Segurtasuna Holandako museoetan - Museo Guggenheim Bilbao

Segurtasuna Holandako museoetan
HANNA PENNOCK
Ikuskatzailea, Kultur Ondareko Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoa,Haga.
LABURPENA: Holandan aurrerapen handiak egin dira museoetako arriskuen kudeaketaren
arloan. Aurkezpen honetan kudeaketa horren inguruko sarrera historikoa egingo dut. Delta izeneko
Kontserbazio Plan Holandarra azalduz hasiko naiz. Halaber, kide naizen Kultur Ondareko
Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoaren zereginen eta egin ditugun ikerketen inguruko xehetasunak
emango ditut. Aurrerapen nagusien artean honako hau lortu dugu: estatuko museo pribatizatuek
hondamendiei aurre egiteko plan bat egin dezaten behartzea ministroaren aldetik. Plan hori, batez
ere, bertako bildumei begira egingo litzateke. Plan horiek aztertuko ditugu eta nola egin genuen
azalduko dut. Halaber, Holandan jasandako hainbat hondamendi eta hartutako neurriak
deskribatuko ditut.
Gaur egun, estatuko museo pribatizatuek arriskuen inguruko kudeaketa integratuko plana izan
behar dute. Plan hori ere aztertuko dugu. Kultur ondareak jasaten dituen gertakariak
erregistratzeko datu-basea sortu zen eta 2008ko urtarrilean kultur ondarea babesteko zentro
espezializatua zabaldu zen. Holandan gauzatutako jarduera horiek jardunbide egokien adibide gisa
balio izatea espero dut.
Sarrera
Holandako Kultur Ondareko Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoan egiten dudan lanari buruz hitz egingo dizuet. Halaber,
museoetan arriskuen kudeaketaren arloan Holandan egiten diren jarduera guztiak zehaztuko dizkizuet.
Holandan iraganean estatuarenak ziren 25 museo inguru daude. Zalantzarik gabe horietako zenbaiten izenak
ezagunak egingo zaizkizue. Bilduma bikainak dituzten museo ederrak dira. Horietako zenbait aipatuko ditut:
Rijksmuseum eta Van Gogh museoa, biak Amsterdam-en; Kröller-Müller Museum, Arnhem-en ondoko parke
nazionalean; Arnhem-go aire zabaleko museoa; Zaharkien museoa eta Etnologiako museoa, biak Leiden-en; eta arte
erlijiosoko museo nazionala, Utrecht-eko Catharijne Convent. Museo hauetan eta beste hainbatetan erakusten diren
bildumak oraindik estatuarenak dira eta gaur egun fundazioek kudeatzen dituzte.
Historia: Zaintzeko Delta Plana
Laurogeiko hamarkadan argi geratu zen bilduma horien kudeaketak ez zituela beharrezko kalitate-baldintzak betetzen.
1988. urtean Holandako Kontu Auzitegiak zaintzaren kudeaketari buruz txosten suntsitzailea egin zuenean, neurri
garrantzitsuak hartzeko unea heldu zen. Kultura ministroak pribatizazioaren alde egin zuen. Hala ere, prozesu hori hasi
aurretik bildumak egoera onean utzi behar ziren. Helburu hori lortzeko diru-laguntzen plan berezia diseinatu zuten.
Plan horri Kultur Ondarea Zaintzeko Delta Plana deitu zitzaion. Museoei diru-laguntzak eskaintzen zizkien, bertan
zituzten bildumek eta bilduma horiek jasotzeko baliabideek nazioarteko estandarrak bete ahal izateko. Zaintza
prebentiboa eta aktiboa bezalako hainbat kontzeptu berri modan jarri ziren, biltegiratzeko espazio zaharrak egokitu
zituzten eta espazio berriak eraiki zituzten, material azidoak, hautsa eta bildumentzako kaltegarriak diren gainerako
elementuak kendu zituzten, eta bilduma horiek ordenatuta gorde zituzten. Zaintzaren arloan hobekuntza horiek egiteaz
gain, beste prozesu garrantzitsua ezarri zuten, bildumako artikulu guztiak erregistratzeko prozesua alegia. Azken
finean artikulu horietan oinarrituta zehaztu daitezke bilduma baten jatorria eta garrantzia. Beraz, bildumen buruak,
idazkariak eta zaintzan adituak museoko langileen artean elementu nagusi bihurtu ziren.
Argi zegoen museo nazionalak independizatuta bertako bildumen zaintzaren kudeaketa gainbegiratu beharko zela.
Bildumek Estatuarenak izaten jarraituko zuten. Kudeaketa bakarrik geratuko zen fundazioen esku. Horretarako
ikuskatzaileen kidegoa sortu zen 1993an. Ikuskaritzari buruzko araudia estatuaren eta museoen artean sinatutako
kudeaketa-akordiora gehitu zen. Ikuskaritzetan ahal zuten guztian laguntzeko konpromisoa hartu zuten museoek.
