univerzitet “sv. kliment ohridski ”- bitola fakultet za turizam i ...

UNIVERZITET “SV. KLIMENT OHRIDSKI ”- BITOLA 

FAKULTET ZA TURIZAM I UGOSTITELSTVO - OHRID 

PRIMENA NA MARKETINGOT KAJ POZNAÂJNITE 

KULTURNI MANIFESTACII VO РЕПУБЛИКА 

MAKEDONIJA I NIVNIOT EFEKT VRZ RAZVOJOT NA 

TURIZMOT 

-doktorska disertacija- 

Kandidat Mentor 

M-r.Zoran Strezovski Prof.D-r.Sofronija Miladinoski 

Ohrid, 2012

АПСТРАКТ 

Културните манифестации се организираат со цел задоволување на 

одредени културни потреби на потрошувачите (посетителите). 

Трудот преставува акционо истражување спроведено во функција 

на докажување на поврзаноста на маркетингот кај културните 

манифестации во Република Македонија со зголемување на бројот 

на посетители кај истите. Примената на иновативен маркетинг микс 

преку креирање на квалитетни настани, по разумна цена, 

дистрибуирани во вистинско време и место, промовирани на 

соодветен начин овозможува зголемување на бројот на посетители 

и зајакнување на брендот на манифестацијата во општеството. 

Трудот е потенцира поврзаноста на иновативните маркетинг пакети 

насочени кон бизнис заедницата со зголемување на финансиските 

средства на истата и нејзин развој на подолг временски рок. 

Третирани се применетите макетинг концепти кај познчајните 

културни манифестации во Р.Македонија како Фестивалот Охридско 

лето,Струшките вечери на поезија и Скопско културно лето. Секако 

маркетинг концепциите ги споредуваме со одредени европски 

манифестации и нудиме конкретни решениа од аспект на примената 

на маркетинг миксот. Трудот нуди конкретни предлог - решенија за 

начинот на примена на современата маркетинг концепција кај 

нашите културни манифестации и нивниот однос кон компаниите од 

бизнис секторот. Влијанието на културните манифестации во 

развојот на туризмот е силно и зависи од туроператорите во која 

мерка ќе ги искористат во намерата да привлечат повеќе странски 

туристи. 

Клучни зборови: културни манифестации, маркетинг микс, 

производ, цена, промоција,дистрибуција,брендирање,туризам 

1

ABSTRAKT 

Cultural events are organized to meet the specific cultural needs of 

consumers (visitors). 

This paper presents an action research conducted for the purpose of 

proving relationship marketing in the cultural events in the Republic of 

Macedonia with the increasing number of visitors among them. 

Application of innovative marketing mix by creating quality events at a 

reasonable price, distributed at the right time and place, allows 

appropriately promoted an increase in the number of visitors and 

strengthen the brand manifestation in society. 

This paper is emphasized connection innovative marketing packages 

aimed at the business community by increasing the funds of the same and 

its development in a long time. 

Treated applied maketing concepts among the most important cultural 

events in the Republic of Macedonia: Ohrid Summer Festival, the Struga 

Poetry Evenings and Skopje Cultural Summer. Of course, marketing 

concepts compare with some European events and offer concrete 

solutions from the point of view of the application of the marketing mix. 

This paper offers concrete solutions proposals for how the application of 

modern marketing concept in our cultural events and their relation to 

companies from the business sector. The impact of cultural events in the 

development of tourism is heavily dependent on tour operators which 

measure you take with the intention to attract more foreign tourists. 

Keywords: cultural events, marketing mix, product, price, promotion, 

distribution, branding, tourism 

2

1. Вовед 

С О Д Р Ж И Н А 

Прв дел: МЕТОДОЛОШКА РАМКА НА ИСТРАЖУВАЊЕТО 

1. Проблем на истражувањето -8 

2. Научна хипотеза - 10 

3. Предмет и цели на истражувањето - 11 

4. Структура на трудот -12 

5. Методологија за изработка на докторската - 14 

6. Избор на примерок -15 

7. Очекувани резултати од истражувањето - 16 

8. Oчекуван научен придонес - 16 

Втор дел: СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНШКИ ПРИСТАП ВО 

ОРГАНИЗАЦИЈАТА НА КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

I. ОРГАНИЗИРАЊЕ, ФИНАНСИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ 

СТРАТЕГИЈА КАЈ КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

1.Поим,видови и мотиви за организирање на културните 

манифестации - 20 

1.1. Поим и видови на манифестации - 20 

1.2. Мотиви за организирање на културните манифестации -25 

2.Организација и финансирање на културните манифестации -29 

2.1. Организација на културните манифестации -29 

2.2. Финансирање на културните манифестации -37 

3.Стратегија на маркетингот кај културните манифестации - 39 

3

II. POZNAÂJNI KULTURNI MANIFESTACII VO 

РЕПУБЛИКА MAKEDONIJA 

1.Социо – културолошка димензија на културните манифестации во 

Република Македонија - 46 

2. Fестивал Охридско лето - 50 

2.1.Организација,управување и финансирање на фестивалот -50 

2.1.1.Организација и управување на фестивалот -50 

2.1.2. Финансирање на фестивалот - 60 

3. Sтрушки вечери на поезијата - 61 

3.1. Организација, управување и финансирање - 61 

3.1.1. Организација и управување на СВП - 61 

3.1.2. Финансирање на СВП - 67 

4.Скопско културно лето - 68 

4.1. Организација, управување и финансирање - 68 

4.1.1. Организација и управување на СКЛ - 68 

4.1.2. Финансирање на СКЛ - 72 

III. СОВРЕМЕН ПРИСТАП ВО МАРКЕТИНГОТ КАЈ 

КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

1.Менаџирање со културните манифестации - 74 

2. Современa маркетинг концепција при менаџирањето со 

културните манифестации во Република Македонија - 79 

Трет дел: ПРИМЕНАТА НА МАРКЕТИНГ МИКСОТ КАЈ 


4

I. PROIZVODOT VO MARKETING KONCEPCIJATA 

KAJ KULTURNITE MANIFESTACII 

1.Koncepцијата na proizvodot кај културните 

манифестација воопшто и во Р.Македонија - 86 

2.Планирање и политика на културните манифестации во 


2.1. Планирањето на културните манифестации -96 

2.2.Политика на културната манифестација - 99 

II. ЦЕНАТА КАКО СРЕДСТВО НА МАРКЕТИНГОТ ВО 

ПРИВЛЕКУВАЊЕ НА ПОСЕТИТЕЛИТЕ КАЈ 


1.Концепција на цената кај културните манифестации - 104 

2.Влијанието на цената врз привлекувањето на посетители 

кај културните манифестации во Република Македонија -108 

III. ПРИМЕНАТА НА ИНТЕГРИРАНИТЕ МАРКЕТИНГ 

КОМУНИКАЦИИ (ПРОМОЦИЈАТА) КАЈ 


1. Промоцијата кај културните манифестации воопшто и во 


1.1.Пропаганда - 118 

1.2.Лична продажба -127 

1.3.Продажна промоција или унапредување на продажба -130 

1.4.Публицитет и односи со јавноста -133 

1.4.Директен маркетинг - 138 

2. Корпоративен маркетинг – Спонзорство (Клуб на пријатели на 

културната манифестација) - 148 

5

IV. МАРКЕТИНГ КАНАЛИ НА ДИСТРИБУЦИЈА КАЈ 


1.Маркетинг канали на продажба кај културна манифестација -159 

2. Политика и начин на продажба - 163 

Четврти дел: КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ КАКО 

ЗНАЧАЕН ФАКТОР ЗА РАЗВОЈ НА ТУРИЗМОТ ВО 

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 

I. ВЛИЈАНИЕТО НА КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

ВРЗ РАЗВОЈОТ НА ТУРИЗМОТ ВО Р.МАКЕДОНИЈА 

1.Примената на интегрираните маркетинг комуникации врз 

етаблирањето на македонскиот туристички производ во светот -170 

2. Влијанието на културните манифестации врз брендирањето на 

Р.Македонија како туристичката дестинација - 180 

2.1. Брендирање на туристичка дестинација - 180 

2.2. Културните манифестации и нивното влијание врз 

брендирањето на туристичката дестинација - 189 

3. Културните манифестации како елемент во развојот на 

културниот туризам во Р.Македонија - 195 

КВАНТИФИКАЦИЈА НА РЕЗУЛТАТИТЕ - 204 

ЗАКЛУЧОЦИ - 230 

ПРЕПОРАКИ ЗА ИДНИ ИСТРАЖУВАЊА - 237 

ПРИЛОЗИ - 240 

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА - 262 

6

Voved 

Kulturnite manifestacii vo Evropa i kaj nas se pove}e 

go zazemaat svoeto mesto kako faktor za zadovoluvawe na 

kulturnite potrebi. Развојот на манифестацијата е интенција на 

менаџерскиот тим кој менаџира со истата. Како да се стигне до тоа и 

со кои средства се прашања кои секогаш се поставуваат пред 

менаџерскиот тим. Секако еден од начините е примената на 

современ маркетинг концепт кој поаѓа од желбите и потребите на 

потрошувачите и нивно задоволување на начин кој ќе биде подобар 

од конкуренцијата. Таквиот пристап ќе доведе до зголемување на 

посетителите на манифестацијата. Зголемувањето на бројот на 

посетители ќе предизвика интерес кај компаниите од бизнис 

заедницата. Примената на маркетингот кај културната 

манифестација овозможува нов пристап кон бизнис заедницата и 

обезбедување на дополнителни финансиски средства. Vo uslovi 

koga menaxiraweto na nastanite (koncertite, teatarskite 

performansi) se pove}e zavisат od finansiskata podr{ka {to 

ja dobivaат od dràvata, ogromno zna~ewe ima primenata na 

inovativen marketing kako kon svoite konsumenti taka i kon 

biznis zaednicata so cel zgolemuvawe na finansiskite 

sredstva {to }e ovozmoì pokvalitetna programa и razvoj na 

institucijata. 

Но исто така се повеќе културните манифестации преставуваат 

силен мотив за патување на туристите па така имаме цели 

туристички места и дестинации кои се препознатливи на 

туристичката мапа. 

Vo posledno vreme trend na dràvata e namaluvawe na 

sredstvata kon ovie institucii se so cel pronaoѓawe na drugi 

7

izvori na sredstva bilo preku изnao|awe na sponzorstva i 

donacii или preku proda`ba na vlezni bileti za nastanite vo 

programata. 

Analiziraj}i ги годишните извештаи на festivalot Ohridсko 

leto во период 2002 – 2005 dojdovme do slednite podatoci: 

- 2002 година, со primena na ednostaven marketing: 

festivalot realiziral 45 nastani, обезбедил sponzorstvo 

od 60 000 evra, додека бројот na посетители кои ги посетиле 

настаните бил 15 000, 

- 2003 година, so primena na sovremenа marketing 

концепција kon javnosta i kon biznis kompaniite, се 

realiziraле 65 nastani, остварени 100 000 evra 

sponzorstvo od biznis заедницата i број на посетители кои 

ги посетиле настаните 28 000, 

- 2004 година, prodolùva so примена на inovativen 

marketing : realizirani 69 nastani, 148 000 evra 

sponzorstvo i broj na посетители 32 000, 

- 2005 година продолжува примената на современа маркетинг 

концепција и иновативен маркетинг кон јавноста и бизнис 

заедницата (se realiziraни 66 nastani od koi eden врвен 

nastan, обезбедени 260 000 evra sponzorstvo од бизнис 

заедницата i broj na pосетители 34 000), 

Primenata na sovremen marketing vo institucijata 

ovozmoìло zgolemuvawe na brоjot na посетители,зголемување на 

настаните во програмата, dvojno zgolemuvawe na финансиските 

sredstva na manifestacijata. Сето ова довело до realizација na 

daleku pokvalitetni nastani vo programata kako {to bил 

8

koncertot na svetskiot tenor Hoze Kareras na Ohrdisko leto 

vo 2005. 

Културните манифестации во одредени земји се главен мотив за 

патување на странските туристи во дестинацијата. Кај нас тоа се 

уште не е случај односно се уште културните манифестации се само 

дел на интегрираниот туристички производ. Нашите туроператори 

треба да ја препознаат атрактивноста на манифестациите, да 

креираат посебни пакет аранжмани и да ги пласираат на таргетирани 

целни групи во странските земји. 

9

Прв дел 

МЕТОДОЛОШКО – ТЕОРЕТСКА РАМКА НА 

ИСТРАЖУВАЊЕТО 

10

1. Проблем на истражувањето 

Vo dene{no vreme примената на современ маркетинг 

концепт во менаџирањето со културните манифестации е повеќе од 

неопходно.Маркетингот поаѓа од желбите и потребите на 

потрошувачите и нивно задоволување на подобар начин од 

конкуренцијата. Преку анализата на маркетинг концептите кај 

културните манифестации се овозможува согледување нов начин во 

креирање на маркетинг планот секогаш отворен кон нови 

иновативни форми и комбинации на маркетинг миксот. 

Во Република Македонија примената на маркетингот кај 

културните манифестации е на ниско ниво, без да се применат 

иновативните маркетинг концепти во нивното менаџирање. Во 

услови кога јавните средства се намалуваат менаџментот наместо 

преку креирање на иновативни маркетинг пакети кон бизнис 

секторот со цел да привлече компании кои фнансиски ќе го 

помагаат, тие најчесто ги скратуваат расходите преку скратување на 

средствата за маркетинг, програмата или вклучуваат помалку 

атрактивни настани кои финансиски помалку чинат.Тоа доведува до 

намалување на посетителите. 

Современата маркетинг концепција ќе овозможи зголемување на 

бројот на посетители, зајакнување на брендот на манифестацијата, 

зголемување на средствата од бизнис заедницата а со тоа и до развој 

на институцијата. Правилно креиран и насочен колаборативен 

маркетинг со бизнис заедницата преку иновативни форми на 

соработка овозможува дополнителни финансиски средства за 

манифестацијата кои во услови кога јавните средства се повеќе се 

намалуваат ваквиот пристап е повеќе од неопходен. 

11

Во денешно време културните манифестации стануваат се повеќе 

основен мотив за привлекување на туристи ( домашни или странски) 

во местото каде истата се одржува. Нашите институции задолжени 

за развој на туризмот на локално или државно ниво треба 

систематски и плански да ги користат културните манифестации во 

нивната стратегија за промоција и привлекување на се поголем број 

на странски туристи во нашата земја. 

ПРОБЛЕМ НА ИСТРАЖУВАЊЕТО во овој труд е: 

Несоодветна примена на маркетинг концепцијата во менаџирањето 

со културните манифестации во Република Македонија. 

2. Научна хипотеза 

НАУЧНАТА ХИПОТЕЗА во докторската дисертација е: 

Ако се примени современа маркетинг концепција во 

менаџирањето со културните манифестации во Република 

Македонија тогаш ќе се зголеми бројот на посетители кај истите. 

Зголемувањето на бројот на посетители потикнува интерес кај 

бизнис заедницата да се вклучат во културната манифестација што 

овозможува zgolemuvawe na finansiсkite sredstva на истата а со 

тоа и до развој на институцијата на подолг рок. 

Vo na{ite institucii se u{te nema primena na sovremen 

marketing концепт vo menaxiraweto со културните 

manifestacii {to doveduva do nivno stagnirawe kako 

institucii. 

12

3. Предмет и цели на истражувањето 

Predmet na istraùvaweto се применетите маркетинг 

концепти кај pozna~ajnite kulturni manifestacii vo 

Makedonija кои според значењето на содржината, важноста на 

учесниците за местото и регионот креираат значителен публицитет 

на земјата i toa : festival Ohridsko leto, Skopsko kulturno 

leto и Stru{kite ve~eri na poezijata. 

Целта на ова истражување e da se analiziraат постоечките 

маркетинг концепти кај позначајните културни манифестации во 

Република Македонија кои се предмет на нашето истражување, 

нивно споредување со маркетинг концептите кај европските 

културни манифестации и даде предлог решенија во насока за нивно 

подобрување. 

Посебни цели се: 

- да се афирмира потребата од примена на современ маркетинг 

концепт во менаџирањето со културните манифестации, 

- поттикне менаџментот да формира маркетинг сектор со 

инволвирање на млади инвентивни луѓе кои целосно ќе бидат 

посветени во реализација на своите задачи. 

- подигнување на свесноста кај институциите задолжени за 

промоција и развој на туризмот во нашата земја за можностите на 

привлекување на странски туристи преку културните манифестации. 

13

4. Структура на трудот 

Дисертацијата ќе се состои од повеќе делови (целини), 

организирани на следниот начин: 

Во првиот дел ќе биде даден вовед во проблематиката на 

истражувањето, ќе биде поставена научната хипотеза, ќе бидат 

разработени предметот и целите на истражувањето, ќе биде 

објаснета структурата на трудот, проблемска рамка на 

истражувањето, користените научни методи и техники на 

истражување и очекуваниот практичен и научен придонес од 

дисертацијата. 

Vo vtoriot del ke se прави анализа за современиот маркетинг 

пристап во организацијата на културните манифестациите,видови и 

нивна организација. Воедно ќе се осврнеме на организирањето и 

финансирањето на истите. 

Во третиот дел ќе се prou~uvaat pozna~ajnite kulturni 

manifestacii vo Република Makedonija od aspekt на социо – 

културолошката димензија, organizacija, upravuvawe и 

финансирање.Tuka ke bidat analizirani festivalot Ohridsko 

leto,Skopsko kulturno leto i Stru{kite ve~eri na poezijata . 

Во ~етвртиот дел ќе биде даден осврт врз современиот 

маркетинг пристап кај културните манифестации како и 

менаџирањето кај истите. 

Vo петиот del }e bide razrabotena koncepcijata na 

proizvodot кај manifestaciite (karakteristiki, razvoj, 

vidovi, klasifikacija), како и планирањето и политиката кај 

културните манифестации. 

14

Vo шестиот del }e bide analizirana cenata како средство 

на маркетинг миксот и нејзино влијание врз привлекување на 

публиката кај културните манифестации. 

Vo седмиот del }e ja istraùvame promocijata kaj 

kulturnite manifestacii, na kakov na~in taa se sproveduva, 

koi formi se najzastapeni,odnosot kon promocijata,како и за 

иновативните форми на корпоративен маркетинг кои се 

применуваат. 

Vo осмиот del ke gi analizirame каналите на продажба и 

начините на продажба кај културните манифестации. 

Vo деветиот дел }e gi analizirame влијанието на културните 

манифестации врз развојот на туризмот во Р.Македонија ( ќе го 

анализираме македонскиот туристички производ и мерките и 

активностите кои се применуваат во тој правец, развојот на 

културниот туризам и влијанието на културните манифестации врз 

брендирањето на Република Македонија како туристичка 

дестинација). 

Десетиот дел е определен за претставување на заклучоците 

од истражувањата, во кои ќе биде дадено генерално резиме на 

резултатите од извршените истражувања, со акцент врз добиените и 

очекуваните подобрувања pri primenata na современ marketing 

концепт . 

Во последниот, единаесетиот дел ќе бидат наведени 

препораките за идните истражувања во врска primenata na 

marketing концепцијата kaj културните manifestacii, со 

условите и можностите за проектирање и имплементација kaj 

na{ite kulturni manifestacii. 

15

5. Методологија за изработка на докторската дисертација 

При истражувањето и обработка на предметната материја за 

докторската дисертација ќе се користи следната методологија, 

односно следните научни методи: 

- историскиот метод ( низ еден историски временски интервал 

ќе се согледа развојот на позначајните културни манифестации кои 

се предмет на наша анализа), 

- компаративен метод на истражување ( ќе се компарира 

начинот на организацијата кај нашите културни манифестации со 

слични манифестации од Европа), 

- дедуктивен метод на истражување (ќе се користи како начин, 

постапка на заклучување од општо кон посебно) 

- анализа на постоечките marketing programi i strategii за 

развој и имплементација на sovremen marketing kaj na{ite 

културни manifestacii , 

- метод на генерализација кој преставува мисловен процес на 

воопштување, односно процес на прифаќање на поединечни поими 

за една цела појава ( врз основа на истражувањата кај културните 

манифестации кои се предмет на истражување ќе извлечеме 

заклучоци и за другите слични манифестации во Р.Македонија). 

