />
(amoZravebuli/kinetikuri) energia. magram, gansxvavebuli ar iqmneba<br />
spontanurad, aramed “gaazrebuli” nebis Tanaxmad. es gaazrebuli neba<br />
aris logosi. maSasadame Zala, “ver” aRiZvreba, Tu ar iqna logosi. aqedan<br />
gamomdinareobs logosebis pirveladoba energiasTan mimarTebaSi. amave<br />
dros, rom ar iyos logosi da iyos spontanuri moZraoba, ese igi<br />
imanenturi energiis “pirdapiri” gadasvla transitiurSi, maSin iqneboda,<br />
ase vTqvaT, bunebiTi gadadineba qmnilebebSi, rac gvaqvs panTeistur<br />
modelSi, sadac pirovnebiseuli aqtiT ar aris qmnileba gaSualedebuli<br />
RmerTis bunebisagan. rom iyos qmnili buneba gansxvavebuli saRvTo<br />
bunebisagan, maT Soris unda iyos sxva ram da es sxva ram unda iyos<br />
pirovnuli aqti. xolo pirovnul aqts, Tavis mxriv, sWirdeba<br />
pirovnebisave gadawyvetileba, anu azri da neba, rasac <strong>maqsime</strong>saTvis<br />
warmoadgens kidec logosi, anu RmerTis nebeloba-azri. amis Sesaxeb<br />
nikolaos ludovikosi ambobs:<br />
“vxedavT, rom uqmneli logosi muSaobs, rogorc uqmneli energiis<br />
‘sazRvari’ da ‘ganmsazRvreli’ ara im gagebiT, rom aris misi ‘momcveli’,<br />
aramed im gagebiT, rom eqsistencialurad (Teologiuri azrovnebisaTvis<br />
daSvebiTad, anu ‘mogonebiTad/κατ’επίνειαν’ rom vTqvaT) winmswrebia<br />
RmerTSi. [...] ar arsebobs Teoriulad aucilebeli da savaldebulo<br />
mizezi, gavaigivoT uqmneli logosebi uqmnel energiebTan maTi<br />
Teologiuri gamokvlevis mcdelobisas – Tumca RmerTSi maTi gansxvaveba<br />
ar aris realuri: es gansxvaveba TeoriaSi Semoitaneba imisaTvis, rom<br />
gavaanalizoT maTi erTmaneTTan morgebuloba. anu, am igiveobas unda<br />
SevxedoT, rogorc saRvTo nebis mis [RvTaebis] uqmnel energiebSi<br />
dasrulebulobas”. 315<br />
xolo, radgan RmerTi bunebiT “siyvaruli ars” (1 ioane 4,16), amitom misi<br />
myofoba Zalad, misi aRZvra da gaformeba logosSi da misi moZraoba<br />
uqmnel, magram mqmnel aqtSi, anu energiaSi, aris trfialebiTi<br />
garegamosvla, eqstazi qmnilebisaken da, amave dros, sapasuxo<br />
trfialebiTi eqstazis – qmnilebebis misken da erTmaneTisken _ aqtiuri,<br />
anu CareviTi molodini. anu, RmerTi ara pasiurad elodeba qmnilebis<br />
misken “garegamosvlas” (rogorc saxarebiseuli uZRebi Svilis mama),<br />
314 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 153.<br />
315 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 156.<br />
107
aramed aqtiurad “Caereva” admianis sicocxleSi (cxovrebaSi) da iwvevs<br />
Tavisken “aRswrafvas”, radgan<br />
“ara raimes moqene iyo zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana<br />
qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi SesabamisobiT<br />
wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavis qmnilebebiT<br />
imis xedviT, rom maT uxariaT [rom mas uxarodes, rodesac xedavs Tavisi<br />
qmnilebebis sixaruls]”. 316<br />
moZraobis, logosisa da energiis es mimarTeba rom gadmovitanoT<br />
adamianis doneze, miviRebT Semdegs: 1. energia aZlevs sazriss moZraobas,<br />
radgan es ukanaskneli aris pirvelis sawyisi forma; 2. amave dros,<br />
energia rom iyos misi (moZraobis) konkretuli “saxe” da mizani, unda<br />
arsebobdes moZraobis logosi, rac igive iqneboda, rac energiis logosi;<br />
3. es ukanasneli, Tavis mxriv, aris RmerTis nebaSi daarsebuli<br />
konkretuli arsebis logosi, anu konkretuli arsebis, adamianis “saxe”<br />
an, gnebavT, simbolo.<br />
amrigad, TiToeuli arsebis sakuTari energiiT gansazRvruli<br />
bunebis aRmavali moZraoba Tavis gapirovnebulobisaken niSnavs RmerTis<br />
energiasTan sakuTari moqmedebis Tanxvedras, anu RmerTTan<br />
TanamSromlobas. es ki, Tavis mxriv, gulisxmobs misi bunebiTi logosis<br />
SeZlebisdagvarad wvdomas da mimsgavsebas, radgan “yoveli bunebis<br />
ganmsazRvrelad daadgina [RmerTma] arsebiTi energiis logosi”. 317<br />
amrigad, RmerTSi nebelobiTi moZraoba aris trfialeba qmnilebisadmi,<br />
misi energiebis gamoCena imisaTvis, rom Tavad es RmerTi misive<br />
logosebSi Seicnos adamianma masTan pirovnuli Sexvedrisas.<br />
aqedanve momdinareobs <strong>maqsime</strong>sTan bunebiT da arCeviT (γνωµική,<br />
gnomikuri, jerCinebiTi) nebaTa Soris gansxvaveba. erTi mxriv, bunebiTi<br />
neba aris dakavSirebuli moZraobasTan da bunebis ZalasTan: “nebeloba<br />
(θέληµα) aris bunebiTi, anu [aris] nebeba (θέλησιν), aris ra bunebis<br />
Sesabamisi wadiliTi (ορεκτική) Zala da bunebis arsebiTad yoveli Tvisebis<br />
Taviseburebebis Semkvreli”. 318 gnomikuri neba aris Tavisufali moZraoba<br />
da pirovnebis Tviseba: “TviTarCeviTi biZgi daadgina TiToeuli<br />
qmnilebiseuli gadaxvevis da ara bunebis, aramed ufro pirovnebisa da<br />
316 siyvarulis T... 3,46 PG 1029C<br />
317 sxvadasxva siZnele... 5 PG 91, 1049 B.<br />
318 Sromebi Teologiuri da polemikuri... PG 91, 12C<br />
108
hipostasis momniSvnelad.” 319 RmerTSi aris mxolod bunebiTi neba, radgan<br />
masSi ar aris araviTari arCevani, aramed mxolod wadiliTi Zala. xolo<br />
adamianSi aris bunebiTi nebac da gnomikuric. mas SeuZlia, uari Tqvas<br />
masSi CaTesili logosis Sesabamis moqmedebaze. magram es ukiduresi<br />
SemTxvevaa. ufro zogadad rom vTqvaT, adamiani Tavad gansazRvravs<br />
Tavisi gnomikuri nebiT Tavis logosTan Sesabamisobis xarisxs da misi<br />
pirovnuloba vlindeba swored Sesabamisobis xarisxis matebis<br />
pirdapirproporciulad. adamianis pirovnulobis sisrule iqneboda misi<br />
gnomikuri nebis sruli Tanxvedra mis bunebiT nebasTan. axla swored am<br />
Temis, anu pirovnebisa da misi bunebis mimarTebis sakiTxis ganxilvaze<br />
gadavdivarT.<br />
saeklesio tradiciaSi IV saukunidan aqtiurad Semodis pirovnebis cneba<br />
da ukavSirdeba trinitarul kamaTebs, romelSic wamyvani da<br />
damasrulebeli roli kabadokiel mamebs hqondaT. rogorc ukve<br />
aRvniSneT, <strong>maqsime</strong>sTan pirovnulobis Tema ukavSirdeba buneba-energiis<br />
problemas. xolo Tavad buneba-energiis Tema ZiriTadad aseve<br />
kabadokiel mamaTagan momdinareobs. kerZod, yvelaze metad basili didma<br />
da grigol noselma daakonkretes es sakiTxi. <strong>maqsime</strong>saTvisac arsi aris<br />
bunebis, anu arsebobis logosi da gansxvavdeba arsebobis gvarisagan 320 :<br />
“sxva aris arsebobis (είναι, yofnis) logosi da sxva rogor-arsebobis<br />
gvari (του πως είναι τρόπος), pirveli bunebad da meore gangebulebad<br />
(οικονοµίαν) gvwams (πιστούµενος, isarwmunoeba)”. 321 bunebis logosi asaxavs<br />
TiToeuli arsebulis struqturasa da mis arsebiT Semadgenels, saerTo<br />
logoss, romelsac eziareba yvela arsebuli. xolo arsebobis gvari aris<br />
gansxvavebuli hipostasi (gvamovneba), arsebulis bunebis logosis<br />
Sesabamisad garegamovlenili energia: “adamianis bunebis logosi aris<br />
suli da sxeuli. gonieri sulisagan da sxeulisagan aris buneba, xolo<br />
319 Sromebi Teologiuri da polemikuri, saRvTo nebelobebis Sesaxeb 2 (Περί θεληµάτων β΄<br />
του ενός Χριστού του Θεού ηµών) PG 91, 192, AB<br />
320 Sdr. P. Sherwood, The earliest Ambigua... 161.<br />
321 sxvadasxva siZnele... 5 PG 91, 1052 B. bunebis logosis da arsebobis gvaris Sesaxeb ix. Ν.<br />
Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 146-151.<br />
109
gvari aris wesi imis, rac bunebiTad moqmedebs da imoqmedeba (εν τω ενεργείν<br />
και ενεργείσθαι)”. 322<br />
arsebobis gvaris cnebam <strong>maqsime</strong>sTan SeiZina gansxvavebulobis<br />
mniSvnelobac da, amdenad, <strong>wminda</strong> samebasTan mimarTebaSi hipostasisac:<br />
“monada aris Seurevneli bunebiT da misi Sesabamisi martivi logosiT<br />
hipostasebis <strong>wminda</strong> sameba. xolo sami aris hipostasebiT da gvariT<br />
<strong>wminda</strong> monada”. 323 metic, <strong>maqsime</strong> arsebobis gvars aigivebs pirovnebasTan<br />
da amiT kabadokielebis pirovnulobis ontologias aZlevs saboloo<br />
saxes 324 : “gvarSi pirovnebebis gansxvaveba (παρηλλαγµένον των προσώπων) saqmis<br />
mixedviT Seicnoba, logosSi ki bunebiTi energiis ganusxvavebloba”. 325 es<br />
niSnavs, rom arsebulTa logosebi Rebuloben Tavis namdvil hipostass<br />
mxolod “pirovnebebis gansxvavebulobaSi”, mxolod rogorc pirovnebebi<br />
da Seicnobian pirovnebaSi. 326<br />
aRsaniSnavia, rom termin hipostass Zvel berZnul filosofiaSi ar<br />
hqonda pirovnebis mniSvneloba. igi iyo arsis igiveobrivi cneba.<br />
magaliTad, plotinTan azrovneba (νόηση) da samyaros suli (ψυχή του κόσµου)<br />
ganisazRvreba, rogorc sawyisi hipostasebi (αι αρχικαί υποστάσεις) da cxadi<br />
xdeba, rom RmerTi da samyaro ganixileba, rogorc mTliani da<br />
ganuyofeli erToba arsebobis aucileblobaSi. 327 hipostasisa da<br />
pirovnebis gaigiveba daiwyo kabadokielebTan da <strong>maqsime</strong>sTan ukve<br />
sabolood Camoyalibebuli xasiaTi miiRo. rogorc ukve vTqviT, terminis<br />
mniSvnelobaSi aseT cvlilebas hqonda erTgvari eqsistencialuri<br />
ganzomileba da eklesiuri xasiaTi. hipostasi da pirovneba ukve aRar<br />
aris arsebulis erTgvari kategoria, aramed Seadgens, anu “qve-Sedgmulia”<br />
Tavad arsebuls _ aris arsebuli TavisTavad. arsebuli, buneba,<br />
322 sxvadasxva siZnele... 5, PG 91, 1400 AB. polikarp Servudi paralels avlebs aristoteles<br />
swavlebasTan: pirveli arsi aris gvari da meore arsi ki logosi. mas miaCnia, rom<br />
logosisa da gvaris gansxvaveba gamoxatavs iZulebasa da Tavisuflebas Soris<br />
antinomias, romelic axasiaTebs bunebisa da pirovnebis urTierTmimarTebas (P. Sherwood,<br />
The earliest Ambigua... 36, 81-82.).<br />
323 mistagogia 23, PG 91, 701, A<br />
324 J. Zizioulas, Being as Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985, 87-88. saRvTo hipostasebs<br />
kabadokielebTanac ewodebaT pirovnebebi. aq igulisxmeba, rom pirovnebis ontologia<br />
dasrulebuli saxiT moicema arsebobis logos-gvaris konteqstSi.<br />
325 Sromebi Teologiuri da polemikuri 1 PG 91, 137 A. Sdr. grigol noseli PG 32.336 C<br />
sadac pirovneba aris arsebobis sakuTrobrivi niSani (ιδιάζον σηµείον, kerZo niSani)<br />
326 Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 140. Sdr. ioane damaskeli, marTlmadidebluri... PG<br />
94, 1001 D: “arsi TavisTavad ar arsebobs aramed hipostasebSi ixilveba”.<br />
327 plotin, enadebi 5, 1.<br />
110
arsebobs pirovnebaSi, rac (ufro sworad, vinc) aris misi sawyisi, fuZe,<br />
“gamaarsebeli”. 328 pirovneba isaa, vinc moqmedebs _ moqmedeba ki bunebisaa.<br />
es ukanaskneli, Tavis mxriv, moqmedebis gareSe ararsebulia. amitom,<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis buneba arsebobs mxolod maSin, Tu saxezea pirovneba, vinc<br />
mas amoqmedebs. buneba ar arsebobs pirovnebis gareSe iseve, rogorc<br />
umoqmedod anu uenergiod:<br />
“romeli bunebaa umoqmedo da da fizikuri energiis gareSe? rogorc<br />
arsebobis gareSe araa, aseve araa bunebiTi Zalis (δυνάµεως) gareSe. Tu am<br />
ukanasknelis umonawiloa, maSin arsebobis umonawilocaa, radgan<br />
sruliad uZaloa (αδύναµον) da rogorc umoqmedo, mxolod ararsebulia.<br />
[...] energia ver iqneba bunebiTi energiis gareSe, iseve, rogorc ar aris<br />
arsis da bunebis gareSe. [...] energia moqmedTan (ενεργούντα) da buneba, vinc<br />
arsebobs (υφεστώτα, qve-Se-dgmulobs) [masTan] mimarTebaSia. amrigad,<br />
saWiroa SeerTebisaTvis da pirovnebis mxoloobisaTvis erTi vTqvaT<br />
moqmedis energia da amis gamo ki, vinc arsebobs (εφεστώτος,<br />
qveSedgmulobs), [imis] erTi buneba vauwyoT”. 329<br />
amrigad, RmerTi ar arsebobs mxolod bunebis gamo 330 , ar aris erTi<br />
ontologiuri mocemuloba, aramed arsebobs, rogorc pirovneba. arsebobs,<br />
rogorc mamis pirovneba, romelic TavisuflebiT Sobs Zes da gamoavlens<br />
suliwmidas. 331 samyaros mimarT RmerTis siyvaruli ar aris misi arsis<br />
emanacia, aramed siyvaruli misi arsebobaa: “RmerTi siyvaruli aris” (1<br />
ioane 4,16). amrigad, pirovneba aris arsebulebis “bunebiTi” hipostasi,<br />
maTi logosis Sesruleba, pirovnuli urTierTobis xdomileba da codna<br />
am ziarebis wiaR.<br />
maSasadame, <strong>maqsime</strong>sTan pirovnebis cneba dafuZnebulia <strong>wminda</strong><br />
samebis pirTa misteriaze da ganimarteba amave saidumloTi:<br />
“monadaa WeSmaritad sameba, radgan is [sameba] ase aris da sameba aris<br />
WeSmaritad monada, radgan [monada] ase myofobs (υφέστηκεν). radgan aris<br />
ra erTi RvTaeba, aris monadurad da myofobs (υφιστάµενη) samebrivad.<br />
xolo gaigone ra moZraoba (moZraobis Sesaxeb), gagikvirda, Tu rogor<br />
moZraobs zeusazRvro RvTaeba, [radgan] aris ra [moZraoba] Cveni da ara<br />
misi atributi (το πάθος, vnebuloba, vneba), [radgan Cven] pirvelad misi<br />
logosiT gavsxivosndebiT da mxolod Semdeg vnaTldebiT, Tu rogori<br />
gvariT myofobs (υφεστάναι), radgan jer gaiazreba arseboba da [Semdeg]<br />
rogor-arseboba. amrigad, RvTaebis moZraoba aris gamocxadebiTad<br />
328<br />
erTgvari safuZvlebrivi sawyisi stiqia, petriwiseuli “kavSiri”, arsebulad<br />
“SemakavSirebeli”.<br />
329<br />
Sromebi Teologiuri da polemikuri, nebelobebis Sesaxeb... 2 PG 91, 200Β<br />
330 Sdr. grigol palama, <strong>wminda</strong>d memyudroebebisaTvis (hesiqastebisaTvis) (υπέρ των ιερώς<br />
ησιχαζόντων), 3, 2-12: “da mose ar ambobs RmerTze, rom man Tqva ‘me var arsi’ aramed [rom man<br />
Tqva] ‘me var myofi’. ara arsisagan aris myofi, aramed myofisagan aris arsi, radgan<br />
myofi Tavis TavSi Seicavs (συνείληφεν) arsebobas”.<br />
331 Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο... 294.<br />
111
dadgenili codna arsebobis Sesaxeb da [imis] Sesaxeb, Tu rogor myofobs<br />
(υφεστάναι). [xolo es] maTTvis, visac aqvs unari miiRos is [es codna]”. 332<br />
amrigad, adamiani jer arsis Sesaxeb gansxivosndeba codniT,<br />
romlisaTvisac SeiZleboda gvewodebina intuiciuri codna. mas Semdeg,<br />
rac adamiani moRvaweobiTad gaiRrmavebs am codnas, anu moipovebs unars<br />
ufro sruli codnisaTvis, maSin is ganaTldeba hipostasebis an<br />
hipostasuri arsebobis Sesaxeb codniT. codnis gaRrmavebis es procesi<br />
igiveobrivia adamianis mier sakuTari Tavis Semcnebis procesisa da, amave<br />
dros, aris sakuTari pirovnebis, TviTis qristeSi Semokreba/Seqmna.<br />
dionisesTan Cven vnaxeT, rom TviTis qristeSi es Semokreba/Seqmna<br />
upirvelesad misterialur/<strong>evqaristiuli</strong> procesia da es asevea<br />
<strong>maqsime</strong>sTanac. anu, qmnileba mxolod RmerTsityvis adamianuri bunebis<br />
wiaR Tanaarsebobs RmerTSi. adamianis pirovneba am gziT xdeba sivrce,<br />
sadac cxaddeba gankacebuli RmerTsityva da, amasTan erTad, aris<br />
adamianisadmi mimarTuli RmerTsityvis sityvebSi, saqmeebsa da movlenebSi<br />
CarTviT moniSnuli RmerTTan ziarebis adgili.<br />
amave konteqstSi SeiZleba ganvixiloT <strong>maqsime</strong>s Sexeduleba<br />
adamianis Tvisebebze. igi ganasxvavebs oTx Tvisebas, romelic RmerTma<br />
Canerga adamianSi:<br />
“qmnida ra gonier da moazrovne arsebas, [Tavis] umaRlesi sikeTis gamo<br />
RmerTma arsebulTa SemanarCunebeli da damcveli da macxovnebeli oTxi<br />
saRvTo Tviseba Seaziara [maT]: arseboba, marad-arseboba, keTiloba da<br />
sibrZne. amaTgan ori misca arss, xolo ori _ nebayoflobiT (γνωµική,<br />
arCeviT) momzadebulobas (επιτηδειότητι). bunebas misca arseboba da marad<br />
arseboba, xolo nebayoflobiT (γνωµική) unars (επιτηδειότητι) keTiloba da<br />
sibrZne imisaTvis, rom, rogorc Tavad aris arsobrivad, [iseTive] gaxdes<br />
qmnilebac wilmqoneobiTad (µετουσία, TanaSearsebiT). amis gamo iTqmeba<br />
RmerTis xatisebr da msgavsebisebr qmnilad: xatisebr, rogorc arseboba<br />
da maradarseboba, Tumca ar aris dausabamo, magram [aris] dausrulebeli.<br />
xolo msgavsebisebr [iTqmeba] rogorc keTilis [msgavsi] keTili da<br />
rogorc sibrZnis [msgavsi] sibrZne da bunebiT [RmerTis msgavsi] madliT<br />
[RmerTi]. RmerTis xatisebri aris yoveli gonieri buneba, xolo<br />
msgavsebisebri mxolod keTilebi da brZenebi”. 333<br />
“xatisebri” aris cneba, romelic gamoxatavs adamianis pirovnebis<br />
ontologiur safuZvels, erTgvar maradiul potencias. “msagavsebisebri”<br />
ki a am potenciuri Tvisebebis Tavisufali amoqmedebaa da maTi am gziT<br />
“gapirovnebuloba”. mxolod amgvarad Camoyalibebuli, anu marad<br />
332 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1036C<br />
333 siyvarulis T... 3,25 PG 90, 1024BC<br />
112
Camoyalibebadi pirovneba Seicnobs RmerTs: “moazrovne da gonieri arseba<br />
<strong>wminda</strong> RmerTs eziareba Tavad arsebobiT da keTil-arsebobis unariT<br />
(keTilobas vambob da sibrZnes), maradarsebobas ki _ madliT. es [buneba]<br />
RmerTs Seicnobs”. 334<br />
QqristeSi realizdeba umaRlesi xarisxiT “msgavsebisebri” da masSi<br />
xedavs adamiani Tavis namdvil pirovnulobis saxes. anu, adamiani mxolod<br />
Tavis pirovnebaSi vlindeba, rogorc sakuTar TavSi erTiani da<br />
igiveobrivi. xolo am ukanasknelT ki mxolod qristesTan mimarTebaSi<br />
poulobs, romelmac [qristem] “qmnili buneba uqmnels siyvaruliT<br />
SeaerTa da erTad da imaved 335 gamoaCina madlis naTvisobis Sesabamisad,<br />
mTliani mTlianad ganmsWvala (περιχώρησας, garSemocva) RmerTiT”. 336<br />
maSasadame, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi pirovnebis cneba Tavisi<br />
mniSvnelobiT aris mTavari ontologiuri faqti. pirovneba aris yoveli<br />
arsebulis namdvili urTierTobisa da SekavSirebulobis ZiriTadi<br />
principi. igi yoveli adamianuri azrovnebisa da filosofiuri<br />
meTodebisaTvis miuwvdomeli saidumloa. isaa “ganuyofeli” da<br />
“Seurevneli” siyvarulis misteria, romelic aResruleba qristes<br />
334 iqve, 3.24 PG 90, 1024AB<br />
335 Sdr. IV msoflio krebis (451 w.), qalkidonis orosi (gansazRvreba): “amrigad, mivyvebiT<br />
<strong>wminda</strong> mamebs da 1. yvelani TanxmobiT vaswavliT erTi da imave Cveni Ze ufali ieso<br />
qristes aRiarebas, imaves srulyofils (sruls) RvTaebriobaSi da imaves srulyofils<br />
(sruls) adamianobaSi, RmerTs WeSmaritad da adamians WeSmaritad, imaves gonieri<br />
sulisagan da sxeulisagan, mamis Tanaarss RvTaebriobiT (RvTaebriobis mixedviT,<br />
RvTaebriobaSi) da imaves Cvens Tanaarss adamianobiT (adamianobis mixedviT,<br />
adamianobaSi), yvelafriT Cvens msgavss codvis garda; saukuneTa uwin mamisagan Sobils<br />
RvTaebriobiT (RvTaebriobis mixedviT), xolo bolo (dasasrul) dReebSi imaves [Sobils]<br />
CvenTvis da Cveni xsnisaTvis RvTismSobel qalwul mariamisagan; 2. erTsa da imave<br />
qristes, Zes, ufals, mxoloSobils (dasabamSobils, pirvelSobils, erTaderTSobils),<br />
or bunebaSi Seurevnelad (Seurwymelad), Seucvlelad (ucvalebelad), ganuyofelad,<br />
ganuSoreblad (ganucalcalkeveblad) Secnobads; 3. aranairad bunebebis gansxvavebis<br />
gauqmebas SeerTebis gamo, [piriqiT] metadre ki TiToeuli bunebis Tvisebis SenarCunebas<br />
SeerTebuls (Tavmoyrils) da erT pirovnebaSi da erT gvamovnebaSi (hipostasSi); ara or<br />
pirovnebaSi dacalkevebuls (ganawilebuls) an gayofils, aramed erTsa da imave Zes<br />
mxoloSobils, RmerTis sityvas (logoss), ufal ieso qristes, rogorc adridan<br />
(maRlidan) winaswarmetyvelebi mis Sesaxeb da Tavad ieso qriste Cven gvaswavlida<br />
(gvmoZRvravda, aRgvzrdida) da [rogorc] mamebisagan gadmogveca simbolo (mrwamsi)”.<br />
336<br />
sxvadasxva siZnele... 103 PG 91, 1308 B. Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник,<br />
Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933, 214: “hipostasuri SeerTebiT mTeli adamianuri<br />
qristeSi ganimsWvala RvTaebiT da gaxda ganRmrTobili (Sdr. gavarvarebul rkinas –<br />
avt). aq adamianuri mocemulia axali da araCveuli arsebobis saxiT. es dakavSirebulia<br />
sityvis mosvlis mizanTan, radgan igi gaxrwnadi bunebis ganaxlebisaTvis ‘gaxda xorci’,<br />
swored arsebobis axali saxisaTvis. [...] adamianuris ganRmrToba ar aris misi STanTqma<br />
da galRoba. piriqiT, swored RmerTisadmi aseTi mimsgavsebisas adamianuri namdvilad<br />
xdeba is, rac igi aris TavisTavad, da es imitom, rom adamiani Seqmnilia RmerTis<br />
xatisebr da mowodebulia msgavsebisaTvis. qristeSi umaRlesad da zRvrulad<br />
aRsruldeba es mimsgavseba, romelic adamianurs gaamyarebs namdvil bunebriv<br />
TaviseburebaSi”.<br />
113
pirovnebaSi da cxaddeba mis “wyalobaSi” “gafantulebis” “sinaqsisSi”<br />
SekrebiT, namdvil saeklesio gamocdilebaSi, romeli gamocdilebac<br />
dadasturdeba suliwmidiT. 337<br />
<strong>maqsime</strong> arsebulebs aTavsebs RmerTsa da adamians Soris pirovnuli<br />
urTierTobis velSi da maT (da maTTan erTad mTel samyaros)<br />
“gaapirovnulebs” imgvarad, rom maT xdis misarTmevelad (δόµατα) da<br />
saCuqrebad (δώρα). es ukanasknelni logosebis saxiT im mizniT miecemian<br />
adamians, rom isini miiRon da Semdeg kvlav ukumiuZRvnan RmerTs:<br />
“amgvarad, filosofosi goneba (φιλοσοφωτάτος νους, metad mefilosofose<br />
goneba) bunebis TiToeuli logosisa da gvaris (τρόπον, saxis) Sesabamisi<br />
codniT miaRwevs [im mdgomareobas, rodesac] rogorc mcodne, eziareba<br />
arsebebis sulier logosebs _ rogorc RmerTis mier qmnilebebis saxiT<br />
moZRvnil saCuqrebs (δώρα); xolo rogorc moRvawe (πρακτικός), arsebebis<br />
bunebiTi kanonebis [cxovrebis] saxeebiT (τροποις, gvarobebiT) mbaZveli<br />
[moRvawe] [am kanonebs] misarTmevlebad (δόµατα) Rebulobs da, [amgvarad,<br />
sakuTari] cxovrebiT Tavis TavSi gamoaCens saRvTo sibrZnis<br />
didadmSvenierebas, romelsac uxilavad Tanatareben (εµφερόµενης) arsebebi.<br />
[...] Tuki vinme ityvis amasac, rom sityva (werili) [Tavisi] uwyebiT<br />
gansazRvravs RmerTis winaSe saCuqrebis (δώρα) mitanas (προσφερέσθαι,<br />
mirTmevas), raTa [am gziT] warmoadginos saRvTo keTilobis usazRvrooba,<br />
[romelic] Cvengan ZRvnad Rebulobs misarTmevelT (ως δώρα τα δόµατα),<br />
romlebic TiTqos aranairad ar arian [mis mier] winaSemotanili<br />
(προεισενεγκούσης, Seqmnili] da yvelafer amas CagviTvlis Cvens Senatanad<br />
(εισφοράς), [amgvari raimes mTqmeli] arafers ambobs Seusabamos. [igi]<br />
miuTiTebs Cvendami RmerTis mravali da gamouTqmeli keTilobisaken,<br />
radgan [RmerTi] iRebs Tavisas, rogorc Cvengan misdami mirTmeuls da<br />
CaTvlis maT valis ganmaSorebel [ZRvnad]”. 338<br />
moRvaweobiTi siyvarulis gaziarebiT pirovneba ganxorcieldeba Tavis<br />
ukidures TviT-miZRvnaSi. es TviT-miZRvna aris filosofia, rogorc, erTi<br />
mxriv, praqtikuli, anu cxovrebis yaida da, meore mxriv, Teoriuli, anu<br />
Semecnebis mudmivi procesi. aseTi filosofiuri, anu praqtikul-<br />
Teoriuli urTierTziarebisas vlindeba pirovnuli Tavisuflebis<br />
mwvervali. RmerTisadmi arsebulebis erTmaneTisadmi da RmerTisadmi<br />
Tavisufali miZRvna (romelic saboloo da sruli saxiT xorcieldeba<br />
evqaristiaSi) am ukanasknelis mxridan miiCneva, rogorc TiTqos<br />
ararsebobidan arsebobaSi Semotanili namdvili da unaklo ZRveni da ara<br />
337 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 212.<br />
338 Talasesadmi... 51, PG 90 481CD. sityvebs εµ-φερ-οµενης, προσ-φερ-έσθαι, προεισενεγκούσης (προεισφορά),<br />
εισ-φορά aqvT saerTo fuZe φορ-άω, rac niSnavs tar-ebas da amitom Cven isini<br />
gadmovitaneT iseTi qarTuli SesatyvisebiT, romelTac aqvT saerTo tar-is msgavsi tan<br />
fuZe (mi-tana, Sena-tani, Semo-tana). es mcire niuansia, magram mocemuli pasaJis<br />
konteqstSi sityvis fuZis aseTi TamaSiT <strong>maqsime</strong>, vfiqrobT, Segnebulad usvams xazs<br />
qmnilebis (RmerTis mier προ-εισ-φορά) da <strong>evqaristiuli</strong> ZRvenis (am SemTxvevaSi εισφορά/προσ-φορά)<br />
igiveobas.<br />
114
mxolod Tavisi keTilqmedebebis sapasuxo sazRauri an gamosasyidi.<br />
adamiani erTveba Sesaqmis aqtSi. amgvarad, Tavad Sesaqme vlindeba,<br />
rogorc <strong>evqaristiuli</strong> aqti, es ukanaskneli ki, Tavis mxriv _ rogorc<br />
filosofiuri, anu Teoriul-praqtikuli sicocxliseuli movlena.<br />
3.2. RvTisSemecneba da siyvaruli <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />
3.2.1. RvTisSemecneba da praqtikuli moRvaweoba<br />
pirovnebis Tavisufleba aris asketuri moRvaweobis warmateba, romelic<br />
mimarTulia siyvarulis realizebisaken, radgan siyvaruli<br />
ganxorcieldeba da imoqmedeba mxolod siyvaruliseuli konkretuli<br />
saqmeebiT, mxolod egocentrulobisa da Tavmoyvareobisagan Tavisufal<br />
atmosferoSi. 339<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis Tavmoyvareoba (φιλαυτία 340 ) aris vnebebisagan bunebiTi<br />
nebis degeneracia, anu misi gamovlinebebis dafantuloba. asketuri gza,<br />
romelsac moRvawe mihyavs pirovnebis erTianobisaken, aris vnebuli<br />
survilebisagan Tavisufali msvleloba, romlis saboloo mizania<br />
pirovnebaSi erTiani nebis aRdgena. es ki miiRweva mxolod maSin, rodesac<br />
adamiani qristes mowodebas dadebiTad pasuxobs, raTa mTeli qmnileba<br />
Seikribos mis (qristes) sxeulad.<br />
saeklesio asketikis Sinaarsi Zevs adamianis praqtikul<br />
gadawyvetilebaSi, dainaxos sakuTari pirovnuli gaucxoebuloba<br />
individualuri nebelobis mier gamovlenili mravalgvari tiraniisas.<br />
individualuri nebelobis gamovlinebebi, romelsac, garkveulwilad,<br />
339 berZeni Teologi niko macukasi (1934-2007) aRniSnavs, rom siyvarulis praqtika aris<br />
iaraRi, upirveles yovlisa, Surisa da siZulvilis dasaZlevad, “romlebic, ara mxolod<br />
iSviaTi aris monastrul garemoSi, aramed, piriqiT, mZlavrobs kidec iq, radgan am<br />
garemoSi gansakuTrebuli ZaliT erTmaneTs Seejaxebian satanuri da angelozuri<br />
Zalebi”. amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis, siyvarulis konkretuli saqmeebi aris Zlieri brZola<br />
satanuri borotebis fesvis, egocentrulobis, anu Tavmoyvareobis winaaRmdeg (Ν.<br />
Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 24). aseve, gosbert biamungu ganmartavs ra lk 6, 27-36,<br />
ambobs, rom qristianul tradiciaSi giyvardes niSnavs, gaakeTo keTili saqme. anu,<br />
siyvaruli ar aris ganyenebuli, Tundac mistiuri grZnoba. igi yovelvis dafuZnebulia<br />
qmedebaze da vlindeba sxva adamianis mimarT gakeTebul konkretul saqmeebSi (Gosbert T.<br />
M. Byamungu, God’s Grace and Cosmic Transformation. Love of Enemies in Luke-Acts, Bossey, Switserland,<br />
October 24, 2005). ganmrCevelobis siqvelesTan dakavSirebuli siyvarulis konkretuli<br />
qmedebis Temas qvemoT kvlav davubrundebiT.<br />
340 Talasesadmis SesavalSi (PG 90, 260D) <strong>maqsime</strong> laparakobs orgvar Tavmoyvareobaze –<br />
cudsa (κακής ελευθερούµεθα φιλαυτίας, cudi Tavmoyvareobisagan vTavisufldebiT) da kargze<br />
(αγαθήν αντιλαβόντες νοεράν φιλαυτίαν, σωµατικής κεχωρισµένην στοργής, ου παυόµεθα λατρευόντες τω Θεώ δια<br />
ταύτης της καλής φιλαυτίας, karg Tavmoyvareobas vRebulobT da ganveSorebiT xorciel<br />
zrunvas da ar vwyvetT, vemsaxuroT RmerTs am kargi Tavmoyvareobis mier)<br />
115
SegviZlia vuwodoT dacemuli da daqucmacebuli bunebis “Tavnebobebi”,<br />
adamians moamwyvdevs amave bunebis marwuxebSi. swored am viTarebis gamo<br />
nebelobis asketuri varjiSis mizani xdeba is garemoeba, rom adamianma<br />
unda uaryos sakuTari fsiqologiuri TviTis narcisuli TviTkmaroba,<br />
radgan es TviTi sulac ar aris gamTlianebuli, aramed ixliCeba masSi<br />
dafaruli winaaRmdegobebiT. moRvaweoba pirovnebas CamoaSorebs mraval<br />
erTmaneTTan Seusabamo niRabs (προσωπείο), romelic TviTSi qmnis<br />
gamxleCav daZabulobas, da gamoaCens namdvili “pirsaxes” (πρόσωπο), anu<br />
pirovnebas. 341 aseTi pirovneba asrulebs ra siyvarulis nebayoflobiT<br />
saqmeebs, pirispir umzers RmerTsityvas. es gza aris asketuri gza,<br />
sicocxlis WeSmariti saxe da amave WeSmaritebis pirovnuli Semecneba.<br />
vnebebisagan gaTavisufleba, anu individualuri nebelobebis<br />
mokvdineba da gulis siwminde, aTavisuflebs da warmoaCens WeSmaritebas,<br />
rogorc cxovrebis wess, eToss. es ukanaskneli ar gulisxmobs mxolod<br />
gonebis wvrTnas, aramed uqmnelsa da qmnils Soris pirovnuli<br />
urTierTobis sisavseSi Segnebul da nebayoflobiT CarTvas. anu, erTi<br />
mxriv, saRvTo hipostasebis sicocxleSi energiul ziarebas da, meore<br />
mxriv, qmnil pirovnebebs Soris avTentur urTierTobas. anu, Tu<br />
RvTisSemecneba ukavSirdeba RmerTTan pirovnul urTierTobas, xolo,<br />
Tavis mxriv, RmerTTan amgvari urTierToba SeuZlebelia qmnilebasTan<br />
aseTive damokidebulebis gareSe, maSin RvTisSemecneba gardauvlad<br />
dakavSirebulia adamianis SemecnebasTan – adaminaTSoris siyvarulTan.<br />
341 Tu “socialuri rolebi” darCebian mxolod niRbebis doneze, mospoben adamians.<br />
magram Tu es rolebi iqnebian gulwrfeli urTierTobis saxeebi, maSin igive rolebi<br />
iqnebian WeSmariti pirovnulobis gamovlinebebi da realizebani. am konteqstSi<br />
mniSvnelovania III saukunis monarqianizmis, kerZod, sabelianizmis winaaRmdeg saeklesio<br />
swavleba. mama, Ze da suli erTi RmerTis mxolod gamovlinebebi, anu niRbebi (προσωπείο)<br />
ki ar arian, rogorc amas sabelianizmi gulisxmobs, aramed isini arian erTi RmerTis<br />
WeSmariti pirebi (πρόσωπο, pirsaxeebi). anu, RmerTi ar Semodis qmnilebasTan<br />
urTierTobaSi niRbebiT, aramed yovelTvis atarebs uSualo, anu pirovnul xasiaTs (amis<br />
Sesaxeb ix. Ι. Ζηζιούλας, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος 1982; Demetrios<br />
Constantelos, The Human Being: A Mask or a Person?, http://www.myriobiblos.gr/texts/english/constan.html; Вл.<br />
Лосский, Очерк мистического богослсвия восточной церкви, мистическое богослсвие, Киев 1991, 128-129;<br />
Sdr. А. Спасский, Исторя догматических движений в эпоху вселенских соборовю Тринитарный вопрос,<br />
“Новая книга”, Москва 1995 (reprint. Сергиев Посад 1914), 110-117; Γ. Μαρτζέλος, Ιστορία της ορθόδοξης<br />
θεολογίας και πνευµατικότητας, Θεσσαλονίκη 2001-2002, 14-18). aqedanvea “simbolos”, “xatis”,<br />
“ritualis” eklesiuri gagebac. simbolo”, “xati”, “rituali” mxolod pirovnuli<br />
urTierTobis saxeebia da ara ubralod warmosaxviTi realobebi (am sakiTxs Cven ukve<br />
SevexeT zemoT, rodesac dionise areopagelis gnoseologias ganvixilavdiT da kvlav<br />
davubrundebiT qvemoT, me-5 TavSi).<br />
116
amrigad, <strong>maqsime</strong>sTan asketuri varjiSi CarTulia RvTisSemecnebis<br />
procesSi, romelic, Tavis mxriv, uigivdeba adamianis srulyofilebisaken<br />
svlas. es msvleloba Sedgeba sami stadiisagan: praqtika, bunebiTi xedva<br />
(Teoria) da Teologia (vrclad ix. qvemoT 3.3). 342<br />
praqtikis stadia aris varjiSi uvneblobisaTvis, “romliTac suli<br />
xdeba cudisaken (προς κακίαν) ZneladaRZvradi (δυσκίνητος)”. 343 bunebiTi<br />
Teoria aris RmerTis, rogorc samyaros pirveli mizezis codna, romeli<br />
codnac miiRweva arsebulTa Sesaxeb mistiuri azris ZiebiT. 344 mesame gza<br />
aris RmerTis uqmneli energiebis rwmenaSi uSualo gamocdileba:<br />
“[is] goneba aris sruli, [romelic] WeSmariti rwmeniT zeSeucnobels<br />
zeSeucnoblad zeSeicnobs da misi Seqmnilebis zogadobebs xedavs da<br />
Rebulobs RmerTisagan maTSi winaazrovnebisa da gansjis amomwurav<br />
codnas, ramdenadac es adamianebs SeuZliaT”. 345<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis praqtika aris sulis Zalebis 346 SeZlebisdagvarad<br />
realizireba, anu, saboloo WeSmaritebisaken arsebobis warmarTva<br />
logosis Sesabamisad. adamiani Seicnobs logosebSi WeSmaritebas, SeiZens<br />
axal codnas, romelsac es logosebi gamouCenen da romelic RmerTTan<br />
SexvedriT mTel adamians aRavsebs: “RvTaebrivad Caxatavs masSi<br />
codnas”. 347 aseTi adamiani ganmsWvalulia saRvTo siqveliT da aRar<br />
gadauxvevs WeSmaritebisagan, radgan misi sulis Zalebi harmoniulad<br />
urTierTqmedeben. adamianis sxeuli da suli _ azrovneba, survili da<br />
miswrafeba _ qmedebisas gaerTianebulia erT cocxal mTlianobaSi:<br />
“man, vinc keTilmsaxurebiTad xedvis (Teoriis) gziT Seimecna, Tu rogor<br />
arian arsebulebi, da gonieri nebiT iazrovna da sworad gansazRvra<br />
maTTan dakavSirebuli logosi da Tavis TavSi daicva gansja (ufro<br />
sworad ki Tavi daicva gansjiT), mas upyria mTlianad siqvele da<br />
Secnobili WeSmaritebisagan arsaiT aRar moZraobs. [...] mas ukve logosiT,<br />
winaaRmdegobis gareSe, aqvs moculi saqme, radgan Cveni azrovneba<br />
Tavsuyris (ανακεφαλαιώνει 348 ) masSi saukeTeso da uvnebo logosebs,<br />
342 srulyofilebisaken mimavali am sami stadiis gansxvaveba pirvelad aristotelesTan<br />
xdeba da Semdeg Semodis qristianobaSi ZiriTadad origenesa da evagre pontoelis gziT<br />
da aRwevs <strong>maqsime</strong>mde. amis Sesaxeb ix. Π. Χρήστος, Η Θεολογική ως µέθοδος προσεγγίσεως προς τον<br />
Θεόν, Θεολογικά Μελετήµατα 3, Θεσσαλονίκη 1977 235-239; Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία...<br />
203-210.<br />
343 siyvarulis T... 1,36 PG 90, 968AB<br />
344 Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο Έρως... 244; misive, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 65-69.<br />
345 siyvarulis T... 3,99 PG 90, 1048A<br />
346 sulis AZalebis Sesaxeb ix. grigol noseli, Περί κατασκευής ανθρώπου, PG 44, 144D-145A; L.<br />
Thunberg, Microcosm and Mediator. The Theological Anthropology of St. Maximus the Confessor, G.M.K.<br />
Gleerup, Lund 1965, 190-191, 193, 195, 203. iqvea saubari admianis trixotomuli da dixotomuli<br />
agebulebis Sesaxeb.<br />
347 Talases... PG 90, 737A, 773 B; sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi... 5,19 PG 1356 B<br />
348 cneba ανακεφαλαίωση-s variantuli συνκεφαλαίωση gvxvdeba fotios didTan. ix. Φωτίος<br />
Πατριάρχης, Μυριόβιβλος ή Βιβλιοθήκη, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 6, Θεσσαλονίκη 2003, gv . 474-476: “Tumca<br />
117
omelTa Sesabamisad yoveli siqvele da codna aris da arsebobs, radgan<br />
[es logosebi] arian moazrovne sulis Zalebi. [amasTan erTad], erTi<br />
mxriv, aranairad ar sWirdebaT [sulier Zalebs] sxeulis arseboba,<br />
xolo, meore mxriv, ar uaryofen, gamoiyenon isini, rodesac saWiroa,<br />
raTa warmoCndnen [Tavad sulis Zalebi]”. 349<br />
magram arsebulTa logosebi, rogorc sulis Zalebi, ar arian ubralod<br />
mocemuli da statikuri arsebulTa pirvelsaxeebi, aramed arian RmerTis<br />
mieri mudam aqtiuri da aqtualuri mowodeba, romelsac nebayoflobiT<br />
unda upasuxos adamianma. xolo rogorc vTqviT, aseTi pasuxi niSnavs<br />
imas, rom Tavisufali moRvaweobiT daumorCilos masSi arsebul bunebiT<br />
logoss Tavisi cxovrebis wesi:<br />
“bunebiTad CvenSi moazrovne nawili unda daemorCilos RmerTis sityvas<br />
da marTos CvenSi aramoazrovne nawili. es wesrigi unda iqnas daculi<br />
yvelaferSi da, amgvarad, arc cudi iqneba arsebebSi da arc misken<br />
[cudisken] mimzidveli aRar aRmoCndeba”. 350<br />
da radgan arsebulTa logosSi araferia arabunebrivi, da gonisaTvis<br />
miuwvdomeli, is xdeba erTdroulad bunebrivi da saRvTo kanoni:<br />
“cxadia, rom jerCinebis 351 (γνώµης) bunebis logosTan SeerTebisas aRar<br />
aujanydeba RmerTs ase gasworebuli arCevani (προαιρέσις), radgan ar<br />
ki gansxvavebuli arian TiToeuli [jojoxeTis] mxare – erTi, vinc irwmuna da meore,<br />
vinc ar irwmuna _ magram erTSi [jojoxeTSi Casul qristeSi] Tavsiyrian es miwisqveSa<br />
wyebebi”. igulisxmeba, rom pirvelcodvis gamo mTeli kacobrioba imyofeboda<br />
jojoxeTSi da iyo dayofili erTmaneTSi (Tumca erTia jojoxeTi, igi ver aerTianebs<br />
dayofil adamianur bunebas, piriqiT, Tavad aris ukiduresi dayofis simbolo). qristem<br />
jvarze sikvdilisas da iq CasvliT gaaerTiana iqauroba erT Tavis sxeulad. termin<br />
ανακεφαλαίωση/συνκεφαλαίωση-is laTinuri variantia recapitulati. igi gvxvdeba irineos<br />
lionelTanac, romlis mixedviT qriste etapobrivad gadis adamianis sicocxlis<br />
ZiriTad fazebs da yovel stadiaze TanamimdevrobiT gamoasworebs codviTdacemis<br />
Sedegebs. pirveli adamis dabadebiT Semovida sikvdili, axali adamis, qristes<br />
dabadebisas _ Semovida sicocxle da a.S. amgvarad, mTeli adamianis sicocxlem _<br />
Sesabamisad, yvela adamianisa da mTeli samyarosi, gaiara qristeze, anu yvelam da<br />
yvelaferma masSi moiyara Tavi (ix. Π. Χρήστο, Εκκλησιαστική Γραµµατολογία, τ. Α’ Θεσσαλονίκη<br />
1971, 103; Sdr. В. Родзянко (Епископ), Теория распада вселенной и вера отцов. Каппадолийское<br />
богословие – ключ к апологетике нашего времени, Москва 1996, 129-131). izabel andia (Ysabel Andia)<br />
ambobs, rom irineosi iyo erTi im mcireTagani saeklesio mweralTa Soris, romlebic<br />
amtkicebdnen, rom RmerTis xati aris Caxatuli adamianis Tavad sxeulSi, anu xorcSi<br />
da, amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom xorcis xsna (salus carnis) Sedgeba xorcis Seqmnis<br />
(plasmatio carnis), gamosyidvisa (redemtio carnis) da aRdgomisagan (resurrectio carnis) (ix. Из. Андия,<br />
Воскресение плоти согласно валентинианам и Иринею Лионскому, Символ 39, Июль 1998, Париж, 44-47<br />
(Ysabel de Andia, La resurrection de la chair selon les valentiniens ei Irinee de Lyon, Les quatre fleuves. Cahiers de<br />
recherche et de reflexion religieuses. Paris, 1982. N. 15-16, P. 59-70)).<br />
349 sxvadasxva siZnele ... 5 PG 91, 1108C-1109A<br />
350 siyvarulis T... 2,83 PG 90, 1009D<br />
351<br />
zemoT, pirvel TavSi, ukve aRvniSneT, Tu ratom avirCieT γνώµη-is Sesatyvisad<br />
jerCineba. anu, erTi mxriv, gnomi aris neba, arCevani, xolo, meore mxriv,<br />
saTanadod/jerovnad miCneva. grigol noselis didi katexizmos qarTulad mTargmneli<br />
swored am ori mniSvnelobiT iyenebs sityva jerCinebas ix. eq. koWlamazaSvili, U<strong>wminda</strong><br />
grigol noselis “didi kateqituri sityvis”... 204 “jerCinebaÁ – mizanSewonilad miCneva,<br />
neba, προαίρεσις, εως η; ‘Semsgavsebuli nebisa da jerCinebisaÁ’, κατά προαίρεσιν. jer-CinebiTa,<br />
118
SeiniSneba raime gonebis sawinaaRmdego bunebis sityvaSi, romelic<br />
bunebiTi kanonic aris da saRvToc, rodesac [logosi] sakuTar TavSi<br />
moqmedad miiRebs jerCinebis moZraobas. xolo, Tuki gonebis<br />
sawinaaRmdego araferia bunebis logosSi, [maSin] RmerTTan TanxmobaSi<br />
aqvs yoveli moqmedeba, rac aris kidec sulis praqtikuli ganwyobileba<br />
bunebiT keTilis [anu RmerTis] madliT siqvelis dambadebeli”. 352<br />
amrigad, adamianis arCevanzea damokidebuli gahyves sakuTari bunebis<br />
logoss, aamoqmedos sulSi CaTesili Zalebi, praqtikulad SeiTvisos<br />
saRvTo kanoni, rogorc sakuTari sicocxlis wesi da amiT daxvewos<br />
sakuTari Tavi an, winaaRmdeg SemTxvevaSi, ugulebelyos sulSi Canergili<br />
bunebiTi logosebi da degradirdes:<br />
“siqveleebSi warmatebuli da codniT gamdidrebuli, vinc bunebiTad<br />
Wvrets sagnebs [vinc sagnebis namdvil bunebas xedavs], yvelafers saRi<br />
azrovnebiT moqmedebs da metyvelebs da ar Seicvleba [saRi azris]<br />
mTlianobisagan. imis mixedviT vxdebiT qvelni an cudni,<br />
keTilgonivrulad viyenebT sagnebs Tu ugunurad”. 353<br />
cudi xdeba adamiani, rodesac bunebis logosi jerCinebis (γνώµη) mier ar<br />
miiReba kanonad. am SemTxvevaSi ki igi ganvardeba siyvarulisagan da<br />
mihyveba dacemis gzas cudad arsebobisaken: “isini, vinc jerCinebis<br />
araTanasworsuflebians xdian (anu amcroben –k.k) bunebas... mTlianad<br />
ganvardebian keTilobisagan, rac iqidan Cans, rom maTSi jerCineba aris<br />
gaTavisebuli cudad arsebobisaken”. 354<br />
rodesac bunebis sawinaaRmdegod suli eqvemdebareba Tavis udables<br />
Zalebs imis nacvlad, rom isini gardasaxos sakuTari logosis mixedviT,<br />
maSin pirvelad warmoiSoba vnebuli moZraoba: “vneba aris sulis<br />
moZraoba bunebis sawinaaRmdegod raime grZnobismierisadmi an vinmesadmi<br />
gauazrebeli siyvarulis an ganusjeli siZulvilis gamo”. 355<br />
κατά γνώµην”. Cven imis gamo, rom termini jerCineba ar aris damkvidrebuli, yovelTvis ar<br />
viyenebT mas da CavanacvlebT gnomikuriT iq, sadac es migvaCnia saWirod konkretuli<br />
konteqstis meti sicxadisaTvis.<br />
352 mamao Cvenos ganmarteba... (Ερµηνεία σύντοµος εις την προσευχήν του Πάτερ Ηµών, mamao Cvenos<br />
locvis mokle ganmarteba) PG 90, 903 B<br />
353 siyvarulis T... 1,92 PG 90, 981B<br />
354<br />
sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi Tavi 4,54 PG 90, 1329 A. ekologiuri<br />
problemebic am sakiTxs SegviZlia davukavSiroT. bunebas aqvs Tavis logosi. Tuki<br />
bunebis am logoss ar Tvlis adamiani Tavis Tavnebur survilebTan<br />
Tanasworuflebianad, maSin iwyebs bunebis logosi rRvevas, rasac mosdevs kidec<br />
ekologiuri problemebi. ix. Derek Michaud, Reflections on Ecology, Theology and Ethics, Quodlibet<br />
Journal: Vol. 5 Number 4, October 2003<br />
355 siyvarulis T... 2,16 PG 90, 988D-989A. aseve iqve 3, 4 PG 90, 1017 CD<br />
119
amrigad, <strong>maqsime</strong>s azriT, adamianis msvlelobis gamrudebaa, rodesac<br />
igi ar mihyveba sakuTar bunebis logoss da RmerTisagan ganidrikeba<br />
qmnili samyaros sagnebisaken:<br />
“werili sofels uwodebs nivTier sagnebs da maTSi gonebiT dakavebuli<br />
[adamianebi] amasofliurni arian, romelTa mimarTac is ambobs: ‘nu<br />
SeiyvarebT sofels, nurc sofelSi arsebul raimes’. xorcis 356 survili<br />
da Tvalebis survili da cxovrebis siamaye ar aris RmerTisagan, aramed<br />
soflisagan aris” ( Sdr. 1 ioan 2, 15-16). 357<br />
bunebis sawinaaRmdego moZraoba aris moZraoba hipostasis, avTenturi<br />
pirovnulobis gareSe, romelsac ar gaaCnia namdvili arseboba da aris<br />
ararseboba, armyofoba: “vneba da buneba arsebobis logosis mixedviT<br />
aranairad ar Tanaarseboben”. 358 Tuki pirovneba aRmocendeba arsebulis<br />
bunebiTi logosis Sesabamisi cxovrebiT, igi degradirdeba<br />
ararsebobisaken vnebuli cxovrebiT. vneba ki aris mxolod ama<br />
soflisadmi midrekileba, grZnobadis gaabsolutureba da misdami<br />
ganusjeli siyvaruli.<br />
3.2.2. siyvarulis ucodinroba<br />
borotebisa (cudis) da qmnilebis bunebis mimarTebis analizisas <strong>maqsime</strong>,<br />
rogorc zemoT mokled aRvniSneT, ZiriTadad imeorebs mis winamorbed<br />
qristian mwerlebs. amasTan erTad igi aviTarebs azrs, rom boroteba<br />
dakavSirebulia nebelobasa da ucodinrobasTan. 359<br />
adamianis dacema, pirvelqmnili codva aris nebelobis aqti, misi<br />
kaprizi. isaa mcdari arCevani. 360 amdenad, cudi ar arsebobs TavisTavad,<br />
aramed arsebobs sikeTis nakluloba, araswori mimarTeba masTan. 361 is<br />
356 qristo ianarasi miiCnevs, rom <strong>wminda</strong> mamaTa nawerebis mixedviT cneba “σαρξ-xorci”<br />
aRniSnavs mTlian adamians, vinc ewinaaRmdegeba saRvTo nebas (ix. Χρ. Γιανναράς, Ι µεαφυσική<br />
του σώµατος, Αθήνα 1971, 31-45).<br />
357 siyvarulis T... 2,53 PG 90, 1001C<br />
358 sxvadasxva Teologiuri... 29 PG 90, 1360A<br />
359 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 219: “nebelobis uZlureba dakavSirebulia gonebis<br />
ucodinarobasTan (αγνοία upirispirdeba γνώσις -avtori). [...] cudis bunebisa da Tvisebis<br />
Sesaxeb Rirsi <strong>maqsime</strong> mxolod imeorebs aRiarebul saerTo Sexedulebas. originaluri<br />
masTan aris mxolod is, rom igi daJinebiT xazs usvams nebelobiT momentebs”.<br />
360 vrclad sikeTisa da borotebas Soris arCevanis Sesaxeb ix. qvemoT 3.2.6<br />
361 sqolioebi... saRvTo saxelebi 4, 31 PG 4, 305D-306A: “borotebis dasawyisi da bolo aris<br />
keTiloba, radgan rasac vakeTebT (CavdivarT), gvgonia, rom kargs vakeTebT. hipostasi<br />
(arseboba) ar aqvs borotebas, aramed aris hipostasis (arsebobis) gverdiTi movlena<br />
(παρυπόστασιν, gverdiTarsebuli), radgan keTilobis da ara sakuTari Tavis gamo iqna<br />
Cadenili. es vTqviT zemoTac, rom borotebas ar vumiznebT, roca borotebas CavdivarT,<br />
aramed gvgonia, rom kargs vakeTebT, Tumca Sedegi sapirispiros miuTiTebs”. iqve 4,32 PG<br />
120
aris Tavisuflebis arasrulyofili aqti da nebelobis sneuleba.<br />
nebeloba uaryofs RmerTs da es aqti aris codva, rogorc misi<br />
(nebelobis) nakli da uZlureba. xolo Sedegad “sneulebisa da<br />
uZlurebisagan xdeba bunebis sawinaaRmdegod bunebis Sesabamisad<br />
moZraobis mokleba”. 362 Tavisuflebis SezRudvaa is, rac grZnobadisaken<br />
SebrunebiT arRvevs bunebiTi Zalebis ierarqias da grZnobadi sagnebis<br />
macdunebeli survili aris vnebulobis da codvis ontologiuri<br />
safuZveli:<br />
“RmerTma Seqmna adamianis buneba da ar Seuqmnia masTan erTad<br />
grZnobismieri arc siamovneba da arc tkivili, aramed Seqmna siamovnebis<br />
gonebiTi ram Zala, rom gamouTqmelad misiT (RmerTiT) tkboba<br />
SesZleboda. es Zala – vambob, bunebis Sesabamisad gonebis RmerTisaken<br />
swrafvas _ dabadebisTanave grZnobebs gadasca pirvelma adamianma da<br />
grZnobadisadmi am pirveli moZraobisas grZnobebis mier SeiZina bunebis<br />
sawinaaRmdegod moqmedi siamovneba. amis gamo man, vinc winaazrovnebiT<br />
zrunavs Cveni cxovnebisaTvis, SeaerTa, rogorc ram damsjeli Zala,<br />
tkivili 363 , romliTac sibrZniT Canerga sxeulis bunebaSi sikvdilis<br />
4 307A: “boroteba aris hipostasis (arsebobis) gareSe, radgan aCvena [dionise<br />
areopagelma], rom igi aris mokleba imisa, rac Seexeba wesrigs da bunebas. da, rogorc<br />
vTqvi, mokleba ar aris TviThipostasi (αυτοϋπόστασις, TviTarseboba), aramed aRmocenebuli<br />
(πεφυκός) da cdilobs iyos Tandamswre aq (παρείναι, iyos saxeze), maSin roca ar aris<br />
damswre aq (µη παρόν, ar aris saxeze). amitomac moklebas (naklulobas) uwodebs codvas,<br />
anu miznis acdenas da saTanadosagan gadacdomas”. amrigad, boroteba Tavis dasabamSive<br />
wilnayaria keTilobasTan, anu raRacnari gamovlinebaa isev da isev sikeTis – maxinji<br />
saxea, magram mainc sikeTea. es erTi. meore, <strong>wminda</strong> saxiT boroteba ar arsebobs. igi<br />
yovelTvis sikeTis gverdiTi movlenaa, anu adamianis sicocxleSi igi Tandamswrea,<br />
mxolod sikeTesTan Sereuli “saxiT” da es saxea codva. es ukanaskneli, Tavis mxriv, ar<br />
aris TavisTavad boroteba, aramed nakluloba, anu RmerTisagan gansazRvruli keTili<br />
miznis ver (da ara ar) miRweva (miuRwevloba), erTgvari ubedoba da uiRbloba, romelic<br />
dananebas, sibralulsa da TanagrZnobas unda iwvevdes da ara saSinel gakicxvasa da<br />
sasjels. aqedanvea saeklesio tradiciasa da <strong>maqsime</strong>s TeologiaSic Sesabamisad<br />
sasjelisadmi pedagogiuri mniSvnelobis miniWeba da ara ulmobeli da brma<br />
samarTlianobis gamovlineba. martin luTerTanac RmerTis samarTlianoba (rom. 1, 16-17)<br />
pasaJSi niSnavs ara damsjel samarTlianobas (iustitia activa), aramed samarTlianobas,<br />
romliTac RmerTi xdis codvilebs marTlebad (iustitia passiva). Sdr. B. Sijakovich, On Nature of<br />
Evil, Between God and Man: Essays in Greek and Christian Thought, Sankt Augustin: Academia Verlag 2002, 91-<br />
93. serbi Teologi bogoliub JijakoviCi ambobs, rom RmerTi ar aris “ra”, aramed ‘vin”.<br />
misi arsi/substancia aris misi persona. amrigad, boroti ar SeiZleba iyos<br />
arsi/substancia. igi aris ararseboba, arasagani (no-thing), sikeTis ararseboba da<br />
“ontologiuri uzurpacia” (“ontological usurpation”). is aris “personologiuri”<br />
(“personological”) da “mowmobs adamianuri Tavisuflebis araswor gamoyenebas”.<br />
362 sqolioebi... saRvTo saxelebi 4, 31 PG 4, 304 C<br />
363 eklesiis mamebi tkivilis sazriss ganmartaven ZiriTadad sami saxiT: 1. codvis Sedegi<br />
(Κύριλλο Αλεξανδρείας PG 74, 789: “waxdenilobiT dasneulda adamianuri buneba adamSi<br />
urCobis gamo da Semovida amgvarad masSi vnebebi da tkivilebi (πάθη); 2. adamianis<br />
cxovrebis gardauvali garemo da SemTxveva (Μ Βασιλείου, PG 31.337: “amaT gamo... cxovrebis<br />
ganmavlobaSi TiToeuli mZime garemoeba da SemTxveva, borotebis zrdas Sewyvets.<br />
amrigad, RmerTisagan xdeba aseTi siZnele”; Ιωάννης Χρυσόστοµος, Προς τους λέγοντας ότι δαίµονες<br />
τα ανθρώπινα διοικούσιν, PG 49,250-251; Ιωάννής ∆αµασκηνός, Έκδοσις ακριβής 92, PG 94,1193: “saRvTo<br />
werili, Cveulebisamebr, RvTismier daSvebas miseul moqmedebas uwodebs. [...] satkivarni<br />
moCvenebiTad arian borotebani, WeSmaritad ki – sikeTeni, radgan moqcevisa da xsnis<br />
momniWebelni xdebian gonierTaTvis. amaT werili RvTisagan qmnilad ambobs” (e. WeliZis<br />
Targmani); 3. gamosyidva, gamocda da moRvaweoba siqvelisa da siyvarulis mosapoveblad.<br />
121
kanoni da [amiT] SemosazRvra grZnobadi [sagnebisadmi] gonebis<br />
sisulelis bunebis sawinaaRmdegod mamoZravebeli swrafva”. 364<br />
nebelobis kaprizi da mcdari arCevani swvdeba adamianis bunebas,<br />
daacalkevebs mis Zalebs da ase Selaxavs pirovnebis mTlianobas, Tumca<br />
verasodes gadaaqcevs bunebas TavisTavad borotebad:<br />
“sasjeli aris adamis mier arCeuli codvis gamo bunebis vnebulobis<br />
xrwnisaken da sikvdilisaken Secvla. RmerTis mier Tavdapirvelad ar<br />
qmnila, rom adamians es hqonoda. es man [adamianma] qmna da Seicno<br />
daumorCileblobiT, rodesac Caidina arCeviTi (jerCinebiTi) codva,<br />
romlis, cxadia, naSobic aris sikvdilis sasjeli”. 365<br />
dasaZraxi codva aris arCevanis codva, xolo dacemuli buneba, rogorc<br />
“codva”, ar aris dasaZraxi:<br />
“pirvelad arCevanma, ganiSora ra uvnebelobis madli, Seryvna adamis<br />
bunebiTi logosi da bunebasTan erTad gaixrwna Tavad. da iqmna pirveli<br />
da dasaZraxi codva, [romelic aris] borotebisaken sikeTisagan arCevanis<br />
gadacdoma. xolo meore [codva] pirvelisagan [gamomdinareobs da aris]<br />
bunebis uxrwnelobisagan xrwnilebisaken dauZraxveli Secvla.<br />
pirvelmamam daarRvia saRvTo mcneba da iqmna ori codva: erTi dasaZraxi,<br />
xolo meore aradasaZraxi, romelsac mizezad hqonda dasaZraxi. erTi<br />
[aris] arCevanisagan, romelic jerCinebiT ganeSora sikeTes, xolo meore<br />
[aris] bunebis, romelic uneburad, [ara sakuTari] arCevanis gamo,<br />
ganeSora ukvdavebas”. 366<br />
materiasa da sagnebSi TavisTavad ar arsebobs cudi: “ara qmnilebebis<br />
bunebaSi ixilveba cudi, aramed Secdomil da ugunur moZraobaSi”. 367 arc<br />
vnebebis winaaRmdeg brZola aris bunebis an sagnebis winaaRmdeg<br />
mimarTuli. igi mimarTulia adamianis sagnebTan vnebuli, maTi<br />
gamaabsolutirebuli urTierTobis winaaRmdeg: “RvTismoyvare goneba ar<br />
ebrZoleba sagnebs da arc maT sazriss (νοήµα, nagonebars), aramed<br />
[ebrZvis] vnebebs, Sewyvilebuls sazrisTan”. 368 amrigad, moRvawe ebrZvis<br />
sulis vnebul Zalebs: vnebul gznebas da ndomobas, romlebic<br />
ryvnian da daacalcalkeveben sulis saR Zalebs: “maSin moqmedebs bunebis<br />
Sesabamisad suli, rodesac misi vnebelobiTi Zalebi, vambob gznebas da<br />
364 Talasesadmi... 61 PG 90, 628 AB<br />
365 Talasesadmi... 42 PG 90, 408C<br />
366 Talasesadmi... 42 PG 90, 405C. orgvari codvis Sesaxeb masTan dakavSirebul evqaristiul<br />
aluziis Sesaxeb ix. Γρηγόριος Παλαµάς, Οµιλία ΛΒ΄, $$12-15, Άπαντα τα Έργα (ΕΠΕ) 10, Θεσσαλονίκη,<br />
314.<br />
367 siyvarulis T... 4,14 PG 90, 1052A<br />
368 siyvarulis T... 3,40 PG 90, 1028D-1029A<br />
122
ndomobas, sagnebisa da maTSi nagonebaris zedmosvlisas (προσβολή,<br />
Semotevisas) uvnebod rCeba”. 369<br />
bunebis sazomisagan ucxo da sapirispiro moZraoba Sobs<br />
sxeulisadmi ugunur siyvaruls, romlis saRi gamovlineba iqneboda<br />
qmnilebis arsebobis per se saxe da, amgvarad gamoiyofa da izolirdeba<br />
sayovelTao arsebobisagan, romelic aris pirovnebis RmerTSi avTenturi<br />
arseboba: “is, vinc sxeulisTvis zrunvas ndomobad gaixdis [...], is<br />
emsaxureba Semoqmedis nacvlad qmnilebas”. 370<br />
<strong>maqsime</strong> gamoyofs sam udides da yoveli cudis mSobel borotebas:<br />
“sami aris udidesi da Tavurboroti da yoveli, martivad rom vTqvaT,<br />
borotebis dambadebeli _ ucodnelobas vambob da Tavmoyvareobas<br />
(φιλαυτία) da tirania, romlebic erTmaneTze arian damokidebuli da<br />
erTmaneTisagan Sedgebian. RmerTis ucodnelobisagan aris Tavmoyvareoba,<br />
amisagan ki aris Tanaqmnilebisadmi tirania. da aravin SeewinaaRmdegeba am<br />
sityvas, Tu ara is, vinc arasworad iyenebs sakuTar Zalebs: gonebas da<br />
ndomobas da gznebas”. 371<br />
amrigad, Tavdapirvelad sulSi ar arsebobda am sami Tavurborotebis<br />
urTierTdamokidebuleba. is warmoiSoba nebis mier sulis Zalebis<br />
arasworad gamoyenebiT. xolo, rodesac moRvawe keTilgonivrulad<br />
iyenebs sulis Zalebs da grZnobadisagan amaRlebuli RmerTSi<br />
gaamTlianebs maT, maSin sulieri codniT Tavadac erTiandeba, rogorc<br />
pirovneba:<br />
“keTilgonivruladd moZraobs suli, rodesac misi ndomobiTi [nawili]<br />
TavSekavebiT aris gapoxierebuli; gznebiTi siyvarulisagan ipyroba,<br />
siZulvilisagan ukuSeqceuli; xolo moazrovne (gonieri) [nawili]<br />
RmerTisaken miiyvaneba locviT da sulieri xedviT”. 372<br />
zemonaTqvami saSualebas gvaZlevs, davaskvnaT, rom vnebebi ar arian<br />
adamianis bunebaSi, aramed _ mis nebelobaSi. swored nebelobaa is, rac<br />
aZlevs maT yalb arsebobas, romelic aris dabrkoleba adamiansa da<br />
RmerTs Soris. grZnobadisadmi nebis midreka xels uSlis adamianSi<br />
pirovnebis aRmocenebas 373 da gadahyavs igi iluziebis izolirebul<br />
369 siyvarulis T... 3,35 PG 90, 1028C<br />
370 siyvarulis T... 1,20 PG 90, 964D-965A<br />
371 sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi Tavi 1,31 PG 90, 1192 A; Sdr. Г. Фроловский, Прп.<br />
Максим Исповедник...222: “Можно различить три типа страстей: самолюбие (плотское), насильничество<br />
(или ненависть) и неведение (духовная слепота). Но мир страстей очень пестр и многообразен... В нем два<br />
полюса: удовольствие и слава”.<br />
372 siyvarulis T... 4,15 PG 90, 1052A<br />
373<br />
Sdr. М. Мамардашвили, Современная европейская философия (XX век), Беседа 1,<br />
http://www.mamardashvili.ru/node/216: “личность такой феномен, который не существует сам по себе, не<br />
рождается натуральным образом, а может возникнуть или не возникнуть, может родиться в человеке, а<br />
123
samyaroSi _ samyaroSi, romelic Caketilia qmnil realobaSi da<br />
arsebobis avTentur gvars degenirebs marad cudad arsebobisaken.<br />
Tavmoyvareoba aris bunebis sawinaaRmdego logosi. is aris sawyisi<br />
codva, romelic siamovnebis satyuariT acdunebs arsebobas da pirvel<br />
rigSi ganisazRvreba, rogorc sxeulisadmi vnebuli siyvaruli. is aris<br />
WeSmaritebis ucodinaroba, yoveli arsebulis keTili mizezis arcodna<br />
da xiluli realobis ukan <strong>wminda</strong> samebis ver xedva (θεωρείν). 374<br />
es ucodneloba ar aris mxolod gonebiTi movlena, aramed<br />
RmerTTan pirovnuli urTierTobisagan gandrekaa. aseT pirovnul<br />
pozicias mosdevs yoveli namdvili urTierTobisagan Sebruneba sakuTari<br />
TviTisaken, koncentrireba masze da misi gadaqceva sicocxlis iseT<br />
RerZad, romlis garSemoc aigeba gansxvavebuli realoba, anu iluziuri<br />
sinamdvile. am sinamdvileSi intersubieqturi 375 kavSirebi Tumca ki<br />
saSurvelia, magram ar gansazRvraven individis yofierebas, radgan isini<br />
vlindebian rogorc egocentrulad da TviTkoncentrirebulad<br />
gankerZoebuli da Caketili individualurad danawevrebuli bunebis 376<br />
mxolod SemTxveviTi da droebiTi aspeqtebi.<br />
am vnebuli siyvarulis sapirispiroa moRvaweobiTad mopovebuli<br />
siyvaruli. igi vrceldeba uklebliv yvela adamiansa da mTel<br />
qmnilebaze:<br />
“Tavmoyvareoba aris sxeulis vnebuli da ugunuri siyvaruli, romlis<br />
sapirispiroa siyvaruli da TavSekaveba. visac aqvs igi [Tavmoyvareoba],<br />
mas aqvs yvela vnebuloba. 377 [...] sruli siyvaruli ar anawevrebs<br />
adamianebis erT bunebas sxvadasxva jerCinebis mixedviT (ταις διαφοροίς<br />
γνώµαις), aramed marad misken [erTiani bunebisaken] mxedveli yvela<br />
adamiani Tanabrad uyvars. [...] ieso qristem Cvendami Tavisi siyvaruli<br />
aCvena da evno mTeli kacobriobisaTvis da yvelas Tanasworad mihmadla<br />
может и не родиться. [...Ч]еловек как таковой должен... стремиться стать Богом. То есть, человек не есть<br />
предмет, а есть направленность к какому-то состоянию. Такого предмета, как человек, в мире нет. [...] Или<br />
можно сказать так: человек существует лишь в той мере, в какой он в себе преодолевает человека. Или, как<br />
сказал бы Ницше, для того, чтобы быть человеком, нужно стремиться к сверхчеловеческому”. Sdr.<br />
sxvadasxva siZnele... 117 PG1354AB : “[adamiani] sisrulisaTvis mxolod erT rames<br />
saWiroebs, masze aRmatebulisaken, vambob RmerTisaken, mTeli (Tavis) siyvarulis ZaliT<br />
daubrkolebel (άσχετου) moZraobas”. ra Tqma unda, saeklesio swavlebiT adamianSi<br />
xateba, anu pirovnuloba waruxocelia. am gagebiT, boroti adamianic aris pirovneba.<br />
magram pirovnulobas, rogorc xatebis safuZvelze msgavsebisaken marad aRwvdomas, Cven<br />
SegviZlia vuwodoT namdvili pirovnuloba.<br />
374 Sdr. Ν. Ματσούκας, Επιστήµη, φιλοσοφία και θεολογία στην Εηαήµερο του Μέγα Βασιλείου, Θεσσαλονίκη<br />
1988, 32.<br />
375 cneba intersubieqturoba ix. qvemoT<br />
376 Sdr. ioane kubikulariosadmi. werili. siyvarulis Sesaxeb 3, PG 91, 408 D<br />
377 siyvarulis T... 3,8 PG 90, 1020AB<br />
124
aRdgomis imedi, Tumca TiToeuli sakuTar Tavs didebis an tanjvis<br />
Rirsad xdis”. 378<br />
ramdenadac adamiani arsebobs sxvisagan gankerZoebulad, imdenad emuqreba<br />
mas sikvdili. Tavmoyvareoba swored iseTi vnebaa, romelsac mihyavs<br />
adamianis pirovneba waxdenisaken, romelic aris tanjvis jojoxeTSi<br />
kvdoma. amis sapirispiro ki aris sxvebTan erTad qristes sxeulSi<br />
avTenturi arseboba. <strong>maqsime</strong>s es swavleba saukeTesod da lakonuradaa<br />
gadmocemuli siyvarulis Sesaxeb mis werilSi ioane kubikularionisadmi:<br />
“adamians mxolod rwmena warmoadgens Semoqmedis xatisamebr, radgan is,<br />
erTi mxriv, azrovnebas (λόγω) sibrZniT daumorCilebs Cveni<br />
[Zalauflebis] qveS arsebuls [anu azrovnebas emorCileba], xolo, meore<br />
mxriv, goneba ar emorCileba mas [Cven qveS arsebuls]; rwmena arwmunebs<br />
jerCinebas (γνώµην), bunebis Sesabamisad waremarTos da aranairad ar<br />
aujanydes bunebis logoss, romlis (logosis) mixedviTac yvelas ([varT<br />
ra] rogorc erTi buneba, aseve erTi arCevani da erTi nebeloba), RmerTsa<br />
da erTmaneTSi yofna SegviZlia. da aranairad ar viqnebiT RmerTisagan<br />
da erTmaneTisagan ganSorebulebi, Tuki madlis kanons, romliTac<br />
bunebis kanons jerCinebiTad ganvaaxlebT, safuZvlad avirCevT.<br />
SeuZlebelia, Tu pirvelad RmerTs erTsulovnad ar SevuerTdiT,<br />
erTmaneTs jerCinebiTad SeveTanxmoT. dasawyisSi eSmakma avqmedebiTad<br />
gaamzada Tavmoyvareobis satyuara da Seacdina adamiani – miudga ra<br />
siamovnebis gziT da acduna _, [da, amgvarad, adamianebi] RmerTs da<br />
erTmaneTs jerCinebiTad gamoeyvnen. swori gzidan gadaaxvevina da,<br />
amgvarad, mraval warmodgenasa da fantaziaSi dayo da daanakuwa buneba.<br />
[...] sami udidesi da sawyisi siave da yoveli siborotis dambadebeli<br />
warmoiSva [adamianSi]: ucodneloba, Tavmoyvareoba da tirania. [...] eseni<br />
warmoiSvnen [adamianis sulis] Zalebis – gonis, ndomobis da gznebis<br />
(Jinis) _ arasworad gamoyenebiT. saWiroa, rom [adamiani] ucodnelobis<br />
nacvlad erTaderTi RmerTisaken ZiebiT moZraobdes codnis gziT,<br />
ndomobis gziT ki Tavmoyvareobis vnebulobisagan gawmendili<br />
RmerTisaken wadiliT waremarTebodes, xolo gznebiT tiraniisagan<br />
ganSorebuli, mxolod RmerTTan SexvedrisaTvis moRvaweobdes. maT mier<br />
[sworad warmarTuli sulis ZalebiT] saRvTo da netari siyvaruli<br />
warmoiqmneba (da isini masSi [unarebi siyvarulSi]), romelic SeaerTebs<br />
RvTismoyvares RmerTTan da gamoaCens mas RmerTad. [...] da is, vinc<br />
siyvaruliT mospobs Tavmoyvareobas..., TavmoyvareobasTan erTad spobs<br />
siborotis yovel simravles. [...] sakuTar Tavs nebayoflobiT<br />
ganaTavisuflebs siyvarulis gamo da gamoeyofa im azrebsa da Tvisebebs,<br />
romelic gankerZoebulad hqonda naazrevi sakuTar Tavze da martivsa da<br />
igiveobrivSi Semokrebs [sakuTar Tavs], romlis [igiveobrivis] mixedviTac<br />
aravin saerTos mowyvetili aranairad aris raime (vinme), aramed erTi<br />
xdebian TiToeuli TiToeulSi da yvela yvelaSi da umetesad RmerTSi,<br />
vidre erTmaneTSi da avlenen Tavisi Tavis mier erT _ bunebiTa da<br />
jerCinebiT erTaderT _ arsebobis logoss da RmerTs, romelic am<br />
logosSi moiazreba”. 379<br />
amrigad, imisaTvis, rom adamianebi “moergon” erTmaneTs, isini jer unda<br />
SeeTanxmon RmerTs. adamianisaTvis mxolod amgvarad xdeba SesaZlebeli,<br />
Tavi daaRwios iluziuri TviTebis fantaziebSi dafantulobas da<br />
378 siyvarulis T... 1,71 PG 90, 996BC<br />
379 ioane kubikularionisadmi... σsiyvarulis Sesaxeb 2, PG 91 395D-400C<br />
125
siyvarulis konkretuli saqmeebiT moipovos Tanaqmnilebisadmi keTili<br />
ganwyoba. mxolod amgvarad erT bunebiT nebas “dayolili” jerCinebiT<br />
pirovneba gaerTiandeba RmerTsityvis sxeulSi. sxvagvarad rom vTqvaT,<br />
pirovnebis gancalkevebuloba jerCinebis “axirebaa”. TviTi iZerweba<br />
Tavisive fantaziebiT da SeiZens Tavis izolirebul iluziur Tvisebebs.<br />
aseTi TviTi aramdgradi, dafantvadi da degradirebadia. mxolod qristes<br />
sxeulSi TiToeuli gankerZoebuli TviTi SeurTdeba sxvas da am sxvasTan<br />
erTad avlens sakuTari arsebobis stabilurobas da, amasTan erTad,<br />
RvTaebrivi sicocxlis gvarsac. aseTi sicocxlisas fantazia Cadgeba<br />
codnis samsaxurSi da TviTi ubrundeba Tavis bunebas, sadac poulobs<br />
sxvas/sxvebs. amdenad, eqstazireba xdeba ara bunebisagan zebunebrivisaken<br />
pirvelis sruli mitovebiT, aramed qmnili sagnebis logosebis<br />
SemecnebiT zebunebrivisaken “ze-awvdomis” gziT swored bunebisaken xdeba<br />
eqstazi – erTiani bunebisaken da ara bunebisagan.<br />
vnebulobebis sinTezuri samyaro, “xorcis cnobiereba (φρόνηµα,<br />
mzraxveloba)”, 380 trialebs Tavmoyvareobis RerZis garSemo. iqve<br />
mimdinareobs sasowarkveTili da ganuwyveteli Zieba Tavmoyvareobis<br />
samyaros ori polusis, siamovnebisa da didebis, misawvdomad. 381<br />
siamovnebis darRvevisas warmoiSoba gznebis vnebuloba da is aqrobs<br />
siyvaruls: “siyvarulis momadunebeli arian eseni: upativoba, ziani,<br />
sarwmunoebis an cxovrebis [wesis] ciliswameba, cema, Wrilobis miyeneba<br />
da sxva. [...] vinc amaT gamo daarRvevs siyvaruls, mas ar Seucnia, ra aris<br />
qristes mcnebebis mizani”. 382 rodesac ver miiRweva siamovneba, Cndeba<br />
mowyeniloba da sevda (depresia), romelic CaiTrevs sulis yvela Zalas:<br />
“sevda (ακηδία) sulis yvela Zalaze moqmedebs, erTdroulad aamoZravebs<br />
TiTqmis yvela vnebas da amitom aris yvela sxva vnebaze umZimesi. amis<br />
winaaRmdeg ufalma kargi wamali mogvca, Tqva ra: ‘Tqvens moTminebaSi<br />
moipoveT Tqveni sulebi’ (luk 21,19)”. 383<br />
raime mizeziT waqezebisas ki warmoiSoba mediduroba da<br />
ampartavneba: “mediduroba (κενοδοξία, fuWadmediduroba), romelic zogjer<br />
ganqardeba, zogjer ki narCundeba, Sobs qedmaRlobas (υπερηφάνιαν).<br />
380 ix. siyvarulis T... 1,83. PG 90, 980A<br />
381 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 219-220.<br />
382 siyvarulis T... 4,81 1068C da iqve, 1,66 PG 90 973C.<br />
383 siyvarulis T... 1,67 PG 90 973D<br />
126
odesac ganqardeba badebs (εµποίει, Tavis TavSi qmnis) TviTkmayofilebas<br />
(οίησιν), xolo SenarCunebisas _ ampartavnebas (αλαζονείαν, mzvaobrobas)”. 384<br />
rac Seexeba siamovnebas, is yovelTvis aris tkivilis mizezi 385 :<br />
“rogorc dReebs cvlis Rameebi da zafxuls zamTari, aseve medidurobas<br />
da siamovnebas mwuxareba da tkivili, awmyo an momavali [samSjavrosi]”. 386<br />
tkivilisagan Tavis daRwevis Ziebas ki kvlav mihyavs siamovnebisaken. esaa<br />
vnebulobis Caketili wre. <strong>maqsime</strong>sTan siamovneba-tkivilis wyvili<br />
ganuSorebelia: 387<br />
“ramdenadac adamiani mxolod sagrZnobeliT (αίσθησιν, grZnobis<br />
organoebiT) eZiebda xiluli [sagnebis Sesaxeb] codnas, imdenad<br />
SeboWavda Tavis Tavs RmerTis ucodnelobaSi, ramdenadac am<br />
ucodnelobis borkils metad mouWerda, imdenad Semecnebuli nivTieri<br />
[sagnebis] grZnobiTi siamovnebis gamocdilebas Rebulobda. ramdenadac<br />
amas Tanatarebda, imdenad amisagan Sobili aanTebda Tavmoyvareobis<br />
trfialebas. ramdenadac rudunebiT zrunavda Tavmoyvareobis<br />
trfialebisaTvis, imdenad siamovnebis _ romelic aris Tavmoyvareobis<br />
Sobilic da mizanic _, mraval xerxs (τρόπους) gamoigonebda (επένοει). da<br />
radgan yoveli borotebis Tvisebaa mis warmomqmnel saSualebebTan<br />
Tanaganqarveba (συµφθείρεσθαι τρόποις), Tavad gamocdilebiT mixvda ra, rom<br />
yovel siamovnebas yovelTvis mosdevs tkivili, hqonda mTeli ltolva<br />
siamovnebisaken, xolo sruli ganltolva tkivilisagan. [...] vnebebis<br />
auracxelma simravlem Signidan gaxrwna (εισεφθάρη, moSala) adamianis<br />
cxovreba. [...] didadsatirali gaxda Cveni sicocxle, radgan sakuTari<br />
darRvevis mizezebi miiCnia Rirebulad da xrwnis sawyisebi moiZia da<br />
SeiZina TavisTvis. [...] erTi buneba uamrav nawilad daqucmacda da vinc<br />
erTi da imave bunebis varT, erTmaneTisTvis varT, rogorc ulmobeli<br />
qvewarmavalis nadavli. Tavmoyvareobis gamo siamovnebis maZiebelni da am<br />
mizeziT tkivilisagan Tavis daRwevis mcdelebi gamxrwneli vnebebis<br />
simravlis dabadebas vaxerxebT (επινοούµεν)”. 388<br />
Tavmoyvareoba, rogorc sakuTari sxeulisadmi siamovnebis miniWebis vneba<br />
da “trfialeba” da didebismoyvareoba maCvenebelia sulis Zalebis<br />
ierarqiis darRveulobis. swori da gamarTuli ierarqiis mixedviT: a)<br />
gzneba unda warmarTuliyo ndomisaken; b) ndoma, Tavis mxriv, unda<br />
384 siyvarulis T... 3,61 PG 90 1036B. Cven vcdilobT, rac SeiZleba axlos viyoT dedanTan,<br />
magram es pasaJi sakmaod rTuli saTargmnelia, radgan mocemuli terminebis qarTuli<br />
ekvivalentebi gansxvavdebian dednis mniSvnelobisagan. misi Tavisufali Targmani<br />
iqneboda “siamaye... Sobs ampartavnebas. rodesac TiTqos ganqardeba sinamdvileSi,<br />