Ikuskatzaileen kidegoaren txostenak Kultura Ministeriora bidaltzen dira.

Ikuskatzaileen kidegoa
Kultur Ondareko Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoa Hezkuntza, Kultura eta Zientzia Ministerioaren dibisio independentea
da. Gure bulegoak Hagan daude. Duela bi urte beste hiru Ikuskatzaileen Kidegorekin “elkartu” ginen. Orain lau arlo
daude: Arkeologia, Artxiboak, Bildumak eta Monumentuak. Nik Bildumen arloan lan egiten du, beste bost
ikuskatzailerekin eta ikuskatzaile buruarekin batera. Talde txikia gara eta gutako bik bakarrik jarduten dugu lanaldi
osoan.
Gure ikuskatze arruntetan artikuluen kalitatea, eta bildumen zaintza eta egoera ebaluatzen ditugu. Bilduma bat egoera
onean gordetzeko funtsezko hainbat alderdi hartu behar dira kontuan: bildumaren erregistroa ondo egitea, bilduma
behar bezala gordetzea, klima-baldintza egonkorrak eta egokiak, izurriteen kontrola, eta abar. Bestalde, arriskuen
kudeaketa egokia aplikatu behar da.
Neurri batean objektibitatea bermatzeko, bi edo hiru urtez behin bilduma bakoitzetik ausazko aukeraketa bat egiten
dugu. Gutako gehienak arte-historialariak gara eta ez gaude estatistiketan espezializatuak. Horregatik, estatistikalari
profesional baten laguntza dugu. Noizean behin ikastaroak ematen dizkigu eta ausazko laginak aztertzen laguntzen
digu museoetan. Erregistratutako artikulu guztietatik 43 objektu aukeratzen ditugu. Inbentario-zenbakiari dagokion
objektua bilatzen dugu. Ondoren “gauza bera baina alderantziz” egiten dugu: ausaz objektu bat aukeratzen dugu, bere
inbentario-zenbakia eta kokapena idazten ditugu eta, ondoren, inbentarioan bilatzen dugu. Estatistiken arabera, 86
artikulu aukeratuta nahikoa izango litzateke erregistroaren eta zaintzaren kalitateari buruzko nahiko iritzi fidagarria
emateko.
Sei alderdi aztertzen ditugu:
o Objektuak inbentario-zenbaki bat badu?
o Leku egokian kokatua dago?
o Bere estatutu juridikoa ezagutzen da?
o Deskribatua dago?
o Objektua osatzen duten materialak deskribatu dira?
o Objektua nahikoa babestua dago?, hau da, objektua “egoera onean dago”?
Ikuskaritza egitean objektuak dauden espazio guztiak bisitatzen ditugu: museoko erakusketa-aretoak eta biltegiak.
(Noski, zuzendariaren eta komisarioaren bulegoetan inoiz ez dago objekturik, eta abar). Jarraian, baldintza kimatikoak
(tenperatura eta hezetasun erlatiboa), ager daitezkeen intsektu-izurriteei nola egiten zaien aurre, garbiketa-egutegia,
eta abar aztertzen ditugu. Halaber bildumen arriskuen kudeaketa aztertzen dugu.
Eta hemen nire esku-hartzearen gai nagusira heltzen gara, arriskuen kudeaketara alegia. Arriskuen kudeaketaren
barne sartzen dira, museo bateko bildumak jasan ditzakeen hondamendiei aurre egiteko museo horrek dituen
prebentzio-neurriak. Neurri horiek hondamendia ekiditeko edo kontrolatzeko diseinatzeaz gain, ondorioei ere aurrea
hartu behar diete. Horren barne sartzen dira objektuen zaintza eta prentsarekin ezusteko harremana.
Arriskuen kudeaketari buruzko ikerketa 20 museotan
Duela zenbait urte garai hartan estatuaren esku zeuden 20 museotako arriskuen kudeaketa ikertu nuen.
Galdera-zerrenda luze bat egin nuen. Zerrenda hori, elkarrizketa-formatuan, museo horietako arriskuen kudeaketako
arduradunei banatu zieten. Ikerketa horren bidez arriskuen kudeaketaren mailari buruzko ikuspegi orokorra eman nahi
nuen. Elkarrizketak 1997 eta 1999 urteen artean egin nituen. Elkarrizketa horien bidez zirkunstantziak eta prozedurak
argitu nahi nituen, alderdi teknikoak edo ekonomikoak alde batera utzita. Instalazio teknikoak berriagoak edo
zaharragoak direla alde batera utzita, arriskuak ondo kudeatzeko instalazio horiek behar bezala erabili behar dira. Oso
garrantzitsua da gertakari bat ematean jarraitzen diren prozedurak zehatz-mehatz erregistratzea eta langileen esku
jartzea.