- ќе се користи методот на анкетирање кој преставува организирано, 

однапред подготвено испитување и собирање на ставови,мислења и 

податоци за појавата преку анкетен прашалник кој упатува до 

одреден број или буква. 

Воедно, ќе се користат и техниките за прибирање на податоци како 

реализирани интервјуа со менаџерите на културните 

манифестации,анализа на содржина и користење на Прашалник во 

кој прашањата ќе бидат јасно и прецизно поставени за да може 

очекуваните одговори да бидат концизни и јасни. 

16

6. Избор на примерок 

Во ова истражување изворот на податоци ќе биде секундарен и 

примарен. 

Од секундарните податоци единица на примерок ќе бидат 

позначајните културни манифестации во Република Македонија кои 

се предмет на истражувањето. 

Во таа насока ќе се прави анализа на содржина односно податоци од 

секундарни извори како што се: стратегии, програми, извештаи, 

монографии на културните манифестации, трудови од научни 

конференции, статистички податоци од Заводот за статистика на 

Република Македонија. 

Од примарни извори на податоци единица примерок ќе бидат 

посетителите на фестивалот Охридско лето од двата пола. Во таа 

насока примерокот на истражување ќе биде групен од 500 

испитаници и ќе биде извлечен од посетителите на фестивалот 

Охридско лето во период од 12 август до 20 август 2010 година.За 

анкетирањето ќе се користи структуриран, анонимен прашалник со 

понудени одговори од затворен тип (затворен вид на прашања). 

Исто така, реализираните интервјуа со менаџерите на одредени 

културни манифестации од Европа ќе ни овозможи подетално 

согледување и компарирање на нашите културните манифестации со 

европските од аспект на применетиот маркетинг концепт во нивното 

менаџирање. 

Податоците ќе бидат обработени и графички прикажани а 

добиените резултати ќе ни помогнат во креирање на заклучоците. 

17

7. Очекувани резултати од истражувањето 

Очекуваните резултати од извршеното истражување се: 

- Теоретски: сознание за можностите и условите за 

планирање, развој и имплементација на иновативен marketing 

концепт vo менаџирањето со kulturnite manifestacii vo 

R.Makedonija, 

- Практични: преку практичната примена на одредени 

одржливи marketing programi во реални услови, да се влијае врз 

зголемување на бројот на посетители, zgolemuvawe na 

finansiskite sredstva na културната manifestacija, da se 

зјакне брендот и ovozmoì realen razvoj na institucijata. 

Кulturnite manifestacii da se iskoristat za razvoj na 

turizmot posebno kulturniot turizam vo na{ata zemja preku 

zgolemuvawe na brojot na turisti во дестинацијата. 

8. Очекуван научен придонес 

Очекуваниот научен придонес од докторската дисертација се 

однесува на: 

- Теоретски: до овој момент не постојат и не се вршени 

истражувања na primenetiot marketing kaj kulturnite 

manifestacii vo R.Makedonija. Voedno ќe ги компарираме со 

маркетинг концептот кај позначајните Evropskite manifestacii 

i festivali. Eвентуална примена на современа marketing 

концепција во менаџирањето со kulturnite manifestacii во 

Република Македонија, кој би се однесувал на согледување, 

изнаоѓање и дефинирање на можностите и условите за soodvetna 

primena na marketingot ќе допринесе за побрз развој на 

instituciite. 

18

- Практичен: дисертацијата отвора нови видици и нови 

можности за практичната примена на одредени маркетинг концепти, 

проекти, идеи и дава практични примери од областа на 

marketingot во работењето на kulturnite manifestacii во 

Република Македонија, кои се верификувани i dale pozitiven 

efekt kaj Evropskite фестивали vo nivniot razvoj i веќе 

применети и потврдени од одреден број европски festivali. 

19

Втор дел 

СОВРЕМЕНИОТ МАРКЕТИНШКИ ПРИСТАП ВО 

ОРГАНИЗАЦИЈАТА НА КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

20

I. ОРГАНИЗИРАЊЕ, ФИНАНСИРАЊЕ И МАРКЕТИНГ 

СТРАТЕГИЈАТА КАЈ КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

Во оваа глава ќе ги разгледаме основните поими и мотиви за 

организирање на културните манифестации. Воедно ќе се 

запознаеме со видовите на манифестации, како тие се организираат 

и секако еден од најважните сегменти како истите се финансираат. 

Исто така ке ја разгледаме и маркетинг стратегијата кај културните 

манифестација. 

Во тој контекст во продолжение ќе бидат разработени следните 

прашања: 

1. Поим,видови и мотиви за организирање на културните 

манифестации; 

2. Организација и финансирање на културните манифестации и 

3. Стратегија на маркетингот кај културните манифестации. 

21

1. Поим,видови и мотиви за организирање на културните 

манифестации 

1.1.Поим и видови на манифестации 

Манифестациите воопшто се специфични општествени појави 

кои имаат за цел пред се задоволување на одредени конкретни 

општествени потреби. Во зависност од тоа тие имаат и свој 

специфичен карактер и содржина (културен,спортски,стопански 

и.т.н.) (1 

Манифестацијата (настан) е просторни - темпорални феномен 

и секоја манифестација е единствена поради интеракцијата место- 

луѓе - системи на управување (вклуќувајќи концепција и програм). 

Привлечноста на манифестацијате е во тоа што никогаш не е иста и 

што човекот мора да биде на лице место за потполно да ужива во 

доживувањето.(2 

Производот кај културните манифестации е настанот при што 

слободно можеме да кажеме дека манифестацијата е збир на настани 

кои се изведуваат во определен простор и определено време. 

Настанот е единствен микс на активности кои се инструменти во 

исполнувањето на целите и задоволување на потребите на 

консументите. (3 

За организаторите на културните манифестации и настаните 

важни се следните карактеристики: 

- големина и волуменот на aутпутот, 

1) Аврамоски М.”Маркетинг на големите манифестации”, ФТУ, Охрид, 1996, 

стр.13 

2) Getz D,”Event management and Event Tourism”,New York, Cognizant 

Comunication Corporation,1997,page 24 

3) Yeoman,Robertson,Ali-Knight,Drummond,McMahon-Beattie, Festival and events 

management,Oxford,2004 page 19 

22

- комплексноста и различноста на производи (настани) кои се 

нуди на консументите, 

- бројката на учесници,трошоците,временскиот распоред и 

- техничката опременост и барања. .(4 

Манифестациите во зависност од различни критериуми 

различно и се класифицираат. 

Така според содржината се делат на: културни, спортски, 

стопански, политички, научни и комбинирани, според потеклото на 

учесниците се делат на регионални, национални и меѓународни, 

според тоа дали се со натпреварувачки мотив или не се делат на 

натпреварувачки и ревијални културни манифестации, тие може да 

имаат комерцијален или некомерцијален карактер, да се еднократни 

или традиционални , манифестации кои се наменети за деца и 

манифестации за возрасни, манифестации кои секоја година се 

одржуваат во едно место или земја и манифестации кои секоја 

наредна година се одржуваат во друга земја (пример е Фестивалот на 

забавни мелодии Евросонг кој се одржува во онаа земја која ќе 

победи на натпреварувањето), од аспект на ефектите за 

местото,регионот и земјата каде се одржуваат може да се поделат на 

манифестации кои според значењето на содржината,важноста на 

учесниците за местото и регионот на земјата креираат значителен 

публицитет на земјата а немора да имаат посебно големи директни 

економски ефекти и манифестации кои покрај публицитетот се со 

значителни директни економско – финансиски ефекти врз земјата. (5 




стр.30 

23

Видови манифестации 

Културни Забавни верски спртски стопански политички научни комбинирани 

Национални културни манифестации 

регионални културни манифестации 

Меѓународни културни манифестации 

Натпреварувачки 

Ревијални 

Комерцијални 

Некомерцијални 

Еднократни 

Традиционални - секоја година, биенале(на секои две години),триенале и.т.н. 

Културни манифестации наменет за деца, 

Културни манифестации наменети за возрасни, 

Културни манифестации кои се одржуваат на исто место /земја, 

Културни манифестации кои се одржуваат во различно место/земја 

Манифестции од национален интерес 

Манифестации од локален интерес 

Манифестации со комбинирано значење 

Шема 1. Видови на културни манифестации (6 

6) Направена класификација според шемата од авторот Аврамоски 

М.”Маркетинг на големите манифестации”, ФТУ, Охрид, 1996, стр.33 

24

Културните манифестации како општествени појави имаат за цел 

да ги задоволат културните потреби на граѓаните каде се одржува 

манифестацијата но во исто време како компонента на културниот 

туризам овозможува привлекување на туристи во тој регион. 

Од тука можеме да зборуваме за културни манифестации кои се 

позначајни за земјата и државата активно го помага нивното 

опстојување или се од национален интерес и најчесто се 

организираат под покровителство на Претседателот на државата, 

Собранието или Владата на земјата и културни манифестации кои се 

од локален интерес и неговото опстојување го помага локалната 

самоуправа или манифестации со комбинирано значење. 

Според наше мислење културните манифестации се најчесто збир 

на самостојни настани кои се одржуваат на одредено место и 

одреден простор предвидени во програмата на културната 

манифестација со одредени ресурси (човечки,технички и 

финансиски).Со програмата на манифестацијата се одредуваат 

бројот на настаните,нивниот временски тек и просторот каде се 

изведуваат. 

Културните манифестации се одржуваат во различни форми но 

најчести се во форма на фестивали, карневали, изложби, концерти, 

престави.... 

Фестивалите се стари културни феномени традиционално поврзани 

со прослава на поедини моменти во религиозен, културен или 

стопански вид.(7 

Самата културна манифестација е различна од аспект на 

содржината на настаните па така може да зборуваме за културна 

манифестација на класична музика, на театарска уметност и 

7) Tum,Norton,Wright,”Management of Event of operations,Oxford,2006,p.11 

25

перформанси, ликовни изложби, фолклорни презентации,на 

забавна музика и.т.н. 

Маркетингот на манифестацијата е од огромно значење за успехот 

на самата манифестација. 

Важни цели на маркетингот на манифестации се : да се 

прочитаат потребите и мотивите на потрошувачите 

(консументите),да се развие производ кои ќе ги пресретне тие 

потреби и да изгради такви комуникациски односи преку кои ќе ги 

пренеси целите и задачите на манифестацијата.(8 

Организаторот треба да ги има во предвид потребите на 

потенцијалните консументи и да креира таква програма што ќе ги 

задоволи нивните потреби. 

8) Работиќ Б., Селективни облици туризма, Виска туристичка школа струковних 

студија,Белград,2008,стр.33 

26

1.2.Мотиви за организирање на културните манифестации 

Мотивите за организирање на културните манифестациите се 

најразлични. 

Како мотив може да биде презентирање на највисоките 

достигнувања во класичната музика, да се презентираат театарските 

вредности, да се промовира традицијата и фолклорот на даденото 

место и.т.н. (како пример е Фестивалот Охридско лето во Статут има 

запишано дека главен мотив и цел на фестивалот е да се 

презентираат врвните уметнички достигнувања од земјата и светот 

во областа на класичната и театарската уметност). 

Како мотив може да биде привлекување на туристи во одредена 

дестинација (најчесто туристичките организации во одредени 

градови ги подржуваат таквите мнифестации со цел да се привлечат 

туристи било домашни или странски на одредено туристичко место) 

или како мотив е збогатување на културната понуда во одредено 

место во одреден временски период кога нема таква понуда (пример 

Скопското културно лето кое се одржува од 20 јуни до 01 август во 

Скопје). Така да може да зборуваме за културни манифестации кои 

имаат за мотив согледување на уметничкиот резултат, манифестации 

кои се одраз на традицијата, манифестации кои имаат забавен 

карактер. 

Според тоа мотивите за организирање на културните 

манифестациите се најразлични и тесно поврзани со целите на 

манифестацијата. Кај големите манифестации мотиви за нивно 

оранизирање се: економски, туристичко-комерцијални, социо- 

културни , еколошки и политички. (9 


стр.29 

27

Според проф. Н.Мариноски манифестациските мотиви се 

вбројуваат во антропогените туристички мотиви заедно со културно- 

историските и етнографско-социјалните мотиви.(10 

Ekonomskite мотиви се пред се во зголемувањето на економската 

активност,остварување на профит,зголемување на вработеноста, na 

primer ohrabruvawe na dolgoro~ni investicii, kreirawe novi 

postojani ili privremeni rabotni mesta, generirawe direktni 

ekonomski profiti za zaednicata preku zgolemeni poseti. 

Социо-културните мотиви се огледуваат во презентирањето на 

културно-уметничките достигнувања во одредена област пред 

локалното население и туристите, зголемување на свесноста кај 

локалното населени за традицијата и културното наследство, 

потикнување интерес за вклучување на локалното население во 

манифестацијата. 

Еколошки мотиви се гледаат во заштита на одредени 

природни и културни ресурси и простори преку креирање на 

одредена манифестација на тој простор. 

Политичките мотиви се од аспект на прифаќање на 

покровителство на одредена манифестација од одредени институции 

а преку тоа овозможување на креирање и градење на позитивен 

имиџ за личноста која раководи со институцијата и др. 

Според наше мислење мотивите за организирање на 

културните манифестации се најразлични. Најчесто културната 

манифестација содржи повеќе мотиви во себе па неможеме да 

ставиме реска граница па да кажеме да оваа манифестација има само 

културен а нема економски или социјален. 

10) Коруноски С.,Културно наследство“ Ф.Т.У Охрид, 2008,стр.206 

28

Според тоа културната manifestaciи mo`е da има 

економски,социо-културни, ,еколошки, политички и туристички 

мотиви. 

Туристичките мотиви овозможуваат привлекување на голем број 

на туристи а со тоа подобрување на туристичкиот бренд на 

дестинацијата преку зголемување за свесноста на туристите за 

истата и градење позитивни чувства кон дестинацијата, збогатување 

на содржината на туристичкиот престој и.др. 

Културните манифестации се тесно поврзани со туризмот во 

дадената дестинација и имаат интерактивно дејство односно 

манифестациите допринесуваат да се зголеми бројот на туристи во 

даденото место како атрактивен фактор на туристичката понуда а од 

друга страна туристичкиот сектор преку своите активности на 

подршка овозможува раст и развој на манифестацијата. 

Интересен пример е примерот со Edinburgh фестивалот што се 

одржува во градот Edinburgh,Шкотска претварајќи го во 

фестивалски град. Истражувањата на Шкотскиот туристички Борд 

во 1990 година мерејќи го економскиот ефект од фестивалите 

покажувал дека во самиот град се остварени 44 милиони фунти 

директна потрошувачка, 9 милиони фунти локални приходи и 1300 

вработувања .( 11 

Ако ги анализираме културните манифестации во Европа 

можеме слободно да констатираме дека одредени дестинации се 

познати по самите манифестации како Кан во Франција по 

филмскиот фестивал,Салцбург во Австрија по фестивалот на 

класична музика , Единбург во Англија по театарскиот фестивал,Сан 



29

Ремо во Италија по фестивалот на забавна музика и.т.н. 

Како мотиви за присуство на публиката на фестивалите се 

набројуваат следните: (12 

- одмор,релаксација рекреација, 

- бекство од секојдневието, 

- опсервација и учество во начинот на живот на другите луѓе, 

- дружење и социјализација, 

- учење, 

- носталгија, 

- уживање во посебна атмосфера на заедничко прославување. 

Нашите туристички агенции треба да ги познаваат овие мотиви и 

да креираат посебни туристички производи за посета на фестивалите 

кои ќе ги продаваат на таргетирани странски пазари. 

12) Работиќ Б., Селективни облици туризма, Виска туристичка школа струковних 

студија,Белград,2008,стр.33 

30

2. Организација и финансирање на културните 


2.1. Организација на културната манифестација 

Организацијата на културната манифестацијата е основен елемент 

за успехот на самата манифестација. 

Како субјекти – организатори на манифестацијата може да се 

државни органи (влада,министерства,државни агенции) јавни 

организации во пооделни дејности,самостојни организации 

(клубови),стопански организации и нивни здруженија,меѓународни 

организации, меѓународни јавни организации,поединци и.т.н.(13 

Кај културните манифестацијата најчесто како организатори се 

појавуваат државни институции од областа на културата, невладини 

здруженија и сојузи од областа на културата, меѓународни 

организации, локални самоуправи, стопански организации,поединци 

и др. 

Карактеристики на културните манифестациите (14 и настаните 

е во нивната посебност и како такви нема стандарден модел за 

организирање кој одговара за сите. Секој од нив во зависност од 

специфичноста на настанот бара посебни услови за нејзина 

реализација.Овие карактеристики вклучуваат недопирливостна 

производот односно производот се консумира на еден специфичен 

начин кој предизвикува чувство на задоволување на 

нематеријалните потреби – културните потреби кај човекот, 

производството на настанот е во исто време и место со 


стр.55 



31

потрошувачката и задоволството што консументот го добива во тој 

момент. 

Според наше мислење, културните манифестации како збир на 

настани кои во одреден период и во одредено место треба да се 

реализираат со одредени ресурси кои ни се на располагање 

(финансиски, технички и кадровски) бараат и специфична 

организација. Во секоја организација на културната манифестација 

организаторот треба да биде маркетиншки ориентиран. Маркетинг 

концепцијата на културните манифестации е од огромно значење и 

предвидува организаторот пред да ја организира културната 

манифестација да направи анлиза на пазарот односно на желбата на 

потрошувачите кои се таргетирани од аспект дали постои интерес за 

таква манифестација, дали ке биде подржана од локалното 

население каде се одржува, дали имаме просторни можности - 

објекти за нејзино изведување, човечки ресурси како и техничка 

опрема за тоа. Истражувањето на пазарот и потребите на 

консументите е од неприкосновена важност за димензионирање на 

манифестацијата, утврдување на нејзиниот карактер, утврдувањето 

на настаните (пр. дали публиката повеќе сака театарски престави од 

жанрот на комедии или алтернативни престави ), временскиот 

период на одржување и.т.н. 

Најчесто организаторите при организирање на културната 

манифестација се ориентирани финансиски односно ја применуваат 

производната концепција – насочени кон намалување на трошоците 

и нивно покривање без да се води сметка за потребите на 

консументите што неминовно во подолг период ќе доведе до 

стагнација на културната манифестација. 

32

Напротив, применувајќи ја маркетинг концепцијата која 

согледувајќи ги и исполувајќи ги желбите на публиката која се 

појавува како консумент сигурно доведува до финансиски успех но 

и успех во развојот и растот на културната манифестација во 

општеството. Тоа ќе се случува се додека организаторите ја 

применуваат инвентивноста во збогатувањето на програмата на 

манифестацијата со нови настани. (така на пр. Во 2004 година на 

фестивалот Охридско лето во програмата се вметнаа нови настани со 

посебен уметнички квалитет т.н. театарски мјузикли кои ја 

воодушевија публиката при нивна реализација).(15 

Воведувањето на нова културна манифестација за организаторот е 

дополнителен предизвик имајќи во предвид сите активности кои 

треба да се превземат со цел етаблирање на манифестацијата на 

пазарот. 

Организирањето на нова културна манифестација треба да 

помине низ неколку фази и тоа: (16 

А) Фаза на одлука - во оваа фаза организаторот одлучува за 

карактерот и содржината на културната манифестација и е значајна 

дали воопшто ќе се почне со реализација или не на 

манифестацијата.Оваа фаза опфаќа неколку активности и тоа: 

- анализа на идеите за реализација на манифестацијата, 

- специфицирање на целите и задачите на манифестацијата, 

- формирање на менаџмент тим , 

- креирање на физибилити студија вклучувајќи маркетинг 

истражување и финансиски план и донесување на одлука за 

организирање. 