gardaiqmneba sakuTar Tavze did warmodgenad, xolo rodesac SenarCundeba, maSin<br />
gadaizrdeba yoyloCinobasa da sxvaze aRmatebulobis vnebad”.<br />
385 <strong>maqsime</strong> am postulats absolutur xasiaTs aZlevs. Talasesadmi 61-e pasuxSi mas<br />
qristes tanjvis sayovelTao gamomsyidveloba iqidan gamohyavs, rom am tanjvas win ar<br />
uswrebda siamovneba, kerZod ki, Casaxvis seqsualuri tkboba. am 61-e pasuxis Sesaxeb ix.<br />
А. И. Сидоров, Смерть как наказание и смерть как благодеяние согласно учению преп. Максима<br />
Исповедника («Вопросоответы к Фалассию», 61), Преподобный Максим Исповедник. Избранные творения,<br />
Изд. Паломник, Москва 2004, 475-493.<br />
386 siyvarulis T... 2,65 PG 90 1005A<br />
387 Sdr. L. Thunberg, Microcosm and Mediator… 167-168.<br />
388 Talasesadmi..., Sesavali PG 90 253D-256BC<br />
127
aRZruliyo gonis mier, xolo g) goneba unda ganaTlebuliyo saRvToTa<br />
codniT. aseTi ierarqia ar Sedga. Tavmoyvareobis gamo saRvTos adgili<br />
daiWira materiam da sagrZnobelebma (“adamiani mxolod sagrZnobeliT<br />
(αίσθησιν, grZnobis organoebiT) eZiebda xiluli [sagnebis Sesaxeb]<br />
codnas” 389 ). Tavmoyvareobam saRvTod Seqmnili sinamdvilis polusebi<br />
gadaanacvla da trfialeba, rogorc saRvTo impulsi erTianobisaTvis,<br />
romelsac grZnobebi da grZnobismieri gznebisa da ndomobis gavliT<br />
saRvToTa xedvisaken aRma unda waremarTa, degradirda sevda-medidurobaampartavneba-TviTkmayofileba-qedmaRlobis<br />
vnebad, romelic ZiriTadad<br />
gznebis sferoa. amrigad, goneba (νο-υς) Cadga gznebisa da siamovnebis<br />
samsaxurSi (“siamovnebis _ romelic aris Tavmoyvareobis Sobilic da<br />
mizanic _, mraval xerxs (τρόπους) gamoigonebda (επέ-νο-ει)” 390 ). aqedan<br />
gamomdinareobs “qristes mcnebebis miznis” pirovnuli Secnobis<br />
erTaderTi gza _ gonebam unda moicalos saRvToTaTvis. xolo amisaTvis<br />
aucilebelia cemisa da sxvisgan miyenebuli Wrilobebis daTmena, anu<br />
tkivilisagan “ganultolveloba”; yvela grZnobaSi TavSekaveba;<br />
ciliswamebisa da Seuracxyofis atana da, rac mTavaria, siyvarulis<br />
saqmeebSi varjiSi. es yvelaferi asketikis mkacri gzaa. mxolod aseT<br />
gzaze dgomiT aris SesaZlebeli jer RmerTTan erToba da Semdeg<br />
TanaqmnilebebTan daqucmacebuli “Tanaarsis” aRdgena. Tumca,<br />
aRsaniSnavia, rom es “jer-Semdegis” monacvleoba ar aris droiTi<br />
movlena, aramed xarisxobrivia, anu ierarqiulia da aris erTiani<br />
energiuli procesi, romlis ZiriTadi safuZveli da foni aris saeklesio<br />
misteriebi da, umetesad ki – evqaristia iseve, rogorc es vnaxeT dionise<br />
areopagelTan.<br />
TavmoyvareobiT gamowveuli qmnilebis “Tanaarsobis”, anu bunebis<br />
rRveva mainc ar iwvevs arsebulTa logosis rRvevas da misi<br />
Tavisuflebis gaqarwylebas, radgan igi (qmnilebis Tanaarsoba) ar wyvets,<br />
iyos saRvTo erTiani nebis gamovlineba, anu “nebeba”. arsebulTa<br />
erTobisaken Tavisufali moZraobis SesaZlebloba, marTalia, minimumamde<br />
davida, magram sruliad mainc ar ganqarda. ra Tqma unda, qmnilebis<br />
nebeloba da Tavisufleba dauZlurebulia, magram es Tavisuflebis<br />
389 iqve<br />
390 iqve<br />
128
mxolod xarisxis TviTizolirebuli TviTis sferomde daqveiTebaa da<br />
ara mTlianad moSla. marad “axladSeZerwvadi” da meryevi TviTis qristes<br />
sxeulTan da sxeulad erTobliv ziarebaSi gaxsna sxva TviTebisaken<br />
kvlav SesaZlebelia da damokidebulia Semcdari jerCinebis ganaxlebul<br />
poziciaze.<br />
<strong>maqsime</strong>sTan TviT demonebic ki SenarCundebian pirovnul arsebebad<br />
da ara maT bunebaSi aTavsebs cuds, aramed maTs arCevanSi: “arc eSmakebi<br />
arian bunebiT cudebi, aramed bunebiTi Zalebis arasworad gamoyenebiT<br />
arian borotebi”. 391 buneba Tavisi ukiduresi daqucmacebisasac inarCunebs<br />
saRvTo sikeTes da usaxlkaro TviTs mudam aqvs keriaSi dabrunebis<br />
SesaZlebloba. 392 magram ori iluziuri samyaros Sexvedra<br />
horizontalur RerZze vertikaluri “zemimarTvis” gareSe, rogorc ukve<br />
vnaxeT, uSedegoa da, metic, am or samyaros Soris iwvevs Setakebas. am<br />
brZolaze <strong>maqsime</strong> saubrobs, rogorc demonis degradirebuli pirovnebisa<br />
(Cven SeiZleboda gveTqva, rom demoni simboloa iluziebiT Sekowiwebuli<br />
TviTis) da adamianis dapirispirebulobaze: “samia is, rac gvibiZgebs Cven<br />
cudisaken: vnebebi, eSmakebi da boroti arCevani”. 393 demonebi midreken<br />
adamianis nebas grZnobadisaken, badeben ra masSi vnebul logismoebs<br />
(λογισµός, gulis-sityuaÁ, azri 394 ): “[eSmakebi] marad eZeben ra Cvens suls<br />
[warsawymedad], eZeben vnebuli gulis-sityvis mier, raTa Caagdos is<br />
gonebiT an moqmedebiT codvaSi”. 395 “logismo” es iseTi cnebaa, romelic<br />
aRniSnavs ara mzamzareul azrs an, ufro mets, logoss, aramed es aris<br />
gamowveva, erTgvari stiqia, romelic Tavad misma mimRebma unda<br />
gaaformos, Camoqnas konkretul azrad an qmedebad. sxva pirovnebebis<br />
tiranuli Careva da zogadad sazogadoebisac iseTive savalaloa,<br />
rogorc sakuTari Sinagani Zalebis qaosuri mouwesrigebloba. Tumca,<br />
rogorc vTqviT, <strong>maqsime</strong>saTvis pirovnebis Tavisufleba, misi sneulebrivi<br />
391 siyvarulis T... 3,5 PG 90, 1017D<br />
392 postmodernuli TviTis Sesaxeb, romelic cxovrobs iluziur samyaroSi da aris,<br />
erTi mxriv, socialuri garemos upirobod damyoli da, meore mxriv, usaxlkaro,<br />
momTabare, meryevi, uimedo, marad Zerwvadi ix. St. Bouma-Prediger, Yearning for Home, Postmodern<br />
Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press, 1999, 170-197.<br />
393 siyvarulis T... 2,33 PG 90, 996 AB<br />
394 λογισµός SeiZleboda gveTargmna, rogorc sasityvoba, mosityvoba, anu sityvad-jer-argaformebuli<br />
an sityvad-gaformebadi, magram, migvaCnia, es iqneboda gadaWarbebulad<br />
xelovnuri terminebi.<br />
395 siyvarulis T... 2,20 PG 90 989 C; iqve 2, 18 PG 90, 989B da 2,33 PG 90, 996 AB<br />
129
SezRudulobis miuxedavad, narCundeba da viTardeba kidec sicocxlis<br />
veqtoris ganmsazRvrelad warmarTvisas: 396<br />
“zogierTi ambobs, rom eSmakebi exebian sxeulis asoebs (!!) da Zilis<br />
dros aRZraven siZvis vnebas. Semdeg amoZravebuli vneba gonebaSi<br />
mexsierebiT aRidgens qalis xats. xolo zogierTi ambobs, rom [demonebi]<br />
qalis saxiT eCvenebian, exebian sxeulis asoebs da aRZraven survils da<br />
amgvarad iqmneba fantaziebi. sxvebi ki [amboben], rom vneba, romelic aris<br />
moaxloebul demonSi, aRZravs vnebas da ase ainTeba gulis-sityvisaken<br />
suli da xatebs aRadgens mexsierebaSi. sxva vnebul fantaziebze msgavsad<br />
ambobs zogi amas da zogi imas. Tumca, Tu sulSi arsebobs siyvaruli da<br />
TavSekaveba, arc erTi naTqvami xerxiT ar SeuZliaT eSmakebs, aamoZraon<br />
romelime vneba arc sxeulis sifxizleSi da arc ZilSi”. 397<br />
maSasadame, logismo aris erTgvari stiqia an, SeiZleboda gveTqva,<br />
stiqiuri energia, romelic SesaZloa gaformdes, rogorc sinTetur, anu<br />
Sedgenil xatad, magram es ukve iqneba nebelobis aqti. calke aRebuli<br />
logismo igive STabeWdilebaa da gaformebuli xatad ki xdeba wadilis<br />
obieqti, anu survili, “ndoma” (amdenad, igi ukavSirdeba sulis ndomobiT<br />
nawils). STabeWdileba ki SeiZleba arsebobdes adamianis mexsierebaSi da<br />
ori an meti STabeWdilebis (mag., garedan momavali logismos da Sinagani<br />
STabeWdilebis) SeerTebisas xdeba sinTezuri logismo, romelic ukve<br />
wilnayaria formasTan, anu azrTan:<br />
“pirvelad mexsiereba liton logismos warudgens gonebas, xolo iq<br />
dayovnebisas amoZravdeba vneba. 398 [...] zogi logismoTagani aris martivi,<br />
zogi ki _ sinTeturi (σύνθετοι, Sedgenili). martivebi aris uvnebo, xolo<br />
sinTeturi _ Sevnebuli (εµπαθείς, vnebuli, vnebiani), rogorc vnebisagan da<br />
azrisagan (νοήµα) Sedgmuli (συγκειµένοι)”. 399<br />
individis cnobierebaSi moxvedrili sxva, meore individi rCeba stiqiuri<br />
energiis doneze, Tu RmerTis vertikalze ar moxda am energiis<br />
dakristaleba (anu, mxolod adamianisa da RmerTis energiebis<br />
Tanxvedrisas, anu Tanamoqmedebisas xdeba SesaZlebeli “sxvaSi”<br />
pirovnuli birTvis aRmoCena da pyroba). <strong>maqsime</strong>saTvis ara aqvs<br />
gansxvaveba, saidan modis logismo _ Sinagani Tu garegani<br />
STabeWdilebisagan. mTavari da gadamwyveti aris pirovnebis nebelobis<br />
aqti. Tu nebeloba aRmarTulia RmerTsityvisaken, maSin misi cnobierebis<br />
intenciuri obieqti Rebulobs konkretuli, realuri pirovnebis<br />
konturebs da xdeba stiqiuri energiis gapirovnebuloba. amdenad,<br />
396 zogadad demonisa da adamianis mimarTebaze <strong>maqsime</strong>sTan ix. L. Thunberg, Microcosm and<br />
Mediator... 167-169.<br />
397 siyvarulis T... 2,85 PG 90 1012 BC<br />
398 siyvarulis T... 1,84 PG 90, 980 B<br />
399 siyvarulis T... 2,84 PG 90 1009 D<br />
130
cnobierebaSi mexsierebidan amotivtivebuli stiqiuri energiac SeiZleba<br />
gaformdes cocxal pirovnebad maradiulobis vertikalze<br />
dakristalebisas. amgvarad, stiqiuri realobidan SeiZleba SeiZerwos<br />
cocxali intersubieqturi saeklesio-<strong>evqaristiuli</strong> realoba an<br />
monosubieqturi iluziuri sinamdvile, sadac “sxvebi” rCebian<br />
fantazirebul subieqtebad da verasdros “gankacdebian” realur<br />
pirovnebad. 400 Cven SegveZlo gveTqva, rom xdeba am “sxvebis” demonizacia<br />
da iluziuri samyaro iqceva demonebiT dasaxlebul qveynierebad,<br />
romlis ukiduresi xatia jojoxeTis simbolo. iq ukve demonebi<br />
batonoben da ara adamianebi. iluziuri samyaro iqceva mtrul msofliod,<br />
sadac adamians aRar daedgomeba, magram ar SeuZlia mas Tavi daaRwios.<br />
adamiani xdeba Tavisive iluziuri sinamdvilis tyve. esaa nebelobis<br />
sruli degradireba da jojoxeTi. 401<br />
400 cneba intersubieqturoba ix. Χ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 268, 285 da Ν.<br />
Λουδοβίκος, Η Κλειστή Πνευµατικότητα και το Νόηµα του Εαυτού, Αθηνα, 1999, 315-321. orive es avtori<br />
akritikebs ara mxolod am cnebas (Intersubjektivität) edmund huserlTan (Edmund Husserl),<br />
aramed mTel dasavlur azrovnebas. maT miaCniaT, rom dasavlur filosofiur<br />
azrovnebaSi daikarga namdvili pirovnulobis gageba da amis mizezs xedaven sxva mesTvis<br />
(alter ego) sakmarisi ontologiuri safuZvlis ararsebobaSi. amis gamo, maTi azriT,<br />
dasavluri subieqti yovelTvis rCeba iluziuri. am problemis dasaZlevad isini<br />
sanacvlod Tavazoben AaRmosavlur triadologiur paradigmas. Cven aq ar vcdilobT am<br />
sakiTxis kvlevas. mxolod viyenebT cneba intersubieqturobas huserlis naazrevTan<br />
aluziisaTvis. karteziuli ganazrebanis me-5 nawilSi (gansakuTrebiT $$54-56, 58), mas<br />
Semdeg, rac transcendenturi ego aRar imyofeba ukve marto, aramed aprezentaciis<br />
meSveobiT “amCnevs” sxva subieqtur monadebsac, warmoiqmneba monadebis erToba. am<br />
erTobaSi centraluria Cemi monada da danarCenebi ki periferiulia. es monadebi<br />
urTierToben erTmaneTTan da sityvebiTa da sxvadasxva saSualebiT erTmaneTs uziareben<br />
imas, rac xdeba TavianT transcendentur samyaroebSi. aseTi komunikaciisas warmoiSoba<br />
intersubieqturi samyaro. esaa monadebis erToblivi samyaro, anu samyaro, romelSic<br />
urTierToben monadebi da romeli samyaros sagnebis Sesaxebac monadebs SeuZliaT,<br />
uTxran erTmaneTs da gaagebinon. am samyaroSi Sedis garemo, bunebac da sociumic. anu<br />
garemo, bunebrivi da socialuri, Tavis sazriss Rebulobs mxolod aseT<br />
intersubieqtur velSi. Cvenc aseTi mniSvnelobiT viyenebT am termins:<br />
pirovnebaTaSorisi urTierTobisas warmoiqmneba esa Tu is samyaro, romelSic<br />
cxovroben es pirovnebebi. pirovnebebi Tavad, TavianTi arCevaniT, aformeben imTaviTve<br />
neitralur garemos im saxlad, sadac cxovroben.<br />
401 am TemasTan dakavSirebiT sainteresoa XV saukunis bolos bizantiis ukanaskneli<br />
didi RvTismetyvelis, wm. nikolao kabasilas, msjeloba. igi Tavis TxzulebaSi,<br />
qristeSi sicocxlis Sesaxeb (§ 1, Tavi 12-22), jojoxeTs ar ganacalkevebs amasoflisagan.<br />
metic, rodesac is laparakobs qristes jojoxeTSi Casvlaze, igi mas (Casvlas)<br />
ganixilavs Ria procesad, romelic grZeldeba saeklesio misteriebisa da masTan<br />
dakavSirebuli qristianuli cxovrebis (ZvelqarTulad moqalaqobis) gziT samyaros<br />
aRsasrulamde. kabasila ambobs, rom ufali ganaTavisuflebs jojoxeTis tiraniis qveS<br />
myof mxolod im adamianebs, romlebic ganamzadeben sakuTar Tavs qristeSi gamovlenili<br />
samarTlianobis misaRebad. xolo es mzadyofna unda gamoixatebodes ara mxolod<br />
Sinagani Zalebis mowesrigebulobaSi, aramed imaSic, rom isini ukmayofiloni unda<br />
iyvnen da aprotestebdnen adamianis Cagvrasa da damonebas da, amasTan erTad,<br />
natruloben da mTeli guliT swadiaT tiranis Camogdeba. xolo isini, vinc kmayofili<br />
arian arsebuli jojoxeTuri, anu tiranuli mdgomareobiT da iluziuri sinamdvilis<br />
monobas sisaZagled ar miiCneven, ar arian mzad raime cvlilebisaTvis, anu qristeSi<br />
131
<strong>maqsime</strong>s mixedviT, vnebebi viTardeba Tanamimdevrulad: erTi Sobs<br />
meores, meores mosdevs mesame da ase Semdeg. es sqema ZiriTadad rva<br />
vnebuli logismosagan aris Sedgenili. mTavari vnebaa Tavmoyvareoba,<br />
romelsac Seadgens rva danarCeni: mucelcofoba (γαστριµαργία 402 ); siZva;<br />
vercxlismoyvareoba; mwuxareba; risxva; sevda; mediduroba da<br />
ampartavneba. 403<br />
vneba xdeba codva, rodesac neba daeTanxmeba Sevnebul logismos da<br />
gadaizrdeba naTvisobaSi, xolo Semdeg ki moqmedebaSi:<br />
“moakvdineT Tqveni asoebi, romlebic arian miwaze: siZva, uwmiduroba,<br />
vnebuloba, boroti ndomoba da zedmetmomgebloba da sxva amaTgani”<br />
(kolas 3,5). miwa uwoda xorcis mzraxvelobas (φρόνηµα), siZva _ moqmedebiT<br />
codvas: uwmiduroba _ masTan daTanxmebas, vnebuloba Sevnebul logismos<br />
daarqva, ndomoba _ ndomobis boroti litoni logismos miRebas,<br />
zedmetmomgeblobas _ vnebis dambadebel da gamzrdel nivTs. xorcis<br />
mzraxvelobis am asoebis mokvdineba brZana saRvTo mociqulma. 404<br />
nebeloba moqceulia Caketil wreSi da nabij-nabij miemarTeba sikvdilis<br />
tiraniaSi saboloo waxdenisaken. 405 am situaciaSi mxolod qristea<br />
mxsneli:<br />
“yoveli codva siamovnebisaTvis aResruleba. is gaqarwyldeba nebsiTi Tu<br />
uneblie avgamcdelobiT da mwuxarebiT. [da aseve] sinanuliT an<br />
winaazrovnebiT mowevnuli gangebulebiTi gansacdeliT, ‘Tuki sakuTar<br />
Tavs ganvsjidiT [...], ar ganvisjebodiT. xolo gansjilni uflis mier<br />
aRvizrdebiT, raTa ar davisajoT sofelTan erTad’ (1 kor 11, 31-32)”. 406<br />
maSasadame, Tavmoyvareobis codvil wreSi momwyvdeuli adamiani mxolod<br />
tkivilis gancdiT fxizldeba. igi gadaafasebs (µετα-νο-ία, gonebas icvlis,<br />
nanobs) Tavis arsebul realobas. tkivili aris siamovnebisagan waxdenili<br />
bunebis wamali, romelic RmerTsityvam gangebulebiT winaswar<br />
jojoxeTisagan TavisuflebisaTvis. amrigad, isini rCebian jojoxeTis tiraniis qveS, ese<br />
igi iluziuri samyaros monopersonalur/egocentrul realobaSi (Ν. Καβάσιλα, Περὶ τῆς ἐν<br />
Χριστῷ Ζωῆς, ΕΠΕ 22, Θεσσαλονίκη, 279-295). am TemasTan dakavSirebiT ixileT, agreTve Π. Νέλλα,<br />
Περί δικαιώσεως διδασκαλία Νικολάου του Καβάσιλα, Πειραιάς 1975, 94-100, 151-158). igive adamianuri<br />
viTarebaa aRwerili Teodore dostoevskis roman Zmebi karamazovebis personaJ ivane<br />
karamazovis moTxrobil miTSi “didi inkvizitori” da Wabua amirejibis roman daTa<br />
TuTaSxias personaJis, “abel (arqifo) seTuris”, tipaJiT. orive SemTxvevaSi adamianebi<br />
nebayoflobiT emonebian tirans da arian sakuTar iluziur sinamdviles damonebulebi.<br />
402 γαστριµαργία – gemoTmoyvareoba, sanovageTmoyvareoba. am berZnuli kompozitis meore<br />
Semadgeneli _ µάργος (µαργαίνω, µαργάω, µαργότης) niSnavs giJs, gagiJebuls, sulels, cofians,<br />
gacofebuls, gadareuls.<br />
403<br />
Sdr. evagre pontoeli, rva logismos Sesaxeb, PG 40, 1272A- 1276 A. samecniero<br />
literaturaSi miCneulia, rom rva logismos es sqema momdinareobs evagre<br />
pontoelisagan. amis Sesaxeb ix. Αλ. Ραντοσάβλιεβιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας... 132-137.<br />
404 siyvarulis T... 1,83 PG 90, 980 A<br />
405 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 217-218.<br />
406 siyvarulis T... 2, 41 PG 90, 997D-100A<br />
132
gansazRvra, radgan ganWvrita adamianis codvisaken dacureba. RmerTi<br />
miuSvebs adamianebs gansacdelebisaken da maTi saSualebiT kurnavs maT.<br />
adamiani, Tavis mxriv, mas Semdeg, rac gadaxedavs (µετανοία) Tavis<br />
mdgomareobas da gansjis sakuTar Tavs, unda miiRos mowevnuli<br />
gansacdelebi, rogorc daqsaqsuli bunebis kvlav aRdginebis saSualeba.<br />
saWiroa qmnili nebelobis sruli damorCileba RvTaebrivi nebelobisadmi,<br />
anu logosebisadmi.<br />
3.2.3. sulis Zalebis <strong>evqaristiuli</strong> aRdgena<br />
“sikvdilis aCrdilia adamianis sicocxle. vinc aris RmerTSi da RmerTi<br />
[ki] _ masSi, mas SeuZlia gabeduld (εναργώς, cxadad) Tqvas: ‘romc viaro<br />
sikvdilis aCrdilSi, ar SemeSindeba siboroteebis, radgan Sen CemSi xar’<br />
(fs 22,4)”. 407<br />
407 siyvarulis T... 2,96 PG 90, 1016 CD: “sikvdilis aCrdilia adamianis sicocxle. vinc aris<br />
RmerTTan da RmerTi [ki] masTan, mas SeuZlia cxadad Tqvas: ‘romc viaro sikvdilis<br />
aCrdilSi, ar SemeSindeba siboroteebis, radgan Sen CemTan xar’ (fs.22)”. 22-e fsalmuni,<br />
romlis safuZvelze msjelobs aq <strong>maqsime</strong>, WeSmaritad erT-erTi dramatuli bibliuri<br />
locvaa. es im fsalmunTagania, romlebic mniSvnelovan rols TamaSoben qristianul<br />
liturgiaSi (Psalm Twenty- Three. An Anthology, Versions Collected and Annotated by K.H. Strange and<br />
R.G.E Sandbach, Edited “The Saint Andrew Press”, Edinburgh 1978, 4). netarma avgustinem es fsalmuni<br />
airCia, rogorc mowameTa himni (John H. Eaton, The Psalms Come Alive, Edit “Mowbray”, London, Oxford<br />
1984, 139), radgan es aris kvdomasa da sikvdils Soris daZabuli da intensiuri<br />
cxovrebis amsaxveli (The New Interpreter’s Bible, Vol.4, Abingdon Press, Nashville 1996, 770-771). 22-e<br />
fsalmuni beWeds asvams 21-e fsalmunis dramatul ganviTarebas (Eaton John H., 139). es<br />
ukanaskneli dayofilia or ZiriTad scenur nawilad: muxli 1-21 aris glova sikvdilze<br />
(martosuli garSemortymulia sikvdiliT. jojoxeTis cxovelebi exvevian mas (fs. 21, 1).<br />
xolo 22-31-e muxlebi aris zeimi adgilze, sadac sufevs sicocxle (sikvdilis Crdili<br />
aris adgili, sadac adamiani ganicdis yvela sasikvdilo tanjvas, magram swored am<br />
adgilidan aRmocendeba sicocxlis uZlieresi samefo). 22-e fsalmuni SeiZleba miviCnoT<br />
mesame scenad. ufali, rogorc mwyemsi-mefe ufro Zlieria, vidre sikvdilis mwyemsi.<br />
,,SaveTis veli” (“The shadow of death”, “sikvdilis Crdili”) an ,,wyvdiadi” (,,deep darkness”)<br />
niSnavs, rom safrTxe realuria, magram ar unda gveSinodes, radgan mwyemsis<br />
mzrunveloba sakmarisia (,,4. vidodiRaTu Soris aCrdilTa sikudilisaTa, ara SemeSinos<br />
me borotisagan, rameTu Sen Cem Tana xar; kuerTxman Senman da arganman Senman – amaT<br />
nugeSinismces me. 5. ganhmzade winaSe Cemsa tablaÁ winaSe maWirvebelTa CemTa; ganapoxe<br />
zeTiTa Tavi Cemi da sasumelman Senman damaTro me viTarca urwyulman”). mTavari<br />
mtkicebulebaa ,,Sen Cem Tana xar” (The New Interpreter’s Bible, 768). gansacdelis da safrTxis<br />
momentSi garkveuli fsalmunebis mReras hqonda TiTqmis zebunebrivi, saswaulTmoqmedi<br />
da eqstazuri efeqti (John H. Eaton, 139). pirovnebas an erTobas, mtkivneuli situaciebis<br />
dros SeeZlo, eglova RvTis aryofnis (RvTis ganSorebis) gamo da amave dros<br />
aRtacebulni (eqstazirebulni) yofiliyvnen RvTis Tanamyofobis myisieri grZnobiT.<br />
logikuria, rom es Tanamyofoba Cven SeiZleba gavigoT, rogorc<br />
esqatologiur/esqatologiuri (Richard. J. Clifford, Psalms 1-72, Abindon Press, Nashville 2002, 17;<br />
Westermann Claus, The Living Psalms, Edinburgh 1989, 2-3, 7: “The Psalms are oriented towards the Temple rather<br />
than accompaniments to Temple ceremonies. Thus they mirror the whole of that life, from the Creator, through His<br />
creation and history, down to the personal suffering of the individual. We can only describe and understand the<br />
psalms as originating from worship when worship is seen as the unifying centre of the nation’s or Christian<br />
believer’s common (eucharistocentric) life”). amrigad, SesaZlebelia mTeli sicocxlis mitana da<br />
miZRvna RvTisTvis (J. David Pleins, The Psalms. Songs of Tragedy, Hope, and Justice, Orbis Book, New York<br />
133
pirvelqmnili codviT adamiani moeqca fantaziebisa da aCrdilebis<br />
tyveobaSi, 408<br />
sadac is martoa da sadac sxvebi arian misi mtrebi. igi<br />
Seimosavs codviT gauxeSebul da uamravi da danamcecebuli<br />
simboleoebiT “Sezrqelebul”<br />
samyaros qmnil samoss, raTa dafaros<br />
sircxvili (dab 3,7), anu kidev ufro metad ganizRudos sxvebisagan (dab<br />
3,10). magram, RmerTi Tandamswrea sikvdilis tanjvaSi myofTan da ar<br />
tovebs mas. igi mas ecxadeba am siboloebSi da uZRvis pirveladi miznis<br />
ganxorcielebisaken (rogorc zemoT araerTgzis aRvniSneT, qmnili<br />
samyaro da werili niadag gamocxadebadi RmerTsityvis tania):<br />
“dasawyisSi RmerTma Seqmna adamiani da samoTxeSi daadgina. [adamianma ki]<br />
daarRvia mcneba da Cavarda waxdenilobasa da sikvdilSi. RmerTis<br />
winaazrovneba warmarTavda mas yvela TaobaSi, magram igi SenarCundeboda<br />
uaresisaken mimarTulad da xorcis mravalgvari JiniT miiyvaneboda am<br />
cxovrebis sasowarkveTilebaSi. [maSin] RmerTis mxolodSobili Ze, mamis<br />
winasaukuneTa logosi, sicocxlis da ukvdavebis wyaro, gamogvecxada<br />
Cven, sikvdilis wyvdiadSi da CrdilSi mjdomareT (esaia 9,2; mT 4,16),<br />
xorci Seisxa suliwmidisa da <strong>wminda</strong> qalwulisagan da RmerTsaxovani<br />
sicocxlis moqalaqeoba gviCvena. <strong>wminda</strong> mcnebebi mogvca da maT<br />
[mcnebaTa] mixedviT mcxovrebT zecaTa samefo aRgviTqva. [...] ivno ra<br />
macxovnebeli vnebiT da aRdga ra mkvdreTiT, aRdgomis imedi da<br />
maradiuli sicocxle gvaCuqa..., sakuTari cxovnebisaTvis misi<br />
[RmerTsityvis] mcnebebis dacvisaTvis moRvaweebs suliwmida zegardamo<br />
mogvivlina sicocxlis windad da Cveni sulebis gansanaTleblad da<br />
gansawmedad. esaa uflis gankacebis mizani”. 409<br />
RmerTsityva damswrea adamianur tanjvaSi Tavisi tkiviliTa da Tavisive<br />
suliwmidiT (“ivno ra macxovnebeli vnebiT”), magram es ar niSnavs<br />
tkivilis mospobas, aramed imas, rom adamianma unda ataros sakuTari<br />
tkivili, axla ukve rogorc momaval aRdgomasTan suliwmidiseuli<br />
dawinduloba. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, moRvawisaTvis ara sasowarkveTilebis,<br />
aramed imedis momgvrelia tkivili.<br />
orgvaria RmerTis mier winaazrovnebiTad adamianSi imTaviTve<br />
Canergili tkivili: nebsiTi da uneblie. orive siamovnebiseuli<br />
dacemulobis gasauvnebelmyofeli saSualebaa: “yoveli tkivili, uneblie<br />
Tu nebsiTi, sikvdilis dedis, romelicaa siamovneba, xdeba sikvdili”. 410<br />
1993, 46-47) da, Tu es asea, maSin yoveldRiuri cxovreba, cxovreba godebasa da rwmenaSi<br />
gadaiqceva evqaristul ZRvnad (Nicolaos Cabasilas, The Life in Christ, The Fifth Book, §4, Translated<br />
from Greek by Carmino J. deCatanzaro, edited at St. Vladimir’s Seminary Press, New York,1974, 151: “The man<br />
recollect himself and bend on himself and come back to himself, that makes God truly dwell in the soul and makes<br />
the heart an altar”).<br />
408 Sdr. Cveni Rirsi mamis <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebisa da moRvaweobisaTvis, PG 90, 91C:<br />
“Txzavda ra [igi] ocnebebs da aCrdilebs da fantaziebs”.<br />
409 moRvaweobisaTvis sityva kiTxvebad da pasuxebad 1.<br />
410 Talasesadmi... 42 PG 90, 428 B<br />
134
uneblie tkivili, “sikvdilis sawerteli”, farulad spobs bunebis<br />
waxdenilobas. igi daangrevs RmerTis siyvarulsa da adamians Soris am<br />
ukanasknelis arCevanis mier agebul gadaulaxav kedels: “mas unda<br />
swored cxovneba, vinc samkurnalo wamlebs ar SeewinaaRmdegeba. esaa<br />
sxvadasxva gansacdeliT mowevnuli tkivili da wuxilebi”. 411<br />
RmerTi adamianis arsebobaSi 412 Careulia “winaazrovnebiT mowevnuli<br />
gangebulebiTi gansacdeliT”. 413 xolo, “gansacdelebi SeemTxveva zogs<br />
warsulSi momxdari codvebis gaqarwylebisaTvis, zogs _ awmyoSi<br />
moqmedebulisaTvis, xolo zogs _ momavalSi qmnadis (mosaxdenis)<br />
Sesawyvetad (eseni ar arian gamosacdelad mowevnuli, imgvarad, rogorc<br />
es iobis SemTxvevaSi iyo)”. 414 tkiviliani gansacdeli Searyevs nebelobis<br />
TviTkmarobas. is aiZulebs adamians, ar iyos koncentrirebuli mxolod<br />
nivTierze, aramed damorCildes nivTierSi CaTesil saRvTo nebelobebs.<br />
amgvarad, damorCilebuli gardaiqmneba da Seicnobs RmerTis siyvarulis<br />
“vnebas”, romelic qristeSi da qristed ganxorcielda:<br />
“rogorc martivi adamianuri sagnebis logismo ar aiZulebs gonebas,<br />
ugulebelyos saRmrTo [sagnebi]. aseve arc saRmrToTa martivi codna<br />
arwmunebs [mas], srulad ugulebelyos adamianuri sagnebi, radgan axla<br />
Crdilsa (sikvdilis CrdilSi, anu tkivilSi –k.k) da varaudebSi arsebobs<br />
WeSmariteba. amgvarad, [goneba] <strong>wminda</strong> siyvarulis sanetaro Jinis (πάθους)<br />
moqenea, romelic miabams mas sulier xedvebs da daarwmunebs [mas],<br />
nivTierT amjobinos univTo da grZnobadT goniTsawvdomi (noeturi) da<br />
saRvTo”. 415<br />
adamianSi tkivilis vneba (πάθος) morCilebis gziT gardaiqmneba saRvTo<br />
sagnebis (saRvToTas) siyvarulad, anu saRvTo paTosad (πάθος, Jinad).<br />
nivTier saganTa simboloebis nislSi, sikvdilis mravalsaxovani<br />
tkivilis CrdilSi ganiWvriteba WeSmariteba. “uneblie tkivilis”<br />
moRvaweobiT miReba, Tavmdabluri TviTuaryofa da mxolod sakuTar<br />
ZalebSi Tavdajerebulobis mitoveba aris vnebuli Tavmoyvareobis<br />
uaryofa da asketikis arsi: “Tavmdabloba aris cremliTa da tkiviliT<br />
niadag locva. is marad mouxmobs RmerTs da ar anebebs sakuTar Zalas da<br />
sibrZnes ugunurad kadnierebas”. 416<br />
411 siyvarulis T... 3,82 PG 90, 1041C<br />
412 Sdr. siyvarulis T... 2,96 PG 90, 1016 C: “vinc aris RmerTan, da RmerTi [ki] masTan...”<br />
413 siyvarulis T... 2,41 PG 90, 997D<br />
414 siyvarulis T... 2,45 PG 90, 1000B<br />
415 siyvarulis T... 3,67 PG 90, 1037AB<br />
416 siyvarulis T... 3,87 PG 90, 1044B<br />
135
swored aseTi moRvaweobisas paradoqsulad “gaTamaSdeba”<br />
adamianuri Tavisufleba. TviTukmarobaSi SemozRudva da dateva mis<br />
sazRvrebSi aris swored dacemuli da individualebad dayofili bunebis<br />
tiraniisagan gaTavisuflebis procesi. rodesac adamiani aRiarebs, rom<br />
tkivili, romelsac is ganicdis, aris “kanonieri”, anu sworad Semowers<br />
mis, rogorc nebayoflobiTi codviT dacemuli qmnilebis, sazRvrebs,<br />
roca is imyofinebs Tavis SemosazRvrul realobas da aRiarebs Tavisive<br />
Seqmnil sazRvrulobas, sadac is sakuTari arCevaniT Caiketa; rodesac is<br />
ar ewinaaRmdegeba martoobis tkivils, aramed Rebulobs mas, rogorc<br />
martoobidan gamosvlis SesaZleblobas, swored maSin masSi iwyebs<br />
gamovlinebas uqmneli “saRmrTo madli yovlisa aRmavsebeli”.<br />
amrigad, tkivili ver gaxdeba RmerTis realobis Secnobis sawyisi,<br />
Tu ar iqna amisaTvis Tavisufali nebis arCevani, radgan pirovneba,<br />
Tavisufalia yovelgvari Zaldatanebisa da bunebiTi iZulebisagan da<br />
aris is, vinc Rebulobs saboloo gadawyvetilebas. mxolod gonieri aqti<br />
xdis adamians RmerTSemecnebis subieqtad da ara garedan Tavsmoxveuli<br />
keTili neba. Tavisufleba gulisxmobs RmerTis mxridan siyvaruls da<br />
aseve qmnilebis mxridan siyvarulis Segnebul pirovnul saTanado aqts.<br />
uneblie gansacdelTa daTmena ar gulisxmobs “zegardamo” Sewyalebis<br />
pasiur lodins, aramed aqtiur TviTgaxsnas sxvisi realobis misaRebad.<br />
xolo Tuki “sxvebi aris jojoxeTi”, maSin sxvebTan pirispir<br />
SexvedrisaTvis Tavis Segnebuli Cagdeba am jojoxeTSi moRvawes aqcevs<br />
saboloo realobis, anu RmerTis Semmecnebel pirovnebad.<br />
rogorc zemoT vnaxeT, dacemuli bunebis tirania gamomdinareobs<br />
sulis Zalebis disharmoniisagan, rodesac nebeloba moSlilia da mis<br />
adgilze aRmocenebulia “axirebuloba”. swored Tavmoyvareobis<br />
axirebuloba xdis bunebas Zalmomred. <strong>maqsime</strong>s azriT, tanjvis<br />
Tavisufali miRebiT sulis Zalebi moipoveben TavianT WeSmarit<br />
ganzomilebebs, bunebiT miswrafebas saRvTo siyvarulis mimzidveli<br />
Zalisaken. es Zala ki adamians aRadgens madlismierad im adamianur<br />
bunebaSi, romelic miiRo qristem Tavis pirovnebaSi:<br />
“vinc am Zalebs [ndomobas da gzebas] daumorCilebs gonebas (λόγω), is<br />
ndomobas ipovnis Tavad siamovnebad qceuls sulis madlSi RmerTTan<br />
SeubRalavi (αχράντον) Seqsovilobis gamo; xolo gzebas, aumRvrevel<br />
mxurvalebas, saRvToTa Sesaxeb siamovnebis damcvelad da brZnul sigiJed<br />
(µανίαν, Sepyrobilobad), [romelic aris] sulis miswrafebis Sesabamisi<br />
136
aRtacebis (θελκτικής, moxiblulobis) Zalis arsebulTagan srulad<br />
garegamomabijebeli (εκστατικήν, maeqstazirebeli)”. 417<br />
vxedavT, rom sulieri Zalebis aRdgena gadawyvetilebisa da nebelobis<br />
saqmea. adamianis nebeloba dacemuli da wamxdaria, magram igi, amave dros,<br />
aRmdgari da gankurnebulia qristeSi (swored amitom iyo <strong>maqsime</strong>saTvis<br />
aucilebeli, rom qristeSi adamianuri nebeloba srulad yofiliyo<br />
mocemuli, radgan “rac ar aris miRebuli mis mier, is ganukurnebelicaa”).<br />
magram rogorc nebelobis waxdena, rac gamoixateba mis tiraniasa da<br />
ucodnelobisadmi daqvemdebarebaSi, stadiuri procesia, aseve misi<br />
aRdgena aris mxolod TandaTanobiTi, romelic mimdinareobs “Tavis<br />
droSi”. is xdeba SesaZlebeli, rogorc vTqviT, mxolod gankacebuli<br />
RmerTsityvis macxovnebeli Carevisas. igi (RmerTsityva) ki aris damswre<br />
(pirvel rigSi misterialurad), rogorc bunebis sawinaaRmdego nebelobis<br />
gardamsaxveli gangrZobadi movlena (“misterialuri xdomoba”). magram<br />
nebelobis gardasaxvas uTuod win uZRvis sakuTari uZlurebis gancda,<br />
rasac, aseve uciloblad unda mosdevdes moyvasis, anu<br />
“Tanaadamianisadmi” TanagrZnoba, ese igi nebis Semobruneba sakuTari<br />
bunebisadmi, rac gulisxmobs Tavis Tanaarsisadmi Semobrunebas.<br />
RmerTsityvis daxmareba, rogorc zegardamo, “Sveuli” Careva, aris<br />
“Tarazuli”, drosa da sivrceSi gangrZobadi procesi – buneba unda<br />
gamoixsnas da gafarTovdes Tanaqmnilebisaken da awmyoSi am RiaobiT<br />
gadaswvdes momavals. esaa vertikalis da horizontis erTianoba, anu<br />
asketuri wvrTnis jvari:<br />
“vinc Seimecna adamianuri bunebis sneulebrioba, man miiRo gamocdileba<br />
saRvTo Zalis da man am Zalis saSualebiT zog raimes [ukve] miaRwia,<br />
zogs ki eswrafis miaRwios da [amasTan erTad] ar Seuracxyofs aravis<br />
adamianTagans. [man] gaigo, rom rogorc mas daexmara da mraval da mZime<br />
[danaSaulobebisagan] ganaTavisufla, aseve SeuZlia yvelas daexmaros,<br />
rodesac inebebs da umetesad ki maT, vinc misi gulisaTvis moRvaweobs. 418<br />
417 Teologiuri Tavebi 3, 56 PG 90, 1284C- 1285A. am pasaJis ukanaskneli frazis Tavisufali<br />
Targmani SeiZleba aseTi yofiliyo: “gonieri mania, romelic aris iseTi mdgomareoba,<br />
rodesac mSvenierebisaken moswrafe suli imgvarad moxibluli da Sepyrobili xdeba<br />
RmerTiT, rom iviwyebs yovel arsebuls”. Sdr. siyvarulis T... 2,48 PG 90, 1000CD: “visi<br />
gonebac marad aris RmerTisaken, misi ndomobac RmerTisaken zeizrdeba trfialebad da<br />
gzneba mTlianad saRvTo siyvarulad gadaiqceva. saRvTo minaTebis mravalwlovani<br />
ziarebiT mTlianad naTelsaxovani gaxda da misi vnebiTi nawili Tavis TavSi (gonSi)<br />
SeamWidrova; saRvToTa trfialeba moudunebel da uwyvet siyvarulad moaqcia da<br />
miwieri [sagnebisagan] mTlianad gadaiyvana saRvToTaganze”.<br />
418 “aseve SeuZlia, yvelas daexmaros, rodesac inebebs da umetesad ki maT, vinc misi<br />
gulisaTvis moRvaweobs” – am frazis mixedviT, RmerTi daexmareba Tav-Tavis droze<br />
yvelas, maT Soris imaTac, vinc misken ar iswrafis Segnebulad. ufro vrclad am Temaze<br />
ix. qvemoT, me-4 TavSi.<br />
137
Tumca garkveuli gansjis mixedviT (κρίµασι τίσιν) yvelas ar<br />
ganaTavisuflebs vnebebisagan, magram, rogorc keTili da<br />
adamianTmoyvare (kacTmoyvare), Tavis droze (Tavis droSi) TiToeul<br />
[misken] moswrafes [mainc] gankurnavs”. 419<br />
saWirod migvaCnia, ganvavrcoT es Tema. maSasadame, RmerTsityvis<br />
pirovnuli siyvaruli Tavs idebs tkivils da Sedis sikvdilis sferoSi.<br />
am gziT is vnebisa da sikvdilis borkilebisagan, romelic aris bunebis<br />
sawinaaRmdego ndomoba, gaaTavisuflebs adamianur nebelobas. <strong>maqsime</strong>s<br />
TeologiaSi amgvarad gaTavisuflebuli adamianis nebelobis moqmedeba<br />
mowmobs adamianis qristeSi Tavisuflebas. adamiani aRar aris Tavis<br />
bunebas damonebuli ualternativo arseba, aramed mas kvlav uCndeba Zala,<br />
gaarRvios TviTizolaciis yru kedeli. es Zala mas ubiZgebs, Sevides<br />
moRvaweobiTi wvrTnis gansacdelSi, rac Semoatrialebs logosebis<br />
bunebis sawinaaRmdego msvlelobas da gardaqmnis mis nebelobas. 420<br />
amgvarad transformirebuli nebeloba aris arsebobis axali saxe,<br />
romelic Tavisufalia yoveli garegani nebelobis tiraniisagan,<br />
codvismieri waxdenilobisa da izolirebulobisagan (radgan, swored<br />
izolirebuli, sxeulze koncentrirebuli arseboba eqceva bunebiTi<br />
nebelobis tiraniis qveS. codvaSi datyvevebuli pirovnebisaTvis Tavad<br />
sakuTari buneba xdeba garegani da ucxo). am axali sicocxlisas (βίον<br />
καινόν) saerTo kacobrivi bunebiTi nebeloba xdeba ara iZulebiTad<br />
daqvemdebarebuli saRvTosadmi, rogorc ram gareganisadmi, aramed<br />
TanaqmnilebebTan mistiurad SeerTebuli qristes sxeulSi avlens saRvTo<br />
nebasTan RmerTmamakacurad TanaSemWidroebul harmoniul, anu “Seurwymel<br />
(ασύγχυτως) da ganuyofl” Tanamoqmedebas:<br />
“rogorc [zemoT] gadmocemulia, ise [unda] gavigoT RmerTmamakacuri<br />
energia: icxovra (πολιτευσάµενος, imoqalaqeva) [qristem] misiT<br />
[RmerTmamakacuri energiiT] da zebunebriviT gangvaaxla [swored] Cven da<br />
ara sakuTari [RvTaebrivi] buneba. cxovreba (πολιτεία, moqalaqeoba) aris<br />
bunebis kanoniT aRsrulebuli sicocxle. ufali myofobda ormagi<br />
bunebiT 421 da, cxadia, saRvTo da adamianuri kanonis Sesaferisi sicocxle<br />
aCvena da misi [cxovrebis] Sesabamisad hqonda [ormagi buneba]. erTSi [Tavis<br />
RvTaebriv pirovnebaSi] Seurevnelad (ασυγχύτως) TanaSemWidroebuli _<br />
axali da igive, ara rogorc mxolod ucxo da uCveulo miwierTaganTvis<br />
da, amgvarad, arsebulTa bunebas gacnobili, aramed axleburad mcxovrebis<br />
(καινώς βιωσάντος) axali moqmedebis Tviseba (χαρακτήρα). [dionise areopagelma]<br />
samarTlianad daarqva mas RmerTmamakacuri. man am saidumlosaTvis<br />
419 siyvarulis T... 2,39 PG 90, 997AB<br />
420 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 215-216.<br />
421 RmerTsityvis erTi Sedgenili hipostasis Sesaxeb ix. J.D. Madden, Composite Hypostasis in<br />
Maximus Confessor, Studia Patristica, 27 (1993) 175-197<br />
138
saTanadod moifiqra [es saxeli], raTa eCvenebina gamouTqmeli saxe imisa,<br />
Tu rogor urTierTmonacvleobiT miscemen erTmaneTs Tvisebebs qristeSi<br />
gamouTqmel SeerTebisas bunebiT TavisTavadi nawilebi, rasac [Tvisebebis<br />
gaziarebas] TiToeuli Taviseburad aRasrulebs imis gareSe, rom erTi<br />
nawilis bunebiTi logosi Seicvalos da Seerwyas meores”. 422<br />
adamianis pirovnebis Tavisuflebaze gavrcelebuli es<br />
dioTelitur/dioenergiuli TvalTaxedva gulisxmobs qristeSi iseT<br />
Tanacxovrebas, rodesac RmerTsityva xdeba RvTaebrivi codnis<br />
“kari/gasaRebi”, “gza” da “samefo”:<br />
“RmerTsityva iwodeba karad (ioan 10, 9), radgan Sehyavs codnaSi<br />
isini, vinc saqmeebis ubiwo bilikis Sesabamisi siqveleebis mTeli<br />
gza keTilad ganvlo; sinaTled, [radgan aCvenebs] maT sibrZnis<br />
mravalmnaTob saunjes; Tavadvea [qriste] gza da kari da gasaRebi da<br />
samefo: gza, rogorc megzuri; gasaRebi, rogorc RirseulTaTvis<br />
saRvToTa gamRebeli da [Tavadac] gaRebuli; kari, rogorc<br />
Semyvanebeli; samefo, rogorc memkvidreobad mogebuli<br />
(κληρονοµούµενος) da wilmqoneobiTad yvelaSi damkvidrebuli (εν πάσι<br />
γινόµενος)”. 423<br />
yvelas SeuZlia, eziaros qristes da yvelaSi SeiZleba mkvidrobdes igi.<br />
yovelive es ki, rogorc RvTaebrivi silamazis samefos adamianSi Caxatva,<br />
aRsruldeba qristes sxeulSi, anu eklesiaSi suliwmidis moqmedebiT: “da<br />
sicocxlismqmneli suli moqmedebs codniTi gamocdilebis wiaR Cveni<br />
silamazis Seucvlel (άτρεπτον, ucvalebel) gasrulebas”. 424<br />
rogorc ukve aRvniSneT, “siamovnebis ndomoba da tkivilis SiSi” 425<br />
unda amoiZirkvos adamianisagan, radgan “siamovnebis gamo gviyvars vnebebi<br />
da tkivilis gamo gavurbivarT siqveles”. 426 siqvelis mTavari mizani ki<br />
aris “<strong>wminda</strong> siyvaruli”, romelic sulis Zalebis WeSmarit ierarqias<br />
aRadgens da amasTanave aaRorZinebs qmnili samyaros ierarqiasac samebis<br />
Sida, anu iseTi ierarqiis mixedviT, sadac ar arsebobs subordinacia da<br />
piramiduli ZalmomreobiTi daqvemdebarebuloba. 427<br />
yvelaze Zneli aris sulis gznebiTi nawilis aRdgena. Zalian<br />
Znelia siZulvilisa da mrisxanebis aRmofxvra: “Znelad mosarevia sulis<br />
gznebiTi nawilis vnebebi, vidre ndomobiTis SemTxvevaSi” 428 , qriste ki<br />
422 sxvadasxva siZnele... 4 PG 91, 1057D-1060A<br />
423 Tavebi Teologiis Sesaxeb... 2, 69 PG 90, 1156Α<br />
424 Talasesadmi... 6 PG 90, 279A<br />
425 sxvadasxva Tavi... PG 90, 1197 AB<br />
426 sxvadasxva Tavi... PG 90, 1197 C<br />
427 piramiduli ierarqiis Sesaxeb Cven zemoT, meore TavSi, ukve visaubreT, rodesac<br />
dionise areopagelis RvTisSemecnebas ganvixilavdiT.<br />
428 siyvarulis T... 1, 61, PG 90, 973A da moRvaweobisaTvis sityva... PG 90, 917 B<br />
139
iTxovs “raTa siZulvilisagan, mwuxarebisagan da mrisxanebisagan<br />
gaTavisuflde da siyvarulis udidesi monapovaris Rirsi gaxde”. 429 am da<br />
sxva vnebebTan brZola, aseve fxizlad yofna fiqrebisa da grZnobebis<br />
<strong>wminda</strong>d SenaxvisaTvis aris adamianis nebis da, aqedan gamomdinare, misi<br />
samyaroseuli bunebis mudmivad wvrTna. es aris moudunebeli moRvaweoba<br />
marad ganaxlebadi codvis winaaRmdeg. 430 aseTi moRvaweoba ki aris<br />
qristes sxeulSi warmocarielebiTi (κενοτική) erTianobis mudmivi<br />
realizeba. Tavis mxriv, TviTwarmocarieleba aris asvla “Tavmdablobis<br />
mwvervalze” 431 da RmerTis usazRvrobaSi sakuTari SemosazRvrulobis<br />
gacnobiereba. rogorc zemoT aRvniSneT, swored TviTSemosazRvrulobis<br />
Secnoba aZlevs adamians Sanss, daitios Tavis TavSi bunebiT usazRvro<br />
sameba RmerTi:<br />
“RmerTisa da mamis sityva [da Tavad] RmerTi TiToeul sakuTar<br />
mcnebaTaganSi arsebobs saidumlod. xolo RmerTi da mama bunebiTad<br />
mTlianad arian ganuyofeli mTlian Tavis sakuTar sityvaSi. amrigad,<br />
saRvTo mcnebis mimRebeli da damcveli, masSi Rebulobs RmerTis sityvas.<br />
xolo RmerTis sityvis mcnebebSi mimRebeli, mis mier masSi bunebiTad myof<br />
mamas TanaRebulobs. xolo masSi [mamaSi] ki bunebiTad arsebul<br />
suliwmidas TanaRebulobs, radgan Tqva [man]:P‘WeSmaritad, geubnebiT, vinc<br />
miiRebs mas, visac gamovgzavni, me mRebulobs. xolo vinc me mRebulobs,<br />
Rebulobs Cems gamomgzavnels’ (ioan 13,20). amitom, vinc mcnebas Rebulobs<br />
da mas aRasrulebs, mas saidumlod aqvs (hyavs) [Tavis TavSi] <strong>wminda</strong><br />
sameba. 432<br />
RvTismSoblis SemTxvevaSi erTxel ukve moxda istoriaSi logosis<br />
sruli “dateva”. rwmeniT, anu RmerTsityvis mindobiT logosi<br />
amoqmeddeba, romelic iyo “Casaxuli” qmnilebisas TiToeul adamianSi.<br />
“[rwmenas] Tavis TavSi aqvs RvTismSoblis saxe: rogorc<br />
RvTismSobeli Seiqmna da arsebobda uflisa da Zis mier, xolo man<br />
[RvTismSobelma] xorciT Sva igi, aseve rwmena logosisgan aris da<br />
saqmis energiis mier logosi moqmedebaSi mohyavs... 433 xolo qristes<br />
vambobT, rom aris Segvamovnebuli (ενυπόστατον) rwmena 434 ”.<br />
Tuki TiToeuli adamiani TviTmitovebiT miendoba RmerTsityvas, maSin<br />
RvTismSoblis msgavsad xdeba logosis amamoqmedebeli, upirvelesad,<br />
Tavis TavSi da “Semdgom” (es Tanamimdevroba ar aris droiseuli) igi<br />
(adamiani) “garegamoabijebs” (eqstazirdeba) hipostazirebul rwmenasTan<br />
429 siyvarulis T... 1, 66 PG 90, 973C da iqve 4,83 PG 90, 1068D<br />
430 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 221-222, 223-225.<br />
431 siyvarulis T... 3.14 PG 90, 1020D<br />
432 Tavi Teologiis Sesaxeb... 2, 71 PG, 90 1156D-1157A<br />
433 kiTxvamigeba... 35 ΕΠΕ 14Α, 62<br />
434 Talasesadmi... 25 PG 90, 332Α<br />
140
(Sdr. “Segvamovnebuli rwmena”), anu qristesTan erTad mTeli<br />
qmnilebisaken/Si. amgvarad, yoveli moRvawe xdeba “RvTismSobeli”, Sobs<br />
ra samyaros mxsnelsa da gardamsaxvel RmerTsityvas, romelSic<br />
gardaisaxeba Tavadac. anu, rwmenaze dafuZnebul moRvaweobas mihyavs<br />
adamiani RmerTis imgvari codnisaken, rodesac es codna aqtualizirdeba,<br />
rogorc konkretuli adamianis nebis da bunebis gardamsaxveli, da, amave<br />
dros, is adamianis wiaRSi da wiaR samyaros gardaqmnis amjerad ukve<br />
RvTaebriv “axal sicocxled”. 435<br />
individis nebeloba aris jansaRi, rodesac is xdeba “nebayoflobiTi<br />
neba”, anu bunebiTi nebelobis realizireba, radgan es ukanaskneli<br />
yovelTvis mimarTulia hipostasuri Tavisuflebisaken. bunebiTi nebeloba<br />
marad keTilia, ese igi misi moqmedebis veqtori mudam mimarTulia<br />
RmerTisaken. dacemuloba vlindeba ara bunebiT nebelobaSi, aramed misgan<br />
435<br />
kirile aleqsandrieli erTgan ambobs, rom RmerTsityvas SeeZlo, uari eTqva<br />
qalwulisagan Sobaze da SeeZerwa Tavis sxeuli iseve, rogorc es adamis SemTxvevaSi<br />
iyo, anu miwisagan, magram, pedagogiuri da samoZRvro miznebidan gamomdinare, es ar<br />
gaakeTa. anu, qalwulisagan Sobis mxolod pedagogiur/samoZRvro miznebi arsebobda da<br />
ara ontologiur/soterelogiuri aucilebloba (Χρ. Σταµούλη, Θεοτόκος και ορθόδοξο δόγµα,<br />
Θεσσαλονίκη 1996, 178; misive, Περί της ενανθρωπήσεως του Μονογενούς, Θεσσαλονίκη 2000, 62). <strong>maqsime</strong>c<br />
mWidro paralels avlebs qalwulis bunebriv sxeuls, anu “masalasa” (Tbesa) da miwas<br />
Soris: “RmerTma rogorc aiRo sxeuli materiisagan (ύλης) (romelic iyo axali masala)<br />
da STahbera masSi sicocxle sakuTari Tavisagan... da Seqmna adamiani, imave saxiT<br />
uxrwneli qalwulisagan, rogorc ubiwo miwisagan, sxeuli miiRo, sakuTari Tavisagan<br />
sicocxle STahbera masSi (sxvadasxva siZnele... 108 PG 91 1325AB)”. grigol noselis<br />
Tanaxmad, morwmune STaefleba wyalSi, radgan wylisa da miwis elementebs (στοιχεία)<br />
aqvT erTmaneTTan naTesaoba. amis gamo, rogorc qriste daefla miwaSi, aseve morwmune<br />
STaefloba wyalSi (Γρηγόριος Νύσσης, Εις την ηµέραν των φώτων, PG. 46, 585. ix. eq.<br />
koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi sityva» da misi Zveli<br />
qarTuli Targmani, qristianul-arqeologiuri Ziebani 1/2008, ilia WavWavaZis saxelmw.<br />
universiteti, 66). amrigad, morwmune inaTleba wyliT da mironcxebas Rebulobs qristes<br />
sikvdilis mimsgavsebiT, raTa amieridan axali sicocxle icocxlos qristeSi. anu,<br />
dasawyisSi miwisagan SeZerwa RmerTma adamiani da isic Zerwavs sakuTar Tavs da<br />
tkivilebis wiaR kvlavSeqmnis (αναστοιχειώνει) mas (sakuTar Tavs) axlad (Γρηγόριος Νύσσης,<br />
Κατηχητικός Λόγος, PG. 45, 88-89 eq. koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi<br />
sityva» 8,4-5, 91; aseve ix. Βασίλειος Μέγας, Περί του Αγίου Πνεέυµατος 15, PG. 32, 126-150; Sdr. Κ. Ν.<br />
Βατσικούρα, Η έννοια του θανάτου κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης, Κατερίνη 1999, 278-287). adamiani xdeba<br />
sakuTari Tavis “mesame mama”: 1. xorcieli mama; 2. naTlobisas RmerTi; 3. sakuTari Tavi<br />
moRvaweobiT (grigol RvTismetyveli, sityva 40. naTlobis Sesaxeb 2; <strong>maqsime</strong> aRms.,<br />
sxvadasxva siZnele... 105-107 PG 91, 1315-1323; Sdr. Γρηγόριος Νύσσης, PG. 44, 701-704: “sulis<br />
tkivilebis mier sakuTar xsnas vSobT da sakuTari Tavis (TviTis) raRacnairad mama<br />
vxdebiT”). amrigad, adamiani Tavis xelSi iRebs sakuTar Tavs, rogorc Tbes/masalas da<br />
Zerwavs mas qristes sxeulad, romelic man (qristem) miiRo qalwulisagan. am saxiT igi<br />
winuswrebs sayovelTao aRdgomas, anu yovlierebis eklesiad apokatastasiss. qalwulis<br />
“masala” ar yofila sxva ram gansxvavebuli qveynierebis “sxeulisagan”. morwmune Sobs<br />
Tavis Tavs da Tavis TavSi qristes ara rogorc mxolod sakuTari xsnis maZiebeli,<br />
aramed xarobs, radgan winaswar Wvrets samyaros eklesiurobas, romelsac ganicdis,<br />
grZnobs Tavis pirad sicocxleSi.<br />
141
gansxvavebul arCevniseul nebaSi. swored bunebiTi nebelobis aRdgenisas<br />
vlindeba Tavisufleba, romelic aris individualuri bunebis iZulebisa<br />
(kaprizisagan) da SemosazRvrulobisagan gamoxsnili arsebobis axali<br />
gvari. es axali sicocxle Tavisufali bunebiTi TviTnebobisagan<br />
(θελήµασιν), aris mSvidobiani da harmoniuli Tanaarseboba RmerTsa da<br />
TanaqmnilebasTan: “sulier [ZmebTan] (πνευµατικοίς, sulierebTan)<br />
Tanacxovrebis amomrCevlma Seni survilebi (θελήµασιν) maT karebTan<br />
moiSore: sxvanairad ver SesZleb, iyo mSvidobiT verc RmerTTan da verc<br />
TanamcxovreblebTan”. 436 mxolod xorcieli survilebis nebayoflobiT da<br />
TavSekavebiT kontrols moaqvs vnebebSi gabneuli bunebis hipostasuri<br />
erTianoba 437 :<br />
‘”sxeulis winaaRmdeg brZolisa da Widilisas Cven yovelTvis misken<br />
[RmerTisaken unda] vixedebodeT da sxeuls SetvirTuli sneuleba<br />
Rirsebis aRzrda [unda] iyos’. 438 rogorc [grigol RvTismetyvelma] Tqva,<br />
sulisa da sxeulisagan sikeTiT iqmna adamiani RmerTisagan. misgan mieca<br />
mzraxveli (λογικήν) da gonieri suli, romelic, erTi mxriv, aris<br />
Semoqmedis xatisebri da [RmerTisaken] miswrafebis Sesabamisad mTeli<br />
siyvaruli mTeli ZaliT marad RmerTisaken aqvs mimarTuli da mgavsebas<br />
(καθ’ οµοίωσιν msgavsebisebrobas) Rebulobs ganRmrTobis Sesabamisad;<br />
xolo, meore mxriv, icis daqvemdebarebulisadmi zrunvisa da moyvasis<br />
sakuTari TavisaviT siyvarulis mbrZanebeli mcnebis Sesaxeb da [amis<br />
gamo] sxeuls keTilgonierad epyroba, raTa siqveleebis gamo CaiTvalos<br />
[sxeuli RvTis Rirsad] da SeaTvisos (οικειώσαι, SeasakuTros) igi RmerTs,<br />
rogorc Tavis [sulis] Tanamona. sakuTari TaviT Suamdgomlobs masSi<br />
[sulSi] damkvidrebul Semoqmeds [RmerTs] da misTvis [sulisaTvis]<br />
mocemuli ukvdavebis dauxsneli sakvreliT [RmerTiT] TanaSeikravs mas<br />
[sxeuls], raTa, rogorc RmerTi aris sulisaTvis, ise suli iqces<br />
sxeulisaTvis; raTa yovlis Semoqmedi [RmerTi] gamoCndes adamianurobis<br />
(adamianuri bunebis) gziT yvela arsebulSi Sesabamisad myofi; raTa<br />
mravalma erTmaneTisagan bunebiT ganSorebulma erTad moiyaros Tavi da<br />
erTmaneTTan SeerTdes erT adamianur bunebad; raTa Tavad RmerTi gaxdes<br />
yoveli yovelSi (1kor 15,28), miiRebs ra yovelives da Seagvamovnebs ra<br />
Tavis Tavs (πάντα παραλαβών και ενυπόστησας εαυτώ) imisaTvis, rom arc erT<br />
arsebulTagans ar hqondeT kvlav moZraoba da umonawileoba mis<br />
TandaswrebaSi, imisaTvis, rom RmerTebad (ioan 10,35), RmerTis Svilebad<br />
436 siyvarulis T... 4,38 PG 90, 1056C. mSvidobis cnebisaTvis Zv. aRTqmis TeologiaSi ix. Στ.<br />
Καλαντζάκης, Ερµηνεία περικοπών της Παλαιάς ∆ιαθήκης, Θεσσαλονίκη, 1999, 438: “[bibliuri mSvidoba<br />
aris] sisavsis mdgomareoba, romelic ganisazRvreba da moicema Tavad RmerTis mier. es<br />
sisavse gamoixateba adamianis marTebul urTierTobaSi RmerTTan, harmoniul<br />
mimoTviseobaSi (σχέσεις, mimarTebaSi, damokidebulebaSi) Tanaadamiansa da bunebasTan da<br />
aseve mis SerigebaSi sakuTar TavTan”.<br />
437 Cven xSirad gviwevs erTisa da imave azris gameoreba. amas vakeTebT ori mizezis gamo:<br />
pirveli, gvaqvs ra mxedvelobaSi is garemoeba, rom axal qarTulad <strong>maqsime</strong> mcired aris<br />
Targmnili, gvinda misi rac SeiZleba meti teqsti moviyvanoT, raTa mkiTxvels hqondes<br />
SesaZlebloba, uSualod gaecnos misi azrovnebis stilsa da Taviseburebebs; meore,<br />
marTalia, ZiriTadi azri igivea, magram gameorebisas sxvadasxva niuansur aqcents<br />
vakeTebT, rac saSualebas gvaZlevs, erTi azri davukavSiroT meores.<br />
438 grigol RvTismetyveli, sityva 14,7. zogadad grigol RvTismetyvelis <strong>maqsime</strong>ze<br />
gavlenis Sesaxeb ix. An. Louth, St Gregory the Theologian and St Maximus the Confessor: The Shaping of<br />
Tradition, The Making and Remaking of Christian Doctrine, Esseys in Honour of Maurice Wiles, Edited by Sarah<br />
Coakley and David A. Pailin, Clarendon Press, Oxford 1993, 117-130<br />
142
(ioan 1,12), sxeulad (efes 1,23), asoebad (efes 5,30), RmerTis nawilebad da<br />
amdagvarebad viyoT da viwodebodeT [da viyoT] RmerTis saboloo<br />
miznisaken mimarTulebi, radgan amis gamo da amisaTvis Seiqmna<br />
adamiani”. 439<br />
am pasaJSi erTmaneTze damokidebul samgvar gayofaze aris laparaki: 1.<br />
adamiani gaSorebulia RmerTs; 2. adamianebi gayofili arian<br />
erTmaneTisagan; 3. adamiani Tavad aris dayofili Tavis TavSi sulad da<br />
sxeulad. amasTan erTad, Cven zemoT vnaxeT, rom Tavad suli iyofa Tavis<br />
Zalebad. am danawilebis gamTlianeba aris, ra Tqma unda, RmerTis<br />
iniciativa qristeSi, magram aranakleb mniSvnelovania adamianis<br />
nebayoflobiTi Zalisxmevac. aseve mniSvnelovania is garemoebac, rom es<br />
Zalisxmeva gulisxmobs mcnebebis Sesrulebas (Sdr. “icis... siyvarulis<br />
mbrZanebeli mcnebis Sesaxeb”). xolo mcneba, Tavis mxriv, aris, rogorc<br />
vnaxeT, saRvTo Tanayofnis saxe, ese igi _ saRvTo energia. amrigad,<br />
radgan energia “amoqmedebulia” mcnebaSi, mis (mcnebis) mier moRvaweSi<br />
moqmedebs, anu cocxlobs Tavad <strong>wminda</strong> sameba (“RmerTis da mamis sityva<br />
[da Tavad] RmerTi TiToeul sakuTar mcnebaTaganSi arsebobs saidumlod...<br />
amitom, vinc mcnebas Rebulobs da mas aRasrulebs, mas saidumlod aqvs<br />
(hyavs) [Tavis TavSi] <strong>wminda</strong> sameba” 440 ). amrigad, adamianis bunebis<br />
Tvisebebi mis waxdenil individualur Tvisebebad gaformdnen mas Semdeg,<br />
rac adamianma Tavmoyvareobis gamo Tavisi sxeuli nebayoflobiT daadgina<br />
arsebobis miznad. magram, Tuki adamiani daiwyebs sakuTari sulis<br />
mowesrigebas, anu sulier Zalebs daumorCilebs gonebas, romelic mudam<br />
Wvrets saRvTo realobas, maSin sxeuli xdeba Segvamovnebuli<br />
RmerTsityvasTan, ese igi RmerTsityvis hipostasis gziT saRvTo<br />
sicocxleSi CaerTveba. amdenad, igi xdeba madliT Ze RvTisa da iSorebs<br />
waxdenil individualur Tvisebebs, anu kargavs qveynier da iluzirebul<br />
TviTs (identurobas) da SeiZens axal hipostasur sicocxles, romelSic<br />
gaerTianebulia mTeli qmnili samyaro ganaxlebul kacobriv bunebad<br />
(“erTad Tavi moiyaron... erT adamianur bunebad erTmaneTTan SeerTebulad<br />
da Tavad RmerTi gaxdes yoveli yovelSi” 441 ):<br />
“didi da netari RmerTisa da mamis yovlad<strong>wminda</strong> da Tayvanissacemeli<br />
moxmoba aris suliwmidis madlisa da niWismieri [momavalSi] mocemadi<br />
Segvamovnebuli (ενυποστάτου) da [ukve aq] Sesicocxlebuli (ενυπάρκτου)<br />
439 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1091D-1092C<br />
440 Tavi Teologiis Sesaxeb... 2, 71 PG, 90 1156D-1157A<br />
441 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91 1091D-1092C<br />
143
Zeobilobis simbolo. amis gamo, madlis CanergviT daiZleva da daifareba<br />
yoveli adamianuri [dacemuli] gansakuTrebuloba (ιδιοτήτος, identuroba,<br />
Tviseba) da yvela <strong>wminda</strong>ns mieniWeba [Svilobiloba] da gaxdebian<br />
RmerTis Zeebi _ isini, vinc ukve aqedanve siqveleebiT Seimkes sakuTari<br />
Tavi elvare da didebulad saRvTo sikeTis silamaziT”. 442<br />
RvTis ZeSi miRebuli Sviloba aris axali Segvamovnebuli arsebobis<br />
gvari. 443 mTeli samyaro da TiToeuli nivTi masSi suliwmidisagan aris<br />
mocemuli, rogorc saCuqari da arqetipuli sinamdvilis simbolo. axali<br />
identuroba, anu esqatologiuri TviTi ar aris igiveobrivi amqveyniuri<br />
egocentruli identurobis. misiT mTeli es samyaro da TiToeuli nivTi<br />
masSi xdeba namdvilad da arqetipulad arsebuli da iseve<br />
Segvamovnebuli (ενυπόστατως), anu hipostasirebuli am axal<br />
TviTSi, rogorc es TviTi RmerTsityvis hipostasSi adamianuri bunebis<br />
wiaR. nebismieri usulo sagani xdeba adamianis buneba (iseve, rogorc,<br />
vTqvaT, misi sxeulis nawili) da, amdenad, is aris Segvamovnebuli da<br />
namdvilad arsebobs TiToeuli adamianis hipostasSi, xolo adamianis<br />
hipostasebi iqnebian erTmaneTisaTvis “Tanaarsi”:<br />
“gvwams, rom suliwmidiseul saCuqrebs, romlebic aq, am sicocxleSi<br />
gveZleva rwmenismieri madliT, momaval saukuneSi (sicocxleSi)<br />
WeSmaritad Segvamovnebulad (ενυπόστατως) miviRebT namdvili [saxiT], Cveni<br />
rwmeniseuli mtkice imedis da misi Seuryeveli da utyuari aRTqmis<br />
mixedviT, vinc [amas] Segvpirda. radgan, vicavT ra SeZlebisdagvarad<br />
mcnebebs, gvwams, rom mivaRwevT, gadavalT ra rwmeniTi madlidan [misi]<br />
pirisaxis [xedvis] madlamde (2kor 5,7), vinc Segvcvlis Tavisi Tavisken<br />
(anu RmerTi da Cveni macxovari ieso qriste), [maSin] mivaRwevT CvenSi<br />
arsebuli waxdenilobis saxeebis gareSemoZarcvas da aqauri grZnobadi<br />
simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs (pirvelsaxeebs)<br />
mogvmadlebs [qriste]”. 444<br />
es esqatologiuri sinamdvile aris <strong>evqaristiuli</strong> arseboba qristes<br />
sxeulSi, sadac nivTierad “Sezrqelebuli” simboloTa ritualuri<br />
harmonia gardaiqmneba arqetipul “elvare da didebulad saRvTo sikeTis<br />
silamaziT” 445 ganmsWvalul kosmiuri mSvenierebis RvTaebriv sicocxled.<br />
442 mistagogia 20 PG 91 696 C. iqve 24 PG 91 704D-705A.<br />
443 ∆. Στανιλοάε, Εισαγωγη-Σχόλια, Μυσταγωγία του αγίου Μάξιµου του Οµολογήτου,Αθήνα 1973, sqolio 63,<br />
206: “laparakobs ra Cveni Zeobis (Svilobis) esqatologiur mdgomareobaze, romelic<br />
winaswar gamoisaxeba RmerTis mamad wodebiT, <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> mas axasiaTebs,, rogorc<br />
Segvamovnebuls da fesvgadgmuls WeSmarit arsebobaSi, magram, miuxedavad amisa, mas<br />
uwodebs suliwmidismieri dasaCuqrebiT madliT Svilobas (anu adamiani miiRebs madliT<br />
Zeobilobas – k.k). iyenebs, erTi mxriv, im cnebebis msgavs cnebebs, romelebic miuTiTeben<br />
adamianis bunebis RmerTsityvis hipostasSi arsebobis saxeze da, meore mxriv, im cnebebis<br />
msgavsad, romlebic aRniSnaven Cvens RmerTTan madliT da ara hipostasiT SeerTebas”.<br />
444 mistagogia 24 PG 91 704D-705A<br />
445 ix. zemoT mistagogia 20 PG 91, 696 C.<br />
144
sulis mzraxveli Zalis marad RmerTisaken moRvaweobiTi xedva, anu<br />
maradi RvTisSemecneba (“RmerTisaken unda vixedebodeT ... mzraxveli<br />
(λογικήν, moazrovne) da gonieri suli[T], romelic aris ... marad RmerTis<br />
Semmecnebeli” 446 ) qmnis axal kosmiur ierarqias, sadac saganTa<br />
urTierToba ganisazRvreba hipostasuri intersubieqturi axali<br />
Tanaarsobrivi ontologiiT, “radgan amis gamo da amisaTvis adamiani<br />
Seiqmna”. 447<br />
aq saWirod migvaCnia gavakeToT mcire gadaxveva cneba “Tanaarsis”<br />
gansamartavad. kacobriv doneze “sakuTrivad” (καθ’ έκαστον, TiToeulad)<br />
win uZRvis “sazogados” (καθ’ όλου), magram pirovnebebi ar arian<br />
erTmaneTisagan sruliad damoukidebeli, aramed _ “urTierTobasa-Sinamyofi”<br />
(εν-σχέσει-υπάρχοντα). 448 TiToeuli kerZo adamiani pirveladia zogad<br />
da ganyenebul adamianobasTan mimarTebaSi, magram, amasTan erTad,<br />
adamiani, rogorc pirovneba, moicavs mTel adamianobas. rogorc<br />
neoplatonizmSi “adamiani moicavs Tavis TavSi yvela logoss da aris<br />
swored adamianis logosi”, 449 aseve qristianul TeologiaSi konkretuli<br />
adamianuri pirovneba moicavs yvela danarCen pirovnebas (adamianebis<br />
logosebs), oRond rogorc myisebs, anu momentebs (παραδειγµατικώς, εικονικώς<br />
xatobrivad, magaliTebrivad), radgan sruli da realizebuli Tanaarsoba<br />
ar arsebobs kacobriv empiriaSi. amis realizeba xdeba mxolod<br />
RmerTsityvis ormag TanaarsobaSi, anu qristeSi – igi aris Tanaarsi<br />
saRvTo pirovnebebTan misi saRvTo bunebiT, xolo Tanaarsi kacobriv<br />
pirovnebebTan misi kacobrivi bunebiT. 450 miuxedavad imisa, rom adamiani<br />
446 ix. zemoT sxvadasxva siZnele...2 PG 91, 1091D<br />
447 ix. zemoT sxvadasxva siZnele... 2PG 91, 1092C<br />
448 ix. Μ. Μπέγζου, Προσωποκρατία και Ονοµατοκρατία στον Φώτιο, ∆ιόνυσος και ∆ιονύσιος, Αθήνα 2000, 82-83.<br />
449 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 201: “yvela neoplatonikosisaTvis yovel suls, imis<br />
gamo, rom mas SeuZlia epyras Tavis TavSi yvela logosi, ‘yvela sagani aris<br />
magaliTebrivad (παραδειγµατικώς) grZnobadis mimarT, xatebrivad (εικονικώς) noeturebis<br />
mimarT (prokle, Teologiis elementebi 15). magram Serbileba, ‘yvela Tavisi bunebis<br />
analogiurad’, ar aris naklebad mniSvnelovani. TiToeuli ram aris is, rac aris,<br />
radgan masSi batonobs konkretuli ram sawyisi (an sawyisebi). amrigad, Tumca adamiani<br />
moicavs Tavis TavSi yvela logoss, aris logosi swored adamianis”. Sdr. zemoT<br />
intersubieqturobasTan dakavSirebul msjelobas. qvemoT kvlav SevexebiT am Temas.<br />
450 Sdr С.С. Хоружий, Антропология провославия, Православная аскеза - ключ к новому видению человека,<br />
москва 2002, 3-4, http://rosblag.narod.ru/books/horuzhy1/Main.htm: “... для бытия Божественного<br />
(совершенного, абсолютного) каппадокийцы усмотрели и утвердили необходимость еще другого предиката:<br />
все и всякое содержание данного бытия обладает совершенной полнотой выраженности, явленности,<br />
открытости, оно всецело явлено налицо. Определенно-особливое, окачествованное бытие во всецелой<br />
145
madliT da qristeSi Tanaarsia Tavis “TanaadamianebTan” (da, ra Tqma<br />
unda, aranairad danarCen saRvTo hipostasebTan), miwier empiriaSi dayofa<br />
narCundeba, radgan yoveli mcire Secodeba da miznis acdena gahyofs<br />
erTianobas (swored gayofilobis gangrZobadi aRmateba madlis wiaR da<br />
madlSi ganaxorcielebs Tanaarsobas adamianebSi). amgvarad, maSin,<br />
rodesac hipostasebi RmerTSi moicaven sxva TavisTavad hipostasebs da,<br />
ra Tqma unda, ara xatobrivad da magaliTebrivad (RmerTis doneze<br />
bunebis logosi, anu zogadoba aris Tanaarsobrivi), adamianur doneze<br />
Tanaarsi aris davaleba, amocana, daniSnuleba da mizani, rogorc<br />
adamianis qristeSi aRwvdoma Tanaarsi samebisaken. 451 samebis misteriis<br />
miwvdoma da SeTviseba adamianis doneze, anu adamianebs Soris,<br />
realizdeba, rogorc vTqviT, swored RmerTsityvis ganxorcielebis wiaR,<br />
romelic aseve aris misteria. 452 am gziT adamianis mTeli sicocxle xdeba<br />
полноте выявленности (невозможной в здешнем, эмпирическом бытии) и есть, по определению, Лицо,<br />
Ипостась. Следующий онтологический тезис утверждает, что ипостасное бытие имманентно сопряжено с<br />
троичной структурой: сопоставляемая ему сущность, усия (ousia) едина для всех трех Ипостасей, Отца,<br />
Сына и Духа. Ипостаси связаны меж собой различающими их отношениями порождения (Сына Отцом) и<br />
исхождения (Духа от Отца чрез Сына), но, кроме того, в силу единосущия, также и некоторой общей<br />
соединенностью специфического характера: Они "соединяются, не сливаясь, но совокупно друг с другом<br />
сопребывая и друг друга проникая (περιχορείν) без всякого смешения и слияния" (Св. Иоанн Дамаскин.<br />
Точное изложение православной веры. I, 8. Цит. по: В.Н. Лосский. Мистическое богословие Восточной<br />
Церкви // Богословские труды. Т. 8. М. 1972. С. 32)”.<br />
451 Sdr. K. Ware, Святая Троица - парадигма человеческой личности, Пресвятая Троица, Международная<br />
Богословско-Философская Конференция Русской Православной Церкви, Москва, 6 - 9 июня 2001 г.<br />
http://theolcom.ru/ru/text.php?SECTION_ID=32, 276: “vladimer loski... wers: ‘samebis dogma aris<br />
jvari adamianis azrovnebisaTvis... veranairi spekulaturi filosofia verasodes<br />
SeZlebs, amaRldes <strong>wminda</strong> samebis saidumlomde’. da mainc, amisagan ar SeiZleba<br />
davaskvnaT, rom samebis Sesaxeb arafris Tqma SegviZlia. piriqiT, ‘saidumlo’ Teologiis<br />
enaze niSnavs imas, rac aris Ria da gamocxadebuli Cveni adamianuri azrovnebisaTvis,<br />
miuxedavad imisa, rom es gamocxadeba arasodes araa amowuruli da sruli. [...]<br />
RmrTaebrivi hipostasebi ‘SeerTdebian, magram ar Seirevian, ganiyofebian, magram ar<br />
gancalkevdebian (ganeSorebian)’ – igive, magram sxva safexurze Seexeba...…adamianur<br />
pirovnebebsac erTmaneTSi urTierTobisas. [...]…sakuTari Tavis siyvaruli aris egoisturi<br />
da araa namdvili siyvaruli. siyvaruli moiTxovs ormxrivobas, saWiroebs ‘me’ da ‘Sen’-s.<br />
amrigad, rom iyos RmerTi siyvaruli da Tanaarsi... unda iyos minimum ori pirovneba. [...]<br />
moyvaruls uyvars sayvareli ara mxolod, rogorc misi meore ‘me’, aramed surs (RmerTs<br />
unda rom iyos sameba, radgan aris sameba da, amasTan erTad, samebaa, radgan es surs –<br />
k.k), rom iyos misi sayvareli da masTan erTad TviTonac iyos Tanabrad yvarebuli<br />
sxvisagan da rom uyvardeT (eWvianobis gareSe kenotikurad, anu warmocarielebiTad)<br />
orives es mesame, Tana-sayvareli maTi”<br />
452 Sdr. Αθ. Βλέτσης, Το προπατορικό αµάρτηµα ... 31: “[<strong>maqsime</strong>] ar aigivebs Teologias (Teologia<br />
am SemTxvevaSi aris <strong>wminda</strong> samebis Sida cxovrebis aRwera, romelic miuwvdomeli<br />
misteriaa, xolo oikonomia ki - RmerTis gamovlinebis Sesaxeb swavleba –k.k) mxolod<br />
<strong>wminda</strong> samebis misteriasTan. RmerTsityvis ganxorcielebac gvaswavlis Teologiis<br />
misterias [...] Teologiis cnebiT axasiaTebs agreTve qmnilebebis wiaR RmerTis<br />
Semecnebas”. da Ν. Ματσούκα, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία…281 “pirovnebis cneba gvaqvs Zlier<br />
ganviTarebuli orive SemTxvevaSi, trinitarul da qristologiur dogmaSi. pirovneba ki<br />
gaigeba, rogorc bunebis arsebobis gvari da rogorc ganumeorebeli Tavisebureba,<br />
romelic ar Seerwymeba, anu Seereva bunebas, aramed narCundeba, rogorc misi<br />
146
<strong>evqaristiuli</strong> misteria RmerTsityvaSi, rogorc samebis arsebobis gvaris<br />
ganxorcieleba qmnilebis doneze. 453 anu, adamiani TanamSromlobs ra<br />
RmerTTan, Tanamonawileobs ama soflis feriscvalebaSi da, amgvarad,<br />
qmnis am samyaros Tavis (meore) bunebad.<br />
amrigad, kacobrivi bunebis avTenturi arsebobis gvari aris RmerTis<br />
nebelobis Sesruleba. RmerTis neba gansazRvravs adamianis Sesaxeb<br />
WeSmaritebas, imas, rac namdvilad nebavs adamians, sicocxlis uRrmes<br />
“mizans” masSi, romelic aris mis arsebobaSi RmerTis xatis<br />
esqatologiuri aRsruleba:<br />
“Tuki RmerTis da <strong>wminda</strong>nebis nebebuli erTia, [maSin es] gadarCenaa<br />
cxovnebulTaTvis, rac aris [kidec] saRvTo mizani, rogorc saukuneebSi<br />
winamoazrebuli ram dasasruli (mizani), romlis garSemoc cxovnebulebis<br />
erTmaneTTan da macxovnebel RmerTTan nebelobiTad xdeba SeTanxmeba. 454<br />
[...] ar SekrTeT naTqvamis gamo. ara TviTmflobelobis uaryofas vambob,<br />
aramed dadgomas (θέσιν, pozicias) bunebiT myars da Seucvlels (αµετάθετον,<br />
adgilSeucvlels), nebayoflobiTis ukandaxevas (εκχώρησιν γνωµικήν), raTa<br />
visganac (όθεν, saidanac) Cven varsebobT, [misgan] arsebobis da moZraobis<br />
miReba [Tavadve] gvwadia”. 455<br />
gamomxatveli. aseTi prizmis qveS gasagebi xdeba qarizmatuli sazogadoebriobis<br />
xasiaTi”.<br />
453 K. Ware, Святая Троица - парадигма человеческой личности..: “saRvTo hipostasebi ‘SeerTdebian,<br />
magram ar Seirwymebian, ganiyofian, magram ar ganSordebian’. igive, magram sxva doneze<br />
Seexeba RmerTis xatebad Seqmnil adamianur pirovnebebs maTs ormxriv urTierTobaSi”.<br />
Ν. Λουδοβίκο, Ψυχανάλυση και ορθόδοξη θεολογία, Αθήνα 2003, 38: “rogorc RmerTia umaRlesi<br />
dialogi da maradiuli Tanaarsoba, aseve arsebulebi maradiul Tanaarsobad<br />
Sesacvlelad arian mowodebulni, rac ganxorcieldeba droSi gangrZobili dialogiT<br />
maT Soris”. Sdr. Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία…, 57-59; da Ν. Ματσούκας, ∆ογµατική και<br />
συµβολική θεολογία Β, Θεσσαλονίκη 2001, 96.<br />
454 Teologiuri da polemikuri. Rirsi marion presviterisadmi, PG 91, 25A<br />
455 sxvadasxva siZnele... 2 PG 91, 1076 BC. εκχώρησιν γνωµικήν frazis Sesaxeb da masTan<br />
dakavSirebul problematikaze ix. On the Cosmic Mystery of Jesus Christ. Selected Writings from St.<br />
Maximus the Confessor. Edited St. Vladimir’s Seminary Press, New York 2007, 52; P. Sherwood, The earliest<br />
Ambigua... 128-137; L. Thunberg, Microcosm and Mediator... 218, 424, 427. aRsaniSnavia is garemoeba,<br />
rom Tuki jerCineba, anu gnomikuri neba aris pirovnebis gamomxatveli arCeviToba,<br />
romelic ar hqonda qristes (mas mxolod ori, saRvTo da adamianuri, bunebiTi nebeloba<br />
hqonda), maSin ganRmrTobil adamianur pirovnebasac ar unda gaaCndes aseTi neba. ese igi<br />
arCeviTobis im saxes, romelic adamians aqvs am cxovrebaSi, <strong>maqsime</strong> ganixilavs, rogorc<br />
codvismiers an, ukidures SemTxvevaSi, nakluls. swored am naklis daZlevis<br />