Nik elkarrizketen hasieran, beti, hondamendien aurrean esku hartzeko planik ote zuen museoak galdetzen nuen.
Erantzuna, beti, baiezkoa izan zen. Baina plan hori bertako bildumarako ere aplikatzen zen galdetzen nuenean, 20
kasuetatik 17tan ezetz erantzun zidaten. Delta Planaren neurri zabalei esker bilduma bat kontserbatzeko baldintzak
asko hobetu badira ere, bilduma horien segurtasuna ez da handitu.
Lehen galdeketa
Elkarrizketek bi eta hiru ordu bitarte irauten zuten. Ehun galdera ingururekin bildumarako mehatxu izan zitezkeen
alderdi guztiak aztertzen ziren. Uholdeak, suteak, objektuak atera eta ondoren zaintzea, lapurreta, ekipo elektrikoen eta
berogailuen erabilera, alarma itzali ondorengo prozedurak, bandalismoa eta objektuetan kalteak eragitea, garraioa,
garbiketa-prozedurak, lizuna eta izurriteak, ostalaritza-zerbitzua, ikerketa zientifikoa eta aipatutako hauek bezain
garrantzitsua zen aire zabalean suarekin lan eginez gero operazio-prozedurak bezalako arriskuen aurrean museoaren
jarrera kontuan hartzen zen landutako gaien artean.

Galderak, batez ere, prozedurekin lotuak bazeuden ere, oso praktikoak ziren. Ezagutzen dute langileek gas- eta urhornidurako
sareak non dauden? Larrialdi-zerbitzuekin harremana eraginkorra da? Larrialdi kasutarako irteteko planak
daude? Eta abar.
Nire lankideek eta nik elkarrizketak transkribatu eta gure oharrak idatzi genituen. Ondoren, museoetako zuzendariei
bidali genizkien, eta euren erreakzioak, aldaketak, erantsi nahiko lituzketen puntuak eta abar idazteko eskatu genien.
Hogei txosten horiek dokumentu bakar batean bildu nituen museoen izenak aipatu gabe. Dokumentu hori 2000. urtean
argitaratu zen. Alferrikakoa iruditu zitzaidan museoak alderatzea, euren bildumen artean alde handia zegoelako,
350etik (Hagako espetxeko atea) hamar milioi (Naturalsi, Leidengo historia naturaleko museoa) arte. Bestalde,
museoen eraikinak eta bertan obrak biltegiratzeko espazioak eta hauen kokapena oso diferenteak ziren. Txostena une
horretako egoeraren sinopsi eta etorkizunean politika berriak egiteko oinarri gisa pentsatuta zegoen. Amaieran hainbat
gomendio egiten nituen. Gomendio horietako zenbait ondoren zehaztu nahi ditut:
1) Segurtasuna funtsezkoa da museo bateko bildumaren zaintza kudeatzeko. Beraz, museoko zuzendaritzak
lehentasun osoa eman behar dio. Museoetan gainbegiratzearen arduraren zati bat larrialdiko langile kualifikatuen esku
dagoen arren, gehiegitan zaintzaileek, bisitariek, aldi baterako langileek, museoko gidek eta boluntarioek ere egiten
dute lan hori. Hondamendi bat gertatuz gero pertsona horiek ezin dute erantzun egokia eman.
2) Museo guztiek gertakarien erregistroa izan behar dute eta bertan gertakari gisa sailka daitezkeen kasu guztiak
erregistratu behar dituzte. Horrela arriskuak errazago antzeman daitezke. Hori oso garrantzitsua da. Hondamendien
aurrean jarduteko plan bat egin baino lehen arriskuak aztertu behar dira.
3) Askotan, eraikinean obrak egiten diren bitartean edo beste edozein arrazoirengatik bilduma baten zati bat beste leku
batean gordetzen da aldi baterako. “Aldi baterako” irtenbide horiek zenbaitetan bi urte arte iraun dezakete eta oso
arriskutsuak dira. Kasu gehienetan ez zituzten hartu bildumak behar bezala babesteko neurri egokiak. Zoritxarrez
behin baino gehiagotan neurri horien beharra frogatu da.
Ondoren, azken urteetan Holandako zenbait museok jasan dituzten hainbat hondamendi labur-labur aztertuko ditut.