15) Годишен извештај на фестивалот Охридско лето за 2004, 


management,Oxford,2004 page 15-16 

33

Организаторот преку SWOT анализа на јаките но и слабите 

страни како и анализа на желбите на потрошувачите но и 

конкуренцијата мора да има јасна слика за културната 

манифестација посебно кога се воведува нова манифестација. 

Б) Фаза на детално планирање – во оваа фаза организаторот 

навлегува во детално планирање на манифестацијата.Активности 

кои се неопходни во оваа фаза се: 

- дефинирање на производот на манифестацијата (дали ќе 

биде музичка,театарска и.т.н.) со развивање на детална финансиска 

анализа, 

- планирање на локација и место на одржување ( во овие 

активности значајни се големината и капацитетот на просторот, 

можностите што ги дава локацијата од аспект техничка опрема и 

поврзување,храна и пијалоци за посетителите,тоалети на 

просторот.....), видливоста, пристапот и поврзаноста на просторот 

инфраструктурно, финансиско чинење на локацијата,односот на 

консументите кон објектот (дали е тоа објект кој го преферираат 

посетителите). 

- времето на одржување на манифестацијата ( посебно дали 

таргет група ни се помладите,децата или возрасните), 

- цената на влезниците (нејзината димензија ќе зависи од: 

фиксните и варијабилните трошоци за организација на настанот 

(оние кои не се менуваат со бројот на посетители и оние кои се 

менуваат со бројот на посетители кои е посетуваат манифестацијата 

односно мора да се има предвид минимален број на посетители со 

кои се покриваат трошоците без профит), 

- финансиско планирање (планирани приходи и расходи, 

буџетирање и спонзорства и донации), 

34

- маркетинг (планирање на маркетинг миксот во реализација 

на културната манифестација), 

- кадровски ресурси (планирање на кадровската структура ), 

- распоред на настаните на манифестацијата. 

В) фаза на имплементација – важни се активностите на 

реализација и набљудување, справување со неочекуваните 

случки кои може да се појават при реализацијата и активности 

после завршување на настанот и 

Г) фаза на евалуација – во оваа фаза преку искуството од 

реализација на манифестацијата ќе ни покаже како реализацијата 

да се подобри во иднина. 

Според Проф. М.Аврамоски организацијата треба да одговори на 

следните три прашања: кои се субјектите –организатори на 

манифестацијата, кои се активностите за организирање и непосредна 

организација на настаните. 

Во нашиов труд интерес на внимание ќе се традиционалните 

манифестации кои по својот публицитет и значење се многу важни 

за државата но и за локалната самоуправа заради ефектите кои ги 

имаат врз населението каде се одржуваат. Од кога маркетиншки сме 

анализирале и одлучиле дека организирањето на одредена културна 

манифестација ке задоволи одредена културна потреба кај 

потенцијалните потрошувачи и туристите во туристичкото место 

тогаш тргнуваме во неколку фази во мемаџирање на 


Од анализата на извештаите за реализирани активности во 

период од 2003 – 2007 година на фестивалот Охридско лето кој е 

фестивал со долга традиција на постоење во Р.Македонија и со 

огромен публицитет во државата и во меѓународни рамки можеме да 

35

констатираме дека менаџментот со културната манифестација 

опфаќа неколку фази: (17 

- Планирање на културната манифестација ( е првата фаза која 

опфаќа планирање од аспект на многу активности.Доколку добро 

испланираме тогаш во процесот на реализирање на манифестацијата 

ќе наидуваме на се помали проблеми и обратно.Откако сме 

испланирале време на одржување на манифестацијата, одредиле 

таргет група на која целиме, одредиле просторот каде ќе се одржува, 

ја одредуваме програмата на манифестацијата односно настаните 

кои ќе бидат во програмата на манифестацијата на настаните или 

креирање на програмот на културната манифестација.При тоа важни 

се договарањата за условите за учество на одредени учесници на 

настанот односно планирање на финансиската конструкција и 

планирањето на маркетингот на манифестацијата . 

- Организирање – тоа е следната фаза на менаџментот кој 

опфаќа организирање на сите ресурси со цел да се реализира 

програмата.Во самата организација потребна е екипираност со 

човечки ресурси, технички ресурси се со цел анулирање во од на 

сите проблеми кои можат да се појават од субјективна или 

објективна природа.. 

- Раководење или управување со културната манифестација од 

нејзиниот почеток па се до самиот крај. Во оваа фаза е многу важна 

посветеноста кон целите кои сакаат да се постигнат и 

хармонизирана акција во однос на успешно реализирање на 

предвидените настани. Во ова фаза е многу важна лидерската 

позиција на менаџерот на културната манифестација бидејќи се 

17) Годишни извештаји за реализирани активности во организација на фестивалот 

Охридско лето, ,2003-2007 

36

судрува понекогаш со непредвидени објективни проблеми. 

Кај културните манифестации најчесто во структурата на 

манаџментот е поставен директорот ( менаџерот) со целосна 

одговорност за успехот или неуспехот на реализираната 

манифестација. Кај културните манифестации покрај директорот 

има и уметнички селектори или консултанти а управувањето со 

манифестацијата е на уpravniot odbor (најчесто составен од 5-7 

компетентни луѓе) кој ја води политиката на манифестацијата 

односно усвојува програмата и истата ја evaluira. 

- Фаза на Маркетинг и реализација на настаните (кој опфаќа 

реализација на маркетинг планот преку маркетинг миксот како и 

оптимално реализирање на настаните во програмата во одреден 

простор во одредено време со оптимална употреба на ресурси. 

Посебно е важен маркетинг планот на културната манифестација 

односно примената на маркетинг интегрираната комуникација која 

фестивалот ќе ја применува двонасочно – кон публиката 

(потрошувачите) и кон спонзорите на манифестацијата која е 

подржуваат финансиски. Затоа наше мислење е дека како посебна 

фаза треба да биде Интегрирана маркетинг комуникација на 

културната манифестација која опфаќа имплементација на 

маркетинг и промотивен микс кој треба да ја води посебен сектор во 

самата институција составен со инвентивни и стручни кадри од 

доменот на маркетинг комуникации. Стратегијата на маркетинг 

концепцијата мора да биде насочена во задоволување на потребите и 

желбите на консументите. 

37

Преку маркетинг миксот а потоа и преку промотивниот микс 

треба да се овозможи културната манифестација да биде прифатена 

од локалното население каде се одржува манифестацијата, да 

овозможи задоволување на желбите на публиката (јавноста) на 

начин што ќе предизвика задоволство кај нив и воедно зајакнување 

на позитивен имиџ на брендот во јавноста ( пред институциите и 

бизнис заедницата – спонзори на културната манифестација). 

Успешноста на реализација на настаните најмногу зависи од 

претходните фази односно колку подобро се подготват претходните 

фази толку подобро ќе се реализира програмата односно настаните. 

При реализацијата мошне е важна улогата на главниот менаџер на 

манифестацијата да во непредвидени ад хок ситуации реагира 

веднаш на најсоодветен начин со оптимални средтва кои му се на 

располагање со цел да се решат проблемите кои во оваа фаза се 

најголеми. 

- Фаза на контрола и анализа - од голема важност е анализата 

после завршување на културната манифестација заради утврдување 

на слабостите кои се појавиле и причините зошто тие се појавиле 

нормално за во иднина да ги намалуваме нашите грешки и слабости 

но секако да се согледаат и предностите од реализацијата на 

манифестацијата со цел да се задржат и унапредуваат во иднина. 

Во исто време контролата мора да опфати сегмент на анализа 

на задоволството на консументите од културната манифестација 

односно дали целите сме ги постигнале. 

38

2.2. Финансирање на културните манифестации 

Мошне значајна улога во успешноста на културната 

манифестација завзема финансирањето на истата. 

Изворите на финасирање може да се генерализираат на средства 

кои не преставуваат приход од одржување на манифестацијата и 

приходи во врска со организирање и одржување на 

манифестација.(18 

Финансирањето на културните манифестации најчесто се од 

следните извори: (19 

- спонзорство и донации, 

- продажба на влезници, 

- дотации од државни и локални институции, 

- реализација на заеднички проекти, 

- продажба на печатени материјали,сувенири и реквизити од 

манифестацијата и др. 

Планирањето на финансиските средства мора да се фокусира на 

следните прашања: планирани приходи и расходи,буџетирање и 

спозорства и донации. (20 

Во процесот на планирањето е многу важно да се одреди и 

буџетот на манифестацијата во однос на приходи и расходи се со цел 

да се постигне она што сите го посакуваат – реализирана успешна 

манифестација, задоволна публика и финсиски добит за 

организаторот. Менаџментот на културната манифестација 

подготвува детална програма со финансиски показатели и ја 

18) Статут на Фестивалот Охридско лето 2005 


стр.66 

20) McDonnell I,Allen J,and O`Toole W.’Festival and special event 

managment,Brisbane, 199 page 172 

39

поднесува до Министерството за култура. Министерството за 

култура врз основа на тоа ја определува висината на средства за 

културната манифестација. Истата програма се поднесува и до 

локалната самоуправа која определува висина на средства за 


Во услови кога јавните средства се намалуваат мошне е важен 

колаборативниот маркетинг со бизнис заедницата односно 

спонзорствата. За таа цел потребно е организаторот да подготви 

креативни маркетинг пакети и програми за бизнис заедницата но во 

исто време целосно да ги имплементира. 

Приходите од продажба на влезници за настаните се исто така важен 

приход за манифестацијата. Креирање на цената на влезницата и 

начините на нивна продажба се една од задачите на маркетинг 

миксот што го реализира менаџментот на манифестацијата. 

Преку реализацијата на заеднички проекти со одредени 

институции се овозможува намалување на расходите на 

манифестацијата.Како пример од годишниот извештај на фестивалот 

Охридско лето од 2006 година може да се согледа заедничкиот 

проект што е реализиран под наслов “Европски ден на Охридско 

лето” каде канцеларијата на Европската комисија во Македонија го 

обезбеди учеството на уметници од Република Франција кои одржаа 

концерт на класична музика во Црквата Св.Софија во Охрид. 

Приходите од продажба на печатени материјали, сувенири, 

реквизити од манифестацијата се дополнителен приход и 

менаџментот треба да ги реализира. 

40

3. Strategija na marketingot kaj kulturnite manifestacii 

Маркетинг концепцијата како деловна концепција е неопходен 

приоритет на секоја културна манифестација.Таа во фокусот на 

вниманието го има купувачот и неговите желби и потреби како и 

постигнување на задоволство на купувачите односно консументите. 

Маркетингот преставува спроведување на деловните активности 

кои се простираат врз тековите и услугите од производителот до 

потрошувачот.(21 

Toa zna~i deka marketingot se odnesuva na toa kako da 

se iznajde na~in da se sozdade proizvod koj }e gi zadovoli 

èlbite i potrebite na potro{uva~ite и постојано негово 

надградување односно иновации на постојниот производ со цел се 

поголемо задоволување на желбите на консументите кои постојано 

се променливи. (22 

Современиот мarketing pristap gi stava potrebite i èlbite 

na kupuva~ite vo centarot na vnimanieto i pretpostavuva deka 

uspehot e vo ispolnuvaweto na potrebite na potro{uva~ite 

podobro od konkurencijata. 

Маркетингот кај културните манифестации подразбира 

организирање на целокупните ресурси на организаторот во насока 

на разбирање на потребите и желбите на консументите (публиката) и 

понуда на услуги (настани во манифестацијата) кои ги задоволуваат 

тие потреби на начин кој одговара на нивните очекувања притоа 

остварувајќи максимални економски ефекти на организаторот. 

21) Јаќовски Б,Цуинова-Шулеска А,”Маркетинг Менаџмент”, ЕФ, Скопје, 2004 

стр.5 

22) Миладиноски,С.,Миладиноски С.,”Маркетинг во туризмот”,ФТУ, Охрид, 2006 

стр.11 

41

Примената на маркетиншки концепт при организирање и 

спроведување на манифестацијата зависи и од специфичните 

карактеристики на самата манифестација како производ.(23 

Маркетинг ориентацијата е филозофски пристап на 

маркетингот каде сите активности на организацијата се фокусирани 

во исполнување на потребите на потрошувачот и исполнување на 

нивните очекувања во користење на услугите. (24 

Некои автори идентификуваат три важни цели на маркетингот на 

манифестациите и тоа: да се откријат потребите на купувачот и 

неговите мотиви, да се развие производ кој ги задоволува таквите 

потреби и да се изгради таков комуникациски програм што ќе ги 

истакнува целите на манифестацијата. (25 

Marketin{kiot proces vklu~uva serija ~ekori {to 

vklu~uva маркетинг истражување со цел da gi identifikuva 

mo`nostite na pazarot, da formulira strate{ki nasoki, 

planirawe, marketing miks t.e. proizvod, cena, distribucija i 

promocija i kone~no sledewe i kontrola. 

Маркетинг концепцијата се стреми кон откривање што е 

желбата на консументите па креирање и понуда на такви настани и 

манифестации кои полесно ќе се продаваат по цена кои 

консументите се спремни да ја платат. 

Според наше мислење ваквиот пристап на менаџментот 

односно примената на маркетинг концепцијата несомнено ќе доведе 

до успех на манифестацијата. 


стр.89 

24) ScotMcCabe,”Marketing Communications in Tourism and Hospitality”,Elsevier 

L.td,2009,page 117 

25) Hall,C.M. “Hallmark Tourist events-Impacts,Management and Planing’London: 

Belhaven Press,1992 

42

Маркетингот е збир на активности чија цел е оптимална размена 

меѓу еден ентитет кој произведува и нуди производ и друг кој 

побарува со цел да задоволи една или повеќе потреби при што секој 

ентитет се обидува да го максимизира својот бенефит од тоа.(26 

За остварување на целите на манифестацијата, организаторот 

применува одредена маркетинг стратегија. Самиот избор на 

стратегија зависи од видот на манифестацијата,традиционалноста на 

манифестацијата, нивото на организација и дали локалните 

индтитуции се јавуваат во самата организација,а како специфични 

маркетинг стратегии ги применуваат:промената на сезоната на 

одржување,развој на пратечки манифестации,промена на времето на 

траење на манифестацијата,територијално расчленување на 

настаните и.т.н. (27 

Според наше мислење целта на организаторот на секоја културна 

манифестација треба да биде задоволување на потребите на 

консументите и постојано подобрување на положбата на 

организаторот на манифестацијата на пазарот односно зајакнување 

на нејзиниот бренд. Постигнувањето на таа цел неминовно ќе 

доведе до финансиски успех односно добит на организаторот. 

Примената на маркетинг стратегија преку оптималнo користење и 

комбинирање на елементите на маркетинг миксот е предизвик пред 

кој се исправува менаџментот на манифестацијата. Посебна тежина 

дава и фактот одредени ситуации при реализација на настанот се 

непредвидливи (објективна или субјективна природа) при што е 

неопходно дејствување “веднаш и “сега” во одредени ситуации 

26) World Tourism organization,Marketing papers number 1,Madrid,2001,page:7 


стр.274-275 

43

нормално со цел да се реализира настанот и програмата. 

Кај културните манифестации може да зборуваме за неколку 

специфични маркетинг стратегии и тоа: 

- промена на времетраењето на настанот или на сезоната на 

одржување (најчесто културните манифестции се во 

летниот период бидејќи една од целите на манифестациите 

е привлекување и анимација на туристите). Организаторот 

прави проценка кога да се одржи културната манифестација 

и во која годишна сезона во зависност од таргетираната 

публика), 

- креирање на пратечки настани ( од 2003 година како 

директор на фестивалот е воведов т.н. офф програма на 

фестивалот како пратечки настани од поп,рок и џез 

музиката за помладата публика на фестивалот што доведе 

до приближување на фестивалот до помладата публика со 

цел задоволување на потребите на помладата публика за 

такви настани), 

- територијално расчленување на настанот (во случај кога се 

нема инфраструктурна инсталација на простор во одреден 

град може да се пренесе во друг поголем град кој има таква 

сала за настанот), 

- зголемување на зачесетноста на настанот ( посебно ако е 

атрактивен настан кој е многу посетен од публиката таков 

пример на фестивалот Охридско лето често се случуваше со 

театарските ивенти кои покрај премиерната изведба 

секогаш по барање на публиката се изведуваше уште еднаш 

или двапати во текот на следните денови ), 

44

- креирање на претходни и постнастани (во Охридско лето во 

2004 година започнав и со реализација на настани надвор 

од терминот на фестивалот односно во октомври или 

ноември или во мај и јуни со цел креирање на 

дополнителна препознатливост, задоволување на потребата 

на публиката да и во другите месеци се реализираат 

настани), 

- зголемување на значењето и обемот на настанот ( се 

вклучуваат и други активности како организација на 

семинари по виолина или пијано кои ќе ги зголемат 

социокултурните ефекти на манифестацијата во регионот 

на пр. Семинар на Коган,Навара,Шломо Минц на Охридско 

лето др.), 

- вклучување на волонтери во организација на настанот (се 

зголемува желбата и интересот од локалното население да 

се вклучи и да учествува во успехот на манифестацијата). 

Она што е многу важно за организаторот на манифестацијата да се 

користи со маркетинг миксот на 4 П. Покрај производот (настанот) 

другите елементи: промоцијата (стратегија на користење на 

промотивниот микс) ,каналите на продажба, и цената на настанот се 

подинамични елементи на стратегијата кои треба брзо и успешно да 

се применуваат. 

Кај еднократните или новите културни манифестации 

вложувањата се поголеми во производот, промоцијата, каналите на 

дистрибуција и поголема флексибилност во цените отколку кај 

традиционалните манифестации. Од тука многу е значајно да се 

одбере најдобрата стратегија и правата комбинација на елементите 

на маркетинг миксот што ќе доведе до успех на културната 

45

манифестација, ќе овозможи позитивен имиџ кај локалното 

население за прифатливост на манифестацијата. 

Воедно треба да се има во предвид дека културните манифестации 

се дел од интегралниот туристички производ во тој регион во тој 

период што ќе привлече голем број на странски туристи. (пр. Во 

2005 година Т.А.Виспој од Охрид креира туристички производ чија 

основен елемент беа четири настани на фестивалската програма и 

истиот го продаваше на Холандскиот пазар. Како резултат на тоа 

100 музичари од Холандија како туристи дојдоа во Македонија да ги 

проследат тие настани). (28 

28) Годишен извештај за реализирани активности во организација на фестивалот 

Охридско лето, ,декември 2005 

46

II. POZNAÂJNI KULTURNI MANIFESTACII VO 

РЕПУБЛИКА MAKEDONIJA 

Во оваа глава ќе ги разгледаме позначајните културни 

манифестации во Република Македонија, како тие се организирани и 

управувани како и нивните социо – културолошки влијаниа . 

Овие манифестации кои имаат долготрајна традиција ги одбравме 

за анализа заради нивното значење во државата, влијанието и 

публицитетот и во меѓународни рамки и истите се предмет на 

истражување. 

Од тука ќе ги разгледаме следните прашања: 

1. Социо – културна димензија на културните манифестации во 

Р.Македонија 

2. Fестивал Охридско лето 

2.1. Организација , управување и финансирање 

3. Sтрушки вечери на поезијата 

3.1. Организација,управување и финансирање 

4.Скопско културно лето 

4.1. Организација,управување и финансирање 

47

1. Социо – културолошка димензија на културните 

манифестации во Република Македонија 

Република Македонија е земја со богата традиција од сите 

сфери на духовната култура (музичка,ликовна,драмска,поетска) и 

уште од најраниот период се појавуваат културните манифестации 

кои заземаат значајно место во културниот живот.Пример за 

спојување на уметноста со културното живеење преточено како 

културна атракција преставува бронзената статуетка Менада од 6век 

п.н.е. Друг доказ за богатиот културен живот на повисоките слоеви 

на народот на Македонија се музичко-сценските манифестации што 

датираат од римскиот период. Таков пример се двете плочи на 

фасадниот ѕид на Античкиот театар во Охрид каде што на едната од 

нив е богот Аполон а на другата е преставен богот Дионис со 

инструмент Авлос во рацете покрај трите фигури што носат 

грозје,поезија и сл.(29 

Македонски народните обичаи корените на своето потекло го 

влечат уште во времето на Словените и нивното доселување на овие 

простори. Обредните песни и обичаите се провлекувале низ 

призмата на аграрномитска основа опфаќајќи го целокупниот живот 

и работа.(30 

Во Римскиот период треба да се спомнат традиционалните 

манифестации богати со музика,драма и поезија т.н. розалии како 

празник на мајското цвеќе кои се одржувале во поголемите градови. 