gamoxatulebaa monastrul tradiciaSi “morCilebis” cneba. sakuTari nebis<br />
nebayoflobiTi uaryofa aris nebayoflobis TviTuaryofa da gansxvavebuli<br />
identurobis miReba. aseT SemTxvevaSi Tavisufleba araTu izRudeba, aramed aRwevs<br />
Tavis umaRles xarisxs. <strong>maqsime</strong>saTvis Tavisufleba ar gulisxmobs arCevans, piriqiT,<br />
SeiZleba iTqvas, rom arCevani aris mxolod Tavisuflebis dabali, anu dacemuli<br />
xarisxi, romelic unda daidos aRmatebulis safuZvlad. pirovnebas ar gansazRvravs<br />
arCevani, aramed pirovneba gansazRvravs nebayoflobas, anu pirovnuli Tanaarsobrivi<br />
urTierTobaa pirveladi da jerCineba am urTierTobis “waxdeniloba”, anu “gverdiTi”<br />
movlenaa. <strong>maqsime</strong>sTan da zogadad patristikaSi Tavisufleba aris ara individSi,<br />
rogorc bunebasTan dapirispirebulobaSi, aramed moazrovne arsebebis Tavisufleba<br />
maTi zogadi bunebis/arsebis sakuTrebaa. kerZo arCevani swored am saerTo bunebis<br />
“msxvrevisas” Cndeba (Mel. Törönen, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor...<br />
111-113, 180-182). am sakiTxis konteqstSi wamoiWreba meore, aranakleb mniSvnelovani<br />
147
ori nebelobis “SeTanxmeba” aris adamianis avTenturi arseboba, rac<br />
gamoixateba pirovnebis “ndomobebisa” (survilebis) da grZnobebis<br />
maiZulebeli gavleniT danawevrebuli bunebisagan (da ara Tavad bunebis<br />
rogorc aseTi) umaRlesi xarisxiT TavisuflebaSi. es aris aRdgena<br />
adamianuri nebelobis mis wauxdenelobasa da erTianobaSi, rac aris<br />
erTobisa da siyvarulis saerTo “ndomoba”, anu warmoadgens yovelives<br />
cxovnebas: “yovelives cxovneba dadginda erT ormag miznad, RmerTisagan<br />
SeTavazebulad da <strong>wminda</strong>nebisagan arCeulad”. 456<br />
amis gamo <strong>maqsime</strong> daJinebiT usvams xazs im garemoebas, rom qristes<br />
pirovnebaSi unda gankurnebuliyo swored RmerTisagan ganSorebuli<br />
adamianis nebeloba, romelic Seadgens nebelobis dazianebas da<br />
dasneulebas. 457 am travmis gankurneba niSnavs qristeSi adamianis<br />
nebelobis srul harmoniulobas saRvTo nebelobasTan. esaa<br />
dioTelitobis umTavresi doqtrina: adamianis arsebobis sruli<br />
erTianobisaTvis ori nebis aseve sruli Tanxmobaa aucilebeli. xolo<br />
aseTi erTianobis centrad <strong>maqsime</strong> adamianis guls miiCnevs:<br />
problema. kerZod, Tu arCevani aris nakluli mdgomareoba, maSin pirvelqmnili da<br />
codvamdeli samoTxiseuli mdgomareoba rogorRa ganisazRvreba? RmerTma naklulad<br />
Seqmna adamiani da ar mianiWa mas sruli Tavisufleba? Cven zemoT vnaxeT, rom RmerTis<br />
SemoqmedebiTi logosebi srulyofilia da, amdenad, srulyofilia qmnilebac (Sdr. e.<br />
WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba... 290). Cveni azriT, saqme isaa, rom<br />
<strong>maqsime</strong>, dionises msgavsad, ZiriTadad ganixilavs arsebul realobas, romelic saxezea<br />
da Tvalwinaa da ar miecema ganyenebul spekulaciebs iseT sakiTxebze, rac uSualod ar<br />
gamomdinareobs empiriisagan (gamocdilebisagan). Tumca ganRmrTobili, anu<br />
dasasrul/esqatologiuri mdgomareoba empirulad eqstazur/misterialurad axla da aq<br />
eZleva adamians, mainc dacemamdeli samoTxiseuli mdgomareoba gansxvavebulia rogorc<br />
dasawyisi. amdenad masze msjelobas gaurbis <strong>maqsime</strong>. Tumca Talasesadmi 61–Si igi<br />
gakvriT exeba am sakiTxs da aRniSnavs, rom dacema moxda SeqmnasTan erTad (άµα τω<br />
γενέσθαι). es unda niSnavdes imas, rom an Seqmnis procesSive unda momxdariyo dacema<br />
(amaze ix. zemoT emanuel levinasTan dakavSirebul Cveni msjeloba), an samoTxiseuli<br />
mdgomareoba unda CaiTvalos Seqmnis procesad (am Temis Sesaxeb ix. А. И. Сидоров, Смерть<br />
как наказание…478-479). nebismier SemTxvevaSi faqtia, rom samoTxeSi adamians ukve hqonda<br />
arCevani, anu gnomikuri neba. vimeorebT, rom, Cveni azriT, <strong>maqsime</strong>s TeologiaSi es<br />
bundovaneba gamowveulia im miznebiT, rasac igi isaxavda – igi saubrobda adamianis<br />
dacemul mdgomareobaze da misgan gamoxsnis perspeqtivaze. dacemamdeli mdgomareoba<br />
iyo mxolod ganvlili etapi da ara mizani. mizani qristeSi ganRmrTobaa da ara<br />
pirvandel mdgomareobaSi dabruneba. dacema miznidan gadaxvevaa, miznisaken msvlelobis<br />
gamrudebaa da ara am msvlelobis Sewyveta – adamiani miznisaken gaemarTa SemovliTi<br />
gziT da <strong>maqsime</strong> aRwers am SemovliTi gzis peripetiebs (ix. Ν. Ματσούκα, Μυστήριον επί των<br />
ιερώς κεκοιµηµένων και άλλα µελετήµατα, Θεσσαλονίκη 1992, 164-169).<br />
456 mcire Teologiuri da polemikuri... PG 91, 25B<br />
457 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник...212-213: “[Г]рехопадение было волевым актом, а потому и<br />
повреждением воли (человеческой), - разобщением воли человеческой и Божией воли, и распадением самой<br />
человеческой воли, среди страстей и подчиняющих внешних впечатлений или воздействий... И исцеление<br />
должно было проникнуть до первораны и первоязвы греховности, должно было быть врачеванием и<br />
возстановлением воли человеческой в ее полноте, собранности, цельности и согласии с Божией волей”.<br />
148
“[dae moRvaweebi] ara sxeulis garSemoTaTvis (anu sxeulisaTvis –k.k)<br />
mocalobdnen, aramed gonebis siZulvilisa da TavSeukaveblobisagan<br />
ganwmedisaTvis iswrafvodnen, rasac <strong>wminda</strong> guls uwodebs ufali (mT<br />
15,19), radgan eseni aamRvreven gonebas, rom ver xedavdes masSi naTlobis<br />
madliT damkvidrebul qristes”. 458<br />
erTianobis am centrSi, <strong>wminda</strong> gulSi, gamoCndebian codnis saunjeni<br />
“TiToeulis mcnebebis [Sesrulebis] mier gawmendilobis Sesabamisad”. 459<br />
naTlobis misteriiT gulSi, romelsac <strong>maqsime</strong> Sinagan adamiansac (έσω<br />
άνθρωπος) uwodebs, suliwmidis madliT “Casaxlebuli” qristes codnis<br />
ganZi moRvaweobis gziT ukve amave sicocxleSi vlindeba da atkbobs<br />
adamians:<br />
“RmerTma, romelmac aRgiTqva maradiuli sikeTeebi da mogca suliwmidis<br />
windi gulSi, gibrZana, imoRvaweo (επιµελείσθαι) Seni cxovreba, raTa<br />
Sinagani adamiani vnebebisagan gaaTavisuflo da ukve aqedanve daiwyo<br />
sikeTeebiT tkboba (απολαύσεως)”. 460<br />
saRvTo realobiT (περί τα θεία) es tkboba aris sulieri Zalebis “Sinagan<br />
adamianze” koncentrirebis, anu gulSi mokrebis Sedegi, romelic Sobs<br />
siyvaruls da RvTaebrivi silamazis maradiul Wvretas:<br />
“saRvToTa garSemoT (περί τα θεία) erTad SemokrebiT da sulis Zalebis<br />
gaerTianebiT, romelic aris azrovnebiTi, gznebiTi da ndomobiTi,<br />
ibadeba siyvaruli. misiT [am siyvaruliT] ki madliT Seimkobian [da] ukve<br />
RmerTTan Tanasworni STaiweren maxsovrobaSi saRvTo mSvenierebis<br />
silamazes”. 461<br />
sulieri Zalebis Semokrebisa da gaerTianebis gza ki aris siqveleSi<br />
wvrTna. es siqveleebia: goniereba (φρόνηση, azrovneba), simamace (ανδρία),<br />
saRazrovneba (σωφροσύνη, mrTelcnobiereba) da samarTlianoba (δικαιοσύνη).<br />
eseni ki Seadgenen or ufro zogad siqveles: sibrZnes da siwynares<br />
(πραότητα, udrtvinveloba, Tviniereba) – pirveli aris Semecnebis, xolo<br />
meore _ saqmis, moRvaweobis gansruleba. 462 es ori, Tavis mxriv ki,<br />
Semoikribebian<br />
458 siyvarulis T... 4,73 PG 90, 1065BC. iqve 4,56 PG 90, 1060D: “macxovris mcnebebis mTeli<br />
mizani aris TavSeukaveblobisa da siZulvilisagan gonebis gaTavisufleba da ayvana misi<br />
[macxovris] da moyvasis siyvarulamde”.<br />
459 siyvarulis T... 4,70 PG 90, 1065A Sdr. iqve 4,71-72 PG 90, 1065AB<br />
460 siyvarulis T... 4, 78 PG 90, 1068B. Cven ukve vnaxeT, rom dionise areopagelTan axali<br />
sicocxlis ontologiuri ram windi mxolod saeklesio misteriebSi moicema da<br />
yovelive moRvaweoba swored amave misteriebis fonze aRsruldeba.<br />
461 Talasesadmi... 49 PG 90, 449A.<br />
462 Sdr. g. TevzaZe, antikuri filosofia... 86: “ [platonTan] saTnoebis zogadi gageba oTx<br />
saxed iyofa: sibrZne (sofia), simamace (andria), zomiereba (sofrosune), samarTlianoba<br />
(dikaiosune). pirveli maTgani gonebis saTnoebaa, meore – nebis, mesame – survilisa.<br />
meoTxe maT aerTianebs”. platonis samarTlianoba <strong>maqsime</strong>sTan Canacvlebulia siwynariT,<br />
149
“yoveli [siqvelis] uzogades siqveleSi, vambob siyvaruls, romelic<br />
eqstazirebs imaT, vinc misgan aris da mihyavs isini erTmaneTTan. [amasTan<br />
erTad] aris SemaerTebeli maTi, vinc misgan daiwyes da moZraobdnen misiT<br />
da daasrules (dasruldnen) masSi. xolo yovelive amisagan aRmatebiT,<br />
[siyvaruli agreTve] aris RmerTmyofeli”. 463<br />
amrigad, sulis Zalebis harmoniuli Sewyoba da siqveleebSi<br />
Tavmoyvareobis winaaRmdeg sxva pirovnebis Sesaxvedrad nebayoflobiTi<br />
moZraoba aris erTi da igive procesi. am procesis gvirgvinia siyvarulis<br />
eqstazSi adamianis ganRmrToba, rodesac Sinagan adamians saeklesio<br />
misteriebiT Canergili madli gadaaqcevs qristes mSvenierebis saxed.<br />
adamianis gulSi gamosaxuli saRvTo mSvenierebis silamaze xdeba mudmivi<br />
xsovnis, anu xedviTi codnis sagani. swored ganRmrTobili adamianis<br />
guli xdeba umaRlesi Semecnebis organod, TiToeuli adamianis guli ki<br />
_ transformirebuli (feriscvalebuli) samyaros centrad.<br />
<strong>maqsime</strong>s am konteqstSi Semoaqvs uvnebobis (απαθεία, apaTiis) cneba 464 :<br />
“rodesac azrovnebaSi arafers ambob, arc arafer umsgavsos akeTeb da<br />
rodesac SenTvis zianis momtansa da mlanZRvelze ar avmexsiereb; rodesac<br />
locvis dros goneba marad gaqvs univTod da usaxod, maSin Seicnob, rom<br />
miaRwie apaTiis (uvnebobis) da sruli siyvarulis sazoms”. 465<br />
sulis Sesvla apaTiis sferoSi niSnavs sagnebisa da movlenebis xedvis<br />
siwmindes, rodesac adamianis gulSi aris maTi martivi mniSvnelobebi<br />
(νοήµατα) da am guls aZleven unars, gaarCios avi da keTili da, amave<br />
dros, gaxdes ZneladaRZvradi borotebis mimarT:<br />
“uvneboba aris sulis mSvidobiani mdgomareoba, romelSic is<br />
ZneladaRZvradi aris borotebis mimarT. 466 [...] zRvruli uvnebobis niSania,<br />
rodesac sxeulis sifxizlisa Tu Zilisas sagnebis litoni mniSvnelobebi<br />
marad movlen gulze”. 467<br />
<strong>maqsime</strong> apaTias uwodebs codnisaken gzas, romelic aris RmerTis xedva:<br />
“Sen RmerTma gagxada nawilobrivi codnis Rirsi, [amitom] nu<br />
ugulebelhyof siyvaruls da TavSekavebas. isini [siyvaruli da<br />
anu, rogorc amas qvemoT vnaxavT, apaTiiT. anu, siwynare/apaTia aris Sedgenili<br />
samarTlianobisa da zomierebis/saRazrovnebisagan (romelic asketur tradiciaSi<br />
uigivdeba, kerZod, seqsualur TavSekavebas da zogad siwmindes) da, Tavis mxriv,<br />
gansruldeba siyvarulSi. aqedan isic cxadi xdeba, rom apaTia ugrZnobelobas ki ar<br />
gulisxmobs, aramed, piriqiT, Riaobas siyvarulisadmi.<br />
463 sxvadasxva siZnele... 80 PG 91, 1248D-1249B. Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή οντολογία... 234-<br />
235.<br />
464 <strong>maqsime</strong>sTan cneba apaTiisaTvis ix. Χ. Σωτηροπούλος, Η δια των αρετ’ων απάθεια κατά τον άγιο<br />
Μάξιµο τον Οµολογητή, Θεολογία 50 (1979) 567-593<br />
465 siyvarulis T... 4, 42 PG 90, 1057A. aseve ix. iqve 1,88 PG 90, 981A da iqve 1,93 PG 90, 981B<br />
466 siyvarulis T... 1,36 PG 90, 968AB<br />
467 siyvarulis T... 1,93 PG 90, 986B<br />
150
TavSekaveba] sulis vnebiT nawils gangiwmenden da marad gimzadeben<br />
codnis gzas. codnisaken gza [ki] aris uvneboba da Tavmdabloba, ‘romelTa<br />
gareSec veravin ixilavs ufals’ (ebr 12,14)”. 468<br />
codna asketuri wvrTniT moipoveba da aris apaTiis Sedegi. miuxedavad<br />
amisa, igi (codna), iseve rogorc apaTia, mis yovel safexurze yovelTvis<br />
mainc aris RmerTis saCuqari (“RmerTma gagxada nawilobrivi codnis<br />
Rirsi”), anu suliwmidis madliTi sazRauri siyvarulSi<br />
moRvaweobisaTvis:<br />
“uvneboba aris TavSekavebis sazRauri, xolo rwmenis _ codna. uvneboba<br />
Sobs ganmrCevlobas (διάκρισιν), 469 xolo codna _ RmerTisadmi siyvaruls.<br />
rodesac goneba warmatebas aRwevs praqtikul [moRvaweobaSi, maSin]<br />
gonierebaSic ganviTardeba, xolo Teoriuli ki _ codnaSi. pirveli aris<br />
moRvawis miyvana siqvelisa da biwis ganmrCevlobaSi, xolo meores ki<br />
usxeulo da sxeulebis garSemo logosebis (Tvisebebis) wilmqoneobaSi<br />
mihyavs. saRvTismetyvelo madlis Rirsi maSin iqneba, rodesac yvela<br />
zemonaTqvams siyvarulis frTebiT gadalaxavs da RmerTSi daivanebs da<br />
mis garSemo logoss (Tvisebas) <strong>wminda</strong> sulis mier ganWvrets (διασκοπήσει)<br />
imdenad, ramdenadac es SeuZlia adamianis gonebas”. 470<br />
am or pasaJSi warmodgenilia TiTqos ori erTmaneTis paraleluri<br />
mdinareba, romlebic ikveTebian sabolood erT mTavar kalapotSi _<br />
siyvarulSi. pirvelia TavSekaveba-uvneboba-ganmrCevloba, anu praqtika _<br />
goniereba (praqtika igivea, rac TavSekaveba/uvneboba, xolo goniereba ki _<br />
ganmrCevloba). meorea rwmena-codna-siyvaruli, anu Teoria-codna. pirvel<br />
pasaJSi (siyvarulis T... 4,57-58) ki TavSekaveba paraleluria siyvarulsa<br />
(“nu ugulebelhyof siyvarulsa da TavSekavebas”). magram es oriveni<br />
swored sulis vnebiT nawils ganwmenden, ese igi Tavmdablobasa da<br />
apaTias hgvrian moRvawes da, amgvarad, umzadeben mas codnis gzas. am ori<br />
pasaJis Sejerebisas sakmaod CaxlarTuli da rTuli sqema dgeba. erTi<br />
mxriv, siyvaruli gamodis Teoriuli moRvaweobis korife da TiTqos<br />
paraleluria praqtikulis, kerZod, ganmrCevlobisa. meore mxriv ki,<br />
siyvarulis frTebi aRemateba Teoriulsac da Tavis TavSi, rogorc<br />
dagvirgvinebaSi, moicavs praqtikuls. amasTan erTad, siyvaruli<br />
468 siyvarulis T... 4,57-58 PG 90, 1061A<br />
469 cneba ganmrCevlobis Sesaxeb ax. aRTqmasa da asketur tradiciaSi ix. Στ. Γιαγκαζόγλος, Η<br />
πνευµατική δάκρηση κατά την ασκητική παράδοση της Εκκλησίας, XVI International Ecumenical Conference, Bose,<br />
Italia, 18 - 21 September 2008. zogadad qristianul tradiciaSi imave sakiTxis Sesaxeb ix.<br />
Eduard Schweizer, On Distinduishing Between Spirits, Ecumenical Review 41 (3), 1989, 406-415; aseve Justin S.<br />
Ukpong, Prularism and the Problem of the Discernment of Spirits, Ecumenical Review 41 (3), 1989, 416-425.<br />
470 siyvarulis T... 2,25-26 PG 90, 992BC<br />
151
praqtikulis saTaveebTanac gvxvdeba, 471 radgan igi vnebebs ebrZvis da<br />
amzadebs apaTias, anu Tavmdablobas, romelic, Tavis mxriv, mxolod<br />
codnis winapirobaa. xolo codnis gvirgvini kvlav siyvarulia. gasaRebi<br />
am rTuli sqemis amoxsnisa isaa, rom, jer erTi, <strong>maqsime</strong> ar cdilobs<br />
raime logikurad Tanamimdevruli sqemis mocemas, aramed mokle frazebiT,<br />
anu sentenciebiT cdilobs garkveuli mdgomareobis gamowvevas<br />
mkiTxvelSi; meore _ aRwerilia erTiani qarizmatuli procesi, romelSic<br />
CarTulia moRvawe suliTa da xorciT, holistikurad, anu pirovnulad<br />
(amis yvelaze daxvewili saxe aris locva, romelic warmoadgens<br />
erTdroulad Teoriul da praqtikul moRvaweobas – erTi mxriv,<br />
xorciel-sulieri amtanobas, anu nebelobis wvrTnas, meore mxriv, fiqrsa<br />
da saubars RmerTTan). siyvaruli, rogorc saRvTo madli, vlindeba<br />
sicocxlisa da moRvaweobis yvela etapze. 472 adamiani “garemoculia”<br />
suliwmidis madliT da, amdenad, CarTulia saRvTo sicocxleSi Tavisi<br />
sicocxlis dasawyisidanve. Sesabamisad, siyvarulis frTebze aRmafrena,<br />
anu eqstazi aseve SesaZlebeli unda iyos cxovrebis nebismier etapze.<br />
Cven vnaxeT, rom dionise areopageli eqstazze laparakobda misterialur<br />
konteqstSi. aseve vnaxeT, rom masTan misterialuri cxovreba ar iyo<br />
ganyenebuli movlena, aramed moicavda adamianis yoveldRiur<br />
cxovrebasac. misteria gamodis yoveldRiurobaSi da gadaswvdeba<br />
sicocxlis dasawyissac da dasasrulsac, radgan igia maradiulobis<br />
myisi droSi mocemuli. imave movlenaze SeiZleba laparaki <strong>maqsime</strong>s<br />
Teologiis SemTxvevaSic. adamianis cxovrebis am ori aspeqtis,<br />
misterialurobisa da yoveldRiurobis, erTianoba vlindeba locviT<br />
praqtikaSi, romlis ganxilvasac sakmao adgili eTmoba <strong>maqsime</strong>sTan da<br />
Cvenc masze gadavdivarT.<br />
471 stavro iangazoRlu wers, rom qristiani moRvawe, upirveles yovlisa, aris<br />
sazogadoebrivi adamiani da misi urTierToba da ziareba TanaadamianTan gaivlis<br />
ganmrCevelobasa da siyvarulze. aseTi urTierToba aris swored TviTSemecnebis, da<br />
pirovnebis Camoyalibebis procesi, rodesac suliwmidis madliT mis xatisebrze<br />
daixateba msgavsebisebroba (επιζωγραφείν εις το κατ’ εικόνα το καθ’οµοίωσιν) (Στ. Γιαγκαζόγλος, Η<br />
πνευµατική δάκρηση... 4,8,13). ganmrCevlobisa da siyvarulis wyvili aris adamianuri<br />
moRvaweobis ani da hoe, saRvTo sicocxleSi CarTvis pirveli nabijebi da<br />
dagvirgvinebac.<br />
472 Sdr. sxvadasxva siZnele... 80 PG 91, 1248D-1249B: “...siyvaruls, romelic eqstazirebs imaT,<br />
vinc misgan aris da mihyavs isini erTmaneTTan. [amasTan erTad] aris SemaerTebeli maTi,<br />
vinc misgan daiwyes da moZraobden misiT da daasrules (dasruldnen) masSi. xolo<br />
yovelive amisagan aRmatebiT, [siyvaruli agreTve] aris RmerTmyofeli”.<br />
152
locva aris Tavmdablobisa da adamianuri nebis RmerTsityvisadmi<br />
“gadacemis”, anu nebayoflobiTi ukandaxevis (εκχωρήσεως γνωµικής) gza da<br />
saRvTo nebelobis aRsrulebis yvelaze metad sufTa, angelozebrivi saxe:<br />
“vinc ndomobas da gzebas ganSorebuli mxolod gonebrivi ZaliT<br />
emsaxureba (λατρείαν) RmerTs, man miwaze (rogorc zecaze [amas akeTeben]<br />
angelozTa mwyobrebi) aRasrula saRvTo nebeba da mTlianad gaxda<br />
angelozebTan Tanamsaxuri da Tanamcxovrebi”. 473<br />
sufTa locva, romelsac RmerTi Cuqnis adamians moRvaweobisas, niSnavs<br />
“mTlianad univTod da usaxod locvisas (εν τω προσεύχεσθαι) gonebis<br />
xorcidan gamosvlas”. 474 rodesac grZnobad nivTebSi gaufantavi goneba<br />
locvis dros dahyveba, danebdeba pirovnebis nebas, maSin aerTianebs<br />
gonebis Zalebs da mas mimarTavs RmerTisaken 475 da “xdeba brZeni, keTili,<br />
Zlieri, kacTmoyvare, mwyalobeli da sulgrZeli: mokled rom vTqvaT,<br />
yvela saRvTo Tviseba Tavis TavSi gadmoaqvs”. 476 pirovnuli Tavisufleba<br />
Tavmoyvareobismieri “gayofisagan da daSoriSorebisagan” 477 aris<br />
siyvarulismieri msaxurebis gamoxatuleba. is aris uwyveti locvis<br />
pozicia, romelsac mihyavs RmerTis codnisaken, romeli codnac mTeli<br />
arsebobiT, mTeli Sinagani adamianiT, anu guliT SerTvaa RmerTTan da<br />
ara mxolod litoni gonebiT misi Semecneba:<br />
“[Zeobilobis gamo suli] locvis wiaR mxolo saidumlo mamaRmerTi<br />
madliT eyoleba da yoveli [sagnisagan] eqstazirebuli Semoikribeba<br />
(Semoikrebs sakuTar Tavs –k.k) misi [RmerTis] saidumloebriobis erTSi.<br />
im zomiT (ise Rrmad – k.k) darwmundeba (πείσεται) (ufro metad<br />
gancdiseulad, vidre saRvToTa [litoni] SecnobiT), rom sakuTari Tavis<br />
arc sxva vinmesagan da arc sakuTari Tavisagan SeeZleba codna, Tu ara<br />
473 mamao Cvenos ganmarteba... PG 90, 900 A. aRsaniSnavia is garemoeba, rom <strong>maqsime</strong> am<br />
konteqstSi iyenebs sityva λατρεία, rac niSnavs msaxurebas, samsaxurs vinmes mimarT<br />
gasamrjelosaTvis. am SemTxvevaSi is sinonimia sityvebis υπηρεσία, δουλεία. magram is aseve<br />
niSnavs RvTismsaxurebasac. <strong>maqsime</strong>s rom sdomeboda RvTismsaxurebis mniSvnelobis<br />
gamoricxva, maSin is gamoiyenebda romelime am sinonimTagans. magram radgan man es ar<br />
gaakeTa, Cven SegviZlia vifiqroT, rom rituali, marTalia, aris simboloebiT<br />
maqsimalurad sufTa saxis msaxureba, magram mainc ufro dabali xarisxisa, vidre<br />
uSualo locva. rituali mainc rCeba saRvToTas simboloebSi ganxSoebul doneze da<br />
rogorc Cven zemoT vnaxeT dionisesTan da aseve mistagogiis pasaJSi, es done unda<br />
gadailaxos da gadailaxeba swored sufTa locvis gziT, simboloebis<br />
“gareSemoZarcviT”: “CvenSi arsebuli waxdenilobis saxeebis garSemoZarcvas da aqauri<br />
grZnobadi simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs (pirvelsaxeebs)<br />
mogvmadlebs [qriste]” (mistagogia 24 PG 91 704D-705A). Sdr. aseve Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή<br />
Οντολογία... 227.<br />
474 siyvarulis T... 2,61PG 90, 1004C<br />
475 siyvarulis T... 2,1PG 90, 984B: “RmerTis wrfelad moyvaruli marad gaufantavad<br />
loculobs. xolo gaufantavad marad mlocvels RmerTi uyvars wrfelad. ver<br />
loculobs gaufantavad is, visac goneba aqvs raime miwierisaganze (miwierze) mijaWvuli.<br />
visac raime miwierisaganze aqvs mijaWvuli goneba, mas arc RmerTi uyvars”.<br />
476 siyvarulis T... 2,52 PG 90, 1001Β. Sdr. Α. Ραντοσάβλιενιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας... 168.<br />
477 mistagogia 7 PG 91 685AB<br />
153
mxolod misi keTilmSvenierad amRebeli (amyvanebeli) mTliani<br />
RmerTisagan, vinc [RmerTma] RmerTmSvenivrad is [suli] mTlianad da<br />
uvnebod mTlianad Tavis Tavs SeaerTa da mTlianad ganaRmrTo”. 478<br />
am codnas <strong>maqsime</strong> uwodebs siyvaruls, 479 rodesac goneba aRar aris<br />
erTaderTi moazrovne organo, aramed guli xdeba erTiani organo,<br />
romelic harmoniaSia pirovnebis nebelobasTan. 480 guli SeiZens saazrovno<br />
unars, goneba ki _ siyvaruls, rogorc Semecnebis naTels da Tavadac<br />
xdeba kidec es naTeli. 481 yovelgvari sxva azrovneba aris diskursulad<br />
danawevrebuli da am erTiani siyvarulismieri codnis nawilobrivi:<br />
“[goneba] RmerTSi erTqmnili aris uformo da usaxo. erTsaxovans xedavs<br />
da xdeba erTsaxovani da naTelsaxovani”. 482<br />
478 mistagogia 23 PG 91 701BC. RmerTi icnobs adamians da es xdeba safuZveli, Seicnos<br />
adamianma RmerTi da masSi ki sakuTari Tavi da sxva pirovnebebi.<br />
479 siyvarulis T... 1.1 PG 90, 961A: “siyvaruli aris sulis keTili ganwyobileba, romliTac<br />
arafer (arc erT) arsebulTagans ar aniWebs upiratesobas RmerTis Semecnebis winaSe.<br />
SeuZlebelia, aseTi siyvarulis naTvisoba SeiZinos vinmem, Tu raime miwierisaganis<br />
mimarT eqneba vneba”.<br />
480 locviTi sruli TviTmitoveba ar aris ucxo dasavluri tradiciisaTvisac. mag.,<br />
avgustinem, romelic aRiarebulia dasavluri Teologiis erT-erT fuZemdeblad, locvis<br />
ori tipi gamoyo: filosofosis locva da Teologis locva. mTavari rwmenaa da gulis<br />
mimarTva RmerTisaken, xolo codna, Tavis mxriv, RmerTis madlis gacnobierebaa (g.<br />
TevzaZe, avrelius avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 15-16).<br />
Sdr. B.M.G. Reardon, The Relation of Philosophy to Faith in the Teaching of St. Augustine, Studia Patristica<br />
Vol.2, Berlin 1957, 288-294: “avgustinem daibruna Tavisi qristianuli rwmena RmerTis<br />
madliTa da naturaluri gonebiT, ganixila ra is kritikulad da skeptikuradac ki<br />
(289). [...] rwmena ar aris dafuZnebuli Tavis Tavze, misi saZirkvelia goneba. filosofia<br />
aris Teologiis prolegumeni, Sesavali TeologiaSi da mcdeloba, pasuxi gasces<br />
wamoWril problemas: rani arian rwmenis safuZvlebi? gonebis uaryofa da damcroba ar<br />
xdeba, radgan misiT modis dajerebuloba, rom arsebobs RmerTi (290-291). [...] avgustine<br />
Seaxsenebs adresats, rom SeuZlebelia codnaSi progresi, Tu pirvelad ar iqna<br />
Sesrulebuli aucilebeli moraluri pirobebi. [...] rwmena ar gamoricxavs racionalur<br />
kritikas.... RmerTi krZalavs, vifiqroT, rom ar arsebobs araviTari saWiroeba, miviRoT<br />
an veZeboT racionaluri imaSi, rac gvwams, radgan arasodes ar iqneboda SesaZlebeli<br />
rwmena, gonieri suli rom ar gvqonoda. ...rwmena ganwmends guls, xdis mas SemZles,<br />
miiRos da damkvidrdes gonebis didebul naTelSi... (292). [...] mowmune rwmenis bolomde<br />
ganxilvisas miaRwevs Tavisi kvlevis mizans (rac aris sulieri da ucvalebeli), anu<br />
WeSmaritebis mopovebas da RmerTis xedvas. [...] avgustineseuli meTodi ar uaryofs<br />
gonebas (ratio), aramed mcdar azrovnebas (falsa ratio) (293). [...] is arasodes uaryofda<br />
filosofias. gamocxadeba iyo realoba, saRvTo informacia, da, rogorc aseTs, mas<br />
aucileblad esaWiroeba mdabali gulis morCilebiT miReba; magram Cven ver miviRebT<br />
gamocxadebas, Tu gonebam ar aRasrula masSi Canergili, Sinagani movaleoba”. maSasadame,<br />
TviTmitoveba ar gulisxmobs adamianobis waSlas, aramed rwmenis safuZvelze adamianis<br />
moRvaweobis mowesrigebasa da gaaqtiurebas.<br />
481 Sdr. J. Zizioulas, The Notes of Christian Dogmatics, http://www.oodegr.com/english/dogmatiki1/B1c.htm: “We<br />
have already said that, according to the Semitic perception as apparent in the Bible, where the heart is presented as<br />
being the cognitive instrument for of God, where the heart is that which recognizes God and with a typical Semitic<br />
mentality that naturally permeates the Bible, the heart signifies man’s realm of obedience. It is there, that the yes or<br />
the no is decided on. It is the place of freedom, where man decides to concede or refuse, where he says the yes or<br />
the no to another’s request, and of course, to God’s”.<br />
482 siyvarulis T... 3,97 PG 90, 1015D<br />
154
mTliani adamianis sufTa da erTsaxovani codna pirovnul<br />
urTierTobasa da urTierTziarebaSi aris dacalkevebuli nawilebis _<br />
gonebisa da gulis, azrovnebisa da saqmis, ndomobisa da gznebis _<br />
moRvaweobiTi Semokreba. es aris codna, romelic aerTianebs “mcodnes”<br />
“SemecnebulTan”, radgan “codna aris gamaerTianebeli Semmecneblebisa da<br />
Semecnebulebis, xolo ucodneloba aris maradi cvalebadoba da mis mier<br />
Seucnobelisagan gacalkevebis mizezi”. 483 aseTi codna aCvenebs<br />
moyvarulebis erTmaneTTan pirovnul gansxvavebulobas siyvarulis<br />
erTianobaSi. igi aris Zala, TviTSewirvis Zala siyvarulis saqmeebiT<br />
msaxurebaSi. esaa sicocxlis axali saxe, rogorc suliwmidis<br />
sicocxlismqnel Tandaswrebis garemoSi arsebulebis erTmaneTisaken<br />
bunebiTi moZraoba: “arsebulTa bunebiTi moZraobisagan arsebulis<br />
[RmerTTan] Segvamovnebuls vswavlobT sicocxles, arsebulebis<br />
macocxlebel Zalas, [vinc aris] suliwmida”. 484<br />
3.2.4. codna, rogorc siyvarulSi Tavisufleba<br />
am qveTavSi ganvixilavT problemebs, romlebic aisaxeba kiTxvebSi: ratom<br />
gaakeTa Tavdapirvelad adamianma araswori arCevani? ucodinroba mxolod<br />
codvis Sedegia da adamians SeqmnisTanave hqonda borotisa da keTilis<br />
garCevis unari? Tuki hqonda, maSin ratom airCia boroti da ara keTili,<br />
anu ratom moutana Tavs tkivili, Tu misi Tavidan acileba<br />
xelewifeboda? saerTod, ra niSnavs arCevani? ra kavSiri aqvs mas<br />
TavisuflebaTan? am da sxva kiTxvebze pasuxis gasacemad saWirod<br />
migvaCnia, ganvixiloT pavle mociqulis romaelTa epistoleSi mocemuli<br />
msjeloba da masTan pirdapir Tu iribad dakavSirebuli aRmosavlel<br />
<strong>wminda</strong> mamaTa naazrevi. 485<br />
pavle mociquli ambobs:<br />
483 dionise areopageli, saRvTo saxelebis Sesaxeb, 7,4 PG 3, 872 CD<br />
484 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1,71 PG 90, 1208 C<br />
485 Cven gvainteresebs swored aRmosavluri, anu berZnulenovani saeklesio tradicia,<br />
radgan <strong>maqsime</strong> swored am tradicias miekuTvneba. marTalia, igi (<strong>maqsime</strong>) daaxloebiT<br />
15/17 weli (628/630-646 wlebSi) imyofeboda CrdiloeT afrikaSi da Semdeg gadavida Tavad<br />
romSic, magram araviTari mowmoba ar arsebobs imisa, rom man icoda laTinuri da<br />
icnobda laTinur Teologias. miuxedavad imisa, rom daiZebneba erTgvari paralelebi<br />
mis da avgustines TeologiaSi, es ganpirobebuli SeiZleba yofiliyo zogadi<br />
qristianuli CarCoebiTa da problematikiT da ara imiT, rom <strong>maqsime</strong> uSualod icnobda<br />
avgustines Teologias. ix. G. Berthold, Did Maximus the Confessor Know Augustine? Studia Patristica 17<br />
(1982), 14–17<br />
155
“cxadia maTTvis, rac RvTis Sesaxeb SeiZleba icodnen, vinaidan RmerTma<br />
ganucxada maT. [...] Seicnes RmerTi da ar adides. [...] ician maT RvTis<br />
samarTali, rom amis moqmedni sikvdils imsaxureben; magram ara marto<br />
akeTeben amas, aramed gamkeTeblebsac kvers ukraven. [...] vinc jiutobs da<br />
WeSmaritebas ki ar emorCileba, aramed umarTlobas, [RmerTi miuzRavs]<br />
risxvasa da guliswyromas” (rom 1.19,32; 2.8).<br />
maSasadame, adamiani sakuTari nebiT jiutobs. man icis, raa boroti da<br />
igi irCevs mas. amasve miuTiTebs dabadebis bibliuri monaTxrobi<br />
(septuagintas mixedviT):<br />
“da ubrZana ufalma RmerTma adams da uTxra: ‘samoTxeSi yoveli xisagan<br />
WamiT Wame (βρώσει φαγή, WamiT ikvebe), xolo keTilisa da borotis<br />
Secnobis xisagan nu SeWamT misgan; namdvilad, romel dResac SeWamT<br />
misgan, sikvdiliT mokvdebiT’ (dab 2.16-17)”.<br />
eklesiis mamebTan keTilisa da borotis Secnobis xe (ebraulad: hada‘ ath<br />
tobh wara, hada’ eT tov va-ray _ keTilisa da borotis codnis xe) niSnavs<br />
zneobrivi borotebis gamocdilebis SeZenas. am tradiciul saeklesio<br />
ganmartebaSi gamoikveTeba ori ZiriTadi midgoma.<br />
pirveli: Secnobis xe iwoda amgvarad ara imitom, rom Tavis TavSi<br />
hqonda raime codna, aramed imitom, rom adamianma mis mier SeiZina codvis<br />
codna. 486 anu, xe TavisTavad ar iyo gansakuTrebuli Tvisebis mqone, igi<br />
adamianis “gamocdis”, nebis varjiSis mxolod niSnuli iyo:<br />
“xe codnisa iyo adamianis morCilebisa da urCobis gamosacdeli,<br />
Sesamowmebeli da sawvrTneli ram. [...] codnis xed vambob keTilisa da<br />
borotis gamrCevlobas. amitom hmarTebda adams, CauZiebeli morCilebiT<br />
SeerTeboda RmerTs. [...] CauZiebeli morCilebis gamocdileba SeeZina”. 487<br />
anu, adams jiutobis an morCilebis Sedegi gamocdilebiT unda SeeZina.<br />
amasTan erTad, adamianebs mcnebis darRveviT ki ar miuRiaT<br />
borotisa da keTilis codna, aramed dabadebisTanave hqondaT aseTi<br />
codna, radgan “hqondaT logismo keTilisa da borotis mimRebeli”. 488<br />
486 ioane oqropiri, dabadebaze homiliebi 16.6 PG 53 132-133: “ara imitom, rom codnas<br />
iZleoda da amitom ewoda, aramed imitom, rom masTan [dakavSirebiT] moxda mcnebis<br />
gadasvla da mis mier Semovida codvis codna da sircxvili”; prokopi Razeli,<br />
dabadebaze ganmarteba PG 87 161B: “da sxva xes ar hqonda Tavis bunebaSi codnis sagani”.<br />
487<br />
ioane damaskeli, marTlmadidebluri... 25, 358, 360 (PG 94 913A, 920D); Sdr. ioane<br />
oqropiri, dabadebaze homiliebi 18,3 PG 53 152: “miiCnia meufem, rom cxovrobda ra<br />
samoTxeSi mis mier Seqmnili adamiani, unda hqonoda morCilebisa da urCobis savarjiSo,<br />
ori es xe iq gamoaCina, erTi sicocxlis, xolo meore, rogorc Tqva, sikvdilis”; basili<br />
selevkieli, sityva 3, PG 85, 52C: “morCilebisa da urCobis gansxvaveba xiT gamoxata<br />
(sitvasityv. xeze miawera)”.<br />
488<br />
prokopi Razeli, dabadebis ganmarteba PG 87, 161D. Sdr. ioane damaskeli,<br />
marTlmadidebluri... 25, 361 (PG 94 928D-929C): “Seqmna man igi bunebiT ucodveli da<br />
nebelobiT Tavisufali, magram ucodvels vambob ara imitom, TiTqos ar iyo codvis<br />
mimRebi... aramed imitom, rom bunebaSi ar hqonda mas mcodveloba; umal arCevanSi hqonda<br />
156
winaaRmdeg SemTxvevaSi, “Tu ar icoda xisagan Wamis uwin ram keTili da<br />
ram boroti, aramed mxolod gemoxilvis Semdeg iswavla, maSin<br />
[Cadenili] codva yofila misi sibrZnis maswavlebeli da gveli aRar<br />
yofila macduri, aramed umjobesis mrCevelad gamovida”. 489<br />
meore: adamiani samoTxeSi iyo Tavisi ganviTarebis yrmobis<br />
stadiaSi. keTilisa da borotis Secnoba niSnavda sakuTari bunebis<br />
Secnobas:<br />
“[Secnobis xe] imitomac iwoda ase, rom misi gemos gamsinjvelT sakuTari<br />
bunebis Secnobis Zalas aZlevda. [...] keTilisa da borotis codnis xe –<br />
esaa mravalsaxovani mWvretelobiTi Semmecnebloba. igia skuTari bunebis<br />
Semcnobloba... rac, erTi mxriv, keTilia srulTaTvis... meore mxriv,<br />
keTili ar aris maTTvis, romlebic jer kidev yrmebi arian, radgan ara<br />
aqvT maT simtkice imisa, rom umjobesSi mkvidrobdnen da myarad iyvnen<br />
dasaydrebulni mxolo mSvenieris siaxloves. amitom, maT sakuTari<br />
sxeulis sazrunavi, rogorc wesi, Tavisken miizidavs da waritacebs. [...]<br />
gvmarTebda, rom pirvel rigSi CauZieblad davmorCilebodiT RvTis<br />
rjuls, vidre ar mivaRwevdiT saTnoebis srul SeTvisebas, rom am gziT<br />
RvTisagan migveRo ZRveni _ keTilisa da borotis ganmrCevloba... radgan<br />
vinc axladSeqmnilia da jerac vnebadi da vnebaTmoyvare azrovneba aqvs,<br />
usafrTxo ar aris misTvis azrTa garCeva da mopaeqroba”. 490<br />
maSasadame, adamiani ar iyo mzad, Seecno sakuTari Tavi. sakuTari Tavis<br />
Secnoba mxolod RmerTTan marTebuli urTierTobiT iqneboda<br />
SesaZlebeli. xolo “marTebuloba” unda gamoxatuliyo morCilebaSi.<br />
logika gvibiZgebs, rom vTqvaT: morCileba gulisxmobs siyvaruls, sul<br />
mcire, siyvarulis raRac stadias, radgan, sapirispiro SemTxvevaSi,<br />
saqme gveqneboda monobis, an ukeTes SemTxvevaSi _ mosamsaxureobis<br />
apologiasTan. amdenad, dacemis mizezi gamodis usiyvaruloba, anu,<br />
<strong>maqsime</strong>seulad rom vTqvaT, Tavmoyvareoba (amaze dawvrilebiT ix. zemoT).<br />
berZeni Teologebi stavros kalanZakisi da Teodoros zisisi<br />
aRniSnaven, rom es ori paterikuli midgoma Tavis TavSi asaxavs, erTi<br />
mxriv, aleqsandriul da kabadokiur da, meore mxriv, antioqiur<br />
tradiciebs. pirveli samoTxis adamians xatavs srulyofils, xolo<br />
mas es, anu uflebamosili iyo igi, rogorc sikeTeSi darCenisa... aseve, keTilisagan<br />
ukumiqcevisac da borotebaSi yofnisa”.<br />
489 ioane oqropiri, dabadebaze sityva 6,2 PG 54 607<br />
490 ioane damaskeli, marTlmadidebluri... 25, 358-360 (PG 94 913B, 916D-917D, 919C-920A);<br />
Teofile antioqieli, avtolikosadmi 2,25 PG 6 1092A,: “ar iyo sxva ram nayofSi sxva<br />
codna, Tu ara codna keTili, Tuki mas vinme saTanadod gamoiyenebda.. radgan adami iyo<br />
asakiT Cvili, amitom uZluri iyo, codna Rirseulad daetia”; irineosi, gamokvleva da<br />
uaryofa crudmosaxele codnis, 4,38,1. 5,6,1 PG 7,1105. 1137: “adamiani uZluri iyo, mieRo<br />
srulyofili, Cvili iyo radgan”.<br />
157
meore _ jer kidev yrmobaSi myofs. 491 Cveni azriT, es ori midgoma<br />
Tanxvdebian imaSi, rom dacema iyo nebelobis aqti da erTgvari<br />
gaufrTxilebloba, windauxedaoba, rac gankurnebadia. magaliTad, ioane<br />
oqropiri ambobs, rom dacema iyo sizarmacisa da qarafSutobis (ραθυµίας)<br />
Sedegi 492 (magram aranairad ucodinrobis). orive SemTxvevaSi adamianma<br />
icoda keTili da boroti da man gamoiCina sulswrafoba. amasTan erTad,<br />
Cveni azriT, adamianis yrmoba amsubuqebs danaSauls – igi daeca ara<br />
siborotis gamo, radgan masSi ar iyo ram boroti, aramed nebis<br />
moumwifarobis gamo (swored umwifari neba SeiZleba iyos <strong>maqsime</strong>seuli<br />
gnomikuri neba 493 ). Tumca, es paterikuli pasuxi mainc tovebs ukmarobis<br />
grZnobas: jer erTi, adamiani Cayenebul iqna iseT mdgomareobaSi, sadac<br />
arCevani unda gaekeTebina. es ki niSnavs, rom mas ar hqonda sruli<br />
Tavisufleba – arCevani araa sruli Tavisufleba (amis Sesaxeb ix.<br />
qvemoT); meore, is ar iyo iseTi nebis mflobeli, romelic SeiZleba<br />
yofiliyo “mtkice” (patristikuli Teodicia aSkarad moikoWlebs). am<br />
suraTis sisrulisaTvis saWirod migvaCnia mivyveT grigoli noselis<br />
msjelobas.<br />
grigol noseli Tavis “did kateqetur sityvaSi” saubrobs<br />
adamianis Seqmnasa da dacemaze. V Tavis me-5 qveTavSi igi ambobs, rom<br />
adamiani Seiqmna saRvTo unariT aRWurvili da “cxorebiTa da sityÂTa<br />
491 Στ. Καλαντζακης, «Εν Αρχή εποίησεν ο Θεός». Ερµηνευτική ανάλυση των περί δηµιοθργίας διηγήσεως της<br />
Γενέσεως. Θεσσαλονίκη 2001, 399-406; Θ. Ζήσης, Η Σωτηρία του ανθρώπου και του κόσµου, Θεσσαλονίκη, 1997,<br />
74. Cven Segnebulad avuareT gverdi keTilisa da borotis cnebis ebraul gagebas, sadac<br />
igi niSnavs ubralod codnis sisavses da ara TavisTavadi keTilisa da TavisTavadi<br />
borotis gansxvavebas (Στ. Καλαντζακης, «Εν Αρχή εποίησεν ο Θεός»... 411). berZnuli kalkirebuli<br />
Targmanis mixedviT ganmartavdnen berZnulenovani saeklesio mwerlebi, romelTa Soris<br />
aris <strong>maqsime</strong>c, da Cven aq swored maTi gageba gvainteresebs da ara bibliiis TavisTavadi<br />
azri.<br />
492 ioane oqropiri, dabadebaze homiliebi 14.4 PG 53 122B. Sdr. Ефрем Сирин, Толкование на<br />
Бытие 2, http://www.krotov.info/library/06_e/efr/em_sirin_024.htm: “совершенное преступление произошло не<br />
по нужде, а по небрежению”.<br />
493 sainteresoa is garemoeba, rom pirosTan sityvisgebis is nawili, sadac saubaria<br />
gnomikuri, anu jerCinebiTi nebis Sesaxeb (PG 90, 0308-0316), eqvTime aTonelis TargmanSi<br />
mTlianad gamotovebulia (ra Tqma unda, is saxezea gelaTur TargmanSi). vfiqrobT, es<br />
viTareba savsebiT gasagebia, Tu gaviTvaliswinebT eqvTimes miznebsa da mTargmnelobiT<br />
meTods, romlebic zemoT, pirvel TavSi vrclad ganvixileT. igi, rogorc vTqviT,<br />
cdilobda swored uWeSmaritesi swavlebis da ara ama Tu im mwerlis sruli<br />
Teologiuri naazrevis qarTulad gadmoRebas. xolo <strong>maqsime</strong>s jerCinebis koncepti, erTi<br />
mxriv, ar aris srulad damajerebeli (amaze ix. qvemoT) da, meore mxriv, mas (am cnebas)<br />
ar iyeneben sxva saeklesio mamebi. anu, vfiqrobT, es koncepti marTalia, ar iyo<br />
uaryofili, magram arc srulad iqna gaziarebuli saeklesio tradiciaSi misi<br />
(konceptis) arasrulyofilebis gamo.<br />
158
da sibrZniTa da yovelTave RmrTivSuenieriTa keTiliTa Seimko” 494 (5,5).<br />
igi Seimko umaRlesi sikeTiTac _ TavisuflebiT: “upatiosnesisa<br />
keTilisagan viTarmca daaklo igi! xolo vity Tavisuflebasa” (5,9). ese<br />
igi, adamiani iyo unaklo (“keTil iyo da keTilsa Sina dasabamsa bunebaÁ<br />
Cueni” (5,6)) da hqonda codna, rogorc sibrZne. maS ratom daeca? noseli<br />
ar iZleva pirdapir pasuxs, magram erT rames aRniSnavs: “samoTxe igi da<br />
nayofTa misTa saSuebeli, romelTa WamaÁ ara muclisa simaZRresa,<br />
aramed gulisÃmisyofasa da ukudavebasa moatyuebda mWamelTa misTa<br />
(5,6)”. anu nayofebiT kveba igive iyo, rac safexurebrivi RvTisSemecneba<br />
da amasTan erTad ukvdavebaSi SenarCuneba. adamianis dacema<br />
SesaZlebelia, rogorc siamovnebisaken midreka (amasve amtkicebs<br />
<strong>maqsime</strong>c), 495 radgan “Sinagan nebisa aRmoecenebis boroti” (5,10)<br />
(damaskelis mixedviT, es imitom, rom igi jer kidev yrma iyo da misi<br />
neba ki gamouwrTobeli). miidrika ra adamiani (xorcieli)<br />
siamovnebisaken, mis bunebaSi Semovida winaaRmdegobebi: “yovelive<br />
winaaRmdgomi ixilvebis kacTa Soris” (5,7) (<strong>maqsime</strong>saTvis es<br />
winaaRmdegobebi aris erTsa da mravals Soris (ix. qvemoT). magram “ara<br />
RmerTi ars mizez Sen zeda mowevnulTa amaT awindelTa borotTa,<br />
romelman-igi TÂTmflobelad da Tavisuflad dahbada bunebaÁ Seni,<br />
aramed nebaÁ da ugulisÃmoebaÁ da ganunaxvelobaÁ Seni, romliTa-igi<br />
boroti keTilsa aRirCie” (5,10). adamianis neba keTilia, mxolod<br />
“[eSmakma] Zmaculobisa mier siborote Sezava nebasa kacisasa” (6,8).<br />
adamiani mxolod ganunaxvelobiT (αβουλία, ganusjelobiT,<br />
ganuzraxvelobiT, uneburobiT), anu daufiqreblobiT, nebis sisustis<br />
gamo Secda. xolo siqvelis mopoveba, ese igi Canergili Tvisebebis<br />
aTviseba nebis ganmtkicebis wiaR, moRvaweobiT unda momxdariyo:<br />
“saTnoebaÁ moRuawebad da mizezad gÂrgÂnosnebisa muSakTaTvis<br />
saTnoebisaTa ganuwesebies” (7,3). dabolos, noseli erTgvar Sejamebas<br />
akeTebs:<br />
494<br />
“rameTu vinaÁTgan TÂTmflobelobisa mier ziarebaÁ borotTaÁ movigeT,<br />
raJams gemoTmoyvarebisa mier boroti, viTarca wamali makudinebeli,<br />
grigol noseli, didi kateqeturi sityva (eq. koWlamazaSvili, wm. grigol<br />
noselis «didi kateqeturi sityva» da misi Zveli qarTuli Targmani, qristianularqeologiuri<br />
Ziebani 1/2008, ilia WavWavaZis saxelmw. universiteti, 71-154)<br />
495 Sdr. gal 5,13: “xolo Tqven, Zmebo, TavisuflebisaTvis xarT mowodebulni, oRond<br />
Tavisufleba ar gaxdes sababi xorcis saameblad, aramed siyvaruliT emsaxureT<br />
erTmaneTs”.<br />
159
TafliTa ganzavebuli, bunebasa Cuensa uwdieT da mis mier uvnebelisa<br />
misgan siwmidisa daveceniT da borotsa SevesakuTreniT” (8,2). 496<br />
vxedavT, rom noseli, msgavsad sxva saeklesio mwerlebisa, adamianis<br />
Tavisuflebas xedavs arCevanSi _ sikeTe-borotebis daZabuloba<br />
(“winaaRmdgomi”<br />
(5,7), romelic daanakuwebs erTian adamianur bunebas,<br />
Sedegia mcdari arCevanis. magram, ramdenadaa arCevani Tavisuflebis<br />
sisrule? gana RmerTis Tavisuflebas sWirdeba arCevani? vfiqrobT,<br />
zemomoyvanil saeklesio mwerlebTan am kiTxvaze ar aris amomwuravi<br />
pasuxi, Tumca erTgvari pasuxi mainc ikveTeba. jer erTi, yovelTvis<br />
xazgasmulia nebis sisuste, daudevroba, daufiqrebloba, qarafSutoba<br />
da ara gamiznuli siborote. adamini Secda, gadauxvia gezs, magram es ar<br />
iyo sruli katastrofa da miznis saboloo acdena. arsad ar aris<br />
saubari Tavisuflebis waxdenis Sesaxeb. SeiZleba arCevani gakeTda<br />
mcdari, magram igi (arCevani) mxolod erTi aspeqtia Tavisuflebisa.<br />
meore, adamianis arCevani rom yofiliyo sruli gamovlena<br />
Tavisuflebisa, maSin dacema iqneboda saboloo da aRudgeneli iseve,<br />
rogorc es aris dacemuli angelozis SemTxvevaSi (Tumca noselTan arc<br />
misi dacemaa gamousworebeli 497 ). Tavisufleba TavisTavad aRemateba<br />
arCevanis Tavisuflebas. Tavisufleba rom metia borotsa da keTils<br />
Soris arCevanze, vfiqrobT, bundovnad, magram mainc miiniSneba<br />
noselTan:<br />
“ganhyofs korinTelTa wignsa Sina wessa ÃorcielTa da sulierTa<br />
sulTasa da guaswavebs, viTarmed ara jer-ars ÃorcielTa<br />
gulissityuaTa mier keTilisa da borotisa gankiTxvaÁ, aramed zeSTa<br />
ÃorcielTa sacnobelTasa jer-ars aRmaRlebaÁ, da esreT gancdad<br />
keTilisa da borotisa bunebasa, rameTu ityÂs, viTarmed: sulieri<br />
ganikiTxavs yovelsave (1kor 2,15)” (7,2).<br />
amrigad, suliwmidis ZaliT sulieri gansjis borotsa da keTils<br />
Soris da Tavad ar ganisjeba (1kor 2, 13,15), radgan igi aRemateba<br />
keTilisa da borotis gayofilobas. Tavisuflebis suliT moculi ki ar<br />
aris moqceuli amgvar daZabulobaSi da ar ganisjeba maTiT, aramed<br />
Tavad gansazRvravs, anu dasazRvravs maT. is Tavisufleba, romelic<br />
496 Sdr. Ефрем Сирин, Толкование на Бытие 3, http://www.krotov.info/library/06_e/efr/em_sirin_024.htm: “А<br />
если жена побеждена красотой дерева и приятностью плодов его, то не советом, вошедшим в слух ее,<br />
побеждена. Введена же в преступление пожеланием, обнаружившимся в ней самой. Но поскольку заповедь<br />
была дана для испытания, то получился удобный случай прийти искусителю”.<br />
497 ix. eq. koWlamazaSvili, wm. grigol noselis «didi kateqeturi sityva»... 58-69<br />
160
aqvs xatebas, namdvili Tavisuflebis mxolod potenciaa (Sdr. 5,9).<br />
noselisaTvis xateba aris saRvTo unarebis erToblioba (maT Soris<br />
upatiosnesi aris Tavisufleba 498 ), romlebic aZleven adamians<br />
SesaZleblobas, Tavad ganaviTaros es unarebi (“keTilTa maT saRmrToTa<br />
momzavebeli” (5,5)), da maT mier am unarebis pirvelsaxes, anu RmerTs<br />
eziaros, rac iqneboda mopovebuli/mopovebadi msgavseba (“raÁTa mis<br />
Sorisa myofisa Zalisa mier icnas aRmatebuli (5,5)... da raÁTa keTilisa<br />
mimarT mislvaÁ da mas Sina dadgromaÁ niWad saTnoebisad<br />
Seeracxebodis” (5,9)). 499 maSasadame, arCevani nawilobrivi Tavisuflebaa<br />
da amitomac adamiani “nawilobriv” daeca.<br />
sruli Tavisufleba rom aRemateba arCevans, mkafiodaa <strong>maqsime</strong>sTan<br />
xazgasmuli. pirosTan sityvisgebaSi <strong>maqsime</strong> qristeSi ori bunebiTi<br />
nebelobis Sesaxeb msjelobisas ambobs, rom mas (bunebiT nebelobas)<br />
ara aqvs arCevani. is aris mondomeba, survili bunebis (φύσει θελητικόν 500 ,<br />
bunebiT mnebebeli). da es survili mudam mimarTulia keTilisaken, anu<br />
RmerTisaken. amdenad, is sruliad Tavisufalia. pirosi SeeWvda am<br />
msjelobis marTebulobaSi: “ukueTu bunebiTsa ity nebasa, xolo<br />
bunebiTi yoveli iZulebiTi ars, sacnaur ars, ukeTu qristesTÂs<br />
bunebiTni vTquneT nebani, yovelsa nebsiTsa saqmesa missa davhÃsniT<br />
498 sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis konstantinepolel<br />
patriaqisa mwvalebelisa l. xoferia, <strong>maqsime</strong>... danarTi teqsti [eqvTime aTonelis], 11:<br />
“vinaÁTgan xatad RmrTisa dabadebul ars kaci, TÂTmflobelobaÁ ars xatebaÁ igi,<br />
viTarca pirmSoÁ igi saxÀ TÂTmflobel ars”.<br />
499 Sdr. Μ. Βασέλειος, Περί κατασκευής ανθρώπου PG 30,32: “aris potenciiT CemSi azrovnebiTi da<br />
gonieri, romelic RmerTis xatisebrobas qmnis, xolo energia siqvelisaTvis<br />
moswrafeobaa da sikeTes miaRwevinebs da amgvarad saukeTeso moqalaqeobiT (cxovrebiT)<br />
miiyvans RmerTis msgavsebisamebrTan”.<br />
500 pirosTan sityvisgeba PG 91, 303: “Tuki gonier [arsebebs] bunebiTad aqvT<br />
TviTmflobelobiTi moZraoba, maSasadame, yoveli gonieri aris bunebiT momsurvebeli<br />
(θελητικόν, mnebebeli). xolo netarma diadoqos fotielma gansazRvra, rom nebeloba aris<br />
TviTmflobeloba (Θέλησιν γαρ το αυτεξουσίον ο µακάριος ωρίσατο ∆ιαδόχος ο Φωτικής είναι)”. Sdr.<br />
sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 8 [eqvTime aTonelis]:<br />
“pirmetyuelTa bunebiTi wesi ars TÂTmflobeli nebaÁ. [...] yovelTa pirmetyuelTa<br />
bunebiTi wesi ars TÂTmflobeli nebaÁ”; iqve [gelaTuri] 25: “aw ukue, ukeTu bunebisaebr<br />
Tanaaqus gonierTa TÂTÃelmwife moZravobaÁ, yoveli sadme gonieri mnebebelobiTica<br />
(θελητικόν) ars bunebiT, rameTu nebebaÁ (Θέλησιν) TÂTÃelmwifebad gansazRvra yofad<br />
sanatrelman diadoxos fotikelma”. Sdr. iqve 26 (PG 90, 2034D) “TÂTmflobelobaÁ nebad<br />
gansazRvres mamaTa (το αυτεξούσιον θέλησιν ωρίσατο οι Πατέρες)” (gelaTur TargmanSi θέληση<br />
iTargmneba xan nebad, xan - nebebad, xolo Cven mas yovelTvis vTargmniT nebelobad).<br />
TviTmflobeloba, anu Tavisufleba aris Tavad nebeloba da ara nebelobis<br />
Tavisufleba. anu, nebelobis mier gakeTebul arCevanSi ki ar xdeba, ganxorcieldeba<br />
misi Tavisufleba, aramed Tavad misi arsebobiT igi aris ukve Tavisufleba. arCevani<br />
mxolod nebelobis da Tavisuflebis gamovlinebaa da ara Tavad Tavisufleba.<br />
161
(εκούσιον αναιρείν κίνησιν, nebsiT moZraobas ganvaqarvebT)”. 501 anu, Tuki<br />
bunebiTi mosurneoba aurCevlad mimarTulia mxolod erTi konkretuli<br />
miznisaken, gamodis rom bunebas Tavisufleba ara aqvs, anu ar arsebobs<br />
bunebiTi Tavisufleba. amaze <strong>maqsime</strong> pasuxobs:<br />
“Tu... bunebiTi aris srulad iZulebuli, xolo RmerTi aris bunebiT<br />
RmerTi, bunebiT keTili, bunebiT Semoqmedi, maSin RmerTi aucileblobiT<br />
(ανάγκη) aris RmerTi, keTili da Semoqmedi. [...] ara mxolod RmerTi,<br />
romelic arsebulebze aRmatebulia, aramed yoveli gonieri da<br />
moazrovne, romlebic arian bunebiT mnebebelni (φύσει όντα θελητικά), aqvT<br />
uneburi moZraoba, xolo usuloebs, romlebic arian aramnebebelni,<br />
nebsiTi aqvT moZraoba. amas garda, netarma kirile [aleqsandrielma]<br />
Teodorites dadanaSaulebebze pasuxisas (gagvaTavisufla ra zedmeti<br />
Ziebisagan), pirdapir ganacxada: ‘bunebiT gonierSi araferi bunebiTi ar<br />
aris uneburi’.” 502<br />
<strong>maqsime</strong> Tavisuflebis umaRles xarisxs xedavs RmerTSi – RmerTi bunebiT<br />
Tavisufalia, Tumca mas keTilsa da borots Soris arCevani ara aqvs, anu<br />
igi mudam aris da qmedebs arCevanis gareSe Tavisuflad. da radgan<br />
RmerTis arseboba <strong>maqsime</strong>saTvis da misi TanamosaubreebisaTvis ueWvelia,<br />
igi amaze wyvets adamianis Tavisuflebis argumentirebas. SemgdomSi igi<br />
Tavisuflebas ganixilavs, rogorc damtkicebul da cxad cnebas da mas<br />
ukve moiSveliebs sxva sadavo sakiTxebis gansamartavad. 503<br />
maSasadame, <strong>maqsime</strong>saTvis aris orgvari Tavisufleba: arCeviTi<br />
(gnomikuri, jerCinebiTi), ase vTqvaT, nawilobrivi Tavisufleba (rasac<br />
SegviZlia, vuwodoT xatisebroba) da meore, absoluturi Tavisufleba,<br />
romelic moRvaweobiTad unda moipovos adamianma RmerTTan ziarebiT 504<br />
(rac niSnavs msgavsebobis daunjebas). 505<br />
501 sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa <strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 4<br />
502 pirosTan ganxilva...PG 91, 295C-296A. Sdr. sityÂsgebaÁ, romel iqmna Soris wmidisa<br />
<strong>maqsime</strong>sa da pirosis... 4 (eqvTimes mier Targmnili es monakveTi dedans Zlier Sordeba);<br />
iqve 8 [gelaTuri]: “ukeTu bunebiTi ueWuelad iZulebiTica ars, xolo bunebiT RmerT<br />
ars RmerTi, bunebiT saxier, bunebiT dambadebel, iZulebiT RmerT iyos RmerTi da<br />
saxier da dambadebel. [...] ara xolo RmerTsa, uzeSTaessa myofTasa, aramed gonierTaca<br />
yovelTa da sityÂerTa, bunebiT mnebebelad myofTa, uneblieTi aqundes ZrvaÁ, xolo<br />
usuloTa armnebebelobiTTa nefsiTi moaqundes moZravobaÁ. garna netarma kÂrille<br />
mesamesa Tavsa Sina Tevdorites-mimarT bralobasa gamomiÃsnna Cuen nametavTa<br />
SromaTagan, daufaravad gamomaCinebelma, viTarmed ‘araraÁ bunebiTi uneblieTad ars<br />
goniersa Sina bunebasa’” (es Targmani dedanTan sizustiTa da poeturobiT uzadoa).<br />
503 ix. Д. Шленов (Иеромонах), Гефсиманское моление в свете христологии преподобного Максима<br />
Исповедника, http://pravlib.narod.ru/ispovednik_gefsim_molenie.htm#_ftn19; Ian A. McFarland, ‘Naturally and by<br />
grace’: Maximus the Confessor on the operation of the will, Scottish Journal of Theology, 58, UK 2005, 410-433<br />
504 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 216: “[С]вобода выбора... не принадлежит к совершенству<br />
свободы; напротив, есть умаление и искажение свободы. [...] ‘Выбор’ совсем не есть обязательное условие<br />
свободы. Бог волит и действует в совершенной свободе, но именно Он не колеблется и не выбирает”; aseve<br />
А.Г. Гаджикурбанов, Античная и средневековая этика о ценностной предпочтительности добра,<br />
Философская этика и нравственное богословие, Институт Философии РАН, Москва 2003, 133-134:<br />
“avgustine, <strong>maqsime</strong>s msgavsad, ganasxvavebs Tavisuflebas, Tavisufal nebas (libertas, libera<br />
162
da mainc, mTavar kiTxvaze pasuxi ar aris damajerebeli, anu, ratom<br />
airCia adamianma udaresi, roca icoda umjobesi? (Sdr. rom 1.19,32; 2.8).<br />
marTalia, vfiqrobT, rom <strong>maqsime</strong>sTan am kiTxvaze Tanamedrove<br />
adamianisaTvis damakmayofilebeli pasuxi ar arsebobs, mainc gvinda,<br />
SevecadoT, meti garkveuloba SevitanoT <strong>maqsime</strong>s Tavisuflebis<br />
koncefciaSi. magram sanam am sakiTxze gadavidodeT, saWirod migvaCnia,<br />
gavakeToT am TemasTan dakavSirebiT mcire eqskursi berZnul<br />
filosofiasa da qristianul, ufro konkretulad, pavle mociqulisa da<br />
patristikul azrovnebaSi.<br />
arsebobs borotisa da keTilis gasarCevad ori ZiriTadi tipis<br />
dasabuTeba: 1. naturalisturi, anu borotebisa da keTilis obieqturi<br />
garkveuloba (umetesad berZnuli doqtrinebi) 2. am moraluri<br />
absolutebis voluntatiuri (nebelobaze dafuZnebuli) warmomavloba<br />
(qristianuli eTika).<br />
antikur samyaros aqvs eTikuri agebuleba, sadac batonobs ara<br />
mxolod logosuri sawyisi, aramed masTan Sefardebuli moraluri<br />
energiebi. logosi eTikuria imdenad, ramdenadac racionalizirebulia<br />
misi eTosi. yofna (arseboba) TavisTavad aris sikeTe da arsebuli<br />
gansazRvrulia, rogorc zneobrivad pozitiuri. sikeTe aris yofna (anu<br />
logosi, goneba, zomiereba) da boroteba _ aryofna (qaosi, TviTneboba).<br />
namdvili yofna gamoixateba cnebebiT: erTianoba, mTlianoba, harmonia,<br />
romlebic arian sikeTis aspeqtebi. logosi aris zneobrivi, radgan igi<br />
moawyobs da inarCunebs samyaros aseT sikeTeSi. obieqturi sikeTis<br />
zeobas mowmobs swored samyaros, rogorc mTlianobis, mowesrigebuloba,<br />
anu Tavad samyaro ganasaxierebs umaRles sikeTes da samarTlianobas,<br />
xolo is, rac arRvevs mis mTlianobasa da mowesrigebulobas, aris<br />
boroteba. amdenad, kargi da cudi, rogorc arCevis obieqtebi,<br />
erTmaneTisagan gansxvavebulebi arian da, amasTan erTad, keTilis<br />
voluntas) da Tavisufal arCevans (liberum arbitrium). [...] adamianis bunebisaTvis ufro<br />
Sesaferisi aris unari, iyos metad Tavisufali, vidre Tavisufal arCevanSi (liberius libero<br />
arbitrio), anu ar emsaxuros codvas (waxdenilobisa da madlis Sesaxeb 11,32)”.<br />
505 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 216-217; saeklesio tradiciaSi Tavisuflebis<br />
cnebis Sesaxeb ix. ∆. Τσελεγγίδης, Χάρη και ελευθερία κατά την πατερική παράδοση του Ι∆΄αιώνα (madli<br />
da Tavisufleba me-14 saukunis mamaTa tradiciaSi), Θεσσαλονίκη 2002, 39-50; Βασίλη Μπακούρος,<br />
Ελευθερία και Θεότητα στην αρχαιοελληνική σκέψη και στους Πατέρες (Tavisufleba da RvTaeba Zvel<br />
berZnul azrovnebaSi da <strong>wminda</strong> mamebTan), Σοσιαλιστική Κοινωνική Αλληλεγγύη και Χριστιανική Αγάπη,<br />
Περιοδικό “Τρίτο Μάτι”, ∆εκεµβρίου 2004, 128, 22-26<br />
163
RirebulebiTi upiratesobac mocemulia. metic, saxezea RirebulebaTa<br />
ierarqia. es ierarqia dgindeba ontologiis CarCoebSi da amitom igi<br />
moicavs mTel arsebuls, anu goniTsawvdomsa da nivTiers mTlianad.<br />
platonis protagoraSi vlindeba moraluri postulatebi: 1.<br />
adamianuri buneba keTilia; 2. adamians ar SeuZlia, Segnebulad miayenos<br />
sakuTar Tavs ziani (sokrateseulad rom vTqvaT, Cven ara varT sakuTari<br />
Tavis mtrebi); 3. SeuZlebelia Segnebuli miswrafeba borotebisaken.<br />
amrigad, adamianis eidosur, anu sulier aspeqtSi vlindeba misi sikeTe.<br />
aqedanaa mowodeba: “Seican Tavi Seni”. adamianis suli, anu mis gonieri<br />
nawili msgavsia namdvilad arsebuli gonieri samyarosi. amitom msgavsi<br />
msgavsiT Seimecneba. aqedanaa, rom codna uTanaswordeba sikeTes da<br />
mcodne adamianma ver unda Caidinos boroteba. platonis fedronis<br />
mixedviT, siyvaruls aRZravs adamianSi per se sikeTis cqera da, amdenad,<br />
sulis/gonebis miswrafeba sikeTisaken aris erTgvarad instinqturi<br />
bunebiTi da, SeiZleba iTqvas, arapersonaluri, upirovno moZraoba<br />
(miuxedavad imisa, rom stoicizmSi subieqturi intencia ganarCevs<br />
TavisTavad neitralur sagnebs borotad da keTilad, ganarCevs mainc<br />
spermatuli logosis, anu bunebis safuZvelze). bunebis pasuxi keTilze<br />
aris sixaruli da siamovneba, rogorc sakuTari msgavsis Secnoba. sikeTe<br />
moswons ra adamians, trfialebiTad ganicdeba da, amdenad, esTetikuri da<br />
moraluri erT safuZvelze aRmocenebulad vlindeba. mSveniereba da<br />
sikeTe erTi da imave ontologiuri safuZvlis absoluturi aspeqtebia.<br />
magram ratom irCevs suli borots, anu ratom moxda sulis Tavdapirveli<br />
“dacema”, “Cavardna” materialur samyaroSi, berZnebTan amaze pasuxi ar<br />
aris. miuxedavad imisa, rom neoplatonizmSi aris mcdeloba, dacema<br />
aixsnas materiis sulze gavleniT, sabolood mainc auxsneli rCeba, Tu<br />
rogor CaiTria nivTierebam suli maSin, rodesac neoplatonuri<br />
TvalTaxedviT, suli umaRlesia sxeulze da Tan bunebiTad<br />
(“instinqturad”) da Segnebuladac aqvs keTilis arCevani. 506<br />
voluntatiuri qristianuri moralia. samyaros ontologiuri<br />
statusi ganisazRvreba pirovnuli Semoqmedis mier. marTalia,<br />
qristianobaSic SenarCunebulia yofisa da sikeTis gaigiveba (samerTeba<br />
RmerTi aris absoluturi sikeTe), adamianma sikeTe unda airCios masTan<br />
506 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 131<br />
164
ara bunebiTi naTesaobis an msgavsebis gamo (Tumca is RmerTis xateba da<br />
msgavsebaa), aramed imitom, rom RmerTs ase nebavs da ase brZanebs. aseve,<br />
miuxedavad imisa, rom RmerTis mamoZravebeli siyvarulia (romelic misi<br />
bunebaa, “vinaidan RmerTi siyvarulia” (1in 4,8)), sikeTisa da borotebis<br />
gansxvavebis safuZveli mainc aris adamianis gareT, anu saRvTo nebeloba<br />
da sxva araferi (Tundac rom es nebeloba moyvaruli nebeloba iyos).<br />
aseT viTarebaSi sruli Tavisufleba gamoiricxeba –yovel SemTxvevaSi,<br />
sawyis etapze. xolo arCevanis Tavisufleba aris mxolod sisrulis<br />
miRwevis saSualeba. <strong>wminda</strong>nebs, iseve rogorc berZen “sibrZnismoyvare”<br />
adamianebs, aRar sWirdebaT aseTi Tavisufleba, radgan arCevani ukve<br />
gakeTebulia. 507<br />
rogorc vnaxeT, <strong>maqsime</strong>sTan (da danarCen zemoganxilul saeklesio<br />
mwerlebTan latenturad mainc) arCevani udaresia namdvili<br />
Tavisuflebis. verc berZnul azrovnebaSi daeZebneba damakmayofilebeli<br />
axsna “sulis dacemas” da, amdenad, Tavisuflebis cnebasac. erTi ram ki<br />
naTelia: marTalia, qristian mamebs miaCndaT, rom adamians dacemamde<br />
hqonda kargisa da cudis codna, es codna mainc ar iyo sruli, aramed<br />
iyo Canasaxovani (“Cvilisebri”), potenciuri, (iseve, rogorc Tavisufleba)<br />
(Cven Semdgom TavSi vnaxavT Canasaxovan/Cvilesebri mdgomareobis<br />
mimarTebas drois cnebasTan da droSi ZalisxmevasTan). amdenad,<br />
vfiqrobT, mamebi am sakiTxSi ar upirispirdebian berZnul azrovnebas,<br />
romlis mixedviTac codna gamoricxavs cudis qmedebas, anu sikeTisaken<br />
sibrZnismoyvareobiTi swrafva gamoricxavs borots.<br />
aseve, vfiqrobT, Tu pavle mociqulis msjelobas borotis<br />
Segnebulad arCevis Sesaxeb ganvixilavT romaelTa epistolis zogad<br />
konteqstSi, SesaZloa, vivaraudoT, rom misi es naTqvami exeba ukve<br />
codviT dacemul adamians da ara pirvelqmnils. igi sakuTar Tavzec<br />
ambobs:<br />
“rjuli sulieria, me ki – xorcieli, codvisadmi miyiduli. vinaidan, ras<br />
vakeTeb, ar vici: imitom, rom imas ar vakeTeb, rac msurs, aramed rac<br />
mZuls, imas vakeTeb. [...] Cems asoebSi vxedav sxva rjuls, romelic<br />
winaaRmdegobas uwevs Cemi gonebis rjuls da mxdis Cems asoebSi myofi<br />
507 А.Г. Гаджикурбанов, Античная и средневековая этика... 120-131; Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας,<br />
Θεσσαλονίκη 1997, 141-152; ∆. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002, 115-123; П.<br />
Адо, Фигура Сократа,Что такое античная философия? Москва, 1999; Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по<br />
античной философии, Москва 2002, 23-34, 85-90.<br />
165
codvis rjulis tyved. [...] Cemi gonebiT RvTis rjuls vemonebi, xolo<br />
sxeuliT – codvis rjuls” (rom 7, 14,23, 25) 508<br />
pavles sakuTar Tavze gadaaqvs is, razec igi saubrobda wina TavebSi da<br />
amgvarad asrulebs rjulis, codnisa da codvis Temas. igi ar emijneba<br />
samyaros da adamianebis xvedrs da am xvedrs srulad iTavisebs (am Temas<br />
Semdeg TavSi davubrundebiT). vfiqrobT, aq pavle exmianeba “gareSe”<br />
berZnul azrovnebas: nebsiT ar Caidens codvas mcodne adamiani, masze<br />
dacemuli buneba rom ar Zalmomreobdes. berZnuli azrovnebisaTvis<br />
swored codna iyo dacemulobisagan gaTavisuflebis gza. imave sokrates<br />
damokidebuleba sikvdilTan platonis fedronSi: filosofia momzadebaa<br />
sikvdilisaTvis, anu codna aris gaTavisufleba sxeulisagan – ase<br />
vTqvaT, sxeulSi, rogorc dilegSi momwyvdeuli sulis gamoxsna. 509 aseve,<br />
pavlesTan adamians siamovnebs keTili, rogorc misTvis saTanado,<br />
erTgvarad monaTesave, magram sxeulSi gabatonebuli codva, anu<br />
sikvdili, ar anebebs sikeTes. aseTi xvedrisagan kacobriobis gamoxsna<br />
qristeSia, anu xsna aris qristes mier RvTis SeZlebisdagvarad sruli<br />
codna: “ubadruki adamiani var! vin damixsnis am sikvdilis sxeulisagan?<br />
vmadlob RmerTs Cveni uflis qriste iesos mier” (rom, 7, 24-25). berZnuli<br />
da pavles (obieqturi da voluntatiuri) azrovneba, ase Tu ise, erT<br />
raimeSi Tanxvdebian: codna aris xsna borotisagan.<br />
sainteresoa <strong>maqsime</strong>s mier romaelTa epistolis am monakveTis (1-8<br />
Tavebis) sxvadasxva muxlis interpretacia. Talasesadmi pasuxebSi aris<br />
ramdenime aseTi komentari.<br />
Talasesadmi 13-Si ganimarteba pavles fraza: “misi uxilavebi<br />
samyaros Seqmnidan qmnilebebSi moazrebuli ixilveba” (rom 1,20). zemoT<br />
ramdenimejer ganvixileT es ganmarteba da vnaxeT, rom iq saubaria<br />
508 Tavisuflebis Sesaxeb pavle mociqulTan ix. Иеремия Анхимюк (Архиепископ ), Свобода и<br />
власть по учению святого Апостола Павла, Богословская Конференция Русской Православной Церкви,<br />
Москва, 5-8 ноября 2001 г., Синодальная Богословская комиссия, Москва 2002, 29-32<br />
509 Sdr. Σ. Τριαντάρη-µάρα, Η Γνώση και η πίστη στον Ιωάννη Φιλόπονο, Εκδόσεις Επέκταση (Αθήνα) 2001, 234,<br />
274: “ioane filoponosi esqatologiur perspeqtivas xedavs filosofiis im cnebaSi,<br />
romelic platonis ‘TeetitosSi’ gaformda: ‘filosofia aris RmerTTan mimsgavseba,<br />
ramdenadac [es] SesaZlebelia [adamianisaTvis]’. [...] bizantielebisaTvis, iseve rogorc<br />
Zveli samyarosaTvis, filosofia aRniSnavda imas, Tu ra Sexeduleba hqondaT maT<br />
Tavad sicocxleze. ar aris laparaki ama Tu im msoflmxedvelobis filosofiasa an<br />
ubralod raime <strong>wminda</strong>d logikur azrobriv poziciaze, aramed swavlebaze, romelic<br />
Seexeba adamianis sicocxlis gaformebas. misi (filosofiis) sagani moicavs mTel<br />
saRvTo arsebobas da, aseve, kacobriobisasac, xolo misi mizani aris, daexmaros<br />
adamians, gaxdes RmerTis msgavsi”.<br />
166
logosebze, 510 anu xiluli sagnebis uxilavi logosebis wiaR RmerTis,<br />
rogorc samerTebis, Secnobaze. igive Ffraza ganxilulia mistagogiis<br />
meore TavSic, anu mas eZleva <strong>evqaristiuli</strong> datvirTva. es gvaZlevs<br />
saSualebas, vifiqroT, rom <strong>maqsime</strong>saTvis arCevani aqtualuria<br />
evqaristiul sivrceSi axla da aq, da ara maSin da sxvagan, samoTxeSi an<br />
Zveli aRTqmis eonSi (aq eonSi igulisxmeba ara mxolod droiTi periodi,<br />
aramed am periodTan dakavSirebuli adamianis sulieri da<br />
kulturul/socialuri mdgomareoba, romelSic RmerTis moqmedeba<br />
vlindeba gansxvavebulad, vidre sxva eonebSi _ dacemamdeli eoni,<br />
rjulamdeli eoni, axali aRTqmis eoni).<br />
Talasesadmi 14:<br />
“kiTxva: ra aris: ‘RvTismosaobdnen da RvTismsaxurebdnen (εσεβάσθησαν και<br />
ελάτρευσαν, eTayvanebodnen da emsaxurebodnen) qmnilebas Semqmnelis magier’<br />
(rom 1,25). ra aris ‘RvTismosavoba’ da ra ‘RvTismsaxureba’?<br />
pasuxi: RvTismosaoba aris saRvTos Tayvaniscema rwmeniT, xolo<br />
RvTismsaxureba aris saqmeebiT momsaxureoba (θεραπεία). RvTismosaoba, anu<br />
rwmena, adamianebma Semoqmedis magivrad qmnilebaze gadaitanes da Tayvans<br />
scemen mas, swamT ra demonebis da RvTismsaxureben boroti saqmeebiT maT<br />
da mosamsaxureoben (θεραπείαν προσάγοντες, miageben ra momsaxurebas). Cven ki,<br />
vinc RmerTs Tayvans vcemT misdami rwmeniT, viswrafoT siqveleebiT<br />
aRsrulebuli cxovrebiT, mivagoT mas sufTa msaxureba”. 511<br />
cxadia, es komentari ar SeiZleba mocemuli weriliseuli muxlis<br />
pirdapir ganmartebad CaiTvalos, magram mainc niSandoblivia, rom mas<br />
kvlav awmyo dro Semoaqvs (Tayvans scemen, RvTismsaxureben, viswrafoT,<br />
mivagoT). anu, pavles warsulis drois aRmniSvneli zmnebi _<br />
RvTismosaobdnen da RvTismsaxurebdnen _ icvlebian zmnebiT: Tayvans<br />
scemen da mosamsaxureoben axla. romaelTa konteqstidan Cans da <strong>maqsime</strong>c<br />
adasturebs da ufro metad emfazirebs, rom laparakia ara kerZod<br />
samoTxiseul arCevanze, aramed zogad adamianur kondiciaze da am<br />
viTarebis axla da aq aspeqtze. da kvlav, <strong>evqaristiuli</strong> momenti isev<br />
saxezea – swored (radgan laparakia RvTismsaxurebaze) evqaristia Cans aq<br />
da axlas upiratesi are.<br />
Talasesadmi 18:<br />
“kiTxva: Tu ‘rjulis aRmsrulebelni gamarTldebian’ (rom 2,13), ratomRa<br />
ambobs ‘romlebic rjulSi Tavs imarTlebT, madlisagan ganvardebiT’<br />
(gal 5,4)?<br />
pasuxi: ara martivad rjulis aRmsruleblebi gamarTldebian, aramed<br />
sulieri da sulierad moazrebuli rjulis; sulSi (suliwmidaSi)<br />
510 Sdr. sxvadasxva siZnele... 54 PG 91, 1176<br />
511 Talasesadmi... 14 PG 90,296D-297A<br />
167
sulismieri rjuliT gamarTldebian Sinagani adamianis (rom 7,22)<br />
mixedviT da ar ganvardebian madlisagan sulis (ψυχής) siRrmeSi misi<br />
(sulis) ganwmendelobiT logosis ganmsWvalviT (διάβασιν). xolo isini,<br />
vinc xilulis mixedviT sxeulebrivad msaxureben saRvTos, mTlianad<br />
ganvardebian madlisagan, radgan ar ician sulieri rjulis madlis<br />
gansruleba da bolo anu qriste (rom 10,4), [romeli madlic aris] yoveli<br />
laqisagan gonebis ganmwmedeli”. 512<br />
kvlav ikveTeba logosis sammagi ganxorcieleba: 1. qmnilebaSi<br />
(Talasesadmi 13); 2. wm. werilSi (Talasesadmi 18); 3. siqveleebSi<br />
(Talasesadmi 14). aseve sainteresoa “Sinagani adamianis” Taviseburi<br />
komentari. pavles mixedviT, bunebiTi rjulis matarebeli warmarTebi,<br />
romelTac rjuli bunebiTad gulebSi uweriaT da mas asruleben,<br />
gamarTldebian (rom 2,13-15). es rjuli igivea, rac Sinagan adamianSi,<br />
adamianis sulSi CaTesili kanoni anu bunebiTi logosi (ix. Talasesadmi<br />
15) da gamodis, rom is Zv. aRTqmis rjulze upiratesia, radgan es<br />
ukanaskneli mxolod misi garegnuli mxarea, anu garegamovlinebaa<br />
garkveul viTarebaSi (Zv. aRTqmis eonSi). rodesac suliwmidasTan<br />
Tanamoqmedebs adamiani sakuTari sulis ganmwmendelobas, maSin bunebiTi<br />
logosiT, anu kanoniT mTlianad ganimsWvaleba igi (suli da, amdenad,<br />
mTeli adamiani). anu suliwmidis madls Rebulobs adamiani misteriebSi<br />
da Tanamoqmedebs am madlTan. es madli sxvas arafers akeTebs, Tu ara<br />
imas, rom bunebiT logoss, romelic aris yvela adamianSi, “aamoqmedebs”<br />
da “gaabatonebs” sulSi da mas (suls) warmarTavs daniSnulebisamebr<br />