Lapurreta
2002an Vincent van Gogh-en bi koadro lapurtu zituzten Amsterdamgo Van Gogh Museotik eskailera bat erabilita eta
leiho bat apurtuta. Hasieran, lapurretarako erabilitako metodo sinplea ikusita, ikasle batzuen txantxa zirudien. Baina
koadroak ez dira agertu. Urte berean Hagako Museoko erakusketa batetik diamante asko lapurtu zituzten. Iaz,
eskualdeko bilduma garrantzitsua duen Westfries Museotik hainbat koadro lapurtu zituzten. Kasu honetan alarmen
sistema manipulatu zuten. Delft-eko museo militarrean ere liburuak eta grabatzeak lapurtu zituzten. Museoko
komisarioak objektu horiek lapurtu zituen denbora-tarte luze batean. Errudun deklaratu zuten.
Bandalismoa
Buru nahasmendua zuen gizon batek aizto batekin Dordrecht-eko museoarenak ziren XVII. mendeko hamaika koadro
pitzatu zituen. Gauza bera gertatu zen Stedelijk Museum-en bi aldiz, Amsterdamgo arte modernoko museoan.
Rembrandt-en Gaueko Erronda hirutan kaltetu zuten, horietatik bitan azidoa erabiliz. Eta, duela gutxi buru
nahasmendua zuen gizon batek Van der Helst-en koadro bat kaltetu zuen Rijksmuseum-en.
Suteak
Sute batek Arnhem-go aire zabaleko museoaren landetxe historiko bat suntsitu zuen. Gauzak okertzeko, bildumaren
zati handi bat bertan gordeta zegoen “aldi baterako”, gordetzeko leku egokiago baten bila zeuden bitartean. Artelan
horiek guztiak betirako galdu dira.
Holandaren Ekialdean dagoen Enschede-ko tresna piroteknikoen fabrika batean gertatu zen eta hogei lagun hil zituen
leherketak herrialde osoa astindu zuen. Inguruan zegoen museoak kalte handiak izan zituen.
Duela aste gutxi Amersfoort-eko Armando museoan sekulako sutea izan zen. Oraindik bizirik dagoen Armando
artistaren bilduma XIX. mendeko eliza batean zegoen. Eliza, bilduma eta hainbat mailegu erabat suntsitu ziren.
Koadro bakarra libratu zen baina kalte handiekin. Sutea hain handia izan zenez ezingo da zergatia zehaztu.

Uholdeak
Zorionez Holandan ez ditugu urakanak bezalako hondamendi natural bortitzak jasaten, ez eta lurrikara larriak ere. Hala
ere itsasotik, ibaietatik eta maiz gertatzen diren zaparradetatik datorren gehiegizko uraren ondorioak jasaten ditugu.
Orain arte dikeen sistemaren bidez ibaiek gainezka egitea ekidin da. Hala ere, hainbat museotako sototan hezetasuna
dago urak hartzen duen maila handiagatik edo euri jasa handiengatik. Bildumak soto horietan gordetzen ziren. Hala
egiten zuten Rotterdam-eko Boijmans Van Beuningen Museum-ean eta Groninger Museum-ean, herrialdearen
iparraldean.
Wijk bij Duurstede-ko eskualdeko artxiboa urez estali zen. Artxibotik hurbil egindako obra batzuetan, ustez lurpeko ura
ateratzeko erabiliko ziren ponpek huts egin zuten. Gainera, hori gauerdian gertatu zen, hondamendi gehienekin
gertatzen den moduan. Artxiboko sotoa urez bete zen eta ur detektagailuek huts egin zuten. Ura bi metrotara heltzean
alarma itzali egin zen eta ke-detektagailuetaraino heldu zen; detektagailu horiek, zirkuitulabur baten ondorioz, aktibatu
egin ziren. Artxibo osoa galdu zen, XIII. mendekoa.
Holandan udan eguraldi txarra egiten duenean euri asko eta hezetasun handiegia izaten dira. Nahikoa da berogailuko
edo aire girotuko sistemak denbora baterako hondatzea biltegiratze-eremutan lizuna sortzeko. Zoritxarrez, hainbat
aldiz gertatu da hori.
Hondamendien aurrean bildumentzako planak
Erreferentzia gisa lehen aipatu dudan aurreneko ikerketa hau hartuta, estatuarenak izandako museo guztiei bertan
zituzten bildumak hondamendietatik babesteko plana 2003. urtea baino lehen egiteko eskatu zien Kultura Ministerioak.
Guk plan horiek gainbegiratu behar genituen.
Bigarren galdeketa: 49 galdera
Ez da nahikoa planak irakurtzea. Analisiek eta eztabaidek informazio gehiago ematen dute eta kalitateari buruzko ideia
zehatzagoa eskaintzen dute. Horretarako 49 galderez osatutako beste zerrenda egin nuen. Planaren edukien eta
biltzeko moduaren inguruan argibideak eman nahi nituen. Neurri prebentiboen inguruan, erantzukizunak banatzeko
moduaren inguruan eta prozesuen inguruan galdetu genuen.