По прифаќањето на христијанството биле организирани 

различни манифестации кои се одржувале главно на денешното Кале 

29) Косарков Љ. “Менаџмент на културните манифестации во туризмот” 

Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 век”ФТС,Скопје, 2008 

30) Коруноски С.”Културно наследство”ФТУ- Охрид,2008,стр.196-197 

48

над Вардар во Скопје кои патувачките музичари,жонглери и пејачи 

го занимавале населението. 

За време на браќата Светите Кирил и Методиј придонесуваат до 

издигање на културната традиција додека нивните следбеници 

Св.Климент и Наум ја развиваат богатата музичка традиција со 

бројни ракописи и музички знаци. 

Во 19 век се појавуваат современи културни манифестации кои ги 

следат придобивките од ренесансата и хуманизмот. Така се 

појавуваат првите театри т.н. училишен театар од Ј.Х.Џинот. 

Со формирањето на културните институции во Република 

Македонија од 1947 се организираат и современи културни 

манифестаци такви се Мајските оперски вечери кои е негуваат 

операта со учество на солисти од целиот свет. Фестивалот Охриско 

лето,Скопско културно лето, Струшки вечери на поезијата, Џез 

фестивалот, Хераклејски вечери во Битола,фестивал на театарска 

уметност Војдан Чернодрински во Прилеп,фестивал на филмска 

камера Манаки во Битола, културната манифестација Галичка 

свадба и др. се носители на културното живеење во Р.Македонија.(31 

Социо-културната димензија на културните манифестации се 

согледува во ефектите што ги има манифестацијата врз 

дестинацијата односно врз локалното население. Основно е 

локалната заедница да има позитивен однос кон манифестацијата 

бидејќи без тоа самата манифестација е осудена на неуспех.(32 

Влиајанието што го има културната манифестација 

вклучувајќи зајакнување на традициите и вредностите на локалното 


Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 век”ФТС,Скопје, 2008 

32) Craik, J.The social impacts of Tourism.In frontiers in Australian Tourism: The search 

of New perspectives in Policy development and research ,Canbera:Bureau of 

Tourism,1988,p.17-31 

49

население, креирање на позитивна атмосфера во местото каде се 

одржува, културна едукација и надградба на знаењата на локалното 

население, презентација на сопствената култура и 

традиција,дружењето и социјализацијата меѓу локалното население 

и странците се само дел од социо-културните ефекти што ги има 

културната манифестација. 

Во однос на демографските и социо-економските 

карактеристики големо влијание имаат и карактеристиките во 

поново време како: повисокото ниво на образование го зголемува 

интересот за културните манифестации, зголемена улога на жената 

во одлучувањето на изборот на туристичка дестинација (процентот 

на жени кои посетуваат културни институции и настани е поголем 

од мажите), зголемен е бројот на семејства со деца на училишна 

возраст.(33 Од тој аспект би ги спомнале и зголемувањето на 

животниот стандард на локалното население, желбата за културно 

воздигнување, интеракцијата меѓу културите на странските туристи 

и локалното население кое доведува во подолг рок до формирање на 

т.н. субкултура односно мешање на двете култури – туристите 

влијаат врз културното воздигнување на населението и обратно. 

Успешната манифестација овозможува раст на гордоста и духот на 

заедницата. Сето тоа овозможува зголемување на волонтерството, 

зголемено инволвирање на заедницата и меѓукултурна интеракција и 

соработка. социјализирање на локалното население, подигнување на 

свеста кај населението и секако овозможува презентација на 

достигнатите уметнички дострели во разни културни сегменти. 

Но не секоја културна манифестација е прифатена од локалното 

33) Коруноски С.”Културно наследство”ФТУ- Охрид,2008,стр.202 

50

население така да индексот на иритација се движи од еуфорија 

(првата фаза на развој на манифестацијата),апатија(им е сеедно на 

локалното население за манифестацијата),иритација (заситеност и 

локалното население нема разбирање за гостите),антагонизам 

(демонстрираат непријателство кон гостите) и последна фаза (каде 

локалното население заборавило што ги привлекува туристите во 

местото). (34 

Според наше мислење социо-културната димензија на 

културните манифестации во Р.Македонија е многу важна. 

Презентирањето на нашите културните наследства, нашите 

уметнички достигнувања во одредени сегменти, традиции, 

фолклор,обичаи влијаат врз свеста на локалното население да ги 

чува и негува, да ги заштити и унапредува.Преку доаѓањето на 

странските посетители во нашите места се овозможува запознавање 

на локалното население со нивната култура и креирање на позитивен 

однос кон нив. 

Социо-економската дименизја се согледува во остварувањето 

на економските ефекти за локалното население и локалната 

економија, зголемување на вработеноста и приходите,зголемена 

потрошувачка во хотелите, рестораните,кафетериите,ноќните 

клубови односно во објектите за забава, продавниците на сувенири и 

малопродажбата и.т.н. дружење и социјализација, зголемување на 

волонтеризмот кај локалното население. 

Културни манифестации кои се земени како предмет на 

нашето истражување имаат позитивни социо - културни но и 

економски влијаниа врз локалното население и локалното место. 

34) Doxey,G.V.,A causation theory of visitor-resident irritants,methodology and research 

inferences,”The impacts of Tourism,Sixth Annual ConferenceProceedings of the 

travel research associaton,san Diego,1975,p.111 

51

2. Фестивал Охридско лето 

2.1.Оrganizacija, upravuvawe и финансирање на фестивалот 

2.1.1. Организација и управување на фестивалот 

Фестивалот Ohridsko leto е една од najzna~ajnите културни 

манифестации во Република Македонија. Се одржува во градот 

Охрид секоја година од 12 јули до 20 август. Традиционална 

манифестација која се одржува 50 години. 

Оваа музичко- сценска manifestacija zapo~nuva na 4 avgust 

1961 godina koga vo crkvata Sv. Sofija во Охрид solistkata na 

Makedonskata opera Ana Lip{a-Tofovi} го одржува својот 

солистички koncert,vo pijano pridru`ba na Ladislav 

Perлdiк(35 

Тогаш се открива извонредната акустика на Црквата Св.Софија за 

изведување на настани - концерти на класична музика. 

Иницијативата за за организирање на оваа културна манифестација 

е на група културно-општествени работници ентузијасти од 

Концертната дирекција на Република Македонија заедно со 

Градскиот Одбор на Охрид започнуваат со негова реализација. 

Од почетокот фестивалот започнувал на 06 јули и траел до 20 

август но карактеристично е да настаните не се одржувале секоја 

вечер. 

So sekoja godina Ohrid се развива kako edno od najgolemite 

turisti~ki mesta vo zemjata кои го посетуваат голем број на 

странски и домашни туристи. Toa bez drugo ja naloùvaло 

potrebata od organiziran i redовен kulturen ìvot,понуда 

35) Монографија “40 години Охридско лето”,Н.У.Фестивал Охридско лето ,Охрид, 

2000,стр.13 

52

на туристите но во исто време и како атрактивен – привлекувачки 

мотив за туристите да го посетат фестивалот а со тоа и самиот 

Охрид. 

Vo извештаите od toa vreme u{te pi{uva, deka “nema 

somnenie, deka Ohrid, kako edno od na{ite najgolemi 

letuvali{ta vo idninata }e stane sredi{te na leten 

koncerten ìvot i na muzi~ki festival, ne samo zaradi toa 

{to e pogodno mesto tuku deka toa go baraat i samite gosti...“(36 

Во почетокот производ на фестивалот како културна манифестација 

биле настаните на класична музика. 

Фестивалот започнува на 12 јули а завршува на 20 август секоја 

година односно времетраење од 40 дена при што секој ден се 

реализира по еден настан. Оваа традиционална културна 

манифестација од национално и меѓународно значење покрај 

музичките концерти и театарските перфоманси воведуваше 

иновативни нови содржини следејќи ја желбата на публиката. 

Sl. Br.1. Концерт во Предворјето на црквата Sv. Sofija 


2000,стр.14 

53

Така да се организираа и ликовни изложби,поетски вечери а се 

воведе и alternativnata programa koja redovno be{e zastapena 

kako sostaven del na programskite aktivnosti наменета за 

помладата публика. Но сепак glavnata cel ostana ista i do denes 

nepromeneta: festival na koj }e nastapuvaat renomirani i 

visokokvalitetni umetnici od celiot svet и нашата земја.(37 

Самите организатори на фестивалот користат различни простори 

за реализација на настаните од отворен и затворен тип.За концертите 

од класична музика се користи црквата Св.Софија заради 

извонредната акустика. Како отворени простори се користат 

предворјето на црквата Св.Софија и тоа најчесто за изведување на 

театарските перформанси,сцената Долни Сарај како и Античкиот 

театар кој има капацитет од 2000 седишта. Сите овие простори се 

добро технички опремени и овозможуваат одржување на 

најразлични настани. 

Sl. Br2. Свечано отварање на фестивалот Ohridsko Leto во 2004 на Античкиот 

театар 

37) Статут на Н.У.Фестивал Охридско лето 2005год. 

54

Od po~etokot на своето постоење pa se do docnite 80-ti 

godini во организационата структура на фестивалот Ohridsko 

leto се Kancelarijata на фестивалот која прераснува во Дирекција 

на фестивалот smestena vo Ohrid чија основна задача беше 

реализација на програмата на фестивалот. Фестивалот имаше 

direktor како извршен менаџер со мал број на вработени. Во текот 

на реализација на фестивалот се приклучуваа голем број на млади 

волонтери кои помагаа во реализацијата на фестивалот. 

Пlaniraweto и донесувањето на програмата а со тоа и настаните 

кои треба да се реализираат го имаше Советот на фестивалот како 

посебно тело.Во тоа управувачко тело беа vklu~en pretstavnici 

od site jugoslovenski republiki, (во поранешната заедничка 

држава Југославија), ~lenovi na kulturni institucii i na 

razli~ni op{testveni organizacii koi rabotea ili koi bea 

povrzani so kulturnite dejnosti.(38 

Sl. Br3. Театарска престава во Предворјето на црквата Св.Софија на фестивалот 

Охридско лето 2004год. 


2000,стр.14 

55

Основна функција на ова тело било креирање на настаните во 

програмата како и следење и контрола на реализираните настани. 

По осамостојувањето на Република Македонија во 1991 година 

фестивалот како културна манифестација поминува низ одредена 

трансформација. Во 1994-ta, Ohridsko leto stanaува ~len na 

Evropskata asocijacija na festivali, Asocijacija vo koja 

~lenuvaat nad сто golemi i zna~ajni festivali vo Evropa.(39 

Во организациска смисла фестивалот се реорганизира. 

Со новиот Статут на фестивалот таа е национална институција од 

значење за државата при што главната дотација во финансирањето е 

од Министерството за култура а покровител на манифестацијата 

станува Претседателот на државата. 

Имено Фестивалот Охридско лето во својот Статут запишува дека 

како културна манифестација има за цел да ги презентира врвните 

Sl.br.4. Концерт на класична музика во црквата на Св.Софија на фестивалот Охридско 

лето 2005 год. 


2010,стр.18 

56

уметнички достигнувања од областа на класичната музика и 

театарот како од домашните уметници така и од странство. (40 

Пorane{nиот Совет на фестивалот се укинува и се формира 

Управен одбор од 5 члена чија основна задача е усвојување на 

програмата на предлог од селекторите на фестивалот односно има 

управувачка функција во фестивалот.Социо-културолошката 

димензија на фестивалот се согледува во можноста преку 

реализација на настаните да се овозможи и културно надоградување 

на самите посетители преку задоволување на нивните желби и 

потреби. Фестивалот има двајца селектори за драмска и музичка 

уметност кои ја креираат програмата (селектираат престави и 

концерти од понудените) и ја предлагаат до Управниот одбор. 

Менаџирањето на фестивалот е во рацете на директорот кој на 

конкурс го избира Министерот за култура со мандат од 4 години по 

претходно поднесена програма.. 

Sl.br.5. Сценскиот простор на Античкиот театар со капацитет од 2000 публика 

40) Статут на Н.У.Фетивал Охридско лето,Охрид,2005 

57

Сектор за 

општо прани 

работи и 

финансии 

На шемата бр.3 е прикажана организационата структура на 

фестивалот Охридско лето во период 2003-2007 година. Ова беше за 

првпат во дотогашната историја на фестивалот маркетингот да добие 

свое место во институцијата. До тој период во фестивалот постоеле 

само 2 сектора и тоа за општо правни и финансиски работи и 

техничко – теренска организација. 

Селектор за 

музичка програма 

Директор на 

фестивалот 

Дирекција на 


(стручна служба) 


маркетинг 

Министерство за 

култура на 


Селектор за 

драмска програма 


техничкотеренска 

организација 

Управен одбор на 


Шема 3. Графички приказ на структурата на организација и управување на 

фестивалот Охридско лето од 2003-2007 година – сопствено истражување 

58

Ако направиме споредба со фестивалот во Прага,Р.Чешка кој исто 

така е член на Европската асоцијација на фестивали ќе согледаме 

дека организационата поставеност е слична со фестивалот Охридско 

лето освен во делот на организација на маркетинг секторот што ќе го 

разгледаме подоцна во нашиов труд. 

Фестивалот во Прага, Р.Чешка, се одржува од 12 мај до 4 јуни, 

директорот го назначува Министерот за култура со 4 годишен 

мандат. Бројноста на стручната служба на фестивалот варира 

односно во текот на реализацијата се вклучуваат поголем број на 

луѓе. Покрај тоа има Борд на директори кои го раководи – 

претседателот делегиран од градот Прага и уште 11 членови од 

разни културни институции и министерства. Надзорен одбор 

составен од 3 членови (од институции и парламент) и Уметнички 

одбор е составен од претседател и членови составен од познати 

уметници од Чешка кој брои 5 члена. Фестивалот има и почесен 

претседател – лице кое има огромни заслуги во развојот на 

фестивалот.(41 

Во наредниот период Фестивалот Охридско лето ја проширува 

својата програма. Голем број на настани, голем број на публика и 

гостување на најголеми светски имиња од класичната музика и 

театарските престави ќе бидат силен мотив за привлекување на 

туристи.Така ќе се реализираат концерти на познатиот светски тенор 

Хозе Карерас, познатиот светски диригент Зубин Мехта и други. 

Над 50 000 посетители годишно ги проследуваат настаните кои се 

изведуваат од 12 јули до 20 август. 

41) Види www.prague-spring.net 

59

Slika 6. Prostoriite kade e smestena direkcijata na festival Ohridsko leto 

vo Ohrid od 2003 godina 

Социо-културната димензија на фестивалот Охридско лето врз 

градот Охрид каде што се одржува но и пошироко е многу силна. 

Имено самото локално население има многу позитивен однос кон 

самиот фестивал и целосно го подржува.Фестивалот допринесува и 

до зголемување на бројот на домашни и странски туристи во Охрид 

за време на неговото одржување кои се привлечени од настаните кои 

се одржуваат. Фестивалот влијае позитивно врз свеста кај 

населението во Охрид и поширокиот регион од аспект на културната 

едукација и надградба што е врши преку концертите на класична 

музика и театарски престави, овозможува презентирање на нашето 

културното наследство, го подигнува општото ниво на култура кај 

домицилното население, овозможува дружење и социјализација на 

странските уметници со нашите уметници но и на туристите кои 

доаѓаат, дава реална оценка во поглед каде е нашата уметничка 

вредност споредена со странската уметност. 

60

Од економскиот аспект фестивалот има економските ефекти врз 

локалната економија, вработеноста, (се ангажираат дополнителен 

број на луѓе во организацијата), зголемена потрошувачка во 

хотелите, рестораните, кафетериите, ноќните клубови односно во 

објектите за забава, продавниците на сувенири и малопродажбата во 

Охрид и.т.н. 

Види прилог бр.1 – Програма на фестивалот 

61

Финансирањето на фестивалот 

Финансирањето на фестивалот е од неколку извори: 

- дотации од Министерство за култура, 

- дотации од локална самоуправа, 

- спонзорства и донации, 

- продажба на печатен материјал,реквизити,сувенири и други, 


- реализација и учество во заеднички проекти. 

При составувањето на финансискиот план на очекувани приходи и 

расходи главните ставки од приходната страна се: средства од 

Министерството за култура кои опфаќаат од 60 – 70% од вкупниот 

буџет годишно и се константни, дотациите од локалната самоуправа 

(најчесто се преку активности на јавните претпријатија околу 

обезбедување и средување на просторот каде се одржуваат 

настаните, одржување на хигиената и.т.н.), продажбата на влезници 

(приходите од продажба на влезниците на фестивалот најчесто се 5- 

10% од вкупните приходи кои се остваруваат. продажбата на 

печатен материјал, реквизити и сувенири се мала ставка во буџетот 

што значи останува на умешноста на менаџментот на фестивалот во 

прибирање на средства од спонзорства од бизнис заедницата. 

Финансиските средства од спонзорствата се околу 30 % од вкупниот 

буџет. Во 2005 година приходите од спонзорства изнесувале 55% од 

вкупниот буџет што ги остварил фестивалот како резултат на 

примената на современ маркетинг концепција во менаџирањето. (42 

Во расходната страна се трошоците за учество на уметниците на 

фестивалот (хонорари,патни трошоци, сместување), трошоци за 

организација и техничка опрема, трошоци за маркетинг. 

42) Финансиски извештај на фестивалот Охридско лето за 2003-2007 

62

3. Stru{ki ve~eri na poezijata 

3.1.Оrganizacija, upravuvawe и финансирање 

3.1.1. Организација и управување на СВП 

Струшките вечери на поезијата се културна манифестација во 

Република Македонија која по својот публицитет е од големо 

значење за земјата но и во меѓународни рамки. Традиционална 

манифестација која се одржува во градот Струга. 

Neposreden povod za organizirawe na Stru{kite ve~eri 

na poezijata bilo literaturnoto ~itawe na grupa istaknati 

makedonski pisateli na sve~eniot del od jubilejot, odràn vo 

Struga na 15 juli 1961 godina, po povod izleguvaweto na 

Zbornikot na bra}ata Miladinovci. Se do{lo do idea deka 

postojat site uslovi da se organizira eden tradicionalen 

poetski festival koj }e se odrùva vo ovoj grad, kako smotra 

na poetskite ostvaruvawa na na{ata Republika vo tekot na 

edna godina. (43 

Vakvata ideja i inicijativa bila prifatena od 

Dru{tvoto na pisatelite na Makedonija, Sovetot za kultura 

na NRM i Narodniot odbor na Op{tinata Struga. 

Na edna svoja sednica Narodniot odbor na Op{tinata vo 

1962 godina formira prv festivalski odbor od sedum ~lenovi, 

sostaven od pretstavnici na Dru{tvoto na pisateli na 

Makedonija, kulturni i op{testveno- politi~ki rabotnici od 

Republikata i градот Struga. 

Prvite Stru{ki ve~eri na poezijata bile odràni od 6 

do 9 septemvri 1962 godina vo Struga. 

43) Монографија,50 години Струшки вечери на поезијата,Струга,2011 

63

Festivalskiot odbor izgotvil programa vo traewe od 4 

dena, od 6 do 10 septemvri 1962 godina i nastapile pisateli od 

Makedonija. 

Бројот на учесниците се зголемувал од година во година а vо 

1965 godina, festivalot stanaува me|unaroden na koj nastapиле 

еминентни poeti od nekolku zemji: Bugarija, Italija, Polska, 

Romanija, SSSR, i êhoslova~ka. 