RmerTisaken. suli xedavs, “aRiarebs” am kanons Tavis TavSi, anu grZnobs<br />
madls. amgvarad, suli daagemovnebs saRvTo kanons axla da aq. da es<br />
dagemovnebaa is, rasac iZleva misteriebi. anu, evqaristia aris gancda da<br />
codna RmerTis, rogorc sikeTis da es sikeTe aris RmerTisave<br />
yovlismcodneoba da Tavisufleba. es is codnaa, romelic aRemateba<br />
arCevans, anu evqaristiaSi adamiani aRwevs namdvil Tavisuflebas. amasve<br />
mowmobs Talasesadmi 19:<br />
“kiTxva: ra aris: ‘vinc rjulis gareSe (άνοµως, ara rjulqveS) Sescoda,<br />
rjulis gareSeve (ara rjuliT) daiRupeba da vinc rjulSi Sescoda,<br />
rjuliT ganisjeba’ (rom 1,12)? da rogorRa ambobs igi kvlav: ‘rodesac<br />
Cemi saxarebisamebr gansjis RmerTi adamianebis dafarulT iesos mier’<br />
(rom 2,16)? Tu rjuliT ganisjebian, rogorRa qristes mier?<br />
pasuxi: RmerTis sityva ieso qriste, rogorc yovelives Semoqmedi,<br />
bunebis mixedviTi rjulis Semqmnelicaa, xolo rogorc winamzrunveli<br />
(προνοητής, winamoazrovne) da rjulmdebeli, cxadia, aris momcemeli<br />
werilobiTisac da sulismierisac (anu madlismieris). ‘rjulis boloa<br />
512 Talasesadmi... 18 PG 90, 305D-308A<br />
168
qriste’ (rom 10,4), cxadia, werilobiTis moazrebulis sulierad. amrigad,<br />
Tu qristeSi, rogorc winamzrunvel SemoqmedSi, rjulmdebelsa da<br />
SemawynarebelSi (ιλασµόν), bunebiTi, dawerili da madlismieri rjuli<br />
Seikribeba (συνάγεται, Seizideba), maSin dadasturdeba saRvTo mociqulis<br />
[naTqvami, rom] adamianebis dafarulT elis gansja misi saxarebis<br />
mixedviT (anu rogorc imaxarobleba [RmerTis] bunebiTad mxolodSobili<br />
sakuTari (οικείου, Sinauri) sityvis, ieso qristes mier). [es sityva]<br />
ganmsWvalavs yovelives, zogs amxels, zogs Sesabamisad miiRebs da<br />
masTan Tanamyofi bunebiTad mxolodSobili gamouTqmeli sityvis mier<br />
damsaxurebisamebr (κατ᾽ αξίαν, Rirsebisamebr) miagebs bunebis, rjulisa da<br />
madlis SesabamisobaSi myofT. RmerTis sityvaa Semqmneli yoveli bunebis<br />
da yovelgvari rjulis, kanonisa da ganCinebis; [aseve igi aris]<br />
bunebisaganTa, rjulisaganTa, kanonisaganTa da ganCinebisaganTa msajuli,<br />
radgan mbrZanebeli sityvis gareSe ar arsebobs rjuli. Tu vinme<br />
rjulSi ganisjeba, qristeSi ganisjeba momavalSi; Tu rjulis gareSe,<br />
kvlav masSi (qristeSi) ganisjeba momavalSi. sityva, rogorc Semoqmedi,<br />
aris yoveli qmnilebis, Tqmulis da moazrebulis sawyisi,Sua da<br />
bolo”. 513<br />
maSasadame, adamiani Tuki movida Sinagan logosTan harmoniaSi, maSin igi<br />
harmoniaSia mTel qmnil da uqmnel realobasTan. amrigad, codna<br />
dauSvebels xdis disharmonias. 514 am evqaristiul harmoniaSi, momentSi,<br />
sadac SeuZlebelia boroteba, Cveni azriT, ZvelberZnuli logosi hpovebs<br />
Tavis saboloo konceptualur gamovlinebasa da aqtualizirebas,<br />
rogorc upirvelesad pirovnuli erTianoba da samerTebis paradigmis<br />
fonze am erTianobaSi moicveba zogadkacobriuli civilizaciisa<br />
(romlis asoebSi “dawnexili” saxea <strong>wminda</strong> werili) da samyaros<br />
erTianobebic:<br />
“kiTxva: ra aris: “gana ar xelSeexebian da ipovnian RmerTs?” (saqm 17,27)<br />
rogor xelSeexeba da ipovnis mavani RmerTs?<br />
pasuxi: is, vinc xiluli (φαινοµένην) [da] sxeulebrivi msaxurebis rjuls<br />
ara grZnobiTad xedavs, aramed goniTad zedSemovliT gansWvrets<br />
TiToeul xilul simboloTagans da TiToeulSi dafarul RvTivsrul<br />
logoss swavlobs ([xolo] logosSi RmerTs poulobs) da rjulis<br />
ganwesebebis nivTis (materiis) mtverSi myofs gonieri ZaliT keTilad<br />
513 PG90, 308BC. sainteresoa Tu rogor “gaaTamaSebs” aq droebs <strong>maqsime</strong>: Zv. aRTqmiswina<br />
eoni gadmoaqvs awmyoSi da gansasjeli ki momavalSi. aseTi “TamaSi” saSualebas iZleva<br />
vifiqroT, rom mounaTlavebi cxovroben TiTqos Zv. aRTqmiswina eonSi da ganisjebian<br />
Sinagani rjulis mixedviT. cnobilia, rom aseTi midgoma dauSveblad miaCniaT<br />
marTlmadidebelebis nawils. Sdr. Anastasios Yannopoulatos (Arcbishop), Theological Approach to<br />
Understanding Other Religions, A Facing the World, ST. Vladimir’s Seminary Press, Chestwood, New York 10707,<br />
2003, 150-151: For Maximus Confessor the divine Logos of God the father is mystically present in each of His<br />
commandments and through His “seminal word” in each human being. In this way, he who carries out a<br />
commandment as “seminal word” receives mystically the Holy Trinity.<br />
514 Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии... 87-89: “[Е]сть бытие и... мы о нем можем<br />
рассуждать на языке гармонии. [...О]дним из условий ума... является множественность его существований.<br />
[...] Явление ума всегда дано множественно на уникальных персонах. [...] Если я совершаю зло по<br />
отношению к другому, я разрушаю условия, на которых существую сам [...] Вот это разрушение явления<br />
своих собственных условий, благодаря которым оно только и может существовать, и называется<br />
нарушением гармонии. [...Ум] не может и не должен разрушать условия собственного существования. [...]<br />
Ты можешь делать только то, что не вернется к тебе в виде разрушения условий твоего собственного<br />
существования. Если поступаешь свободно, то не совершишь таких действий, которые нарушат твою<br />
возможность свободы”.<br />
169
xelSeaxebs da rjulis xorcSi dafaruls poulobs grZnobebs<br />
dasxltomad margalit logoss (RmerTsityvas). aseve, [igi] xilulTa<br />
bunebas ara mxolod grZnobebiT Semowers (περιγραφών, aRwers), aramed<br />
gonebis sibrZniT TiToeul qmnilebaSi logoss gamoikvlevs. [amgvarad<br />
is] poulobs RmerTs da arsebulebSi winwamoWrili (προβεβληµένης)<br />
didebulqmedebebisagan swavlobs qmnilebebis Tavad mizezs. radgan<br />
xelSexebis Tviseba aris ganmrCevloba, is, vinc rjulismier simboloebs<br />
mcodneobiTad miudgeba da arsebulebis xilul bunebas mecnierebiTad<br />
ganWvrets (θεωµένος), [igi] ganarCevs [<strong>wminda</strong>] werils da qmnilebas da<br />
sakuTar Tavs (εαυτόν, TviTs). werils [ganarCevs] asod da sulad;<br />
qmnilebas – logosad da zedapirad (επιφανείαν); xolo TviTs – gonebad<br />
da grZnobelobad. iRebs werilisgan suls, qmnilebisagan _ logoss,<br />
xolo TviTisagan _ gonebas da erTmaneTs daurRvevelad (αλύτως,<br />
dauxsnelad) SeaerTebs. [am gziT igi] poulobs RmerTs, rogorc<br />
Semcnobeli, (rogorc [es] saWiroa (δει, jer-ars) da SesaZlebelia), im<br />
RmerTs, [romelic myofobs] gonebaSi, logossa da sulSi. [amgvarad]<br />
ganaTavisuflebs (απαλλαγείς) yovel Secdomils da uamrav warmodgenaSi<br />
(δόξας, SexedulebaSi) CaTreulebs _ vambob asoebs da zedapirs da<br />
grZnobebs _, romlebSic arsebobs raodenobis (ποσότης, simravlis) da<br />
monadas sxvadasxvanairi winaaRmdegobebi 515 . [is, vinc] rjulis asos da<br />
xilulTa zedapirs da sakuTar grZnobelobas erTmaneTTan Seaqsovs<br />
Senarevad, [is] brma aris da beci da sneulia arsebulebis mizezis<br />
arcodnis seniT”. 516<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis mTavaria ara is, rac moxda dacemamdel eonSi, aramed is,<br />
rac xdeba axali aRTqmis eonSi, radgan aq ganimarteba da saCino xdeba<br />
yvela danarCeni eonis namdvili sazrisi da, amasTan erTad, daisaxeba<br />
momavlis usasrulo <strong>evqaristiuli</strong> perspeqtiva. <strong>maqsime</strong>sTan ara gvaqvs<br />
parelTonologia (παρελθόν, warsuli), aramed parondologia (παρόν, awmyo)<br />
da melondologia (µέλον, momavali). amas mowmobs Talasesadmi 43-e<br />
pasuxic:<br />
“kiTxva: Tuki werilis mier sicocxlis xes sibrZne ewodeba (igav 3,18),<br />
xolo sibrZnis saqme aris garCeva da codna keTilisa da borotis<br />
Secnobis xis (dab 2,9), riT gansxvavdeba sicocxlis xisagan?<br />
pasuxi: bevri raimes Tqmis SemZlebelni iyvnen am sakiTxis Sesaxeb<br />
eklesiis maswavleblebi maTSi myofi madlis mier, magram dadumebiT<br />
pativis cema am adgilis [Sesaxeb] miiCnies ufro sworad, da radgan<br />
mravalTa azrovnebas ar SeuZlia miaRwios dawerilTa siRrmes, raime<br />
Rrma [azris] Tqmas Tavi aarides [maswavleblebma]. da Tu rame Tqva vinme<br />
[maTganma], pirvelad gaarCies msmenelTa Zala da, amgvarad, mswavlelTa<br />
sasargeblod gamoTqvamdnen, magram umetess gamotovebdnen<br />
gamoukvlevelad. mec varCevdi, am adgilisaTvis mdumared gverdi amevlo,<br />
magram mivxvdi, rom amiT Sens RvTismoyvare suls davamwuxrebdi. amitom,<br />
Seni gulisaTvis vityvi yvelas unaris Sesaferisad da didisa da<br />
pataras azrovnebis Sesabamisad. sicocxlis xes da ara aseT xes,<br />
TavisTavad mxolod sicocxlis xed saxelwodebuls da meores<br />
515 <strong>maqsime</strong>saTvis simravlesa da monadas Soris winaaRmdegoba daZleulia samerTebaSi<br />
(mag., sxvadasxva siZnele... 39, 105; mistagogia 23 da uamravi sxva). am monakveTis mixedviT<br />
aSkaraa, rom <strong>maqsime</strong> adamianis eqsistencialuri erTianobis paradigmad swored<br />
samerTebas ganixilavs. adamianis sulSi unda daiZlios winaaRmdegobebi simravlesa da<br />
erTs Soris da is daZabulobis veli, sadac es daZleva xorcieldeba, upirvelesad aris<br />
evqaristia (ix. mistagogia 5).<br />
516 Talasesadmi... 32 PG 90, 372BD<br />
170
[saxelwodebuls] ara sicocxlis [xed], aramed keTilisa da borotis<br />
Secnobis, bevri da gamouTqmeli aqvT gansxvaveba. sicocxlis xe<br />
namdvilad sicocxlisac aris Semqmneli, xolo [rogorc] ara sicocxlis,<br />
cxadia, sikvdilis Semqmnelia. sicocxlis arSemqmneli ar aris<br />
saxelwodebuli sicocxlis xed. amitom, naTelia, rom sikvdilis aris<br />
mqneli [es xe] (radgan, sxva araferi upirispirdeba sicocxles, rogorc<br />
[ram] sawinaaRmdego). sxva mxrivac sicocxlis xes, rogorc sibrZnes,<br />
mravali aqvs gansxvaveba keTilis da borotis xisgan, romelic ar aris<br />
sibrZne da arc saxelwodebula [aseTad]. sibrZnis Tvisebaa goneba da<br />
gansja (λόγος, azrovneba), xolos sibrZnis winaaRmdeg ganwyobilis<br />
Tvisebaa ganusjeloba (αλογία, uazrovnoba) da grZnobeloba (αισθήσις,<br />
grZnoba). radgan gonieri sulis da grZnobieri (αισθητικού) sxeulisagan<br />
Sedgenilad Seiqmna (προς γένεσιν ήλθεν, dabadebisken movida adamiani), erTi<br />
gagebiT sicocxlis xe SeiZleba miviCnioT (έστω κατέ µίαν επιβολήν, dae, iyos<br />
erTi zeddadebiT) sulis gonebad, sadac moqmedebs sibrZne (σοφίας υπάρχει<br />
το χρήµα, sibrZnis arsebobis gamoyeneba), xolo keTilisa da borotis xis<br />
Secnobis xe [SeiZleba miviCnioT] sxeulis grZnobelobad, sadac cxadad<br />
arsebobs ganusjelobis moZraoba, romlis gamocdilebiT moqmedebiT<br />
arSexebis saRvTo mcneba miiRo adamianma da ar daicva [es mcneba].<br />
werilis mixedviT, orive xe ganmasxvavebelia ram sagnebis (τινών,<br />
raimeebis), anu gonebis da grZnobelobis. amgvarad, gonebas aqvs<br />
goniTsawvdomTa da grZnobadTa, droiTis da maradiulobebis<br />
gansxvavebis Zala. metic, [is] aris sulis ganmrCevlobis Zala da mas<br />
[suls] arwmunebs, zog raimeSi SenarCundes da zog raimes ki aRematos.<br />
xolo grZnobelobas aqvs sxeulis tkivilis da siamovnebis gansxvavebis<br />
Zala. metic, aris ra Zala sulieri da grZnobieri sxeulebis,<br />
daarwmunebs, rom erTs mieltvodes da meores ganeltvodes. Tuki<br />
adamiani iqneba mxolod tkivilis da siamovnebis sxeulis grZnobelobis<br />
ganmrCeveli, maSin daarRvevs saRvTo mcnebas da SeWams borotisa da<br />
keTilis garCevis xisas, anu grZnobadismier ganusjelobas da eqneba<br />
mxolod sxeulTa Semadgenelis ganmrCevloba, romliTac siamovnebas,<br />
rogorc keTils, ise miecema da tkivils, rogorc borotebas, ise<br />
ganeSoreba. xolo, Tuki mxolod maradiulTagan droiTebis<br />
ganmasxvavebeliT xdeba srulad gonierTa ganmrCeveli, maSin daicavs<br />
saRvTo mcnebas da SeWams sicoclxis xisgans, vambob gonebaSi Tanmyof<br />
sibrZnes da mas [sibrZnes] mxolos aqvs sulis Semadgeneli ganmrCevloba,<br />
romliTac maradiul didebas, rogorc sikeTes, ise miecema, da, rogorc<br />
borotebas, ise ganerideba droiT waxdenilobas. amrigad, mravali aris<br />
ori xis gansxvaveba: maTSi bunebiTis gansxvavebuloba da TiToeulis<br />
bunebis Sesabamisi gamoCeniloba, romelic erTnairad (οµωνυµώς,<br />
omonimurad) gamoiTqmeba keTilisa da borotis saxelwodebis gamijvnis<br />
gareSe, da, romelsac SeuZlia sulis nasityvobaTa (Λογίοις του Πνεύµατος)<br />
ara brZnad da mowadinebulad gamomkvlevTa (επεσκέµµενως εντυγχανούσι)<br />
cduneba. magram Tqven xarT brZenebi madliT da iciT, rom is, rac<br />
martivad iTqmeba borotad, ar aris yovelTvis boroti, aramed raimes<br />
mimarT aris boroti da raimes mimarT araboroti; aseve, martivad<br />
Tqmuli sikeTed, ar aris yovelTvis sikeTe, aramed raimes mimarT aris<br />
keTili, raimes mimarT _ ara. amitom erTnairi saxelwodebis (οµωνυµίας)<br />
gamo zianisagan daculebi xarT”. 517<br />
<strong>maqsime</strong>s am Tavisebur ganmartebaSi erTgvarad Sejamebulia mocemul<br />
bibliur pasaJze aRmosavlel <strong>wminda</strong> mamaTa ganmartebebi. amave dros, igi<br />
pirvelqmnil codvaze Tavisi Sexedulebis erTguli rCeba: codva<br />
mdgomareobs siamovnebisaken TavmoyvareobiT gadaxraSi. amasTan erTad,<br />
517 Talasesadmi... PG 412A-413B<br />
171
igi samoTxis xeebs ganmartavs alegoriulad 518 da keTilsa da borots<br />
Soris arCevanis agonia gadmoaqvs axla da aq, am cxovrebaSi (da ara<br />
maSin da sxvagan). maradiuli dideba da arsebobis harmoniuloba, rogorc<br />
sikeTeSi sicocxle, aris sibrZne, anu codna. xolo sikeTesa da<br />
borotebis xis nayofi aris nawilobrivi codna da aseTive Tavisufleba.<br />
srul TavisuflebaSi mopovebuli msgavseba, anu codna gamoricxavs<br />
borotebas. amaSi, vfiqrobT, Tanxvdebian <strong>maqsime</strong> da berZnuli filosofia.<br />
dabolos, Talasesadmi 44:<br />
“kiTxva: vis eubneba RmerTi: ‘aha adami iqca rogorc erTi Cvengani’ (dab<br />
3,22)? Tu [mimarTavs] Zes, maSin rogor Seadarebs adams RmerTs, rodesac<br />
ar aris misi (RmerTis) arsebisagani? Tu angelozebs [mimarTavs], rogor<br />
Seadarebs angelozs sakuTar Tavs, rogorc arsebiT Tanaswors, roca<br />
ambobs: ‘erTi Cvengani’?<br />
pasuxi: ukve vTqvi [babilonis] godolis mSeneblobis Sesaxeb TavSi, rom<br />
winazrunvilTa sulis sasmeneli ganwyobilebis (υποκειµένην τη ψυχή των<br />
προνοουµένων διάθεσιν, RmerTis mier zrunvilTa winmdebare sulieri<br />
mdgomareobis) Sesabamisad [<strong>wminda</strong>] werili gaaformebs (διαπλάττεται,<br />
gamoqnis) RmerTze naTqvamT da Cveni bunebis Sesaferisi saxeebiT saRvTo<br />
ganzraxulobas gamoniSnavs (αινιττοµένη βούλην, gamosaxavs nebas). amrigad,<br />
ara martivad warmoadgens RmerTs molaparaked, ‘aha iqca adami rogorc<br />
erTi Cvengani’, aramed, cxadia, [mcnebis] gadasvlis Semdeg 519 . [xolo am]<br />
sityvebis mizezic daamata [im fraziT], Tqven rom, gamotoveT CagerToT<br />
momarTvaSi (κεφαλαιώ, reziumeSi), romelic aris azris naTelmyofeli.<br />
[anu] Tqva ra [werilis] sityvam: ‘aha iqca adami rogorc erTi Cvengani’<br />
daamata ‘keTilisa da borotis Secnobis, da axla rom arasdros<br />
gaiwodos misi xeli da moiRos sicocxlis xisagan da icocxlos<br />
ukunisamde’ (dab 3,22). radgan mas rCevasTan erTad mravalRmerTianoba<br />
aswavla eSmakma, roca uTxra: ‘romel dResac ki SeWamT xisagan,<br />
agexilebaT Tvalebi da iqnebiT, rogorc RmerTebi, mcodneni keTilis da<br />
borotis’ (dab 3,5), amitom eSmakis damjere adamianis samxileblad<br />
msaxioburad (µεθ’ υποκρίσεως) da erTgvari ironiulobiT da gakicxviT<br />
ambobs RmerTi: ‘iqca rogorc erTi Cvengani’ [da amas] mravlobiTSi<br />
gamoTqvams gvelis mieri cdunebiT adamSi Cadebuli RvTaebis Sesaxeb<br />
[mcdari] azris [Sesabamisad]. nuravis moeCveneba, rom werilis<br />
Cveulebisagan gansxvavebulia ironiuli metyveleba (stili). rodesac<br />
[mavani] ismens werilis RmerTis piriT laparaks israelis mimarT: ‘Tu<br />
wamoxvalT Cemken cruni (gularZnilni, drkuni), mec wamoval Tqvenken<br />
cru’ (lev 26,27), [dae] ixilos, rom [am SemTxvevaSi] arafriT gansxvavdeba<br />
ironiisagan sicrue, da mixvdes, Tu rogor moumzada aqabs satyuara da<br />
warudgina mas tyuili, rogorc simarTle, da romelTa mierac Sescoda,<br />
[maT mierve] (igulisxmebian cruwinaswarmetyvelni –k.k) SeamTxvia<br />
samarTlianad sasjeli. Tuki adamis ara [amgvarad] Sesacdenad [anu<br />
ironiulad –k.k] Semohyavs werils RmerTi mTqmelad: ‘iqca rogorc erTi<br />
Cvengani’, rogorRa Semoitana [fraza] ‘keTilis da borotis Secnobis’,<br />
rogorc Sedgenili da winaaRmdegobebisagan Senawevrebuli codnis mqone<br />
[RmerTis warmomadginebeli]? RmerTze aseTi ramis gafiqrebac ki<br />
SeuZlebelia, araTu Tqmis gabedva, radgan mas aqvs martivi arseba, Zala<br />
518 <strong>maqsime</strong>s egzegetikuri meTodisaTvis ix. Ιω. Γαλάνης, Η Αγία Γραφή στο έργο του Μαξίµου του<br />
Οµολογητού, Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001, 79-92; К.<br />
Каман, Герменевтические предпосылки в труде «Ответы Фаласию» св. Максима исповедникаю Вклад в<br />
православную библейскую гермеревтику, XV Ежегодная Богословская Конференция Православного Свято-<br />
Тихоновского гуманитарного университета, Москва 2005, 23-29<br />
519 RmerTma es sityvebi Tqva codviTdacemis Semdeg. winaaRmdeg SemTxvevaSi gamovidoda,<br />
rom adami bunebiT RmerTi iyo.<br />
172
da codna (γνώσιν) da mxolod keTilis codna (καλού γνώσιν). ufro metic,<br />
aris TviTarseba da Zala da codna. arc romelime moazrovne<br />
arsebaTagans, romelic aris RmerTisagan da RmerTis Semdeg, aqvs<br />
[RmerTis] msgavsad da igivenairad gonebis martiv moZraobaSi codna,<br />
rogorc winaaRmdegobebisagan Sedgenilad arsebuli. radgan, erTmaneTs<br />
SepirispirebulTagan erT-erTis codnis Tvisebaa meoris codnis qceva<br />
ucodinrobad. Seurevnelia winaaRmdegobebTan codna da yovlad ara<br />
Tanamyofi (ασυνύπαρκτος), radgan romelime orTaganis codna meore<br />
winaaRmdgomTaganis iwvevs ucodinrobas, rogorc verc Tvali aRiqvams<br />
zemoTas da qvemoTas erTad, da orives saTiTaod Tu TiToeulis<br />
Sesabamisad ar mibrunda da sxvebisagan yovlad ar ganeSora. [amrigad,] an<br />
werili aCvenebs adamis aseT vnebulobas RmerTs mikuTvnebulad an adams<br />
gvelis rCevisaTvis amxels, romelmac (gvelma) cdunebismieri<br />
warwymedilobebis SegrZnebad (συναίσθησιν) miiyvana da mivida igi (adamiani)<br />
mravalRmerTianobamde. Tu es aris swori [ganmarteba], maSin sakmarisia<br />
[Sen mier wamoWrili] problemebisaTvis. Tuki TviTon SemdegSi umetess<br />
ipovni, gadmomeci mec SenTvis RmerTisagan mocemuli arsebulebis<br />
Sesaxeb madlisagani. rac Seexeba ‘axla rom arasdros gaiwodos misi<br />
xeli da moiRos sicocxlis xisagan da icocxlos ukunisamde’, rogorc<br />
mgonia, winaazrovnebiTad saqmiT xdeba SeurevnelTa [keTilis da<br />
borotis] gayofa, raTa cudi ar gaxdes ukvdavi SenarCunebeli sikeTesTan<br />
wilmqoneobiT. adamianis Semqmnels nebavs TavisTavad adamiani ar<br />
Seerios SeZenil winaaRmdegobebis codnas [adamianis bunebiT Tvisebad<br />
ar gadaiqces winaaRmdegobebisagan Sedgenili codna, romelic codviT<br />
SeiZina]”. 520<br />
vfiqrobT, es monakveTi SesaniSnavad asaxavs <strong>maqsime</strong>s Sexedulebas<br />
Tavisuflebis cnebaze. am nawyvetis safuZvelze gvinda gamovyoT<br />
ramdenime momenti:<br />
1. RmerTis codna, iseve rogorc misi arseba, aris martivi da masSi<br />
aranairad ar arsebobs diskretuli da dianouri (mi-d-mo-gonebiTi)<br />
azrovneba. aseTi azrovnebis amplitudis pikuri niSnulebia keTili<br />
(mo) da boroti (mi) (an piriqiT). am “misa” da “mos” Soris moqceulia<br />
adamianis sicocxle;<br />
2. aqedan gamomdinare, “misa” da “mos” Soris arsebuli winaaRmdegoba<br />
sruliad gaarafrebulia RmerTSi, radgan igi (RmerTi) Tavisuflebis<br />
iseTi xarisxia, sadac arCevani absoluturad warxocilia.<br />
winaaRmdegoba arsebobs mxolod “midsa” da “mos” sferoSi, romelic<br />
aris mravalRmerTianobis sfero. arCevanze SeCereba gulisxmobs<br />
mravalRmerTianobaSi dayovnebas. anu, <strong>maqsime</strong>s azriT, Tavisufleba,<br />
romelic arCevans gulisxmobs Tavis TavSi, rogorc maradiulad<br />
aucilebel aspeqts da ara mxolod sawyis punqts, ar aris<br />
qristianuli, aramed paganisturi;<br />
520 Talasesadmi... PG 413C-417A<br />
173
3. <strong>wminda</strong> werili morgebulia adamianis sulier momzadebulobas da ar<br />
SeiZleba warmodgenili iqnas, rogorc TviTkmari, aramed unda<br />
ganixilebodes evqaristiul konteqstSi ise, rogorc es zemoT vnaxeT;<br />
4. saRvTo ironia “warmoiSva adamianis mimarT udidesi TanagrZnobis<br />
gamo”, rogorc amas germanel-ebraeli filosofosi martin buberi<br />
(1878-1965) ambobs. 521 es ironia (ara dacinva, aramed mxileba) gamoixateba<br />
imaSi, rom rogorc berZnul komediaSi (berZnul dramaze ix. qvemoT,<br />
me-5 TavSi) msaxiobi amZafrebs prototipis naklulovanebas (Sdr.<br />
“msaxioburad da erTgvari ironiulobiT”) da amiT saCino xdeba<br />
mdgomareobis ara komikuroba, aramed, upirvelesad, tragikuloba,<br />
sneuloba. dabadebis narativi <strong>maqsime</strong>saTvis dramis siuJetia, xolo<br />
berZnuli dramis siuJeti ki miTia (amaze qvemoT, me-5 TavSi). anu<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis dabadeba aris erTgvari miTiuri narativi, romelic<br />
gaTamaSdeba yoveldRiurobaSi. vfiqrobT, “gaTamaSebas” warmoadgens<br />
aseve <strong>evqaristiuli</strong> rituali – igia keTilisa da borotebis, anu<br />
codnisa da Tavisuflebis drama.<br />
521 М. Бубер, Образы добра и зла, Два образа веры, Москва 1999, 169. martin buberi wers, rom<br />
ebraulad Secnoba gulisxmobs subieqtisa da obieqtis uSualo kontaqtSi yofnas (168).<br />
winaaRmdegobebis, dapirispirebulobis codnas moicavs RmerTi, magram es mas ar<br />
borkavs, radgan igi mas usasrulod aRemateba (167). RmerTma Seqmna samyaro da icis, rom<br />
masSi aris polusebis (romelic gamoixateba sikeTe-borotebiT) dapirispirebuloba. man<br />
am codnis nawili misca adamians, rogorc Sesaqmis Tanamoqmeds. adamians rom ar<br />
Seewyvita Tana-Se-moqmedeba, anu, ar gaCerebuliyo arCevanis Tavisuflebis sferoSi,<br />
aramed aRmatebuliyo masze RmerTze mindobiT (превосходяще-доверительное оперирование<br />
противоположностями), maSin igi ar daeqvemdebareboda winaaRmdegobebs, rac aris<br />
mokvdavoba (164-165, 168). adamiani daeqvemdebara mokvdavobas, rodesac Tavisi warmosaxvis<br />
unari gamoiyena zedmetad, ese igi mieca gauformebel fantazirebas – marTalia,<br />
warmosaxvis unari igivea, rac Semoqmedebis unari, magram adamianma warmoidgina, anu<br />
Seqmna raRac sxva samyaro (sadac RmerTi iyo ufro mkacri, vidre sinamdvileSi _<br />
eSmakTan saubrisas eva azviadebs akrZalvis mcnebas) (165) da SeCerda im samyaroze, anu<br />
Sewyvita Tana-Se-moqmedeba. swored am SeCerebisas sikeTe da boroteba SeiWreba mis<br />
cnobierebaSi (<strong>maqsime</strong>seulad rom vTqvaT, igi “SeigrZnobs” –k.k) maT. igi amieridan am<br />
wyvils ver moicavs erTad, aramed imyofeba an erT an meore mdgomareobaSi (anu<br />
azrovnebs maT diskretulad, midmogonebiTad –k.k) da, metic, igi sikeTis aRqmas iwyebs<br />
mxolod maSin, rodesac imyofeba borotebaSi (rogorc janmrTeloba mxolod maSin<br />
xdeba “SesagrZnobi”, rodesac organizms stkiva. swored amgvari adgili aqvs tkivils<br />
adamianSi da igi xdeba ganuyofeli nawili Semoqmedebis _k.k). da es procesi, rac xdeba<br />
adamianSi, vrceldeba mTel qveynierebaSic (168). rogorc vxedavT, bevri paraleli<br />
iZebneba <strong>maqsime</strong>sa (noselisac) da martin buberis SexedulebebSi sikeTe-borotebis<br />
Sesaxeb.<br />
174
3.3. siyvaruli da evqaristia<br />
3.3.1. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> ontologia<br />
eklesiis asketuri tradiciis mixedviT, pirovnebis Tavisufleba aris<br />
RmerTis nebisadmi adamianis nebis damorCileba. aseTi Tavisufleba<br />
konkretulad vlindeba imaSi, rom aerTianebs sulis Zalebs: “gansjas<br />
gonebasTan, sibrZnes _ gonierebasTan, saqmes (praqtikas) _ xedvasTan<br />
(TeoriasTan), siqveles _σcodnasTan da rwmenas – dauviwyebel<br />
codnasTan”. 522 es aris arsebobis axali saxe, rodesac adamiani<br />
“sxvisadmi” TviTSewirviT gaTavisufldeba bunebrivi/fizikuri<br />
iZulebisagan. anu, bunebrivi SezRudulobisagan adamiani<br />
transcendirebs/eqstazirebs siyvaruliT. amdenad, Tavisufleba aris<br />
siyvarulSi da, metic, Tavad siyvarulia. 523<br />
magram Tavisufleba aseve<br />
aris RmerTis saCuqari _ RmerTsityvis madli. es saCuqari ki, rogorc<br />
vTqviT, adamians miecema maSin, rodesac igi siyvarulis konkretuli<br />
saqmeebiT baZavs da Segnebulad mimarTulia RmerTsityvis eqstazuri da<br />
kenotikuri, anu TviTwarmocarielebiTi arsebobis saxisaken, radgan<br />
RmerTsityvas “SeuZlia yvelas daexmaros, rodesac inebebs da umetesad<br />
ki maT, vinc misi gulisaTvis moRvaweobs”. 524 amasTan erTad, es madli<br />
aris suliwmidis moqmedeba adamianSi. marTalia, “suliwmida ar aris<br />
ganSorebuli arc erTi arsisagan [...] winagangebiTi ZaliT yovelives<br />
gamWoli da TiToeulSi bunebiTad arsebuli unaris (λόγος)<br />
amamoZravebeli”, 525 igi mxolod qristes msgavsad Segnebulad,<br />
“gonivrulad” moRvaweebSi aris STamkvidrebuli, anu myofobs maTSi ara<br />
mxolod rogorc Svilmyofeli, aramed ganmaRmrTobeli:<br />
“igi [suliwmida] aris yvela qristianSi [...] rogorc Svilmyofeli<br />
(υιοθεσίας). amasTan, igi rogorc sibrZnis dambadebeli [...] arc erTSi ar<br />
aris martivad, imaT garda, romlebic gonierni arian da romlebic<br />
saRvTo moRvaweobis gziT TavianT Tavs misi ganmaRmrTobeli<br />
STamkvidrebis Rirsad gamoaCenen, rameTu yvela is, vinc ar aris saRvTo<br />
nebaTa mqmneli, Tundac rom morwmune iyos, ugunuri gulis mqonea,<br />
rogorc ukeTur azrTa [λογισµών, logismoTa] samWedlosi, misi sxeuli ki<br />
522 mistagogia 5, PG 91, 667 CD<br />
523 Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο Έρως... 35. da Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 229-233.<br />
524 siyvarulis T... 2,39 PG 90, 997AB. Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 237.<br />
525 Talasesadmi... 15 PG 90, 297 (es pasaJi mogvyavs e. WeliZis Targmanis mixedviT. ix. e.<br />
WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />
kacobriobaSi”, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisis sasuliero akademia,<br />
Tbilisi 2004, 77-79)<br />
175
codvas aris daqvemdebarebuli, rogorc mTlianad moculi vnebaTa<br />
sibilweebiT”. 526<br />
“gonieri guli”, rogorc Semecnebis organo, moRvaweobiTad aris niadag<br />
mogebadi. anu, “gonieri guli” ar aris erTxel da samudamod SeZenili,<br />
aramed misi SeZena gangrZobili asketur-SemecnebiTi procesia. amave<br />
dros, igi ar aris “bunebiTi” SenaZeni, aramed aris saRvTo saCuqari<br />
maTTvis, vinc marad iswrafvis siyvarulis saqmeebis<br />
gansaxorcieleblad. 527 anu, sabolood igi yovelTvis damokidebulia<br />
RmerTis keTil nebaze da verasodes gaxdeba avtonomiuri procesis<br />
utyuari Sedegi. Tavad es procesi, erTi mxriv, aris madlis gamovlineba,<br />
amoqmedeba moRvaweSi da, meore mxriv, am procesis dadebiTi Sedegi aris<br />
aseve suliwmidis saCuqari, romelic avtomaturad ar gamomdinareobs<br />
moRvaweobis procesisagan. amrigad, saRvTo madliT aRZruli adamiani<br />
bunebiTi logosis mixedviT iRvwis da Seicnobs WeSmaritebas arsebulTa<br />
logosebis wiaR da pirispir Sexvdeba RmerTs, visac es logosebi,<br />
rogorc simboluri ram sazrisebi, gamoavlenen:<br />
“yvela, vinc rjulis cxad sxeulebriv msaxurebas ara grZnobadad<br />
xedavs, aramed goniTsawvdom TiToeuls xilul simboloTagans<br />
ganWvrets da [amasTan erTad] swavlobs TiToeulSi Camalul RvTivsrul<br />
logoss, is logosSi poulobs RmerTs”. 528<br />
xiluli sagani Tu moqmedeba aris simbolo. xolo am simbolos sazrisi<br />
aris RmerTisagan am saganSi imTaviTve CaTesili logosi 529 . qristesamebr<br />
filosofosoba, 530 anu azrovneba, ganuyofelia praqtikuli<br />
moRvaweobisagan. metic, <strong>maqsime</strong>s mixedviT, upirvelesad praqtikuli,<br />
siyvarulis asketuri varjiSi aris namdvili filosofosoba. 531 magram<br />
mainc, es filosofosoba ar aris ucxo inteleqtualuri “wurTnisa”,<br />
radgan arsebulTa logosebi swored goniTsawvdomi, ese igi<br />
inteleqtualuri sferoa. swored siqvele, rogorc asketuri varjiSis<br />
526 Talasesadmi... 15 PG 90, 300. aseve sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1,72-73 PG 90,<br />
1208C-1209A.<br />
527 Sdr. G. Florofsky, ∆ηµιουργία κα απολύτρωση (berZnulad Targm. Παν. Πάλλης), Θεσσαλονίκη 1983,<br />
191.<br />
528 Talasesadmi... 32 PG 90, 372 B<br />
529 is, rom logosi aris “bunebiseuli Tesli” ix. Talasesadmi... 15 (e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong><br />
aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb kacobriobaSi”... 78, 79 )<br />
530 Sdr. siyvarulis T... 4,30 PG 90, 1053D: “...aris gza qristesamebr filosofiisa da vinc<br />
ar dgas am gzaze, ver Tanadaemkvidreba masTan erT ezoSi (συναυλίζεται αυτώ)”.<br />
531<br />
Sdr. J. K. Kotsonis, Christian Mysticism During the Early and Middle Byzantine Periods<br />
Part I: St Macarios and St. Maximus Confessor, Theandros V. 5/2, Winter 2007/2008,<br />
http://www.theandros.com/byzmysticism1.html<br />
176
monapovari da Semecneba arian urTierTSemavsebelni 532 da erTiani<br />
adamianuri hipostasis energiuli, anu moqmedebiTi gamovlinebani:<br />
“warmatebuli siqveleebSi da codniT gamdidrebuli, vinc sagnebis<br />
namdvil bunebas xedavs, yvelafers saRi azrovnebiT qmedebs da<br />
metyvelebs da ar Seicvleba (ganidrikeba) mTlianobisagan”. 533<br />
maSasadame, siqvelis miRweva aris sagnebSi Camaluli RmerTsityvis<br />
miReba 534 da monawileoba suliwmidis energiebSi 535 , romlebic<br />
(RmerTistyva da suliwmida) gamovlindebian logosebSi, rodesac<br />
adamianis arseboba mTlianad da sworad aris mimarTuli maTken<br />
(logosebisaken). am SemTxvevaSi suliwmida “daxatavs” adamianis namdvil<br />
saxes, mis hipostass, anu adamianSi “Caixateba” WeSmariti pirovnuloba. 536<br />
es “daxatuli saxe” 537 aris sicocxlis axali gvari, rogorc<br />
arseboba RmerTsityvasTan ziarebasa da urTierTobaSi. RmerTistyvis<br />
sulismieri energiiT ki yoveli arsebuli erTiandeba “Sesaferisi<br />
sulismieri logosebiT”, anu arsebulTa calkeuli da kerZo logosebi<br />
suliwmidis energiaSi uerTdebian zogad logosebs, romlebic kerZo<br />
logosebs Semoicaven erTsaxovnad. 538 arsebulTa es erToba aris<br />
<strong>evqaristiuli</strong> erToba.<br />
<strong>maqsime</strong> mistagogiis me-2 TavSi saubrobs imis Sesaxeb, rom eklesia<br />
aris xiluli da uxilavi samyaros xati. sakurTxeveli da taZris<br />
danarCeni nawili Sesabamisad gamoxataven uxilav da xilul samyaroebs.<br />
532 Sdr. sxvadasxva siZnele... 12 PG 91, 1108C-1109A<br />
533 siyvarulis T... 1,92 PG 90, 981B<br />
534 Talasesadmi... 22 PG 90, 321B: “maTi [siqveleebis da logosebis] gziT RmerTs marad<br />
surs RirseulebSi adamiani gaxdes”.<br />
535 sxvadasxva Teologiuri... 4, 16 PG 90,1311Β. “suli<strong>wminda</strong> CvenSi eZebs arsebulTa codnas<br />
da gamokvlevas. magram ara TavisTvis eZebs Ziebuls _ radgan RmerTia da yovelive<br />
codnis gareTaa-, aramed CvenTvis, romlebic vsaWiroebT. iseve rogorc, ra Tqma unda,<br />
ara TavisTvis gaxda xorci RmerTsityva, aramed CvenTvis sxeulis mier aRasrula<br />
saidumlo”.<br />
536 Sdr. sxvadasxva Teologiuri... 5, 19 PG 90, 1356BC: “goneba siqveleTa mier ukiduresad<br />
ganwmendili, iZens siqveleebis logosebis saTanado Seswavlas, romelTa mier<br />
RmerTsaxovanad daxatuli codna sakuTari saxe gaxada. amrigad, goneba TviTon gaxda<br />
srulad usaxuri da dauxatveli, SeZenadi aqvs ra saxe, [romelic aris] an siqveleebiT<br />
Sedgenili sulismieri codnis [saxe] an vnebebis mier SemTxveuli ucodinrobis [saxe]”.<br />
537 Cven xSirad viyenebT termin “daxatva/Caxatvas”. Tu ratom vakeTebT amas, cxadi gaxdeba<br />
qvemoT, am naSromis mexuTe TavSi, rodesac liturgiisa da berZnuli dramis mimarTebaze<br />
visaubrebT.<br />
538 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2,64 PG 91,1245C: “kerZoTa logosebi zogadebs<br />
uerTdebian (zogadebTan gadadian) da [am gziT] ganyofilTa SeerTebas qmnian. radgan<br />
uzogadesni gankerZoebulebis logosebs erTsaxovnad moicaven, romelTadmi bunebrivi<br />
mimarTeba aqvs kerZos. amgvarad, gonebis grZnobisadmi, zecierisas miwisadmi,<br />
grZnobismieris gonebismierisadmi, bunebisas logosisadmi _ aris ram amaTTaganTa<br />
Sesaferisi sulismieri logosi _, romelic erTmaneTis mimarT iZleva SeerTebas”.<br />
177
liturgiis msaxurebisas taZris es ori nawili erTiandeba erT mTlian<br />
erTobad. aseve xiluli da uxilavi samyaroebi ganiWvriteba, rogorc<br />
evqaritiulad erTiani samyaro:<br />
“erTia samyaro da ar ganiyofa Tavis nawilebTan erTad. piriqiT, am<br />
nawilebis bunebiTi Tvisebebismier gansxvavebulobas Tavis TavSi<br />
[arsebuli] erTianobisa da ganuyoflobisaken aiyvans da garsSemowers.<br />
[amasTan erTad] aCens [am nawilebs] igiveobrivs sakuTar TavTan (anu,<br />
TiToeuli nawili igiveobrivia sakuTari Tavis da ara samyaros an meore<br />
nawilis _k.k) da erTmaneTTan Seurwymelad monacvleobiT myofT da<br />
calkeulis calkeulSi mTlianad mTlianSi Semavalad; da orive mas<br />
[samyaros] mTlians Seavseben (συµπληρούντας, Seasruleben), rogorc<br />
nawilebi erTs; xolo mis [samyaros] mier, rogorc mTliani, ise<br />
Seivsebian nawilebi erTsaxovnad da mTlianad. mTeli goniTsawvdomi<br />
samyaro xedvis SemZlebelTaTvis mTel grZnobad [samyaroSi] mistiurad<br />
simboloebis saxiT gamosaxuli Cans. xolo mTeli grZnobadi mTel<br />
gonissawvdomSi gonebiT Sesacnobad gamartivebuli arsebobs logosebSi.<br />
es [grZnobadi] masSi logosebiT aris, is [goniTsawvdomi ki] amaSi _<br />
saxeebiT (τύποις). [...] gonissawvdomTa xilulTa wiaR simboluri xedva<br />
aris uxilavis wiaR xilulTa sulieri codna da Semecneba”. 539<br />
RmerTsityvaSi samyaros erTianoba Seimecneba, rogorc erTiani<br />
<strong>evqaristiuli</strong> sinamdvile. mTeli xiluli samyaro “daxunZlulia”<br />
uxilavTa simboloebiT. am simboloebis liturgiaSi amoqmedebisas<br />
adamiani Sedis zeciurTan erTobaSi da Wvrets xilulTa goniTsawvdom<br />
logosebs. am logosebSi igi Seimecnebs xilul samyaros, romelic<br />
uxilavis simboloa, anu ukve xilulis uxilaviT SecnobiT axleburad<br />
Seimecnebs uxilavsac. esaa SemecnebiTi wrebrunva, rodesac xiluliT<br />
Seimecneba uxilavi, uxilaviT – xiluli da kvlav, “axladSecnobili”<br />
xiluliT “axladSeimecneba” uxilavi. 540 esaa maradiuli evqaristiulesqatologiuri<br />
“wrfivi wrebrunva” RmerTis garSemo.<br />
da kvlav, es arsebulTa erToba aris maTi namdvili buneba,<br />
arsebobis avTenturi saxe. ar arseboben arsebulebi am<br />
urTierTziareba/urTierTobis, “sazogadoebriobis” gareSe, radgan<br />
539 mistagogia... 2 PG 91, 669BD. Sdr. siyvarulis T... 3,33 PG 90, 1028B: “<strong>wminda</strong> Zalebi<br />
[angelozebi] erTmaneTs gadascemen sinaTles, xolo kacobriv bunebas an sakuTar<br />
siqveles an maTSi [arsebul] codnas: siqveles, anu RmerTmbaZvel keTilobas, romliTac<br />
TviTonac da erTmaneTsac da qvemomyofTac keTilmoqmedeben RmerTsaxovnad gaxdomas,<br />
xolo codnas RmerTis Sesaxeb ram umaRless – naTqvamia, Sen ‘xar uzenaesi saukuneebSi’<br />
(fs. 91.9)- sxeulovanTa Sesaxeb ufro Rrmas, usxeuloTa Sesaxeb ufro zusts,<br />
gangebulebis Sesaxeb ufro naTels, gansjis Sesaxeb ufro cxads”.<br />
540 Sdr. А. Ивин, Стиль коллективистического мышления, Философия истории, "Гардарики", М.: 2000,<br />
348-357.<br />
178
“sicocxle da urTierToba igiveobrivia”. 541 amitom siyvarulis gareSe<br />
“cxovnebis sxva gza ar darCenila adamianebisaTvis”. 542<br />
amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis siyvaruli aris ontologiuri kategoria.<br />
Tavad metafizikuri realoba aris siyvaruli. es realoba ki vlindeba,<br />
rogorc samyaros Semkvreli Zala:<br />
“mwams ise, rogorc momeca da maswavles, rom RmerTi siyvarulia da rom<br />
rogorc is aris erTi da arasodes ar wyvets [im mdgomaeobas, rom] iyos<br />
erTi, aseve maT, vinc misi siyvaruliT cxovroben, erTs xdis da erTs<br />
sulsa da guls mihmadlebs maT, Tumca ki mravalni arian”. 543<br />
am siyvarulis pirovnuli, nebayoflobiTi eTosi gansxvavebulia<br />
sistemuri eTikisagan, romelic qcevis calkeuli da avtonomiuri<br />
saxeebisa da kanonebis klasifikacias axdens imis mixedviT, Tu rogoria<br />
epoqa an individualuri fsiqologiuri ganwyoba. 544 <strong>maqsime</strong>seuli eTosi,<br />
anu cxovrebis yaida, ar aris mimarTuli imisaken, rom aRmoaCinos da<br />
gaaformos iseTi “keTili saqmeebis” nusxa, romlis mixedviTac adamiani<br />
saTno-eyofa (Tavs moawonebs) an “moisyidis” RmerTs. 545 <strong>maqsime</strong>sTan eTika<br />
aris ontologiuri movlena, romelsac saqme aqvs adamianebis bunebiTi<br />
logosebis mixedviT “kaTarzisTan”, erTmaneTisadmi “TviTmiZRvnasa” da<br />
“urTierTziarebasTan”. 546 eTikis Sinaarsia “bunebis sawinaaRmdego<br />
vnebebisagan gaTavisufleba da bunebiTi logosebis [saqcieliT] pyroba<br />
541 J. Zizioulas, Being as Communion... 115.<br />
542 siyvarulis T... 4,25 PG 90, 1053A<br />
543 epistoleebi... 25, konona xucesisa da iRumenisadmi, PG 91, 613 A<br />
544 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri...... 1,74 PG 90, 1209B: “RmerTs swadia yoveli<br />
adamianis cxovneba da Sia maTi ganRmrToba da ise, rogorc leRvis xes, wyevliT<br />
gaaxmobs maT TviTdajerebulobas, radgan mas miaCnia, rom marTlebi unda irCevdnen<br />
iseT arsebobas, rom ganiZarcvon TvalTmaqcuri saqcielis (της ηθικής, eTikis, eTosis)<br />
maCvenebluri kvarTi da gadavidnen siqvelis gauyalbebel cxovrebaze _ romelic surs<br />
saRvTo sityvas _, gaataron keTilkrZalulebiTi sicocxle da aCvenon ufro metad<br />
RmerTisadmi [Tavisi] sulis ganwyobileba, vidre adamianebisadmi saqcielis (περί τα ήθη,<br />
eTosis garSemoT) garegnuli forma”. Sdr. Talasesadmi... 20 PG 90, 309B<br />
545<br />
berZeni Teologi, ioane romanidisi (1927-2001), Tvlida, rom eTikisadmi aseTi<br />
damokidebuleba gaCnda dasavleT saqristianoSi: “dasavleTma Sewyvita satanis<br />
winaaRmdeg brZola da mieca imas, rom saqmeebiT da moqmedebebiT moelmobierebinaT<br />
RmerTi. [...] imis magivrad, rom win wamoewiaT locva, marxva da keTili saqmeebis keTeba,<br />
imis magivrad, rom adamianebi sulierad evarjiSebinaT da daemarcxebinaT eSmaki,<br />
yvelaferi xdeboda RmerTis mosalmobiereblad da damsaxurebebis mosapoveblad” (Ι.<br />
Ρωµανίδης, Το προπαριρικόν αµάρτηµα, Αθήνα 1957, gv 174-175). Cven, ra Tqma unda, ar veTanxmebiT<br />
aseT radikalizms.<br />
546 zemoT, dionise areopagelis ierarqiebze saubrisas, ganvixileT cneba “kaTarzisis”<br />
misterialuri aspeqti. Cven kvlav davubrundebiT am cnebas, rodesac me-5 TavSi<br />
visaubrebT liturgiis, kerZod, <strong>maqsime</strong>s mistagogiis berZnul dramasTan mimarTebis<br />
Sesaxeb.<br />
179
da zebunebiTi sikeTeebis mopoveba”. 547 saqmeebi, romlebic mihyvebian<br />
siyvarulis am eToss, aris siqveleebi. isini ar fasdebian raodenobrivad<br />
da arc kodirdebian sikeTeebisa da borotebebis urTierTdapirispirebis<br />
sxvadasxva nusxaSi. isini ar warmoadgenen TviTmizans, romelsac<br />
avtomaturad moaqvs raRac WeSmariti mdgomareoba, aramed maTi mizania<br />
RmerTTan, rogorc WeSmaritebasTan, “pirispir” Sexvedra. 548 es Sexvedra<br />
miiwvdomeba da “xorcieldeba” RmerTsityvis “xorcSi” (σάρξ), mis<br />
energiebsa da namdvil sicocxleSi, anu suliwmidaSi “Seucnoblad” da<br />
“zecodniseulad” monawileobiT: 549 “siqveleebi arsebulTa codnisaTvis,<br />
codna ki SemcnobelisaTvis, xolo Semcnobeli Seucnoblad Secnobadi<br />
da zecodniseulad mcnobelisaTvis (mcodnisaTvis)”. 550<br />
3.3.2. siyvarulis <strong>evqaristiuli</strong> esqatologia<br />
<strong>maqsime</strong> codnas da siyvaruls aigivebs WeSmaritebasTan, radgan es<br />
ukanaskneli siyvarulsa da codnasTan erTianobaSi vlindeba. 551<br />
siyvaruli aris WeSmaritebis Secnobis gza, xolo WeSmariteba _ “samebis<br />
siyvarulis mSveniereba” da “<strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>”:<br />
“[siyvaruli] aris WeSmaritebis gza (in. 14,6), romliTac Tavis Tavs<br />
saxeluwoda RmerTis sityvam, [da] masze mavalT yoveli vnebulobisagan<br />
ganwmendils warudgens RmerTsa da mamas. is aris kari (in 10,9), romliTac<br />
Semavali ‘<strong>wminda</strong>Si’ xdeba ‘<strong>wminda</strong>Ta’ da <strong>wminda</strong> da sameufeo samebis<br />
miuaxlebeli mSvenierebis xedvis Rirsi gaxdeba (θεατής γενέσθαι καθίσταται άξιος,<br />
mxedvelad gardaqcevis Rirsi xdeba)”. 552<br />
547 Talasesadmi... 65 PG 90, 769 BC<br />
548 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2,1 PG 91, 1221B: “WeSmaritebisaTvis aris<br />
siqvele, magram ara siqvelisaTvis WeSmariteba”. aseve ix. Talasesadmi... 30 PG 90, 369A:<br />
“barZimi naTlobze win daayena [qristem], radgan WeSmaritebisaTvis aris siqvele” Sdr.<br />
(mark 10, 38).<br />
549 Sdr. А.А. Гусейнов, Аскетическая традиция восточной церкви, История этических учений, М.:<br />
Гардарики, 2003, 492-508.<br />
550 siyvarulis T... 3,45 PG 90, 1029BC. am muxlis variantuli Tavisufali Targmani iqneboda:<br />
“saTnoebebi adamians exmarebian qmnilebebis SecnobaSi. aseTi Secnoba ki aris imisTvis,<br />
vinc Seimecnebs. xolo is, vinc Seimecnebs, Tavis mxriv, aris RmerTisaTvis, romelic<br />
aris bunebiT Seucnobeli, magram Secnobili Tavis energiebSi da romelmac icis<br />
yovelive da Tu rogor icis man es, miuwvdomelia adamianisa da yoveli gonieri<br />
qmnilebisaTvis”. Sdr. iqve 3,99 PG 90, 1048A.<br />
551 sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 2.2 PG 90, 1221 CD: “WeSmariteba aris, ambobs,<br />
saRvTo codna”.<br />
552 ioane kubikularionisadmi. siyvarulis Sesaxeb, werili 2, PG 91 404 A. aseve sxvadasxva<br />
Teologiuri Tavi 1, 37-38 PG 90, 1193 A<br />
180
WeSmariteba <strong>maqsime</strong>sTan, iseve rogorc <strong>wminda</strong> werilSi, aris Tavad<br />
qriste. 553 igi Tavis TavSi moicavs yoveli sagnisa da movlenis “saboloo<br />
mizans” (τέλος), 554 radgan igi aris Tavad siyvaruli da WeSmaritebis arsi,<br />
romelic arsebulebs miizidavs Tavisken:<br />
“[sityva] dedakacebiT aCvena siqveleebis saboloo [safexuri] (τέλος,<br />
mizanbolo) siyvaruli, romelic aris bunebiT keTilisadmi<br />
moswrafebiT mziarebelTa ubiwo netareba da ganuyofeli SeerTeba.<br />
[sityva] WeSmaritebiT aRniSna yovelgvari Semecnebis da Tavad yoveli<br />
Semmecnebelis sazRvari (πέρας, dasasruli), romliskenac, rogorc<br />
yoveli arsebulis sawyisisaken da dasasrulisaken (πέρας, sazRvari),<br />
bunebiTi moZraobis sazogado ram mizeziT (logosiT)<br />
Tanamiizidebian”. 555<br />
rogorc zemoT mravalgzis aRvniSneT, qristesaken moZraoba da qristeSi<br />
siyvarulismieri saboloo davaneba gulisxmobs, erTi mxriv, adamianis<br />
sulis Zalebis Tavmoyrasa da gaerTianebas da, meore mxriv, adamianebis<br />
erTmaneTTan erTobas. es aris eqstazuri yovlismomcveli siyvaruli.<br />
magram aseTi eqstazuri erTianoba aris samsafexuriani SemecnebiTi<br />
procesis gvirgvini. pirveli safexuri ukavSirdeba praqtikul<br />
moRvaweobas, meore – bunebiT xedvas, mesame – mistikur<br />
RvTismetyvelebas: 556<br />
“SabaTi aris gonieri sulis uvneboba, romelmac praqtikiT (κατά την<br />
πρακτικήν, moRvaweobiTad) sruliad moiSora codvis niSnebi (στίγµατα,<br />
amonatvifrebi). SabaTebi aris gonieri sulis Tavisufleba, romelic<br />
sulismieri bunebiTi xedvis gziT grZnobebis mimarT bunebiT moqmedebas<br />
miatovebs. SabaTTa SabaTi 557 aris simSvide gonieri sulisa, romelic<br />
yoveli arsebobaSi myofis usaRvToesi logosebisagan gonebas moikrebs da<br />
mxolod RmerTs trfialebiTi eqstaziT mTlianad Seakravs [gonebas] da<br />
553 zemoT, me-2 TavSi, ganvixileT martin haidegeris filosofiaSi yofnisa da<br />
WeSmaritebis urTierTmimarTeba da warmovadgineT varaudi, Tu rogor SeiZleba es<br />
mimarTeba gaazrebuliqnas dionise areopagelis (da aramarto mis) TeologiaSi. berZeni<br />
Teologi ioane ziziulasi gamoyofs sam mizezs, Tu ratom aris saeWvo haidegeris<br />
terminologiis misadageba aRmosavluri patristikuli azrovnebisaTvis: 1. yofnasa da<br />
dros Soris uwyveti kavSiri, rac mocemulia haidegerTan, ar asaxavs RvTaebriv<br />
maradiul yofas; 2. haidegeri sikvdils aniWebs ontologiur statuss, romelic moc.<br />
pavles mixedviT aris ganqarvebadi: “ukanaskneli mteri, romelic ganqardeba, sikvdilia”<br />
(1kor 15,28); 3. RvTiuri yofnisaTvis haidegeriseuli WeSmaritebis (α-λήθεια) gageba,<br />
rogorc daviwyebidan (λήθη) amoyvinTva, ubralod Seusabamoa (ix. J. Zizioulas, Being as<br />
Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985, 45; aseve ix. Marilynn Lawrence, Theo-Ontology: Notes<br />
on the Implications of Zizioulas' Engagement With Heidegger, Theandros 3/2 Winter 2005/2006).<br />
554 Sdr. siyvarulis T... 4,24 PG 90, 1053A: “saRvTo mociqulis mixedviT saboloo mizani<br />
aris maradiuli sicocxle (rom. 6, 22). xolo maradiuli sicocxle aris is, rom<br />
gicodnen (gicnobdnen) Sen mxolo WeSmariti RmerTi da ieso qriste, vinc gamogzavne (in.<br />
17,3)”<br />
555 Talasesadmi… 54 PG 90, 516A<br />
556 ix. zemoT siyvarulis T... 2,25-26 PG 90, 992BC<br />
557 SabaTis cnebisaTvis <strong>maqsime</strong>Tan ix. Grigoly Benevich, The Sabbath in St. Maximus the Confessor,<br />
Studi sull'Oriente Cristiano, v.9, no.1, 2005, 63-80.<br />
181
RmerTisadmi mistikuri ganwyobis gziT srulad umoZraod SeinarCunebs mas<br />
[gonebas]”. 558<br />
es trfialebiTi eqstazi aris Semxvedri moZraoba WeSmaritebis<br />
Tavdapirveli eqstazisaken. adamiani Seicnobs WeSmaritebas mxolod<br />
gonebis trfialebiTi aRtacebisas, rodesac igi ara ubralod Wvrets<br />
saRvTo realobas, aramed ganicdis da mistiurad SeerTvis mas. es aris<br />
<strong>evqaristiuli</strong> erToba, rodesac RmerTis energiebi moqmedeben qmnilebebSi<br />
da iq pouloben Semxvedr moqmedebas, rac saSualebas iZleva, daivanos<br />
qmnilebebSi RmerTma, xolo qmnilebebma _ RmerTSi:<br />
“RmerTis SabaTi aris yvela qmnilebis masTan misvla (κατάντησις, miRweva),<br />
rodesac daasrulebs maTze bunebiT moqmedebas (ενεργείας energiisas), anu<br />
Tavis gamouTqmelad moqmed usaRvToes energias (ενεργουµένην ενέργειαν).<br />
[maSin] daasrulebs (ganasrulebs) RmerTi TiToeul arsebulSi xvedrebul<br />
bunebiT energias (energiisas), romlis mixedviTac TiToeuli<br />
arsebulTagani bunebiTad moZraobas iZens, rodesac TiToeuli [arsebuli]<br />
saRvTo energias (energiisas) [sakuTari damtevnelobis] Sesabamisad miiRebs<br />
da gansazRvravs sakuTar bunebiT energias RmerTTan mimarTebaSi”. 559<br />
RmerTis uSualo codna aris samyaros evqaristiul erTianobaSi<br />
trfialebiTi CarTva. siyvaruli aris Semecnebis saboloo mniSvneloba.<br />
saRvTo evqaristiaSi monawileobiT es saboloo mniSvneloba moqmedebs<br />
aqve, amave cxovrebaSi, anu droSi. aseTi monawileobisaTvis ki saWiroa<br />
rwmena, rac gulisxmobs aseve imeds. rwmena da imedi arian siyvarulis<br />
gamovlinebebi am saukuneSi. gacnobierebuli rwmena aris swored<br />
siyvaruli, amitom siyvaruli qmediTia, awve amave cxovrebaSi da aris<br />
dagemovneba momavali saukunis. rwmena gadaswvdeba warsulsac (mag.,<br />
bibliur an saeklesio istoriebs), amitom siyvaruli warsulis “awSi”<br />
gancdaa. rwmeniT Semoicveba mTeli dro da gacnobierebuli rwmeniT ki<br />
“axla da aq” ganicdeba RmerTis maradiuli samefos gamovlinebebi<br />
istoriaSi da, amgvarad, ganicdeba Tavad es momavali sasufevelic.<br />
<strong>evqaristiuli</strong> msaxurebis bolos igalobeba: “ganicadeT da ixileT,<br />
rameTu tkbil ars ufali” (fs. 33) – is, rac swams adamians, mas ganicdis<br />
evqaristiulad, anu ganicdis RmerTis sitkboebas, rac aris kidec<br />
siyvaruli. imedi moicavs mxolod momavals. igi niSania imisa, rom<br />
558 Teologiuri da gangebulebiTi T... 1, 37-39 PG 90, 1097AD<br />
559 Teologiuri T... 1, 47 PG 90, 1100C<br />
182
gancdili rwmena, anu siyvaruli marad zrdadia, ese igi imedi ukve<br />
gancdilze metis molodinia 560 :<br />
“samad iyofa dro: rwmena Tan gasdevs samive nawils, imedi – erTs,<br />
siyvaruli ki _ ors. rwmena da imedi raRac [sazRvramdea], xolo<br />
siyvaruli aris usazRvro saukuneebSi zeusazRvrosTan zeSeerTebuli da<br />
marad izrdeba siZliereSi. amitomac yovelze meti aris siyvaruli (1<br />
kor. 13,13)”. 561<br />
WeSmaritebis Secnoba xorcieldeba siyvaruliT. metic, WeSmariteba Tavad<br />
siyvarulia. sruli Secnoba, anu siyvaruli esqatologiuri marad zrdadi<br />
movlenaa. 562 siyvaruli vlindeba droSi rwmenisa da imedis saxiT da<br />
maTTan erTad. vinaidan, siyvaruli RmerTis madli da saCuqaria, rwmenaca<br />
da imedic madlis moqmedebaa, anu saRvTo energiaa (rogorc wina TavSi<br />
vnaxeT, aqac siyvaruli, anu RmerTis energiuli Tandaswreba, adamianis<br />
moRvaweobis dasawyisSive, ese igi pirovnebis CasaxvisTanave vlindeba da<br />
Tan gasdevs misi zrdis yvela etaps). gacnobierebuli rwmena aris<br />
adamianis energiis Tanxvedra RmerTis energiasTan, xolo Tavad<br />
gacnobierebis procesi aris asketur-liturgiuli movlena 563 da qmnilisa<br />
da uqmnelis <strong>evqaristiuli</strong> erToba.<br />
3.3.3. arsebulTa <strong>evqaristiuli</strong> erTianoba<br />
<strong>maqsime</strong>s mixedviT, samyaroSi aris ori done: sulieri, anu goniTsawvdomi<br />
(noeturi) da grZnobadi, anu sxeulebrivi. rogorc zemoT vnaxeT,<br />
grZnobadi samyaro moculia da arsebobs goniTsawvdom realobaSi, ese<br />
igi iazrovneba gonebiTi logosebis wiaR (τοις λόγοις). xolo goniTsawvdomi<br />
aris grZnobadi saxeebis 564 (τοις τύποις) realobis sulieri siRrme da<br />
safuZveli. 565 Tumca sagnebi TavisTavad materialuri da nivTieria da<br />
aris meoni, anu ararsebuli, rodesac dainaxebian sulieri logosebiT,<br />
560 ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим Исповедник. Избранные творения, Изд. Паломник,<br />
Москва 2004, 443<br />
561 siyvarulis T...… 3,100 PG 90, 1048AB<br />
562 Sdr. e. WeliZe, <strong>wminda</strong> grigol noseli da misi Txzuleba... 195-196: “<strong>wminda</strong> grigol<br />
[noselis] sityvebia: ‘marad sakuTar Tavze maRla!’ aRniSnul sityvebSi gacxadebulia<br />
nisis episkoposis Teologiis arsi: adamianis, viTarca RvTis saxis ltolva<br />
arqetipisaken, anu RvTisaken warmoadgens dausrulebel, maradiulad mzard win<br />
swrafvas anu epektazs”. da iqve 257.<br />
563 asketikuri da liturgiuli aspeqtebis msgavseba-gansxvavebis Sesaxeb ix. А.А. Гусейнов,<br />
Аскетическая традиция восточной церкви…… 494-497.<br />
564 ix. zemoT mistagogia... 2 PG 91, 669BD. Sdr. siyvarulis T... 3,33 PG 90, 1028B<br />
565 Sdr. Talasesadmi… 27, 63 PG 90, 353C, 685D. aseve ix. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник...<br />
203.<br />
183
cxadi xdeba, rom isini arian am logosebis, anu RmerTis<br />
winaswararsebuli codnisa da nebelobebis “gaarsebebi”. 566 radgan<br />
arsebulebi aris/arian logosebis xatebi (εικόνα) da Tavad ki ara<br />
hyavT/aqvT saxeebi, es niSnavs, rom maT samyaros SigniT ara aqvT<br />
simboluri xasiaTi (anu Tavad xilul samyaroSive ara hyavT saboloo<br />
referati 567 ) da ar arseboben ubralod, rogorc individualuri<br />
“bunebebi” da sxva sagnebis “aCrdilebi” (ebr 10,1), aramed arian uqmnelis<br />
saxeebi da xatebi. 568 amgvarad, isini gamosaxaven da adastureben<br />
RmerTsityvis pirovnebis WeSmaritebas: “yoveli gamosaxulis (εικον-ιζοµένου,<br />
gamo-xat-ulis) ara buneba, aramed hipostasi gamoisaxeba (εικονίζεται).” 569<br />
gamoisaxeba da “daixateba” misi Tavisufleba, gamovides “sakuTari<br />
Tavidan” (έξω εαυτού) 570 imisaTvis, rom RmerTsityvis pirovnebaSi, “romelic<br />
uxilavi RmerTis xatia” (2kor 4,4), damyardes qmnili da uqmneli bunebis<br />
srulyofili pirovnuli urTierToba da “Seurwymeli” kavSiri.<br />
ori samyaros erTianoba aisaxeba da vlindeba adamianis sulisa da<br />
sxeulis hipostasur erTianobaSi: “erTi orivesagan aris samyaro, rogorc<br />
sulisagan da sxeulisagan [aris] erTi adamiani”. 571 aris ra adamiani<br />
“mikrosamyaro” (άνθρωπος, ως µέρος τω όλω και µικρός τω µεγάλω), mowodebulia,<br />
asketuri moRvaweobiT Tavis TavSi gaaerTianos es samyaroebi:<br />
rodesac daemsgavseba suli sxeuls da goniTsawvdomebi grZnobadebs,<br />
keTilmSvenierebisa da didebis mixedviT Seiqnebian, [romeli didebac aris]<br />
yvelaSi TiToeulis Sesabamisad cxadad da moqmedad damswre saRvTo<br />
566 ix. siyvarulis T... 4,4 PG 90, 1048D: “gaaarseba (ουσιώσαι) da winwamowia Semoqmedma masSi<br />
maradiulad winaswararsebuli codna arsebulebze. uadgiloa yoymani yovladZlier<br />
RmerTze, SeuZlia Tu ara gaaarsos ram, rodesac [is amas] inebebs”. aseve sxvadasxva<br />
siZnele... 109 PG 91, 1328AB: “yovelive rac ramenairad arsebobs an Seiqmneba (γενησόµενα)<br />
bunebis mixedviT winaswarnebebuli da winaswarmoazrebuli arian da<br />
winaswaricodnebian. TiToeuli arsebulTagans keTildadgenil da Sesabamis dros<br />
arseboba eZleva da gaarsdeba”. Sdr. grigol noseli, qadageba 1 kor 15,28 PG 44, 1312 A:<br />
“arsebulebi ara raime qvemdebare nivTisagan xilulisaken gadakeTda, aramed RmerTis<br />
nebiT qmnilebebis nivTi da arsi iqmna”.<br />
567 marTalia, mistagogiis me-2-5 TavebSi eklesia aris simbolo xiluli da uxilavi<br />
samyarosi erTad; aseve mxolod xilulis; imavdroulad, aris adamianisa da adamianis<br />
sulis (mistagogiaSi kidev aris sxva simboluri qmnilebebsSorisi mimarTebebi), magram<br />
es xdeba mxolod mas Semdeg da imis gaTvaliswinebiT, rom eklesia pirvel TavSi ukve<br />
warmodgenilia, rogorc <strong>wminda</strong> samebis simbolo. anu, saboloo referati yvela<br />
simbolosi aris RmerTsityva da mis wiaR ki _ sameba RmerTi.<br />
568 platonis ontologiaSic nivTieri sagani aris namdvilad arsebuli (όντως ων) sagnis,<br />
anu ideis mxolod landi (φαντασία, aCrdili) da mibaZva (µίµησις).<br />
569 Teodore studieli, sawinaaRmdegod Tqmuli A(Aντιρρητικόν) 3, PG 99, 405 AB<br />
570 dionise areopageli, saRvTo saxelTa Sesaxeb 4, 13 PG 3, 712 AB<br />
571 mistagogia 7 PG 91, 685A. Sdr. Α. Ραντοσάβλιενιτς, Το µυστήριον της Σωτηρίας.. 162.<br />
184
Zalis gamoCena da [romeli Zalac] sakuTari TaviT usasrulo saukuneebSi<br />
SeinarCunebs SeerTebis gauxsnel sakvrelebs. 572<br />
adamianis es Tavdapirveli mowodeba da mizani mxolod RmerTsityvis<br />
gankacebis Semdeg gaxda ganxorcielebadi. RmerTsityvam, vinc “yovelives<br />
Semoicavs da sakuTar TavSi upyria”, 573 Tavis pirovnebaSi Tavi mouyara<br />
(ανεκεφαλαιώσατο) mTel qmnilebas, “rogorc axalma adamianma (καθάπερ<br />
άνθρωπον άλλον)”. 574<br />
αamrigad, adamianSi moculia mTeli qmnileba. is aris<br />
mikrokosmosi 575 da misi SuamdgomlobiT samyaro gamTliandeba da<br />
mieZRvneba Semoqmeds: 576 “mravali erTmaneTisagan bunebis ganSorebulni<br />
adamianis erTi bunebis garSemo Seikribebian (daibudeben)”. 577<br />
3.3.4. arsebulTa logosebis <strong>evqaristiuli</strong> xedva, rogorc ganRmrToba<br />
yvela grZnobadi arseba aris mistiuri da simboluri. 578 samyaros Secnoba<br />
aris am simbolizmis gageba, radgan qmnileba gamoavlens arsebulTa<br />
dafarul logoss. adamiani mowodebulia da dgas qmnilebis centrSi<br />
imisaTvis, rom Seicnos da aRiaros samyaros saRvTo safuZveli, 579<br />
romelicaa RmerTis nebelobebi, anu arsebobis logosebi. mowodebulia,<br />
raTa eZios, imoZraos saRvTo logosis, anu RmerTsityvisaken, vinc aris<br />
Semoqmedi da airekleba adamianis “logikaSi”, anu azrovnebaSi. am<br />
Secnoba-aRiarebis procesis sakvanZo cneba aris “Teoria”, anu “xedva”:<br />
“Teoria aris adamianis sulieri cxovrebis umaRlesi safexuri, vinc<br />
Rirsi xdeba, ixilos RmerTi (Θεό); efuZneba movlenas, rom RmerTi _<br />
berZeni mamebis mixedviT _, ar aris mxolod miuwvdomeli da<br />
miuaxlebeli, aramed miaxlebadicaa; araa mxolod uxilavi, aramed<br />
572 mistagogia 7 PG 91, 685C<br />
573 sxvadasxva siZnele. ioane kizikielisadmi 2 PG 91, 1092 B<br />
574 sxvadasxva siZnele 103 PG 91, 1312 AB<br />
575 Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 225: “ И человек воскреснет в мире или с миром, как<br />
часть с целым, как великое в малом”; termin mikrokosmoss efrem mcire da arsen iyalToeli<br />
Targmnian, rogorc mcire sofels. ediSer WeliZes igi gadmoaqvs, rogorc mcire<br />
qveyniereba. ix. wm. ioane damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi<br />
gadmocema. ori Zveli Targmani (wm. efrem mcirisa da wm. arsen iyalToelis), Tbilisis<br />
sasuliero akademiis gamomcemloba 2000, 115, 362.<br />
576 Sdr. L. Thunberg, Microcosm and Mediator… 28.<br />
577 sxvadasxva siZnele 2 PG 91, 1092 C. Sdr. mistagogia 1 PG 91, 665A<br />
578 Sdr Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 204-205; Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 36.<br />
579 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 224: “Созерцание есть познание в Слове, видение мира в Боге<br />
(или Бога в мире), как он укоренен в непостижимой Божественной простоте”.<br />
185
ixilveba. bunebiT uxilavi da uziarebeli RmerTi mis energiebSi xdeba<br />
adamianisagan xiluli da ziarebuli”. 580<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis Teoria (xedva) niSnavs sagnebis gamocdilebiT da<br />
intuiciur SegrZnebas _ gansakuTrebiT ki _ RmerTsityvis Semecnebas<br />
logosebis wiaR. es codna aris RmerTis saCuqari samyaroSi adamianis<br />
wiaR samyarosaTvis. samyaros xedva gansxvavebulia grZnobadi da<br />
pirveladi aRqmisagan, anu “martivi azrebisagan”. igi aris Sualeduri<br />
codna samyaros fenomenebsa da maTs azrovnebiT aRqmasa, erTi mxriv, da,<br />
meore mxriv, RmerTTan uSualo ziarebas Soris. 581 Teoria aris sagnebis<br />
logosebTan Sexvedra: “aris ra Sualedi saxeebisa da WeSmaritebis”. 582<br />
igi aris Sualeduri gza logosebis Ziebisa, “romlebis gareSec<br />
araviTari arsebulTagani ar arsebobs”. 583<br />
rogorc mravalgzis aRvniSneT, es gza aris RmerTisaken<br />
SemecnebiTi aRmasvlis meore stadia. amjerad, gvinda, ufro konkretulad<br />
gamovkveToT misi sxva stadiasTan gansxvaveba, erTi mxriv, da, meore<br />
mxriv, aRvweroT, Tu rogor aris dakavSirebuli yvela es stadia<br />
qristeSi samyaros evqaristiulobis gacxovreba/gancdasTan. maS ase,<br />
Teoria aris “nawilobrivi codna”, codnis dasawyisi, romelic mxolod<br />
siyvarulis mudmivi varjiSiT xdeba dinamiuri msvleloba codnis<br />
srulyofilebisaken 584 , rac aris RmerTsityvis pirovnebis uSualo xedva<br />
da ziareba:<br />
“rodesac RmerTis mier gaxdebi nawilobrivi codnis Rirsi, nu<br />
ugulebelyof siyvaruls da TavSekavebas. isini sulis vnebul nawils<br />
ganwmenden da codnis gzas marad gimzadeben. xolo codnisaken gza aris<br />
uvneboba da Tavmdabloba, romelTa gareSec veravin ixilavs RmerTs”. 585<br />
Semecnebis es sami safexuri kargad Cans mistagogiis me-4 TavSi (mogvyavs<br />
srulad):<br />
580<br />
“[xucesma] Tqva, rom kidev sxva Teoriis Sesabamisad adamiani aris RmerTis<br />
<strong>wminda</strong> eklesia. suli aris sakurTxeveli, [xolo] goni _ saRvTo<br />
Γ. Μαντζαρίδης, Θεωρία, Η Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδειa (ΘΗΕ), sveti 503. Sdr. A.<br />
Παπαδοπούλος, Θεολογική γνωσεολογία κατά τους Νηπτικούς Πατέρες, Θεσσαλονίκη 1977, 86<br />
581 Sdr. siyvarulis T... 3,44 PG 90, 1029B: “siqveleebi vnebebisagan gonebas ganaSoreben;<br />
sulieri xedvebi – martivi azrebisagan (ψιλών νοηµάτων); sufTa locva waradgens mas<br />
Tavad RmerTTan”. ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим Исповедник… 387.<br />
582 Teologiuri da gangebulebiTi T... 5,37 PG 91, 1364A. Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο<br />
Έρως... 120.<br />
583 sxvadasxva siZnele 5 PG 91, 1052A<br />
584 Sdr. siyvarulis T... 4,79 PG 90, 1068BC<br />
585 siyvarulis T... 4.57-58 PG 90, 1061A. ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим<br />
Исповедник… 397.<br />
186
samsxverplo (<strong>wminda</strong> trapezi), sxeuli [ki] _ taZari, radgan aris xati da<br />
msgavseba RmerTis xatebisaebr da msgavsebad qmnili adamianis. taZris mier,<br />
rogorc sxeulis mier, eTikuri (zneobrivi) filosofia winwaridgineba<br />
(ηθικήν φιλοσοφίαν προβαλλοµένην, winwamoiweva ra eTikuri filosofia);<br />
sakurTxevlis mier, rogorc sulis _ bunebiTi xedva (φυσικήν θεωρίαν),<br />
sulierad ganimarteba; rogorc saRvTo samsxverplos [anu] gonis mier _<br />
saidumlo (mistikuri) Teologia gamovlindeba. da kvlav, <strong>wminda</strong> eklesia<br />
aris adamiani, radgan sxeulis taZriT sulis praqtikul [nawils, unars]<br />
eTikuri filosofiis Sesabamisad mcnebaTa moqmedebiT saTnoebiTad<br />
gananaTlebs da gaamxiarulebs (φαιδρύνοντα, mxiruls qmnis); radgan sulis<br />
sakurTxevliT grZnobadis Sesabamis logosebs suliwmidaSi nivTisagan<br />
garSemoZarcvavs da bunebiTi xedvis Sesabamisad gonebis (δια λόγου 586 ) mier<br />
RmerTs miarTmevs <strong>wminda</strong>d; {radgan gonis samsxverplos mier<br />
mravalmetyvelebasa da mravalJReradobaze aRmatebuli siCumiT mouwodebs<br />
<strong>wminda</strong>Ta <strong>wminda</strong>Si (άδυτοις, SeuvalTaSi) didadxmovanebisaTvis uxilavi da<br />
Seucnobeli RvTaebis mravalsagalobel siCumes}. da rogorc es adamians<br />
SeuZlia daitios, mistikuri TeologiiT masTan [siCumesTan] Tanamyofobs<br />
da xdeba iseTi, rogoric unda iyos RmerTTan damkvidrebis Rirsqmnili da<br />
misi yovladmnaTi mxiaruli naTebebiT (αιγλάις) aRniSnuli”. 587<br />
da kvlav, am pasaJis mixedviT, praqtika, Teoria da RmerTTan mistiuri<br />
erToba evqaristiul konteqstSi vlindeba erT mTlian movlenad. Teoria,<br />
erTi mxriv, gamomdinareobs praqtikuli moRvaweobisagan da<br />
dafuZnebulia masze da, meore mxriv, igi Tavad aris saRvTo saCuqari. am<br />
ukanasknels miuTiTebs citirebuli monakveTis fraza: logosebs<br />
suliwmidaSi nivTisagan garSemoZarcvavs, anu suliwmida moqmedebs, Cuqnis<br />
suls nivTisagan, anu simboloebis “sizrqelisagan” ganwmendil<br />
logosebis xedvas. 588 magram Teoriis Sualeduri xasiaTi ar niSnavs mis<br />
droebiTobas da naklulobas. swored <strong>evqaristiuli</strong> foni metyvelebs im<br />
faqtze, rom Semecnebis samive aspeqti mniSvnelovania da codnis erT<br />
mTlian realobas warmoadgens. praqtikul moRvaweobaSi ukve Zevs<br />
sulieri xedva, radgan nivTebi simboloebia, saxeebia uxilavis. nivTebi<br />
Semmecnebels raRacnairad ukve akavSirebs uxilavTan. Teoriis safexuri<br />
gamomdinareobs praqtikulisagan, magram, amave dros, uwyvet kavSirSia<br />
586 aq fraza δια λόγου aSkarad niSnavs gonebas, magram is agreTve miuTiTebs im garemoebas,<br />
rom evqaristia aris sityvieri msaxureba, rac imas niSnavs, rom msxverpli swored<br />
sityviT/logosiT Seiwireba, anu uformo logismo/azri sityviT formdeba sityvaSi, anu<br />
RmerTsityvaSi. es ase unda vigulisxmoT, radgan swored saboloo sityva/logosi aris<br />
RmerTsityva, romelSic aqvs misadgomi adamians mamaRmerTTan. vfiqrobT, rom <strong>maqsime</strong>s<br />
mier am konteqstSi gonebis nacvlad sityva logosis gamoyenebas aseTi axsna SeiZleba<br />
mieces.<br />
587 mistagogia 4 PG 91, 671A-673C. frCxilebiT {} moniSnuli frazis variantuli Targmania:<br />
“xolo gonebiT, rogorc samsxverploTi, sxva mravalsityviani da mravalbgeri siCumiT,<br />
mouwodebs wyvdiad da Seucnobel SeuvalTaSi mravalsagalobel RvTaebis siCumes”.<br />
588<br />
simboloebisa da ritualis Temas Cven ukve SevexeT dionise areopagelTan<br />
mimarTebaSi, magram maT kvlav davubrundebiT da ganvixilavT ufro dawvrilebiT me-5<br />
TavSi.<br />
187
mesame safexurTan, jer erTi imitom, rom marad misken aris mimarTuli<br />
da, meorec, imitom, rom xedva ukve dakavSirebulia saRvTo moqmedebasTan,<br />
anu energiasTan, romelic masze da masSi uSualod moqmedebs. ese igi,<br />
xedva ukve raRacnairi uSualo kavSiria RmerTTan. xolo ukanaskneli,<br />
mistiuri kavSiri RmerTTan gamomdinareobs praqtikisa da Teoriisagan da<br />
maTTan ise mWidrodaa dakavSirebuli, rogorc samsxverplo Tavis<br />
taZarsa da sakurTxevelTan da SekavSirebuli da harmoniulad<br />
urTierTmorgebuli, rogorc adamianis organizmi. swored adamianis<br />
fsiqosomaturi erTianoba aris pirovnulobis safuZveli. esaa<br />
qristianuli tradiciis uryevi postulati. swored ganxorcielebuli<br />
logosia, romlis mierac da romelSic xorcieldeba ukanaskneli erToba<br />
RmerTTan da, cxadia, rom <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli am postulats ar<br />
upirispirdeba.<br />
goneba, romelic aris <strong>wminda</strong>, Rebulobs arsebulebSi RmerTis<br />
WeSmaritebis gamocxadebas: “aris ra goneba <strong>wminda</strong>, iRebs sagnebis<br />
sazrisebs da maT mier sulieri xedvisaken moZraobs.” 589 adamiani iRebs<br />
qmnilebis saboloo sazriss da xedavs arsebulTa logosebs, anu<br />
WeSmaritebas, 590 maTs siwmindes yovelgvari fantaziismieri SiSveli<br />
sqemebis 591 gareSe. amgvarad, igi aRiarebs samyaroSi RmerTsityvis<br />
Tanamyofobas, rogorc yoveli qmnilebis mizezsa da mizans: “TiToeul<br />
xilul simboloTaganSi dafarul RvTivsrul logoss aswavlis da<br />
logosSi ki RmerTs poulobs.” 592<br />
aq ar aris laparaki RmerTis aranair “gareSe” filosofiur an<br />
bunebriv codnaze. saubaria qmnilebis suliwmidaSi ganWvretasa da<br />
adamianis monawileobaze am xedvaSi saeklesio cxovrebis erTianobaSi,<br />
romelic ganwmends, miuZRvis da miuZRvnis mTel nivTier da sulier<br />
qmnilebas Semoqmeds. 593 praqtika da Teoria, RmerTsityvis <strong>evqaristiuli</strong><br />
codna da siyvarulSi gangrZobadi varjiSi aris erTiani xati adamianis<br />
arsebobisa, romelic miemarTeba Semecnebis gzaze. es misteria adamians<br />