Estatuarenak izandako museo guztiak bisitatu nituen elkarrizketak egiteko. Galdeketa eta arriskuak behar bezala
kudeatzeko funtsezkoak iruditzen zaizkidan alderdiak aztertu aurretik, museoek halako lan gogorra nola egiten duten
azaldu nahiko nuke. Harrigarria da hondamendien inguruan egindako planen artean dauden diferentzia handiak.
Zenbait museok adituak azpikontratatu bazituzten ere, gehienek Bildumen Kudeaketako eta Segurtasuneko sailetako
langileei agintzen zieten lana. Emaitzak diferenteak ziren. Kasu batzuetan plana zehatza zen eta berehala aplikatzeko
prest zegoen, bestetan zirriborro orokorra egin zuten, eta beste hainbat kasutan ez zuten ezer egin denbora luzez.
Je t’adore!
Izkirimiri bat kontatu nahi dizuet. Denbora luzea igaro ondoren, frantses batek bere neska-lagun ingelesa berriz ikusten
du. Mutilak atea erdiz erdi irekitzen du, neskaren aurrean belaunikatzen da eta grinaz honako hau esaten du: ‘Je
t’adore!’ (Maite zaitut) Eta neskak zakarki honako hau erantzuten dio: ‘Itxi atea!’
Izkimiri labur honek arriskuen kudeaketarekin lotutako bi elementu ditu. Lehendabizi: Elkar ulertzen al dugu? Hau da:
Komunikazioa egokia dago? Eta, bigarren gauza: Nork ixten du atea? Zereginak zuzen esleitzen dira?
Plan on batek ibilbide egokia, eskema argiak, eta dokumentua argi eta ondo ulertzen lagunduko duten zerrendak izan
behar dituela uste dut. Hizkuntza korapilotsua bada eta akatsez josia badago, kritikatu baino ezin dut egin. Halako
garrantzia duen plan bat kontuz eta zehatz egin behar da. Planaren formatua, hizkuntza eta aurkezpena koherenteak
ez badira, ez du ezertarako balioko.
Hainbat plan museo baterako
Hori oraindik zailagoa da bildumak hainbat lekutan dituzten museoen kasuan. Objektuak beste lekutan gordeta
badaude leku bakoitzerako plan espezifikoak diseinatu behar dira. Gauza bera gertatzen da maileguekin: noski
asegurua dute, baina artelanak jasotzen dituen museoak ere artelan horietarako egokia den hondamendien aurkako
plan bat al du?
Elkarrizketa
Elkarrizketetan, bildumaren aurkako mehatxu nagusiei erantzuten zitzaien. Museoaren antolakuntza, hondamendi
batean jarraitu beharreko prozedurak, uholde-, sute-, bandalismo- eta lapurreta-arriskuak, eta bilduma museotik
ateratzea bezalako gaiak landu zituzten. Zenbait museok izugarrizko zailtasunak dituzte euren bildumen artean
lehentasunak zehazteko. Hau da, zaila gertatzen zaie erabakitzen zein objektu atera behar dituzten lehendabizi.
Zenbait kasutan azpian zegoen arazoa zen hainbat sailek antolakuntza uharte txiki gisa egiten dutela, eta komisarioek
uste dute “euren” bilduma dela garrantzitsuena.

Hondamendiei aurre egiteko plana ondo diseinatua bazegoen, elkarrizketak ordubete eta ordu eta erdi artean irauten
zuen. Kasu horietan erantzunak argiak eta zehatzak ziren, eta planean espezifikatuak zeuden. Elkarrizketak gehiago
irauten bazuen hainbat gai argitu behar zirela esan nahi zuen. Elkarrizketetan gomendioak egiten genituen eta, behar
izanez gero, adostasunera heltzen ginen eta hainbat arazo konpontzeko data zehatz bat jartzen genuen.
Gomendioak
Emandako zenbait gomendio azalduko dizkizuet. Ikuskatzaileen kidegoari garrantzitsua iruditzen zaiona jasotzen dute.
Hondamendien aurkako planak oinarrizko bi baldintza errespetatu behar ditu. Lehendabizi, arriskuen azterketa:
mehatxuak ezagutzen direnean bakarrik egin daiteke plan errealista bat. Ondoren, zereginak eta erantzukizunak
zehaztu behar dira, aurrerago, inoiz ez gertatzea espero dugun hondamendi baten ondoren, honako hau esateko:
‘Prest geunden eta ahal genuen guztia egin genuen hondamendia kontrolatzeko’.
Bertatik eman ohi dugun beste gomendioa sortzen da. Hondamendia gertatzen bada, nor hitz egingo du prentsarekin?
Nork idatziko du ahalik eta azkarren eman behar den prentsa-komunikatua? Prentsarekiko harremanaren atala
planaren funtsezko zatia da hondamendiak gertatuz gero. Ez da harritzekoa hondamendi hauek jasan dituzten
museoek arreta handiagoa jartzea arlo honetan orain.