Brojot na zemjite-u~esni~ki sekoja godina se zgolemuvaл, 

taka {to po ~etiri godini, vo 1968 godina , учествувале поети od 

17 zemji od svetot. 

Sl.br.7. Mostovi како настан на Сtru{kite ve~eri na poezijata 

64

Во тој период покрај Sovetот na Stru{kite ve~eri na 

poezijata, како посебни органи со определени цели се 

programskite komisii, komisiite za informirawe, komisiite 

za izdava~ka dejnost, Odborite za predlagawe na kandidat za 

nagrada “Zlaten venec “, komisiite za literaturnite ~itawa po 

gradovite, komisiite za me|unarodna sorabotka, ìri- 

komisiite za dodeluvaweto na nagradite и organizaciono- 

tehni~kite komisii. 

Од 1963, се воспоставува наградата Браќа Миладиновци, за 

најдобра поетска книга издадена во Република Македонија меѓу два 

фестивала. 

Во 1966 godina СВП прерасна во интернационален поетски 

настан, и следствено, се воспостави интернационална поетска 

награда наречена Златен венец, која се доделува на светски познат 

жив поет за неговиот поетски опус или животно дело од областа на 

поезијата. 

Со осамостојувањето на Република Македонија во 19991 година 

културната манифестација се трансформира организациски. 

Манифестацијата во организациона смисла има канцеларии во 

Струга и во Скопје – Дирекција со постојано вработени,(извршен и 

технички секретар).Тело на управување е Управниот одбор на 

фестивалот составен од 5 члена и има свој Претседател.(44 

Улогата на Управниот одбор кој се содржи од видни 

професионалци од областа на поезијата (поети, критичари, 

преведувачи и професори) е да ја креира и усвојува програмата на 

манифестацијата и воедно да ја контролира нејзината реализација. 

44) Статут на Н.У. Струшки вечери на поезијата,Струга,2005 

65

Менаџирањето на манифестацијата е во рацете на Директорот кој 

се избира на конкурс по претходно поднесена програма а го избира 

Министерството за култура со мандат од 4 години. 

Членовите на Управниот одбор ги избира Министерството за 

култура. Управниот Одбор ја усвојува програмата на фестивалот 

што Претседателот на Управниот одбор во координација со 

директорот е предлагаат до Управниот одбор. 

Во 2003 година СВП и УНЕСKО ја воспоставија наградата 

Мостови на Струга за најдобра дебитантска поетска книга од млад 

автор од целиот свет. (45 

Најатрактивни настани што се одржуваат на фестивалот се 

Меридијани (читања по повод отварање на фестивалот) и Мостови 

на Струга (читања по повод затворање на фестивалот). Ова се 

спектакуларни настани на кои жителите на Струга но и туристите од 

Македонија и странство присуствуваат за да ги поздрават поетите од 

целиот свет . 

На шема 4 е даден графичкиот приказ на СВП каде што гледаме 

дека во организационата структура нема посебно оделение за 

маркетинг. Секако менаџментот на СВП треба да отпочне со 

примена на маркетиншка концепција со цел да креира дополнителни 

производи кои се по желба на посетителите, да се приближи до 

бизнис заедницата но и до туристите. 

45) Монографија, 50 години Н.У.Струшки вечери на поезијата, 2011, 

66

- оделение за правни и финансиски работи 

- оделение за техничко-теренски работи 

Шема 4.Графички приказ на структурата на управување на Струшките вечери на 

поезијата – сопствено истражување 

Министерство за 

култура на 


Директор на СВП Управен Одбор на 

СВП 

Канцеларија на 

СВП 

Од организационата структура гледаме дека директорот(како 

извршен орган) и Управниот одбор (управен орган) ги назначува 

Министерството за култура во времетраење од 4 години. Директорот 

како извршен орган има само една канцеларија која е сместена во 

Скопје и како што можеме да видиме нема оделение за маркетинг. 

На Струшките вечери на поезијата има и две мултимедијални вечери 

(поезија, музика и видео) наречени “Ноќи без интерпункција”, со 

што Фестивалот се отвора за нови, експериментални форми на 

67

поетска презентација, кои вклучуваат и други уметности (музика, 

видео, итн.). Секоја година се организира и Симпозиум и го 

привлекува вниманието на бројни литературни експерти од регионот 

и пошироко. За сиве години постоење, Фестивалот пречекал околу 

4.000 поети, преведувачи, есеисти и литературни критичари од 95 

земји од светот. 

Овој фестивал успеа во своето постоење да ја брендира Струга 

како град на поетски фестивал што овозможи голем број на туристи 

во овој период да ја посетуваат Струга не само од Македонија него и 

од светот. 

Социо – културните импликации на Струшките вечери на 

поезијата посебно во градот Струга се доста значајни. Фестивалот 

иако трае само неколку дена има влијание врз свеста кај 

домицилното население да си ја почитува и сака поезијата, културно 

да се воздигнува, да се едуцира а секако во организацијата се 

вклучуваат и млади луѓе кои остваруваат дополнителна 

заработувачка со импликации врз локалната економија. 

68

Финансирањето на СВП 

Финансирањето на оваа манифестација е од неколку извори: 


- дотации од локална самоуправа, 



При составувањето на финансискиот план на очекувани приходи и 

расходи главните ставки од приходната страна се очекуваните 

средства од Министерството за култура кои се движат од 80 – 90 % 

од вкупниот буџет, дотациите од локалната самоуправа (најчесто се 

преку активности на јавните претпријатија околу обезбедување и 

средување на просторот каде се одржуваат настаните, одржување на 

хигиената, организација на приеми на поетите во Струга....). За 

реализација на поквалитетна програма и настани останува 

умешноста на менаџментот на фестивалот во прибирање на средства 

од спонзорства од бизнис заедницата. Финансиските средства од 

спонзорствата се движат од 5-10% од вкупниот буџет. (46 

Во расходната страна се трошоците за учество на поетите на 

фестивалот (патни трошоци, сместување), трошоци за организација 

и техничка опрема, трошоци за маркетинг,трошоци за издавачка 

дејност, награди на поетите и др. 

46) Финансиски извештај на Струшки вечери на поезијата 2009 - 2010 

Види прилог Бр.2 - Programa на Струшки вечери на поезија 

69

4. Sкопско културно лето 

4.1. Оrganizacija, upravuvawe и финансирање 

4.1.1. Организација и управување на фестивалот 

Културната манифестација Скопско културно лето е уште една 

значајна културна манифестација во Република Македонија значајна 

по својот публицитет што ја има во земјата но и надвор од неа. 

Се одржува секоја година од 21 јуни до 01 август при што во 40 

денови колку што трае манифестацијата се реализираат околу 50 

настани – музички концерти, театарски престави, изложби, 

мултимедијални перформанси и.т.н. Се одржува традиционално во 

главниот град на Република Македонија - Скопје. 

Она што го означува Скопско лето се епитетите за најобемна, 

најразновидна, најдолготрајна и по многу компетентни оценки една 

од најквалитетните културни манифестации од меѓународен 

карактер што се одржуваат во Република Македонија.(47 

Потврда на своето реноме манифестацијата обезбедува и надвор од 

границите на Македонија верификувано со членството во 

Меѓународната асоцијација на фестивали и настани – ИФЕА. 

Идејата на организаторите уште во 1980 година, кога првпат се 

одржува оваа манифестација, била непрекинато културно живеење 

во текот на летните месеци како културна понуда. 

Концепцијата на манифестацијата која опфаќа музички 

концерти, оперски, балетски и драмски претстави, ликовни и фото 

изложби, филмска програма, перформанси и мултимедијални 

проекти, заедно со сопствената продукција на проекти овозможува 

задоволување на желбите и потребите на широка публика. 

47) Види www.dku.org.mk 

70

Скопско лето како културна манифестација во својата програма 

вклучува музички настани од различни жанрови и театарски 

престави од земјата и странство. 

Секоја година почнувајќи од 21 јуни, првиот ден на летото и 

“Светскиот ден на музиката” па се до 31 јули, кога завршува 

манифестацијата, настаните се реализираа на отворените сцени на 

Скопската тврдина, Старата чаршија, Куршумли ан, Кејот на реката 

Вардар, Градскиот парк, како и во салоните на скопските театри и 

ликовните галерии. 

Што се однесува на организациската структура и управувањето на 

манифестацијата организатор е невладина организација - Дирекција 

за култура и уметност – Скопје која врз основа на јавно-приватно 

партнерство со Градот Скопје е организираат оваа манифестација. 

Во организациона смисла самата манифестација има директор кој 

со стручната служба (вработените) ја подготвува и реализира 

програмата на фестивалот. Градот Скопје и самиот градоначалник е 

покровител на манифестацијата.(48 

Финансирањето е врз основа на претходно поднесена програма од 

страна на Дирекцијата до Градот Скопје и Министерството за 

култура . Другиот дел од средствата се обезбедуваат од спонзори и 

од продажба на влезници. 

На шема 5 е даден графичкиот приказ на манифестацијата 

Скопско лето. Организационата структура покажува дека 

дирекцијата има само два одела и дека нема посебен одел за 

маркетинг него активностите ги реализираат другите одели. 

Директорот ја подготвува програмата и истата е поднесува до 

градоначалникот на Град Скопје на усвојување. 

48) Статут на Скопско лето 2007, 

71

Градоначалник 

на Скопје 

Директор на 

Скопско лето 

Дирекција за култура и 

уметност - Скопје 

- одел за правни и финансиски работи 

- одел за техничко-теренски работи 

Шема 5.Графички приказ на структурата на управување на Скопско лето – 

сопствено истражување 

Додека Фестивалот Охридско лето и Струшките вечери на 

поезијата се национални институции,Скопско културно лето е 

манифестација на градот Скопје. Во тој контекст ако направиме 

споредба со Љубљанскиот летен фестивал ќе согледаме сличности 

но и разлики во самата организација а посебно во маркетинг 

секторот. Кај Љубљанскиот летен фестивал кој се одржува во 

Љубљана, Р.Словенија, од 06 јули до 27 август, организаторот е 

јавна институција каде директорот го назначува Градоначалникот на 

град Љубљана со четири годишен мандат. Структурата на 

управување е сочинуваат Управен Одбор или Борд на Фестивалот 

составен од 5 членови со Претседател на Управен Одбор. Покрај тоа 

во структурата има Совет на експерти составен од 3 члена и стручна 

служба на фестивалот со директор кој во исто време е уметнички 

селектор. Начинот на управување е следен: директорот кој е и 

Види Прилог бр.3 Programa на Скопско културно лето 

72

уметнички селектор ги селектира добиените предози за настаните 

кои треба да се реализираат на фестивалот. Уметничката програма 

заедно со финансиската програма ја доставува до членовите на 

Управниот Одбор или Бордот на фестивалот. Бордот ја усвојува 

програмата и тогаш таа станува главна програма на фестивалот. 

После тоа стручната служба ја реализира програмата. Финансиран 

од градот Љубљана, Министерството за култура, спонзорите, 

продажба на влезници и заедничко учество во проекти. (49 

Како друг пример е Рхеингау музичкиот фестивал, С.Р.Германија. 

Фестивалот го организира друштво кое е во приватна сопственост а 

организацискиот тим го сочинуваат 21 човек со тоа што се 

вклучуваат голем број на волонтери. Микхаел Херман е извршен 

директор а има уметнички тим од 5 луге како негови советници. Кај 

оваа културна манифестација специфичен е начинот на 

финансирање на фестивалот односно тој не се финансира од 

државата него од спонзори,продажба на влезници,продажба на 

сувенири и учество во заеднички проекти. .(50 

Социо-културните импликации на Скопско културно лето врз 

населението во градот Скопје посебно во летниот период се 

согледува во : социјализацијата, дружењето, културната едукација и 

надградба, презентациите на нашето културно наследство. 

Локалното население има позитивен однос кон манифестацијата. 

49) Види www.ljubljanafestival.si 

50) Види www.rheingau-musik-festival.de 

73

4.1.2. Финансирање на манифестацијата 

Финансирањето на фестивалот е од неколку извори: 

- дотации од градот Скопје, 



- продажба на печатен материјал,реквизити,сувенири и други, 



Финансиските средства од Градот Скопје како дотации се 

различни и сочинуваат околу 60 % од вкупниот буџет на годишно 

ниво додека од Министерството за култура сочинуваат околу 15%, 

продажбата на влезници (приходите од продажба на влезниците на 

манифестацијата најчесто се околу 15% од вкупните приходи кои се 

остваруваат. Продажбата на печатен материјал, реквизити и 

сувенири се мала ставка во буџетот. Финансиските средства од 

спонзорствата се движат од 5 – 6% од вкупниот буџет. (51 

Во расходната страна се трошоците за учество на уметниците на 

манифестацијата (хонорари,патни трошоци, сместување), трошоци 

за организација и техничка опрема, трошоци за маркетинг. 

Ова покажува дека е неопходна примена на маркетинг концепција со 

цел зголемување на бројот на посетители и зголемување на 

финансиските средства од спонзори. 

51) Финансиски извештаи на Скопско културно лето 2005-2007 

74

III. СОВРЕМЕН ПРИСТАП ВО МАРКЕТИНГОТ КАЈ 


Во оваа глава ќе се запознаеме со менаџирањето на културните 

манифестации во Република Македонија, квалитети кои треба да ги 

поседува менаџерот но во исто време и примената на современиот 

маркетинг пристап во менаџирањето. 

Исто така ќе го анализираме менаџирањето со културната 

манифестација Фестивалот Охридско лето во периодот од 2003-2007 

година. 

За таа цел ќе ги разгледаме следните прашања: 

1.Менаџирање со културните манифестаци 

2.Современата маркетинг концепција во менаџирањето со 

културните манифестации 

75

1.Менаџирање со културните манифестации 

Основна цел на секоја културна манифестација е да се подготви и 

реализира таква програма што ќе ги задоволи потребите и желбите 

на консументите со определени средства и ресурси со кои 

располагаме. 

Покрај тоа што имаат едукативен карактер преку презентирање на 

нашата култура и уметност да привлечат и се поголем број на 

туристи како туристичка атрактивност.За сето тоа неопходно е 

успешно менаџирање со културните манифестации што опфаќа 

добро планирање, организација, управување, маркетинг и 

реализација на програмата. Менаџерот со културната манифестација 

треба да поседува организаторски вештини,интерперсонални 

вештини, комуникациски вештини и истрајност. Како потребни 

индивидуални особини се : (52 

- вештини,способности и знаење, 

- особини на личноста како менаџер, 

- компетенции на менаџерот и 

- мотивација на менаџерот. 

Како вештини способност и знање се издвојуваат оние кои се 

стекнуваат преку обука и образование како: интерперсонални, 

стратегиски,комуникациски и аналитички. 

Како лични особини кои се содржат во карактерот на личноста се 

мотивација, енергија, амбиција, иницијативност, чесност и 

самодоверба, емоционална стабилност и љубов кон работата. 

52) Церовиќ,З.,”Хотелски менаџмент”,факултет за свеучилиште и хотелски 

менаџмент,Опатија,2003,стр.546 

76

Во третата група на компетенции на менаџерот се: интелектуални 

(визија, планирање, анализа и организација) интерперсонални 

(уверливост, одлучност, интерперсонална сензибилност и усмена 

комуникација),адаптибилни (прилагодливост и флексибилност) и 

ориентација кон резултати (енергија и иницијатива,мотивација за 

постигнување резултати). 

Од особености на мотивација на менаџерот се спомнуваат:љубовта 

кон работата,мотивацијата, желба за постигнување резултати и 

успешност на активностите. 

Како активности на успешен лидер во менаџирање со културната 

манифестација се спомнуваат: координирање на групните 

активности,јасни цели и визија,иницирање и забрзување на 

активностите,лична мотивација и и инспирација,објаснување и 

сугерирање решенија и давање сигурност и поседување оптимизам 

во проблемски ситуации. За менаџирање со културните институции 

кај нас често се поставуваат лица кои ги немаат дел од менаџерските 

способности односно го познаваат само уметничкиот дел на 

програмот. 

Заради тоа се неопходни обуки и едуцирање за усовршување на 

менаџерските вештини. Методите на обука за менаџирање се 

опфаќаат два вида: (53 

- обука на менаџери со искуство во работата и 

- обука на менаџери со искуство надвор од актуелната работа. 

Обуката опфаќа тренинг работилници,симулирање на ситуации, 

методи за моделирање на однесувањето,за рарешување на 

конфликти, менаџерски игри и др. 


Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 век”ФТС,Скопје, 2008,стр.487 

77

Во Република Македонија како што видовме претходно 

анализирајќи ги позначајните културни институции (според 

публицитетот што го имаат во јавноста и ефектите шти ги 

продуцираат за државата) како организатори најчесто се појавуваат 

државните институции – Министерство за култура или локалните 

самоуправи – градовите. Најчесто се организирани како национални 

институции со стручна служба со директор (менаџер) и Управен 

одбор (составен од 5 до 7 членови). Директорот (менаџерот) има 

стручни тела (совет или селектори) за посебните форми на културна 

дејност кои се составен дел на манифестацијата.(Така фестивалот 

Охридско лето има селектор за театарска дејност и селектор за 

музичка уметност). 

Директорот заедно со стручните тела ја креира програмата на 

културната манифестација и ја предлага до Управниот Одбор.После 

усвојувањето на програмата од страна на Управниот одбор таа 

станува официјална при што директорот заедно со стручната служба 

ја реализира. 

Според наше мислење анализирајќи ги менаџерите во нашите 

позначајни институциии мора да напоменеме дека огромна 

негативност е брзата смена на менаџерот било од локалните власти 

или од државата пред се заради политички причини. Мандатот на 

избор на менаџерот но и на членовите на Управниот Одбор се 4 

години и најчесто се менуваат во тој педриод. 

Мора да напоменеме дека има позитивни примери на 

менаџери кои во својот мандат успеале да направат исчекор во 

менаџирањето на манифестацијата пред се во задоволување на 

78

желбите на публиката. Секако дека сето она што претходно го 

напоменавме за менаџерите важи и за менаџерите на културните 

манифестации во Македонија. 

Во овој дел ќе ги изнесеме нашите согледувања врз основа 

анализата на годишните извештаи за реализирани активности кај 

фестивалот Охридско лето во период од 2003 – 2007 година. (54 

Менаџирањето на фестивалот опфаќа неколку фази и тоа: 

маркетинг истражување и анализа на претходното издание на 

фестивалот со цел утврдување на пропустите и слабостите во 

организирањето, планирање и подготвување на настаните во 

програмата на фестивалот (опфаќа креирање на план за видот и 

кавлитетот на настаните кои ги планираме), воспоставување на 

комуникација со уметниците, непосредно договарање за условите за 

учество, времето и местото на учествуво и.т.н.). После усвојувањето 

на програмата следат маркетинг активности, теренска организација, 

координирање, извршување и контрола на тоа што сме го 

реализирале. 

Во секоја фаза значаен е маркетинг пристапот од аспект на 

квалитет на производот (настанот), промоцијата, цената и местото на 

одржување. Доколку настанот е квалитетен и брендиран сам по себе 

во пошироката јавност, се намалува и потребата од засилена 

промоција а цената на влезницата за тој настан може да се зголеми. 

Исто така местото на одржување на настанот е мошне значаен и 

влијае директно врз цената и квалитетот на настанот. 

Она што е специфично кај културните манифестации е 

желбата за поквалитетна програма на менаџерскиот тим и 

54) Годишни извештаи на Фестивалот Охридско лето 2003-2007 

79

лимитираните јавни средства. Поради тоа значајни се 

колаборативниот маркетинг или спонзорството и организирана и 

инвентивна продажба на влезници за настаните. 

80

2. Современа маркетинг концепција при менаџирањето со 

културните манифестации во Република Македонија 

За успешно менаџирање со културните манифестации во 

Република Македонија неопходна е примена на современа 

маркетинг концепција. 