589 siyvarulis T... 1,87 PG 90, 980CD. Sdr. sxvadasxva T..… 3,40, 1277B. ix. Ν. Λουδοβίκος, Η<br />
Ευχαριστιακή Οντολογία... 109, 110.<br />
590 Talasesadmi ... 27 PG 90, 353B<br />
591 Talasesadmi ... 32 PG 90, 372B<br />
592 iqve<br />
593 Sdr. Ν. Νησιώτης, Προλεγόµενα εις την Θεολογικήν γνωσολογίαν, Αθήνα 1986, 231.<br />
188
icavs litoni fantaziebisa da fizikuri realobis badeSi<br />
momwyvdevisagan da mis sicocxles aniWebs umaRles Rirsebas. 594<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis Semecnebis mTeli procesi SesaZlebelia mxolod<br />
imitom, rom RmerTsityva Tavad “Camodis” Tavisi logosebis<br />
Sesamecnebeli xatebiT. 595 amrigad, Semecnebis mTavari problema aris is,<br />
rom adamianma Seicnos da aRiaros RmerTkacis realoba, rogorc<br />
qmnilebis (samyaros) arsebobisa da sicocxlis ZiriTadi sakiTxi. 596<br />
RmerTsityvis gankaceba aris arsebulebis bunebiTi xedvis<br />
(fizikuri Teoriis) centri, “[romelic] aris arsebulTa sawyisis winaswar<br />
naazrevi mizani, romlisaTvisac aris yoveli da romelic ar aris aravis<br />
gamo”. 597 igi aseve mTeli qmnilebisa da istoriis uRrmesi gagebisa da<br />
ganmartebis sazomia: 598<br />
“sityvis gansxeulebis (ενσωµατώσεως) saidumlos werilis mixedviT aqvs<br />
yoveli miniSnebisa da saxis Zala (azri) da xiluli da goniTsawvdomi<br />
qmnilebis mecniereba. da vinc Seicno jvrisa da dasaflavebis saidumlo,<br />
man icis winaswarTqmuli logosebi; xolo visac aRdgomis gamouTqmeli<br />
Zala gaendo, man uwyis mizani, romlisaTvisac RmerTma yvelaferi winaswar<br />
daadgina”. 599<br />
imis gamo, rom qriste aris ganxorcielebuli erTianoba qmnilisa da<br />
uqmnelis, sakuTari TaviT sTavazobs adamians erTian avTentur samyaros.<br />
mis sxeulSi <strong>evqaristiuli</strong> monawileoba aris swored am namdvil<br />
erTianobaSi wilmqoneoba. 600 mis pirovnebaSi Tavs iyris qmnileba, adamiani<br />
da RmerTi. masSi xorcieldeba RmerTis qmnilebisaken da qmnilebebis<br />
RmerTisaken trfialebiTi moZraoba ierarqiul urTierTobaSi, rac<br />
SeakavSirebs mTel qmnilebas RmerTisaken dabrunebis, aRmasvlisa da<br />
TviTmiZRvnisas: 601<br />
“RmerTi aris trfialeba (έρως) da siyvaruli. rogorc trfobili da<br />
yvarebuli sakuTari Tavisaken amoZravebs siyvarulis da trfialebis<br />
yvela damtevnels. [...] moZraobsn rogorc Sinagani trfialebis da<br />
siyvarulis urTierTobis STamnergveli maTs mimReblebSi; amoZravebs,<br />
rogorc bunebiT misken amoZravebulebis wadilis mimzidveli. da kvlav,<br />
594 Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 202<br />
595 Sdr. ioane damaskeli, <strong>wminda</strong> xatebis cilismwameblebis mimarT. sityva 2, 19 PG 94, 1340D-<br />
1341A. aseve Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 56.<br />
596 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 204-205: “Задача познания именно в том, чтобы увидеть и<br />
распознать в мире его первотворческие основания, опознать мир, как великую систему дел Божиих, как<br />
систему изначальных Божественных действий, изволений и прообразов”.<br />
597 Talasesadmi... 60 PG 90, 621 BD<br />
598 Sdr. Ψευτούκας Βασίλειος, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄- Απόκρισης, Πρακτικά<br />
ΚΑ΄ Θεολογικού Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μαξιµος ο Οµολογητής», Θεσσαλονίκη 2001, 227.<br />
599 Teologiuri T... 1,66 PG 90, 1108A. Sdr. Talasesadmi... 60 PG 90, 621A<br />
600 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 191.<br />
601 Sdr. Π. Χρίστος, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος… 256.<br />
189
amoZravebs da moZraobs, rogorc wyurvils mowyurebuli, trfialebas<br />
Setrfobili da moyvaruli siyvarulis”. 602<br />
amrigad, ganxorcielebuli RmerTsityva daasafuZvlebs da, amave dros,<br />
ganmartavs qmnilebis mTel SemoqmedebiT msvlelobas qmnilebebis<br />
fizikuri Teoriis “martivi” da “erTsaxovani” xedvisaken, anu<br />
Teologiuri mistagogiisaken. xolo es xdeba maSin, rodesac adamians<br />
SeuZlia, moRvaweobiT aRematos xiluli sinamdvilis fenomenebs:<br />
“[mavani moRvaweTagani] uvnebobis mier jvars ecmis praqtikuli<br />
filosofiiT da sulSi [suliwmidaSi] bunebiTi xedviT (φυσικήν θεωρίαν)<br />
TiTqos (rogorc ram) qristes xorcisagan misi sulisaken gadadis<br />
(µεταβαίνων). mavani ki bunebiTi xedvisaTvis mokvdinebuli (νεκρούµενος)<br />
gonebiT arsebulTa garSemo simboluri xedvis (συµβολικής θεωρίας)<br />
ganZarcviT da saRvTismetyvelo mecnierebis erTsaxovani da martivi<br />
(litoni) mistagogiisaken TiTqos (rogorc ram) qristes sulisagan misi<br />
gonisaken gadaiyvaneba (µετατιθίµενος). mavani ukuTqmis mier amisagnac<br />
sruliad gamouTqmeli uaryofiTi ganusazRvrelobisaken, TiTqos (rogorc<br />
ram) qristes sulis gonisagan misi RvTaebisaken saidumlod (mistiurad)<br />
aRiyvaneba (αναγόµενος)”. 603<br />
ambigvas am pasaJSi igive suraTi ixateba, rac mistagogiis me-4 Tavidan<br />
zemoT moyvanil monakveTSi. <strong>evqaristiuli</strong> foni kvlav utyuaria. amjerad,<br />
adamianis sxeuli qristes eklesiur sxeulTan parelelurad ganixileba.<br />
is rac xdeba adamianSi, rogorc “mikrokosmosSi (mcire sofelSi)” 604 ,<br />
igive xdeba samyaroSi, romlis saboloo miznis Sesabamisad<br />
aqtualizirebuli saxea qristes sxeuli. yoveli “mcire ama<br />
soflisaganni” (Sdr. mT. 25, 40,45), Tuki igi CarTulia qristes sxeulSi,<br />
xdeba samyaros centri. qristeSi ukve aqtualizirebulia samyaro da<br />
pasiurad Tu SegnebiT aqtiurad yvela misi sxeulis wevria. esaa qristeSi<br />
mTeli qmnilebis Tavmoyra da apokatastasi. 605<br />
602 sxvadsxva siZnele... 82 PG 91, 1260C<br />
603 sxvadsxva siZnele... 103 PG 91, 1360CD<br />
604 Sdr. Ν. Ματσούκα, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων... 165: “arsad ar ambobs grigol<br />
noseli, rom aRiarebs stoikosebis swavlebas adamianis Sesaxeb, rom is aris mikro<br />
kosmosi, magram Tavis TeologiaSi igi iyenebs mas”. Sdr. aseve Χρ. Νικηταρά, «Ο Κόσµος και οι<br />
κόσµοι» στη θεολογική σκέψη του Αγίου Γρηγορίου επισκόπου Νύσσης, Περιοδικό Γρηγόριος ο Παλαµάς, Τ. 783,<br />
Θεσσαλονίκη 2000, 580-588.<br />
605 Sdr. Β.Ψευτούκα, θεολογική ανάλυση του περιεχοµένου της ερώτησης Ξ΄ απόκρισης... 232: “mxolod<br />
RmerTs aqvs absoluturi TviTSemecneba, icis is, rac aris igi arsebiTad. aseve icis<br />
yvela qmnilebis, TiToeulis buneba jer kidev manamde, sanam isini movidodnen<br />
arsebobaSi. arc erT mis SeqmnilTagans ara aqvs sruli TviTSemecneba imisa, Tu ra<br />
aris arsebiTad da aseve ar icis arc sxvebis Sesaxeb... sruli codna miemadleba<br />
mxolod dasasrulisas. es codna iqneba sakuTari Tavis, sxvisi da yvela arsebulis<br />
bunebisa da es codna iqneba ‘grZnobiTi’, anu ‘wilmqoneobiT-ziarebiTi’, anu<br />
‘gamocdilebiTi’ maTTvis TviTgacnobadi RmerTisa (RmerTi Tavad ecnoba, ecxadeba<br />
adamians –k.k)” da 227: “[es ‘dasasruli (τέλος, bolo)’], anu mizani (τέλος-is meore<br />
mniSvneloba) aris sakuTriv mizani RmerTis gangebulebisa (zrunvisa), rac ar aris sxva<br />
190
amave pasaJidan cxadi xdeba is, razec zemoT ukve visaubreT.<br />
kerZod, mistagogiis me-4 TavSi Cans da ambigvas am monakveTidan<br />
dasturdeba, rom Semecnebis samsafexuriani procesi erTi ganuyofeli<br />
Teologiuri movlenis mdinarebaa da bunebiTi xedva, rac uigivdeba<br />
simbolur xedvas, ukve suliwmidis moqmedebaa adamianSi (sulSi<br />
[suliwmidaSi] bunebiTi xedviT (φυσικήν θεωρίαν)). amasve mowmobs is<br />
garemoeba, rom Tuki Semecnebis moqmedeba eTikuri, anu praqtikuli<br />
filosofiis safexurze ambigvaSi gamoixateba zmnis moqmedebiTi gvariT _<br />
sulisaken gadadis (µεταβαίνων), fizikuri Teoriisa (rac igivea simboluri<br />
Teoriis) da mistiuri Teoriis aRwerisas <strong>maqsime</strong> iyenebs vnebiTi gvaris<br />
zmnis formebs _ gadaiyvaneba (µετατιθέµενος) da aRiyvaneba (αναγόµενος).<br />
cxadia, rom Semecnebis bolo or safexurze iniciativa ekuTvnis RmerTs.<br />
praqtikuli moRvaweobidan avtomaturad ar gamomdinareobs aranairi<br />
Teoria. simboluri xedvac da apofatikuri (Sdr. ukuTqmis mier amisagnac<br />
sruliad gamouTqmeli uaryofiTi ganusazRvrelobisaken) da mistiuri<br />
Teoriac RmerTis uSualo moqmedebaa adamianSi. magram es ar niSnavs imas,<br />
rom Semecnebis pirvel safexurze ar moqmedebs suliwmida. winaaRmdeg<br />
SemTxvevaSi, dairRveoda Semecnebis procesis erTianoba. Cven zemoT ukve<br />
vnaxeT, rodesac ganvixilavdiT Talasesadmi me-15 Tavs, sadac saubaria<br />
qmnilebaSi suliwmidis samgvari moqmedebis Sesaxeb, rom “suliwmida ar<br />
aris ganSorebuli arc erTi arsisagan [...da aris] winagangebiTi ZaliT<br />
yovelives gamWoli da TiToeulSi bunebiTad arsebuli unaris (λόγος)<br />
amamoZravebeli”. 606 amis Sesaxeb ediSer WeliZe wers: “suliwmida, erTi<br />
mxriv, martivad myofobs yvelaSi da yvelaferSi, gansakuTrebiT ki –<br />
moazrovne qmnilebebSi. es ‘martivi myofoba’ suliwmidisa niSnavs arsTaA<br />
arsebobis Semamtkiceblobas, maT ganWolvas winagangebiTi ZaliT, maTSi<br />
bunebiTad STaTesili unaris, maT bunebiseul TeslTa anu maTi bunebidan<br />
gamomdinare marTebuli azrebis amoqmedebas (οι εκ φύσεως ορθοί λογισµοί), risi<br />
Sedegicaa TviT ukidures barbarosebSi da momTabareebSi sikeTisa da<br />
mSvenierebis mravalgzisi gamovlineba. yvela amgvari gamovlinebis wyaro<br />
ram, garda qmnilebebis sakuTar TavSi ‘Tavmoyrisa’” (ανακεφαλαίωση) (PG 90, 621; irineos<br />
lioneli, Κατά αιρέσεων, Απόσπ. 91, ΒΕΠ 5, 168). es “Tavmoyra”, Tavis mxriv, sxva araferia, Tu<br />
ara „hipostasuri erToba“ (καθ’ υπόστασιν ενώσεως (<strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Talasesadmi... 60 PG<br />
90, 620).<br />
606 Talasesadmi... 15 PG 90, 297<br />
191
da saTave swored suliwmidaa (xazgasma Cvenia _k.k)”. 607 nebismieri keTili<br />
moqmedeba da swori da marTebuli azrebis amoqmedebac aris ukve<br />
suliwmidis moqmedeba. oRond am pirvel etapze umTavresi mniSvneloba<br />
aqvs nebelobis gamovlinebas, anu “keTil arCevans”: “sami ramaa, rac<br />
gvibiZgebs kargisaken: bunebiTi Teslebi, <strong>wminda</strong> Zalebi [angelozebi] da<br />
keTili arCevani”. 608 amitom am etapisTvis SegveZlo “nebelobis etapi”<br />
gvewodebina. esaa adamianis sawyisi Tavisuflebis gamovlineba. danarCeni<br />
ori safexuri ki suliwmidis moqmedebaa da saCuqari, dafuZnebuli<br />
swored am Tavisuflebis sawyis gamovlinebaze. sxvanairad, erTi mxriv,<br />
daiTrguneboda da ugulebelyofili iqneboda adamianis Tavisufleba da,<br />
meore mxriv, adamiani SeZlebda RmerTze zemoqmedebasa da mis iZulebas. 609<br />
es Semecnebis procesi aris ori Tavisuflebis _ qmnilisa da uqmnelis,<br />
SezRudulis, magram niadag gaxsnadis da absoluturis _ Sexvedra,<br />
rogorc trfialebis ormxrivi aqti.<br />
am Temas ukavSirdeba logosebis <strong>maqsime</strong>seuli gansxvaveba. igi<br />
ganmartavs, rom logosi aris “bunebis logosi”, “gansjis logosi” da<br />
“winaazrovnebis (zrunvis, gangebulebis) logosi”. eseni arian logosebi:<br />
“romelTa mier yoveli saukunis uwin Cveni cxovnebis saidumlo<br />
wingansazRvruli Sedga, romelic bolo droSi Sesrulda. 610 [...]φfrTebi<br />
arian winaazrovneba da gansja, romelTa mier dafrinavs sityva da<br />
Seucnoblad Tanaemgzavreba arsebulebs da sibrZnis logosebiT kurnavs<br />
msurvelebs, xolo siqveleebisaken ZneladaRZvradT aRzrdis xerxebiT<br />
mkurnalobs. pirvelebisagan xorcis WuWys Camowmends, xolo meoreTagan<br />
sulis laqebs mkurnalobs”. 611<br />
607<br />
e. WeliZe, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, “suliwmidis samgvari gamovlinebis Sesaxeb<br />
kacobriobaSi”, samecniero-saRvTismetyvelo Sromebi II, Tbilisis sasuliero akademia,<br />
Tbilisi 2004, 77.<br />
608 siyvarulis T... 2.32 PG 993D. Sdr. iqve 3.93 PG 1045B: “<strong>wminda</strong> Zalebi sikeTisaken<br />
migvaqceven. bunebiTi Teslebi da keTili arCevani gvexmarebian...”<br />
609 Sdr. m. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 43: “survili grZnobaTa<br />
sisrulis miRwevis, romelzec kanti laparakobs, am sisrules ver mogvitans. aseve, ver<br />
miviRebT azrs, Tu ubralod avamoqmedebT adamianuri azris mocemul SesaZleblobebs<br />
da nabij-nabij mivyvebiT maT. maS, rogor unda miviRoT is, rasac me davarqvi ‘cocxali<br />
mdgomareoba’, ‘cnobiereba’ an ‘sityva’? tradiciulad, amas hqvia madli. raRac gveZleva<br />
ara Cveni sakuTari ZalisxmeviT, aramed madliT. [...] madli gulisxmobs religiur<br />
moqmedebas, raRac zeadamianuri Zalisa, romelsac SegviZlia davarqvaT ‘RmerTi’. madli<br />
misi mocemulia. amave dros, is am Zalis imanenturi Tandaswrebaa CvenSi. rogorc<br />
vTqviT, kanoni ar iZleva imas, risi miRwevac Cven gvsurs. kanoni, cneba, norma, qadageba,<br />
darigeba da a.S. – yovelive es aris RmerTis mier Cveni garedan marTva. magram ise<br />
veravin gvmarTavs, Tu ar iqneba Tandamswre da monawile Cveni sulieri gancdisa, Tu<br />
piradad ar miiRebs monawileobas masSi”.<br />
610 Talasesadmi... 63 PG 90,681CD<br />
611 Talasesadmi... 54 PG 90,517D<br />
192
winaazrovnebiT exmareba moRvaweebs, raTa nebayoflobiT Seasrulon<br />
bunebis logosi. xolo gansjiT ki bunebis logosis sawinaaRmdegos<br />
moqmedT sjis da Semoabrunebs bunebiTi logosisaken: “kverTxi niSnavs<br />
RmerTis gansasjels, xolo sayrdeni (xeljoxi) – winaazrovnebas. maT<br />
Sesaxeb codnis momRebeli ambobs: ‘kverTxma Senma da xeljoxma Senma _<br />
maT nugeSi mces’ (fs. 22,4)”. 612 rogorc Cans, <strong>maqsime</strong>saTvis gansjisa da<br />
winaazrovnebis logosebi aris bunebiTi logosis gamovlinebebi. 613 anu,<br />
moRvaweobis asparezze myofi ukve ganicdis saRvTo moqmedebas an<br />
zrunvis logosis an gansjis logosis zegavleniT, ufro ki orivesi<br />
erTad. amrigad, “codnis miRebis” gzis nebismieri etapi dakavSirebulia<br />
logosebis, anu, rac igivea, RmerTsityvis moqmedebasTan adamianSi. es<br />
asea, radgan qristem Tavis pirovnebaSi miiRo adamianuri buneba da mis<br />
mier mTeli qmnileba, 614 romelic Sevida masTan hipostasur erTobaSi da<br />
gaxda RmerTsityvis “Tanahipostasi” 615 da CarTo samerTeba RmerTis<br />
siyvarulis sicocxleSi:<br />
“ara raime aklda zesavse RmerTs, rom arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi,<br />
aramed raTa isini masTan wilqonebulni Sesabamisad netarebdnen, igi ki<br />
xarobdes Tavis qmnilebebiT, rodesac dainaxavs, rom maT uxariaT da<br />
daunayrebeliT [anu usasrulo RmerTiT] marad daunayreblad<br />
nayrdebian”. 616<br />
vxedavT, rom ramdenadac adamiani moRvaweobiTad cxovrobs avTenturi<br />
pirovnulobiT da imdenadve “Seiarsebebs” arsebulebis macocxlebel<br />
Zalas, anu suliwmidas, 617 imdenad dgas samebis Semecnebis gzaze:<br />
“rodesac goneba vnebebisagan sruliad gaTavisufldeba, maSin<br />
arsebulebis xedvisaken ganudrekelad miemarTeba da <strong>wminda</strong> samebis<br />
codnisaken msvlelobs”. 618 aseve, logosebis wiaR RmerTsityvis<br />
612 siyvarulis T… 2,99 PG 90, 1017A<br />
613<br />
dawvrilebiT gansjisa da winaazrovnebis logosebis Sesaxeb ix. Ν. Λουδοβίκος, Η<br />
Ευχαριστιακή οντολογία... 138-146.<br />
614 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 206.<br />
615 mcire Teologiuri da polemikuri. sxvadasxva cneba PG 91, 152AB<br />
616 siyvarulis T… 3,46 PG 90, 1029C. Cvenive variantuli Targmania: “ara raimes moqene iyo<br />
zesavse RmerTi, rodesac arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana],<br />
rom TavianTi SesabamisobiT wilmqoneobdnen mis netarebSi da, rom igi xarobdes Tavis<br />
qmnilebebiT imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad<br />
verdasanayrebeliT”.<br />
617 Sdr. sxvadasxva Teologiuri da polemikuri... 1.71 PG 91, 1208D<br />
618 siyvarulis T... 1,86 PG 90, 980C . Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 224: “ Это<br />
ступень и состояние чистой молитвы. Ум подымается выше форм и идей, и приобщается Божественного<br />
единства и мира. В этом мире он познает Пресущую Троицу. И сам становится и обновляется по образу<br />
Троицы”.<br />
193
Semecnebisaken msvleloba aris samebis siyvarulSi ziareba da sicocxle.<br />
es sicocxle moicavs mTel adamians da aris empiruli Semecneba<br />
misteriisa, romelic, Tavis mxriv, aris arsebulTa arsebobis aRmavsebeli<br />
saRvTo erTobis, <strong>wminda</strong> samebis misteria: “arsebulTa codnas asxivosnebs<br />
da crusaxel codnas gaauCinarebs. [...] <strong>wminda</strong> mironiT Tayvanissacemel<br />
<strong>wminda</strong> samebis codnas ganasrulebs”. 619<br />
am codnis garemoSi, romelic qmnilebas aerTianebs qmnilebis<br />
sazRvrebs miRma arsebulTan, qmnili samyaros arsebebi aRar arian<br />
ubralod obieqtebi, aramed xdebian “sagnebi”,<br />
RmerTis “gaarsebuli”<br />
nebelobebi da misi xatebi, rogorc TiToeulad, ise maTs erTianobaSi. 620<br />
qmnili samyaro xdeba misi energiebis gamocxadeba, RmerTmCenoba, rac<br />
aris kidec samyaros gaerTianeba da RmerTis wiaRSi sicocxle. 621<br />
amgvarad, samyaros silamaze aRar aris litoni meqanizirebuli<br />
kanonzomiereba da Sewyobiloba, aramed aris “uxilavi keTilmSvenierebis<br />
gamo-xat-uleba (απ-εικον-ίσµα, asaxva)”, 622 xdeba ra mSveniereba (κάλλος),<br />
moxmoba (καλούν) samebis energiisaken 623 , rac bunebiTi xedvis dasasrulia:<br />
“xmobs qmnileba masSi Seqmnilebis mier da TiTqos auwyebs gonebiT<br />
smenis SemZlebelT Tavad mizezs, romelic samebrivad igalobeba, vambob<br />
RmerTs da mamas da mis gamouTqmel Zalas da RvTaebas, anu<br />
mxolodSobil sityvas da suls <strong>wminda</strong>s. eseni arian RmerTis uxilavi<br />
(rom. 1,20), rac samyaros Sesaqmidan moyolebuli gonebiT ganiWvriteba<br />
(καθορώµενα)”. 624<br />
mTeli samyaro erTiandeba erT saRvTo trfialebiT aqtSi. samebis codna<br />
siyvarulia. es siyvaruli axleburad aSuqebs samyaros. trfialebiT<br />
eqstazirebuli goneba RvTaebis usasrulo sinaTleSi kargavs<br />
ganmxoloebis SegrZnebas. arc TviTon da arc samyaro mis garSemo aRar<br />
aris dacalcalkevebuli obieqtebi, aramed arian saRvTo sagnebi erT<br />
mTlianobaSi, trfialebis did saidumloSi:<br />
619 siyvarulis T... 2,21 PG 90, 990D-992A. Sdr. Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 205:<br />
“"Созерцание" есть высокая ступень в духовном становлении, предпоследняя (и неизбежная) ступень, на<br />
самом пороге таинственного исступления, восторгающего душу в пресущественный мрак Троического<br />
бытия”.<br />
620 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία... 93.<br />
621 Sdr. Ν. Ματσούκας, Κόσµος, Άνθρωπος, Κοινωνία... 87.<br />
622 dionise areopageli, zeciuri ierarqiis Sesaxeb 1,3 PG 3, 121C. Sdr. Χρ. Γιανναράς, Το<br />
πρόσωπο και ο Έρως... 118.<br />
623 dionise areopageli, saRvTo saxelebis Sesaxeb 4,6 PG 3, 701C: “mSvenierebad (κάλλος)<br />
iwodeba... radgan yovelives Tavisken uxmobs (καλούν) da rogorc yvela yovelSi erTad<br />
mohyavs”.<br />
624 Talasesadmi…13 PG 90, 296 BC<br />
194
“rodesac siyvarulis trfialebaSi (ερώτι της αγάπης 625 ) RmerTisaken goneba<br />
gadadis (εκδηµή, mwirobs), maSin verc sakuTar Tavs, verc raimes<br />
arsebulTagan sruliad ver SeigrZnobs. saRvTo da usazRvro sinaTlis<br />
qveS garSemonaTebuli ugrZnobeli xdeba yovelive mis [RmerTis] mier<br />
Seqmnilisadmi”. 626<br />
Sejameba<br />
<strong>maqsime</strong>s TeologiaSi centraluri adgili uWiravs saRvTo siyvarulis<br />
cnebas. is aris yovelives sawyisica da mizanic, mizezica da<br />
mamoZravebelic. saRvTo trfialeba aris ontologiuri safuZveli<br />
SemoqmedebiTi aqtis, saRvTo energiebis qmnil bunebaSi gamovlinebis,<br />
RmerTis gankacebis saidumlos, adamianisa da masTan erTad mTeli<br />
qmnilebis ganRmrTobis. es siyvaruli aris CaTesili qmnilebaSi, rogorc<br />
ram saRvTo unari. igi sayovelTao saRvTo siyvarulis “spermatuli”<br />
siyvarulebia. adamianis bunebrivi Zalebi swored am unaris<br />
TavisuflebiT aqtualizirebisTvis aris mocemuli. Tavmoyvareoba aris am<br />
unaris araswori mimarTulebiT aRZvra, ramac gamoiwvia adamianis bunebis<br />
dacema. dacemuloba niSnavs, erTi mxriv, adamianis<br />
trixotomuri/dixotomuri Sedgenilobis da, meore mxriv, sulis Zalebis<br />
harmoniul/ierarqiuli Sewyobilobis darRvevas. rogorc herakliteseuli<br />
logosi aris samyaros harmoniuli Sewyobilobis sazomi (µέτρο), aseve<br />
adamianSi aris harmoniulobis bunebiTi logosi, romelic aris samerTeba<br />
RmerTis nebeloba, anu SemoqmedebiTi energiulobis winaazrovnebiTi<br />
sawyisi. aseTi disharmonia iwvevs samyaros morgebulobis moSlasac.<br />
swored aseTi gaumarTavobisas vlindeba boroteba, rogorc<br />
disharmoniuli nakli. buneba, romelic ar “muSaobs” masSi CaTesili<br />
logosis mixedviT, avlens defeqts, rogorc codvasa da borotebas.<br />
magram sruli boroteba ar arsebobs da verc iarsebebda, radgan am<br />
SemTxvevaSi iqneboda bunebis sruli moSla da ganadgureba Tavdapirveli<br />
sikeTis, anu xatisebrobis, rac, Tavis mxriv, iqneboda RmerTis<br />
winaazrovnebis gacudeba da ganqarveba – es ki <strong>maqsime</strong>saTvis SeuZlebelis<br />
daSvebaa. amdenad, marTalia, buneba daswyisSive ganidrika bunebiTi<br />
logosidan, magram sruliad ar moswyda mas. adamiani dgas gzis<br />
625 am frazisa da zogadad siyvarulisa da trfialebis cnebebis urTierTmimarTebis<br />
Sesaxeb samecniero literaturaSi ix. А. И. Сидоров, Коментарии, Преподобный Максим<br />
Исповедник… 357-358.<br />
626 siyvarulis T... 1,10 PG 90, 964A<br />
195
gasayarze: mas SeuZlia airCios, rac SeiZleba mWidrod misdios Sinagan<br />
kanons, anu bunebiT logoss, an sruliad ganidrikos misgan. aseT<br />
arCevans ewodeba jerCineba, anu dacemuli pirovnuli neba – gnomikuri<br />
neba. miuxedavad aseTi ormagi SesaZleblobisa, saRvTo gangebulebaSi ar<br />
Sedis adamianSi adamianurobis ganqarvebisaken miSveba. RmerTsityvis<br />
gankacebiT kacobrivi buneba da misiT mTeli qmnileba aRwevs Tavis<br />
saboloo gansazRvrulobas, anu ganRmrTobas. adamians misterialuri<br />
gziT nebayoflobiTad SeuZlia, CaerTos RmerTsityvis Sedgenil<br />
hipostasSi ganRmrTobil zogad adamianur bunebaSi. misterialuri CarTva<br />
gulisxmobs asketur da SemecnebiT moRvaweobasac. adamianis sicocxlis<br />
samive es aspeqti gardauvalia, anu imdenadaa urTierTdakavSirebuli, rom<br />
nebismieri maTganis ganuviTarebloba iwvevs danarCeni oris (da, amdenad,<br />
mTlianad adamianis) degradirebas. magram, nebismieri maTganis<br />
ganviTareba gulisxmobs danarCeni oris ganviTarebasac. es SeiZleba<br />
CaiTvalos <strong>maqsime</strong>s Teologiis optimistur mxared. xolo, Tavis mxriv, es<br />
samive Tavs iyris erT umaRles misteriaSi, romelsac <strong>maqsime</strong> uwodebs<br />
siyvarulis trfialebas, rac gonieri sigiJis (σώφρονα µάνιαν) igiveobrivia.<br />
amrigad, RvTisSemecneba Tavis umaRles safexurze aris trfialebis<br />
eqstazuri mania.<br />
196
4. pirovnebacentruli, anu decentruli evqaristiuloba<br />
Sesavali<br />
zemoT mravalgzis aRvniSneT qristeSi qmnilebis<br />
Tavmoyris/anakefaleosisis da “kvlavaRdgenis”/apokatastasis Sesaxeb. am<br />
TavSi SevecdebiT, mcired ganvavrcoT es Tema da davukavSiroT igi<br />
RmerTSemecnebis evqaristiulobis sakiTxs, xolo, Tavis mxriv, es<br />
ukanaskneli _ eklesiis “samociquloobas”, rogorc <strong>evqaristiuli</strong><br />
anTropologiis aucilebel aspeqts.<br />
4.1. apokatastasisi, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> movlena<br />
<strong>maqsime</strong> Talasesadmi 7-Si ganmartavs petres epistolis erT (1petre 4.6)<br />
pasaJs. es pasaJi Seexeba qristes jojoxeTSi Casvlas. vinc qristes<br />
mosvlamde gardaicvala tkivilebsa da tanjvaSi, ambobs <strong>maqsime</strong>, daisajnen<br />
ara imis gamo, rom ar icnobdnen RmerTs, aramed imitom, rom erTmaneTs<br />
usamarTlod eqceodnen. maTTvis sakmarisi iyo tkivilSi gardacvalebis es<br />
sasjeli da amitom qristes maTTan CasvliT gaTavisufldnen, irwmunes<br />
ra igi. maSasadame, <strong>maqsime</strong>saTvis mTavari, anu is, rac miiReba<br />
mxedvelobaSi adamianis xvedris gansazRvrisas, aris adamianis adamianTan<br />
mopyroba, anu siyvaruli an usiyvaruloba. sxvagvarad rom vTqvaT, mas,<br />
visac uyvars Tanaadamiani, igi icnobs RmerTs da visac ara – ar icnobs<br />
mas (RmerTs). 627 aseve, cxadia, rom <strong>maqsime</strong>saTvis miwier tkivlilebsa da<br />
gansacdelebs, iseve, rogorc jojoxeTis tkivilebs, aqvT adamianis<br />
dacemuli bunebis gamomasworebeli, anu aRmdgeneli xasiaTi 628 – tanjva<br />
exmareba adamians, rom moegos gons 629 , irwmunos, anu Seiyvaros da<br />
amgvarad moipovos Tavisufleba da cxovndes.<br />
kiTxva-pasuxis 189-e monakveTSi <strong>maqsime</strong> laparakobs codvaTa<br />
mitevebis oTx saxeobaze. erT-erTi saxeobis mixedviT, RmerTi<br />
627 Sdr. Αρχ. Βασίλειος (Γοντικάκης), Εισοδικόν, Άγιος Ορος 1993, 23: “rwmenas, rogorc ndobasa da<br />
TviTmitovebas RmerTSi, aqvs bevri saerTo siyvarulTan, romelic Tavad RmerTia.<br />
amrigad, roca giyvars da winadaegebi (Tavs miuZRvni), ramdenadac metad SegiZlia, sxvas<br />
(meores), Sens Zmas _ qristes _ da Calev (warmocli) winadagebaSi (msxverplad) Tavad<br />
Sens Tavs RmerTSi, maSin icnob mas (RmerTs): gwams da izrdeba Seni rwmena”.<br />
628 Ил. Алфеев, Христос победитель ада, Санкт-Петербург 2001, 110.<br />
629 Sdr. Я. В. Парусимова, Философский анализ категории “страдиние”: гносеологический аспект, Вестник<br />
ОГУ 5/2003, 20-22. statia ar ayenebs rwmenisa da siyvarulis sakiTxs Tu ara mxolod<br />
gakvriT, magram, Cveni azriT, mniSvnelovania, rom igi codna/Semecnebas yovelTvis<br />
ukavSirebs tkivils. tkivili gamowveulia imiT, rom codnis subieqti acnobierebs<br />
Tavisi codnis ukmarobas. xolo arasakmarisi codna ki, Tavis mxriv, tkivilis<br />
ukmarobaze metyvelebs.<br />
197
gangebulebiT zrunavs adamianze da gansacdelebiT, gaWirvebiTa da<br />
avadmyofobebiT ganwmends niadag mcodvels. magram umaduroba, urwmunoeba<br />
da uRmerTooba iTvleba suliwmidis gmobad da, amitom, isini<br />
miuteveblebi arian momaval sicocxleSic ki. 630<br />
sxva adgilas <strong>maqsime</strong> ambobs, rom RmerTis samarTlianoba aris<br />
itanjos erTma adamianma meorisaTvis, romelic codavs. 631 mociquli pavle,<br />
ambobs <strong>maqsime</strong>, aseT samarTlianobas eziara da nebayoflobiT mieca<br />
satanas, anu qristesTan erTad Cavida jojoxeTSi, raTa gadaerCina iq<br />
myofi ebraelebi, romlebic itanjebodnen iq urwmunoebis gamo (υπέρ της εις<br />
Θεόν αυτών απιστίας). 632 magram “ulmobeli aris tanjva (κόλασιν, jojoxeTi)” 633<br />
maTTvis, vinc ganzraxviT codaven da ar inanieben, anu ar “gadaiazreben”<br />
Tavis mdgomareobas drois gasvlis Semdeg. miuxedavad amisa, ambobs<br />
<strong>maqsime</strong> sxva kiTxvaze pasuxisas, aseTi codvilebic gaTavisufldebian<br />
Seunelebeli tanjvisagan, Tuki samsjavrosas samarTlis sasworis TefSma<br />
gadaixara im mxareze, romelzec Zevs codvilis sicocxleSi Cadenili<br />
sikeTeebi. anu, Tuki mavani mcodveli, romelic ar icnobs RmerTs, iqms<br />
sikeTes adamianis mimarT, is momaval saukuneSi miiRebs Sendobas. 634<br />
daismis kiTxva: sabolood ra xdeba, mieteveba adamians urwmunoeba,<br />
umaduroba da uRmerToba Tu ara? erTi mxriv, urwmunoeba ar ikurneba<br />
arasodes, xolo meore mxriv, Tuki adamians aqvs Cadenili sakmarisi<br />
keTili saqmeebi, igi gamoixsneba satanjvelisagan. amasTan erTad,<br />
630 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 189, ΕΠΕ 14 Α, Θεσσαλονίκη 1992, 258-262.<br />
631 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 11... 287. Sdr. B. Sijakovich, On Nature of Evil... 104.<br />
bogoliub JijaoviCis azriT, borotebisagan gadarCenis erTaderTi gza aris, giyvardes<br />
sxva im zomamde, rom aiRo pasuxismgebloba mis sakuTar siboroteze<br />
632 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 4... 280-282: “[kiTxva:] ra aris mociqulisagan Tqmuli<br />
‘anaTema (ανάθεµα, wyevla) iyos qristesagan Cemi naTesavebisaTvis’ (Sdr. rom. 9,3)? [pasuxi:]<br />
vloculob (Ηυχόµην), ambobs, qristesagan gadavece eSmaks, vigvemo da israelisaTvis<br />
satanjvelni daviTmino, romlebic samarTlianad miecnen RmerTisadmi urwmunoebisaTvis,<br />
oRond isini cxovndnen. imave gziT, romliTac Tavad ufalma ‘gadasca Tavis Tavi da<br />
gaxda CvenTvis wyevla’ (Sdr. 2kor 5,21)”. es locva (ηυχόµην) igivea, ambobs <strong>maqsime</strong>, rac is<br />
wyevla, romelic qriste gaxda adamianebisaTvis (igulisxmeba, wyevlac locvis, anu<br />
survilis formaa. ase vTqvaT, sakralizirebuli survili aris locva). xolo es wyevla<br />
aris jojoxeTi, anu qriste gaxda jojoxeTi adamianebisaTvis. <strong>maqsime</strong>s mixedviT, pavlec<br />
gaxda am jojoxeTis monawile. es ki niSnavs, rom qristeSi gaerTianebulia mTeli<br />
xiluli da uxilavi samyaro da Tavs iyris mis sxeulad (ix. zemoT fotios didis<br />
citata). yvela adamiani qristeSi monawileobs qristes yvela moqmedebaSi da rom arsad<br />
gadis sazRvari qristes samefosa da jojoxeTs Soris, radgan yvelgan misi samefoa, da<br />
yvelani _ am samefos qveSemdgomebi (eklesiis sazRvrebis Sesaxeb ix. g. frolovski,<br />
eklesiaTa sazRvrebis Sesaxeb, eklesiis sazRvrebi, gam. kvirioni, Tbilisi 2000, 1-14; iqve<br />
n. afanasievi, eklesiaSi miReba sqizmaturi da eretiuli sazogadoebebidan, 101-135<br />
633 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 5... 282.<br />
634 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 10... 286 da iqve 189, 260.<br />
198
mociquli pavle (<strong>maqsime</strong>s pasuxis mixedviT) mzadaa (ηυχόµην, loculobs,<br />
natrulobs), qristesTan erTad Cavides jojoxeTSi, oRond ebraelebs<br />
mietevoT urwmunoeba. amaoa pavles ganzraxva? ar Seismens mis locvas<br />
qriste?<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis, iseve rogorc saeklesio tradiciisaTvis, qriste<br />
yvelgan myofia. 635 RmerTsityva Tavisi TandaswrebiT aRavsebs samyaros. igi<br />
Tanamyofobs jojoxeTSi tanjulebTanac (jojoxeTSi, ra Tqma unda, ar<br />
igulisxmeba raime konkretuli adgili, igi mxolod adamianis garkveul<br />
mdgomareobas aRwers). metic, <strong>maqsime</strong>s miaCnia, rom jojoxeTSi Casvla ara<br />
mxolod ar aris qristes erTjeradi aqti, aramed is aris TiToeuli<br />
morwmunis movaleobaa:<br />
“rodesac sulierma adamianma icis, rom RmerTis logosi unaklod arsebobs<br />
yovelgan, mas (logoss) mihyveba TeoriiT da gonierebiTad moimkis<br />
yovelives Sesaxeb winaazrovnebis codnas. amrigad, rodesac logosi Cadis<br />
jojoxeTSi, isic Cadis masTan erTad, ra Tqma unda, ara cudisaTvis, aramed<br />
raTa gamoikvlios da Seiswavlos RmerTis jojoxeTSi Casvlis misteria da<br />
icodes iq momxdaris (γινοµένων) da qmnadis (επιτελουµένων) zebunebiTi logosi<br />
(azri) {icodes is, rac iq xdeba da iqmneba imis zebunebiTi logosi}”. 636<br />
635 mag., ioane oqropiri xazs usvams qristes jojoxeTSi Casvlis sayovelTao xasiaTs.<br />
samyaros ukiduresi (xarisxobrivad) nawili aivso zeciT: “jojoxeTi gaxada zeca,<br />
radgan sadacaa qriste, iqaa zecac”. qristes Tandaswreba yvelganaa da<br />
yovlismomcvelia, radgan igi erT Tavis sxeulad, anu eklesiad SeakavSirebs yovelives.<br />
samyaroSi aRar darCa RmerTsityvis Tandaswrebisagan carieli are. TviT carieli<br />
saflavic ki, anu Tavad jojoxeTi, oqropiris azriT, qristes <strong>evqaristiuli</strong><br />
Tandaswrebis adgiladaa qceuli: “Cven cariel saflavTan wardgomas ki ar velodebiT,<br />
aramed Tavad im trapezTan, romelzec kravi wevs”. miwis guli iqca eklesiis gulad, anu<br />
evqaristiad (ioane oqropiri, Εις το όνοµα του κοιµητηρίου και εις τον σταυπρόν του Κυρίου, Β΄ PG<br />
49,396). Sdr. ioane damaskeli, Λόγος εις το αγ. Σάββατον: “am wyvdiadSi uflis saRvTo da<br />
yovlad<strong>wminda</strong> suli, romelic gamoeyo samRvdlo da sicocxlismqmnel sxeuls, miwis<br />
gulSi Cavida”; grigol noseli, Περί της τριήµερου προθεσµίας εν τάφω, Άπαντα τα έργα. Τ. 10. ΕΠΕ 103.<br />
Θεσσαλονίκη, 1990, 452: “am mcire drois ganmavlobaSi ikmara yovladZlierma sibrZnem, iyo<br />
ra miwis gulSi is didi goneba, iq (miwis gulSi) mcxovrebi, gaecurebina... radgan<br />
gonebis saxli aris guli..., amisaTvis Cadis miwis gulSi ufali...”. anu, adamianis guli,<br />
miwis (samyaros) guli da eklesiis guli (evqaristia) aris adamianisa da RmerTis<br />
samyaroSi aqtiurobis erTi da igive toposi.<br />
636 sxvadasxva siZnele... 141 PG 91, 1384BC. Sdr. iqve 142, PG 91, 1384D: “ormagi qvedadablebis<br />
(καταβάσεως, Casvlis) azris mokle gageba aris, pirveli fenis (επιβολήν) mixedviT,<br />
jojoxeTSi Camavali (κατελθόντα) logosis mier SesaZlebelia sulebis sxeulebTan erTad<br />
xsna rwmenisa da miwaze sufTa cxovrebis gatarebis gamo, xolo sxeulebis gareSe<br />
iqauri (anu jojoxeTSi myofi) adregardacvlili sulebis mxolod rwmenis gamo SeZena<br />
(περιποιείσθαι, ixsnas); meores mixedviT, cudis Cvevac da energiac logosis mier miiRebs<br />
siqvelisaken da codnisaken kvlavaRsvlas”. aq imis garda, rom saxezea mimReobebis<br />
(περιποιείσθα, κατελθόντα) awmyo droebi, rac mianiSnebs RmerTsityvis yovelgan marad<br />
moqmedebas, sainteresoa is garemoebac, rom boroti Cvevac da moqmedebac ki ar<br />
nadgurdeba, aramed “aRdgeba” da ara mxolod aRdgeba da ganiwmideba, aramed<br />
“aRiyvaneba”, romelic dausrulebeli codnis SeZenis procesia. anu, araferi ikargeba da<br />
TviT borotebac SeiZleba ganwmendiT transformirdes sikeTed da iqces RmerTis<br />
SenaZenad, anu misi sxeulis nawilad. (cnebisaTvis ormagiQqvedadableba ix. grigol<br />
RvTismetyvelis 45-e sityva; origenes Contra Celsium 2,43; am sakiTxis kosmiuri mniSvnelobis<br />
Sesaxeb ix. Ил. Алфеев, Христос победитель ада… 69-71; Ι. Ν. Καρµίρης, Η εις Άδου κάθοδος Ιησού<br />
Χριστού, Αθηνα 1939, 93-94.)<br />
199
momxdarisa da qmnadis logosi aris RmerTsityvaSi. igi (RmerTsityva)<br />
arsebobs jojoxeTSic da qmedebs iq (ix. mimReobebis γινοµένων da<br />
επιτελουµένων awmyo dro). adamiani Cadis iq Tavisi gonebiT da, ra Tqma unda,<br />
ara ubralo cnobismoyvareobis gamo. igi mTeli arsebiT ganicdis, rac iq<br />
xdeba. es ki niSnavs imas, rom adamiani Seimecnebs RmerTs mxolod maSin,<br />
rodesac igi mas Cahyveba satanjvelSi da rCeba masTan erTad iq. amrigad,<br />
jojoxeTSi Casvla ar aris erTjeradi istoriuli faqti, aramed igi<br />
gangrZobadi movlenaa TiToeuli adamianiT/adamianSi – undaT maT es Tu<br />
ara. anu Cadis morwmune jojoxeTSi, raTa imonawileos saRvTo<br />
samarTlianobaSi, rac (samarTlianoba) niSnavs qristes warmocarielebiT<br />
siyvaruls. Tumca RmerTis urwmuno uaryofs am SeTavazebul siyvaruls.<br />
amrigad, urwmunoebas, umadurobasa da uRmerTobas uaryofiTi mimarTeba<br />
aqvs RmerTis siyvarulTan da, piriqiT, maT, visac uyvars RmerTi da misi<br />
qmnileba, tkivilebiT ganikurneba yovelgvar situaciaSi – TviT<br />
jojoxeTSic ki. gvaqvs ra mxedvelobaSi yovelive es, wavikiTxoT<br />
Talasesadmi 7–is variantuli teqsti kiTxva-migebidan:<br />
“[warRvnis dros adamianebi] iyvnen RmerTis sruli ucodinrebi [...] is,<br />
rac sakuTari Tavis mimarT (anu erTmaneTis winaaRmdeg) scodes, is [ukve]<br />
mietevaT maT yoveli maTze mowevnuli gansacdelebiT, omebiT,<br />
TavdasxmebiTa da mravalgvari SemTxveulebis [gancdis, daTmenis gamo].<br />
mis [RmerTis] mimarT ucodinrobis da upativcemulobis (ασεβείας,<br />
umsasaxureblobis, keTilukrZalvelobis) codvebi ar mietevaT maT, raTa,<br />
rodesac igi [RmerTi] kacTmoyvareobis gamo jojoxeTSi Cavida, mis<br />
mimarT rwmeniT _ romlebmac irwmunes [ra Tqma unda] _, mietevoT maT<br />
keTilukrZalvelobis codva da icocxlon RmerTis Sesabamisad sulSi,<br />
daisajen ra [ukve], cxadia, xorciT, rogorc naTqvamia, adamianebis mimarT<br />
Cadenili uyuradRebobis (πληµµελειών, codvebis) gamo”. 637<br />
keTilukrZalveloba mietevebaT, Tuki irwmunes da rwmena ki SesaZlebeli<br />
iyo jojoxeTSi, sul mcire, erTxel mainc, rodesac iq Cavida qriste.<br />
magram Cven zemoT vnaxeT, rom jojoxeTSi Casvla gangrZobiTi movlenaa.<br />
xolo, Tuki jojoxeTSi Casvla aris adamianis droSi gangrZobili<br />
“kvlavSeqmna” da gardasaxva, romelic gulisxmobs imavdroulad samyaros<br />
ganviTarebas, rac aris mWidrod dakavSirebuli eklesiis maradiulobis<br />
istoriulobasTan 638 da, amave dros, jojoxeTis karni arian Semusvrilni,<br />
637 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις Α, 37... 304.<br />
638 Sdr. ∆. Στανιλοάε, Τα προβλήµατα και οι προοπτικές της ορθόδοξης θεολογίας, Θεολογία και Εκκλησία, Αθήνα<br />
XXXX, 208: “marTlmadidebluri Teologia gvaZlevs SesaZleblobas, gavigoT RmerTsa<br />
da adamians Soris urTierTobis misteria. [...] magram gvjera, rom samecniero ganviTareba<br />
da winsvla realurad iwvevs, vlaparakobT zogadad, adamianiuri sulis winsvlasa da<br />
200
maSin yovel urwmunos aqvs Sansi, rom Seicnos qriste ukve jojoxeTSi.<br />
anu, igi Seicnos, Seiyvaros da, amrigad, mas “madlobdes”. da kvlav, Tuki<br />
Secdomebi mietevebaT tanjvis gamo da samarTlis sasworze aiwoneba<br />
Tanaadamianis mimarT gamovlenili siyvarulis an ugulebelyofis<br />
konkretuli saqmeebi da axlobelis siyvaruli aTavisuflebs jojoxeTis<br />
tanjvisagan da, amasTan erTad, rogorc vnaxeT, is, rac acxovnebs, rwmenaa,<br />
maSin yoveli adamianis (warmomavlobisa da sarwmunoebis miuxedavad)<br />
keTili saqmeebi aris swored macxovnebeli rwmenis gamovlineba (es<br />
imitom, rom rogorc am naSromSi zemoT vnaxeT, yovelive sikeTe, TviT<br />
ukidures barbarosebSic ki, aris suliwmidis moqmedeba. suliwmidis<br />
moqmedebaa aseve rwmenac). magram, Tuki adamians boroti saqmeebi isedac<br />
mieteveba tkiviliT, romelsac yvelani gaivlian “am” an “im” cxovrebaSi,<br />
maSin sasworze, albaT, aRaraferi unda rCebodes keTili saqmeebis<br />
garda. 639<br />
ganviTarebas. Cveni epoqis adamianSi Cven vxedavT aseTi saxis dajerebulobas, radgan<br />
marTlmadideblobas yovelTvis sjeroda yvela epoqis adamianis. mas swamda, rom, erTi<br />
mxriv, ar SeuZlia, SezRudos igi yovelgvari dacemisagan ‘<strong>wminda</strong> fizikur’ (natura pura)<br />
mdgomareobaSi (anu SeuZlebelia adamianSi mkacrad gamijnos cudi da kargi) an<br />
Semoragvos igi mxolod amqveyniuri sazrunavisa da interesis sazRvrebiT da, meore<br />
mxriv, ar SeiZleba iyos misi dacemuli buneba imgvarad wamxdari, rom misi (adamianis)<br />
yoveli azri da moqmedeba da mTeli misi arseboba iyos mTlianad codvili [...] da<br />
SiSvldebodes metad da metad sulieri cxovrebisagan”. aseve Sdr. Ν. Ματσούκα, Ιστορία της<br />
βυζαντινής φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2001, 256-258: “bizantiurma Teologiam da filosofiam<br />
warmoadgina istoriis ukiduresad saintereso da dramatuli msvleloba. [...] upirveles<br />
yovlisa, SeimuSava Sesaqmis iseTi Teoria (ktistologia), romelSic igulisxmeboda<br />
yoveli movlena imgvarad, rogorc mas gansazRvravda saeklesio erToba saRvTo<br />
gangebulebis istoriaSi Tavisi sicocxliT da azrovnebiT. [...] amrigad...<br />
marTlmadidebluri tradicia xatavs momavlis siRrmeebisaken dinamiuri da, ra Tqma<br />
unda, SeuCerebeli winsvlis xats. laparakia erT maradiul xdomadobaze”. aseve Sdr. Ν.<br />
Ματσούκα, Κόσµος, άνθρωπος, κοινωνία… 302: “arc RmerTi aris ucxo samyarosaTvis da arc<br />
samyaro RmerTisaTvis. RmerTSi, anu qmnilebaTa logosebSi samyaro Seuneleblad<br />
miemarTeba srulyofilebisaken. amgvarad, radgan yvelaferi moiazreba erT mTlianobaSi,<br />
samyaros, iseve rogorc adamianis, moqmedebis yovel nawilsa da nakvTSi arsebobs<br />
dinamiuri winsvla da moZraoba RmerTis gegmisa da gangebulebis ganxorcielebisaken”.<br />
anu, qmnileba adamianTan erTad da adamianiT miemarTeba dasasrulisaken da am<br />
msvlelobas ewodeba istoria. am ori avtoris idea istoriuli progresis Sesaxeb,<br />
SeiZleba hgavdes modernistul optimizms. es arc unda iyos gasakviri Tundac imitom,<br />
rom modernis erT-erTi safuZveli qristianobaa, romelic aRiarebs telosis, Tundac<br />
dausrulebuli da dinamiuri esqatologiis saxiT, gardauvlobas. anu, istoria aris<br />
codva-madlis liturgiuli erToba. adamiani viTardeba oriveSi erTad da xolo cudi,<br />
rogorc naleqi, ise ganiwmideba da rCeba sikeTe.<br />
639 cnebisaTvis αποκατάσταση <strong>maqsime</strong>sTan ix. An. Andreopoulos, Eschatology and final restoration<br />
(apokatastasis) in Origen, Gregory of Nyssa and Maximos the Confessor, Penn Humanities Forum School of Arts<br />
and Sciences University of Pennsylvania; aseve Brian E. Daley, restoration (apokatastasis) and “Blessing Silense”<br />
in eshatology to Maximos the Confessor, Maximus Confessor - Actes du Symposium sur Maxime le Confeseur,<br />
Fribourg, 2-5 september 1980; Edites par Felix Heinzer et Christoph Scönborn, Editions Universitaires, Fribourg<br />
Suisse, 1982. orive mkvlevari Tanxmdeba, rom “[t]he apophatic ‘honor by silence’ in Maximos' writings,<br />
seems more correct than any treatise on the subject. The restoration of all however, a valid possibility according to<br />
the Church, although not a doctrine”.<br />
201
meore, rac gvinda, rom davumatoT, aris: “vfiqrob samoTxe niSnavs<br />
adamianis guls, RmerTis codnis aRmosavleTSi darguls”. 640 Tanamedrove<br />
berZeni Teologi nikolaos ludovikosi, ikvlevs ra mistagogias, wers:<br />
“sulis Zalebis, anu ganzomilebebis Tanaarsoba da saeklesio niWebis<br />
(qarizmebis) (samRvdelo xarisxi an nebismieri saqmianoba eklesiaSi –k.k)<br />
da moqmedebebis Tanaarsoba erTmaneTs ukavSirdeba mWidrod,<br />
ganucalcalkaveblad da absoluturad. sulis TiToeuli Zala aris<br />
arsebobrivad Zalmosili, rogorc mTeli sulis RmerTSi erTianobis<br />
xati, radgan mxolod aseTi erTianoba aqvs miznad. yoveli saeklesio<br />
moqmedeba, anu qarizma aris sulierad Zalmosili mxolod rogorc<br />
gamoCineba TiToeuli konkretuli saRvTo energiisadmi msgavsebis<br />
sisavsis, romelsac (konkretuli energiis, romelic Tavis TavSi moicavs<br />
mTeli saRvTo energiis sisavses) igi Seesabameba, radgan mxolod mas<br />
gamoxatavs”. 641<br />
anu, erTi mxriv, sulis nebismieri gamovlineba mxolod maSin moqmedebs<br />
sulis sasikeTod da holiturad, rodesac igi harmoniaSia danarCen<br />
ZalebTan. es ki xdeba mxolod sulis RmerTTan erTianobisas. xolo<br />
RmerTTan erTianobaSia suli mxolod evqaristiulad, anu rodesac igi<br />
erTiania mTel eklesiasTan. meore mxriv, yovel suls aqvs Tavisi adgili<br />
eklesiis sxeulSi da yovel am adgils Seesabameba Tavisi konkretuli<br />
saRvTo energia. magram, saRvTo energiis Tviseba isaa, rom nebismier mis<br />
gamovlinebaSi is sruladaa mocemuli, anu erTdroulad konkretuli da<br />
gansxvavebulicaa da ganuyoflad erTianic. maSasadame, is, rac xdeba erT<br />
sulSi, uciloblad xdeba mTel sxeulSi, radgan swored mTeli sxeulia<br />
madlis sisavse. 642 eklesia ki, rogorc zemoT vnaxeT, Tavis mxriv, baZavs<br />
RmerTs yoveli qmnili arsebis erTmaneTTan ganuyofeli Tanaarsobrivi<br />
urTierTobis ganxorcielebaSi. 643 ai, ras ambobs <strong>maqsime</strong>:<br />
“sami aris sulis Zala, azrovneba (logika), gzeba da ndomoba:<br />
mamakacebad igulisxmeba azrovneba, dedakacebad _ ndomoba da gvelad _<br />
gzeba. sacodnelad (επιγνώσει, Sesacnobelad) aRdgeba da ganaxldeba<br />
(αποκαθίστανται) momaval saukuneSi sami es Zala 644 : swored maT gamo<br />
640 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 44... 76.<br />
641 Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία … 75-76.<br />
642 es ki, Tavis mxriv, niSnavs, rom saeklesio ierarqias araviTari aRmatebuloba da<br />
Zalaufleba ar gaaCnia arc erTmaneTis mimarT da arc eklesiis danarCeni wevrebis<br />
mimarT. aRmatebuloba mxolod diakoniaSia, anu Tavdadebis da TviTwarmocalierebis<br />
pasuxismgeblobaSi.<br />
643 ix. Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία … 71-72.<br />
644 e.i. es Zalebi kvlav daubrundebian iseT mdgomareobas, rodesac erTmaneTTan<br />
harmoniulad Sewyobilni iqnebian erTiani Tanaarsobrivad Semcnobeli/codnis Zalad.<br />
erTi mxriv, sulis swored aseTi mdgomareobis aRsadgenad ganxorcielda RmerTsityva.<br />
meore mxriv ki, sulis amgvari mdgomareoba mxolod maSin miiRweva, rodesac es<br />
aRdgenis procesi imavdroulad gulisxmobs mTeli qmnilebis aRdgenas.<br />
202
ufalma sicocxlismqmneli (ζωοποιόν, cxovelmyofeli) vneba da<br />
jojoxeTSi Casvla Tavs ido”. 645<br />
maSasadame, sulis aRorZinebas Tan sdevs samyaros apokatastasi,<br />
romlisganac ar gamoiricxeba Tavad gveli, anu satana. jojoxeTSi<br />
qristes CasvliT Seikvreba eklesia, romelsac Tavis ubeSi hyavs Tavad<br />
satanac. amrigad, eklesias Tavis TavSi hyavs jojoxeTic. es ki niSnavs,<br />
rom samoTxe, romelic aris adamianis guli, moicavs jojoxeTs, rogorc<br />
samyaros tanjvas. xolo eklesiis guli aris <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba, sadac<br />
aRorZindeba misi Zalebi. amdenad, evqaristia aris toposi ara mxolod<br />
sixarulis, aramed Tanalmobis, sibralulis, Zalisxmevis, mizansacdenis<br />
riskis (Sdr. evqaristiul locvas: “ara sasjelad gina dasasjelad...”). es<br />
swored is riskia, romelic gaswia RmerTma, rodesac Seqmna adamiani. am<br />
riskma miiyvana igi (RmerTi) jvarcmasa da jojoxeTSi Casvlamde (rasac<br />
TavisTvis natrobda moc. pavle, oRond Tavisi Zmebi gadaerCina). amrigad,<br />
sulis SemecnebiTi Zalebis aRdgena imavdroulad niSnavs adamianis<br />
arsebobriv aRdgenasac, 646 anu RmerTis codna ar gulisxmobs mxolod<br />
maradiulobis sixaruls, aramed drois tanjvasac. aq ismis kiTxva, Tuki<br />
aRdgoma moicavs jojoxeTSi Casvlas, rogorc saRvTo siyvarulis, anu<br />
misi arsebobis gvaris gamovlinebas da es ori veranairad ver<br />
daSoriSordeba, xom ar niSnavs es, rom Tuki daviJinebT maradiuli<br />
sasjelis Sesaxeb swavlebas, anu, Tu tanjva xdeba maradiuli, maSin<br />
qristec jvarcmuli da jojoxeTSi da, metic, Tavad jojoxeTad, rCeba<br />
maradiulad? amgvarad xom ar iqceva sadomazoxisti mtarvali Tavad<br />
RmerTis xatad?<br />
RmerTis Secnoba gulisxmobs sulis Zalebis aRdgomas. es, Tavis<br />
mxriv, niSnavs adamianis apokatastasiss. xolo es ukanaskneli ki<br />
gulisxmobs qmnili samyaros RmerTSi dabrunebas. Tuki individualuri<br />
645 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 57... 94.<br />
646 Г. Фроловский, Прп. Максим Исповедник... 226: “ Бог подаст и вернет грешникам все, чего они<br />
лишились через грех, восстановит их души в полноте естественных сил и способностей. Они получат<br />
способность духовного ведения и нравственной оценки. Они познают Бога. Может быть, они даже потеряют<br />
память греха и придут к Богу, - в некоем разумении, τή έπιγνώσει. Νо не примут причастия Его благ, оύ τή<br />
µεθέξει τών άγαθών. Только праведные способны вкусить и насладиться ”. Sdr. Devid Tracy, Saving From<br />
Evil: Salvation and Evil Today, Conilium, 1998/1, Edited by Hermann Haring and David Tracy. SCM Press,<br />
London and Orbis Book, Mary knoll 1998, p. 108: “1. There is no experience without some understanding; 2.every<br />
act of understanding is itself an act of interpretation. This means that a Christian experiences and interprets these<br />
salvific experiences as both gift and task from God; 3. These experiences disclose as well to well to the Christian<br />
who we are and we can become”.<br />
203
sulis Zalebis aRdgena ar moxerxda, maSin am suls eqneba RmerTis<br />
Secnoba, magram ver eziareba mas (µέθεξη, θέωση), 647 radgan misi Zalebis<br />
erTianobis darRveuloba mas ar miscems saSualebas, gaamTlianos da<br />
“gaagonieros” danawevrebulad aRqmuli. mas dakarguli eqneba<br />
eqsistencialuri erTianoba, anu namdvili pirovnuloba. isini iqnebian<br />
xatisebri, magram veranairad _ msgavsebisebri, anu pirovneba. ukidures<br />
SemTxvevaSi isini iqnebian, SegviZlia vivaraudoT, cxovelis, “sulieris”<br />
an udrood gardacvlili Cvilis xarisxSi. magram es mxolod Cveni<br />
varaudia (Teologumeni), anu “saswaulis molodini”... 648<br />
4.2. droisa da maradiulobis erTianoba evqaristiul RvTisSemecnebaSi<br />
zemoTqmulTan dakavSirebiT gvinda, ganvixiloT droisa da maradiulobis<br />
mimarTeba, RmerTSemecnebasTan. mistagogiis Sesavlis mixedviT adamianebs<br />
aqvT “bunebrivi ganwyobileba” (έφεσιν έξεως, wadilis unari) saRvTosadmi.<br />
maT SeuZliaT Tu surT, avarjiSon da ganaviTaron es unari. magram es<br />
unda akeTon mTeli sicocxlis ganmavlobaSi, raTa es ganwyobileba<br />
transformirdes siyvarulismier Zlier wadilSi (πόθω), romliTac RmerTi<br />
TavisTan ipyrobs (κατέχει, iWers) am wadilis mqoneT. es aris sameufeo<br />
xatis apokatastasi, rac aris kidec WeSmariti sicocxle:<br />
“radgan yovlad<strong>wminda</strong> da namdvilad RvTivganaTlebulma dionise<br />
areopagelma saeklesio ierarqiis Sesaxeb nawarmoebSi Tavis<br />
didadgonivrulobis Sesaferisi RirseulobiT ganixila (τεθεωρήται,<br />
ganWvrita) samRvdelo da <strong>wminda</strong> Sekrebis (συνάξεως) ritualis<br />
simboloebic, amitom igulisxmeba, rom maT Sesaxeb ar vlaparakobT (ar<br />
aris axla sityva) da ar gaivlis imave gzas (sityva 649 ). kadniereba da<br />
647 Ν. Ματσούκας, Το Πρόβληµα του Κακού. ∆οκίµιο πατερικής θεολογίας, Θεσσαλονίκη 1992, 197, 201-220.<br />
648 galaktionis leqss saswauls<br />
Seunde, Seunde, Seunde bnel-codvils<br />
liucifers, Cems sulSi avobiT mZvinvares,<br />
liucifers, mrisxane vefxviviT dakodils<br />
da axla mZinares.<br />
Seunde, Seunde jojoxeTs – Cems Tvalebs.<br />
Seunde Cems xelebs, borotad daRaluls,<br />
me Seni umanko naTeli mawvalebs,<br />
me veli saswauls.<br />
649 <strong>maqsime</strong> aq kvlav sityva logoss iyenebs. xom ar mianiSnebs es imas, rom igi Tavis<br />
mistagogiasac logosad anu logoss RmerTsityvaSi miiCnevda (konteqsti konteqstSi)?<br />
aseT SemTxvevaSi Tavad mistagogiis teqsti iqceoda RmerTsityvis xorcSesxmad, anu<br />
cocxal organizmad, romelic mzamzareul azrebs ki ar iZleva, aramed Sobs azrebs<br />
mkiTxvelSi; ki ar Caudebs TavSi azrebs, aramed azris dabadebis SesaZleblobis vels<br />
qmnis; ki ar Zalmomreobs da avtoritarulad ki ar Wedavs gagebas adamianSi, aramed<br />
mkiTxvelTan erTad gaigebs qristes. magram, Tavis mxriv, es iqneboda cocxali da<br />
Tavisufali Semoqmedebis are, sadac logosi ki ar Zalmomreobs, aramed, Tavis mxriv,<br />
igi kvlav ibadeba mkiTxvelSi, anu teqstSi. amrigad, qristes narativi Tavisufali<br />
204
Tavxedoba da gonwarTmeulobasTan axlos iqneboda mcdeloba,<br />
gaimeoros vinmem misi (dionises) gakeTebuli da miiTvalos, rogorc<br />
Tavisi is misteriebi, romlebic suliwmidis mier mxolod dionisesTvis<br />
RvTiurad iyo gamocxadebuli ([da es] maSin, roca arc ki SeuZlia masTan<br />
miaxloeba da misi gageba). 650 magram [aq sityva iqneba] imaze, rac sxvebma<br />
rogorc RmerTis kacTmoyvare nebisagan ise miiRes is, rac misgan<br />
(dionisesagan) miiRes, imisaTvis, rom ganixilon isini da avarjiSon<br />
maTiT (anu dionisesagan miRebuliT) Tavisi saRvToTadmi moswrafe<br />
ganwyoba (κατά την έφεσιν έξεως). da romelTa (dionises mier ganmartebulis)<br />
mier siyvarulis wadiliT (πόθω) Sepyrobilebs TavisTan (RmerTi) flobs<br />
(κατέχει), rodesac aRsrulebuli ritualebis yovladnaTeli sxivi maT<br />
[anu siyvaruliT Sepyrobilebs SesaZleblobis] Sesabamisad Secnobadi<br />
xdeba gagebuli. [xolo es xdeba imisaTvis, rom] ara sruliad umoqmedo<br />
da uSromeli iyvnen isini am cxovrebis drois mTel dRes. radgan [amis<br />
gamo isini] ver miiReben saRvTo mevenaxeobisaTvis sazRauris im sityvas<br />
(λόγον, logoss), romelic moicema sulieri venaxis sulieri SromisaTvis.<br />
es sityva aris is, romelic Tavdapirvelad mzakvarma cdunebiT miitaca<br />
mcnebis darRvevis gamo da romelic aris RvTiuri da samefo xatis<br />
moneta”. 651<br />
qmnadobis procesi iqneboda da SegveZlo, gvelaparaka ara qristocentrulobasa da<br />
logocentrulobaze, aramed erT mTlian samyaros SemoqmedebiT aqtze, sadac yvela<br />
yoveliveSi Tanabraduflebiania iseve, rogorc <strong>wminda</strong> samebis warmocarielebiTi<br />
urTierTsiyvarulisa da urTierTganmsWvalulobis (περιχώρηση) Tanaarsobriv<br />
paradigmaSi. es iqneboda samyaros decentruli <strong>evqaristiuli</strong> narativi.<br />
650 Sdr. Lars Thunberg, Символ и таинство в богословии св. Максима исповедника (Symbol and mystery in st.<br />
Maximus the confessor), Actes du Symposium sur Maxime le Confeseur, Fribourg, 2-5 september 1980; edites par<br />
Felix Heinzer et Christoph Schönborn, Editions Universitaires, Fribourg Suisse, 1982,<br />
http://www.krotov.info/history/07/1980thun.html, http://www.myriobiblos.gr/texts/russian/thunberg_maxim.html:<br />
“[<strong>maqsime</strong> ambobs], rom ar surs, gaimeoros an Seasworos dionises ganmartebuli, magram<br />
sinamdvileSi, ganmartavs imas, rasac dawvrilebiT ganixilavs dionise”. <strong>maqsime</strong>, rogorc<br />
Tavad ambobs, cdilobda, ar darCeniliyo uSromelad da moswrafebiT (έφεσιν) da<br />
keTilkrZalulebiT (ευσεβώς) avarjiSebda RmerTisadmi Tavis ganwyobilobas (έξεως). igi<br />
mimarTavda Zalisxmevas, gamoekvlia da ganemarta dionises nawerebSi mocemuli saRvTo<br />
sibrZne da rogorc misi nawerebidan Cans, ganaviTara da srulyo am ukanasknelis<br />
namoRvawari. Sdr. mistagogia, Sesavali PG 91,661D: “me warmogidgen imas, rasac<br />
mexsierebiT vatareb, romelic mxolod bundovnad mesmis da metad bundovnad _ magram<br />
wyvdiadiT moculis ganmanaTlebeli RmerTis madliT keTilkrZalulebiT (ευσεβώς) _<br />
vambob”<br />
651 mistagogia, Sesavali PG 91,661AB. am pasaJis bolo monakveTSi kvlav saubaria saRvTo<br />
logosze. am logosis manipulirebis SesaZlebloba mieca satanas codviTdacemisas. es<br />
is logosia, romelic aerTianebs adamians RmerTTan da danarCen arsebebTan da<br />
romelic Sromisa da moRvaweobis gziT evqaristiul ZRvnad unda daubrundes RmerTs.<br />
SegviZlia vivaraudoT, rom eSmaki dakargavs Tavis funqcias, rodesac mas waerTmeva<br />
mitacebuli dinari, radgan eSmakiT saRvTo werili dainteresebulia mxolod istoriul<br />
konteqstSi, anu mas saRvTo istoriaSi aqvs adgili mxolod rogorc borotmoqmeds.<br />
saRvTo gangebulebas is ainteresebs mxolod rogorc dinaris mimtacebeli. mas Semdeg,<br />
rac is dakargavs am dinars, dakargavs Tavis funqciasac. swored samyaros evqaristiul<br />
erTianobaSi anulirdeba satanas moqmedeba da, metic, swored evqaristiulad<br />
transformirebad istoriaSi xdeba misi apokatastasic. egnate antioqieli ambobs, rom<br />
“mravali erTi sxeuli varT qristeSi da masSi ki erTmaneTis nawilebi” (Ιγνάτιος<br />
Αντιοχείας, Ρωµ. 12,5). “iswrafeT, xSirad SeikriboT RmerTis samadlobelad<br />
(evqaristiisaTvis) da didebisaTvis. rodesac xSirad ikribebiT (επί τω αυτώ γίνεσθε, xarT<br />
erTsa da imaveze), nadgurdebian (καθαιρούνται, ganiwmidebian) satanas Zalebi” (Sdr. Ν.<br />
Ματσούκα, Ο Σατανάς, Θεσσαλονίκη 1999, 11-12). anu, satanas moqmedeba ganiwmindeba maSin,<br />
rodesac adamianebi Seikribebian erTsa da imave adgilas da gaxdebian qristes erTi da<br />
imave sxeuli, radgan qristes unaklo sxeulSi aranair nakls adgili ara aqvs. amrigad,<br />
rodesac ganivrcoba qristes sxeuli da esqatologiurad moicavs samyaros -da<br />
saeklesio tradiciis mixedviT es aucilebelad asec unda moxdes _, maSin satanas<br />
moqmedeba sruliad transformirdeba.<br />
205
amrigad, mxolod mSromelebs exmareba da Seeweva suliwmidis madli,<br />
radgan rogorc merab mamardaSvili ambobs: “sicocxle aris droSi<br />
gadaWimuli Zalisxmeva”. grigol noselis TqmiT, is, vinc aris zarmaci da<br />
ar aviTarebs saRmrToTa Sesaxeb masSi imTaviTve CaTesil codnas 652 da,<br />
amgvarad, am Canasaxovan codnas amsgavsebs udrood gardacvlil Cvils,<br />
Tavadac rCeba Canasaxovan mdgomareobaSi ganuviTarebeli. 653 misTvis dro<br />
TiTqos arc ki yofila. anu, zarmacs da modunebuls ara aqvs dro 654 da,<br />
amrigad, mas ara aqvs arc sicocxle da aris mkvdari (cocxal-mkvdari).<br />
maSasadame, dro TavisTavad ar arsebobs. igi arsebobs mxolod jafisa da<br />
moRvaweobisas, rodesac adamiani Sromobs, mimarTavs Zalisxmevas, anu<br />
aiZulebs sakuTar Tavs, radgan “caTa samefo iiZuleba” (mT. 11,12). amrigad,<br />
Tu dro arsebobs, maSasadame, arsebobs sicocxlec, rogorc Zieba da<br />
aRorZineba bunebaSi CaTesili, anu “STabeWdili” an “Caxatuli” unaris.<br />
swored amitom, dro aris mWidrod dakavSirebuli maradiulobasTan.<br />
652 Sdr. ioane damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zusti gadmocema 1, PG 94,786<br />
C: “ar dagvtova RmerTma viyoT srul ucodnelobaSi, radgan RmerTis arsebobis codna<br />
mis mier yvelaSi bunebiTad aris CaTesili”; “rogorc vTqvi, RmerTis arsebobis Sesaxeb<br />
codna CvenSi bunebiTad aris CaTesili”; “CaiTesa bunebiTi logosi kargis SeTvisebis da<br />
mavneTagan ganSorebis mCvenebeli”.<br />
653 Γρηγόριος Νύσσης, Περί των Νηπίων, PG 46, 171: “mociquli ambobs, rom sulieri adamianis<br />
Tvisebaa, gamoiZios yovelive da aqebs (mociquli) maT, vinc RmerTis madliT<br />
gamdidrdnen yoveli azriTa da yovelgvari codniT (1kor 2,10,15). vfiqrob, arc<br />
SesaZlebeli gamokvlevis da arc meti codnis ugulebelyofa aris kargi amis<br />
(gardacvlili Cvilebis xvedris) Sesaxeb saZiebelis argamocdiT da ganuxilvelobiT.<br />
[aseve ar aris kargi] am saZiebel sakiTxTan mimsgavsebiT, mis (gardacvlili Cvilebis<br />
xvedris) Sesaxeb azri waxdes dausruleblobiT da udrood iseve, rogorc axalSobili<br />
Cvili naTelSi gamosvlamde da momwifebamde, rogorc ram sikvdiliT daRupuli [adamini<br />
imis gamo, rom] WeSmaritebis gamokvlevisaTvis iyo modunebuli da zarmaci”. zogadad<br />
SeiZleba iTqvas, rom gardacvlili Cvili bavSvebis saukuno xvedris Tema raRacnairad<br />
dakavSirebulia dasavlur-kaTolikuri eklesiis swavlebasTan purgatoriumis, anu<br />
gansawmendelis Sesaxeb. Tanamedrove rusi Teologis, ilarion alfeevis gamokvlevis<br />
mixedviT klimenti aleqsandrielTan Cndeba swavleba imis Sesaxeb, rom jojoxeTis<br />
tanjvebi aris ara damsjeli codvebisaTvis, aramed adamianis matransformirebeli. anu,<br />
sxeulisagan Tavisufali suli tanjvis saSualebiT ufro kargad xvdeba tkivilis<br />
daniSnulebas (stromata 6,6). es swavleba iyo Canasaxovani forma imisa, rac SemdgomSi<br />
ganviTarda grigol noselTan, gvxvdeba isaak asurTan da <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTanac,<br />
Tumca aRmosavlel mamebSi gamwmendeli cecxlis Sesaxeb swavlebas ar miuRia<br />
sayovelTao da Camoyalibebuli xasiaTi. dasavleTSi mis Sesaxeb saubrobdnen avgustine<br />
(37-e fsalmunis ganmart.), romis papi grigol didi da sxvebi, magram man mkafio da<br />
Camoyalibebuli forma mxolod XIII saukuneSi Tomas akvinelTan miiRo. swored am<br />
ukanasknelTan gansawmendelis Sesaxeb swavleba ganixileba imave konteqstSi, sadac aris<br />
unaTlavi Cvilebis xvedris Sesaxeb msjeloba (Hilarion Alfeyev, The Descent of Christ into Hades in<br />
Eastern and Western Theological Traditions, A lecture delivered at St Mary’s Cathedral, Minneapolis, USA, on 5<br />
November 2002 (http://orthodoxeurope.org/print/11/1/5.aspx)). gansawmendelis Sesaxeb swavlebis da<br />
misdami damokidebulebis Sesaxeb marTlmadideblur tradiciaSi ix. А. Волконский,<br />
Католичество и священное предание восеока, гл. 7. Чистилище, Париж 1933<br />
654 Sdr. “aRar arsebobs dro” (gamocx. 10,6).<br />
206
mxolod moRvaweebze gadmodis suliwmidis maradiuli madli. Work in<br />
progress 655 , anu sicocxle da misi sazrisi mxolod moudunebeli Sromisas<br />
vlindeba. rogorc merab mamardaSvili ambobda, religiuri teqstebic<br />
metyveleben, rom arseboba gangrZobili xdeba SromaSi. anu, adamians unda<br />
uyvardes is, rac iqmneba da Seqmnis procesSia da ara ukve Seqmnili, ara<br />
RvTiuri (romelic iZleva raRac Zalauflebebs –k.k) aramed RmerTi. aseTi<br />
viTareba miuTiTebs iseT arsebobaze, romelic aris marad Seqmnis da<br />
Semoqmedebis procesSi. 656 “maradiuloba aris sicocxle – ambobs dumitru<br />
staniloae – [...] dro upirispirdeba maradiulobas, anu ar aris misi<br />
(maradiulobis) dacemuloba. [...RmerTi] gvTavazobs Tavis maradiul<br />
siyvaruls Cveni drois myisSi [...da], amgvarad, Cveni dro nel-nela ivseba<br />
SegrZnebadi maradiulobiT”. 657 Tuki adamiani “xels CasWidebs” da<br />
“moaTvinierebs” dros, maSin SeiZins sicocxlsac, rogorc maradiul<br />
sazRaurs. yvelaferi gadawydeba axla da aq, udroo momentSi (Sdr.<br />
cxovrebis drois mTeli dRe – mTeli cxovreba aris erTi dRe, erTi<br />
momenti), romelic daZabuli ZalisxmeviT da riskiT 658 unda gardaisaxos<br />
dro/sicocxle/maradiulobad.<br />
aleqsi losevis mixedviT, drois sisavse aris maradiuloba. dro<br />
TavisTavad aris aragonieri mdinareba. “gagonierebuli”, moazrebuli es<br />
mdinareba aris SeZenili dro, logikuri, anu gonieri dro, anu Cemi dro,<br />
anu maradiuloba. 659 xolo es moazreba SeiZleba iyos myisieri aqti. es<br />
aqti qaosur mdinarebas aqcevs maradiulobis kalapotad. dro xdeba<br />
maradiulobis da, amdenad, sicocxlis matarebeli. swored aseTi myisiT<br />
an myisebiT Semodis droSi maradiuloba da aZlevs adamianis sicocxles<br />
655 Sdr. m. mamardaSvili, leqciebi fsiqoanalizis Sesaxeb, Tbilisi 1998, 60: “rodesac<br />
vlaparakobT XX saukunis Tanamedrove filosofiaze, vlaparakobT iseT rameze, rac<br />
Senebis procesSia da sadac jer kidev ar aris gaformebuli saboloo da zusti<br />
pasuxebi. [...] es sruliadac ar aris SemTxveviTi, radgan es zogadad axasiaTebs XX<br />
saukunis azrovnebas. jeims joisma Tavis Ulysses da Finnegans Wake -is Semdeg tyuilad rodi<br />
uwoda Tavis wignis weris process Work in Progress”.<br />
656 Mm. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 77.<br />
657 ∆. Στανιλοάε, Ο Θεός είναι Αγάπη, Θεσσαλονίκη 2000, 45, 47, 49, 51.<br />
658 Sdr. Ed. Moore, Some Notes of Orthodox Ethics and Existential Authenticity, St. Elias School of Orthodox<br />
Theology: “The self is a work in progress, an effort toward actualization, in which no essence is to be found.<br />
Essence is, so to speak, the end of the road, the goal achieved. Yet it may easily lead to a gaol - a prison for the soul<br />
- when it is not approached as the outcome of an ontologically indeterminate project. As St. Paul counseled the<br />
striving soul, ‘work out your own salvation with fear and trembling’ (Phil 2:12). The fear of the soul, and the source<br />
of its trembling, is not some sort of physical harm, but the realization that the individual endeavor may come to<br />
nought, and render the person pointless or meaningless - or, as the Existentialists would say, absurd”.<br />
659 ix. А. Лосев, Диалектика мифа, Самое само, Москва 1999, 284.<br />
207
saboloo sazriss, romelic aris qristeSi RmerTSemecneba. RmerTsityvis<br />
droSi SemosvliT, anu drois SemosviT, dro aRar aris qaosi, aramed<br />
xsnis istoria. 660 metic, Tu RmerTia maradiuloba, maSin dro xdeba<br />
maradiulobis istoria, sameba RmerTis sicocxlis ambavi. es narativi<br />
aris TiToeuli adamianis qristeSi sicocxlis biografia. swored aseTi<br />
realoba aRiwereba jojoxeTis udroobaSi Casvlis qristianuli miTiT,<br />
romelic laparakobs sicocxlis wyurviliT (πόθος) xsnis daZabul<br />
momlodineTa qristeSi gaTavisuflebis Sesaxeb. aseve, erTi avazaki<br />
cxovnda jvris udroobaSi, radgan swyuroda sicocxle da Seicno<br />
qristeSi RmerTi, xolo meorem ver Seicno igi da dakarga droc,<br />
sicocxlec da maradiulobac, radgan droiTi xangrZlivoba araa<br />
gadamwyveti, aramed _ cnobierebis Zalisxmevis simZafre 661 :<br />
“RmerTis gansja ara droisa da sxeulis mixedviT xdeba, radgan suli<br />
aradrouli da usxeuloa da radgan ara aqvs droSi zrda da<br />
dasasruli, amitom drois gareSe icvleba misi ganwyobileba (κίνησεις της<br />
διαθέσεως ποιείται, mdgomareobis moZraobas qmnis). kargi iqneboda<br />
magaliTiT naTqvamis cxadad warmoCena: xSirad zogs samocdaaTi weli<br />
gautarebia monastruli cxovrebis, zogs ki _ erTi dRe. radgan<br />
aRTqmulis mizani aris nivTierisagan miswrafebisa da damokidebulebis<br />
mokveTa da sulis RmerTisaken gadayvana, amitom, erTi mxriv, visac<br />
samocdaaTi weli aqvs, aranairad ar uzrunavs amgvari uvnebobis<br />
(apaTiis) gansruleba, xolo, meore mxriv, mas, visac erTi dRe aqvs<br />
gatarebuli, mTeli misi gonebidan nivTierisaken vnebuli azrovneba<br />
(διανοίαν, gonmimarTva) moukveTavs da mTlianad RmerTis wiaRSi<br />
ganusrulebia. [pirveli] momaval samsjavroze sazRauris danawilebisas<br />
Rirseuls miizRavs, rogorc aRTqmulis mizanis bolos aRmsvleli,<br />
xolo meore _ mxolod madliT da imitom, rom daiTmina asketuri<br />
Rvawli”. 662<br />
660 Αρχιµ. Αιµιλιανός, Κατηχήσεις και λόγοι 4. Θεία λατρεία, προσδοκία και οράσις Θεού, Εκδ. Ορµυλία, 2001, 142-<br />
150: “rodesac mivdivarT liturgiaze, vemsgavsebiT Zveli aRTqmis winaswarmetyvelebs,<br />
[...radgan] ganvicdiT (“gavicxovrebT”) Tavad suliwmidis misterias imis gareSe, rom<br />
kargad da mTlianad SevigrZnoT igi (misteriaa). [...] pirvel rigSi unda vTqvaT, rom<br />
liturgia ar aris mxolod SegrZneba da sentimentaluri gancda. liturgiis<br />
WeSmariteba ar aris damokidebuli Cvens SegrZnebaze. [...] Semdeg modian viTarebebi,<br />
rodesac vgebulobT da vxvdebiT imas, rasac vgrZnobT. [...] vmadlobT RmerTs imisaTvis,<br />
rac gavigeT da romelSic vcxovrobT [Cvenive gagebul samyaroSi]. [...] liturgiisas<br />
namdvilad sunTqav zeciuri samoTxis yovel sikeTes da danayrdebi RmerTiT [...]<br />
imgvarad, rom liturgia aris, CaisunTqo da amoisunTqo yovlad<strong>wminda</strong> sameba. [...] saRvTo<br />
liturgia aris Sekreba (sinaqsisi), romelic winaswar gvauwyebs da gulisxmobs<br />
samoTxes, brZolas, dacemas da, amasTan erTad, Cvens gaTavisuflebasac. [...] Tavad<br />