Sutea sortzeko arrazoi nagusietakoa da kanpoan suarekin lan egitea: adibidez, soldatu edo zorrozteko makina
erabiltzea. Horregatik, agindu guztiak ondo ikusteko moduan egotea eta langile guztiek ezagutzea gomendatzen dugu.
Ez dituzte langile teknikariek bakarrik ezagutu behar, hondamendiei aurre egiteko planean ere sartu behar dira. Krisitaldeko
kideak (askotan, zuzendaritzako kideak) izan dira inoiz su itzalgailuak erabiltzeko moduari buruzko ikastaroren
batean? Inoiz ez badute bat erabili, segur aski ez dute jakingo nola funtzionatzen duen edo zenbat pisatzen duten. Eta
zer gertatzen da zaharberritzaileekin? Kanpoan suarekin eta material arriskutsuekin lan egiten dute. Ba al dakite
langileek nola erreakzionatu zerbait oker badabil?
Bildumak ateratzea
Planaren atal nagusi bat bildumak ateratzea da. Ildo horretan honako hau entzun ohi dugu: “Bai, baina ezin dugu
gauza guztietan pentsatu!” Noski, ezin da. Eta ez da beharrezkoa egitea. Jakina da hondamendiak ez direla iragartzen
eta ezin direla aurreikusi. Hala ere, hainbat egoerari aurre egoteko prest egon gaitezke. Museoaren toki estrategikotan
“zoritxarrei aurre egiteko kit-a” dagoela ziurtatu. Kit horrek lehen sorospeneko ekipamendua, materialak eta tresnak
izan behar ditu. Biltegiratzeko espazio, pisu, konpartimendu eta gela bakoitzerako lehentasunen zerrenda osa dezake.
Hobe da aldez aurretik objektu garrantzitsuenak zehaztuta izatea, gauzak okertzen diren unean horretan pentsatzen
hasi beharrean. Suhiltzaileei guztiaren berri emateaz gain, nor gehiago aukeratu dute objektuak ateratzeko eta nork
ezagutu behar ditu objektu garrantzitsuenak dauden tokiak?
Urak kaltetutako objektuak (jario baten edo sutea itzali izanaren ondorioz) leku segurura eraman behar dira. Hozkailuinstalazioren
batekin kontraturik sinatu da paperean egindako artelanak edo liburuak eramateko? Garraiorik badago?
Larrialdi-kasutan bestelako biltegiratze-lekuren bat erabil daiteke? Eta nork gainbegiratzen du artelanen ebakuazioa?
Bildumen Kudeaketarako zuzendaria ez badago nork ordezkatzen du? Nork manipulatzen ditu objektuak
ebakuatzean? Irmoki gomendatzen dugu Bildumen Kudeaketarako eta Segurtasuneko sailetako langileek larrialdikasuan
objektuak manipulatzeari buruzko ikastaroa egitea. Ikastaro hori beste hainbat museorekin batera antola
daiteke. Garrantzitsuena: elkarlana. Museoak elkarrekin lan egitera animatzen ditugu elkarren artean laguntzeko eta
elkarrengandik ikasteko.
Osotasuna
Lapurreten inguruan badira estatistika triste batzuk: Lapurreten %80 inguru bertakoek egin dute. Uste dut garrantzitsua
dela hori gogoratzea eta langileak babestea prozedura argiak ezarrita. Zoritxarrez langileen zintzotasunak ezin du tabu
izan.
Ebakuazio-planak larrialdi-kasutan
Azkenik, hondamendiei aurre egiteko planekin lotuta, ebakuazio-planak izatea bezain garrantzitsua da elkartu eta
simulakro bat antolatzea, pertsona bakoitzak larrialdia gertatuz gero bete behar duen zeregina bere gain hartuta. Nire
ustez prozedurak teorikoki aztertzea bezain garrantzitsua da prozedura horiek simulakro bidez praktikara eramatea.
Beste hainbat ekimen
Holandan, arriskuen kudeaketaren esparruan ere beste hainbat ekimen aplikatzen dira.
Prebentzio-sareak
Duela zenbait urte prebentzio-sare bat jarri zuten martxan Hagan. Kultur Ondarearen Institutu Holandarrak lagunduta
eta aditu batek bideratuta, 19 kultur erakundek elkarrekin idatzi zituzten hondamendiei aurre egiteko planak. Museoez

gain artxiboek, liburutegiek, Poliziak eta Suhiltzaileek ere hartu zuten parte. Sarri biltzen ziren, eta babes- eta
segurtasun-arloetan zituzten arazoak aztertzen zituzten. Ideia-trukatze honen bitartez guztiek asko ikasi zuten. Eurek
egindako planak jada praktikan jartzen diren arren, urtean behin edo bitan biltzen jarraitzen dute. Orain herri gehiagok
hartzen dute parte prebentzio-programan. Kultura Ministerioak ere sustatu duen formula hori estatu-mailan aplikatzen
da gaur egun. 60 eskualde barne hartuko dituzten 60 sare izango dira. Atzerrian ere –Belgikan adibidez– ekimen hau
jarri dute martxan. Eta, noski, zuei guztiei gomendatzen dizuet.