Маркетиншки ориентираниот пристап тргнува од потребите на 

купувачот – проценка на пазарниот потенцијал - креирање на 

производот - купувач. (55 

Тоа подразбира дека културните манифестации постојано треба 

да бидат ангажирани во задоволување на потребите на консументите 

преку постојано подобрување на производот следејќи ги желбите на 

консументите кои постојано се менуваат а во исто време преку 

иновативни активности да отвараат нови пазари насочени кон 

сегментирани целни групи.Но она што е најважно маркетингот во 

институцијата да го завземе своето место односно да се формира 

сектор на маркетинг каде ќе бидат вклучени инвентивни млади луѓе. 

Воведување на маркетинг концепцијата во компанијата 

подразбира одредена процедура и се состои во : проценка на 

менаџерот во компанијата,формирање оперативна маркетинг 

група,користење на надворешни маркетинг консултанти,формирање 

на координативно маркетинг оделение,одржување на интерни 

семинари за маркетинг,вработување на маркетинг таленти и 

унапредување на докажаните кадри.(56 

Маркетинг департментот при проценка на потребите на купувачите 


L.td,2009,page 122 

56) Јаќоски Б.,Шулеска-Циунова А.,Маркетинг менаџмент Економски 

факултет,Скопје, 2004, стр.401 

81

треба детално да ги проучи идните купувачи за да разбере што тие 

сакаат и кои се нивните потреби.(57 

Кај организаторите на манифестациите како носител на 

производот, успешноста во работењето зависи пред се од 

способноста за негово прилагодување кон современите барања на 

пазарот и од степенот на задоволување на желбите и потребите на 

учесниците,посетителите/туристите и другите купувачи . (58 

Според наше мислење,анализирајќи го маркетиншкиот приод на 

менаџментот кај позначајните културни манифестации во нашата 

земја можеме да заклучиме дека во менаџирањето со нив 

менаџментот не е маркетиншки ориентиран кон задоволување на 

потребата на потрошувачите. Се уште на маркетингот му се приоѓа 

како област кој секој може да е работи во институцијата и претежно 

се насочени кон деловната концепција односно културната 

манифестација да креира такви инвенти какви што знае да креира а 

потоа преку продажни техники да ги убеди купувачите да го посетат 

настанот. Ваквата концепција е неефикасна и неефективна во 

споредба со маркетинг концепцијата и затоа се случува да се 

организира настан а посетеноста на тој настан да биде минимална. 

Тоа влијае негативно, доведува до намалување на имиџот на 

манифестацијата кај локалното население ( вие продуцирате настани 

кои никој не ги разбира односно за нив нема интерес), намалување 

на имиџот во национални и интернационални рамки,намалување на 

интересот за финансирање на манифестацијата кај бизнис 

57) Ристеска С,Јаќоски Б., Стратегиски маркетинг,Економски факултет,Скопје,2003 

стр.8 

58) Аврамоски М.”Маркетинг на големите манифестации”,ФТУ, Охрид, 

1996,стр.89 

82

заедницата,мал број публика на фестивалите (консументи) и секако 

намалување на имиџот на манифестацијата во пошироката заедница. 

Фестивалот Охридско лето до 2003 година се соочуваше со 

проблеми од организациски карактер и најчесто беше свртен кон 

намалување на трошоците, со скратување на периодот на одржување 

на манифестацијата (терминот на одржување од 12 јули до 20 август 

беше скратен до 15 август), со настани кои се креираа по еден 

автоматизам од претходните години, без маркетинг служба или 

оделение односно секој од вработените во стручната служба 

работеше све што е потребно.(59 

Сето тоа доведуваше до намалување на бројот на посетители 

(консументи), намалување на имиџот кај локалното население и 

заедницата а бизнис заедницата се повеќе ги намалуваа средствата за 

финансирање на манифестацијата. Маркетингот во фестивалот како 

и да не постоеше односно ад хок се нудеа некои програми без нивна 

конкретна анализа и евалуација. 

Од 2003 година во фестивалот маркетингот се организира како 

посебна служба во фестивалот со вклучување на млади иновативни 

луѓе во тој тим чија основна задача ке биде само тоа – маркетинг 

истражување, примена на маркетинг миксот (4П) со постојани 

иновативни подобрувања на производот според желбите на 

помладата публика, примена на ценовна тактика, зголемување и 

креирање на иновативни канали на продажба и стратегија во 

примена на промотивниот микс. 

Заради тоа што финанисирањето од државата е константно една 

од важните одлуки беше дека со таква финансиска конструкција не е 

можно да се направи исчекор во својот раст и развој. 

59) Извештај за реализирани активности на Фестивалот Охридско лето 2002 

83

Одлуката за свртување на фестивалот кон бизнис заедницата од 

аспект на нивно непосредно вклучување во фестивалот не само од 

финансиски аспект, него и со размена на информации,искуства и 

постојана комуникација со нив е од големо значење. 

Овој пристап на примена на маркетинг концепцијата доведе до 

импозантни резултати што овозможи раст и развој на 

манифестацијата не само во национални рамки него и во 

меќународни рамки (фестивалот е член на Европската асоцијација на 

фестивали каде членуваат над 150 различни фестивали и други 

културни манифестации од Европа) вбројувајќи се меѓу 10те 

најзначајни фестивали. Периодот на одржување се врати на 

претходниот традиционален термин до 20 август. Програмата на 

фестивалот се збогати со нови иновативни настани кои под т.н офф 

програма се доближи до помладата публика со презентација на 

разни форми на уметност кои до тогаш не беа презентирани(џез ,рок, 

фламенко концерти, театарски мјузикли и.т.н.). 

Маркетинг истражувањето и анализата кои постојано се работеше 

од страна на тимот овозможи примена на нови иновативни канали на 

продажба односно интензивна дистрибуција (пример. интернет 

пренос од настаните посебно на свеченото отварање), користење на 

комбиниран промотивниот микс и ценовната тактика доведе до 

зголемување на финансиските средства на институцијата, 

зголемување на бројот на настаните на манифестација, нивна 

диверзификација како и зголемување на бројот на конзументите 

односно публиката. 

Од аспект на маркетинг концепцијата Љубљанскиот летен 

фестивал применува иновативен маркетинг со анализи и 

истражувања на пазарот креирајќи производи (настани) кои ќе ги 

задоволат желбите на публиката. На тоа вредно работи секторот за 

84

маркетинг во самата институција составена од 8 луѓе, иновативни со 

своите познавања од областа на маркетингот.(60 

Од аспект на маркетинг концепцијата, фестивалот во Прага, 

исто така применува иновативен маркетинг концепт во реализација 

на својата програма. Во самата институција има посебен маркетинг 

сектор од 6 лица кои на иновативен начин го комбинираат и 

реализираат маркетинг миксот. Нивната насока во раст и развој на 

институцијата е во креирање на атрактивни настани- спектакли кои 

финансиски многу чинат но од друга страна се многу атрактивни за 

публиката и спонзорите. Така да голем број на уметници со светско 

реноме учествувале на овој фестивал. Врз основа на истражувањата 

на желбите на публиката покрај т.н. класична музика која го 

сочинува “столбот” на фестивалот се повеќе се воведуваат пратечки 

настани и нови иновативни настани за помладата публика.(61 

Маркетинг концепцијата кај фестивалот Рхеингау, е иновативна 

и ја креира маркетинг тимот кој го сочинуваат 6 луѓе, млади, 

креативни и иновативни. Веднаш после завршувањето на 

манифестацијата но и во текот на манифестацијата (после 

завршување на настанот) се реализираат анкети со присутните од 

аспект на квалитет на настанот, висината на цената на влезницата, 

дали се задоволни од организацијата на манифестацијата, што сакаат 

да проследат за следната година и.т.н. кои веднаш им даваат 

можност одредени слабости дури и во од да ги анулираат.(62 

Културните манифестации во Македонија мора долгорочно да се 

свртени и да ја применуваат маркетинг концепцијата доколку 

очекуваат раст и развој на културната манифестација. 

60) Сопствено истражување – реализирано преку интервју со Дарко Брлек директор 

на Фестивалот Љубљана во 2007, 


62) Види www.rheingau-musik-festival.de 

85

Трет дел 

ПРИМЕНАТА НА МАРКЕТИНГ МИКСОТ КАЈ 


86

I. ПРОИЗВОДОТ ВО МАРКЕТИНГ КОНЦЕПЦИЈАТА 

КАЈ КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ 

Во оваа глава ке ги разгледаме прашањата врзани за производот кај 

културната манифестација и неговата концепција . 

Воедно врз основа на истражувањето ќе дадеме наше мислење по 

одредени прашања поврзани со производот на манифестацијата. 

Заради тоа ќе ги разгледаме следните прашања: 

1. Kонцепција на производот кај културните манифестации 

воопшто и во Република Македонија 

2. Планирањето и политиката кај културните манифестации во 

Република Македонија 

87

1. Kонцепција на производот кај културните манифестации 

воопшто и во Република Македонија 

Производ е се што може да задоволи некаква потреба а може 

да вклучи осетливи добра и неосетливи услуги.(63 

Производот од потесен аспект се дефинира како се она што се нуди 

на пазарот со цел да предизвика внимание,потреба од консумирање 

и нешто што може да задоволи нечија желба или потреба.(64 

Proizvodot na manifestacijata e unikatna me{avina na 

aktivnosti koi se инструмент za postignuvawe na sevkupnite 

celi na манифестацијата i zadovoluvawe na културните potrebi 

кај потршувачите.(65 

Концептот на производот е комплексен и може да се разликува 

на 3 нивоа главен производ ( е основното решение на проблемот за 

остварување на корист кое го бара купувачот),фактички 

производ(постои околу главниот производи вклучува 

карактеристики како стил,дизајн,ниво на квалитет,име,амбалажа) и 

подобрениот производ (производот плус различните услуги кои се 

нудат заедно со него) (66 

Osnovnite aktivnosti se odredeni od strana na prirodata на 

manifestacijata i sevkupniot buxet за нејзина реализација. Зa da 

se odrazi temata na nastanot истиот moè da bide dopolneт so 

sekundarni atrakcii со цел на manifestacijata да и дадат 


стр.257 

64) Ристеска-Јованоска С.,Јаќовски Б.,Стратегиски маркетинг, Економски факултет, 

Скопје, стр.103 





88

sevkupna forma. Nekoi nastani se opi{ani kako основни а 

другите како придружни настани ( na primer festival na kultura 

moè da vklu~i uli~na parada, ognomet, koncerti i sli~no). 

(интересни се пратечките атракции на главниот настан при 

свеченото отварање на фестивалот Охридско лето. Имено покрај 

главниот настан на отварањето на фестивалот како дополнителни 

атракции се појавувале отварање на изложба од познат уметник, 

улична парада на плоштадот во Охрид на маскирани актери или 

изведувачи, секако церемонија на подигање на фестивалско знаме и 

палење на огнот како и неизбежниот огномет). 

Според наше мислење, анализирајќи го производот на културните 

манифестации во Македонија може да констатираме дека при нивно 

креирање не се дава големо значение на маркетиншкиот концепт 

иако производот е еден од важните инструменти на маркетинг 

миксот.Имено настаните во програмата кај манифестациите се 

креирале по одреден автоматизам по теркот на минатите години без 

да се анализира желбата на консументите и можноста да се воцедат 

нови производи и за дрига целна група на посетители. Настаните 

најчесто селектирани според нивниот финансиски трошок. Затоа 

наше мислење е концепцијата на постојана иновативност на 

производот т.е. настанот ( со вклучување на пратечки атракции за 

публиката), воведување на нови настани со таргетирање на нови 

целни групи, диверзификација на настаните во програмата според 

желбата и потребите на публиката.Само така ќе се зголеми и бројот 

на посетители кои ќе ги следат настаните кај манифестацијата. 

Културните манифестации покрај тоа што се јавуваат како посебен 

производ тие се и туристички производ и дел од интегралниот 

туристички производ. Како поважни елементи - тристичка 

89

атрактивност и вредност на културната манифестација покрај 

содржината, нејзиниот квалитет,квалитетот на учесниците и 

квалитетот на организацијата значајни се: локацијата на одржување, 

времето на одржување и времетраењето на манифестацијата.(65 

Локациите од макро аспект, каде се организираат културните 

манифестации најчесто се групираат во 3 групи: 

- развиени туристички места (кои имаат атрактивни,рецептивни 

и комуникативни (сообраќајни фактори)( во Македонија во 

познатите туристички места Охрид се организира фестивалот 

Охридско лето) и Струга ( се организира Струшките вечери на 

поезијата) и 

- места кои имаат одредена културна традиција (Охрид како 

град под заштита од Унеско), и 

- Големите градови (Скопско културно лето се одржува во 

главниот град - Скопје), 

Значењето на местото на одржување се согледува во квантитетот и 

квалитетот на рецептивните капацитети, богатството со природните 

атрактивности на местото што од друга страна влијаат врз бројот и 

квалитетот на учесниците на културната манифестација а со тоа и на 

атрактивноста на манифестацијата. 

Колку што е поатрактивно местото на манифестацијата толку повеќе 

е можноста за привлекување на учесниците и помасовен број на 

посетителите. 


стр.213 

90

Според наше мислење, аналиизрајќи ги местата каде се одржуваат 

позначајните културни манифестации во Македонија можеме да 

констатираме дека изборот на местата го следел критериумот на 

избор на атрактивни културни и туристички места како и големи 

градови. 

Локацијата од микро план е просторот односно локацијата на 

одржување на настанот. Од содржината на настанот од аспект на 

формата на културната манифестација (дали се работи за музички 

концерт,изложба театарски перформанс ....). се одредува и 

локацијата каде ќе се изведе настанот. За одредени настани важни се 

и одредени специфичности на просторот како на пр. Акустиката за 

концертите на класична музика. Poimot lokacija objasnuva kade 

}e se odrì manifestacijata, na primer na otvoreno простор во 

одреден амбиент или во затворена сала наменета за тоа i sli~no. 

Izbirawe na lokacija i mesto na nastanot odnosno 

manifestacijata zna~i iznao|awe arena koja }e ja sobere cela 

publika. Понекогаш може да немаме избор односно местото да е 

веќе одредено и менаџерот мора да ја адаптира локацијата најдобро 

што може.(68 

Pri selektirawe na odredeno mesto ima odreden broj na 

specifi~ni pra{awa (problemi) koi treba da se razgledaat: (69 

- големина i kapacitet-prostorot treba da bide osmislen pa 

taka da gi vklu~i potrebite za personal, izveduva~i, oprema, 

magacini, administracija i drugi uslugi kako i mestoto za 

sedewe na publikata vo tie mesta. 

68) Tum,Norton,Wright,”Management of Event of operations,Oxford,2006,p.139 



91

- objekti- uslugite i kapacitetite se od vitalno zna~ewe 

za ocena na prikladnosta. Potrebnite tehni~ki objekti moàt 

da vklu~at informacii i komunikacii za tehnologii za 

povrzuvawe, snabduvawe so elektri~na energija, zvuk, 

audovizuelni sistemi kako i toaleti, objekti za hrana i 

pijaloci i uslugi za prva pomo{. 

- vidlivost, centralitet i klastering. Ovie imaat 

integrirana uloga vo procesot na selektirawe na mestoto na 

manifestacijata. Vidlivosta e osobeno va`na koga finansiite 

spre~uvaat promotivna kampawa.(одржување во познато место 

или простор е многу подобро него да промовираш нов простор што 

бара додатни промотивни активности), 

Sredi{teto se odnesuva na blizinata na uslugi i drugi 

objekti, na primer до aerodromi, avtobuska ili èlezni~ka до 

некоја сообраќајница,пристапот до локацијата со возило,паркинг 

простор и.т.н. 

Klasteringot e “asocijacija na manifestacijata so drugi 

atraktivnosti i uslugi”, za da se formira posilen paket кој е 

интегриран производ кој привлекува поголем број на консументи. (70 

Klasteringot e vaèn za manifestacii koi sakaat da go 

privle~at patnici na sredni i dolgi rastojanija koi imaat 

potreba od posilni motiви za patuvawe, 

- cena za mestoto- ova e glaven faktor za najmogu 

manifestacii, posebno za onie so limitiran buxet 

(одреденипростори се рентаат за изведување на настанот пр. 

за изведување на одреден настан во Црквата Св.Софија се 

плаќа надомест на Епархијата), 

70) Getz D,”Event management and event tourism”,New York, 1997,page 84 

92

- istorija- ova moè da vlijae pozitivno ili negativno na 

reputacijata na edno mesto i treba da se razgleduva внимателно. 

Историско-културните објекти се навистина одличен простор за 

реализирање на одредени настани. Дekorirawe na mestoto, 

uniformi za personal, izveduva~i, kostumi, aktivnosti, 

zabava, svetlo, muzika, specijalni efekti, hrana i pijaloci се 

важни услови во тој амбиент. 

- drugi faktori - percepciite na bezbednost ili 

politi~kaта situacija, vremenskite uslovi i ekolo{ki 

faktori се исто значајни при одредување на локацијата. 

- li~ni preferencii- kako i da e, mora da se priznae deka 

li~nite preferencii i na organizatorite se glaven faktor 

koi vlijaaat na izbor na lokacijata. (71 

Од организаторот зависи кој настан каде ќе се реализира во 

зависност од условите за реализација на настанот (така на пример 

каков е пристапот до локацијата, дали има седишта за публиката, 

дали има можност за приклучување на електрична енергија, 

синергијата на настанот и местото од аспект на историски настан 

и.т.н.). 

Според извештаите, реализирањето на настанот – концертот на 

светскиот тенор Хозе Карерас во Охрид во амбиенталниот простор 

на античкиот театар беше мотивиран пред се неколку елементи. 

Македонија излезе од конфликтот во 2001 како земја која не е 

доволно безбедна. Менаџерскиот тим на фестивалот Охридско лето 

во тоа време размислувале во правец дека е неопходно да се 

организира таков настан со меѓународно познато име со кои ќе се 



93

покаже дека Македонија е безбедна земја за меѓународната јавност 

во контекст на тоа да доколку таков настан се реализира ќе 

допринесе во одредена мера да се промени перцепцијата кај 

меѓународната јавност за безбедноста на нашата земја. Настанот се 

реализира во 2005 година како дел на Фестивалот Охридско лето 

проследен со огромна медиумска покриеност во национални но и 

меѓународни рамки. Што се однесува до временските прилики тие се 

мошне значајни за реализирање на настанот на отворен простор. 

Концертот на светскиот тенор беше предвиден на Античкиот театар 

каде сите технички и човечки ресурси на фестивалот биле насочени 

кон тој простор. Имено доколку времето тој ден во тоа време беше 

врнежливо настанот ќе пропаднеше. Не постоењето на адекватен 

затворен простор кој ќе го замени отворениот простор каде е 

предвидена реализацијата на настаните доведува до огромен ризик и 

дополнителни трошоци.(72 

Сето ова претходно, менаџерите на културните манифестации 

мора да го имаат во предвид во селектирањето на местото и 

локацијата на одржување на културната манифестација. 

Според наше мислење, просторот односно амбиентот е многу 

значаен за севкупното доживување на посетителите од настанот. 

Воедно, различна е посетеноста на настанот доколку истиот биде 

изведен на отворен амбиентален простор него во класична затворена 

сала.( Пример. театарските престави кои беа прикажувани во 

амбиентот на Куршумли ан во Скопје се повеќе посетувани него 

истиот настан да се изведе во Универзална сала во Скопје). 

72) Види Годишен извештај за 2005 – концертот се одржа на 12 јули 2005 како 

свечено отварање на фестивалот Охридско лето во 2005 

94

Скопско културно лето своите настани ги изведува на отворени 

простори валоризирајќи нови амбиенти кои ги привлекува 

публиката. Струшките вечери на поезијата главниот настан го 

реализира на мостот на Црн Дрим на отворено а публиката масовно 

го посетува тој настан него претходните настани во затворена сала 

на Центарот за култура во Струга.(73 

Vremeto na odrùvawe na културната manifestacija se 

prilagoduva za poodelni vidovi манифестација. Odredena 

sezona na kulturnite manifestacii e osobeno vo letniot 

period односно juni, juli, август во туристичките места и мај или 

јуни во градовите.Toa e so cel da se privle~at pogolem broj 

posetiteli односно туристи од една страна а од друга влијанието 

на климата како фактор на општа туристичка раздвиженост. 