RmerTma winaiazrovna, daadginos qriste RvTismsaxurebiTi sinaqsisis wiaR istoriaSi<br />
Tandamswred”.<br />
661 Sdr. М. Мамардашвили, Как я понимаю философию, М.: Прогресс 1990, 153: “Я, как воплощённая воля,<br />
реально, телом участвую в том, что станет в мире. [...] Мир таков, что в любой данный момент в нём может<br />
что-то случиться только с моим участием. [...З]аконы философии и законы здравого смысла диктуют нам, -<br />
что если каждый в своей жизни сделает что-то с собой сам, то и вокруг что-то сделается... изменится сама<br />
почва, на которой идёт борьба”.<br />
662 Sdr. Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 127... 190.<br />
208
samocdaaTwliani sicocxle SeiZleba SemWidrovdes erT dRed, anu dro<br />
iqces myisad da gauxsnas gza maradiulobas, romlis simbolocaa<br />
momavali samsjavro. mTavari peripetia aRsruldeba “aq”, am droSi da ara<br />
“iq”. wm. anastasi sineli ambobs: “Cveni [aqauri] sicocxle aris<br />
dResaswauli (πανηγύρις, savaWro Tavyriloba), Tuki damTavrdeba zeimi,<br />
veravin verasdros SeZlebs, iq moivaWros sicocxle (πραγµατεύσασθαι)”. 663<br />
4.3. RvTisSemecneba, rogorc <strong>evqaristiuli</strong> misia<br />
zemoT aRvniSneT, rom tkivilis jojoxeTSi Casvla gardauvali momentia<br />
adamianis cxovrebaSi. am naSromis wina TavSi vnaxeT, rom XIV saukunis<br />
Teologis, nikolaos kabasilasaTvis qristes jojoxeTSi Casvla igive<br />
procesia, rac misi miwaze mosvla. anu, es ori movlena erTi movlenis<br />
aspeqtebia. rogorc zemoT vnaxeT, kabasilasa da <strong>maqsime</strong>sTan saRvTo<br />
samarTali ukavSirdeba sxva adamianis, codvilis gaTavisuflebisaTvis<br />
Tavis dadebas. es aris qristes amqveyniuri moRvaweobis gagrZeleba. amaSi<br />
mdgomareobs eklesiis “samociqulooba” (mrwams... erTi <strong>wminda</strong> da<br />
samociqulo eklesia) 664 da ara mxolod imaSi, rom mavansa da mavans aqvs<br />
mociqulebis xeldasxmis madli (da amitom igi ufro axlosaa RmerTTan<br />
da yovelgvari pativisa da didebis Rirsia), xolo mavansa da mavans _ ara.<br />
“mociquloba”, anu misia aris nebismieri Tavisuflebas mowyurebuli<br />
adamianis gardauvali xvedri.<br />
axali aRTqmis mixedviT, aRmdgari iesos yoveli gamocxadebis<br />
mizania Tavisi mowafeebis misionerebad wargzavna. saeklesio swavlebiT,<br />
yoveli <strong>evqaristiuli</strong> Sekreba aris Sexvedra aRmdgar iesosTan. amitom<br />
“evqaristiul sinaqsiss da misias aqvT erTmaneTTan ganuyofeli kavSiri –<br />
wers Tanamedrove berZeni Teologi ioane skiadaresisi, – pirveli aris<br />
uflis aRdgomas ziarebuli eklesiis awmyo realoba, xolo meore ki _<br />
misi (eklesiis) winmsvleloba. amgvarad, erToba, romelic niadag<br />
sazrdoobs da eZiebs qristeSi sicocxlis aRmatebul xarisxs, bunebrivad<br />
vrceldeba da izrdeba, rogorc yovlierebis cocxali sxeuli”. 665<br />
amrigad, eklesia izrdeba raodenobrivadac da xarisxobrivadac. basili<br />
663 Αναστάσιος Σιναΐτης, Λόγος Α΄ εις τον έκτον ψαλµόν, ΕΠΕ 13 Γ, 269.<br />
664 ix. al. Smemani, misioneruli imperativi, eklesiis sazRvrebi, gamomc. kvirioni 2000,<br />
135-142.<br />
665 Ιω. Σκιαδαρέσης, Η λατρεία κατά την Κ. ∆ιαθήκη, Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης 2004, 14.<br />
209
didi ambobs: “kargi da namdvilad sasargebloa qristes <strong>wminda</strong> sisxlis<br />
da xorcis yoveldRiuri miReba da ziareba, anu imisi, vinc cxadad ambobs:<br />
‘Cemi xorcis mWamels da Cemi sisxlis msmels aqvs maradiuli sicocxle’.<br />
vis epareba eWvi imaSi, rom [am maradiul] sicocxleSi niadag ziareba aris<br />
sxva ram, vidre mravlad (πολλαχώς, mravalnairad) sicocxle [droSi]?!” 666<br />
swored am xarisxobrivad mravalgvarma sicocxlem unda ganmsWvalos<br />
mTeli samyaros yoveldRiuri sicocxle imisaTvis, rom gaxdes ukve misi<br />
(samyaros) monapovari. 667 anu, maSin, roca basili didi laparakobs erTi<br />
da imave mziareblis mier mocemuli sicocxlis mravalgvarad gancdaze,<br />
anu “gacxovrebaze”, <strong>maqsime</strong> saubrobs eklesiis mravalferovan<br />
sicocxleze, rogorc TiToeul mziarebelSi qristes ganxorcielebaze. 668<br />
Tu SevajerebT orive <strong>wminda</strong>nis naTqvams, gamova, rom TiToeuli ganicdis<br />
mravalnairad, da, amasTan erTad, eklesiis sicocxlec gamravldeba<br />
mravlad TiToeul mziarebelSi. anu, qriste ganxorcieldeba mraval<br />
pirovnebaSi da es ukanasknelni ki, Tavis mxriv, mravlad<br />
cxovroben/“gaicxovreben” qristes. es ki niSnavs, rom TiToeul<br />
morwmuneSi qriste ganxorcieldeba mravalnairad. magram, Tu TiToeuli<br />
aris qriste da yvela morwmune swored qristes eziareba, gamodis, rom<br />
morwmuneebi eziarebian erTmaneTs. amrigad, TiToeulSi gamravlebuli<br />
qristes sicocxle “mravlad ganmravldeba” yvelaSi da am gamravlebas<br />
ara aqvs dasasruli (mravldeba vertikalurad, anu marad “uaxlovdeba”<br />
qristeSi RmerTs da mravldeba horizontaluradac, anu marad “moicavs”<br />
666 Μ. Βασίλειος, Προς καισάριαν πατρικίαν PG 32, 484.<br />
667 Sdr. Π. Βασιλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφικά θέµατα, Θεσσαλονίκη, 2000, 23,28,31-34: “saerTo<br />
<strong>evqaristiuli</strong> trapezis monawile morwmuneebi eziarebodnen axal aRTqmas... anu<br />
eklesias. [...] yovel kvira dRes, romelic uigivdeboda pasqas, morwmuneebi ikribebodnen<br />
επί το αυτώ (erTsa da imaveze/erTsa da imavesaTvis) [...da] evqaristia iyo TavisTavad<br />
misiologiuri movlena [..., radgan] eklesiis sxeuls transformirebda erTobad,<br />
romelic iyo mTeli samyarosaTvis RmerTis samefos avTenturi xati. [...] misiis subieqti<br />
aris Tavad sameba RmerTi. morwmune... Sedioda misiis sivrceSi mxolod rogorc<br />
‘TanamSromeli’... da daamyarebda ‘axal aRTqmas’, anu axal samyaros RmerTis xelmwifebis<br />
qveS”.<br />
668 Sdr. Ν. Λουδοβίκος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία... 83: “konkretuli morwmunis madlismieri<br />
‘Secvla’ (Sdr. oqropiris liturgiis epiklisisis locva –k.k) konkretul ‘mTlian<br />
qristed’ (‘όλον Χριστόν’) xdeba maSin, rodesac is eklesiis sxeulSi niadag <strong>evqaristiuli</strong><br />
ziarebiT ganasrulebs suliwmidis mier imas, rac mas naTlobisas da qarizmisas<br />
(mironcxebisas) eCuqa, rogorc gansakuTrebuli niWi (qarizma). es mas (TiToeul<br />
morwmunes) xdis qristes masSi (eklesiaSi) ganumeorebeli da gansakuTrebuli madlis<br />
wiaR Tandaswrebad (anu, TiToeuli morwmune aris qristes Tandaswreba eklesiaSi –k.k),<br />
ganaxorcielebs ra qristes ‘mravalgvarad’ (‘πολλαχώς’), anu misi sxeulis wevrebad da<br />
wevrebSi. amrigad, qriste gzavnis suli<strong>wminda</strong>s imisaTvis, rom Tavad mTlianad<br />
ganxorcieldes mravalnairad Tavis TiToeul madlmosil wevrSi”.<br />
210
qristeSi Tanaadamianebs). TiToeulSi gamravlebuli sicocxle<br />
gulisxmobs kidev ufro metad ganmravlebis SesaZleblobas da<br />
survilsac, radgan TiToeulis sicocxle aris meores sicocxle da<br />
amitom, yvelas swyuria meoris sicocxle, rogorc _ sakuTari.<br />
TiToeulSi ganxorcielebuli qriste xdeba <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo<br />
sxvebisaTvis. morwmuneebs SiaT erTmaneTi. metic, qristes mibaZviT Cadian<br />
cxovrebis zRvaSi (“qaos-jojoxeTis” simboloa zRva), raTa saWmelad<br />
vargisi gaxadon samyaro TavisTvis:<br />
“Tevzi niSnavs kacobriv bunebas, romelic dacuravs vnebaTa RelvaSi<br />
(σύγχυσει, areulobaSi). sakuTari gamouTqmeli kacTmoyvareobis gamo ufali<br />
Cavida cxovrebis zRvaSi, amoiyvana igi da suliwmidis cecxlSi gamowva da<br />
vnebebis yovelgvari Senarevi gamoaxurva. [amgvarad] igi moamzada TavisTvis<br />
da Tavis mociqulebisaTvis saWmelad. maradis Sia sityvas (RmerTsityvas)<br />
Tavis mimdevrebTan erTad Cveni xsna. amitomac maT (anu mimdevrebma) Cveni<br />
cxovnebisaTvis misi (RmerTsityvis) mibaZviT miiRes iZulebiTi (ειλάντο,<br />
iiZules) sikvdili”. 669<br />
mociqulebs da yovel morwmunes SiaT TiToeuli adamiani, rogorc<br />
qristes kosmiuri sxeulis nawili. es sxeuli sabolood moicavs yvela<br />
adamians, xdeba aucilebeli, rogorc sazrdo, romelmac unda<br />
daakmayofilos marad daukmayofilebeli mravalgvarad zegardamo<br />
naCuqari sicocxlis mravalgvarad gancdis/gacxovrebis SimSili. amrigad,<br />
RmerTis Semecneba xdeba <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo, rac niSnavs adamianebis<br />
sicocxlis erTmaneTis sicocxliT danayrebas daunayreblad. 670 TiToeuli<br />
adamiani aris sxvebis <strong>evqaristiuli</strong> sazrdo. qristeSi RmerTis Secnoba<br />
niSnavs qristeSi samyaroTi danayrebas, rodesac es samyaro mTlianad<br />
ganimsWvaleba maradiuli sicocxliTa da zeciT, rodesac dro<br />
“gagonierdeba”, anu “ga-sityv-deba” (λογ-ικοποιησθεί) maradiulobiT da<br />
gaxdeba <strong>evqaristiuli</strong>, anu sityvieri msxverpli (λογ-ικήν θυσίαν) _ “qriste<br />
RmerTo Cveno, Sen xar is, vinc miuZRvnis da mieZRvneba, vinc aris ZRvenis<br />
mimRebeli da [ZRvenad] darigebuli”. 671<br />
669 Μάξιµος Οµολογητής, Ερωταποκρίσεις 45... 78.<br />
670 Sdr. siyvarulis T… 3,46 PG 90, 1029C: “araferi ar aklda zesavse RmerTs, rodesac<br />
arsebobaSi Semoiyvana qmnilebebi, aramed imisaTvis [Semoiyvana], rom TavianTi<br />
SesabamisobiT wilmqoneobdnen mis netarebSi da rom igi xarobdes Tavisi qmnilebebiT<br />
imis xedviT, rom uxariaT maT da daunayreblad nayrdebodnen marad verdasanayrebeliT”.<br />
671 ix. didi Sesvlis locva ioane oqropiris da basili didis liturgiebSi.<br />
211
Sejameba<br />
droSi Rvawlisa da Zalisxmevis tkivilis jojoxeTis gavla aris<br />
maradiulobaSi aRdgoma (marTlmadideblur xatmetyvelebaSi swored<br />
qristes jojoxeTSi Casvla ixateba, rogorc aRdgoma). droSi miuZRvnis<br />
adamiani RmerTs samyaros logosebs, romlebic ukve aRar aris mxolod<br />
RmerTis mier qmnili sagnebi, aramed – istoriis, anu civilizaciisac.<br />
RmerTi maT gardasaxavs, “gaJRenTs” madliT da <strong>evqaristiuli</strong> ZRvnis wiaR<br />
kvlav STabeWdavs adamianSi, rogorc RmerTSemecnebis unarebs da<br />
amocanas. 672 adamiani kvlav “Camodis” samyaroSi da eZebs am logosebs da<br />
maT “ganxorcielebas” – sulSi “STabeWdil” sagnebis logosebs/sityvebs<br />
amoikiTxavs “gare-samyaroSi”. amrigad, TiToeuli liturgia daasrulebs<br />
samyaros feriscvalebis da srulyofis spiralis erT rkals da,<br />
imavdroulad, istoriis msvleloba, rogorc saRvTo narativis kiTxva da<br />
Semecneba, grZeldeba. 673 es samyaroSi Casvla aris misia, raTa samyaro<br />
gadaiqces RmerTisa da adamianis evqaristiul sazrdod, anu saRvToTa<br />
672<br />
Sdr. Κ. Καραϊσαρίδης, Η συµβολή…50, 52, 53-54: “qriste realurad aris Tandamswre<br />
evqaristiaSi. [...] misi Tandaswreba ar gansxvavdeba esqatologiuri Tandaswrebisagan<br />
garda mxolod im faqtisa, rom axla is gveCuqeba Rvinisa da puris saxiT. [...]<br />
evqaristiaSi morwmune uerTdeba RmerTsityvas, romelic gankacda adamianuri sityviTa<br />
da arsebulTa logosebiT. [...] es xdeba, raTa ara mxolod Cven gavxdeT qristeebi<br />
(Χριστοποιηθούµε, qristedviqmneT), aramed samyaros logosebic, romelTac Cven mas<br />
(qristes) mivuZRvniT da romelTac evqaristiisas veziarebiT imisaTvis, rom gavxdeT<br />
SeerTebuli ara mxolod qristesTan, aramed raTa gvqondes saerTo (RmerTsityvasTan da<br />
erTmaneTTan) gardasaxuli (transformirebuli) yovlierebis logosebi”. aseve Sdr. Ιε.<br />
Βλάχου, Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας) 1983, 203 da Ιωάννη<br />
Χρυσόστοµο PG 58, 744.<br />
673 Perrot Ch., Paul et la resurrection de Jesus, les quarte fleuves. Cahiers de recherche et de reflextion religieuses,<br />
Paris 1982 (Символ 39, Июль 1998, Париж). N.15-16 (P. 23-34), 29: “‘aRdgomili’ qristianebi,<br />
romlebic jer kidev cxovroben qveynad da arian sruliad aRorZinebuli da erTobaSi<br />
erTmaneTTan SeerTebuli, momavalSi ‘gardaisaxebian’ da uflis kvals midevnebulebi<br />
amaRldebian zecaSi”. es aris kaTolike mkvlevaris Sexeduleba adamianis RmerTsityvis<br />
saxed transformirebis Sesaxeb – erTi mxriv, srulyofili eklesiuri struqtura,<br />
“aRmdgari sazogadoeba”, anu “perfect society” da, meore mxriv, gardasaxvis perspeqtiva<br />
mxolod momaval saukuneSi. Tanamedrove marTlmadidebeli mkvlevari Teodore zisisi<br />
ki wers: “pavle mociqulis frazas ‘misi Zis xatis Tanasaxovani’, romelsac Tanamedrove<br />
mkvlevarebi ganmartaven mxolod esqatonSi mosaxdenad, ioane oqropiri amgvarad<br />
ganmartavs: ‘ixile pativis sidide? rogoric iyo mxolodSobili bunebiT, isini<br />
(mowafeebi) iseTive Seiqnen madliT’. igive azri ZalaSia 2kor 3,18-saTvis, sadac<br />
laparakia morwmuneebis gardasaxvaze. [...] oqropiri simZimis centrs ar aTavsebs frazaze<br />
‘gardavisaxebiT didebidan didebaSi’, raTa ar moxdes ise gageba, TiTqos morwmune<br />
gardaisaxeba stadiurad da TandaTanobiT. [...aramed igi] xedavs Taboris mTaze<br />
gardasaxvis paralelurobas... naTlobisas suliwmidis didebis gamoCenasTan, rodesac is<br />
ganaaxlebs naTelRebuls ise, rom naTelRebulis sxeulic ki monawileobs suliwmidis<br />
am didebaSi” (Θ. Ζήσης, Η Σωτηρία του ανθρώπου και του κόσµου. Θεσσαλονίκη 1997, 204). amrigad,<br />
adamianis pirovnuli feriscvaleba istoriuli faqtia da, amave dros, istoriis movlena<br />
(movlena rogorc istoria) da RmerTsityvis istoriuli “ambavia”. Sdr. Adam A.J. DeVille,<br />
Salvation as Transfiguration: The Liturgical Soteriology of St. Maximus the Confessor, Theandros 3/2, (Winter<br />
2005/2006)<br />
212
codnad. TiToeuli adamiani Tavis gzaze aris qristes gza, ese igi Tavad<br />
aris gza qristesi samyarosaken. am samyaros centri xdeba TiToeuli<br />
adamiani, rogorc qristes mizani. yvela adamiani aris logosi da iseTive<br />
mniSvnelovani, rogorc yvela danarCeni. es aris samyaros qristed<br />
arsebobis decentruli da policentruli suraTi. aseTi ontologiuri<br />
suraTisaTvis ki SegveZlo, gvewodebina “polifoniuri ontologia” –<br />
samyaro polifoniurad, iseve rogorc qarTuli simRera, galobs<br />
WeSmaritad arsebulis sagalobels.<br />
213
5. <strong>evqaristiuli</strong> rituali, rogorc sazogadoebrivi movlena<br />
Sesavali<br />
winamdebare TavSi miznad visaxavT, erTi mxriv, gamovikvlioT ritualis<br />
funqcia pirovnebisa da sazogadoebrivi cxovrebis formebis<br />
CamoyalibebaSi da, meore mxriv, am konteqstSi vaCvenoT <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong><br />
aRmsarebelTan miTis, simbolosa da ritualis roli da daniSnuleba.<br />
es Tavi Sedgeba ori nawilisagan: pirveli nawili, Tavis mxriv,<br />
moicavs oTx qveTavs, xolo meore – mxolod erTs.<br />
pirvel oTx qveTavSi mimovixilavT pirovnebasa da sociumze<br />
ritualis, simbolosa da miTis zemoqmedebis sxvadasxva aspeqtis<br />
gamovlenas: pirvel TavSi ganvixilavT rituals, rogorc metafizikur<br />
movlenas adamianisa da sazogadoebis cxovrebaSi, meore TavSi _<br />
ZvelberZnul dramas, rogorc, erTi mxriv, pirovnebisa da sazogadoebis<br />
garkveuli saxiT Camomayalibebel movlenas da, meore mxriv, qristianuli<br />
liturgiis winamorbeds da wanamZRvars, mesame TavSi _ neoplatonur<br />
Teurgias da masTan qristianuli misteriis mimarTebas, meoTxe TavSi _<br />
ritualis, simbolos, miTisa da dramis mniSvnelobas berZnuli<br />
qalaqisaTvis. iqve aseve SevexebiT qristianuli eklesiis mimarTebas<br />
berZnul polisTan. mexuTe TavSi ki vnaxavT, Tu rogoraa es aspeqtebi<br />
gamovlenili <strong>maqsime</strong>s azrovnebaSi.<br />
5.1. ritualis metafizika*<br />
religia SeiZleba ganisazRvros, rogorc simboloebis sistema, romlis<br />
funqciacaa, gaaerTianos sicocxle Tu eTosi 674 (cxovrebis yaida)<br />
imgvarad, rom is moeqces garkveuli msoflmxedvelobisa Tu metafizikis<br />
areSi. 675 aseve, SeiZleba iTqvas, rom ritualia swored is, rac adamianebis<br />
Sinagan samyaroSi Canergavs (STabeWdavs) sagnebis realuri, anu<br />
metafizikuri arsebobis wess (<strong>maqsime</strong>seulad – logoss) da mis (wesis Tu<br />
“logosis”) mixedviT ayalibebs maTs eToss. ritualSi simboluri<br />
formebis konkretuli saxis urTierTganlagebisa da urTierTmorgebis<br />
gziT samyaro iseTi, rogoric is warmoidgineba, anu aRiqmeba da samyaros<br />
674 eTosi – Cveuleba, zne-Cveuleba, wesi. Cven cneba eToss vumatebT sxva asociaciasac,<br />
anu adaTis, zne-Cveulebis garSemo viTarebaze damokidebulebis aspeqts.<br />
* am qveTavSi Cven ZiriTadad veyrdnobiT kevin Silbrakis gamokvlevas ritualuri<br />
metafizika (Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics, Jurnal of Ritual Studies 18.1 (2004), 78-89).<br />
675 Richard Geertz, The interpretation of Cultures, New York 1973, 87-141.<br />
214
cxovrebiseuli gancda Seirwymebian erTian samyarod. 676 aRaraa ori<br />
gansxvavebuli da dapirispirebuli samyaro, romelic, erTi mxriv, aris<br />
praqtikulad gaugebari da, meore mxriv, fantaziaSi gasagebi, an, erTi<br />
mxriv, calke Zevs gancdili da, meore mxriv, Teoriulad, azrovnebiTad<br />
aRqmuli, aramed gancdili da aRqmuli Tanxvedrili da harmoniulia. es<br />
ar Seexeba mxolod socialuri garemos gagebas, aramed Tavad realobis<br />
_ rogoradac is aris _, imis gagebas. 677<br />
religia ar aris mxolod gonebis produqti da arc sxeuli aris<br />
mxolod anatomiuri tani yovelgvari istoriisa da kulturis gareSe,<br />
aramed is socialuri konstruqciaa da sinamdvilis – maT Soris<br />
religiuris _ asaxvisa da gamoxatvis arc Tu umniSvnelo mediumi. tanis<br />
mopyroba – Cacmuloba, cekva, Jestikulacia _ asaxavs da zogierT<br />
SemTxvevaSi qmnis kidec im realobas, romelSic is cxovrobs. mag.,<br />
marTlmadidebluri gagebiT mRvdlis ritualuri Sesamoseli araTu<br />
mxolod asaxavs zeciuri samefos didebulebas, aramed “qmnis” kidec am<br />
didebulebas miwaze, aris ra erTgvar magiur kavSirSi zecasTan.<br />
kontruqcionisturi socialuri Teoriebi gvTavazoben gansxvavebul<br />
variantebs imisas, Tu rogor aris sxeuli dakavSirebuli socialur<br />
sazrisTan/mniSvnelobasTan. am Teoriebis mixedviT sxeuli aris niSnebis<br />
sistema, romelic asaxavs socialur urTierTobebs. amrigad, religiuri<br />
rituali SeiZleba ganxilul iqnas, rogorc socialuri STagonebis aqti,<br />
romelic aisaxeba sxeulebze. aseTi midgomisas sxeulebrivi codna<br />
yovelTvis damokidebulia kulturul da istoriul viTarebaze da,<br />
amdenad, aris “lokaluri codna”, anu is ar iZleva raime metafizikur<br />
codnas. 678 sxeuli aris niSnebis teqsti, magram teqsts ara hyavs subieqti,<br />
radgan teqstis Sinaarsi yovelTvis konteqstualuria da sazrisi ki –<br />
gadavadebadi, ese igi sazrisi mudam icvleba imis mixedviT, Tu romel<br />
konteqstSi moxvdeba. rogorc edmund liCi (Edmund Leach) aRniSnavs,<br />
“ritualebi unda gavigoT, rogorc socialuri wesrigis simboluri<br />
676 ix. Richard Geertz, The interpretation of Cultures... 112<br />
677 Sdr. merab mamardaSvilis cnebas соизмеримость, romliTac igi miTSi samyaros gagebas<br />
ukavSirebs adamianis mier aRqmulisa da TavisTavad arsebul samyaros Soris sazomis,<br />
logosis gagebas (М. Мамардашвили, Введение в Филислфию, Мой опыт нетипичен, Санк-Петербург<br />
2000, 41-42).<br />
678 Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 78.<br />
215
formulirebis saxeebi”. 679 ritualebi, am gagebiT, mxolod aireklaven im<br />
socialur kategoriebs, romlebSic aRmocendnen da araviTari<br />
metafizikuri mniSvneloba maT ar gaaCniaT. 680 am mniSvnelobas igi<br />
mxolod konkretuli morwmunis privatul sferoSi, anu mis Sinagan,<br />
sulier samyaroSi SeiZleba Rebulobdes. 681<br />
imisaTvis, rom vnaxoT, Tu rogor ukavSirdeba rituali garkveul<br />
metafizikur ideas, unda gavarCioT ori saxis rituali: erTi aris is,<br />
romelic aRwers da Tan “Caxatavs” sxeulSi cvalebad maxasiaTeblebs.<br />
meore ki _ romelic “Caxatavs” aucilebel maxasiaTeblebs. cvalebadia,<br />
romelsac aqvs alternativa, mag. asakobrivi iniciaciebTan<br />
dakavSirebuli, qorwinebisas an gardacvlilze aRsrulebuli rituali<br />
da a.S. aucilebelia, romelsac ara aqvs alternativa da asaxavs<br />
mTlianad adamianis an zogadad yvela arsebulis arsebobas, anu is kvlav<br />
“dawers” adamianis sxeulze masze ukve “daweril” iseT niSnebs, romelic<br />
aRwers ama Tu im metafizikur/religiur realobas, romelsac sxvanairad<br />
SegviZlia vuwodoT “umaRlesi Rirebuleba”. 682 meore SemTxvevaSi<br />
rituali ar xdis adamianebs sxva raimed/vinmed, vidre is iyo<br />
ritualamde. aseTi rituali adamians aZlevs saSualebas,<br />
cxovrebiseulad da gancdiseulad gaacnobieros, rac/vinc aris an<br />
Seusworebs mcdar codnas Tavis Tavze. mag., Tu mavans hgonia, rom is<br />
yvela adamianis Tanasworia, Tanamedrove marTlmadideblur liturgiaze<br />
daswrebiT igi xvdeba, anu masSi “STaibeWdeba” gageba, rom igi ar aris<br />
yvelas Tanaswori, aramed arian mavanni, romlebic ierarqiul safexurze<br />
ufro axlos dganan RmerTTan. amrigad, aseTi rituali iZleva<br />
metafizikuri WeSmaritebis sxeulebriv codnas, rac niSnavs imas, rom es<br />
sxeuli, anu es konkretuli adamiani, imoqmedebs ukve mocemuli<br />
679 Edmund Leach, Political Systems of Highland Burma, London 1954, 62.<br />
680 Sdr. R.A. Rappaport, Pigs for the Ancestors: Ritual in the Ecology of a New Guinea People. Yale University<br />
Press 1984, 2-3.<br />
681 Sdr. Ch. Yannaras, Human Rights and the Othodox Church, The Orthodox Churches in a Pluralistic World,<br />
Edited by Emmanuel Clapsis, WCC Publications, Geneva 2004: “Religion was rigidly separated from social<br />
organization, thus becoming a personal matter; the separation of the “sacred” from the “secular” (church and state)<br />
is nowadays considered an institutional sine qua non of Western societies. […this began] from the end of the 18 th<br />
century already in an atmosphere of enthuastic affirmation of nature and rejection of metaphysics”.<br />
682<br />
Sdr. Ж. Видович, Трагедия и литургия 1, Современная драматургия, № 1, январь-март 1998,<br />
http://www.hronos.km.ru/libris/lib_we/vidovich01.html “Всякая культура (или "эпоха") в истории определяется<br />
своей высшей "ценностью", которая организует смысл культуры таким образом, что все ее институты<br />
обязаны служить именно этой высшей ценности”.<br />
216
WeSmaritebis Sesabamisad 683 _ ritualSi monawileebis sxeulebi “drosa<br />
da materiaSi axorcieleben maradiul da univTo WeSmaritebas. SegviZlia<br />
vTqvaT, isini aqtualizireben ideologias”. 684 anu, isini arian<br />
“WeSmaritebis karebi”. 685 marTalia, religiuri metafizika da misi<br />
socialuri konkretuli roli aris ganuyofeli, isini zogadad mainc<br />
ganirCevian iseve, rogorc metafizika ganirCeva sociologiisagan. Tavisi<br />
gansazRvrebis mixedviT metafizikuri realoba yovelTvis dgas yoveli<br />
socialuri formis ukan an safuZvlad da rituali yovelTvis akavSirebs<br />
am safuZvelTan. magram, radgan, ritualis formebi yovelTvis warmoiSoba<br />
konkretul sociumSi, anu asaxavs garkveul sazogadoebriv mowyobas,<br />
amitom is “Caxatavs” am mowyobis tipebs da, amdenad, qcevebs adamianSi.<br />
amgvarad, sazogadoebis mowyobis garkveulma tipma ritualis gziT<br />
metafizikur realobasTan erTad SeiZleba daikavos adgili adamianis<br />
yofaSi.<br />
rom ar moxdes romelime socialuri wyobis gafetiSeba da misi,<br />
rogorc ram umaRlesi Rirebulebis ritualis gziT yoveldRiur eTosSi<br />
uneburi gadmotana, ritualuri sxeuli unda ganvixiloT, rogorc<br />
gamocdileba/codnis ara mxolod pasiuri, aramed _ aqtiuri subieqti.<br />
amisaTvis unda miviCnioT, rom rituali ar aris mxolod misgan<br />
gansxvavebuli, “gareSe” saSualebebiT (miTiT an spekulaciiT) miRebuli<br />
codnis ilustracia an dramaturgizacia. rituali SeiZleba iyos<br />
683 ix. K. Schilbrack, Ritual Metaphysics... 79-81. ra Tqma unda, rituali xSirad aRwers ara im<br />
metafizikur realobas, romlis saxeliTac is moqmedebs, aramed Tavis sakuTar Tavs<br />
waradgens realobad (Sdr. T.R. Kasulis, Philosophy as Metapraxis, Discourse and Practice. Albany, USA<br />
1992). aseT SemTxvevaSi rituali an erTi, dawers sxeulze iseT “sinamdviles”, romelic<br />
realurad dgas mis ukan _ mag.: absolutur qristianul WeSmaritebad mowodebuli<br />
marTlmadidebluri rituali realurad SeiZleba Caxatavdes adamianSi bizantias (es<br />
ukeTes SemTxvevaSi, Torem SeiZleba boiarul ruseTsac, xolo qarTul sinamdvileSi _<br />
sabWoTa ruseTsac), an meore, rituali ar asaxavs konkretulad romelime metafizikur<br />
realobas, magram SeiZleba is gamoiyenos ama Tu im metafizikis CarCoSi. mag.: Wamis win<br />
locvis praqtika SeiZleba nebismier religias miesadagos. pirvel SemTxvevaSi rituals<br />
metafizikis doneze ahyavs bizantia da Semdeg mas proecirebs sxeulze, rac igivea, rom<br />
STabeWdavs sulSi. meore SemTxvevaSi TiTqos rituali neitraluria, magram mainc aris<br />
im metafizikis gamtari, romlis CarCoSic mas moaTavseben. pirveli moqmedebs, ase<br />
vTqvaT, uneburad da, ZiriTadad, ucodinrobis xarjze. xolo meore ki, piriqiT _<br />
gacnobierebulad da nebsiT. amrigad, rituali yovelTvis Tavsdeba ufro did CarCoSi,<br />
vidre is Tavad aris da yovelTvis iZens eTosisaken raime metafizikis “gamtaris” rols.<br />
orTopraqsiis orTodoqsiisagan gancalkeveba mxolod garkveuli pirobebiT (TeoriaSi<br />
an droebiT an pedagogiurad da a.S) da nawilobrivad SeiZleba moxdes, sabolood, isini<br />
mainc rCebian urTierTdakavSirebulni.<br />
684 S. Collins, The Body in Theravada Buddist Monasticism, Religion and the Body, Cambridge University Press<br />
2000 188.<br />
685 Sdr. F.M. Denny, Introduction to Islam, New York: Macmillan 1994, 113.<br />
217
simboluri struqtura, romelic ganmeorebadi moqmedebisas “azrovnebs<br />
da ikvlevs” am codnas sakuTari xerxebiT. ritualis xSiri ganmeorebisas,<br />
aqvs ra adamians gonebaSi sxva saSualebebiT (“garedan” an Tundac adre<br />
ritualSi monawileobiT) SeZenili codna, praqtikaSi zustdeba, Tu<br />
rogor Seesabameba da “gamoxatavs” ufro zustad am codnas esa Tu is<br />
Jesti an qmedeba. amrigad, adamiani mudam daxvews ritualur moqmedebas.<br />
sabolood es xSirad ganmeorebadi gamomkvlevi moqmedeba aris iseTi<br />
moqmedeba, romelic transformirebs ritualur kompleqss an mis<br />
Semadgenel nawilebs garkveuli wesiT. mag.: mavani liturgiis xSiri<br />
aRsrulebisas swavlobs, Tu rogor moeqces sworad barZims da am gziT<br />
gaigos barZimis roli sarwmunoebaSi da, amave dros, barZimis<br />
“gamarTuli” da daxvewili ritualizirebiT aamoqmedos es sworad<br />
gagebuli da “daxvewili” rwmena, jer ritualSi, da Semdeg<br />
yoveldRiurobaSi. 686 am gziT rituali xdeba WeSmaritebis gamomkvlevi<br />
aqtiuroba: is manipulirebs obieqtebs, Jestebs da viTardeba mecnieruli<br />
Teoriebis msgavsad, raTa “Seamowmos” da aqtiurad aiTvisos “gareSe”<br />
codna, mag.: saeklesio dogmebi. 687 amgvarad, rituali xdeba “codnis<br />
wyaro”. ritualuri “saqcieli” aformebs sazogadoebrivi qcevis<br />
Cveulebas da, amasTan erTad, aformebs rwmenasac. es ori aspeqti<br />
ganuyofelia. anu, rogoric aris ritualuri “qceva”, imgvaradve formdeba<br />
“sazogadoebrivi qceva” da sarwmunoebac. 688 metic, ritualurad goneba<br />
erTveba realobaSi ise, rogorc es ukanaskneli aris da, amave dros, es<br />
686 ix. T.W. Jennings, On Ritual Knowledge, Journal of Religion 62 (1982), 114-116.<br />
687 ix. Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 82-84. aseT SemTxvevaSi ara bizantiuri cxovrebis<br />
yaida Tu sazogadoebrivi eTosi daikavebs ontologiis sferos, aramed qristianuli<br />
WeSmaritebiT Semowmdeba da gaswordeba es eTosi. warmoiSoba ara gayinul magiurobamde<br />
dayvanil ritualur formebs damorCilebuli pasiuri socialuri agenti, romelsac<br />
yoveldRiurobaSi gadmoaqvs bizantia (es _ ukeTes SemTxvevaSi, Torem SeiZleba<br />
boiaruli an sabWoTa ruseTi), aramed aqtiuri qristianuli WeSmaritebebis ritualurad<br />
Semmecni agenti, romelic swored qristianuli RirebulebebiT iwyebs cxovrebas.<br />
amgvarad, tradiciuli rituali SeiZleba SenarCundes imdagvarad, rom ar dakargos<br />
Tavisi pirvandeli mniSvneloba da, amave dros, ganagrZos ganviTareba iseve, rogorc es<br />
xdeboda manam, sanam ar SeaCerdeboda “gayinul saxemde”. Tumca misi “gayinva” mainc ar<br />
xdeba, aramed urefleqsiod ganmeorebadi uneburad SeiZens im konteqstis Strixebs,<br />
romelSic moqmedebs.Mmag., axalgazrda mRvdeli SeiZleba ise moqmedebdes, rogorc an<br />
komkavSiris dawinaurebuli xelmZRvaneli an romelime “kanonieri qurdi”. maTi es qceva<br />
gadmodis ritualSi da rituali ki, Tavis mxriv, mas “ontologiuryofs”. maSin aseTi<br />
ritualiT asaxuli da gagebuli RmerTi Rebulobs an skkp mdivanis an “paxanis” saxes.<br />
688 Sdr. M. Raposa, Ritual Inquiry, Thinking through Rituals: Philosophical Perspectives, London: Routledge<br />
2004. Cven SegviZlia vTqvaT, rom am msjelobis Tanaxmad, sabolood bizantiam (es ukeTes<br />
SemTxvevaSi, Torem realurad boiarulma an sabWoTa “gruziam” Tavisi eTnocentruli<br />
perspeqtiviT) SeiZleba Caanacvlos qristianuli rwmenis Sinaarsi.<br />
218
ukanaskneli aris ise, rogorc is aris ritualurad gagebuli: “samyaro<br />
aris ganuyofeli subieqtisagan, magram iseTi subieqtisagan, romelic<br />
aris am samyaros proeqcireba da subieqti ganuyofelia samyarosagan,<br />
magram iseTi samyarosagan, romelsac Tavad subieqti proeqcirebs”. 689 anu,<br />
ritualSi samyaro da subieqti urTierTqmedeben imgvarad, rom erTmaneTs<br />
gansazRvraven. 690 ritualSi warmodgenili, sxeulebrivad gagebuli da<br />
aqtualizirebuli metafizikuri realoba xdeba “yoveldRiuri” realoba.<br />
5.2. dramaturgiuli codna<br />
rogorc vnaxeT, rituali ara mxolod asaxavs da akavSirebs adamians<br />
realobasTan, aramed gansazRvravs kidec am realobis struqturas. anu,<br />
ritualurad Camoyalibebuli da gagebuli realoba xdeba yoveldRiuri<br />
realoba, romelSic cxovrobs adamiani _ rogoric aris rituali, iseTia<br />
samyaro, romelSic cxovrobs ritualis Semsrulebeli/monawile. magram<br />
rituals aqvs Tavisi aRnagoba (struqtura), anu is aris simboloebis<br />
gawyoba da urTierTmorgebuloba. xolo es “mwyobri”, Tavis mxriv,<br />
warmoadgens simboloebis dramaturgizacias. 691 Cven am qveTavSi swored<br />
aseT dramaturgiasa da mis aRmosavlur liturgiasTan kavSirze gvinda<br />
visaubroT.<br />
platonis ontologiaSi nivTieri sagani aris namdvilad arsebuli<br />
(όντως ων) sagnis, anu ideis mxolod landi (φαντασία, aCrdili) da mibaZva<br />
(µίµησις). xolo xelovneba (da ara xelosnoba), _ masSi igulisxmeba<br />
dramaturgiac _, Tavis mxriv, aris am aCrdilis mibaZva da igi ormagad<br />
arTulebs sagnebis Semecnebas. amrigad, dramaturgiuli Semecneba,<br />
rogorc nivTierisagan sulis gaTavisufleba, anu kaTarzisi (κάθαρσις), 692<br />
rac Seadgens adamianis cxovrebis mizans, aris naklovani cnebiT, anu<br />
689 Merleau-Ponty, Phenomenology of Perception, London: Routledge & Kegan Paul 1962, 430.<br />
690 ix. Kevin Schilbrack, Ritual Metaphysics... 86.<br />
691<br />
termins “mwyobri” viRebT imisaTvis, rom warmoiqmnas aluzia areopagitikul<br />
“ierarqiebTan” (mag., angelozTa mwyobri, dasi), romlebsac (“ierarqiebs”) mkacrad<br />
liturgiuli, anu dramaturgiul/liturgiuli ganzomileba da xasiaTi aqvT (ix. am<br />
naSromis Tavi <strong>evqaristiuli</strong> RvTisSemecneba wm. dionise areopagelTan).<br />
692 Cven zemoT vnaxeT, rom fsevdo dionise areopagelisaTvis kaTarzisi, anu ganwmenda<br />
aris adamianis sulieri moRvaweobis pirveli nabiji. magram kaTarzisi, ganaTleba da<br />
gansruleba ar aris erTmaneTisagan gancalkevebuli sulieri moRvaweobis etapebi.<br />
pirvel rigSi, isini arian saeklesio ritualebi: naTloba, mironcxeba da evqaristia.<br />
amrigad, kaTarzisi ganuyrelad dakavSirebulia liturgiul dramasTan.<br />
219
filosofiur SemecnebasTan SedarebiT. 693 drama –da, kerZod, berZnuli<br />
tragedia, ar iZleva namdvilad arsebulis pirdapir codnas da, amdenad,<br />
arc am realobis uSualo gancdas da “gacxovrebas”. 694<br />
aristotelesTan dramaturgiis aseTi gageba gadalaxulia<br />
ZiriTadad baZvisa da kaTarzisis cnebebisaTvis gansxvavebuli<br />
metafizikuri safuZvlis dadebiT. nivTieri sagani misTvis ar aris<br />
mxolod namdvilad arsebuli ideis ubralod landi, aramed misi<br />
matarebeli da ganxorcielebis, anu arsebobis erTaderTi saxea. 695<br />
aristotelesaTvis filosofia, rogorc sibrZnisaken swrafva, ar<br />
upirispirdeba xelovnebas. piriqiT, oriveni arian Semecnebis<br />
gansxvavebuli, magram Tanasworuflebiani formebi. yvela adamiani Tavisi<br />
bunebiT miiswrafvis codnisaken. 696 amave dros adamiani aris<br />
sazogadoebrivi cxoveli (ζωόν πολιτικόν). 697 xolo cxovelisagan adamiani<br />
imiTac gansxvavdeba, rom mas metad, vidre cxovels, Tandayolili aqvs<br />
mibaZvis unari da am unariTac iZens codnas. 698 misi socialuri arseba<br />
vlindeba mibaZvis unarSi, anu xelovnebaSi da, amrigad,<br />
dramaturgiaSic. 699 mxatvruli saxe, iseve rogorc cneba, ar uigivdeba<br />
individualur sagans, aramed aris xati (είκονα) da aris zogadi (καθόλον)<br />
sagani, romelSic monawileobs mravali kerZo sagani. mxatvruli saxe,<br />
xati “muSaobs” (λειτουργεί, Tanamoqmedebs) imisaTvis, rom Tavad adamianma<br />
(kerZo adamianma), masSi amoicnos aseve kerZo. amrigad, xati da adamiani<br />
Tanamoqmedeben. anu, xats ara aqvs TavisTavadi mniSvneloba, aramed igi<br />
mxolod TanamoqmedebaSia cocxali. igi “pirovnebaTSorisi” moqmedebis<br />
693 ix. s. danelia, aristotele. poetika. winasityvaoba, Targmani da komentarebi,<br />
Tbilisi 1979, 33-52, 66.<br />
694 filosofiuri azrovneba iwvevs sulis gonieri (λογιστικόν) nawilis ndomobiT<br />
(επιθυµιτικόν) da gzebiT (θυµιτικόν) nawilebze hegemonias, rac warmoadgens kaTarziss da<br />
masTan dakavSirebul ganaTlebas da gansrulebas. Cven zemoT vnaxeT, rom sulis aseTi<br />
ierarqiuloba, anu mdgomareoba <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTanac gagebulia, rogorc cxovrebis<br />
mizani da ganRmrTobisaken gza.<br />
695 ix. s. danelia, aristotele... 57, 64.<br />
696 metafizika 980 a 21.<br />
697<br />
politika 1, 2. Χρ. Γιανναράς, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία... 17: “adamiani bunebiT<br />
miiswrafvis codnisaken (φύσει του ειδέναι ορέγεται)... bunebiT (φύσει) adamiani aris socialuri<br />
cxoveli (ζώον κοινωνικών)... cxovelisagan igi gansxvavdeba (οικισµός) im sivrcis<br />
organizebiT, misi kavSiriT bunebriv garemosTan”. es igive saxlia, romlis Sesaxebac<br />
Cven zemoT visaubreT intersubieqturobaze msjelobisas.<br />
698 poetika 1448 b 5.<br />
699 Sdr. s. danelia, aristotele... 59, 61, 67, 68, 69, 71.<br />
220
gvarobaa. 700 xati amas aRwevs imiT, rom grZnobad da mouwesrigebel<br />
simravleSi eZiebs da “gamoxatavs” saerTos da aris am mravalTagan<br />
sinTezuri erTi, romelSic monawileobs es simravle, yvela –<br />
Taviseburad. 701 xolo cnebisagan gansxvavebiT adamiani (pirvelad<br />
“mxatvari” poeti, anu Semoqmedi da Semdeg am “daxatul” simboloSi<br />
monawile) saganSi amoicnobs, swvdeba xats, anu sinTezur erTs ara<br />
diskursuli azrovnebiT, refleqsiiT, aramed intuiciurad. 702 anu,<br />
adamiani xatebis gziT ganicdis sinamdviles imdenad, ramdenadac igi<br />
uSualod CaerTveba, anu monawileobs “daxatuli” simboloebis<br />
dramatizirebul “mwyobrSi”. cnebaca da xatic aucilebelia<br />
adamianisTvis, raTa Caswvdes realobas. 703 am oris liturgiuli<br />
(TanamoqmedebiTi) erToba aris sinamdvilis holistikuri Semecnebis gza.<br />
rac Seexeba cneba kaTarziss, igi aristotelesaTvis upirvelesad<br />
esTetikuri faqtia. 704 misTvis vnebaTagan ganwmenda (κάθαρσις των παθηµάτων)<br />
aris swored dramis, berZnuli tragediis mTavari mizani. 705 kaTarziss<br />
tragedia aRwevs mayurebelSi ukiduresi, anu zRvruli gancdebis _<br />
TanagrZnobisa (Tanalmobis, mowyalebis) da SiSis aRZvriT (δι’ ελέου και<br />
φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθηµάτων κάθαρσιν 706 – Tanalmobisa da SiSis<br />
(SeSfoTebis) gziT amgvar vnebaTaganTa ganwmendas ganasrulebs). 707<br />
700 swored xatis aseTi gageba udevs safuZvlad xatTayvaniscemis qristianul dogmats.<br />
701 Sdr. s. danelia, aristotele... 74, 76-77.<br />
702 Cven zemoT vnaxeT <strong>maqsime</strong>sTan da dionisesTan, rom RvTisSemecnebis misterialuri<br />
mxare aris upirvelesad intuiciuri RmerTwvdoma da rom swored es RmerTis<br />
miuwvdomlad wvdoma aris safuZveli yvela danarCeni saxis – apofatikur/katafatikuri<br />
_ RvTisSemecnebisa.<br />
703 Sdr. s. danelia, aristotele... 84, 88.<br />
704 s. danelia, aristotele... 95.<br />
705 s. danelia, aristotele... 111, 113.<br />
706<br />
poetika 1449b 27. am pasaJis Targmanis variantulobis da cneba kaTarzisTan<br />
dakavSirebuli problematikis Sesaxeb ix. s. danelia, aristotele... 153 da r.<br />
gordeziani, berZnuli literatura, gam. logosi, Tbilisi 2002, 308-313.<br />
707 Sdr. Κ. ∆. Καλοκύρης, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού της Μεγάλης Ευδοµάδας, Θεσσαλονίκη 2003,<br />
23: “...rogorc tragedia ‘Tanalmobisa (wyalobis) da SeSfoTebis (SiSis) gziT amgvar<br />
vnebaTaganTa ganwmendas ganasrulebs’, zustad aseve saRvTo liturgia ‘wyalobiT’<br />
(δι’ελέου) miemarTeba da ‘SiSiT’ (µετά φόβου) ganasrulebs ‘amgvar vnebaTaganTas’ (τοιούτων<br />
παθηµάτων) ganwmendas (kaTarziss) (romelsac Tavis vedrebaSi ambobs mRvdeli). [...]<br />
‘wyaloba mSvidobisas’ (Ελέου ειρήνης) loculobs, ‘da iyos wyaloba didisa RvTisas’ (και<br />
έσται τα ελέη του µεγάλου Θεού) evedreba bolos mRvdelmsaxuri. ‘wyalobas’ (Έλεος) iTxovs<br />
mlocveli eri niadag (RaRadebs ra _ ‘ufalo Semiwyale’). dabolos, ‘SiSiTa RvTisaTa<br />
da sarwmunoebiTa da siyvaruliT’ (µετά φόβου Θεού και αγάπης) mouwodebs mRvdeli<br />
morwmuneebs, raTa isini mividnen ziarebaze _ romelic, rogorc umaRlesi gamovlineba<br />
mistagogiis, anu Tavad qristesTan ziarebis (µέθεξις, wilmqoneobis) _, mianiWebs<br />
ganwmendas (κάθαρση)” (berZnul enaze mocemuli citatebi aris ioane oqropiris<br />
liturgiidan).<br />
221
maSasadame, tragedias sxvadasxva komponentisa (ambavi, xasiaTebi, sityva,<br />
azri, sanaxaoba da musikaluri gaformeba 708 ) Tu meTodis (fabulis<br />
gamarTulobiT, melodiiT, ritmiT, metriT 709 ) gamoyenebiT adamiani<br />
gadahyavs yoveldRiuri dune mdgomareobidan zRvrul mdgomareobaSi – im<br />
mdgomareobaSi, romelSic adamiani SeiZleba xvdebodes bunebiTad, magram<br />
ar SeuZlia SenarCundes xangrZlivad da aseve bunebrivad. es<br />
mdgomareoba, romelsac tragedia qmnis, aris “xelovnebiseuli”,<br />
kulturuli mdgomareoba. 710 aseT viTarebaSi mayurebeli gamodis Tavisi<br />
yoveldRiuri TviTidan da inscenirebul ZiriTadad miTiur gmirSi, Tu<br />
gmirebSi poulobs Tavisi “me”-s axal ganzomilebas, axal identobas. 711<br />
igi ganiwmindeba Caketili egocentruli TviTisagan da ixsneba sxva<br />
identobad, romelsac sTavazobs konkretuli miTis msoflmxedveloba. es<br />
is miTia, romlis inscenirebac xdeba calkeul tragediaSi. xolo miTi<br />
ki, rogorc viciT, swored ama Tu im sazogadoebis msofmlmxedvelobis<br />
erTdroulad amsaxvelicaa da maproecirebelic. amrigad, tragedia<br />
gaxsnis adamians iseTi identobis xatis misaRebad, romelsac es drama<br />
proecirebs sxva mayurebelSic da adamianebi xdebian erTi romelime<br />
miTiuri da tragediaSi dramatizirebuli zogadi xatis “Semadgenel”<br />
yoveldRiurobaSi gacocxlebul TviTebad. 712 adamianebi xdebian Tana-<br />
708 1550a. ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 454<br />
709 poetika 1464a 15, 1065b 21. qristianul liturgiaSi imave meTodebis gamoyenebis da<br />
zogadad ZvelberZnuli Teatris qristianul RvTismsaxurebasTan mimarTebis Sesaxeb ix.<br />
Κ. ∆. Καλοκύρης, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού... 19-35, 241-252.<br />
710 Sdr. М. Мамардашвили, Введение в Филислфию... 45: “Миф не представление, а восполнение и<br />
созидание человеком себя в бытии, в котором для него нет природных основании. И поэтому на месте<br />
отсутствующих оснований и появляются определенные "машины" культуры, называемые мифом. Ритуал<br />
есть способ введения человека в состояние, которое не длится природным образом”.<br />
711 Sdr. s. danelia, aristotele... 123-124, 130-131.<br />
712<br />
magaliTad, rogorc zaza SaTiriSvili ambobs, homerosis poeziac TavisTavad<br />
ritualia. anu is aris iseTi SemoqmedebiTi realoba, romelic “CaiTrevs” adamians da<br />
xdis mas raime/vinmed Tavdapirveli TviTis safuZvelze. Tu es asea, maSin odiseaSi<br />
odisevsis mopovebuli saxotbo saxelis xelaxal dadasturebasTan erTad -romlis<br />
Sesaxebac saubrobs nestan ratiani _ msmenelic (dramis SemTxvevaSi mayurebeli),<br />
rodesac monawileobs gmiris saxelis ZiebaSi da dadasturebaSi, Tavadac adasturebs<br />
Tavis identobas odisevsis msgavsad. anu, odisevsis msgavs identobas poulobs sakuTar<br />
arsebobaSic. amrigad, igi odisevsis vaJis, telemaqosis msgavsad “ormagi” identobis<br />
matarebeli xdeba –Tavisi da odisevsis. odisevsi xdeba misi “mama” –qristianuli<br />
mamaRmerTis msgavsad _ da am gziT igi CaerTveba im realobaSi, romelsac daxatavs<br />
miTi. anu miTi “Zerwavs” TviTebs odisevsis xatebad da msgavsebad da amgvarad qmnis<br />
iseT sazogadoebas, romelic ”Camoqnilia” odisevsis idealis mixedviT. Tavis mxriv, ra<br />
Tqma unda, Tavad odisevsi aris RmerTebis Zalis gamomavlinebeli, anu xati. Tavad igia<br />
xati RvTisa da adamiani ki xatis xati – qristianobaSi qriste aris mamaRmerTis xati da<br />
adamiani qristes xati, anu mamaRmerTis xatis xati (ix. zaza SaTiriSvili, poeti da<br />
poeziis idea evropul kulturaSi, evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura,<br />
seria evropuli Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008, 63-64 da<br />
222
adamianebi da Tana-moqalaqeebi erTi konkretuli msoflmxedvelobis mier<br />
proecirebul sazogadoebaSi. msoflmxedvelobis, romelic Tavad aris am<br />
sazogadoebis warmonaqmni. TiToeuli aris xati erTi da imave<br />
SemoqmedebiTi xatis, ese igi arian daxatuli xatis xatebi da aRar arian<br />
Caketili da vnebebSi aTqvefili TviTebis qaosuri da uformo masa. isini<br />
xdebian konkretuli miTis gacocxlebuli saxeebi, realobad qceuli<br />
miTiuri samyaros moqalaqeebi. SegviZlia, igive vTqvaT qristanul<br />
miToszec, magram amaze qvemoT.<br />
zemoT AaRvniSneT, rom adamiani intuiciurad, anu grZnobiTad<br />
CaerTveba dramaturgirebul xatSi da cnebiTi azrovneba mosdevs<br />
intuiciurad gancdils – SeiZleba winac uswrebdes, amzadebdes am<br />
intuiciur aRqmas, magram es aRqma mainc unikaluri da cnebebisagan<br />
damoukidebeli gagebaa, “saRvTo madlia”. 713<br />
serbi marTlmadidebeli episkoposi Jarko vidoviCi swored aseT<br />
aRqmas uwodebs cnobierebas. 714 igi ambobs, rom qristianuli sarwmunoeba<br />
upirvelesad swored tragediuli da gancdiTi xdomilebaa, romelic<br />
uigivdeba sifxizles, mRviZared yofnas, anu realobis WeSmarit gancdas.<br />
misi gagebiT, tragedias aSkarad hqonda religiuri xasiaTi. berZnebis<br />
warmodgeniT, tragikosebis Sejibri xdeboda RmerTebis win da es iyo<br />
erTgvari rituali, sadac unda gamovleniliyo ara adamianuri unari,<br />
nestan ratiani, saxelisa da mamis saxelis Zieba homerosis “odiseaSi”, evropuli<br />
ideebis istoria da qarTuli kultura... 69-76)<br />
713 Sdr. М. Мамардашвили, Обязательность формы, Как я понимаю филисофию, Москва 1992, 88-89:<br />
“Повторяю, в формах искусства мы имеем дело с обязательностью сильно организованной формы,<br />
следование которой обеспечивает воспроизводство состояний при неполном знании ситуации или вообще<br />
невозможности ее аналитически представить [...]Я не хочу сказать, что нет вполне свободного действия,<br />
проявления, – скорее, наоборот. Но это не свобода выбора. [..Д]олжны существовать вещи, которые как бы<br />
максимально детерминируют, суживают края поля так, чтобы внутри него вспыхивало (индуцировалось,<br />
если хотите) определенное свободное событие, содержащее законоподобное суждение, хотя оно (это<br />
действие) и не может быть предопределено средствами самой теоретической системы”. Tavisufleba da<br />
saRvTo madli ar ewinaaRmdegeba formis kristalurobas. piriqiT, raRacnairad igi<br />
gulisxmobs mas. ra Tqma unda, madli ar aris SemosazRvruli raime formiT da<br />
Caketili masSi, magram Tavad forma aris is daZabulobis veli, sadac SeiZleba<br />
daibados axali gageba da am gagebasTan erTad axali pirovneba. aqedanaa tradiciis<br />
formis saWiroeba eklesiur cxovrebaSi, magram Tuki tradiciis esa Tu is forma<br />
acxadebs pretenzias, rom is aris madlis wyaro, maSin igi cdilobs, “daatyvevos”,<br />
daiqvemdebaros madli, rac SeuZlebelia: “sulsa vidreca unebn, qrin, da ÃmaÁ misi<br />
gesmis, aramed ara ici, vinaÁ movals da vidre vals”(in 3,8).<br />
714 ix. Ж. Видович, Трагедия и литургия, Современная драматургия, № 1 , январь-март 1998 (marTalia,<br />
msjelobis am monakveTSi Cven ZiriTadad veyrdnobodiT Jarko vidoviCis msjelobas,<br />
magram ar viziarebT mis mier aristoteles kritikas). sazogado cnobierebidan<br />
pirovnul cnobierebaze anu miTidan filosofiaze gadasvlaSi tragediis gardamavali<br />
rolis Sesaxeb ix. А.В. Ахутин, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия, Тяжба о<br />
бытии, М. 1997 (http://synergia-isa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc)<br />
223
aramed _ RmerTebis Zala, anu madli. amrigad, adamianebi moqmedebdnen<br />
RmerTebis pirispir. aseTi iyo tragediuli pirovnuli cnobiereba –<br />
cnobiereba RvTaebrivi sisrulis, dasrulebulobisa da logosis<br />
pirispir dgoma. swored RmerTTan pirispir moqmedebisas gancdilze<br />
ibadeboda cnebiTi azrovneba, rogorc filosofia da SemdgomSi ki _<br />
qristianuli dogmebi. tragedia iyo toposi, sadac adamiansa da RmerTebs<br />
Soris tragikuli zRvari gadailaxeboda. is iyo are, sadac gancdebis<br />
zRvruli daZabulobisas SeiZleba anTebuliyo pirovnuli aqtis, anu<br />
cnobierebis naperwkali. 715 am movlenisaTvis SeiZleba gvewodebina<br />
eqsistencia an eqstazi. 716<br />
Jarko videviCis azriT, tragediis inscenirebaSi arsebobs samgvari<br />
erTianoba. pirvelia moqmedebis erTianoba, rac niSnavs imas, rom<br />
msaxiobis moqmedeba an scenaze yofna aris igiveobrivi inscenirebuli<br />
gmiris moqmedebasTan an yofnasTan. anu, miTiuri gmiris moqmedeba unda<br />
emTxveodes (emTxveva ara bukvalurad, aramed _ igiveobriobiT)<br />
tragikosis aRwerili gmiris moqmedebas da es ukanaskneli ki msaxiobis<br />
moqmedebas scenaze. es erTianoba ar aris litoni logikuri erTianoba,<br />
aramed _ xatis erTianoba (romelSic aris logikuroba, ra Tqma unda),<br />
sadac msaxiobis pirovnebaSi amoicnoba (SegveZlo gveTqva, Seicnoba)<br />
tragikosis gmiri, magram ise, rom Tavad msaxiobis namdvili pirovneba<br />
narCundeba gamijnuli gmirisagan. gmiri da msaxiobi erTiandebian miTiur<br />
xatSi da am xatSi erTiandeba amomcnobic.<br />
arsebobs adgilis erTianobac. miTiuri adgili – vTqvaT, promeTes<br />
kavkasia, scenis adgilmdebareoba – aTeni, da Tavad scena.<br />
dramaSi vlindeba drois erTianobac – miTiuris, tragediis<br />
Seqmnisa da inscenirebis.<br />
am sami erTianobis Tavmoyra ki xdeba erT romelime momentSi da es<br />
momentia dResaswauli – dResaswauli, rogorc garkveuli saxis<br />
RmerTmCenoba. anu, rodesac sami sxvadasxva moqmedeba, adgili da dro<br />
715 Sdr. М. Мамардашвили, Эстетика мышления, Москва, 2001, 26-29.<br />
716<br />
aristotele poetikis me-17 paragrafSi (1455b) sityva eqstazs iyenebs maniasTan<br />
mimarTebaSi. magram, Cveni azriT, aristotelesaTvis mniSvnelovania ara individualuri<br />
eqstazi, aramed dramis iseTi aRnagoba, sadac warmoiqmneba imgvari daZabulobis veli,<br />
rom monawileebSi (da mayureblebic monawileebi arian) SeiZleba warmoiSvas<br />
sayovelTaos gagebis gancda, romelic aRemateba individis eul gancdas, rasac Cven<br />
SegviZlia vuwodoT pirovnuli gancda. cneba eqstazs qvemoT davubrundebiT.<br />
224
erTiandeba, gadailaxeba drois mdinareba da dgeba maradiuli myisi. 717 es<br />
myisia Teofaniis dro, rodesac “aq” Cndeba is, rac aris “iq” –“aq” da “iq”<br />
xdeba erTi (modis sufeva misi). qristianobaSi amas ewodeba epiklisisis<br />
Jami –konkretuli taZris trapezze konkretul dros xorcieldeba is,<br />
rac moxda golgoTaze da ierusalimSi sulTmofenobisas, rogorc es<br />
aRwerilia <strong>wminda</strong> werilSi da inscenirebulia liturgiaSi.<br />
amrigad, Cven vnaxeT, rom rituals aqvs metafizikuri ganzomileba –<br />
is rac ritualirdeba da rogorc ritualirdeba, iqceva realobad.<br />
berZnul dramasac hqonda misterialuri safuZvlebi da SenarCunebuli<br />
iyo erTgvari rituali, romelic akavSirebda adamians RvTaebriv<br />
realobasTan da qmnida mas (adamians) am realobis aqtiur monawiled<br />
pirovnuli aqtis gziT. amave dros, es saRvTo realoba iqceoda<br />
erTaderT sazogadoebriv sinamdviled, romeli sazogadoebac iyo xati<br />
RvTaebrivis, oRond iseTi xati, romelic namdvilad akavSirebda adamians<br />
RvTaebrivTan da am saRvTo realobaSi adamiani poulobda Tanaadamians.<br />
unda davamatoT, rom qristianul liturgias Zireulad araferi<br />
Seucvlia tragediis gagebaSi. man mxolod Zveli miTebi axali miTiT da<br />
miTebiT Caanacvla da es, ZiriTadad, ganxorcielda politikuri aqtiT –<br />
mxedvelobaSi gvaqvs milanis 313 wlis ediqti.<br />
aqve gvinda aRvniSnoT erTi ram. rogorc vTqviT, tragedia<br />
ukavSirdeba pirovnebis sublimirebas da is aRar aris upirovno<br />
warmonaqmni. igi aris rgoli miTosidan filosofiisaken gardamavali.<br />
tragedia yovelTvis atarebs Tavisi avtoris saxels. aseve liturgiebic<br />
atareben _ avtoris konkretul saxels. 718<br />
717 Ж. Видович, Трагедия и литургия 9...<br />
718 sinamdvileSi arc erTi liturgiis namdvili avtori araa dadgenili. isini ufro<br />
spontanuri da sazogadoebrivi warmonaqmnebia. mxolod SemdgomSi, post factum,<br />
liturgiebs uwodes, ukeTes SemTxvevebSi, reformatorebis da momwesrigeblebis<br />
saxelebi. nebismier SemTxvevaSi tendencia saxezea.<br />
225
5.3. Teurgiuli rituali<br />
neoplatonikosi iambliqosi Tavis traqtatSi De mysteriis 719 Teurgiuli<br />
moqmedebis oTx stadias gamoyofs: 1. sulis ganwmenda, 2. gonebis varjiSi<br />
(filosofia, cnebiTi azrovneba), 3. RmerTebTan ziareba da maTi xedva, 4.<br />
SeerTeba RmerTebTan (X, 5). Teurgi icvleba TandaTanobiT da aRwevs,<br />
gaxdes zekosmiuri RmerTi da SeuZlia marTos kosmiuri sagnebi da<br />
movlenebi. amas igi aRwevs, rodesac gamouTqmeli simboloebis<br />
saSualebiT Seimosavs saRvTo saxes (IV, 2). am mdgomareobaSi Teurgs aRar<br />
sWirdeba ritualebi, radgan icis saRvTo simboloebi da niSnebi da maT<br />
mier yovelgvari xelovnuri operaciis gareSe ukve bunebiTad, ese igi<br />
SeZenili RvTaebrivi bunebis wyalobiT asrulebs magiur moqmedebebs.<br />
Teurgiis pirvel etapze igi manipulirebs materialuri sagnebiT,<br />
ritualebiT, magram TandaTan igi aRwevs RmerTobas da moqmedebs ukve<br />
maT gareSe. nivTier doneze Teurgiis efeqturobas iambliqosaTvis<br />
gansazRvravs is faqti, rom RvTaebrivi gamobrwyineba (“TviTmCeni ram<br />
aris da TviTmoqmedi gadmoRvriT gamobrwyineba (έλλαµψις)” (I, 8, 12)) efineba<br />
yvelafers da aRwevs yvela saganSi. magram, yvela saganSi es erTiani<br />
RvTaebrivi sinaTlis brwyinvaleba aris Taviseburad, imis Sesabamisad,<br />
Tu rogoria TiToeuli sagnis unari, gamoavlinos igi. es brwinvaleba<br />
mravldeba sagnebSi, magram ar kargavs Tavis erTianobas (I, 18). am etapze<br />
demonebis (qristianulad angelozTa mwyobrebis) saSualebiT aRwevs<br />
brwyinvaleba sagnebTan, magram srulyofil Teurgs aRar sWirdeba<br />
angelosTa dasebi, radgan igi Tavad Wvrets simboloebs da uSualod<br />
urTierTobs RmerTTan (II, 2, 11). nivTieri sagnebis ritualuri<br />
operirebisas adamianis goneba modis im kondiciaSi, rom xdeba<br />
RmerTebTan urTierTobis SemZle (“adamianis gonebis unars daxvews<br />
719 Jamblich, De Mysteriis liber / Rec. G.Parthey. Berolini, 1857. Ямвлих. О египетских мистериях / Пер. Л. Ю.<br />
Лукомского. М., 1995 (iqve ix. Sesavali leonid lukomskis Sesavali ). ix. A. Петров, Полемика<br />
Порфирия и Ямвлиха, Теургия: социо-культурные аспекты возникновения философски интерпретированной<br />
магии в античности, Санкт-Петербург 2001<br />
(http://www.centant.pu.ru/aristeas/monogr/petrov/001_0206.htm#porph); aseve Αν. Μάνος, Η τέχνη ως µέσον<br />
καθάρσεως της ψυχής, Η Οντολογία του κακού παρά Πλωτίνω. Ηθικοί και µεταηθικοί απόηχοι, Αθήνα 2002; С.С.<br />
Хоружий, Заметки к энергийной антропологии. "Духовная практика" и "отверзание чувств": два концепта в<br />
сравнительной перспективе 7, "Вопросы философии", №3, 1999; Leonard George, Between and Anteros. The<br />
Teachings of Iamblichus, Lapis 13 (Spring 2001); Edw. Moore, "Likeness to God as Far as Possible": Deification<br />
Doctrine in Iamblichus and Three Eastern Christian Fathers, Theandros Vol.3/1 Fall 2005<br />
(http://www.theandros.com/iamblichus.html).<br />
226
saRvTosTan wilmqoneobisaTvis” (I, 12)). 720 locvac aseTive rangis<br />
moRvaweobaa. igi RmerTebTan Tavisi daSorebis gacnobierebiT da am<br />
codnaze meditaciiT amzadebs da srulqmnis adamians saRvTo<br />
srulyofilebis misaRebad 721 (I, 15).<br />
rogorc vxedavT, iambliqosTanac Teurgias – rituals da locvas,<br />
iseTive moqmedeba aqvs, rogorc aristotelesTan _ dramas. isini<br />
amzadeben adamians pirovnuli aqtisaTvis. erTi mxriv, ritualuri<br />
qmedebebi rTavs adamians saRvTo realobaSi, meore mxriv, gancdebis<br />
daZabviT da mowesrigebiT mihyavs adamiani RmerTebTan Sexvedris<br />
pirovnul aqtamde, anu, qristianulad rom vTqvaT, ganaRmrTobs mas. 722<br />
5.4. berZnuli polisi da qristianuli eklesia<br />
SegviZlia vTqvaT, rom iambliqosi da aristotele ar iyvnen<br />
gamonaklisebi berZnul azrovnebaSi. piriqiT, piTagorelebis 723 , Tavad<br />
platonisa 724 da neoplatonikosebis 725 da zogadad Zveli berZnuli<br />
filosofiis Ziebebic ZiriTadad iyo religiuri da cxovrebiseuli, anu<br />
religiur gancdaze dafuZnebuli. filosofia maTTvis warmoadgenda am<br />
720 Sdr. Ed. Moore, Likeness to God as Far as Possible": Deification Doctrine in Iamblichus and Three Eastern<br />
Christian Fathers, Theandroas. An Online Journal of Orthodox Christian Theology and Philosophy V. 3/1, Fall 2005<br />
(http://www.theandros.com/iamblichus.html#_edn31): “This mild criticism of Iamblichus does not, however, detract<br />
from the supreme importance he places on the soul's participation in the Godhead - a participation more direct, more<br />
mutual, and more individually creative than what is found in Christian liturgical and mystical writings (See, for<br />
comparison, St. Cyril of Jerusalem, Lectures on the Christian Sacraments: The Procatechesis and the Five Mystical<br />
Catecheses, ed. F.L. Cross (Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press 1995)).<br />
All of theurgy has a two-fold character. One is that it is a rite conducted by men which preserves our natural order in<br />
the universe; the other is that it is empowered by divine symbols [theia sunthêmata], is raised up through them to be<br />
joined on high with the Gods, and is led harmoniously round to their order. This latter aspect can rightly be called<br />
'taking the shape of the Gods' [θεόν καταµαθόµεν, RmerTs SevimecnebT] (De Mysteriis 184, 1-8 [1.12.33-41<br />
f.]). Unlike Christian eschatology, the telos of Iamblichean theurgy is not the establishment of a new mode of<br />
existence outside this cosmos, but a perfection of human-divine existence within the cosmos. While this eliminates<br />
the historical dimension of human existence - i.e., striving for an indeterminate future - it does preserve the creative<br />
aspect of our intellectual union with a higher, divine principle”.<br />
721 imave sakiTxebisaTvis plotinisTan ix. Αν. Μάνος, Η τέχνη ως µέσον καθάρσεως της ψυχής, Η<br />
Οντολογία του κακού παρά Πλωτίνω. Ηθικοί και µεταηθικοί απόηχοι, Αθήνα 2002, 178-186.<br />
722 ix. В. В. Петров, Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима Исповедника... 4-6.<br />
723 Sdr. ∆. Κρικώνης, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002, 55, misive, Η αρχαία ελληνική<br />
φιλοσοφία τ. Β΄, Θεσσαλονίκη 2002, 205. piTagoras orfizmTan kavSiris Sesaxeb ix. Θ. Ζήσης,<br />
Πλατωνικά, Θεσσαλονίκη 1995, 26-27.<br />
724 Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1997, 173: “platonis naSromebSi zecieri<br />
samyarosadmi nostalgias aqvs mkveTrad gamoxatuli xasiaTi. [...] ideebis Sesaxeb Teoria<br />
unda ganimartos platonis religiuri gamocdilebis safuZvelze...”<br />
725 R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002, 21: “SegviZlia gavarCioT neoplatonizmis sami saxe,<br />
[...] metafizikuri, ganmartebiTi da religiuri, anu gamocdilebiTi [...] Teoriuli codna,<br />
romelsac iZleoda pirveli ori midgoma iyo bevrad dabali adamianis gonebaSi<br />
samyaros uSualo gamocdilebasTan SedarebiT”. Cven ukve vnaxeT zemoT, rom dionise<br />
areopagelisaTvis da <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>aTvisac metafizikuri sinamdvilis uSualo<br />
gamocdileba iyo prerogatiuli sxva saxis gamocdilebebTan SedarebiT.<br />
227
gancdebis mowesrigebasa da gonier warmarTvas. berZenisaTvis (da Semdgom<br />
qristianebisaTvisac) filosofia iyo cxovrebis wesi. berZnuli miRwevaa<br />
Teoriisa da praqtikis iseTi SemoqmedebiTi erTianoba, romelic<br />
miuRweveli iyo sxva kulturebisaTvis. 726 maTTvis azrovneba, marTalia,<br />
alagebs zogadsa da calkeuls garkveul erTianobaSi, magram igi mainc<br />
mudam rCeba obieqturi da fizikuri realobis CarCoSi. imisaTvis, rom igi<br />
gafarTovdes metafizikur donemde, man unda gadalaxos logikuri<br />
sqemebis Caketiloba da gadavides simboluri enis sferoSi. es ki<br />
berZnul azrovnebasa da eTosSi xorcieldeboda logosisa (azrovnebis)<br />
da miTosis “SeuRlebiT”. Tuki logosi moqmedebda Teoriisa da praqtikis<br />
fizikur doneze, miToss ufro farTo ganzomilebebSi gadahyavda<br />
adamianis arsebobis mimarTeba zogadisa da calkeulisadmi. WeSmaritebis<br />
filosofiuri gansazRvrebebi amodiodnen rogorc logosidan, ise<br />
miTosidan – rodesac vlaparakobT miTosze, ar unda dagvaviwydes misi<br />
tragediuli “gaTamaSeba” (διαγωγή 727 ), romelzec zemoT visaubreT. miTosi<br />
logosTan erTad aRwevs iseT metafizikur sferoebs, romelic ar aris<br />
sxva ram, Tu ara kvleva da azris micema fizikuri da politikuri<br />
sinamdvilisaTvis.<br />
aseTi midgoma ucxo ar iyo Tavad aristotelesaTvis, romelic<br />
cnobilia Tavisi logikurobiT. misTvis “gancvifreba (gaoceba,<br />
gakvirveba 728 )” iyo is Zala, romelic adamians agdebda gaurkvevlobaSi da<br />
ubiZgebda azrovnebisaken, radgan gancvifrebisas obieqturi samyaro<br />
xdeboda gaurkveveli, gaugebari. amitom es samyaro imisaTvis, rom<br />
gasagebi gamxdariyo, saWiroebda axal sqemebs. saWiro xdeboda zogadi<br />
warmodgenebi. miTosic swored amas akeTebda 729 filosofiis uwin da<br />
726 ix. Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 49-58<br />
727 Sdr. metafizika 981 b. cneba διαγωγή-is (garToba, gaTamaSeba, drois gatareba, cxovrebis<br />
yaida) kavSiris Sesaxeb poeziasTan – rac igivea zogadad Semoqmedebis _ da<br />
tragediasTan ix. s. danelia, aristotele... 59-61, iqve 123: “...tragedia aris garToba<br />
(διαγωγή), romelic mayurebels saxlidan motanili vnebebisagan wmends da amSvidebs”.<br />
728<br />
ZvelqarTulad sityva gankvirvebiT iTargmneboda cneba eqstazi. es ubralod<br />
damTxvevaa (anu aristoteleseuli gancvifreba,rogorc filosofiis sawyisi biZgi,<br />
daemTxva Zvel qarTul gankvirvebas, anu eqstazs) _ miTumetes, rom Cven axla ar<br />
vmsjelobT ZvelqarTuli terminebiT, magram, vfiqrobT, mainc aRniSvnis Rirsia.<br />
729 T. bokuCava, miTosi da qarTuli Teatri, saqarTvelos SoTa rusTavelis saxelobis<br />
Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti, disertacia, Tbilisi 2006, 3, 12: “adamians,<br />
rogorc kulturSemoqmeds, apriorulad eZleva sinamdvilis maorganizebele mitosis<br />
‘gancda’, romelic realobis gamTlianebis safuZvels warmoadgens. es gancda realobis<br />
mTlianobis ganmsazRvreli safuZvelis arsebobis rwmenas emyareba, romelic, miuxedavad<br />
imisa, Tu sad ibadeba is _ primitiuli rwmenis, ganviTarebuli religiis, ideologiisa<br />
228
Semdeg masTan erTad (“gaurkvevlobaSi myofi da gaocebuli Tvlis Tavs<br />
armcodned imis gamo, rom miTismoyvarec filosofosia, radgan miTi<br />
Sedgeba saocrebebisagan)”. 730 miTi Tavisi warmodgenebiT anu xatebiT<br />
awesrigebs realobas da avlens arsebulis erTianobas _ da ara mxolod<br />
avlens, aramed “CaiTrevs” adamians am mowesrigebulobaSi da<br />
“ganacdevinebs” erTianobas. 731 es erTianoba ki Seexeba ara marto<br />
samyaros, aramed _ poliss da adamianis sulsac. 732<br />
amrigad, tragedia aris is toposi, sadac mowesrigdeba realoba erT<br />
harmoniad. xolo es harmonia aucileblobiT moicavs suls, polissa da<br />
samyaros. am samidan romelimes “amovardna” harmonias gadaaqcevs<br />
kakafoniad, 733 radgan samyaroc da polisic ireklaven imas, Tu rogor<br />
aris mowyobili suli da piriqiT.<br />
realobis aRnagobis aseTi aRqma gadavida qristianobaSic.<br />
politikuri da sazogadoebrivi cxovrebis saxem gavlena iqonia eklesiis<br />
Tu mecnierebis wiaRSi _ realobis xatis Seqmnisa da struqturirebis safuZvels<br />
warmoadgens. Sesabamisad, unda vivaraudoT, rom sinamdvilis, rogorc mizanSewonili Tu<br />
mizanmimarTuli arsis gancdas erTgvari TanSobili zedamiTosuri arqetipi udevs<br />
safuZvlad, romlis saboloo daZleva, romlis farglebidan saboloo gamosvla,<br />
kulturis dasasrulis anu kolafsis tolfasia. [...] miTi, CvenTvis, erTsa da imave dros,<br />
religiac aris, ideologiac, esTetikac da metafizikac. [...] miTisadmi apelireba xdeba<br />
sxvadasxva saxiT, cnobierad da gaucnobierebelad. miTi rogorc sicocxlis<br />
maorganizebeli faqtori da rogorc samyaros mTlianobis ganWvretisa da gancdis<br />
zogadi forma _ ukvdavia”.<br />
730 metafizika 982 b. Sdr. W. J. Wood, On the Uses and Advantages off an Epistemology for Life, Postmodern<br />
Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press, 1999, 14: “According to<br />
Aristotle, virtues are well anchored, reliable dispositions that people acquire over time, enabling them to think and<br />
feel and act in ways that contribute to their fulfillment… Compassionate persons, for example, must have powers of<br />
moral perception and judgment that reliably indicate to them persons who are in needs… compassionate persons act<br />
appropriately to alleviate need, such action of the requiring careful deliberation… [moral virtues] closely is<br />
intertwined with excellence in such cognitive abilities as deliberation and judgment”. e.i. imas, rasac aRZravs<br />
adamianSi tragedia, anu Tanalmobas, igi TavisTavSi gulisxmobs ganmrCevelobas,<br />
rogorc azrovnebasa da gansjas. is, rasac iwvevs tragedia, moiTxovs logikur<br />
azrovnebas da filosofosobas. amdenad, saxezea tragedia-filosofiis wyvili.<br />
731 ix. Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 58-65. Sdr. Ал. Лосев. Ранний и средний эллинизм,<br />
чувственно-материальный космос как объект. §2 Средний эллинизм, История античной философии в<br />
конспективном изложении, М.: "Мысль", 1989 (http://psylib.org.ua/books/losew01/txt05.htm): “исходный и<br />
общий для всей античности чувственно-материальный космос стал таким неделимым существом, в<br />
котором ноуменальная структура через посредство души стала общекосмическим телом. Но это и значит,<br />
что чувственно-материальный космос стал единственным и единичным живым существом, то есть<br />
человеком, то есть мифом. Это уже была не диалектика объекта и не диалектика субъекта, а<br />
диалектическое их нерушимое единство, то есть диалектика мифологии. [...] Подлинный диалектический<br />
синтез объекта и субъекта есть человек; а это значит, что философия стала {мифологией}, поскольку<br />
только в мифе человеческая мысль становится реальной, материальной и природной субстанцией”. aseve<br />
С.С. Хоружий, Заметки к энергийной антропологии." Духовная практика..: “Фиpменная цельность<br />
эллинского миpосозеpцания являет тyт себя как нельзя яpче: в теме дyховных чyвств (и не только в ней)<br />
неоплатонизм дает совеpшенный философский синтез того, что yтвеpждают мистеpии; мистеpиальный опыт<br />
концептyальной пpоpаботкой возводится в гоpизонт философского опыта — и с тем начало и конец<br />
смыкаются в неpазделимое смысловое единство”.<br />
732 Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии, Москва 2002, 301<br />
733 Sdr. iqve 302<br />
229
mowyobaze. Tavad sityva eklesia iyo Zveli berZnuli termini, romelic<br />
niSnavda erTi romelime polisis moqalaqeebis dadgenili periodulobiT<br />
TavSeyras mniSvnelovani gadawyvetilebebis misaRebad. xolo am Sekrebis<br />
mizans warmoadgenda is, rom Tavad masSi arekliliyo harmoniuli<br />
samyaros realoba, anu demosis (δήµος) Tavyriloba xdeboda polisis saxe<br />
da, amave dros, samyaros harmoniulobaSi adgilis povnis, masTan<br />
morgebis saSualeba. 734 tragediebic imarTeboda aseve periodulobiT da<br />
masac hqonda igive daniSnuleba. amave mniSvnelobiT gamoiyeneboda Zveli<br />
berZnuli termini eklesia Zveli (septuagintas) da axali aRTqmis<br />
wignebSi. iq sityva eklesia ukavSirdeba RmerTs _ “RmerTis eklesia” an<br />
“qristes eklesia”. es ki niSnavs, rom am SemTxvevaSi ara TavisTavad<br />
demosi, anu eklesia xdeboda WeSmaritebis wyaro, aramed RmerTi. amrigad,<br />
eklesias xelmZRvanelobs RmerTi, qriste da suliwmida. 735 “zeciuri<br />