Museoetako Segurtasuneko Batzorde Nazionala
Horretaz gain, 2005ean Museoetako Segurtasuneko Batzorde Nazionala sortu zuten. Talde horrek Museoen Elkarte
Holandarreko batzorde gisa dihardu. Segurtasunerako eta instalazioen kudeaketarako museoen interesa sustatzen du.
Halaber informazioa trukatzeko sarea osatzen du.
Beste hainbat aurrerapen
Museoen segurtasunez ere arduratzen da Holanda. Holandako gobernuak erakusketa garrantzitsu eta garestien
antolatzaileari kalte-ordainak emateko aukera eskaintzen du. Kalte-ordainak jasotzeko, arriskuen kudeaketa egokia
izan behar da.
Museoetako objektuak, liburuak eta artxiboak onik ateratzeko, hondamendien aurrean erantzuteko ekimen pribatuak
proposatu zituzten.
1) Zaharberritzaile talde batek “zoritxarrei aurre egiteko kit” eramangarria garatu du larrialdia gertatuz gero objektuak
babesteko.
2) Beste zaharberritzaile talde bat larrialdi-kasutan kaltetutako objektuak tokian bertan zaintzeko moduari buruzko
arauak lantzen ari da.
3) Garraio-konpainiek eta zaharberritze-enpresek euren zerbitzuak eskaintzen dituzte, eta paketatzeko materiala,
furgonetak eta hozkailu-instalazioak dituzte. Zaharberritze-lana egin behar denean, instalazio horietan paper bustia
izoztu daiteke kalte handiagoak ekiditeko.
Gertakarien erregistroa
Beste proiektu bat da kultur ondareak jasaten dituen gorabeherak erregistratzeko datu-basea. Hagako Errege
Liburutegiak proiektu pilotu gisa hasi zuen Ministerioak finantzatuta. Datu-base honetan museo, artxibo, liburutegi,
monumentu eta gurtze-tokitan gertatutako gorabeherak erregistratzen dira. Gorabeherak erregistratzen badira, joerak
argiago ikusiko dira eta azterketa zientifikoak egin ahal izango dituzte. Halaber, gorabeheren eragina murrizteko eta
zenbaitetan saihesteko, eta zein akats egin ziren jakiteko balio izan duten neurketak erregistratuko dira. Ildo horretatik,
datu-baseari esker jardunbide egokienak eta okerrenak, akatsak eta arrakastak identifikatu ahal izango dituzte. Azken
erabiltzaileek informazio hau eskuratu ahal izango dute informazioaren zati bat konfidentziala den arren. Informazioa
trukatzeko oso plataforma erabilgarria izango da museoentzat.
Horretarako oztopo izan daiteke gertakariei buruzko informaziorik eman nahi ez izatea museoek edo beste edozein
erakundek. Hala ere Holandan arriskuez eta hauen kudeaketaz gero eta gehiago jabetzen ari dira. Horregatik, bertako
kultur erakundeek euren ezagutza (kezkak zein alderdi positiboak) besteekin partekatzeko zalantzarik ez izatea espero
dugu ikuspegi erabilgarri berriak sortu ahal izateko.
Museoen perimetroei buruzko ikerketa
Van Gogh Museum-en eta Museon-en izandako lapurreten ondoren, Holandako Kultur ministroak garai batean
estatuarenak ziren museoak zeuden eraikinen kanpoko egituren inguruko ikerketa egitea exijitu zuen. Zenbaterainoko
erraztasuna zegoen bertan sartzeko? Zein segurtasun-neurri dituzte eraikinek? Hau da: zenbateko babes fisikoa dute
museoek? Galdera horiei erantzuteko proiektu pilotu bat gauzatu zuten. Bertan hiru museo ikuskatu zituzten sakonean.
Proiektu horretatik hainbat ondorio atera zituzten. Nagusia zen ez direla irizpide orokorrak aplikatzen. Museoen
babesak derrigorrez pertsonalizatua izan behar du. Museo guztiak diferenteak dira: eraikina berria edo monumentu
historikoa izan daiteke. Hiriaren erdian, parke nazionalean edo enbaxada baten inguruan egon daiteke. Bestalde,
bildumak oso diferenteak dira: Rembrandt eta Van Gogh-en pinturetatik Aire Zabaleko Museoko objektu apaletara,
intsektu txikitatik elefante izugarri handitara Historia Naturaleko Museoan, edo Etnologiako Museoko lumadun
dekorazio hauskorrak. Objektu horiek guztiak, neurri batean, zaurgarriak dira eta babesteko modu diferenteak behar
dituzte.