Времето за реализација на настанот е исто така значаен од 

аспект кон која целнa група на публика е насочен (така на пр. Џез 

концертите за помладата публика започнуваат после 22 или 23 

часот). 

Културните манифестации најчесто траат една седмица но 

музичките фестивали месец дена. Фестивалот Охридско лето трае 40 

дена, Скопско културно лето 40 дена додека Струшките вечери на 

поезијата една седмица. 

Траењето на културната манифестација е важен елемент бидејќи ја 

одредува должината на престојот на учесниците и посетителите а 

со тоа и економските ефекти врз местото и регионот. Времетраењето 

зависи од повеќе фактори што треба организаторот да ги има во вид 

посебно од аспект на позитивните и негативните страни(преголемата 

73) Програма на Струшките вечери на поезија 2007, 

95

должина може негативно да влијае врз атрактивноста на 

манифестацијата). 

Од аспект на производот Љубљанскиот летен фестивал покрај 

класичната музика воведува театарски и балетски спектакли на 

отворени сцени кои специјално се изградени за тој фестивал 

(пр.Крижанки е со капацитет од 2000 луѓе) или автентични 

културно-историски објекти како посебен амбиент на настанот. 

Диверзификацијата на настаните односно надополнување на 

програмата со нови и пратечки настани се уште една карактеристика 

на оваа културна манифестација. Така организираните џез и рок 

концерти, гостувања на диџеи ја привлекуваат помладата публика. 

Врз основа на сето ова претходно изнесено но и од резултатите на 

истражувањето што го направивме преку анкетирање на 500 

посетители на фестивалот Охридско лето за време на неговото 

одржување од 12 јули до 20 август во 210 според наше мислење 

може да ги извлечеме следните следните заклучоци за производот : 

1. Производот кај културната манифестација е основен елемент 

во планирањето на програмата кај културната манифестација, 

2. Производот треба да биде атрактивен за посетителите од 

аспект на квалитет и единственост, 

3. Квалитетните настани кај културната манифестација се силен 

мотив за домашните и странските туристите да ја посетат 

дестинацијата, 

4. При креирање на настаните во програмата, менаџментот 

треба да ги има во предвид ставовите на посетителите преку 

истражување на пазарот и следејќи ги новитетите во светски 

рамки, 

96

5. Посетителите преферираат настаните да се изведуват во 

амбиентални отворени простори и истите да започнуваат во 

соодветен термин прифатлив за повеќето посетители, 

6. Организаторот во иднина треба се повеќе да ја збогатува 

програмата на фестивалот со нови содржини и нови 

производи кои ќе задоволуваат поширок круг на културни 

потреби. 

7. Креирањето на насатни за различни целни групи на 

посетители е предизвик на менаџментот кај културната 


97

2. Планирање и политика на културните манифестации во 


Планирањето на културните манифестации 

Со цел успешно реализирање на културната манифестација 

потребно е претходно детално планирање на сите активности што се 

поврзани со тоа. 

Со планирањето на културната манифестација “мора да се биде 

начисто кој и што ќе работи,со кои средства, за кого и зошто и кои 

ефекти се очекуваат”. Планирањето се однесува на се она што го 

прави производот и тоа: содржината (програмата), 

учесниците,местата и објектите на одржување,времето на 

одржување и траењето на настаните, распоред на настаните (проба и 

изведба), техничката изведба на настаните,маркетинг активностите, 

транспортот на учесниците, собраќајните,сместување на учесниците 

и.т.н.”(74 

Деталното планирање вклучува дефинирање на производот и 

развој на детална финансиска студија пред да се развијат стратегии 

од аспект на менаџмент на човечки ресурси, маркетинг, планирање 

на местото и времето на одржување.(75 

Планирање на манифестацијата опфаќа детално планирање во 6 

фази и тоа : (76 

- дефинирање на целите и целниот пазар (одредување на визијата и 

мисијата на манифестацијат), 


стр.233 

75) Yeoman,Robertson,Ali-Knight,Drummond,McMahon-Beattie, “Festival and events 

management,” Oxford,2004 page 19 

76) Tum,Norton,Wright,”Management of Event operations”,Oxford,2006,p.95-97 

98

- истражување на критички фактори на успех (што нашите купувачи 

сакаат што не прави подобри од конкуренцијата и кои можности ги 

имаме?), 

- одредување на вештини и ресурси кои се бараат, 

- поврзување на компетенциите и ресурсите на надворешните сили 

со ситуациите, 

- развој на стратегии (што сакаме да направиме и како тоа ќе го 

направиме) и 

- финализирање на планот. 

Планирањето на културната манифестација освен како посебен 

производ таа е дел на интегралниот туристичкиот производ . 

Во тој контекст културната манифестација поврзува многу 

пошироки субјекти на понудата како хотели,туристички агенции, 

угостителството,такси превоз, сувенири и.т.н односно се јавува како 

основен елемент на понудата на кој се потпираат директните или 

индиректните носители на туристичката понуда. 

Воедно тие овозможуваат туристичка валоризација на другите 

елементи на понудата како што се природни и културни реткости, 

амбиентални карактеристики и др, на една место или земја. 

Од планирањето зависи и успехот на културните манифестации и 

во Република Македонија. 

Планирањето на програмата кај културните манифестации кои се 

предмет на наша анлиза започнува веднаш после завршувањето на 

фестивалските изданиа. Комуникацијата со уметниците, поетите и 

изведувачите започнува веднаш а до крајот на годината веќе 70 % од 

настаните кои ќе се реализираат во наредната година веќе се 

познати. 

99

После завршувањето на манифестацијата потребно е да се направи 

анализа, евалуација и контрола на целокупната активност со цел да 

се забележат слабостите во реализираните активности кои треба да 

се надминат следната година но и предностите од некои наши 

активностите кои треба да се надоградат. 

Процесот на планирање започнува со подготвување на предлог- 

програма со настани кои ке се изведуваат – концерти, театарски 

престави, алтернативни настани Тука влегуваат активности на 

договарање со уметниците и институциите со цел утврдување на 

времето на изведба,бројот на учесници, времетраењето, местото на 

изведба, техничките потреби за реализација на настанот, 

транспортот на уметниците, хонорарите на уметниците т.е. 

финансиска конструкција на настанот и.т.н.Планирањето е една 

комплексна дејност која бара детално анализирање на активностите 

кој организаторот треба да ги направи. 

Во Република Македонија, културните манифестации потребно е да 

посветат повеќе внимание на планирањето со цел одредени 

објективни околности кои не зависат од нас да се предвидата и ад 

хок да се реагира. (Пр. концерт на отворен простор –треба да се 

планира алтернативен простор доколку паѓа дожд) . При 

планирањето на местото на изведување на настаните фестивалите 

треба да имаат одредено алтернативни простори во случај на 

временски неприлики. 

100

2.2. Политика на културните манифестации 

Многу важен сегмент во планирањето на манифестацијата е 

политиката на организаторот која започнува со прифаќање на 

идејата за нејзино реализирање. 

Политиката на организаторот се одгледува во креирањето на 

содржината на манифестацијата и квалитетот на учесниците кои ја 

одредуваат атрактивноста на самата манифестација а со тоа бројот 

на публиката,висината на цената на влезниците, имиџот на 

манифестацијата,зголемување на спонзорствата на манифестацијата 

и.т.н. 

При водењето на политиката организаторот треба да ги земе во 

предвид неколку фактори како местото на одржување на настаните , 

времето и траењето на манифестацијата, средствата и човечкиот 

фактор кој се вложува и кој е обликува манифестацијата.(77 

Значи останува на умешноста на организаторот во кој правец ќе ја 

води политиката на културната манифестација како посебен 

производ но во исто време и како дел на туристичкиот производ. 

Според наше мислење, организаторот на манифестацијата треба 

да ги има во предвид односот на следниве параметри: 

Во однос на застапеност на квалитетни настани - 

квалитетниот настан овозможува зголемување на 

финансиските средства преку спонзорства и продажба на 

влезници, 

во однос на цената на влезницата - доколку настанот е многу 

атрактивен тогаш и цената на влезницата е поголема, 

77) Аврамоски М.”Маркетинг на големите манифестации”, ФТУ, Охрид, 

1996,стр234 

101

во однос на бројот на публиката – доколку настанот и 

манифестацијата се атрактивни ќе има зголемување на бројот 

на публиката и обратно, 

во однос на зајакнување на брендот на манифестацијата – 

доколку настанот е поатрактивен а манифестацијата 

поразновидна со настани за задоволување на различните 

желби на публиката толку повеќе се зајакнува брендот на 

манифестацијата, 

во однос на финансирање од спонзорства – доколку настанот 

(производот) е поатрактивен толку повеќе спонзори се 

обезбедуваат и повеќе средства се обезбедуваат. 

Каква политика ќе примени организаторот зависи од менаџерските 

способности на менаџерскиот тим на манифестацијата. 

Важни подрачја во политиката на културните манифестации се 

карактеристиките (прилагодување кон барањата на корисниците 

преку нов квалитет на настаните,воведување на пропратни 

содржини), развојот и имиџот на манифестацијата, 

модифицирањето, иновации и ускладување на манифестацијата со 

соодветна комбинација на инструментите на маркетинг миксот. 

Политиката на културните манифестации во Република 

Македонија во последните години покажува еластичност односно 

прилагодување во политиката според потребите на 

корисниците.Така на пр. Струшките вечери на поезија воведоа 

дополнителни музички содржини кои ќе привлечат и друга публика, 

Скопско културно лето ги менува локациите во амбиентален отворен 

простор со цел поголема атрактивност и привлекување на 

посетители. 

102

Фестивалот Охридско лето во 2003 и 2004 година воведува 

иновација на содржината преку воведување пратечки настани и 

настани за помладата публика(така беа организирани настани како 

мјузикли, џез и рок концерти и.т.н.).(78 

Додека во 2005 година политиката на фестивалот била да се 

зајакне содржината на културната манифестација Охридско лето 

преку силен квалитетен и единствен настан преку учество на 

светскиот тенор Хозе Карерас на свеченото отварање на 12 јули. 

Политиката беше преку овој настан да се зголеми атрактивноста на 

манифестацијата да се потенцира безбедноста на дестинацијата да се 

привлече голем број на странски туристи во Охрид а со тоа зголеми 

бројот на публиката, подобри имиџот и зајакне брендот на 

фестивалот во земјата и странство преку употреба на промотивниот 

микс а со тоа да се зголемат финансиските средства од компаниите 

преку примена на колаборативниот маркетинг за тој настан. 

Во поглед на туристичкиот производ политиката во тој период 

беше културната манифестација да постане носител на културниот 

туризам во Република Македонија во летниот период и можност 

преку неа какo атрактивен фактор да се зголеми бројот на странски 


Културните манифестации во Македонија се дел од 

интегрираниот туристички производ кој треба да го креираат и 

дистрибуираат туристичките агенции со цел да привлечат поголем 

број на туристи. 

78) Годишни извештаи за организација на фестивалот Охридско лето во период 

2003-2007 

103

При креирање на програмата политиката на фестивалот била да се 

отвори фестивалот и за другата помлада публика со т.н. 

алтернативна програма каде ќе се реализираат настани - концерти на 

поп и џез музика за поширока публика. Резултатите од примена на 

таквата политика биле значајни односно тоа довело до 50% 

зголемување на сите параметри споредено со претходните години 

(зголемување на бројот на публиката, на бројот на настаните, 

прибраните финансиски средства од компаниите и од продажба на 

влезниците). 

Ваквата политика треба се почесто да е применуваат културните 

манифестации во Македонија која неминовно доведува до развој на 

манифестацијата на подолг временски период. 

104

II. CENATA KAKO SREDSTVO NA MARKETINGOT VO 

PRIVLEKUVAWE NA POSETITELITE KAJ 

KULTURNITE MANIFESTACII 

Во оваа глава ќе ја разгледаме политиката на цени кај културните 

манифестации како и влијанието на висината на цената на 

влезниците врз посетеноста односно врз бројот на публиката што е 

посетува културната манифестација. 

Во оваа глава ќе го изнесеме и нашето мислење по однос на 

влијанието на цената врз посетеноста на настаните кај културните 

манифестации врз база на истражувањето што го реализиравме кај 

посетителите на фестивалот Охридско лето во 2010 година. 

Заради тоа ќе ги разгледаме следните прашања: 

3. Kонцепција на цената кај културните манифестации 

4. Влијанието на цената врз привлекувањето на посетителите кај 


105

1. Политика (кoncepција) na cenata кај културните 


Цената најчесто се именува како вредност според кој купувачите 

ќе го имаат производот.Таа се определува според: важноста на 

купувачот и придобивките кои ги нуди производот и алтернативите 

кои се достапни од конкурентите. Врз основа на цената се креираат 

и различни маркетинг стратегии и тоа: позиционирање според цена- 

квалитет,пенетрација.собирање на кајмак (повисоки цени),жетва 

поселба според цената и ценовна дискриминација. (79 

Цената во најтесна смисла на зборот преставува износ на пари 

наплатени за определен производ или услуга.Во поширока смисла 

цената преставува сума на сите вредности кои потрошувачот ги 

заменува за користа од располагање или користење на одреден 

производ или услуга. Во процесот на формирање на цената нивниот 

распон е определен од две групи на фактори: трошоците и 

побарувачката и понудата на пазарот.(80 

Основни фактори од кои зависат цените се 

трошоците,побарувачката,конкуренцијата и мерките на економската 

политика.(81 

Кога зборуваме општо за цена на манифестацијата таа ги опфаќа 

сите трошоци за организирање на манифестацијата. (82 

Цената на манифестацијата е еден од елементите на 4П односно 

на маркетинг миксот со кој организаторот влијае врз посетеноста на 


стр.201 



81) Јаќоски Б.,Шулеска-Циунева А., Маркетинг менаџмент,Економски 

факултет,Скопје, 2004 


стр.241 

106

културната манифестација. Во спроведување на политиката на цени 

организаторот треба да ги има во предвид влијаниата на 

внатрешните и надворешните фактори. 

Kaj културните манифестации можни се неколку ценовни 

стратегии и тоа: трошковно ориентирани цени како основа во 

структурата на трошоци, конкурентни – ориентирани цени (се следи 

лидерот на пазарот со цената), цени за престиж, цени со додатен 

принос (различни места за седење имаат различна цена).(83 

Според наше мислење организаторите на културната 

манифестација во однос на политиката на цени на влезници треба да 

ги има во предвид следните состојби: 

атрактивноста на културната манифестација односно 

настаните кои е сочинуваат - имено атрактивноста на 

настанот влијае правопропорционално на цената на настанот 

односно културната манифестација.Тоа подразбира доколку 

настанот е поатрактивен толку е повисока цената на настанот 

а во исто време и повисока е цената на влезницата за тој 

настан. Така на пример концертот на познатиот светски тенор 

Хозе Карерас на Охридско лето во 2005 година беше еден од 

најскапите настани заради неговата голема атрактивност но во 

исто време имаше највисока цена на влезницата на концертот. 

Во зависност од атрактивноста на настаните на Охридско лето 

може да се најде цена од 5 евра до 50 евра. 

Од атрактивноста на културната манифестација зависат и 


management,” Oxford,2004 page 22-23 

107

приходите од ТВ права доколку се емитува на различни 

телевизии и глобални мрежи. Исто така атрактивноста на 

настанот правопропорционално влијае врз прибирање на 

спонзорства од компаниите.Така на пример за време на 

концертот на Карерас се собраа рекордни средства од 

спонзори од компаниите во фестивалот), 

Фазата во животниот циклус на културната манифестација – 

доколку културната манифестација се наоѓа во процес на 

воведување на пазарот тогаш политиката на цени треба да 

биде насочена кон намалување на цената на влезниците со цел 

запознавање на публиката со новата манифестација додека во 

фазата на зрелост односно кога е најголема атрактивноста 

цените се повисоки.Но за традиционалните манифестации кои 

се посебно финансирани од државата многу е значајна 

атрактивноста на манифестацијата и воведување на иновации 

односно промени кои ќе и дадат нова свежина на концептот. 

мотивите на организаторот – ако културната манифестација е 

дел од туристичкиот производ може да е со ниска цена со цел 

привлекување на се повеќе туристи) 

начинот на продажба на влезниците - пример предпродажба 

пониска цена, група добива пониска цена, цената за сите настани 

треба да биде пониска и.т.н. 

местото каде се одвива манифестацијата ( колкав е капацитет 

на седишта ( доколку настанот е атрактивен а имаме помлку 

места тогаш и цената на влезницата е поголема и обратно),од 

амбиентот (дали е на отворен амбиентален простор или во 

затворен ) и.т.н. 

108

достапноста на влезницата- се повеќе влезницата да е 

достапна преку интернет( да се резервира и набави), 

временскиот критериум (кога се купува, категорија на 

поединци (деца попуст),количина на услугите (за сите 

настани една цена), каналот на продажба,време на плаќање и 

др.( пр. доколку се купи влезницате пред 1 месец има друга 

цена најчесто со попуст а додека се купи на местото на 

настанот повисока цена). 

Врзување на влезницата со подарок – е доста применуван кај 

културните манифестации односно со купување на влезница 

гратис се добива ЦД со музика од учесникот или ако купиш 

една влезница добиваш една гратис и.т.н 

Значи организаторот мора да има тактика на зголемување или 

намалување на цената на влезницата со цел да се привлече публика . 

Цената покрај производот е еден од основните фактори на 

побарувачката на пазарот притоа важно е да се стремиме кон 

зголемување на атрактивноста на манифестацијата и достапноста до 

влезниците. 

109

2.Влијанието на цената врз привлекување на посетителите кај 


Како што спомнавме претходно цената покарај производот (во 

нашиов случај настанот) е многу важен елемент во зголемување 

бројот на посетители – консументи на културната манифестација. 

Цената на влезницата е главен фактор за одлуката на купувачот 

да се одлучи да присуствува на манифестацијата и најчесто е 

формирана со заедничка соработка меѓу финансискиот и маркетинг 

менаџер на институцијата.(84 

Но во секој случај за привлекување на публиката големо влијание 

има цената на влезницата со која посетителот фактички партиципира 

во подршката на реализирање на настанот кај културната 

манифестација односно во затварањето на финансиската 

конструкција на настанот. 

Во однос на структура на цена на влезницата може да 

разликуваме поединечна цена на влезница, различна цена на 

влезница врз основа на старост, време на купување, групна.., 

многукратна влезница или сезонска карта,влезница со која имате и 

бесплатен паркинг или дополнителни услуги и др.(85 

Висината на цената на влезницата кај културните манифестации во 

Република Македонија зависат од повеќе фактори односно покрај 

висината на трошоците за настанот зависи и од: квалитетот на 

производот – настанот ( доколку имаме квалитетен настан цената на 

влезницата за тој настан ке биде поголема и обратно односно зависи 

84) Weaver,D.B. and Oppermann,M.”Tourism menagment”Brisbane:John Wiley and 

Sons,2001,page:230 

85) Getz d.,”Event management and Event tourism”,New York:Cognizant Comunication 

Cooperation,1997,p.213 

110

правопропорционално, од амбиентот каде се изведува 

настанот(доколку е во нестандарден амбиент – нормално ке биде со 

повисока цена на влезницата (кај театарските престави што се играат 

на фестивалот Охридско лето амбиентот во Предворјето на црквата 

Св.Софија,Плаошник, Св.Наум, Музејот на вода му даваат нов 

посебен амбиент кој е атракција за публиката со што и цената на 

влезницата ќе биде повисока), од комбинацијата на промотивниот 

микс кој се употребува спрема публиката ( имено новите непознати 

настани за публиката бараат поагресивна примена на облиците на 

промоција со цел подетално запознавање со настанот и побудување 

на интерес. (86 

Правилната комбинација на промотивниот микс доведува до 

зголемување на бројот на публиката. Се на се менаџментот на 

културната манифестација мора да направи добра анализа помеѓу 

трошоците за организирање на настанот,атрактивноста на настанот 

за публиката, промоцијата на настанот кон публиката и висината на 

цената на влезницата затоа што многу е лошо одреден настан да се 

реализира пред празна публика. 