samefo”, anu namdvilad myofi realoba(rac aris samerTeba RmerTis<br />
RvTaebrivi socialuroba), airekleba eklesiaSi. magram eklesiis<br />
dadginebisa da gamovlinebis upirvelesi saxe aris swored misi<br />
misterialuri cxovreba 736 da, pirvel rigSi, evqaristia _<br />
gaqristianebuli ZvelberZnuli drama. TiToeuli morwmune mxolod<br />
misteriis gziT SeiZleba gaxdes da SenarCundes rogorc eklesiis wevri.<br />
rogorc zemoT vnaxeT, aristoteleseuli kaTarzisi dionise<br />
areopagelTan naTlobis misterias ukavSirdeba, xolo gansruleba aris<br />
evqaristia, sadac kaTarzisi aRwevs Tavis daniSnulebas. 737<br />
734 ix. Chr. Yannaras, Human Rights and the Othodox Church...<br />
735 Ι. Ζηζίουλας, Ελληνισµός και χριστιανισµός. Η Συνάντηση των δυο κόσµων, Αθήνα 2003, 126-130.<br />
736 iqve, 116-121, 131-138. aseve J. D. Zizioulas, The Early Christian Community, Christian Spirituality. Origins<br />
to the Twelfth Century, Edited by Bernard McGinn, John Meyendorff and Jean Leclercq. Crossroad, New York<br />
1987, 30 “Spirituality in this Eucharistic context acquires an ontological and not simply moral or a psychological<br />
context… it is identical with overcoming death through the acquisition of a new identity based on new relationships<br />
which are identical with the Father-Son relationship of the Holy Trinity. [...] Membership in the church as the body<br />
of those who through baptism and the Eucharist have acquired such an identity was the source of true spirituality.<br />
Spirituality is an ecclesial and not an individual experience. [...] The way the Eucharistic community was composed<br />
portrayed the “way of being” that will characterize the kingdo. [...] This meant that the Eucharist community was a<br />
catholic community, and the members of this community were expected to show a catholic ethos in their spiritual<br />
life”.<br />
737 naTlisRebisa da mironcxebis ritualis Sedegi aris swored RvTivsaxovan siqveleTa<br />
kvlav CaTesva RmerTSobil adamianSi (saeklesio ierarqiis Sesaxeb 4,1). xolo sinaqsisis<br />
misteria, romelic aris misteriebis misteria (saeklesio ierar... 3,1), dahbeWdavs<br />
danarCen misteriebs. es rituali mRvdelmoqmedebs adamianis Sekrebilobas/sinaqss, mis<br />
urTierTziarebas da SekavSirebas zeerTTan. ra Tqma unda, am ritualis centrSi dgas<br />
qriste. igi ara mxolod gamoisaxeba, aramed wiliqoneba (µετέχεται) (Sdr. saeklesio ierar...<br />
3,12).<br />
230
dabolos, sanam gadavidodeT <strong>maqsime</strong> aRmsarebelze, gvinda marsel<br />
denienes gamokvlevaze dayrdnobiT aRvniSnoT, rom berZnebisaTvis<br />
RmerTebis neba, anu metafizikuri realoba ar iyo cxovrebis wesis<br />
erTaderTi ganmsazRvreli. berZnebi tradiciaze dayrdnobiT, sakuTari<br />
ZalisxmeviT da “eqsperimentebiT” eZebdnen iseT saukeTeso da qmediT<br />
saxes, romelic efeqturad moewyobda, “Seamwyobrebda” polisis da,<br />
amdenad, moqalaqeebis cxovrebas. 738 miTosis da logosis _ rogorc<br />
azovneba, Zieba da riski _ SeuRleba iyo berZnuli civilizaciis mTavari<br />
da ganmsazRvreli principi, romelic, faqtobrivad, ucvlelad gadmoiRo<br />
qristianobam. am ukanasknelma mxolod miTis “fabula” Secvala, ramac, ra<br />
Tqma unda, Taviseburi gziT waiyvana qristianuli samyaro, magram<br />
principi ucvleli darCa.<br />
5.5. ritualuri Semecneba <strong>maqsime</strong> aRmsarebelTan<br />
zemoT ukve ramdenjerme aRvniSneT, rom berZnuli drama SemoqmedebiTad<br />
iqna aTvisebuli qristianul liturgiaSi. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mistagogia<br />
ki swored liturgiis komentaria. aq Cveni mizania, mokled vaCvenoT, Tu<br />
rogor SeiZleba ukavSirdebodes mistagogia aristoteleseul tragedias<br />
da iambliqoseul/neoplatonur Teurgias. 739<br />
magram jer, sanam uSualod mistagogiaze gadavidodeT, gvinda<br />
SevCerdeT Talasesadmis erT pasaJze:<br />
“mxedveli (θεωρητικός) goneba gznebas da ndomobas azrovnebis (λόγου)<br />
uRelSi Seabams, raTa mxneobiTa da gonierebiT emsaxuron siqveleebs da<br />
ar AaZlevs maT Tavisuflebas, sanam sulieri kanoniT ar STainTqmeba<br />
bunebis kanoni, rogorc usazRvro sicocxlis mier xorcis sagodebeli<br />
sikvdili da sanam ar gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati,<br />
romelsac aqvs mimsgavsebiT pirvelsaxis (αρχετύπου) mTeli (sruli) saxe<br />
(µορφήν). iq moxvedrili mxedveli goneba aTavisuflebs ndomobas da<br />
gznebas – erTs gardaqmnis, raTa mieces saRvTo trfialebis SeumRvrevel<br />
tkbobas da ubiwo xibls, xolo meore gadahyavs sulieri mxurvalebis da<br />
aalebis maradmoZraobasa da gonier sigiJeSi (σώφρονα µάνιαν,<br />
738 M. Detienne, The Gods of Politics in Early Greek Cities, Political Theologies.Public Religions in a Post-Secular<br />
World, Edited by Hent de Vries and Lawrence E. Sullivan, Fordham University Press, New York 2006, 100: “As all<br />
Hellenists know, the ritual calendar, with all its information, relayed about fifty percent of the ‘laws’ of Solon. But<br />
the essential point is that ‘the affaris of the gods’, the first section of ‘public matters’, were debated, disscused, and<br />
dicided in the assembly. [...] So the sovereignity of the group over itself clearly also covered its gods and their<br />
affairs. [...] the gods... never thought of inventing such a thing as ‘city’. Cities were an invention of men, of mortals,<br />
and one of fine days woke up to this fact. [...] Of all the human activities, politics was thus the one that was<br />
specifically constructed by human beings. [...] The autonomy of the political domain did not simply fall from the<br />
sky”. Sdr. М. Мамардашвили, Лекции по античной философии... 298.<br />
739 ZvelberZnul azrovnebasa da qristianobaSi simboloebis Teologiuri analizisaTvis<br />
ix. Π. Ι. Σκαλτσής, Η των συµβόλων αλήθεια (Φαινοµενολογική και θεολογική προσέγγιση), Λειτουργικές µελέτες,<br />
Θεσσαλονίκη 1999, 13-36.<br />
231
saRazrovnebiT maniaSi). amaT mier [...] gonier sigiJes RmerTisadmi eqstazs<br />
uwodebs, romelic arsebulTagan garegaiyvans misiT Sepyrobil<br />
saRmoazrovne gonebas.” 740<br />
zemoT mravalgzis vnaxeT, rom dionisesa da <strong>maqsime</strong>saTvis <strong>evqaristiuli</strong>,<br />
anu misterialuri koneqsti _ da, vfiqrobT, axla ukve cxadia, rom<br />
tragediuli konteqstic _ mudam saxezea nebismieri gvaris<br />
RvTiswvdomisas da gansakuTrebiT ki eqstazuri Semecnebisas. am pasaJSi<br />
vxedavT, rom eqstazi uigivdeba sigiJes/manias. am ori terminis<br />
sinonimuroba Cveulebrivi momentia Zv. berZnuli samyarosaTvis 741 , magram<br />
sainteresoa, Tu isini rogor arian erTad mocemuli poetikis erTsa da<br />
imave konteqstSi<br />
“ramdenadac SesaZlebelia, moqmedeba unda iyos Tan garegnulad kargad<br />
gamokveTili. yvelaze ufro damajerebelni arian is poetebi, romlebic<br />
vnebaTa dargSi imave bunebis arian: aRelvebs is, vinc TviTon<br />
aRelvebulia da risxvas iwvevs is, vinc uWeSmaritesad ganrisxebulia.<br />
amitomac poetis Semoqmedeba aris bunebisagan kargad dajildoebuli<br />
(εὐφυοῦς, keTilbunebovani –k.k) kacis saqme, an gadareulis (µανικοῦ). xolo<br />
amaTgan pirvelebs aqvT unari sxvadasxva forma miiRon, xolo meoreni<br />
eqstatikosebi arian (ἐκστατικοί).” 742<br />
am pasaJis interpretacia azrTa sxvadasxvaobas iwvevs, rac<br />
niSandoblivia mTlianad poetikisaTvis. 743 es situacia asaxulia Tavad<br />
TargmanebSic. sergi danelias es Targmani upiratesobas aniWebs<br />
keTilbunebovans. igi SeniSvnaSic ambobs, rom, aristoteles azriT, poeti<br />
unda iyos geniosi (keTilbunebovani) da ara gadareuli, anu<br />
eqstatikosi. 744 aseTi viTareba ar gvaqvs sxva TargmanebSi. 745 piriqiT, Cvens<br />
xelT arsebuli eqvsi Targmanidan xuTi Tanabar mniSvnelobas aniWebs<br />
orive unars. 746 sityvasityviTi Targmani ki iqneboda: “amitom poetika aris<br />
740 Talasesadmi 55 PG 90, 348∆-349Α Sdr. sxvadasxva Teologiuri da gangebulebiTi T... 3,<br />
54 -56 PG1284B-1285A<br />
741 ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 285<br />
742 poetika 1455 a [29-32].<br />
743 ix. r. gordeziani, berZnuli literatura... 281<br />
744 s. danelia, aristotele... 181<br />
745<br />
ix. aristotele, poetika, eqvsi paraleluri Targmani<br />
(http://nevmenandr.net/poetica/1455a22.php#comp#comp). sergi danelias pozicias emxroba mxolod<br />
butCeris (S.H. Butcher) 1902 wlis Targmani.<br />
746 Sdr. Humphry House, Aristotle's Poetics: A Course of Eight Lectures, Oxford, London 1956,<br />
(http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=6274704), 11-12, 35-36: “Aristotle speaks at the psychological level, and<br />
uses a term taken over from Plato, his master, for the mysterious element, like madness, which may be involved. [...]<br />
Here is adumbrated a most important distinction between two types of poetic character. But it is no part of<br />
Aristotle's plan to develop it.., because he is writing primarily about the formal aspects of poetry, not about the<br />
psychology of creation. He is instructing his pupils how to write Tragedy or Epic, so far as it can be taught:<br />
232
keTilbunebovanis an giJis (maniakis): amaTgan erTni arian advilmoqnilni,<br />
meoreni ki _ eqstatikosebi (∆ιὸ εὐφυοῦς ἡ ποιητική ἐστιν ἢ µανικοῦ· τούτων γὰρ οἱ µὲν<br />
εὔπλαστοι οἱ δὲ ἐκστατικοί εἰσιν)”. am Targmanidan araferi mianiSnebs sergi<br />
danelias interpretaciis sasargeblod. vfiqrobT, eqstatikosoba iseTive<br />
niWia, rogorc keTilbunebovneba. es ase rom yofiliyo, araferi iqneboda<br />
gasakviri, radgan, erTi mxriv, Tavad aristotele aRiarebs tragediis<br />
misterialur fesvebs da cnobilia, rom swored misteria iyo eqstazis<br />
upiratesi adgili. 747 meore mxriv, tragediis aristoteleseuli gageba<br />
swored imaSi mdgomareobs, rom man iseTi mdgomareoba unda gamoiwvios<br />
adamianSi, rom moxdes misi (adamianis) kaTarzisi, misi transcendireba<br />
bunebrivi mdgomareobidan axal mdgomareobaSi, anu, <strong>maqsime</strong>seulad rom<br />
vTqvaT, “sanam sulieri kanoniT ar STainTqmeba bunebis kanoni...… da sanam<br />
ar gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati”. Zneli saTqmelia, hqonda<br />
Tu ara <strong>maqsime</strong>s mxedvelobaSi poetikis es fraza, magram erTi ram cxadia,<br />
aristotelesTvisac da <strong>maqsime</strong>sTvisac eqstazi dakavSirebulia dramasTan<br />
da Cvenc migvaCnia, rom dakavSirebulia dadebiTad. anu, drama aris<br />
daZabulobis is veli, sadac inTeba gagebis naperwkali, rogorc<br />
pirovnuli aqti. magram, ra Tqma unda, is ar aris erTaderTi toposi. Cven<br />
vnaxeT, rom evqaristiis da dramis moqmedebis are ufro vrcelia, vidre<br />
Tavad isini. anu, isini moqmedeben yoveldRiurobaSic da eqstazi da<br />
gageba misterialur bazaze droisa da sivrcis nebismier momentSi aris<br />
SesaZlebeli – “Rirsia da samarTliani, rom Sen gigaloboT, Sen<br />
keTilgmetyvelebdeT, Sen gaqebdeT, Sen gmadlobdeT Seni xelmwifebis<br />
yovel adgilas”. 748<br />
da meore sakiTxi <strong>maqsime</strong>s am pasaJTan dakavSirebiT. iambliqosTan<br />
vnaxeT, rom saboloo etapze Teurgi demonTa/angelozTa “dasTa dasebis”<br />
gareSe Tavad Wvrets simboloebs da uSualod urTierTobs RmerTTan.<br />
magram Wvrets imave simboloebs. simboloebi xdeba maqsimalurad sufTa<br />
da gamWvirvale, magram isini mainc arian SenarCunebulni. 749 adamiani<br />
inspiration (madness) cannot be taught, and by the "art" of poetry is meant a consistent body of principles and rules<br />
for its composition rather than the capacity to apply them”.<br />
747 Sdr. r. gordeziani, berZnuli literatura... 281, 285.<br />
748 ix. ioane oqropiri wirvis anamnezisis locva<br />
749 is, rom neoplatonizmSi aseTi gageba bolomde mainc ar aris Camoyalibebuli da<br />
mainc narCundeba erTgvari dualizmi, anu adamianis sxeuli uaryofiTad aris gagebuli<br />
da sabolood gadalaxvadia ix. С.С. Хоружий, Заметки к энергийной антропологии…<br />
233
nebismier etapze mxolod simboloebiT (sityvac xom simboloa?!)<br />
urTierTobs sxva pirovnebasTan da pirovnebebTan. amasve ambobs <strong>maqsime</strong>:<br />
“gamoCndeba cxadad dausabamo samefos xati, romelsac aqvs mimsgavsebiT<br />
pirvelsaxis sruli saxe”. anu, mas aqvs sruli saxe, magram mainc<br />
mimsgavsebiT. 750 es sakiTxi mniSvnelovania, radgan azrovnebasa Tu<br />
sulieri warmatebis nebismier etapze simboloebiT operireba<br />
gardauvalia. magaliTad, dionises saRvTo saxelTas ganmartebisas<br />
<strong>maqsime</strong> (an “<strong>maqsime</strong>”) RmerTSi arsebul maradiul nebelobebs, anu<br />
arsebulTa ideebsa da paradigmebs, uwodebs materias, romelic, ra Tqma<br />
unda, ar aris igiveobrivi qmnili materiis, romlisaganac Seiqmnen<br />
adamianebi 751 :<br />
“RmerTi arsebobis uwin aris winaremyofi (προών). [...] winarearsebulad<br />
iTqmeba RmerTi da damatebiT iTqmeba arsebuladac, rogorc yovelives<br />
mizezi da Semdeg [iTqmeba], rom misgan aqvs yovelives arseboba. arseboba<br />
azrovnebiTad wilmqoneobiT Seudga mis winaremyofobas da ara imitom,<br />
rom RmerTi gaiyofa arsebobad da winarearsebobad, aramed misi neba,<br />
romelmac arsebobaSi gamoiyvana arsebulebi, iTqmeba winarearsebulad<br />
RmerTSi da am saRvTo nebaSi, romelSic arsebobisaTvis winagansazRvra<br />
qmnileba, safiqralia, rom uwinares sxvebze [nebebze], romelTa mierac<br />
arsebulebi eziarebian RmerTs, igulisxmeba (επινοείται, iazrovneba,<br />
moigoneba) Tavad RmerTi, rogorc ram uxucesi sawyisi, radgan jer<br />
arsebobs ram da maSin aris sicocxle da sibrZne. amrigad, uxilavi da<br />
umaRlesi gonebebi pirvelad arsebobas eziarebian da amgvarad<br />
sicocxles da sibrZnes. rogorc Cvens SemTxvevaSi uwinares raimesa<br />
750 Cveni azriT, dionisec da <strong>maqsime</strong>c, iseve rogorc yvela sxva saeklesio mwerali, vinc<br />
liturgias ganmartavda, swored simboloebis dawlobisa da gafaqizebisaTvis zrunavda<br />
da ara ritualis xeluxleblobis uzrunvelyofas an, metic, ar isaxavdnen miznad mis<br />
kidev axali simboloebiT datvirTvasa da gabundovnebas.<br />
751 Sdr. В. Ф. Асмус, Неоплатонизм, Античная философия, Москва 1976, 516: “ Первое, что происходит из<br />
Единого, есть Ум. В Уме следует различать, по Плотину, три момента: 1) понятие вещества; 2) мыслимое<br />
бытие; 3) само мышление.[...] «Вещество», образующее момент Ума, есть форма, определенная от вечности,<br />
и вечно остается таким. [...] «Вещество» Ума, или идеального мира, есть бытие, сущее: за ним пребывает<br />
Единое, которое уже не есть сущее”. asmusis es Sexeduleba sadavoa, radgan is pirveli<br />
materia ar aris plotinTan mkacrad gansazRvruli, rogorc gonebis sferoSi arsebuli.<br />
piriqiT, is ufro erTs uaxlovdeba. gvian neoplatonizmSi, kerZod ki proklesTan,<br />
goniTi hule gardaiqmneba henadebis sferod, romelic erTis hipostasSi erTiandeba.<br />
henadebi dionisesTan da <strong>maqsime</strong>sTan gardaiqmneba nebelobebad. Tumca<br />
neoplatonikosebTan logosebi, rogorc aseTi, sulis sferoa – suli Wvrets gonebaSi<br />
arsebul ideebs da am ideebis safuZvelze Tavis TavSi qmnis calkeul arsebulTa<br />
logosebs (ix. Св. Мельник, Плотин об идеях вещей, Logos 6<br />
(1999)(http://www.ruthenia.ru/logos/number/1999_06/1999_6_07.htm), 59-67; Sdr. R.T. Wallis,<br />
Νεοπλατωνισµός... 116-117; T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor, Oxsford<br />
University Press 2008, 81-92). rogorc vTqviT, <strong>maqsime</strong>sTan aseTi gradacia ar gvxvdeba. igi<br />
aerTianebs logosebs da ideebs da, amdenad, gonieri hule xdeba swored arsebulTa<br />
logosebis tani, anu qristes tani. SeiZleba Tu ara, iyos es tani petriwiseuli<br />
namdvilmyofi? rogorc zemoT aRvniSneT, Talasesadmi 13–Si logosebi arian<br />
προκαταρτισθνέτες. rusul TargmanSi es sityva gadmoTargmnilia, rogorc предуготовленные,<br />
inglisurad Teodor tolefseni mas Targmnis Semdegnairad - prepared (T.T. Tollefsen, The<br />
Christocentric Cosmology... 66). e. WeliZe mas Targmnis, rogorc dasafuZvlebuli. yvela am<br />
Targmanis mixedviT, qristes tani Semzadebuli yofila maradiulobaSi. xom ar SeiZleba,<br />
rom petriwi namdvilmyofis SeqmnulobaSi mis maradiul Semzadebulobas gulisxmobdes?<br />
234
Sedga nivTiereba (ύλη), romlisaganc varT, aseve usxeuloebis<br />
SemTxvevaSic, sagonebo nivTiereba, romliTac iazrovneba Tavad<br />
arsebuli TiToeulis sicocxliseuli gvari (είδος, saxeoba, eidosi),<br />
romliTac gaarsdeba sicocxled da sibrZned da msgavsebad. [...] rogorc<br />
vTqviT, ideebad da msgavsebebad (παραδείγµατα, paradigmebi), romlebic<br />
arian maradiuli RmerTis maradiuli TviTsruli naazrevni (νόησεις,<br />
nagonebarni), igulisxmebian Tavad ideebis wilmqoneTa elementebi da<br />
sawyisebi, univTo da usxeulo nivTiereba, romlebic (οίον, iseve rogorc)<br />
arian Seqmnili usxeulo mwyobrebi. TviTsicocxle, TviTsibrZne da<br />
TviTmwyobri da sxva paradigmebi arian RmerTSi, romelTac eziarebian<br />
qmnilebebi, rogorc wertils, anu centrs swori xazebi, romlebic<br />
wrewiris rkalisaken miemarTebian.” 752<br />
swored am paradigmebis, anu simboloebis tania RmerTsityvis tani.<br />
xolo es simboloebi arian arsebulebis logosebi da, amdenad,<br />
eqstazisas morwmune ki ar tovebs samyaros, aramed mas xedavs,<br />
“kiTxulobs” RmerTSi. miuxedavad imisa, rom <strong>maqsime</strong>s zogierTi pasaJi<br />
tovebs am azris sapirispiro STabeWdilebas, es viTareba cxadi xdeba<br />
misi teqstebis Sejerebisas. amitom, Tuki origenesaTvisσ aucilebeli iyo<br />
pirovnebis Tavisuflebis maradiuli SenarCunebisaTvis στάσις-κίνησις-γένησις<br />
–is Semdeg apokatastasisisas (αποκατά-στασις) kvlav dacemis daSveba,<br />
<strong>maqsime</strong>sTan es aucilebloba ar arsebobs _ γένησις-κίνησις-στάσις-is Semdeg<br />
adamians eZleva dausrulebeli ganviTarebis saSualeba, grigol noselis<br />
cnebis, epektasisis (επέκ-στασις) kvaldakval. pirovneba Tavad xdeba<br />
simbolo da sxva siboloebis centri. 753 masSi ixilveba auracxeli sxva<br />
simbolo. magram, masSi asaxuli sxva aRar aris iseTi, sanam iyo am<br />
asaxvamde. anu, rodesac es sxva xedavs Tavis Secvlil anarekls sxvaSi,<br />
maSin rogorc am sxvisagan da sxva mravali aseTive sxvebisagan Semdgari,<br />
anu sxvebiT “daunayreblad danayrebuli” Seicvleba (amgvarad,<br />
evqaristiul misiologias maradiuli xasiaTi aqvs). marTalia, es<br />
simboloebSi dausrulebeli cvlilebis SesaZlebloba ar gamoricxavs<br />
kvlav dacemis SesaZleblobas, magram dacemis aucilebloba aRar<br />
arsebobs. amgvarad, <strong>maqsime</strong>sTan moxda origenes, grigol noselisa da<br />
dionises SemoqmedebiTi aTviseba da ganviTareba. 754<br />
752 sqolioebi. saRvTo saxelTa 5, 5 PG 91, 323.<br />
753 ix. zemoT intersubieqturobasa da neoplatonuri TviTis Sesaxeb msjelobebi.<br />
754 Ed. Moore, Origen of Alexandria and St. Maximus the Confessor: An Analysis and Critical Evaluation of Their<br />
Eschatological Doctrines, Boca Raton, Florida USA 2005, 176-183. eduard muri amtkicebs, rom ambigva<br />
7–is (aq: sxvadasxva siZnele 9) mixedviT <strong>maqsime</strong>sTan esqatologiuri monoenergizmi<br />
saxezea, anu adamianis pirovneba saerTod dakargavs moqmedebas da mis zogad adamianur<br />
buneba/arsSi imoqmedebs mxolod RmerTi. amdenad, individualuri gamovlinebebi<br />
ganqardeba da pirovnuli Tavisufleba saerTod daikargeba. amas e. muri faSizmsac ki<br />
235
amasTan erTad, imave (Talasesadmi 55) pasaJidan Cans, rom eqstazisas<br />
sulis Zalebi araTu wyveten moqmedebas, aramed, piriqiT, mTeli<br />
TavisuflebiT amoqmeddebian. eqstazi, rogorc TviTmitoveba, anu RmerTis<br />
saboloo wvdoma, ar gulisxmobs TviTis ganqarvebas da galRobas<br />
RvTaebrivSi, aramed gulisxmobs RmerTTan pirovnul, pirispir Sexvedras.<br />
da meore _ swored am tanis aucileblobisa da gardauvlobis<br />
aRiarebiT <strong>maqsime</strong> cxadad iZleva pasuxs origenes WoWmanze _ eqneba Tu<br />
ara RmerTsityvas sxeuli da iarsebebs Tu ara igi Tavad maradiulad,<br />
rogorc qriste Tavis or bunebaSi. 755 anu, sxvagvarad rom vTqvaT, <strong>maqsime</strong><br />
aneitralebs origenizmis ukidures individualizms da adamians<br />
yovelTvis tovebs simboloebis, anu Tana-qmnilebebTan intersubieqturi<br />
urTierTobebis areSi.<br />
axla gadavideT uSualod mistagogiaze. 756 <strong>maqsime</strong> mistagogiis<br />
pirvel TavSi aCvenebs, rom eklesia aris pirovnuli RmerTis xati.<br />
RmerTi aerTianebs yovel arsebuls, ar aZlevs maT saSualebas, iqcnen<br />
qaosad da SeakavSirebs maT imdagvarad, rom ar warxocs maT Soris<br />
gansxvavebulobas. imaves moqmedebs eklesiac. <strong>maqsime</strong> ambobs:<br />
“amrigad, rogorc iTqva, RmerTis xati aris <strong>wminda</strong> eklesia, radgan<br />
morwmuneebis imave erTianobas moqmedebs (ενεργούσα), rasac RmerTi [...]<br />
arsebulebis arsebis [am erTianobas] Seurwymelad moqmedebas (ενεργείν)<br />
aRmoacenebs Tavad [is], vinc, rogorc vaCveneT, sakuTar TavTan – rogorc<br />
mizezTan da sawyissa da saboloo mizanTan _, mimarTebiT da SeerTebiT<br />
awynarebs da igiveobrivyofs 757 maT gansxvavebulobas.” 758<br />
adarebs: “When Maximus speaks of our dependence upon God as a remedy for despair, he lapsing into a fascistic<br />
conception of God; for we know from history that fascist leaders always rise to power when the populace feels that<br />
they are helpless, and consequently long for a protector, regardless of the personal cost in terms of individual<br />
freedom and even justice. Indeed, as we are reminded throughout history (in a saying that has become rather cliched<br />
but true nonetheless), when people are scared, the first thing they are willing to sacrifice is their freedom. [...]<br />
Unfortunately, I am unable to discern any redeeming aspect of Maximus’ eschatology, for he posits our existence in<br />
a fascistic manner as enslavement to the will of a ruler (God) whose ways and reasons must be unquestioningly<br />
regarded as superior to our own, with the result that intellectual pursuit is, ultimately, superfluous”(iqve 181, 189).<br />
eduard muris am mtkicebiT RmerTSemecneba, iseve rogorc mTeli pirovnuli moRvaweoba,<br />
<strong>maqsime</strong>sTan fuWi da uperspeqtivo gamodis _ adamiani tiranis xelSi iqceva saTamaSod.<br />
Cven amgvar mosazrebas ar veTanxmebiT, rac, vfiqrobT, cxadad Cans Cvens am naSromSi.<br />
magram, kvlav gvinda, gavimeoroT, iseve rogorc gnomikuri nebis SemTxvevaSi, <strong>maqsime</strong> ar<br />
cdilobs, daasabuTos, rwmeniseuli sakiTxebi. igi mxolod aRwers mas. misTvis<br />
jvarcmuli RmerTis koncepti TavisTavad cxadad metyvelebs RmerTis tiranuli gagebis<br />
sawinaaRmdegod.<br />
755 am sakiTxze ix. A. Louth, The Origins of the Christian Mystical Tradition... 66, 70; В.В.Бычков,<br />
Неформализуемый Гнозис Оригена, Социальная философия и философская антропология. Труды и<br />
исследования, Москва 1995 (http://www.krotov.info/history/03/1/bych1995.html), 177-81.<br />
756 ix. G. D. Dragas, The Church in St. Maximus' Mystagogy. The Problem and the Orthodox Perspective, Irish<br />
Theological Quarterly (1987, 53/2) 113-129; Hierotheos (Metropolitan of Nafpaktos), The Mind of the Orthodox<br />
Church, http://www.vic.com/~tscon/pelagia/htm/b12.en.the_mind_of_the_orthodox_church.04.htm#4c#4c<br />
757 igiveobrivyofs - ταύτο ποιούµενος. aq: qmnis mas iseTs, rogoric unda iyos bunebrivad.<br />
758 mistagogia 1 PG 90, 668 BC<br />
236
eklesia moqmedebs morwmuneebis SekavSirebas da maTi gziT ki mTeli<br />
samyarosi (mistagogia 2-5,7), aerTianebs ra maT RmerTTan. me-2 TavSi,<br />
rodesac <strong>maqsime</strong> msjelobs imaze, Tu rogor aris eklesia xiluli da<br />
uxilavi samyaros xati, erTgvarad saCino xdeba, Tu ranairad SeiZleba<br />
gavigoT zemoT moyvanil citataSi orjer gamoyenebuli sityva moqmedeba<br />
(ενέργεια):<br />
“taZari aris ZaliT (κατά την δάναµιν, potenciiT) sakurTxeveli, radgan<br />
ganiwmindeba (ιερουργουµένον, imRvdelmoqmedeba) mistagogiis<br />
(saidumloTmZRvaneblobis, mRvdelmsaxurebis) saboloo miznisaken<br />
mimarTebiT. da piruku, sakurTxeveli aris moqmedebiTad (ενέργειαν)<br />
taZari, aqvs ra igi Tavisi mistagogiis sawyisad. xolo eklesia oriveSi<br />
erT da imaved narCundeba (erTi da igivea).” 759<br />
amrigad, liturgia aris amoqmedeba/energia arsebulebis da mTlianad<br />
samyaros potenciis. xolo saboloo mizani, telosi aris RmerTTan<br />
erToba, rac xorcieldeba qristeSi, anu Tavad qriste aris saboloo<br />
mizani da samyaro da arsebulebi ki potenciiT qristes tani –“[eklesia]<br />
aniWebs da mihmadlebs saRvTo saxes da saxels da rom warmomavlobdnen<br />
da saxeldebul-iqnan qristesagan”. 760<br />
ra kavSirSia yovelive es aritoteles dramasTan? 761 upirveles<br />
yovlisa, saxezea aSkarad aristoteleseuli terminologia potenciaenergia-(enteleqia)-telosi.<br />
liturgia aris procesi, romelic aRiwereba<br />
aristoteles terminebiT. umaterio forma/eidosis, umoZrao<br />
mamoZravebelis adgilas, romelic liturgiisas Tavisken miizidavs da<br />
amoZravebs arsebulebs, gvaqvs/gvyavs Tavad RmerTi-sityva, qriste, visi<br />
xatebacaa samyaro. 762 xolo uiliam gaTris Tanaxmad, aristoteleseul<br />
mTel sistemas δύναµις-isa da ενέργεια-s cnebebiT warmodgenili bunebis<br />
dinamikuri gageba gansazRvravs da swored mas eyrdnoba aristotele<br />
yvelaze farTo codnis sxva sferoebSi Tavis TeoriaTa<br />
759 mistagogia 1 PG 90, 669A. Sdr. iqve 5 PG 90, 676D-677A: “Tqva, rom gonebis Zliereba<br />
(δυναµιν, energia) aris sibrZne da rom Tavad aris sibrZnis potencia (δυναµει)”. am TavSi<br />
<strong>maqsime</strong> mravaljer iyenebs potencia-energiis wyvils, riTac is cdilobs, gadmosces<br />
adamianSi Cadebuli unaris amoqmedeba RmerTTan erTobis misaRwevad.<br />
760 mistagogia 1PG 90, 665 C<br />
761 zogadad imis Sesaxeb, Tu rogor aisaxa qristianul TeologiaSi antikuri filosofia<br />
ix. П. Адо, Христанство как философия откровения, Что такое античная философия? Москва, 1999<br />
762 aristoteles metafizikis Sesaxeb ix. u. gaTri, berZeni filosofosebi, Tbilisi 1983,<br />
134-152; s. danelia, aristotele... 52-58; Ν. Ματσούκας, Ιστορία της φιλοσοφίας... 194-213.<br />
237
Camoyalibebisas. 763 rogorc zemoT vnaxeT, aristotelesaTvis tragedia<br />
aris swored Semecnebis erT-erTi saSualeba.<br />
“tragediis sawyisi da ase vTqvaT, misi suli 764 aris ambavi (miTosi,<br />
fabula)” _ ambobs aristotele poetikis me-6 paragrafSi. 765 23-e<br />
paragrafSi ki naTqvamia: “ambavi... tragediaSi unda iyos dramatulad<br />
Sedgenili, koncentrirebuli erTi mTliani da dasrulebuli moqmedebis<br />
garSemo, romelsac aqvs dasawyisi, Sua nawili da bolo, raTa aseTma...<br />
rogorc erTma mTlianma cocxalma organizmma, gamoiwvios misi<br />
Sesaferisi siamovneba”, 766 anu kaTarzisi. 767<br />
qristianuli dramis eidosi/suli aris fabula/miTi qristes<br />
Sesaxeb. is cocxlobs rogorc organizmi – qristes sxeuli. liturgia<br />
aris qristianuli drama. is aris sulis gadasvla potenciis<br />
mdgomareobidan moqmedebisaken da mimarTulia eidosis, rogorc saboloo<br />
miznis, telosis sruli ganxorcielebisaken – mTeli, xiluli da<br />
uxilavi samyaros qristes gansxeulebisaken. xolo miTosi, SegviZlia<br />
vTqvaT, scenari qristes Sesaxeb, aris <strong>wminda</strong> werili, romelic, <strong>maqsime</strong>s<br />
mixedviT, (rogorc mravalgzis vnaxeT zemoT) aseve RmerTsityvis<br />
sxeulia. amrigad, <strong>maqsime</strong>saTvis liturgiaSi amoqmedebuli <strong>wminda</strong> werili,<br />
qristes tani miemarTeba Tavisi miznisaken qristes sxeulad saboloo,<br />
esqatologiuri ganxorcielebisaken da am procesSi _ iseve, rogorc<br />
763 u. gaTri, berZeni filosofosebi... 146.<br />
764 aristotelesaTvis sxeulis eidosi aris misi suli.<br />
765 aq da SemdgomSi Cven mivyvebiT sergi danelias Targmans. poetika $6, 1450a [35] (s.<br />
danelia, aristotele... 156).<br />
766 poetika $23, 1459a [15] (s. danelia, aristotele... 198). Sdr. poetika $6, 1449b [25] (s.<br />
danelia, aristotele... 153, 154): “tragedia aris asaxva diadi da dasrulebuli<br />
moqmedebisa, romelsac garkveuli sidide aqvs... asaxva moqmedebiT da ara moTxrobiT,<br />
asaxva, romelic Secodebisa da SiSis aRZvris saSualebiT amgvar vnebaTagan ganwmendas<br />
aRwevs. [...] [1450a 5] moqmedebis asaxva aris ambavi (miTosi). ambavs me veZaxi moqmedebaTa<br />
sistemas (σύνθεσιν, Sewyobas); poetika $7, 1450b [20-25, 35] (s. danelia, aristotele... 157, 158):<br />
“[...] tragedia aris asaxva dasrulebuli mTeli moqmedebisa, romelsac aqvs raRac...<br />
sidide mTeli aris is, rasac aqvs dasawyisi, Sua nawili da bolo. [...] simSveniere...<br />
sidideSi da wyobaSia”; poetika $8, 1451a [30] (s. danelia, aristotele... 160-161): “fabula<br />
(miTosi, ambavi), ramdenadac igi moqmedebis mibaZvaa, aris erTisa da imave mTelis asaxva,<br />
xolo saqcielTa nawilebi ise arian urTierT Soris Sewyobili, rom Tu erTi nawili<br />
gadasmuli an amoRebuli iqna, maSin mTelic gamoicvleba da waborZikdeba”.<br />
767 is, rom cnebebi kaTarzisi da siamovneba aristotelesaTvis adamianis erTsa da imave<br />
mdgomareobasa Tu sicocxlis da, amdenad, dramis mizans gamoxataven ix. s. danelia,<br />
aristotele... 130-131.<br />
238
aristoteleseuli da zogadad ZvelberZnuli drama _, “CaiTrevs”<br />
adamianebs, maTs sazogadoebas (poliss/eklesias) da samyaros mTlianad. 768<br />
magram liturgia aris ritualic da mas iseTive maxasiaTeblebi<br />
aqvs, rogorc es Cven aRvwereT am Tavis pirvel qveTavSi. <strong>maqsime</strong> ambobs:<br />
“[eklesias] saRvTo simboloebis aRsrulebis (τελουµένων) 769 <strong>wminda</strong><br />
gawyobiT moicavs Cvens macxovnebel amdagvar misteriebs<br />
(saidumloebebs)”. 770 magram qriste aris “sityva metyvelTa da<br />
nametyvelebTa; da sicocxle cocxalTa da maTi, visac acocxleben<br />
(ζωουµένων, cocxlebulTa) da yoveliveSi myofi da xdomadi (γινόµενος).” 771<br />
qriste myofobs yvelaSi da ritualis gziT xdeba, anu imoqmedeba,<br />
energiad “iqmneba” yvelaSi:<br />
“maTi saSualebiT [simboloebis ritualuri amoqmedebiT] TiToeul<br />
CvenganSi, rodesac, ra Tqma unda, igi [TiToeuli Cvengani] qristes<br />
pirvelsaxis Tanaxmad sakuTari unaris Sesabamisad keTilad (καλώς,<br />
saTanadod) cxovrobs, moqmedebs [eklesia imas, rom] naTlobisas 772<br />
suliwmidaSi mocemuli Zeobilobis (Svilobilobis) saCuqari cxadi<br />
gaxdes, [rogorc] qristes msgavsad (xatad) amoqmedebuli (πολιτευόµενον 773 ,<br />
cxovrebiT/moqalaqeobiT warmoCenili)”. 774<br />
iseve, rogorc es Cven pirvel qveTavSi vnaxeT, <strong>maqsime</strong>saTvisac rituali<br />
“daxatavs” adamians qristes xatad da adamianTa jgufs ki metafizikuri<br />
768 Sdr. sxvadasxva siZnelis... 22, PG 91, 1129 CD: “Cvenebr, Cven gamo, CvenTvis qmnili<br />
xorcis mier da [sityvis] marcvlebSi da asoebSi Sezrqelda grZnobebisaTvis (grZnobis<br />
organoebisaTvis, sagrZnobelTaTvis)”. aleqsi losevis azriT, berZnuli azrovnebisaTvis<br />
mTlianoba, anu erTiani (neoplatonuri erTi) moicavs mis yovel nawils, magram Tavad<br />
ar daiyofa am nawilebad. is ar aris Sedgenili an jami am nawilebisagan. is aris<br />
idealuri erTianoba nawilebis. TiToeuli nawili aRbeWdilia erTianis energiiT.<br />
radgan erTiani aris iseTi idealuri erTianoba, romelic ar daiyofa droiT/sivrcul<br />
nawilebad, amitom TiToeuli nawilic aris erTianis ara droul/sivrculi idealuri<br />
nawilebi. magaliTad, atomistebisaTvis miuRebeli iyo meqanikurobis yovelnairi saxe,<br />
romlisTvisac erTiani ar aris sxva ram, Tu ara misi Semadgeneli nawilebi. pirveli<br />
atomistebis pozicia gveubneba, rom yoveli erTiani aRmocendeba atomebisagan zustad<br />
ise, rogorc tragedia asoebis SeerTebisagan (a. losevi, platonuri moZRvreba ricxvze,<br />
dumili, Tbilisi 1993, 51, 53-54. iqve atomebis geometriuli anu ricxvuli struqtura,<br />
67). amrigad tragediulad asoebi gardaiqmnebian erTian cocxal organizmad –<br />
pirovnebad, qalaqad, samyarod da qristianobaSi RmerTsityvis tanad.<br />
769 sainteresoa, rom axalberZnulad mTargmneli sityva τελουµένων-s konteqstidan<br />
gamomdinare Targmnis, rogorc gacocxlebuls (ζωντανεύονται). xolo sityva τελετή niSnavs<br />
aseve rituals. ase rom, es winadadeba SegveZlo gveTargmna: ritualSi simboloebis<br />
gawyobiT da gacocxlebiT... anu cocxal organizmad gadaqceviT.<br />
770 mistagogia, bolosityva, PG 90, 712AB<br />
771 mistagogia, Sesavali, PG 90, 664A<br />
772 rogorc zemoT vnaxeT, naTloba dionisesTan da <strong>maqsime</strong>sTan Seesabameba aristoteles<br />
kaTaziss. anu, naTlobis drama kaTarzisis process iwyebs monawileSi da liturgiis<br />
drama, rogorc “misteriaTa misteria”, ganasrulebs kaTarzisis dawyebul am process.<br />
773<br />
πολιτευόµενον – kidev erTi ZvelberZnuli terminia, romelic Seexeboda moqalaqis<br />
polisSi “keTilad”, saTanadod cxovrebas.<br />
774 mistagogia, bolosityva, PG 90, 712B<br />
239
ealobis, RmerTis samefo “qalaqis”, anu <strong>wminda</strong> samebis “moqalaqeebad”<br />
warmoaCens (ra Tqma unda, madliTad da ara bunebiTad). xolo amas igi<br />
akeTebs iambliqos Teurgiis msgavsad “magiurad” anu maSinac ki, rodesac<br />
ritualis monawiles bolomde gacnobierebulic ki ara aqvs ritualis<br />
yoveli simbolos TavisTavadi arsi (es xdeba, radgan TiToeuli<br />
ritualizirebuli sagani aris saRvTo gamonaTebis erTgvari WurWeli.<br />
xolo simbolizirebuli moqmedeba ki awesrigebs da harmoniad<br />
“gaawyobs” am gamonaTebebis gansagnebul nairgvarobas). Teurgiuli<br />
rituali “CaiTrevs” monawiles im realobaSi, romlisakenac igi aris<br />
mimarTuli. pirvel etapze monawilisaTvis sakmarisia rwmena, anu<br />
miTosisadmi elementaruli ndoba:<br />
“suliwmidis madli uxilavad marad myofobs, Taviseburad da umetesad<br />
ki <strong>wminda</strong> sinaqsisis (liturgiis) dros. igi TiToeul damswres<br />
(monawiles) sakuTari unaris Sesabamisad gardaqmnis da gardasaxavs,<br />
WaSmaritad usaRvToesad Sescvlis da mihyavs amoqmedebuli (τελουµένων,<br />
ritualizirebuli) misteriebis mier gamoxatulisaken. Tundac rom igi<br />
[monawile], radgan jer kidev qristeSi yrma aris, ver grZnobdes [amas]<br />
da moqmedebulis siRrmis xedvis uZluri iyos, da [aseve ver grZnobdes]<br />
saRvTo simboloTagan gamoxatuli cxovnebis TiToeuli amoqmedebuli<br />
(τελουµένων) madlis masSi moqmedebas, [mainc] harmoniuli morgebis da<br />
Sewyobilobis mier uaxloesTagan (igulisxmeba droSi maxlobeli<br />
movlenebi –k.k) yovelives (sagnebis da movlenebis –k.k) dasasrulisaken<br />
mihyavs”. 775<br />
maSasadame, rituali Teurgiulad “momarTavs” (“harmoniuli morgebis da<br />
Sewyobilobis ..”) monawilis suls, Caxatavs masSi saRvTo (Tu miTiur)<br />
realobas da, amgvarad, mas aqcevs pirovnebad da RvTaebrivi polisis<br />
moqalaqed, radgan am saRvTo poliss xdis miwier realobadac. amave<br />
dros, miuxedavad imisa, rom rituali, rogorc Teurgiuli aqtis<br />
realobaSi xorcieleba, erTgvarad avtomaturia, mainc aucilebelia<br />
miTis Tu sarwmunoebis WeSmaritebis elementaruli codna. 776 amas mowmobs<br />
775 mistagogia 24 PG 90, 704 A.<br />
776 De mysteriis, II 11: “da es arc azrovnebaa (msjelobaa, cneba –k.k), romelic Teurgebs<br />
RmerTebTan akavSirebs. radgan ra SeuSlida Teoretikos filosofosebs imaSi, rom<br />
hqonodaT RmerTebTanTeurgiuli kavSiri? magram sinamdvileSi saqme sxvagvaradaa:<br />
Teurgiuli erTobis mimniWebeli aris gamouTqmel da yovelgvar gagonebaze (azrovneba<br />
–k.k) amaRlebul saqmeTa RvTismosavad (RvTisSesaferisad –k.k) aRsruleba, agreTve<br />
mxolod RmerTebisaTvis sacnaur uxmo simboloTa Zala. amitom amgvar qmedebas<br />
gagonebiT (azrovnebiT –k.k) ver gamoviwvevT; aseT SemTxvevaSi maTi moqmedeba (energia,<br />
qmediToba) gonismieri iqneboda da Cvenze iqneboda damokidebuli. [...] Tavad niSnebi xom<br />
Cveni azrovnebis gareSec akeTeben Tavis saqmes, isini RmerTebisaken arian mimarTuli,<br />
xolo RmerTebis gamouTqmeli Zala TavisTavad Seicnobs sakuTar gamoxatulebes<br />
(xatebs –k.k), ise, rom Cveni gagonebis mier gamoRviZebas ar [saWirooebs] [...] magram<br />
qmediTi erTianoba arc Semecnebis gareSe warmoiqmneba, Tumca igiveobrivi mainc ar<br />
240
is faqtic, rom mistagogiaSi <strong>maqsime</strong> ramdenjerme ubrundeba dogmaturad<br />
fundamenturi WeSmaritebebis sakmaod dawvrilebiT gadmocemas. 777 anu,<br />
fabula, <strong>wminda</strong> werili da dogmatebia is orientirebi, romlisakenac<br />
unda iyos mimarTuli ritualis monawilis goneba da igi ar unda<br />
Cerdebodes mxolod garegnul formebze. es ki niSnavs, rom ara<br />
simboloebis formebia TviTmizani, aramed am simboloebSi gamoxatuli<br />
saRvTo/miTiuri realoba (amaze Cven ukve visaubreT pirvel qveTavSi).<br />
amasve ukavSirdeba meore sakiTxic. aristotele ambobs, rom<br />
tragedia kiTxviT, anu moZraobisa da inscenirebis gareSec aRwevs mizans,<br />
romelic aris kaTarzisi da yovelTvis ar aris aucilebeli misi scenaze<br />
gaTamaSeba. 778 iambliqosTan ki Cven vnaxeT, rom uritualo locvasac aqvs<br />
igive efeqti, rac Teurgias. xolo <strong>maqsime</strong>, Tavis mxriv, mistagogiis<br />
dasasrulSi, anu Sejamebisas ambobs:<br />
“gvwams, rom suliwmidiseul saCuqrebs, romlebic miviReT aq, am<br />
sicocxleSi rwmenismieri madliT, momaval saukuneSi (sicocxleSi)<br />
WeSmaritad Segvamovnebulad (ενυπόστατως, hipostasirebulad) miviRebT<br />
namdvili [saxiT] Cveni rwmeniseuli mtkice imedisa da misi Seuryeveli da<br />
utyuari aRTqmis mixedviT, vinc [amas] Segvpirda. radgan<br />
SeZlebisdagvarad vicavT mcnebebs da gvwams, rom mivaRwevT (gadavalT<br />
ra rwmeniTi madlidan [misi] saxis [xedvis] madlamde (2kor 5,7), vinc<br />
Segvcvlis Tavis Tavisken, anu RmerTi da Cveni macxovari ieso qriste)<br />
CvenSi arsebuli waxdenilobis saxeebis garSemoZarcvas da aqauri<br />
grZnobadi simboloebis wiaR miRebuli saidumloebebis arqetipebs<br />
(pirvelsaxeebs) mogvmadlebs [qriste]. 779<br />
maSasadame, ara ritualis esa Tu is formaa TviTmizani, aramed rituali<br />
adamians akavSirebs ufro farTo sferosTan, romlisakenac igi gonebiT<br />
unda iyos mimarTuli. 780 aseve, Cven vnaxeT zemoT, rom mxolod logikuri<br />
aris” (lela aleqsiZis Targmani. ix. l. aleqsiZe, neoplatonuri filosofia. plotini<br />
da iambliqosi. teqstebi, Targmani, ganmartebebi, gamomc. logosi, Tbilisi 2009, 153-154.).<br />
777 cxadia, rom es “elementaruli rwmena” mainc gulisxmobs “elementarul codnas”.<br />
amdenad, sCans, <strong>maqsime</strong> ar upirispirdeba aristoteleseul skepticizms imasTan<br />
dakavSirebiT, rom bavSvebisaTvis, anu moumzadeblebisaTvis tragedia usargebloa (ix. s.<br />
danelia, aristotele... 123). vfiqrobT, amiT eWvqveS ar unda dgebodes bavSvTa qristes<br />
sxeulSi ziarebis sakiTxi, Tumca <strong>maqsime</strong> ar ganixilavs am Temas.<br />
778 poetika $26, 1462a [10,15] (s. danelia, aristotele... 211).<br />
779<br />
mistagogia 24 PG 90 704D-705A. kvlav aRvniSnavT, rom <strong>maqsime</strong>saTvis momavalSi<br />
arsebulebi ki ar miitovebian, aramed TavianTi namdvili saxiT warmoCndebian da<br />
iqnebian Segvamovnebuli, anu namdvilad hipostasirebuli _ anu arsebulni. da aseve, es<br />
yvelaferi moxdeba ara “liton” logosSi, aramed _ “tanian” qristeSi.<br />
780<br />
Sdr. Β.Τατάκης, Η ελληνική πατερική και βυζαντινή φιλοσοφία, Αθήνα 2000, 127: “[hesiqasturi]<br />
Teologiis udidesi warmomadgeneli aris... nikolaos kabasila [XV s]. mis nawarmoebSi...<br />
vsunTqavT mociqulTa xanis sigriles, simartives da marTlmadideblobas. imisaTvis,<br />
rom mivsdioT, -ambobs kabasila- sulier kanons, romelic aris RmerTis siyvaruli ‘ar<br />
aris saWiro qancgamcleli Sroma, arc ofli. arc is aris aucilebeli, rom miatovo<br />
Seni saqmianoba an ganmartovde da ucnauri cxovrebiT icxovro an gecvas ucnauri<br />
241
azrovneba ver asaxavs da, amdenad, ver “Caxatavs” adamianSi ama Tu im<br />
metafizikur realobas da aseve, ver “daxatavs” mas sazogadoebis<br />
sxeulze. saWiroa simboluri enac. swored am simboluri enis nayofia<br />
qristianuli dogmatebi da, amrigad, maTSi yovelTvis aris ram miTiuri.<br />
aseve, Sewyvilebul logikur azrovnebasa da miToss (ritualurad<br />
aqtualizirebulsac), adamiani gadahyavda sinamdvilis ufro farTo<br />
gagebamde.<br />
am niadag gafarToebadi Semecnebisas raRac etapze Tavad miTosic<br />
(maT Soris qristianuli) Sesacvleli SeiZleba gaxdes 781 , Tu ar moxda<br />
misi SemoqmedebiTi aqtualizireba. amis Sesaxeb wers rismag gordeziani:<br />
imis gamo, rom miTologiur siuJetTa raodenoba ar yofila<br />
ganusazRvreli, tragediis avtors uxdeboda miTis gavrcoba da xSirad<br />
miTis aseTi ganvrcobisas dramaturgi iZulebuli iyo, Tavad gamxdariyo<br />
sakuTari miTis mTxzveli. amiT principulad ar icvleboda tradiciuli<br />
miTosuri gmiris statusi, magram SesaZlebeli xdeboda misi amaRleba<br />
WeSmarit xasiaTamde. 782 anu, SemoqmedebiTi winsvlis gareSe SeiZleba<br />
miTis pirveladi WeSmariteba miuRweveli darCeniliyo. swored amitom<br />
xdeboda qristianuli siuJeturad erTob Raribi fabulis gavrcobaganviTareba<br />
da mravalgvari miTiuri siuJetis warmoSoba (Tavdapirvelad<br />
apokrifebSi). amgvarad, warmoiqmna uzarmazari qristianuli <strong>wminda</strong>nTa<br />
“panTeoni”, masTan dakavSirebuli “cxovrebebiT”, svinaqsarebiTa da<br />
himnografiiT. Tumca, dRevandel epoqaSi SeiniSneba stagnacia am<br />
mimarTulebiT, anu ar xdeba “qristianuli miTis” SemoqmedebiTi<br />
samosi. araferi es ar aris saWiro. SegiZlia darCe Sens saxlSi imis gareSe, rom ar<br />
dakargo Seni monapovari da imyofebode niadag RmerTisa da adamianis Sesaxeb fiqrSi,<br />
imis azrovnebaSi, Tu rogori naTesaoba aris adamiansa da RmerTs Soris da amis msgavs<br />
fiqrebSi. [...] SeuZlebelia RmerTi ar iyos SenTan, radgan, rodesac mas mouxmob, is<br />
ufro axlosaa SenTan, vidre Tavad Seni guli. igi mova CvenTan miuxedavad imisa, rom<br />
varT cudebi, radgan Tavad is aris keTili’”.<br />
781 T. bokuCava, miTosi da qarTuli Teatri... 20-21: “Cen SegviZlia nebismieri linearuli<br />
kultura rogorc droSi gaSlil cik;ur procesTa erToblioba, linearul da<br />
ciklur”ganviTarebaTa” sinTezad warmovidginoT (amas Cvens naSromSi vuwodebT<br />
spiralurs. ix. qvemoT – k.k) [...] TviToeeul etapze kulturam am periodze “gaTvlili”<br />
da misTvis adeqvaturi “miTologia” unda Seqmnas, romelic mocemul periodSi<br />
kulturis, rogorc individis mier sicocxlis aRsrulebisaTvis, iqneba aucilebeli.<br />
aseTi “miTologia” ki samyaros im globaluri suraTis SeqmnaSi mdgomareobs, romelic<br />
yoveli kerZo kulturis warmomadgenelTaTvis maTi saarsebo samyaros grZnobadsa da<br />
da simbolur sazRvrebs Semofarglavs da mas Sinagan sazrissa da miznobriobas<br />
mianiWebs, im bades qmnis, romelic realobisadmi RirebulebiT da SemecnebiT midgomebs<br />
aregulirebs”.<br />
782 r. gordeziani, berZnuli literatura... 310, 454.<br />
242
aTviseba, ris gamoc aRmosavluri RvTismsaxurebis magiuri aspeqti<br />
calmxrivad viTardeba.<br />
arsebobs kidev erTi niuansi. anatoli axutini, rodesac ikvlevs<br />
berZnuli tragediidan pirovnul, filosofiur cnobierebaze gadasvlas,<br />
aCvenebs, rom berZnuli drama – tragediuli cnobiereba wingadadgmuli<br />
nabiji iyo ritualuri cnobierebidan filosofiurisaken. 783 xolo merab<br />
mamardaSvilis mixedviT, pirovnul-filosofiuri cnobiereba iyo<br />
msoflio, pirovnuli religiebis aRmocenebis sawindari. 784 aseT<br />
interpretaciebs Tu daveTanxmebiT, maSin gamodis, rom qristianuli<br />
liturgia ritualisaken ukangadadgmuli da regresuli movlena iyo. es,<br />
erTi mxriv, marTalic aris maSin, rodesac Warbobs liturgiis magiuri<br />
gageba da erTi romelime epoqis ritualis gafetiSeba. magram, saqme isaa,<br />
rom, rogorc aRvniSneT, Zvel saberZneTSi tragediiisa da filosofiis<br />
gverdigverd viTardeboda Teurgiuli cnobierebac. aseTma cnobierebam<br />
Tavis piks miaRwia swored neoplatonikos iambliqosTan. 785 es iyo<br />
ganviTarebis paraleluri da erTmaneTis Semavsebeli pirovnebis<br />
warmomSobi da Camomayalibebeli Semecnebis meTodebi. swored am ori<br />
meTodis sinTezTan gvaqvs saqme <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> mistagogiaSi. erTi<br />
mxriv, tragedia, meore mxriv ki _ Teurgia. 786 xolo orive erTad<br />
ukavSirdeba konceptualur-filosofiur azrovnebas, romelic vlindeba<br />
dogmatebis kristalizaciaSi. amrigad, ar SegviZlia, vilaparakoT<br />
<strong>maqsime</strong>sTan cnobierebis regresis. es ukusvla mxolod Semdgom epoqebSi<br />
xdeba SesaZlebeli, rodesac tragediuli da filosofiuri aspeqti ukan<br />
ixevs da, ZiriTadad rCeba magiuri. 787<br />
783<br />
ix. А.В. Ахутин, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия, http://synergiaisa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc<br />
784 М. Мамардашвили, Введение в Филислфию... 114: “[...] мировые религии возникают после философии.<br />
Если бы не возникла философия, они бы тоже не возникли. Даже эмпирически вы, очевидно, знаете, в каком<br />
глубоком смысле христианство явилось переработкой аппарата греческой философии”. aseve М.<br />
Мамардашвили, Лекции по античной философии... 11. А. В. Петров, Полемика Порфирия и Ямвлиха...<br />
785 amis Sesaxeb ix. R.T. Wallis, Νεοπλατωνισµός... 168-181; da А. В. Петров, Полемика Порфирия и<br />
Ямвлиха...<br />
786 vfiqrobT es sinTezi, metic, Serwyma, metad mniSvnelovani ganmasxvavebeli faqtoria<br />
Tanamedrove Teatrsa da liturgias Soris. miuxedavad imisa, rom Tamar bokuCava Tavis<br />
miTossa da qaraTul TeatrSi cdilobs, Teatrs qarTul kulturasa da<br />
eTnocnobierebaSi sakraluri misia daakisros (raSic Cven mas veTanxmebiT), swored<br />
liturgiaSi moxda berZnuli dramis srulad ganviTareba da, amdenad, <strong>evqaristiuli</strong><br />
rituali Tavisi “magiuri ZaliT” mainc ganmsazRvrelad vlindeba dRevandel qarTul<br />
cxovrebaSi da es faqti friad gasaTvaliswinebelia.<br />
787 ix. Metropolitan John (Zizioulas) of Pergamon, Symbolism and Realism in Orthodox Worship, Sourozh. A<br />
Journal of Orthodox Life and Thought (79/ February 2000), 3-17.<br />
243
dabolos, merab mamardaSvilis TqmiT, moazrovne mimarTavs teqstebs,<br />
miTosurs Tu sxva saxisas, radgan maTSi kodirebulia adamianis sulieri<br />
gamocdileba da SesaZlebelia, rom isini gaiSifron ara mxolod maTSi<br />
ritualurad monawileobiT, aramed filosofiuradac. 788 filosofiurad,<br />
anu sityvebisa da cnebebis operirebiT, romlebic TavisTavadac<br />
simboloebi arian. Cven vnaxeT, rom <strong>maqsime</strong>saTvisac TviT umaRlesi<br />
filosofiis mwvervalic ki, romelic aris RmerTis uSualo arqetipuli<br />
xedva, gulisxmobs simboloTa sferoSi, rogorc qristes sxeulSi<br />
darCenas.<br />
amrigad, ritualis esa Tu is saxe SeiZleba aRar iyos erTaderTi<br />
da aucilebeli, aramed, piriqiT, arasasurveli da parazituli da raRac<br />
etapze SemoqmedebiTi ganviTarebiT unda transformirdes. filosofiuri<br />
“gaSifrva” aris swored SemoqmedebiTi ganviTarebis sawindari.<br />
Sejameba<br />
amrigad, pirvel qveTavSi Cven ganvixileT, Tu rogor moqmedebs rituali<br />
adamiansa da sazogadoebaze. rituals gadmoaqvs metafizikuri, “zeciuri”<br />
realoba yoveldRiurobaSi da, amave dros, ritualis saSualebiT xdeba<br />
am realobis kvleva/Semecneba, romelic, Tavis mxriv, cvlis an xels<br />
uwyobs, Seicvalos realobis metafizikuri suraTi. rogoric aris<br />
realoba, iseTivea rituali da, piruku, rogoric aris rituali, iseTi<br />
xdeba sinamdvilec. Tu Seicvala rituali, Seicvleba realobac.<br />
meore qveTavSi Cven vnaxeT, Tu rogor ayalibebs, SegveZlo gveTqva,<br />
“qmnis” kidec berZnuli drama adamianis pirovnebasa da aseTi Tavisufali<br />
pirovnebebis sazogadoebas, konkretulad ki _ berZnul demokratias.<br />
drama, iseve rogorc rituali, ayalibebs adamianis eToss tradiciuli da<br />
aRiarebuli metafizikis safuZvelze.<br />
igive funqcia da moqmedeba aqvs neoplatonur Teurgiasac. aq<br />
rituali adamianisaTvis xdeba magiuri saSualeba, daukavSirdes da<br />
CaerTos saRvTo realobaSi da es realoba gaxados aqtualizirebuli<br />
pirovnul realobad. nivTieri simboloebis ritualizirebiT gaideba<br />
xidi saRvTosa da adamians Soris da, amdenad, rituali warmoadgens<br />
788 m. mamardaSvili, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992, 30. igi sxvagan aseT ritualebs<br />
uwodebs “zeciur cirks”.<br />
244
pirvel safexurs adamianis RmerTTan dakavSirebisaTvis. Semdgom<br />
safexurze es gaSualedebuli wvdoma gadailaxeba da adamiani Wvrets<br />
simboloebs uSualod da Seerwymeba RvTiurs. igive daniSnuleba da<br />
efeqti aqvs piradi locviT varjiSsac. es Cven vnaxeT mesame qveTavSi.<br />
meoTxe qveTavSi ganvixileT berZnuli polisisa da misi<br />
qristianuli eklesiis cxovrebaSi asaxva. dramatulad aqtualizirebuli<br />
miTosi awesrigebs adamianisa da polisis cxovrebas miTosis simboloebsa<br />
da xatebSi asaxuli metafizikuri realobis kvalobaze e.i. Sesabamisad.<br />
adamiani, polisi/sazogadoeba da samyaro/kosmosi gadaiqceva saRvTo an<br />
saboloo WeSmaritebis samyaros harmoniad. adamiani-polisi-samyaro xdeba<br />
namdvilad arsebulis moqmedi xati. iqve vnaxeT, rom miTi ar aris<br />
ucvleli da berZnebi niadag eZebdnen, eqperiments atarebdenen,<br />
“Semoqmedebdnen” da poulobdnen sazogadoebrivi cxovrebis ukeTesi<br />
mowyobis tipebs, romelic gavlenas axdenda miTebis Sinaarszec.<br />
eklesiac, rogorc morwmuneTa sociumi, swored aseTi movlenaa. igi aris<br />
ukve qristianuli pirovnuli samerTeba RmerTis gamovlineba samyaroSi,<br />
misi esqatologiuri xati, rogorc aqtualuri saRvTo realoba,<br />
“sasufeveli caTa”.<br />
MEmexuTe da saboloo qveTavSi vaCveneT, Tu rogor aris <strong>maqsime</strong><br />
<strong>aRmsareblis</strong> TeologiaSi, kerZod mis mistagogiaSi, gamovlenili<br />
zemomoyvanili oTxive punqti da cxadi gaxda, rom <strong>maqsime</strong>saTvis<br />
liturgia aris a) rituali, saRvTo simboloTa “gawyobili” realoba,<br />
romelic namdvilad arsebuls, samerTeba RmerTs akavSirebs qristes<br />
RvTaebriv pirovnebaSi adamians-eklesias-samyaros; b) drama, romlis<br />
fabulacaa <strong>wminda</strong> werili, rogorc qristes tani da rom swored am<br />
dramaSi <strong>wminda</strong> werili, rogorc potencia-tani, iqceva qristes<br />
esqatologiur sxeulad; g) aseve Teurgiuli moqmedeba, romlis mizania<br />
adamianis ganRmrToba. aseve cxadia, rom <strong>maqsime</strong>s Teologiis mixedviT a)<br />
simboloebs aqvs warmavali, Sualeduri mniSvneloba da saboloo mizani,<br />
telosi aris qristes pirispir xedva; b) qristes tani aris sabooloo<br />
simbolo RvTaebrivi samefosi; g) eklesia, rogorc qristes sxeuli, xdeba<br />
“am qveyanaSi” moqmedi “zecuri realoba”; d) “zeciuris” Canacvleba<br />
qveyniuri raime simboloTi iwvevs miwieris absolutad gadaqcevas, anu<br />
igi iWers “zecuris” adgils da amiT ikargeba qristianobis arsi.<br />
245
dabolos, maSin roca ritualis struqturuli roli adamianisa da<br />
sociumis cxovrebaSi diaqronulia, anu rituali, rogorc WeSmaritebis<br />
SemoqmedebiTi da cxovrebiseuli Zieba marad aqtualuria, miTosi<br />
SeiZleba icvlebodes da mdidrdebodes imis mixedviT, Tu ramdenad<br />
warmatebuli iyo, erTi mxriv, ritualuri Zieba-eqsperimenti da, meore<br />
mxriv, ramden Zalisxmevas mimarTavda adamiani logikur azrovnebaSi.<br />
calkeuli, elitaruli pirovnebisaTvis ritualis roli SeiZleba<br />
minimumamde davides, magram sazogadoebisaTvis igi mudam aqtualurad<br />
narCundeba. britaneli anTropologis mari duglasis azriT, “ar iqneboda<br />
zedmeti, rom gveTqva: rituali aris ufro meti sociumisaTvis, vidre<br />
sityvebi azrovnebisaTvis. [...] SeuZlebelia socialuri urTierTobebis<br />
arseboba simboluri aqtebis gareSe”. 789 aucilebelia aRiniSnos, rom<br />
saeklesio rituali/simboloebic amgvari simboloTagania. isini CarTuli<br />
arian (unda es konkretul pirovnebas, Tu ara) sociumis sicocxleSi...<br />
789 M. Douglas, Purity and Danger. An Analysis of the Concept of Pollution and Taboo, London: Routledge and<br />
Keegan Paul, 1966, 62<br />
246
daskvnis magier<br />
gvsurs, rom naSromis Sejamebas mivceT misi xelaxali da axleburi<br />
gaazrebis xasiaTi. anu, SevecdebiT, SevexoT zemore teqstis yvela<br />
ZiriTad sakiTxs da Tavi movuyaroT maT imgvarad, rom ar miviRoT<br />
mxolod jamuri Sedegi, aramed maT erT mTlianobaSi moazrebis xasiaTi<br />
mivceT – mTlianobaSi, romelSic Tavad Cvenc da Cveni garemoc<br />
SemovicvebiT. vfiqrobT, swored aseTi xasiaTi hqonda <strong>maqsime</strong>s<br />
Teologiur azrovnebas: igi yovel jerze, yoveli sakiTxis ganxilvisas<br />
ubrundeboda erTsa da imave sakiTxs _ mTlianobis sakiTxs. misTvis<br />
yoveli sakiTxi iyo am mTlianobaSi aqtualuri CarTvis, anu sicocxlis<br />
sakiTxi: yovel jerze erTi da igive axleburad ara mxolod axali<br />
aspeqtiT, aramed mTeli/mTelis axali “gacxovrebiT”, axali sicocxliT...<br />
aristotele Tvlida, rom dro SeiZleba warmodgenili iqnas<br />
erTgvar moZraobad da cvlilebad. 790 calkeuli sagnebi avlenen TavianT<br />
erTeulobas, rodesac Tanxvdebian Tavis Tavs Tavis sam mniSvnelobaSi:<br />
790<br />
fizika IV 10, 218 b 9-10. platonis Sexeduleba droze SeiZleba daxasiaTdes<br />
Semdegnairad: RmerTma “SeZerwa” samyaro maradiuli noeturi (goniTsawvdomi)<br />
pirvelsaxis Sesabamisi da is (samyro) aris am prototipis msgavsi imdenad, ramdenadac<br />
es SesaZlebelia (timaiosi 31A. 49A; faidrosi 262C; politeia 177C). samyaro Seiqmna<br />
rogorc erTi cocxali qmnileba (timaiosi 30B,D. 69C). igi aris TviTkmari da ganaxldeba<br />
TavisTavad (timaiosi 33D). demiurgma RmerTma, sanam Seqmnida samyaros, Seqmna ideebis<br />
samyaros arqetipis Sesabamisi samyaros suli (timaiosi 34B. 42E). noeturi suli win<br />
uswrebs sxeuls, romelsac igi gaasulierebs da warmarTavs (timaiosi 34C). samyaros<br />
suli Tanxvdeba zecis cnebas, romelic aris pirveli xiluli da damakavSirebeli<br />
grZnobiTi da idealuri samyaroebis. suli TavisTavad aris uxilavi, aris or samyaros<br />
Sua da wilmqoneobs rogorc noetur, ise fenomenebis samyaroebs (timaiosi 37A).<br />
grZnobiTi samyaro aris maradiuli samyaros xati (timaiosi 29AB). radgan pirvelsaxe<br />
aris maradiuli, ramdenadac SesaZlebeli iyo, qveynierebac unda yofiliyo maradiuli.<br />
amisaTvis demiurgma Seqmna maradiulobis moZravi xati da gaawyo ra zeciuri sferoebi,<br />
es xatic gaxada maradiuli. igi win miiwevs da moZraobs ricxvebis kanonebis mixedviT<br />
maSin, roca Tavad maradiuloba yovelTvis SenarCunebulia Tavis erTianobaSi ucvleli.<br />
xolo es moZravi xati aris dro (timaiosi 37C-38E). dro aris cvalebadi sagnebis<br />
maxasiaTebeli. igi ar aris maradiul arsebebSi. drois saxeebi _ warsuli da momavali<br />
ekuTvnis imaT, rac icvleba da ara imaT, rac ucvalebeli da umoZraoa. ucvalebeli ar<br />
iyo da arc iqneba, aramed marad aris Tavis maradiulobaSi (timaiosi 37E-38B). dro da<br />
samyaro Seiqma erTad da dro TavisTavad aris ararsebuli Seqmnamde. qveyniereba ar<br />
Seqmnila safexurebrivad ganviTarebadi da amdenad dro ar dawyebula ganviTarebis<br />
romeliRac momentSi. dros ara aqvs sawyisi momenti da aris maradiulobis gamonaTeba.<br />
igia gonebiT mouxelTebeli da aris samyaroSi maradiulobis Tandaswreba. dro Seiqmna,<br />
raTa yofiliyo maradiulobis msgavsi. maradiulobis moZravi xati eqvemdebareba drois<br />
dinebas, imyofeba drois ganzomilebebSi misi Tanamimdevrobis Sesabamisad. dro izomeba<br />
zeciuri sxeulebis moZraobiT (tim. 38C-39A), xolo moZraoba aris wriuli, radgan<br />
qveyniereba aris sferuli (tim. 34B. 43B). is aris samyaroseuli dro da emTxveva<br />
istoriul dros. samyaroseuli da istoriuli dro moZraobs ciklurad. sxvadasxva<br />
drois ganmavlobaSi warmoiqmneba sxvadasxva yovlismomcveli katastrofuli movlena,<br />
romlebic adamianebs aiZuleben, xelaxla mimarTon Zalisxmevas da daiwyon Tavidan<br />
yvelaferi (tim. 23B. 86A).<br />
247
“ra”, “raSi”, da “rodis”. ra aris Tvisebebis erTianoba, raSi miuTiTebs<br />
erTeuli sagnis adgilsa da arsebobis mdgomareobas, rodis<br />
warmoadgens arsebobis erTianobas droSi. 791 sagnis potenciuri<br />
arsebobidan aqtualurSi gadasvlis sazomia dro. moZraoba, rogorc<br />
drois atributi, drois erTeulebSi procesebis xangrZlivobis<br />
Sedarebis SesaZleblobas iZleva. amitom dro aris moZraobis sazomi, anu<br />
ricxvi (neoplatonuri ricxvis adgils ki, rogorc zemoT aRvniSneT,<br />
<strong>maqsime</strong>sTan logosi iWers, anu Tavad drois da aseve angelozTa drois<br />
anu eonis 792 , sazomi xdeba logosi). 793 amasTan erTad, aristotelesaTvis<br />
cvlilebis, anu moZraobis siCqare SeiZleba icvlebodes, magram ar<br />
icvleba dro. aqedan gamomdinareobs, rom dro aris erTi da igi aris<br />
absoluturi. 794 igi absoluturia, magram misi saboloo sazrisis wyaro<br />
aris mis gareT. 795 droSi arafris wvdoma ar SeiZleba cneba axlas<br />
gareSe. axla aris zRvari warsulsa da momavals Soris da igi aris<br />
ganuyofeli. 796 misi “Sekavebis/SenarCunebis” erTaderTi saSualebaa<br />
791 fizika VIII 8, 262 a 1-5<br />
792 cnebebi drois, eonis da maradiulobis (αϊδιότητα) Sesaxeb ix. basili didi, evnomiusis<br />
winaaRmdeg, 1,21 PG 29, 560-562; Γ. Μαντζαρίδης, Χρόνος και άνθρωπος,Θεσσαλονίκη 1992, 18...; ∆. Τσάµης,<br />
Εισαγωγη στη σκέψη των Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, Θεσσαλονίκη 1992, 24...<br />
793 fizika IV 11. Sdr. Teologiuri T... 1,5 PG 90, 1085A “droiTi gayofilebis niSnebi aris<br />
dasawyisi, Sua da bolo (τέλος, dasasruli). WeSmarits ityvis mavani, rom isini saukuneSi<br />
(εν αιώνι, eonSi, xanSi) Tanaixilvebian. dro gazomavs moZraobas da ricxviT aRiwereba.<br />
saukune ki Tanamoiazreba, rom aqvs arsebobasTan erTad ‘rodis’ kategoria da ganicdis<br />
ganvrcobilobas (διάστασιν, extention droiTic da sivrciTic –k.k), radgan miiRo arsebobis<br />
dasawyisi. Tu dro da saukune ar arian dausabamoebi, maSin bevrad ufro metad maTSi<br />
moculi [arsebebi]”; Sdr. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology... 113-114: “grigol noselis<br />
mixedviT, qmnili arsebebis Tvisebaa ganvrcobilobis (extention, διάστηµα, διάστασις)<br />
fundamenturi faqti. [...] isaa materialuri sagnebis erTgvari saTavso (receptacle)...<br />
romelic aris dro da adgili. [...<strong>maqsime</strong>] ar Tvlida dros da adgils TavisTavad<br />
substancialur arsebebad. isini arian Seqmnilebi, rogorc Seqmnili arsebis kondiciebi<br />
(pirobebi). am pirobebis sazRvrebSi saRvTo aqtis Tavdapirveli ganzraxuloba avlens<br />
Tavis Tavs, daadgens ra bunebebs Tu arsebebs. adgili da dro ukavSirdeba arsebas<br />
samyaros Seqmnisas. ontologiuri TvalTaxedviT isini arian Tanabrad pirveladebi da<br />
fundamenturebi”. aristotelesaTvis, iseve rogorc <strong>maqsime</strong>saTvis, sagnis adgili<br />
emTxveva mis gare konturebs. anu, adgili ar uigivdeba abstraqtul sivrces. is<br />
yovelTvis konkretuli da realuria iseve, rogorc sagani (iqve, 110-111). amdenad,<br />
SegviZlia vivaraudoT, rom dramis scena ar aris ganyenebuli movlenis idealuri<br />
inscenirebis sivrce. is yovelTvis konkretuli movlenaa iseve, rogorc<br />
aristoteleseuli axla. is aseve idealuria, rogorc warsulis da momvalis adgili,<br />
magram scenaze es idealuri materialur-konkretulia, anu realuria, romelSic<br />
erTeuli sagnebi Tanxvdebian “ra”, “raSi” da “rodis” mniSvnelobaSi. amitom tragedia<br />
ar aris mxolod “TamaSi”, aramed _ idealuris materialur-konkretulad Secvla iseve,<br />
rogorc puris da Rvinos Secvla (µεταβολή) qristes sisxlad da xorcad (cneba<br />
µεταβολή/Secvlis Sesaxeb ix. qvemoT).<br />
794 fizika IV 12, 221 a 10-30<br />
795 fizika IV 11, 219 b 1-5<br />
796 fizika VI 3, 234 a 24<br />
248
mexsiereba 797 da am “mexsierebiTi codnis” sxvisTvis gaziareba ki enaSia<br />
SesaZlebeli. gancdaSi yoveli axla warmavalia, magram enaSi es<br />
warmavloba “Seyovndeba” am warmavlobis masSi (enaSi) “xorcSesxmiT”. 798<br />
sityvebSi xorcSesxmuli gancdis ambavi xdeba gadacemadi da, amdenad,<br />
individebis saerTo/sazogado “sivrce” (an, aristoteleseulad rom<br />
gveTqva, “adgili”). 799 aritoteleseul dramaSi es sivrce Taviseburad<br />
“muSaobs”. am Taviseburebis warmosaCenad gasaTvaliswinebelia axlas<br />
mimarTeba namyosTan da myofadTan. warsulis movlenebi jer xdebian da<br />
Semdeg aRibeWdebian/daixatebian mexsierebaSi. aseT situaciaSi mexsiereba<br />
aris idealuri fenomeni materialur procesebTan mimarTebaSi. momavlis<br />
SemTxvevaSi idealuri, anu “Canafiqri” win uswrebs realurs, anu<br />
momavlis axlas – axlaSi xorcSesxmas. am axal, momdevno axlaSi ki<br />
myofadi gadaiqceva momavlis warsulad, anu mexsierebis idealuris<br />
xorcSesxmulobad. anu, axlas sivrceSi “idealur-materialuri” momavali<br />
gadaiqceva warsulis “materialur-idealurad”. amrigad, axla aris<br />
idealuri adgili/sivrce namyo/myofadisaTvis. axla da ena/ambavi is<br />
sivrcea, sadac cocxlobs individi da individebis sazogadoeba. rodesac<br />
adamians surs, gadasces sxvas gancdili movlena, mas aqvs saSuleba,<br />
gamoiyenos Txroba/ambavi, anu “siuJeturi dro”. upiratesad swored<br />
tragedia aris “siuJeturi dro”.<br />
aristotele eposTan mimarTebaSi tragedias aniWebda upiratesobas<br />
swored imitom, rom am ukanasknelSi ufro metadaa SesaZlebeli gancdis<br />
koncentrireba. tragedia moicavs drois mokle monakveTs. gmiris<br />
cxovrebis mcire monakveTis modelireba tragediaSi iwvevs gancdis meti<br />
daZabulobiT gadacemas: “romliTac siamovnebebi metad cxadad Sedgebian<br />
797 Sdr. basili didi, Sesaqmes eqvsi dRis Sesaxeb, 1 PG 29, 13B: “samyarosTan da masSi<br />
cxovelebis da mcenareebis Tanabunebovanad da ganmavlad dadginda dro, [romelic<br />
aris] marad dadgomadi da warmavali da arsad ar aCerebs msvlelobas. gana ara imgvaria<br />
dro, rom warsuli gaqra, momavali jer ar damdgara, xolo awmyo sanam Seimecneba,<br />
dausxlteba grZnobebs?” identuri Sexeduleba aqvs drois Sesaxeb avgustinesac (netari<br />
avgustine, aRsarebani, Tbilisi 1995, 233, 235, 238): “momavali jer kidev ar aris, warsuli<br />
ki ukve aRar aris (11. 15, 20)... arsebobs mxolod awmyo (11. 17)” iqve 407-419 baCana bregvaZe<br />
mimoixilavs drois Sesaxeb filosofiuri azris ganviTarebas platonidan avgustinemde;<br />
imave Temaze ix. b. bregvaZe, dro (triptiqi: 1. aristotele; 2. plotini; 3. netari<br />
avgustine), dro da maradisoba, gamomcemloba nekeri, 2006; aseve ix. g. TevzaZe, Uavrelius<br />
avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoria, Tbilisi 1996, 17-18, 19-20;Uavrelius<br />
avgustine, Sua saukuneebis filosofiis istoriis problemebi, Tbilisi 1981, 24-26.<br />
798 Sdr. Ж. Делез, Логика смысла, Москва 1995, 26-38.<br />
799<br />
<strong>maqsime</strong>s droisa da adgilis konceptis mimarTebisaTvis aristotelesTan,<br />
neoplatonikosebsa da winsmswreb qristianuli tradiciasTan ix. T.T. Tollefsen, The<br />
Christocentric Cosmology... 100-114.<br />
249
(δι’ ης αι ηδοναί συνίστανται εναργέστατα)”. 800 drois monakveTis simokle<br />
saSualebas iZleva gmiris Cayenebas eqstremalur an<br />
naxevradeqstremalur, anu “daZabul” situaciaSi. amasTan erTad iseve,<br />
rogorc <strong>maqsime</strong>sTan, rwmenas eZleva didi mniSvneloba, radgan<br />
mayurebels unda sjerodes warmodgenilis, 801 raTa metad ganicados<br />
sxvisi gancdilis modelirebuli gancda scenis sivrceSi. 802 magram<br />
aristoteles amave pasaJis mixedviT (poetika 1451b 15-19), iseve, rogorc<br />
mTel berZnul azrovnebaSi, momavals ara aqvs iseTive damajerebloba,<br />
rogorc warsuls. anu imisaTvis, rom mayurebelisaTvis damajerebeli<br />
iyos inscenirebuli, gmiris saxe aRebuli unda iyos warsulidan da ara<br />
fantazirebuli momavlidan. momavals ar gadaswvdeba rwmena imitomac,<br />
rom berZnuli drois gageba aris wriuli – momavali ikvreba warsulad,<br />
ese igi yvelaferi ganmeorebadia. rogorc zemoT aRvniSneT,<br />
aristotelesTan dro absoluturia, magram igi mainc maradiulobas aris<br />
daqvemdebarebuli (fizika IV 11, 219 b 1-5). iudauri drois wrfivi gageba ar<br />
aris berZnebisaTvis damaxasiaTebeli. xolo iudauri gageba ki<br />
gadalaxulia qristianuli drois spiraluri gagebiT: is, rac warsulSia,<br />
igi gaixseneba, anu ontologiurad meordeba awSi, magram aw/axla mainc<br />
wrfivad aris mimarTuli dausrulebeli esqatonisaken. 803 is simkacre,<br />
800 poetika 1462 a 15<br />
801 poetika 1451b 15-19<br />
802 Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени, Москва 2002, 45-59.<br />
803 ix. Μ. Μπέγζος, Ο Χρόνος της θρησκίας, Φαινοµενολογία της Θρησκίας, Αθήνα 1995, 82-106 misive,<br />
Φιλοσοφία και Θεολογία: Το Κριτήριο της Εσχατολογίας, Φιλοσοφική Ανθρωπολογία της Θρησκίας, Αθήνα 1996,<br />
73-74: “miuxedavad imisa, rom elinizmma TukidideTi da herodoteTi Seqmna istoriis<br />
mecniereba, maTi droze Sexeduleba aris cikluri. istoria daqvemdebarebulia bunebas<br />
da emsgavseba wrewirs. igi gaigeba, rogorc msgavs movlenaTa maradi ganmeoreba da<br />
radgan aris movlenebis amgvarad gamameorebeli, imitomac iTvleba maswavleblad. xolo<br />
ebraels ar swams istoriis ganmeorebis, aramed aRiarebs mis sworxazovan ganviTarebas.<br />
berZnebma kacobriobas aCuqes istoriis mecniereba da ebraelebma ki _ istoriis<br />
religia. [...] ebrauli metafizika aris istoriuli, droiTi da esqatologiuri. berZnuli<br />
ontologia aris kosmologiuri, fiziokratiuli da ‘protologiuri’ (πρώτος, pirveli,<br />
sawyisi). iudeveli eZiebs bolo movlenebs, xolo berZeni ikvlevs pirvelsawyisebs. [...]<br />