Halaber ondorioztatu zuten erresistentzia-denbora ez dela egokia. Erresistentzia-denboraren barne sartzen dira,
larrialdi-zerbitzuak heldu arte lapurretak, muturreko baldintza meteorologikoak, uholdea edo sutea antzeman eta
jasateko eraikin batek duen denbora. Adibidez, eraikinaren erresistentzia-denbora 15 minutukoa bada –antza hori da
batez besteko “ofiziala”–, baina polizia edo segurtasun pribatuko zerbitzua ezin bada 30 minutu baino lehen heldu,
suteak, uholdeak edo lapurren sarrera antzemateko sistemek ez dituzte behar diren baldintzak betetzen. Museoek
abisu-sistema azkarragoak behar dituzte.

Noski, antzemate-sistemak eta eraikinaren perimetroaren erresistentzia ez dira faktore bakarrak. Museoaren
antolakuntza-kudeaketa egokia izateko, politika argia eta prozedura zehatzak aplikatu behar dira.
Arriskuen kudeaketa integratua
Ondorio horiei erantzuteko, Kultura Ministerioak museo pribatizatuei euren premiak definitzea exijitu zien, era horretan
egon zitezkeen arriskuei eta hauen ondorio katastrofikoei hobeto aurre egiteko. Museo bakoitzaren inbentarioa egin
zuten. Bertan, eraikinaren perimetroaren barneraezintasunari, antzemateari eta langileei zegokienean zeuden akatsak
azpimarratu zituzten. Beranduago, Ministerioak fondo batzuk esleitu zituen egiturako, elektronikako eta antolakuntzako
neurrien kalitatea hobetzeko hurrengo urteetan.
Neurri horiei esker, estatuarenak izandako museoek, beste hainbat museok, artxiboek eta liburutegiek diru-laguntza
jaso ahal izango dute arriskuen azterketa egiteko eta hondamendiei aurre egiteko plan integrala osatzeko.
Beste behin ere, Kultur Ondareko Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoak ikuskatuko ditu plan horiek.
Espero dut argi geratu izana estatuarenak izandako museoek hondamendien aurka egiteko planen ikuskaritza ez dela
soluzio bakarra. Planak aztertuta Ikuskatzaileen Kidegoak museoen arriskuen kudeaketa integratuaren kalitatea hobetu
nahi du.
Bestalde, museo bakoitzak landu behar du bere plana. Larrialdi-kasutan museoetako langileek jarri behar dituzte
martxan plan horiek.
Informazio-zentroa
2008. urtearen hasieran kultur ondarearen babesean espezializatutako informazio-zentro espezializatua zabalduko da.
Gaiaren inguruko ezagutzak herrialde osoko museoei, artxiboei, liburutegiei, monumentuei eta elizei transmitituko die.
Hau ere Kultura Ministerioak finantzatzen du. Oso pozik nago zentro honekin: oso garrantzitsua da ezagutza osoa
bateratzeko eta kultur ondareko sektore osoak laguntza eta informazioa eskuratu ahal izateko leku bat izatea.
Museotako arriskuen kudeaketaren esparruan Holandan egindako jarduera horiek guztiak jardunbide egokien adibide
izatea espero dut. Ziur nago hitzaldi hau oso lagungarria izango zitzaizuela zuen arriskuen kudeaketa-sistemen
kalitatea hobetzeko. Lan handia da baina merezi du.
Egileari buruz
Hanna Pennock-ek Artearen Historia eta Italiar Filologia ikasi zituen Utrecht-eko Unibertsitatean. XIX. mendeko arte
holandar eta italiarrean espezializatua dago. Holandako hainbat museotan ikerlari eta erakusketen antolatzaile gisa lan
egin du. 1995az geroztik, Kultura, Zientzia eta Hezkuntza Ministerioaren barne dagoen Kultur Ondareko Ikuskatzaileen
Estatuko Kidegoko ikuskatzaile gisa lan egiten du. Ikuskatzaileen Kidegoaren zeregin nagusia da estatuko museo
pribatizatuak ikuskatzea kultur ondareen kontserbazioa bermatzeko. Erakunde horren barne, museoen arriskuen
kudeaketan espezializatua dago Hanna. Gaur egun Museoen Segurtasuneko Nazioarteko Batzordeko zuzendaritzabatzordeko
kide da, bai eta ICOMeko Kontseilu Betearazleko kide ere.
Hanna PENNOCK
Kultur Ondareko Ikuskatzaileen Estatuko Kidegoa
Bildumen dibisioa,
Haga, Holanda
E-mail: pennock@erfgoedinspectie.nl