ebrauli esqatologia icnobs mxolod erT centrs, romelic aris momavalSi da niSnavs<br />
mesiis mosvlas. anu ebraelebi aRiareben saboloo RvTivCenas (Παρουσία, Tanyofna,<br />
mosvla, RmerTdaswreba) istoriis dasasruls. qristianul esqatologias ki aqvs ori<br />
centri: erTi aris warsulSi da ukavSirdeba qristes ganxorcielebas, romelic aris<br />
‘pirveli mosvla’ (Παρουσία); xolo meore gadavadebulia momavalSi da ukavSirdeba<br />
qristes meored mosvlas (∆εύτερα Παρουσία). [...] ebraelisaTvis dro aris TiTqos swori<br />
xazi an isari. qristianisaTvis igi hgavs erTgvar WanaWiks (spirals), romelic akeTebs<br />
wriul moZraobebs, magram miemarTeba sworxazovnad, ganviTardeba da win miiwevs, Tumca<br />
adamians eCveneba, rom mxolod brunavs. qristiani swored amiT uaxlovdeba iudevels<br />
sanaxevrod da aseve sanaxevrod Riaa berZenTan mimarTebaSi”; Л.Н Любинская, С.В. Лепилин,<br />
Средневековье и Ренессанс. Субъективное время Августина и время как вещь Альберти, Философские<br />
250
om berZnuli ontologiis kategoriebi aris gulgrili adamianis<br />
sofelSi cxovrebisadmi, anu namdvilad arsebuli aris adamianisaTvis<br />
mouxelTebeli da miuwvdomeli, 804 stoikur da neoplatonur<br />
filosofiaSi iwyebs “molbobas” herakliteseuli logosis cnebis<br />
ganviTarebiT. logosi aris is koncepti/realoba, romelic akavSirebs<br />
amasoflis/drois adamians namdvilad arsebulTan. 805 logosis cnebis<br />
esqatologiuri gaxsna <strong>maqsime</strong>sTan ki dasrulebul saxes aZlevs am<br />
dawyebul molbobas – logosi, rogorc pirovnuli RmerTis aqti<br />
mimarTuli pirovnebebisadmi, aris RmerTis <strong>evqaristiuli</strong> wvdomis<br />
eqatologiuri koncepti. adamiani axla rwmeniT mimarTulia da ganicdis<br />
momavals, rogorc realurs, magram marad gadavadebads. 806 igi awSi ukve<br />
проблемы времени, Москва 2002, 71: “ [Исповед Августина] может быть по-разному прочтен, например,<br />
поэтом и логиком. Логик заведомо обратил бы внимание на попытки Августина соотнести между собой<br />
свойства циклического и линейного времени. Циклическое время вечного школярства – линейное время<br />
вечного приближения ко всему снимающему (даже и самого себя) абсолюту”. Sdr. С. Н. Астапов, Время и<br />
вечность в восточной патристике, Русская философия и православие в контекте мировой культуры,<br />
Краснодар 2004 (Философско-литературный журнал «Логос» 5/44, 2004, 84–96).<br />
804 Sdr. М. Хайдегер, Бытие и время, Москва 1997, 44, 52-55, 120-121, 427 (ix. Л.Н. Любинская, С.В.<br />
Лепилин, Философские проблемы времени… 62-63)<br />
805 Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени… 63.<br />
806 Sdr. Garrett Green, The Hermeneutics of Difference. Barth and Derrida on Words and the Word, Postmodern<br />
Philosophy and Christian Thought, Edited by Merold Westphal, Indiana University Press, USA 1999, 91-107:<br />
biblia, rogorc Teologiis mTavari kriteriumi, anu RmerTis sityvis Sesaxeb<br />
ganmsazRvreli mowmoba, SeiZleba ar vaqcioT imis magaliTad, rasac postmodernizmi<br />
uwodebs “logocentrulobas” da “meta-narativs (uzenaes Zalmomre avtoritetul<br />
teqsts/narativs)”. dekonstruqciasTan dialogi SesaZlebelia apofatikuri Teologiis<br />
tradiciaSi (Sdr. g. TevzaZe, Jak derida, XX saukunis filosofiis istoria, Tbilisi<br />
2002, 557 –k.k). rwmenaSi RmerTis sityva arc ubralod hgavs adamianis sityvebs da arc<br />
ubralod ar hgavs maT; rwmenaSi RmerTis sityva hgavs da arc hgavs adamianisas.<br />
adamianis sityvebi RmerTis madliT (evqaristiulad –k.k), anu RmerTis moqmedebiT<br />
xdebian (become, “xdomoben”, niadag xdebian) misi (RmerTis) sityva. qriste aris “niSani<br />
yvela niSanis”, magram igi ar aris transcendentuli niSnuli. igi xdeba miRwevadi<br />
(faßbar) ara arsSi (Wesen), aramed kvlav niSanSi. marTalia, qriste aris “mTavari niSani”,<br />
magram mTavari niSani ar aris adamiani da arc RmerTkaci, aramed is aris movlena. es<br />
movlena aris niSani niSanTa. qriste ar aris mTavari niSani, aramed is xdeba (xdomobs)<br />
mTavar niSnad RmerTis madlSi. qriste aris momavali Tandaswrebis aRTqmis<br />
damaxsovrebuli saxeli, romelic cirkulirebs différance-s (difference/gadavadeba aris<br />
presense/daswrebis alternativa) gangebulebaSi. is aris aRTqmuli sityva (RmerTsityva),<br />
romelsac Semohyavs mniSvnelebi da dausruleblad ubiZgebs mniSvnelTa jaWvs, romelic<br />
ayovnebs/gadaavdebs mis finals, anu realizirebul Tandaswrebas. fundamenturi<br />
hermenevtikuli situacia, romelSic Cven varT, rogorc niSnebis momxmarebelni da<br />
romelsac Jak derida aRwers neologizmiT différance niSnavs imas, rom arc erTi teqsti<br />
ar aris dasrulebuli anu TviTsakmari, rac, Tavis mxriv, gulisxmobs imas, rom yvela<br />
teqsts sWirdeba supplément/Sevseba. madlis logika qristianul swavlebaSi aris Sevsebis<br />
logika. is aCvenebs, ratom sWirdebaT adamianebs erTmaneTi, radgan aravin aris<br />
TviTsakmari. magram es ar aris nakli, aramed ase moawyo RmerTma, rom marad madliT<br />
Seivsebodes adamianis sityva da xdebodes RmerTis sityva, raTa amiT uzrunveleyo<br />
adamianebis maradi erTad winsvla RmerTsityvaSi. madlis logikas aqvs istoriuli<br />
ganzomilebac: adamianebs sWirdebaT isini, vinc win uswrebdnen maT rwmenaSi; maT<br />
sWirdebaT winmswrebTa teqstebi da am ukanasknelebs ki _ pirvelebis interpretaciebi.<br />
251
CarTulia momavalSi, magram arasrulad, radgan RmerTis realoba<br />
amouwuravia. aristotelesaTvis realuria warsuli, magram qristianuli<br />
azrovnebisaTvis qristeSi (da liturgiaSi “gaTamaSebul” mis arsebobaSi<br />
jvarcma/daflva/aRdgoma/amaRleba/meored mosvlaSi 807 ), realurad moicema<br />
momavalic. igi iseve damajerebelia, rogorc warsuli, radgan qristeSi<br />
(εν Χριστώ) RmerTis rwmena moicavs drois samive nawils:<br />
“samad iyofa dro: rwmena Tangasdevs samive nawils, xolo imedi _ erTs,<br />
siyvaruli ki _ ors. rwmena da imedi raRac [sazRvramdea], xolo<br />
siyvaruli aris usazRvro saukuneebSi zeusazRvrosTan zeSeerTebuli da<br />
marad izrdeba siZliereSi. amitomac yovelze meti aris siyvaruli (1<br />
kor. 13,13)”. 808<br />
Tuki rwmena miuTiTebs RmerTsityvis sicocxlis warsul/momavlis ukve<br />
“cnobil” mxareze (da am gagebiT is SeiZleba sakmarisic ki yofiliyo),<br />
imedi miuTiTebs jer kidev “ucodnelze”, anu imaze, Tu konkretulad<br />
rogor gamovlindeba qristes sicocxlis aspeqtebi Cvens sicocxleSi.<br />
anu, rogor “davixatebiT” Cven, rogorebi, anu “rani viqnebiT” (1in 3,2). Cven<br />
viqnebiT iseTebi, rogorebic varT, magram gansxvavebulebic. 809 amitomaa,<br />
Sevseba arasdros Caanacvlebs Sevsebul teqsts. aseT realobas ewodeba <strong>wminda</strong>nebis<br />
hermenevtikuli ziareba (anu esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> erToba –k.k)<br />
807 Sdr. А. Н. Суворова, Философия Анри Бергсона, http://noblit.ru/content/view/229/33/: “[…] Бергсон<br />
рассматривает иную ипостась сознания – до-интеллектуальное, до-языковое сознание. Это исходное,<br />
первичное состояние сознания, в противоположность сознанию познающему, Бергсон называет<br />
«длительность», … не путая «я» и символ «я». Неясные и одновременно изменчивые состояния нашего<br />
живого «я» невозможно ни разделить, ни зафиксировать и выразить в слове, не исказив природы жизни, не<br />
омертвив живой длительности сознания” aseve, С. Виорель, Эсхатологический характер провославного<br />
богослужения, Эсхатологическое учение Церкви: Материалы конференции (Москва, 14-17 ноября 2005),<br />
Москва 2007, 386-387: “Диалектическая связь между «уже» и «еще»... является фундаментом<br />
литургического времени. [...] Вечность присутствует и передается во Христе, в сердце времени. [...В<br />
анамнесисе] священник поминает святые события прошлого, но и говорит о будущих: «Воспоминая же эту<br />
спасительную заповедь и все, ради нас совершившееся: крест, гроб, воскресение на третий день, на небеса<br />
восхождение, по правую руку сидение, второе и славное пришествие вновь». Литургическое «сегодня»...<br />
являются не только прошлыми событиями, но и будущими. По этой причине мы говорим сегодня: «что<br />
произошло ради нас», в том числе Второе пришествие Христа. В то же время, вспоминая вместе события<br />
прошлого и будущего, мы утверждаем, что прошлое приобретает смысл только в перспективе будущего”.<br />
808 siyvarulis T...… 3,100 PG 90, 1048AB<br />
809 Sdr. Talasesadmi... 9 PG 90, 285B-288A: “kiTxva: ras [gulisxmobs roca] ambobs <strong>wminda</strong><br />
ioane: ‘Zmebo, axla RmerTis Svilebi varT da jer ar gamoCenila, rani viqnebiT’ (1in 3,2)?<br />
Tuki ar gamoCenila, rani viqnebiT, rogorRa ambobs pavle: ‘Cven gamogvicxada RmerTma<br />
suliT (suliwmidiT); suli yovelives ikvlevs, RmerTis siRrmeebsac ki’ (1kor 2,10).<br />
rogorRa filosofosobs igiveT ‘rani viqnebis’ Sesaxeb? pasuxi: maxarebeli ioane ambobs,<br />
rom ar icis momavali ganRmrTobis saxe (τρόπον) [maTi, vinc] aq [am cxovrebaSi] rwmenis<br />
Sesabamisi siqveleebiT RmerTis Svilebi gaxdnen. [aseve ambobs, rom] arc momavali<br />
sikeTeebis saxis (είδος) mixedviT gamoCenila TviTarsebuli arseboba (της αυθύπαρκτου<br />
υποστάσεως) (‘aq rwmeniT davdivarT da ara [TviTarsebuli arsebobis] saxiT (είδους)’ (2kor<br />
5,7)). xolo <strong>wminda</strong> pavle gamocxadebiT miRebuls ambobs saRvTo mizans, romelic aris<br />
momavali sikeTeebis Sesaxeb, da ara saRvTo miznis mixedviT ganRmrTobis saxis<br />
(εκθεώσεως τρόπον) Tavad codnas. [...] [zogjer pavle ambobs, rom] ‘sarkiT da miniSnebebiT’<br />
xedavs momavals da [dadgomadi] aris dro, roca ‘saxiT saxisken (pirispir)’ (1kor 13,12)<br />
molodinebulTa did da zeazrovnebiT madls isiamovnebs; zogjer ki nawilobriv<br />
252
om liturgiuli mxatvroba xatavs ara naturalistur xatebs, aramed _<br />
simboluri “eniT” aRweril xats, sadac Cven varT, magram iseTebi _<br />
rogoric viqnebiT. radgan ar viciT, rogorebi viqnebiT, is, rac viqnebiT,<br />
atarebs simbolur xasiaTsac. metic, Cven ki ar gvgavs xatze asaxuli,<br />
aramed Cven vgavarT mas. Cvengan ki ar gamomdinareobs daxatuli saxe,<br />
aramed Cven gamovmdinareobT misgan. am azris TvalsaCinoebisaTvis<br />
movixmobT anri bergsonis 810 naazrevs.<br />
filosofiis istoriaSi, iseve, rogorc yoveldRiur cxovrebaSi,<br />
Cveulebriv, miRebulia, rom SesaZlebelis kategoria moicavs naklebs,<br />
vidre _ realuris. bergsoni amtkicebs sapirispiros: “SesaZlebeli<br />
moicavs mets, vidre _ realuri. [...] gansjisas, rom SesaZlebeli ar<br />
gulisxmobs mis uwin realurs, mavani aRiarebs, rom ganxorcieleba<br />
raRacas umatebs martiv SesaZleblobas: SesaZlebeli yovelTvis aq unda<br />
yofiliyo, rogorc fantomi, romelic moeloda Tavis dros; is unda<br />
gamxdariyo realuroba raimes Tavis Tavze mimatebiT, ase vTqvaT, sisxlis<br />
gadasxmiT. mavani ver xedavs, rom sapirispiroa marTali: [momavalSi]<br />
SesaZlebeli gulisxmobs Sesabamis [axlandel, an ukve warsul]<br />
realobas da metic, am realobas damatebuls raRaciT, radgan<br />
SesaZlebeli aris, erTi mxriv, kombinirebuli Sedegi realobis, radgan<br />
is gamoCnda, da, meore mxriv, kondiciis, romelic mas gadaisvris droSi<br />
ukan”. 811 bergsonamde iTvleboda, rom SesaZlebelis koncepti moicavda<br />
naklebs, vidre realuri: meore iyo pirvelis xati (da msgavsi) da<br />
arseboba aZlevda sxeuls Tavisive fantoms, daamatebda ra mas mxolod<br />
imas, rac aklda, anu mcireoden realurobas. aseTi midgomis saboloo<br />
SedegiT, rogorc amas Jil deliozi miuTiTebs, arseboba xdeba auxsneli:<br />
radgan is arafer mniSvnelovans ar daamatebs Tavis SesaZleblobis<br />
koncepts, romelic (idealuri SesaZleboba) win uswrebs mas (realurs),<br />
Secnobas aRiarebs da nawilobriv winametyvelebas (προφητευείν) (1kor 13,9); xolo zogjer<br />
mkafiod xmamaRlobs, rom man unda Seicnos iseve, rogorc Secnobiliqna (1kor 13,12), rac<br />
imas niSnavs, rom jer ar icis [momavalSi] sacodneli. da, mokled vambob, mociqulis<br />
naTqvami: ‘rodesac mova sruli, nawilobrivi ganqardeba’ (1 kor 1,10), mgoni igivea, rac<br />
RvTismetyvelis naTqvami: ‘jer ar gamoCenila rani viqnebiT’(1in 3,2).” Sdr. iqve 46 PG 90,<br />
420BD.<br />
810<br />
anri bergsonis Sesaxeb ix. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia, XX saukunis<br />
filosofiis istoria, Tbilisi 2002, 51-67. aq Cven ZiriTadad veyrdnobiT P. Marrati,<br />
Mysticism and the Foundation of the Open Society, Political Theologies. Public Religion in a Post-Secular World,<br />
Fordham Univeersity Pres, New York 2006, 591-601.<br />
811 H. Bergson, The Creative mind 1934; New York: Citadel Books 1974, 100-101 (ix. P. Marrati, Mysticism and<br />
the Foundation of the Open Society… 592).<br />
253
adgan yvelaferi ukve gadawyvetilia SesaZleblobaSi, anu<br />
koncept/ideaSi (msgavsad platonuri ideisa an dualisturad gagebuli<br />
qristianuli sulisa an <strong>maqsime</strong>seuli logosisa). 812 amgvari arseboba (am<br />
qveyanasi, amasofelSi) rCeba konceptualuris sferosTan mimarTebaSi<br />
azris da mniSvnelobis gareSe. 813 amgvarad gagebuli realuri sagnis an<br />
Tundac adamianis pirovnebis arseboba kargavs azrs, misi moRvaweoba<br />
xdeba mxolod TviTgaqrobisaTvis, anu TviTgalRobisaTvis idea/logosis<br />
RvTaebriv fantomSi. anu, saqme gveqneboda imasTan, ris Sesaxebac eduard<br />
muri sayvedurobda <strong>maqsime</strong>s. bergsoni ki cdilobs swored sapirispiros.<br />
igi eswrafvis, win wamowios adamiani, rogorc sakuTari Tavis<br />
TviTSemoqmedi. aseTi adamiani Tavisufalia winaswargansazRvrulisagan<br />
da Tavisi SemoqmedebiTi, Tavisufali aqtis/aqtebiT qmnis sakuTar Tavs,<br />
rogorc adamians. guram TevzaZe ase axasiaTebs bergsonis am pozicias:<br />
“[...] Cven varsebobT Semoqmed bunebaSi da Tavadac Semoqmedni varT. ufro<br />
zustad, Semoqmedni varT sakuTari Tavis da TanaSemoqmedni RmerTTan<br />
erTad. es Cvens qmedebas ufro intensiurs xdis. Cven aucileblobis<br />
monebi ki ara varT, aramed batonebi umaRles batonTan erTad”. 814 swored<br />
aseTi viTareba SeiZleba iqnes asaxuli <strong>maqsime</strong>seul imedSi – Cven<br />
RmerTTan TanaSemoqmedebisas momavalis perspeqtiva Tavisufalia<br />
812 P. Marrati, Mysticism and the Foundation of the Open Society… 779-780: “adornos miaCnia, rom<br />
aristoteles filosofiis mTavari sazrunavia, moargos arsebuli sagnebis cvalebadoba<br />
platonis maradiulobasa da ucvaleblobas. swored moZraobis koncepti, rogorc<br />
SesaZleblobis realizcia, aris maradiulobisa da cvlilebis damakavSirebeli da,<br />
amasTan erTad, garantirebs ucvaleblobas: ‘mis filosofiaSi dafarulad aris<br />
mocemuli yofierebis doqtrinis eliaturi da platonuri elementebi. [...] aristoteles<br />
pasuxi... aris, rom moZraoba (romelSic is gulisxmobs cvlilebis aRmaval moZraobasac,<br />
anu yvelafris progresirebul gaumjobesebas, romelic xorcieldeba absolutis mier<br />
zrdadi gansazRvrulobiT), unda iqnas gatolebuli SesaZleblobis realizaciasTan<br />
imdenad, ramdenadac SesaZlebeli bunebrivi mizez-Sedegiobrobis sapirispiroa. es aris<br />
aristoteles namdvilad centraluri SeTavazeba. [...ase gagebuli]…moZraoba aris<br />
SesaZlebelis realurad gaxdoma’ (T. Adorno, Metaphysics: Concept and Problems, Statford 2000, 81-<br />
82)”. Sdr. T.T. Tollefsen, The Christocentric Cosmology... 111: “mniSvnelovania aRiniSnos, rom<br />
bunebrivi adgilis gansazRvra dakavSirebulia saboloo mizezobriobis<br />
aristoteleseul konceptTan. saboloo mizezobrioba gagebulia orgvarad –<br />
porizontalurad da vertikalurad. horizontalur doneze grZnobadi arsebulebi<br />
eswrafvian Tavisi formebis realizacias, magram iqve unda arsebobdes vertikaluri<br />
mimarTulebiT amgvari mcdelobis kosmiuri pirobebi. samyaroSi yoveli aqtualizirebis<br />
saboloo pirobaa universaluri saboloo mizezi, anu RmerTi (pirveli uZravi<br />
mamoZravebeli). bunebrivi adgilisa da saboloo mizezobriobis Teoria ar Sesustebula<br />
arc elinistur da arc adreul qristianul xanaSi”.<br />
813 G. Deleuze, Difference and Repetition, Columbia University Press, 1994, 211-12<br />
814 Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 56<br />
254
yovelgvari winaswargansazRvrulobisagan. 815 adamians swams igive<br />
RmerTsityva da masSi (qristeSi) evqaristiul/liturgiulad “daxatuli”<br />
esqatoni, magram swams, rogorc xati da ara _ rogorc realisturi<br />
fotosuraTi. mas imedi aqvs raRac axlis, awSi SeuZlebelis da<br />
warmousaxvelis, magram momavalSi iseTi xarisxiT realuris, romelic<br />
gansazRvravs axlandels da ara piriqiT: “dawerilia: rac Tvals ar<br />
unaxavs da yurs ar mousmenia da adamianis gulze ar asula, is ganumzada<br />
RmerTma Tavis moyvarulebs” (1kor 2,9; esaia 64,4), magram mainc<br />
“ganumzada”, anu ukve, windawin gansazRvra momavali da<br />
gangvsazRvra/SegvzRuda Tavis logosebiT?<br />
bergsonisaTvis, rogorc vnaxeT, SesaZlebeli aris awmyos miraJi<br />
warsulSi. Secdomaa CaiTvalos, rom SesaZlebeli realurze naklebia.<br />
SesaZlebelis kategoriaSi metia, vidre realuris, 816 radgan pirveli<br />
moicavs gonebis aqts, romelic SesaZlebels proeqcirebs warsulSi.<br />
SesaZlebeli agebulia retrospeqtulad, ese igi retroaqtiurad.<br />
am konteqstSi bergsoni ayenebs maradiulobis/maradiulis da masTan<br />
mimarTebis sakiTxs. amocana is ki ar aris, moazrebulqnas maradiuloba,<br />
815<br />
<strong>maqsime</strong>saTvis adamianis bedi mxolod sakuTar nebazea damokidebuli. <strong>maqsime</strong>s<br />
nawerebSi arsad Cans, rom adamiani ramenairad iyos daqvemdebarebuli raime<br />
qmnilebaTagans da, maT Soris, varskvlavebsac. masTan TviT varskvlavebi Canan araTu<br />
ugonebo, aramed udaresi, vidre _ cocxali arsebebi: “[dionise] ar ambobs, rom mTeli<br />
buneba aris gonieri. amrigad, varskvlavebic arian usulo, radgan ara aqvT goneba<br />
(sqolioebi zeciur ierarq... 2, $4) [...] zecis da varskvlavebis... RmerTis<br />
winaazrovnebasTan umaxlobelesni arian cocxlebi, Tumca ki cocxloben mcenareuli<br />
sicocxliT (sqolioebi saRvTo saxelebze... 5, $3). varskvlavebi, rogorc qmnilebebi,<br />
daqvemdebarebulebi arian dros: “arsebulebis sazomebi arian saukuneni _ noeturTaTvis<br />
(goniTsawvdom angelozTaTvis) da dro _ grZnobismierTaTvis. noeturebs aqvT rogorc<br />
maTi sazomi saukune (αιώνος)... saukunebad iwodebian angelozebi (da ara varskvlavebi,<br />
rogorc filosofiaSi –k.k). aseve arian grZnobismiernic: rac droiT gaizomeba<br />
iwodebian imave saxeliT anu droebebad (χρόνοι), rogorc varskvlavebis da mzis<br />
moZraobebi” (sqolioebi saRvTo saxelebze... 5, $10) (iq sadac <strong>maqsime</strong> (“<strong>maqsime</strong>”) ambobs,<br />
rom droebi (χρόνοι) izomebian planetebiT, varskvlavebiTa da mziT, unda vigulisxmoT<br />
droiTi periodebi da ara is, rom ciuri sxeulebi droze aRmatebulni arian (sqolioebi<br />
saRvTo saxelebze... 8, $5)). Tu Zv. berZnuli filosofia gansazRvravda, rom varskvlavebi<br />
aRematebian adamianebs Tavisi sufTa materiiT, eTeruli sxeuliT da, amdenad,<br />
raRacnairad ganageben maT, <strong>maqsime</strong> ise ganixilavs sakiTxs, rom yvelanairi materia<br />
keTilia da yvelaferi damokidebulia mxolod adamianis nebaze: “nivTi (ύλη) ar<br />
miizidavs sulebs (romlebic arian sxeulSi Sereulebi Tavis aramoazrovne sulis<br />
nawiliT) cudisaken sulis aramoazrovne nawiliT (Sdr. zemoT me-3.2.6 TavSi), radgan<br />
bevrma RmerTis <strong>wminda</strong>nma ajoba am nawils. radgan zogi berZenTagani ambobs, rom ca da<br />
varskvlavebi ar waxdebian, radgan iqmnen usufTavesi nivTisagan; xolo romlebic axlos<br />
arian xrwnad sxeulebTan, amboben, rom iqmnen udaresi da mqise nivTisagan da rom<br />
aucileblobiTad iqmnen aseTebi. [...] Tuki aucileblobiTad moxda ase, rogorRa aris<br />
nivTi cudi, radgan Tavis TavSi aqvs aucileblobiTi CvenTvis? amgvarad nivTi ar aris<br />
cudi aranairad” (sqolioebi saRvTo saxelebze... 4, $28: Sdr. iqve 10, $3).<br />
816 Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 55-56.<br />
255
aramed raTa vifiqroT moZravi (le mouvant), anu axali sakuTari Tavis<br />
qmnadobis procesSi. tradiciuli filosofia cdilobda maradiulobis,<br />
anu Tavad cvlilebis ucvleli kanonebis daWeras droSi. cdilobda<br />
wvdomoda moZraobas mxolod rogorc udroo SesaZleblobis<br />
realizacias. anu, is rac Cndeba rogorc arsebuli, is rac ibadeba<br />
droSi da aqvs sakuTari kanonebi, sazrisi an mizezi sadRac sxvagan.<br />
arsebuli amgvarad aris mxolodRa winmswrebi SesaZleblobis<br />
ganxorcieleba. bergsonis azriT, filosofiam da, zogadad, azrovnebam,<br />
unda miatovos maradiulze wuxili da misken swrafva, Tuki mas surs,<br />
moiazros drois Zala.<br />
Tuki SesaZlebloba win uswrebs Tavis arsebobas, maSin axali<br />
SeuZlebeli xdeba saerTod, maSin vlaparakobT drois Sesaxeb imis<br />
gareSe, rom vfiqrobT masze, anu wavSliT drois erTaderT<br />
damaxasiaTebels, romelic mas gansazRvravs – mis SemoqmedebiT Zalas.<br />
amrigad, dro aRar SeiZleba iazrebodes, rogorc garegani CarCoebi,<br />
romlis SigniTac movlenebi rigSi misdeven erTmaneTs. dro Tavad unda<br />
iazrebodes, rogorc moqmedebis aRmZvreli Zala. bergsoni drois arss<br />
uigivebs Semoqmed Zalas: “Tu dro arafers akeTebs da qmnis, maSin is<br />
aris araferi”. 817 aseT viTarebaSi bergsons Semoaqvs xangrZlivobis (la<br />
durée) koncepti. igi sWirdeba mas, raTa sicocxlis evoluciis<br />
“faqtobriobiT” Seavsos nakluli rgoli drois subieqtur gancdasa da<br />
realur drois Soris, anu gaamarTlos Tavis sakuTari filosofiuri<br />
hipoteza. xangrZlivoba esaa cnobierebis iseTi mdgomareoba, rodesac<br />
sakuTari pirovnebis Semoqmedebisas aqtiuri adamianis mexsierebaSi namyomyofadi<br />
ikvreba erT intuiciur intensivobad _ morgvad. 818<br />
TiToeuli momenti adamianis TviTSeqmnad sicocxleSi aris<br />
ganumeorebeli movlena, magram igi ar aris mowyvetili sxva<br />
817 H. Bergson, Creative Evolution, Dover, New York, 1998, 340, 342 (304-343) (ix. P. Marrati, Mysticism and the<br />
Foundation of the Open Society,… 593-4)<br />
818<br />
Sdr. g. TevzaZe, sicocxlis filosofia... 60-61. aseve Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин,<br />
Философские проблемы времени... 128: “Сознанию дано непосредственно уловить незавершенную текучесть<br />
времени. Длительность означает, что я живу настоящим с памятью о прошлом и в предвосхищении<br />
будущего. [...] Сознание скрепляет прошлое и будущее настоящим... один миг может длиться вечно. [...]<br />
Конкретное время – это жизненный поток с элементами новизны в каждом из мгновений. А. Бергсон<br />
сравнивает это время с клубком, который увеличиваясь, не теряет накопленное. А механическому времени<br />
можно сопоставить образ жемчужного ожерелья. В механическом времени каждый момент сам по себе. [...]<br />
‘Только внутри меня есть процесс организации и взаимопроникновения, образующий реально длящееся<br />
время’. [...] ”.<br />
256
momentebisagan. igia axali intensivoba, romelSic CarTulia namyo<br />
intensivobebi imgvarad, rom gamzadebulia myofadis intensivoba,<br />
romelic, Tavis mxriv, iqneba Tavisufali RmerTkacuri aqti, ese igi<br />
xdomoba. am xdomobis SuqSi samyaroc axlebulad unda iyos CarTuli,<br />
anu yvela arsebuli iZens axal sicocxles, axal raobas. es igivea, rac<br />
huserlis monadebis intersubieqtur velSi moqceuli arsebulebi (ix.<br />
zemoT). aseTi viTarebisas bergsoni Tvlis, rom aucilebelia TiToeuli<br />
obieqtisaTvis nawarmoebi iqnas erTeuli koncepti, romelic Sesabamisi<br />
iqneboda erTeuli sagnisaTvis imis magivrad, rom ukve gamzadebuli iyos<br />
yoveli axali faqtisaTvis kategoriebis jgufi an konceptualuri<br />
sqemebi. aseTi erTeuli konceptebis arseboba bergsonisaTvis gardauvali<br />
iyo obieqtebis da movlenebis marad siaxlis SemecnebisaTvis (Cven<br />
SegviZlia vTqvaT, rom TiToeuli <strong>maqsime</strong>seuli arsebulis<br />
koncepti/logosi axleburad vlindeba marad axal movlena-samyaroSi).<br />
mas aseve miaCnda, rom deterministuli da finalisturi midgoma<br />
obieqtebisa Tu movlenebisadmi orive erTnairad araswori iyo: Tu<br />
determinizmisaTvis yvelaferi warsulSi ukve mocemuli iyo,<br />
finalizmisaTvis igive iqneba momavalSi, anu evolucia da axlis<br />
“arafrisagan” SemoqmedebiTi “dabadeba” miznobrivi da gansazRvrulia.<br />
orive SemTxvevaSi gamodis, rom sicocxlis saxeebi (yoveli obieqti<br />
swored sicocxlis saxea, sul mcire potenciurad mainc) araferia da<br />
dros warTmeuli aqvs Semoqmedebis Zala – istoria, rogorc adamianis<br />
sicocxle, sazriss kargavs.<br />
yovelive amasTan erTad, istoriuli progresic aseve<br />
retrospeqtuli movlenaa. araviTari TavisTavadi, modernistulad<br />
gagebuli progresi ar arsebobs. Tavisufali SemoqmedebiTi, arafrisagan<br />
gamomdinare aqtiT warmoqmnili samyaro ar aris progresis Sedegi,<br />
aramed axali da ganumeorebeli. sasufeveli ar gamomdinareobs<br />
amasoflisagan. is RmerTkacuri aqtis Sedegia da ara “deterministi”<br />
istoriis. istoria Tavad aris sasufevlis retroaqtiuri Sedegi.<br />
sasufeveli TavisTvisac marad axalia. arsebulTa logosebis, RmerTis<br />
azris amouwuravoba da am “amouwuradobebis” marad axleburi<br />
Tavisufali pirovnebiseuli “kombinacia” aris amis garanti. adamiani (misi<br />
suli) marad gaxsnili unda iyos siaxlisaTvis, raTa SesaZlebeli gaxdes,<br />
257
masSi daibados axali samyaro (CvenTvis sasufeveli): “sxvagvari midgomaa<br />
gaxsnili suli – ambobs a. bergsoni _, ra wamSiac aRvavseT igi, Cven<br />
advilad SegveZlo, dagvecala is kvlav”. 819 es gaxsniloba sxva araferia,<br />
Tu ara tendencia an midgoma, anu igi aris mistikuri pozicia.<br />
gaxsnilobas ara aqvs obieqti. nebismieri obieqti, Tundac is yofiliyo<br />
mTeli samyaro, Caketavda mas. mistikosi aris yvela, vinc ar Cerdeba<br />
samyaroze, romelSic isini moqmedeben da misticizmis Zala aris<br />
moqmedebis/Semoqmedebis Zala. anu, sxvanairad rom vTqvaT, mistikuri<br />
gaxsnilobas ar aqvs, da arc SeuZlia hqondes, gansazRvruli an<br />
gansazRvrebadi obieqti. amasTan erTad, gaxsniloba ar aris erTi<br />
romelime etapi, aramed mudmivi da maradiuli mdgomareoba. veravin<br />
gansazRvravs kacobriobis Semdgom saxes – kacobrioba mudam axal saxes<br />
da, amdenad, gansazRvrulobas Rebulobs. igi miiswrafvis<br />
universalurisaken. universali ki carielia, radgan igi aris moZraoba<br />
ganusazRvreli mimarTulebiT da TanamimdevrobiT. amgvarad, igi hgavs<br />
siyvarulis garegabijebas (Sdr. έξω εαυτού γίνεται), trfialebis eqstazur<br />
afeTqebas. 820 universaliebi ver axsnian verafers, radgan isini Tavad<br />
unda aixsnan. 821 logosebi Tavad unda “ganimarton”, yovel jerze<br />
axleburad iqnan wakiTxuli trfialebis “gonieri sigiJiT”<br />
axladdaweril samyaros teqstSi, anu qristes tanze.<br />
a. bergsonisaTvis aseTi misticizmis wyaro aris emociebi da<br />
grZnobebi. am grZnobebma unda gamoiwvion kaTarzisi (dramis<br />
aristoteleseuli gagebiT), anu saRvTo realobaSi CarTva<br />
(areopageliseuli ierarqia). man gamoiyena musikis magaliTi, radgan<br />
miCneulia, rom musika aris gansakuTrebuli Zala emociis gamosawvevad.<br />
musikas aqvs unari, Seqmnas axali grZnobebi da Seiyvanos igi adamianSi<br />
819 A. Bergson, Two Sources of Morality and Religion, University of Notre Dame Press, 1977, 38 (ix. P. Marrati,<br />
Mysticism and the Foundation of the Open Society,… 599). aseTi viTarebisaTvis SegveZlo<br />
gvewodebina sulis apofatikuri pozicia. gaxsniloba marad ganaxlebadisadmi,<br />
maradiuli winsvla RmerTsityvaSi samyaros axleburad SemecnebisaTvis, rac<br />
gulisxmobs adamianisa da samyaros niadag feriscvalebas qristes tanad.<br />
820 p. iberi, Sromebi... 41: “xolo ars ganmacÂbrebelca trfialebaÁ saRmrToÁ (εκστατικός ο<br />
θείος έρως)... TÂT mizezica igi yovelTa keTilTa da saxierebaTaÁ... garegan Tavisa TÂsisa<br />
iqmnebis (έξω εαυτού γίνεται)”.<br />
821 G. Deleuze and F. Guattari, What is Philosophy?, Columbia University Press, USA, 1994, 7 (ix. P. Marrati,<br />
Mysticism and the Foundation of the Open Society… 600)<br />
258
an, ufro zustad, Seiyvanos adamiani masSi. 822 magram grZnobebis Zala ar<br />
SeiZleba gamowveuli iqnas magaliTis gareSe. aqedan gamomdinareobs<br />
gmiris roli (mag., qriste). miuxedavad amisa, bergsonisaTvis gmiris<br />
figura mainc ver avsebs gaxsnilobis sicarieles. mibaZva aucilebelia,<br />
magram es aris mibaZva arafris, radgan ar arsebobs kanonebi, normebi,<br />
saxelmZRvaneloebi, romelTac unda misdios mbaZvelma: is, rac unda<br />
miibaZos, aris gonebis ganwyobileba, tendencia, miswrafeba da moqmedebis<br />
unari. es ar niSnavs iracionaluri emociebisa da fantaziebis miyolas.<br />
rac bergsons undoda eCvenebina aris is, rom gaxsniloba da qmnadoba<br />
araa mxolod gonebis sfero, aramed igi intuiciis holistikuri<br />
movlenaa. aseTi realoba Cven vnaxeT dionise areopagelis <strong>evqaristiuli</strong><br />
RvTisSemecnebisas, romeli realobac qveteqstad gasdevs <strong>maqsime</strong>s mTel<br />
Teologias.<br />
aq, saWiroa, cota xniT SevCerdeT bergsonis “ontologiur<br />
hermenevtikaze”. 823 igi hermenevtikas udgeba ara mxolod rogorc<br />
interpretacias. hermenevtikul wres igi ganixilavs, rogorc arsebobis<br />
fundamentur moduss, ontologiur struqturas, romelic TavisTavad<br />
moqmedebs samyaroSi. bergsoni Tavis statiaSi “inteleqtualuri<br />
Zalisxmeva” iyenebs termin xats, raTa aCvenos pirveladi, uSualo migneba,<br />
romelic aris ufro metad mentaluri, vidre gadamuSavebeli, umi<br />
SegrZneba/aRqma, magram naklebi, vidre gonebismieri, kognitiuri gagebis<br />
aqti (Cven SegveZlo, misTvis gvewodebina logismo. am cnebis Sesaxeb ix.<br />
zemoT). anu, is aris inteleqtualuri Zalisxmevis “umi” masala. am xatebs<br />
sWirdebaT “momwifeba”, anu organizeba. amisaTvis isini unda moergon,<br />
Casxdnen ufro farTo struqturaSi, anu sqemaSi. 824 magram aseve<br />
822 A. Bergson, Two Sources of Morality and Religion, University of Notre Dame Press, 1977, 103 (ix. P. Marrati,<br />
Mysticism and the Foundation of the Open Societ… 600). Sdr. kiTxva-pasuxebi 109, ΕΠΕ 14 Α, 164:<br />
“elise mefeebisagan iTxovda ymawvils, romelsac ecodineboda galoba, anu iazrebda da<br />
SeeZlo naTqvamisaTvis eSuadgomla, raTa masSi (naTqvami) moqceuli sazrisi (logosi)<br />
gadaeyvana da STaebeWda sulSi”. ra Tqma unda, am pasaJSi ar aris laparaki mxolod<br />
grZnobad emociaze da igi SeiZleba ganimartos imis safuZvelze, rom musika anu<br />
melodia aris, upirveles yovlisa da upiratesad, arsebobis/yofierebis xati (amis<br />
Sesaxeb ix. А. Лосев, Музыка как предмет логики, Самое само, Москва 1999, 655.., 690.., 706-735).<br />
823 am nawilSi ZiriTadad mivsdevT R.L. Brougham, Ontological Hermeneutics: An Overlooked<br />
Bergsonian Perspective, Process Studies Vol. 22 (1, Spring, 1993), Claremont, USA, 37-41<br />
824 Sdr. Л.Н. Любинская, С.В. Лепилин, Философские проблемы времени... 125: “Здесь явно прослеживается<br />
аналогия между тем методом, который использует А. Бергсон, и тем, как поступают исследователи, когда<br />
перед ними стоит задача раскрыть сущность той или иной вещи. Известно, что если включить ту или иную<br />
вещь в систему других вещей, то эта исследуемая вещь под воздействием других вещей может быть<br />
подвергнута преобразованиям. […] Естественно, что речь идет о вещах, обладающих свойством валидности.<br />
259
aucilebelia, rom es sqema moergos xats, anu TviTonac transformirdes.<br />
obieqtebis arsebobis saxis dadgena igivea, rac axlis gamogoneba,<br />
romelic aris masalisa da zogadi sqemis urTierTSewyobis (rogorc<br />
simReraSi Seewyobian xmebi erTmaneTs) aqti. anu, igi aris, rogorc zemoT<br />
vnaxeT, TviTSemoqmedebis, da, amdenad, “samyaroSemoqmedebis”<br />
(“sasufevelSemoqmedebis” RmerTkacuri) aqti. gamogoneba, amasTan erTad,<br />
aris morgeba ori mimarTulebiT: 1. horizontaluri, Semadgenel<br />
komponentebs, anu xatebs Soris da 2. vertikaluri, sqemasa da xatebs<br />
Soris.<br />
inteleqtualuri Zalisxmeva SeiZleba iwyebodes hermenevtikuli<br />
wris nebismieri adgilidan _ sqemidan an xatebidan. an sulac<br />
“Suagulidan”, anu “qaosuri areulobidan”. aseve morgeba SeiZleba<br />
midiodes nebismieri mimarTulebiT da mimdinareobdes erTdroulad.<br />
mTavaria, rom dinamiuroba saxezea (bergsoni ar gulisxmobda<br />
fragmentebidan empirul zedapirze amosvlas, rogorc es aristoteles<br />
posterioruli analizis (αναλυτικά ύστερα) boloSia mocemuli da arc<br />
kantiseuli formebis “maRlidan-dabla” dadebas. igi gulisxmobda<br />
hermenevtikul cirkulacias manam, sanam Sesabamisi “morgeba” ar miiRweva).<br />
saubaria aseve ori kauzalurobis anu mizez-Sedegobrivi polusis<br />
sawyisi da saboloo kauzalurobis (determinuloba/finalurobis)<br />
Sewyobis SesaZleblobis Sesaxebac: “...isini muSaoben... impulssa [sawyis<br />
biZgsa] da mizidvas [finalisaken] Soris, sawyis mizezsa da saboloo<br />
mizezs Soris”. 825 metafizikosebi, bergsonis azriT, aRiareben an sqemis an<br />
xatis/xatebis upiratesobas. Tavad bergsoni ki win wamowevs orive<br />
polusis urTierTmorgebulobis Tanabar mniSvnelovnebas. amas sxvanairad<br />
(process filosofiasa da TeologiaSi) ewodeba Sezrda. anu, Cven<br />
SegviZlia vTqvaT, rom “amoizrdeba” RmerTkacuri axali samyaro/<br />
sociumi/polisi, romelSic TanabarmniSvnelovania rogorc “adamianuri”,<br />
ise “RvTaebrivi” Senatani. TiToeuli pirovneba aseTi samyarosi ar aris<br />
“sqemas”, anu logosebis tans metad daqvemdebarebuli, vidre Tavad<br />
“sqema” _ pirovneba/pirovnebebs (qristem miiRo “xati monisa”).<br />
Валидность – это такое свойство вещи, при наличии которого вхождение вещи в систему существенно<br />
преобразует эту вещь”.<br />
825 A. Bergson, L’Energie_Spirituelle (translated as Mind-Energy), Trans. H. Wildon Can. Henry Holt & Co., 1919,<br />
229-230 (ix. R.L. Brougham, Ontological Hermeneutics: An Overlooked Bergsonian Perspective... 40).<br />
260
policentrulia samyaro da marad axladqmnadi. esqatoni marad<br />
winmswrafi da axali realobaa da ara “maradmkvdari” logosebis<br />
“mkvdradSobili” winaswar determinirebuli sxeuli – romlis aRsawerad<br />
sityva “faSizmi” (ix. zemoT) zedmeti da uadgilo qaTinauri iqneboda.<br />
qristocentruloba aranairad ar gulisxmobs qristomonizms.<br />
Tanamedrove berZeni Teologi petro vasiliadisi wers: “drois<br />
msvlelobasTan erTad metad da metad xdeboda cocxali da qarizmatuli<br />
(anu suliwmidiseuli) erTobis institucionalizacia. igi gadaiqceoda<br />
upiratesad individualuri religiuri moTxovnilebebis dakmayofilebis<br />
sferod. es ki xdeboda imitom, rom eklesiis cxovrebaSi imTaviTve<br />
iWreboda qristomonisturi midrekilebebi. [...] isini niadag gadauxvevdnen<br />
mamebis Teologiis triadologiuri mimarTulebidan”. 826 ra Tqma unda,<br />
eklesia ar aris da arc SeiZleba iyos individualisturi<br />
“vneba/gancdebis” dakmayofilebis sfero. eklesia aris drosa da<br />
saukuneebSi gavrcobili qriste (η Εκκλσία είναι ο εις τους αιώνας παρατείνοοµενος<br />
Χριστός). TiToeuli qristianuli erTobis wevrebi (asoebi) uigivdebian<br />
eklesias, arian eklesia. anu ar Seadgenen ubralod wevrebs erTi<br />
romelime ierarqiulad dastruqturebuli organizmis an raime<br />
religiuri jgufis, aramed arian Tavad eklesia. eklesiuri krebiTobis<br />
xasiaTis da am krebiTobasTan erTobis upiratesobiT eklesiis misteria<br />
gaigeba esqatologiur perspeqtivaSi. anu, eklesiis arseboba aRiniSneba<br />
ara imiT, rac xdeboda warsulSi, aramed ganisazRvreba imiT, rac<br />
momavalSia; amitom eklesia imis garda, rom ar kargavs Tavis<br />
qristologiur xasiaTs, gaigeba, rogorc safuZvlebrivad<br />
pnevmatologiuri (πνευµατολογικά, “suliwmidametyvelebiTi”). 827<br />
RvTismWvretelobis (θεοπτία) cnebis mixedviT, saeklesio Teologia ar<br />
ganisazRvreba, rogorc erTi Caketili logikuri sistema, romelic<br />
momdinareobs da dafuZnebulia “gamocxadebiT” erTeulebze (wm. werili,<br />
gardamocemaÁ, saeklesio avtoriteti da a.S), aramed uigivdeba eklesiis<br />
TiToeuli wevris sulier gamocdilebas, romlis namdviloba Semowmdeba<br />
da dasturdeba wm. werilisa da tradiciis bazaze. pnevmatologia<br />
uaryofs avtoritetis saboloo rols da win wamowevs adamianis<br />
826 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία, Θεσσαλονίκη 2000, 49<br />
827 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία... 132, 135<br />
261
pirovnebas. 828 amrigad, adamiani ar aris valdebuli, iyurebodes ukan,<br />
warsulisaken, aramed koncentrirebas axdens momavalze. namyo<br />
Zalauflebrivad da ZalmomreobiTad ar dominirebs awmyoze, aramed<br />
marad axleburad ganimarteba momavlis perspeqtiviT. suliwmidis<br />
moqmedeba aTavisuflebs adamians warsulis xundebisa da SiSisagan da<br />
xdis mas Tavis TanaSemoqmeds. 829 namyo/myofadis Tavmoyris adgili aris<br />
qristes tani (qristocentruloba) da amave dros, am tanis TiToeuli<br />
organo/wevri (pnevmatocentruloba/suliwmidacentruloba). qristes tani<br />
suliwmidiT cocxlobs, rogorc “RvTismsaxuri erToba”, anu<br />
<strong>evqaristiuli</strong> organizmi. saRvTo evqaristias ar aqvs mxolod<br />
sakramentalisturi (magiuri, ZvelberZnul-Teurgiuli) da<br />
tragediul/“awmyocentruli” ganzomileba, aramed eris RmerTTan<br />
ziarebis gamoxatulebaa da aris <strong>wminda</strong> samebis hipostasebis<br />
urTierTziarebis anarekli. Nnikolaos ludovikosi wers: “<strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong>s<br />
evqaristiul ontologiaSi istorias ar SeuZlia, miiRos erTi<br />
centraluri sazrisi, rogorc erTaderTi misi mizani. igi Rebulobs<br />
mravali pirovnuli miznis erT Tavisufal urTierTziarebas, romlebic<br />
gamosaxaven (aRweren) erTgvar xdomadobas 830 (γίγνεσθαι). es xdomadoba<br />
WeSmaritia mxolod maSin, rodesac stimulirebs erT RmerTsityvaSi<br />
arsebulebis Tavisufal eqsistencialur ziarebas axla da aq – da ara<br />
erT ganyenebul, winaswarmoazrebul da dialeqtikurad Tavs moxveul<br />
centralur mizansa Tu sazriss. 831 [...adamianis] pirovnebebi da maTi<br />
erToba (sociumi) arian erTdroulad TviTmiznebi da es faqti aris<br />
828 iqve 61-62.<br />
829 iqve 60<br />
830 γίγνεσθαι - is rac niadag da ganmeorebiTad xdeba.<br />
831 Sdr. Ed. Moore, Kerygma and Dogma: A Post-Modern Perspective, Theandros: An Online Journal of Orthodox<br />
Theology and Philosophy, vol 2, no. 2 (Winter 2004/5) http://www.theandros.com/kerygma.html: “Maximus the<br />
Confessor, who declared that the Incarnation would have occurred whether or not humanity lapsed into sin - for the<br />
purpose of Creation, according to Maximus, was that God may have an opportunity to objectify Himself. This is<br />
virtually identical to Hegel’s concept of the realization of Absolute Spirit in history, and is the result of the burying<br />
of the herald-call (kкrugma) under mountains of dogma and canons. When this occurs, the present is enshrined as a<br />
permanent state of being; the eschatological vision becomes reduced to a museum piece, an artifact, and the past (as<br />
well as the future) becomes ensconced in an interpretative milieu that is reduced to a constant struggle against any<br />
manner of intellectual development. The term "innovation" becomes a dirty word, and is quickly connected with the<br />
equally weighty term "heres"(See A. Schmemann, The Historical Road of Eastern Orthodoxy, tr. L.W. Kesich<br />
(Crestwood, NY: St. Vladimir’s Seminary Press 1992), pp. 220-230ff)”.<br />
262
istoriis erTaderTi gamarTleba. [...istoriis] mizani ar aris<br />
absoluturi da damoukidebeli Cemgan, aramed aris Cemi pirovnuli”. 832<br />
evqaristia aris “axali aRTqmis” dadebis marad ganmeorebadi<br />
moqmedeba. amgvarad, aRTqma marad daideba RmerTsa da mis marad<br />
ganaxlebul, axlad dabadebad ers Soris (Sdr: “es aris aRTqmis Cemi<br />
sisxli” mark 14,24; 1kor 11,25). 833 eklesia, rogorc “religiuri<br />
xelisufleba” win ar aRudgeba samoqalaqo/saxelmwifo xelisuflebas,<br />
rogorc amasofliuri Zala dafuZnebuli “<strong>wminda</strong>”<br />
avtoritetuloba/avtoritarulobaze. igi aris RvTis<br />
esqatologiur/<strong>evqaristiuli</strong> eri, romelic Seisisxlxorcebs<br />
mSvidobianad da gardamsaxavad garemos. marTalia, eklesia aris mwiri da<br />
xizani samyaroSi, magram, amave dros, aris safuari, romelic marad<br />
Secvlis 834 samyaros. 835 eklesiis <strong>evqaristiuli</strong> misiis mizani aris Tavis<br />
kaTolikuroba/sayovelTaobis gamovlineba. xolo es ukanaskneli<br />
aRmsareblobiTi viwro sazRvrebis gareTac vrceldeba. igi gadalaxavs<br />
Tavad qristianobis sazRvrebsac da gadaefineba arareligiur sferos,<br />
832 Ν. Λουδοβίκος, Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισµός. Ορθόδοξη Εξατοµίκευση, Κράτος και Ιστορία, στην προοπτική<br />
του ευρωπαϊκού µέλλοντος, Αθήνα 2006, 238. Sdr. iqve 231-263; misive , Η οντολογία της ισχύος και<br />
καταστροφή του κοινονικού, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµούσιου, Αθήνα 2002, 245-274.<br />
833 Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία... 70, 72.<br />
834<br />
Sdr. ioane oqropiris wirvis epiklizisis locvas: “kvlav mogarTmevT am<br />
sityvier/gonier (λογικήν, sityvagonier) da usisxlo msaxurebas da gTxovT da gevedrebiT<br />
da gxvewniT qveCamoavline suli Seni <strong>wminda</strong> Cvenze da am winmdebare ZRvenze da ¨hqmen es<br />
puri Sens qristes patiosan xorcad, xolo am barZimSi [Rvino] Seni qristes sisxlad<br />
Sescvli ra [maT] (µεταβαλών, преложив, gardaisvri ra) Seni <strong>wminda</strong> suliT”. suliwmida<br />
pur/Rvinos, anu am samyaros, gadaisvris im samyaros realobaSi da ganmsWvalavs<br />
(περιχωρεί) pirvels ukanaskneliT (<strong>maqsime</strong> sityva περιχώρησις iyenebs qristeSi ori bunebis<br />
urTierTganmsWvalulobis aRsawerad. ix. Tollefsen Torstein, The Christocentric Cosmology... 107).<br />
Tuki gaviTvaliswinebT im garemoebasac, rom, aristoteles kvalad <strong>maqsime</strong>saTvis adgili<br />
TavisTavad ar arsebobs, aramed gareSemoiwereba sagniT da mas gareSemowers, maSin ar<br />
unda SegvaSinos cneba Secvlis “adgilcvlilebadac” ganmartebam. <strong>maqsime</strong> erTgan ambobs:<br />
“visi dabadebac saRvTo ganzraxvisamebr xdeba, misi arsebisamebr yofna narCundeba<br />
ararsebobisaken arsebobidan adgilSeucvleli” (sxvadasxva siZnelis... PG 91, 1329B).<br />
aqedan TiTqos gamodis, rom <strong>maqsime</strong>saTvis ararsebobac erTgvari adgilia. magram es ase<br />
araa. aq adgili mainc xarisxobrivad unda gavigoT. anu, radgan sagani ukve arsebobs,<br />
amdenad arsebobs misi adgilic. rogoric aris sagani, iseTia misi adgilic. rodesac<br />
sagani ganidrikeba da miemarTeba ararsebobisaken da, amdenad, icvleba uaresobisaken,<br />
igi CaiTrevs Tavis adgilsac, anu Secvlis/Seicvlis Tavis adgilsac. sagani ki ar<br />
gadadis ararsebobis adgilSi, aramed Tavis adgils transformirebs, amaxinjebs<br />
ararsebobisaken mimarTuli. amrigad, rodesac suli<strong>wminda</strong> Secvlis sagans zRvruli<br />
saukeTesoebisaken, CaiTrevs am sagnis adgilsac, anu evqaristiis SemTxvevaSi,<br />
xarisxobrivad (TiToeuls damtevnelobis mixedviT) trapezsac, sakurTxevels (“scenas”)<br />
taZarsac (“auditorias”), polissac, samyarosac. amitomacaa, rom marTlmadidebluri<br />
gagebiT TiToeuli epiklizisi moqmedebs samyaros masStabiT – mTel samyaros adgils<br />
Seucvlis, anu transformirebs zesamyarod.<br />
835 Sdr. Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία… 82<br />
263
ogorc individualur, 836 aseve _ socialur/saxelmwifos. 837<br />
kaTolikuroba ukavSirdeba RmerTis samefos nanatr warmosaxulobas,<br />
romelic (sasufeveli) aris <strong>wminda</strong> samebis Sinagani<br />
sasiyvarulo/trfialebiTi ziarebis dinamiurobis garegamovlineba<br />
qmnilebaSi _ mTeli samyaro avTenturad CarTulia samebis sicocxlis<br />
polifoniur harmoniaSi, romlis xatadac gvesmis qarTuli mravalxmiani<br />
simRera.<br />
836 Sdr. J.Pasquini, Atheism and Salvation, Atheism, University Pres of America, New York, Oxford 2000, 32:<br />
karl rahneris “anonimuri qristianis” konceptis mixedviT, savsebiT SesaZlebelia<br />
inteleqtualurad areul msoflioSi iyvnen adamianebi, romlebic azrovneben da<br />
laparakoben aTeisturad. es ar niSnavs, rom aseTebi Sinaganadac aTeistebi da<br />
ganwirulebi arian. Sdr. Архимандрит Софроний, Письма в Россию, Москва 2003, 11-12, 126, 128-129,<br />
131: “gardacvalebis dRe aris didi da umniSvnelovanesi movlena Cvens cxovrebaSi.<br />
sikvdilisaken gza aris mtkivneuli, magram Tavad sikvdili aris gansxvavebuli ram. [...]<br />
faqti, rom rodesac katias sikvdilisas (kvdomisas) gamoecxada deda da STaagona ar<br />
gardacvliliyo urwmunod [katia, sofronis da, Segnebuli da principuli aTeisti iyo –<br />
k.k], aris cxadi niSani imisa, rom igi (katia) xarbad iRebs Sens locvebs misTvis, da rom<br />
misTvis Seni locvebi miaRweven RmerTTan da masTan. amitom gTxov, iloce misTvis... da<br />
Sen daexmarebi mas, daZlios sikvdilis sfero qristes ZaliT, romelmac gaimarjva<br />
sikvdilze. [...] sikvdilis momenti aris ukanaskneli brZola ori samyaros mijnaze da is,<br />
pirvel rigSi, aris movlena imisaTvis, vinc kvdeba. [...] es movlena suls gamoucxadebs<br />
mravalgvar rames, romelic CvenTvis dafarulia sxeulis safarveliT”.<br />
837 Sdr. Π. Βασιαλειάδης, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία… 36. aseve Sdr. P.<br />
Vassiliadis, Beyond Christian Universalism: The Church’s Witness in a Multicultural Society, Scientific Annals of<br />
the Faculty of Theology Vol. 7, School of Pastoral and Social Theology, Thessalonica 2001, 316-320: One of the<br />
functions of ritual is to be a means of upbuilding the religious community as a communion and a way of living. This<br />
communal understanding of ritual discourages all distinctions between the various segments within the religious<br />
communities, but also by extension within the wider social life. Thus it overcomes the corrupted hierarchical order<br />
both in society and in the priestly ministries of the church. It dissolves barriers between members of different<br />
religious system and promotes religious tolerance and peaceful coexistence in a multicultural society. And if we<br />
understand church which is identified not by what it is given to her in the past, nor by what she is as an institutional<br />
reality, but by what she is supposed to become at the end of time, at the Escaton then the church is an organ which<br />
impels the body of society and state towards the tolerant, just and environmentally sustainable society.<br />
264
gamoyenebuli literatura<br />
1. aleqsiZe lela, antikuroba da qristianoba: berZnuli filosofia<br />
ioane petriwisa da (fs.) <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> SromebSi, disertacia<br />
filosofiis mecnierebaTa doqtoris samecniero xarisxis<br />
mosapoveblad, Tbilisi 1997<br />
2. aleqsiZe lela, saRvTo nebani anu “igavni” areopagituli korpusis<br />
komentarebSi, mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani XVIII,<br />
Tbilisi 1999<br />
3. aleqsiZe lela, xorciT aRdgoma, “suleli sibrZne” da Semecnebis<br />
safexurebi areopagituli korpusis komentarebSi. mravalTavi.<br />
filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001<br />
4. bokuCava Tamar, miTosi da qarTuli Teatri, saqarTvelos SoTa<br />
rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universiteti,<br />
disertacia, Tbilisi 2006<br />
5. danelia sergi, aristotele. poetika. winasityvaoba, Targmani da<br />
komentarebi, Tbilisi 1979<br />
6. gaTri uiliami, berZeni filosofosebi, Tbilisi 1983<br />
7. gordeziani rismag, berZnuli literatura, gam. logosi, Tbilisi 2002<br />
8. TevzaZe guram, <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli, Sua saukuneebis filosofiis<br />
istoria, Tbilisi 1996<br />
9. TevzaZe guram, sicocxlis filosofia, XX saukunis filosofiis<br />
istoria, Tbilisi 2002<br />
10. kakoiaSvili irine, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> antimonofiziturantimonoTelituri<br />
traqtatebis Zveli qarTuli Targmani,<br />
mravalTavi. filologiuri da istoriuli Ziebani IX, Tbilisi 2001<br />
11. kalaijiSvili stefane (episkoposi), <strong>wminda</strong> <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong><br />
saqarTveloSi gadmosaxlebis, misi gardacvalebisa da dakrZalvis<br />
adgilmdebareobis dadgenisaTvis, gazeTi xvamli 2003, # 3-4<br />
12. kekeliZe korneli, qarTuli literaturis istoria 1, Tbilisi 1960<br />
13. mamardaSvili merabi, leqciebi fsiqoanalizis Sesaxeb, Tbilisi 1998<br />
14. mamardaSvili merabi, saubrebi filosofiaze, Tbilisi 1992<br />
15. meliqiSvili damana, gelaTis samonastro-literaturuli skola<br />
(akademia), quTaisis universitetis moambe, 1993, # 1-2.<br />
265
16. oTxmezuri Tamar, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> Ambigua ad Ioahannem qarTul<br />
mTargmnelobiT tradiciaSi, mravalTavi. filologiuri da<br />
istoriuli Ziebani XVIII, Tbilisi 1999<br />
17. ratiani nestani, saxelisa da mamis saxelis Zieba homerosis<br />
“odiseaSi”, evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura, seria<br />
evropuli Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008<br />
18. qavTaraZe eTer, daviT yifSiZe (cxovreba da moRvaweoba), Tbilisi<br />
1992<br />
19. ueri kalistos, marTlmadideblobis gza, Tbilisi 2008<br />
20. SaTiriSvili zaza, poeti da poeziis idea evropul kulturaSi,<br />
evropuli ideebis istoria da qarTuli kultura, seria evropuli<br />
Ziebani, red. paata papava, zaza SaTiriSvili, Tbilisi 2008<br />
21. WeliZe ediSeri, <strong>wminda</strong> grigoli noseli da misi Txzuleba,<br />
saqarTvelos saeklesio kalendari, Tbilisi 1989<br />
22. WeliZe ediSeri, ioane petriwis cxovreba da moRvaweoba, werili I,<br />
religia 1994, # 3-4-5<br />
23. WeliZe ediSeri, marTlmadidebluri xatmetyveleba, Tbilisi 2001<br />
24. WeliZe ediSeri, saRvTo saxelTaASesaxeb, gza sameufo 1995, # 1,<br />
Tbilisi 1995<br />
25. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. asli epistolisa, rac<br />
gaigzavna uwmidesi episkoposis, ufal nikandros mimarT <strong>wminda</strong><br />
<strong>maqsime</strong>s mier qristeSi ori moqmedebis Sesaxeb, samecnierosaRvTismetyvelo<br />
Sromebi II, Tbilisi 2004<br />
26. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> aRmsarebeli. sqolioebi wm. dionise<br />
areopagelis Sromaze: “saRvTo saxelTa Sesaxeb”, gza sameufo 1995, #<br />
1, Tbilisi 1995<br />
27. WeliZe ediSeri, wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> WeSmariti codnis Sesaxeb<br />
(gamokrebili), gza sameufeo 1996 # 1 (4), Tbilisi 1996<br />
28. WeliZe ediSeri, wm. svimeon axali RvTismetyvelis samadlobeli, gza<br />
sameufo 1994, #1, Tbilisi 1994<br />
29. WeliZe ediSeri, Zveli qarTuli saRvTismetyvelo terminologia I,<br />
Tbilisi 1996<br />
30. WiWinaZe z., qarTuli mwerloba meTormete saukuneSi, Tbilisi 1887<br />
266
31. xoferia lela, ani CantlaZe, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTuri krebuli<br />
da misi berZnuli wyaro, mravalTavi. filologiur-istoriuli<br />
Ziebani XXI, Tbilisi 2005<br />
32. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> gelaTur krebulSi (K-14)<br />
daculi Targmanebis enobriv-stilisturi Taviseburebani, gelaTis<br />
mecnierebaTa akademiis Jurnali # 4, quTaisi 2006<br />
33. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” efvTime<br />
aToneliseuli Targmani, Jurn. religia 1996 # 1-2-3<br />
34. xoferia lela, “<strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> cxovrebis” efvTime<br />
aToneliseuli Targmani da misi mimarTeba berZnul wyaroebTan,<br />
mravalTavi. filologiur-istoriuli Ziebani XXI, Tbilisi 2005<br />
35. xoferia lela, <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong> “pirosTan sityvisgebis” Zveli<br />
qarTuli Targmanebi, sadisertacio naSromi filologiis<br />
mecnierebaTa kandidatis xarisxis mosapoveblad. Tbilisi 1998.<br />
36. jaSi zurab, <strong>wminda</strong> werilis wm. <strong>maqsime</strong> <strong>aRmsareblis</strong>euli xedva, Jurn.<br />
emaosi 2007<br />
37. Boojamra M.l, Original Sin According to St. Maximus the Confessor, St. Vladimir;s<br />
Theological Quarterly, 20 (1976)<br />
38. Brougham Richard L., Ontological Hermeneutics: An Overlooked Bergsonian Perspective,<br />
Process Studies Vol. 22 (1, Spring, 1993), Claremont, USA<br />
39. Byamungu Gosbert T. M., God’s Grace and Cosmic Transformation. Love of Enemies in<br />
Luke-Acts, Bossey, Switserland, October 24, 2005<br />
40. Byamingu Gosbert T. M., Inspiration, The Role and Place of the Bible in the Process of<br />
Ecumenical Formation, Bossye, Switzerland 2005<br />
41. Detienne Marcel, The Gods of Politics in Early Greek Cities, Political Theologies.Public<br />
Religions in a Post-Secular World, Edited by Hent de Vries and Lawrence E. Sullivan,<br />
Fordham University Press, New York 2006<br />
42. Feeney Leonard, Saint Maximus the Confessor, Saint Thomas Aquinas, and Christ’s Two<br />
Wills, (http://brotherandre.stblogs.com/2007/11/14/saint-maximus-the-confessor-saintthomas-aquinas-and-christs-two-wills/)<br />
43. Green Garrett, The Hermeneutics of Difference. Barth and Derrida on Words and the<br />
Word, Postmodern Philosophy and Christian Thought, Edited by Merold Westphal,<br />
Indiana University Press, USA 1999<br />
44. Groppe Elizabeth T., Creation Ex Nihilo and Ex Amore: Ontological Freedom in the<br />
Theologies of John Zizioulas and Catherine Mowry Lacugna, in Modern Theology 21:3<br />
July 2005<br />
267
45. Louth Andrew, Maximus the Confessor. The Early Church Fathers, Ed. Routledge, London<br />
and New York 1996<br />
46. Louth Andrew, St Gregory the Theologian and St Maximus the Confessor: The Shaping of<br />
Tradition, The Making and Remaking of Christian Doctrine, Esseys in Honour of Maurice<br />
Wiles, Edited by Sarah Coakley and David A. Pailin, Clarendon Press, Oxford 1993<br />
47. Louth Andrew, The Origins of the Christian Mystical Tradition (from Plato to Denys),<br />
Clarendon Press: Oxford 1981<br />
48. Marrati Paola, Mysticism and the Foundation of the Open Society, Political Theologies.<br />
Public Religion in a Post-Secular World, Fordham Univeersity Pres, New York 2006<br />
49. McFarland A. Ian., ‘Naturally and by grace’: Maximus the Confessor on the operation of<br />
the will, Scottish Journal of Theology Ltd 58(4): 410–433 (2005)<br />
50. McIntosh Mark A, Mystical Theology, Blackwell Publishing, USA 2006<br />
51. Moore Edward, Kerygma and Dogma: A Post-Modern Perspective, Theandros: An Online<br />
Journal of Orthodox Theology and Philosophy, vol 2, no. 2 (Winter 2004/5)<br />
http://www.theandros.com/kerygma.html<br />
52. Moore Edward, Origen of Alexandria and St. Maximus the Confessor: An Analysis and<br />
Critical Evaluation of Their Eschatological Doctrines, Boca Raton, Florida USA 2005<br />
53. Schilbrack Kevin, Ritual Metaphysics, Jurnal of Ritual Studies 18.1 (2004)<br />
54. Sherwood Polycarp, The earliest Ambigua of St. Maximus the Confessor and his Refutation<br />
of Prigenism, Orbis Catholicus, herber Roma, 1955<br />
55. Sijakovich Bogoliub, On Nature of Evil, Between God and Man: Essays in Greek and<br />
Christian Thought, Sankt Augustin: Academia Verlag 2002<br />
56. Tollefsen Torstein, The Christocentric Cosmology of St Maximus the Confessor, Oxsford<br />
University Press 2008<br />
57. Törönen Melchisedec, Union and Dinstinction in the Thought of St Maximus the Confessor,<br />
Oxford Universitu press, 2007<br />
58. Wallis Richard T., Νεοπλατωνισµός, Αθήνα 2002<br />
59. Wood Jay W., On the Uses and Advantages off an Epistemology for Life, Postmodern<br />
Philosophy and Christian Thought, edited by Merold Westphal, Indiana University Press,<br />
1999<br />
60. Yannaras Christos, Human Rights and the Othodox Church, The Orthodox Churches in a<br />
Pluralistic World, Edited by Emmanuel Clapsis, WCC Publications, Geneva 2004<br />
61. Zizioulas John, Being as Communion, St. Vladimir’s Seminary Press, N.Y. 1985<br />
268
62. Zizioulas John (Metropolitan of Pergamon), Symbolism and Realism in Orthodox Worship,<br />
Sourozh. A Journal of Orthodox Life and Thought (79/ February 2000)<br />
63. Zizioulas John, The Early Christian Community, Christian Spirituality. Origins to the<br />
Twelfth Century, Edited by Bernard McGinn, John Meyendorff and Jean Leclercq.<br />
Crossroad, New York 1987<br />
64. Zizioulas John, The Notes of Christian Dogmatics,<br />
http://www.oodegr.com/english/dogmatiki1/B1c.htm<br />
65. Αιµιλιανός Αρχιµ., Κατηχήσεις και λόγοι 4. Θεία λατρεία, προσδοκία και οράσις Θεού, Εκδ.<br />
Ορµυλία, 2001<br />
66. Βασιαλειάδης Πέτρος, Επίκαιρα αγιογραφκά θέµατα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία,<br />
Θεσσαλονίκη 2000<br />
67. Βλέτσης Αθανασιος Β., Το Προπατορικό αµάρτηµα στη θεολογία του Μαξίµου του<br />
Οµολογίτου, Θεσσαλονίκη (gamocemis weli ar aris miTiTebuli)<br />
68. Γιανναράς Χρήστος, Ι µεαφυσική του σώµατος, Αθήνα 1971<br />
69. Γιανναράς Χρήστος, Το πρόσωπο και ο Έρως, Αθήνα 1976<br />
70. Γιανναράς Χρήστος, Σχεδίασµα εισαγωγής στη φιλοσοφία, Αθήνα 1980<br />
71. Γιανναράς Χρήστος, Χάϊντεγγερ και Αρεοπαγίτης, Αθήνα 1998<br />
72. Γιαγκαζόγλος Σταύρος, Η πνευµατική δάκρηση κατά την ασκητική παράδοση της<br />
Εκκλησίας, XVI International Ecumenical Conference, Bose, Italia, 18 - 21 September<br />
2008<br />
73. Ζηζιούλας Ιωάννης, Από το προσωπείο εις το πρόσωπο, περιοδικό Εποπτεία 73, Νοέµβριος<br />
1982<br />
74. Ζηζίουλας Ιωάννης, Ελληνισµός και χριστιανισµός. Η Συνάντηση των δυο κόσµων, Αθήνα<br />
2003<br />
75. Θεοδώρος Αθανάσιος, Όψεις τινές της περί κακού, θεώσεως του ανθρώπου και ιερών<br />
εικόνων διδασκαλίας του αγ. Ιωάννου ∆αµασκινού, Αθήνα 1972<br />
76. Καλαντζάκης Σταύρος, Ερµηνεία περικοπών της Παλαιάς ∆ιαθήκης, Θεσσαλονίκη, 1999<br />
77. Καλοκύρης Κωνσταντίνος, Τα θεµατικά δρωµένα του τελετουργικού της Μεγάλης<br />
Ευδοµάδας, Θεσσαλονίκη 2003<br />
78. Κλαδοπούλος Ν.Κ., Η γνώσις του Θεού κατά ∆ιονύσιο τον Αρεοπαγίτην, Θεσσαλονίκη<br />
1981<br />
269
79. Κούτρας ∆ημίτριος Ν., Η έννοια της εικόνος εις τον ψευδοδιονύσιον Αρεοπαγίτην,<br />
Βυζαντινών Σποθδών 35 (1966-1967)<br />
80. Κρικώνης ∆ηµίτριος, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2002<br />
81. Κρικώνης ∆ηµίτριος, Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία τ. B΄, Θεσσαλονίκη 2002<br />
82. Κρικώνης Χρίστος Θ., Η Παράδοσις της Εκaκλησίας κατά τον Μέγαν Βασίλιον,<br />
«Κληρονοµία» τοµ. 13, Α 1981<br />
83. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Αποφατική Εκκλησιολογία του Οµοούσιου, Αθήνα 2002<br />
84. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Ευχαριστιακή Οντολογία, Θεσσαλονίκη 1992<br />
85. Λουδοβίκος Νικόλαος, Η Κλειστή Πνευµατικότητα και το Νόηµα του Εαυτού, Αθηνα, 1999<br />
86. Λουδοβίκος Νικόλαος, Ορθοδοξία και Εκσυγχρονισµός. Ορθόδοξη Εξατοµίκευση, Κράτος<br />
και Ιστορία, στην προοπτική του ευρωπαϊκού µέλλοντος, Αθήνα 2006<br />
87. Μαρτζέλος Γιώργιος, Κατάφαση και απόφαση κατά τον αγ. Μάξιµο τον Οµολογήτη,<br />
Πρακτικά ΚΑ΄Θεολογικού Συνεδρίου, Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2001<br />
88. Μαρτζέλος Γιώργιος, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον Μέγαν Βασίλειον,<br />
Θεσσαλονίκη 1993<br />
89. Μαρτζέλος Γιώργιος, Φιλοσοφία και Θεολογία στην Πατερική Παράδοση, ΕΕΘΣ<br />
(Επιστηµονική Επετηρὶς Θεολογικής Σχολής) τόµος 7, Θεσσαλονίκη 1977<br />
90. Ματσούκας Νικόλαος, ∆ογµατική και συµβολική θεολογία Α, Θεσσαλονίκη 2000<br />
91. Ματσούκας Νικόλαος, Επιστήµη, φιλοσοφία και θεολογία στην Εηαήµερο του Μέγα<br />
Βασιλείου, Θεσσαλονίκη 1988<br />
92. Ματσούκα Νικόλαος, Ιστορία της βυζαντινής φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 2001<br />
93. Ματσούκας Νικόλαος, Ιστορία της φιλοσοφίας, Θεσσαλονίκη 1997<br />
94. Ματσούκας Νικόλαος, Κόσµος, Άνθροπως, Κοινωνία κατά τον Μαξίµο Οµολογήτη, Αθήνα<br />
1980<br />
95. Ματσούκα Νικόλαος, Μυστήριον επί των ιερώς κεκοιµηµένων και άλλα µελετήµατα,<br />
Θεσσαλονίκη 1996<br />
96. Ματσούκας Νικόλαος, Το Πρόβληµα του Κακού. ∆οκίµιο πατερικής θεολογίας,<br />
Θεσσαλονίκη 1992<br />
97. Μπέγζος Μάριο, Προσωποκρατία και Ονοµατοκρατία στον Φώτιο, ∆ιόνυσος και<br />
∆ιονύσιος, Αθήνα 2000<br />
98. Ψευτούκας Βασίλειος, Θεολογική ανάληση του περιεχοµένου της Ερώτησής Ξ΄-<br />
Απόκρισης, Πρακτικά ΚΑ΄ Θεολογικού Συνεδρίου µε Τέµα «Ο Άγιος Μάξιµος ο<br />
Οµολογήτης», Θεσσαλονίκη 2001<br />
270
99. Ραντοσάβλιεβιτς Αλέξαδρος, Το µυστήριον της Σωτηρίας κατά τον Άγιον Μάξιµον τον<br />
Οµολογιτήν, Αθήνα 1975 (sadoqtoro disertacia)<br />
100. Σιάσος Λάµπρο Χρ., Εραστές της Αληθείας, Θεσσαλονίκη 1984<br />
101. Σκιαδαρέσης Ιωάννης, Η λατρεία κατά την Κ. ∆ιαθήκη, Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης<br />
2004<br />
102. Σταµούλης Χρισόστοµος, Φύση και Αγάπη, Θεσσαλονίκη 1999<br />
103. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Αποκάλυπση µέσω πράξεως, λόγων και εικόνων, Θεολογία και<br />
Εκλησία, Αθήνα 1989<br />
104. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Εισαγωγή, Μυσταγωγία του Αγίου Μάειµου του Οµολοήτου, Αθήνα<br />
1997<br />
105. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Ο Θεός είναι Αγάπη, Θεσσαλονίκη 2000<br />
106. Στανιλοάε ∆ηµήτριος, Τα προβλήµατα και οι προοπτικές της ορθόδοξης θεολογίας,<br />
Θεολογία και Εκκλησία, Αθήνα<br />
107. Σωτηροπούλος Χαράλαµπος, Η δια των αρετ’ων απάθεια κατά τον άγιο Μάηιµο τον<br />
Οµολογητή, Θεολογία 50 (1979)<br />
108. Τατάκης Βασίλειος, Η ελληνική πατερική και βυζαντινή φιλοσοφία. Αθήνα. 2000<br />
109. Τρεµπέλας Παναγίωτης, Μυστικισµός- Αποφατισµός, καταφατική Θεολογία. Μάξιµος<br />
Οµολογητής, Γρηγόριος ο Παλαµάς, Αθήναι 1975<br />
110. Φλορόφσκι Γεώργιος,, ∆ηµιουργία κα απολύτρωση (berZnulad Targm. Παν.<br />
Πάλλης), Θεσσαλονίκη 1983<br />
111. Χρίστος Παναγίωτης, Άνθρωπος άναρχος και ατελεύτητος, Από την ανθρωπολογίαν του<br />
Μαξίµου του Οµολογητού, «Κληρονοµία» τ. 12, τεύχος Β΄ΠΙΜΠ, Θεσσαλονίκη 1980<br />
(http://www.myriobiblos.gr/texts/english/christou_maxim.html)<br />
112. Χρήστος Παναγίωτης, ∆ιονύσιος ο Ατεοπαγίτης, Φιλοκαλία 3, Θεσσαλονίκη 1986<br />
113. Χρήστος Παναγίωτης, Η Θεολογική ως µέθοδος προσεγγίσεως προς τον Θεόν,<br />
Θεολογικά Μελετήµατα 3, Θεσσαλονίκη 1977<br />
114. Андия Изабель, Воскресение плоти согласно валентинианам и Иринею Лионскому,<br />
Символ 39, Июль 1998, Париж<br />
115. Асмус Валентин, Античная философия, Москва 1976<br />
271
116. Ахутин Анатолий, Открытие сознания. Древнегреческая трагедия и философия,<br />
Тяжба о бытии, Москва. 1997 (http://synergiaisa.ru/lib/download/lib/ahut/ahutin_1/06%20CH.1.%20otkrytie%20soznanija.doc)<br />
117. Видович Жарко, Трагедия и литургия 1, Современная драматургия, № 1, январьмарт<br />
1998, http://www.hronos.km.ru/libris/lib_we/vidovich01.html<br />
118. Виорель Савва, Эсхатологический характер провославного богослужения,<br />
Эсхатологическое учение Церкви: Материалы конференции (Москва, 14-17 ноября<br />
2005), Москва 2007<br />
119. Лосев Алексей, Ранний и средний эллинизм,<br />
чувственно-материальный космос как объект. §2 Средний эллинизм, История<br />
античной философии в конспективном изложении, М.: "Мысль", 1989<br />
(http://psylib.org.ua/books/losew01/txt05.htm<br />
120. Лосев Алексей, Самое само, Москва 1999<br />
121. Лосский Владимир, Очерк мистического богослсвия восточной церкви,<br />
мистическое богослсвие, Киев 1991<br />
122. Любинская Л.Н., Лепилин С.В., Философские проблемы времени, Москва 2002<br />
123. Мамардашвили Мераб, Введение в Филислфию, Мой опыт нетипичен, Санк-<br />
Петербург 2000<br />
124. Мамардашвили Мераб, Как я понимаю философию, Москва, Прогресс 1990<br />
125. Мамардашвили Мераб, Лекции по античной философии, Москва 2002<br />
126. Мамардашвили Мераб, Обязательность формы,<br />
http://www.philosophy.ru/library/mmk/forma.html<br />
127. Мамардашвили Мераб, Эстетика мышления, Москва, 2001<br />
128. Мейендорф Иоан, Введение в святоотеческое богословие,<br />
http://azbyka.ru/tserkov/svyatye/meiendorf_vvedenie_v_bogoslovie_01-all.shtml<br />
129. Петров Андрей В., Теургия: социо-культурные аспекты возникновения<br />
философски интерпретированной магии в античности, Санкт-Петербург 2001<br />
http://www.centant.pu.ru/aristeas/monogr/petrov/001_0000.htm<br />
130. Петров В, В., Богословие Евхаристии в “Corpus Areopagiticum” и у прп. Миксима<br />
Исповедника, «Православное Учение о Церковных Таинствах», V Международная<br />
богословская конференция Русской Православной Церкви, Москва, 13–16 ноября<br />
2007 http://theolcom.ru/doc/sacradoc/2_08_Petrov.pdf<br />
131. Сидоров Алексей, Смерть как наказание и смерть как благодеяние согласно учению<br />
преп. Максима Исповедника («Вопросоответы к Фалассию», 61), Преподобный<br />
Максим Исповедник. Избранные творения, Изд. Паломник, Москва 2004<br />
132. Фроловский Гиоргий, Византийские отцы V-VIII веков, Париж 1933<br />
272
133. Хоружий Сергей, Антропология провославия, Православная аскеза - ключ к новому<br />
видению человека, москва 2002<br />
273