Основната цел за која постојат културните манифестации во 

Македонија е публиката врз која се влијае на подигнување на 

културата, стручна едукација, анимација на посетителите и можност 

за привлекување на туристи. 

Цените на влезниците мора да биде баланс помеѓу животниот 

стандард на населението каде се организира манифестацијата а 

воедно тоа е дел и на вкупната цена на интегрираниот туристички 

производ што туристичките агенции го продаваат надвор. 

Воедно многу значајна е тактиката која се применува врз 

86) Годишен финансиски извештај на Фестивалот Охридско лето 2005 

111

дистрибуцијата на влезниците пред се на достапноста на влезниците 

т.е. изборот на канали на продажба,интернет резервација и 

купување, игра на висина на цена пред продажба, или со купување 

на влезницата давање на подарок бесплатно, влезницата како дел од 

наградна игра на различни канали на продажба. 

Од изборот на тактиката за продажба на влезницата зависи и 

успехот на привлекување на посетителите. 

Во денешни услови мошне значајно место зазема интернет 

продажбата каде многу лесно може да се резервира но и купи 

влезница. Интерактивните Веб портали на културните манифестации 

се значаен елемент во интерактивна продажба на влезниците кај 

културните манифестации и преку социјалните мрежи – 

facebook,twiter... Затоа сметаме дека културните манифестации во 

Македонија треба да му дадат поголемо значење на овој начин на 

продажба на влезниците. 

Пример. Охридско лето откако овозможи продажба на влезниците и 

нивна достапност на интернет сајтот, продажбата на влезници се 

зголемила за 35% . 

Очигледно од маркетинг стратегијата која ќе ја избере 

менаџментот ќе зависи успешната продажба на влезницата. 

Врз основа на претходно изнесеното и истражувањето што го 

направивме преку анкетирање на 500 посетители на фестивалот 

Охридско лето за време на неговото одржување од 12 јули до 20 

август 2010 година, според наше мислење може да се извлечат 

следните заклучоци за влијанието на висината на цената на 

влезницата врз привлекување на посетителите: 

1. Креирање на висината на цената на влезниците кај културната 

манифестација е комплексна задача на менаџментот.Таа треба 

112

да е баланс помеѓу финансиското чинењето на настанот, 

платежната моќ на таргетираната целна групана потенцијални 

посетители и конкуренцијата. 

2. Висината на цената на влезницата влијае врз посетеноста на 

настанот односно повисока цена на влезница доведува до 

помала посетеност и обратно, 

3. Висината на цената на влезницата зависи 

правопропорционално со квалитетот и единственоста на 

настанот односно што поквалитетен настан има поголема цена 

на влезница и обратно, 

4. Менаџментот на културната манифестација треба да ги 

практикува тактиките на попусти при купување групна 

влезница за настаните, преку одредени попусти да го 

стимулира купувањето на влезниците временски многу порано 

од времето на одржување. 

5. Да се користат современите начини на електронска 

дистрибуција на влезниците до потенцијалните посетители и 

да се користат иновативни начини на продажба на влезниците 

до различни таргет групи според карактерот на настанот, 

113

III. ПРИМЕНАТА НА ИНТЕГРИРАНИТЕ МАРКЕТИНГ 

КОМУНИКАЦИИ (ПРОМОЦИЈАТА) КАЈ КУЛТУРНИТЕ 

МАНИФЕСТАЦИИ 

Во оваа глава ќе се запознаеме со начините на промоција кои се 

практикуваат кај културните манифестации и нивната 

специфичност, облиците на промоција, средствата и медиумите, кои 

се користат како и новите модели на колаборативен маркетинг – 

спонзорствата што се применуваат кај истите. 

Воедно ќе го изнесеме и нашето мислење во однос на промоцијата 

и облиците на промоција кои се применуваат кај културните 

манифестации, а воедно ќе го разгледаме иновативниот модел на 

спонзорства што се применуваше во фестивалот Охридско лето во 

периодот од 2003-2007 и ефектите од истиот врз културната 


Во оваа глава ќе бидат разгледани следниве прашања 

1. Промоцијата кај културните манифестации 

1.1.Пропаганда 

1.2.Лична продажба и унапредување на продажбата 

1.3 Публицитет и односи со јавноста 

1.4.Директен маркетинг - Интернетот како најексплоатиран 

облик на промоција и продажба кај културните манифестации 

2. Корпоративен маркетинг – Спонзорство (Клуб на пријатели на 

културната манифестација) 

114

1. Пromocija kaj kulturnite manifestacii воопшто и во 


Промоцијата како елемент од маркетинг миксот има извонредно 

значење во приближувањето на производот до консументите. 

Промоцијата е збир на разноврсни активности преку кои 

претпријатијата комуницираат со своите потрошувачи а нејзина 

основна цел е да го унапреди пласманот и да ја потикне 

потрошувачката на производот и услугите.(87 

Основна задача на промоцијата е да ги информира потенцијалните 

купувачи, да развие склоност и да потикне на акција односно на 

купување на производот.(88 

Ако маркетинг миксот преставува избор и комбинација на 

елементите на маркетингот заради оптимално исполнување на 

поставените пазарни цели на фирмата во одреден временски период 

тогаш промотивниот микс е оптимална комбинација на сите облици 

и методи на промовирање на некој производ или услуга. (89 

Промоцијата во никој случај не смее да се посматра изолирано од 

другите елементи на маркетингот бидејќи сите елементи делуваат 

меѓусебно поврзани и само така може да се доведе до успех на 

пазарот.(90 

Промотивните активности ја вклучуваат секоја активност што е 

дизајнирана да ја охрабри или унапреди продажбата на производот 

или услугата.(91 

87) Симонческа Л.,”Промотивни активности во туризмот”,ФТУ,Охрид.2005,стр.19 

88) Јованоска-Ристеска С.,Јаќоски Б.”Стратегиски маркетинг,Економски 

факултет,Скопје,2003,стр.253 

89) Borden D,”The concept of marketing mix”,Allyn and Bacon Inc.Boston,1971,p 378 

90) Секулоска Н.”Промоција” Економски Факултет Скопје, Скопје,2000,стр.20 


стр.257 

115

Во промотивниот микс се вбројуваат: примарни промотивни 

активности во кои се вбројуваат пропаганда,унапредување на - 

продажба, публицитет, лична продажба и односи со јавност) и 

секундарни промотивни активности во кои се вбројуваат 

обликување,амбалажа,услуги на потрошувачите и пропаганда од 

уста на уста. (92 

Промотивните техники вклучуваат рекламирање, публицитет, 

односи со јавност и лична продажба.(93 

Промоцијата кај големите манифестации ги опфаќа 

активностите насочени кон привлекување на: учесниците и 

посетителите,спонзорите,корисниците на лиценцни права, 

специјални добавувачи,донаторите,корисниците на стопанско- 

пропагандни површини,тв станиците и другите корисници на права 

за информирање,производителите на сувенири и др. со цел да 

учествуваат,да ја посетат манифестацијата или да ги користи 

другите облици на услуги што ги нуди одржувањето на големата 

манифестација.(94 

Промоцијата кај културните манифестации е од големо 

значење. Dobro podgotvenaта i soodvetna programa за промоција 

кај културната манифестација treba da gi sodrì site relevantni 

informacii koi им se potrebni na potencijalnite u~esnici i 

posetiteliте, односно да опфати оптимална или најдобра 

комбинација на елементите на промотивниот миксот. Во креирањето 

на промоцијата треба да се ангажираат инвентивни луѓе затоа што е 

широк дијапазонот на комбинирање на елементите на промоцијата. 

92) Davidoff P.G. and Davidoff D.S., “Sales and Marketing for Travel and Tourism”2 nd 

edn.Englewood Cliffs:Prentice – Hall,1994,p.197 

93) Судар Ј.,Келлер К,”Промоција”Информатор,Загреб,1991,стр.10 


стр.257 

116

Strategiski odluki 

Celni pazari 

Konkurentska strategija 

Pozicionirawe 

Marketing celi 

Marketing miks 

Proizvod Cena Promocija Distrubucija 

Promotiven miks 

Reklamirawe Publiciteт Proda`na promocija Direkten 

marketing Proda`ba 

Komunikaciski miks 

Televizija Pres Radio Posteri Kina Proda`ba 

Шема бр 5 Povrzanost pome|u promocijata i marketing strategijata 

Миладиноски,С.,Миладиноски С.,”Маркетинг во туризмот”,ФТУ, Охрид, 2006 стр.257 

Потенцијалните купувачи на производот – манифестацијата треба 

да ги dobijat site potrebni informacii za karakeristikite na 

manifestacijata, nastanot, destinacijata preku oblicite na 

promocijata во вистинско време и на вистински 

начин.Proизводите na manifestacijata moàt da bidat so 

najdobar kvalitet, no ако нема добра комбинација на 

промотивниот микс тогаш истите слабо ќе се продадат. 

117

Промоцијата треба да ги запознае учесниците , посетителите и 

останатите корисници и со местото на одржување, објектите во кои 

се одржува, времето на одржување и распоред на приредбите, 

траењето на манифестацијата, со останатите услуги кои ги пружа 

организаторот,можностите за користење на услугите,цените на 

пооделни услуги,начинот на дистрибуција,да им пружи низа 

информации во врска со комуникативните, рецептивните и 

атрактивните фактори на местото или регионот и низа други 

информации. (95 

Според наше мислење примена на промотивниот микс е од 

огромно значење за успех на културната манифестација. 

Промоцијата кај културните манифестации е насочена кон 

учесниците на манифестацијата, кон посетителите, кон спонзорите, 

кон добавувачите,корисниците на пропагандните површини 

,корисниците на правата на информирање (издавачка 

дејност,музичката, видео индустријата), кон туристичките 

работници во местото каде што се одржува, кон институциите на 

државно и локално ниво, за да учествуваат, да ја посетат,подржат 

финансиски и да користат една од услугите што ги нуди. Различни 

културни манифестации во Република Македонија различно е 

користат промоцијата во насока на зголемување на посетеноста на 

настаните. 

Промоцијата кај културните манифестации се врши преку 

познатите облици на промоција: пропаганда (рекламирање) ,лична 

продажба,унапредување на продажбата,публицитет и односи со 

јавноста. Од инвентивноста на комбинирањето на промотивниот 

микс ќе зависи посетеноста на настаните и на манифестацијата. 


стр.257 

118

1.1. Propagandaта кај културните манифестации 

Propagandata pretstavuva eden od najzna~ajnite oblici 

na promocija. 

Економската пропаганда е збир на дејности кои со помош на 

визуелни,акустични и комбинирани пораки ги информира 

потрошувачите за одредени производи или услуги и влијае на нив 

слободно да ги одберат и купат тие производи или услуги кско со 

тоа би се зголемила и продолжила нивната продажба а работењето 

би било успешно.(96 

Економската пропаганда преставува платен облик на 

комуницирање и информирање со чија примена се влијае на 

унапредување на продажбата.(97 

Економската пропаганда е масовна,платена комуникација со 

крајна цел да се пренесе информација,развие склоност и да се 

потикне акција во корист на пропагаторот.(98 

Тоа е облик на масовно комуницирање на претпријатието со 

јавноста преку кој таа влијае врз менување на куповните навики на 

потрошувачите, настојувајќи да создаде поволно мислење и да 

иницира побарувачка за производот или услугата кај целниот 

аудиториум. (99 

Економската пропаганда треба човекот да го набљудува не само 

како биолошко битие туку и како битие со специфични психолошки 

потреби кои можат да бидат свесни или несвесни.(100 

96) Судар Ј.,Економска пропаганда,Информатор,Загреб,1971,стр.5 


98) Hepner H.W.”Advertising”,McGrew Hill,new York,1966,str.10, 

99) Симонческа Л.,”Промотивни активности во туризмот”,ФТУ,Охрид.2005,стр.61 



119

Кај манифестациите пропагандата ima za cel da ги privlе~e 

potencijalni u~esnici, посетители а и други корисници на 

нејзините услуги да земат учество на манифестацијата, да ја 

посетат,односно да бидат нејзини спонзори,покровители,корисници 

на пропагандни површини и др.(101 

Според наше мислење економската пропаганда како платен облик 

на комуникација со јавноста има големо значење кај културните 

манифестации. Таа е насочена кон учесниците и посетителите на 

манифестацијата,кон добавувачите и спонзорите, кон локалните и 

државните институции,кон бизнис заедницата, кон туристичките 

работници, кон туристите.Пропагандата има цел да промовира, да 

привлече посетители и учесници на манифестацијата, да привлече 

спонзори и донатори, да го зајакнува имиџот на манифестацијата во 

општеството и.т.н. 

So ostvaruvaweto na celite na propagandata, privlekuvawe 

na {to pogolem broj u~esnici i posetiteli na odredeno 

podra~je, se ostvaruvaat i celite na организаторот . 

Пропагандните активности во главном ги врши самиот 

организатор на културната манифестација со најдобро комбинирање 

на елементите на промотивниот микс. Кога манифестацијата е дел 

од општата туристичка пропаганда тогаш пропагандата на 

културните манифестации е вршат и посредниците во каналот на 

продажба и корисниците на манифестацијата како медиум на 

пазарно комуницирање (спонзор или покровител на 

манифестацијата). 

Таков пример беше организацијата на настанот на светскиот 

тенор Хозе Карерас на Фестивалот Охридако лето на 12 јули 2005 

101) АврамоскиМ.”Маркетинг на големите манифестации”,ФТУ,Охрид,1996,стр.265 

120

година кога беше дел на општата туристичка пропаганда на 

Република Македонија во 2005 година. Настанот а со тоа и 

културната манифестација се промовираше на меѓународните саеми 

за туризам (во Берлин во С.Р.Германија, во Белград,Србија). 

Манифестацијата се промовираше индиректно преку каналите на 

продажба (пр. преку туристичките агенции),преку спонзорите на 

манифестацијата – бизнис компаниите ( рекламирајќи се како 

пр.генерален спонзор на Охридско лето покрај тоа што е рекламира 

компанијата индиректно е пропагира и културната манифестација), 

преку пропаганда “од уста на уста” од учесниците и посетителите на 

манифестацијата.(102 

Планирањето и водењето на пропагандата кај културните 

манифестации бара и координираност со другите субјекти кои 

реализираат општа и посебна туристичка пропаганда бидејќи 

културната манифестација е дел од интегралниот туристички 

производ. 

Propagandata treba da bide dobro osmislena, da dava 

to~ni informacii do posetitelite i u~esnicite, да не биде 

премногу долга и со кратки ефективни информации. Пропагандната 

порака кај културните манифестации мора да ги нагласува 

карактеристиките на настанот,специфичноста со точни и кратки 

информации за настанот,време и место на одржување и цената на 

влезницата. 

Пропагандата кај културната манифестација мора да е планирана 

претходно па од тука може да зборуваме за долгорочни планови 

(има за цел развитокот на манифестација на долг период), тековни 

102) Годишен извештај на Фестивалот Охридско лето 2005 

121

(се одредува динамика во пропагирањето парцијално во одредени 

етапи) и пропагандни кампањи (акции во краток временски интервал 

за да се постигнат посакуваните цели). 

Во самите планови се дефинираат медиумите кои планираме 

да ги користеме (комбинација на медиумите е најдобар избор), 

одредуваат трошоците за тоа и средствата преку кој ќе се испрати 

пораката. 

Кај културната манифестација е важно да се направи анализа која 

ни е целна публика, кој медиум да го користиме за најбрзо да стигне 

нашата порака до нив и нормално трошоците за тоа. 

Функциите на економската пропаганда се информирање, убедување, 

потсетување и е зголемува вредноста на производот.(103 

При планирањето на пропагандата организаторот на 

манифестацијата треба да ги запази следните начела:(104 

- идентификација на јавноста кон која треба да се допре, 

- утврдување и креирање на специфична пропагандана порака 

која треба да се испрати до јасвноста, 

- изборот на најцелисходни и најекономични преносноци преку 

кои може да се допре до таа јавност, 

- детална разработка на акциите за секој избран медиум со цел 

да се предвиди најсоодветно време,зачестеност и убедливост 

на пораката, 

- утврдување на трошоците на пропагандата и 

- мерење на резултатите од пропагандата. 

103) Симонческа Л.,”Промотивни активности во туризмот”, ФТУ, Охрид. 2005, 

стр. 66 


стр. 263 

122

Во рекламирањето на културната манифестација најчесто се 

комбинираат средствата и медиумите (преносниците). 

Срествата на економска пропаганда може да се групираат на 

следниов начин:огласи,деловно-пропагандни средства,директни 

пропагандни средства, репрезентативни, надворешни, проекциони, 

акустични и останати пропагандни средства.(105 

Кај манифестациите од пропагандните средствата најчесто се 

користат: (106 

- графички средства (изработка на печатени пропагандни материјали 

(проспекти,брошури, летоци, програми, календари), изданија во 

печатен медиум (креирање на написи, репортажи, билтени и.т.н.), 

- огласни средства (креирање на огласи во медиумите), 

- проекциони средства (користење на видеоѕид, видеобимови 

преку, ЛЦД проектори, филмови. видеоспотови, телевизиски 

емисии, ЦД и двд изданиа кој се пренесува пропагандната порака), 

- средства на интернет реклама (поставување на банери на веб 

страни, користење на 3д технологии,реклама преку социјални мрежи 

на интернет (facebook,twitter…), 

- просторните средства ( како што се: специјално опремените 

простори (саеми, изложби, павиљони, средување на излози, 

простории каде се одржуваат прес конференции, саеми) и разни 

предмети за пропаганда (печатење на брендирани капи, маици, 

пенкала, сувенири, значки, торбици и.т.н.), 

- лични средства на пропаганда (каде спаѓаат разни 

предавања,студиски патувања и јавни настапи). 



стр.263 

123

Сл.8 Рекламирање на фестивалот Охридско лето преку поставување на 

билборди во земјата во 2004 

Сл.9 Рекламирање на фестивалот Охридско лето преку поставување на 

светлечки реклами т.н.city light во земјата 

124

Сл.10. Реклама за фестивалот Охридско лето со проекција на видео ѕид на 

Антички театар во 2004 

Учеството на познати медиумски експонирани уметници на 

културната манифестација или познати личности меѓу публиката се 

медиуми на пропаганда. Имено, учеството на познати уметници на 

фестивалот Охридско лето (како уметниците Хозе Карерас,Џеси 

Норман,Зубин Мехта,Енрио Мариконе и други) на фестивалот 

Охридско лето е силна пропаганда како за манифестацијата така и 

за местото и за земјата. 

Настапите,интервјуата изјавите на учесниците и посетителите 

преку разни медиуми имаат силно влијание врз јавноста што треба 

често да се користи. 

Особено значајна е пропагандата од уста на уста на 

задоволните посетители после настанот односно манифестацијата. 

Во пропагандата на културните манифестации значајно место 

имаат и доделувањето на одредени награди (Струшките вечери на 

125

поезијата доделуваат награда лауреат на Струшките вечери секоја 

година на истакнат поет во светски рамки,Фестивалот Охридско 

лето доделува награда за најдобра театарска престава одиграна на 

фестивалот според оценка на одредени медиуми), доделување на двд 

и цд со настаните кои се одиграле ,пригодни подароци со знак на 

манифестацијата, сувенири кои ќе ги потсетува на самиот фестивал. 

Сл.11. Рекламирање на концертот на славниот тенор Хозе Карерас одржан на 

Антички театар 12 јули 2005 преку веб порталот на фестивалот преку интернет 

Позначајните културни манифестации во Македонија е 

користат пропагандата но таа е најчесто стихијна без да се 

позиционира на целната публика. 

Кај Љубљанскиот фестивал, пропагандата се спроведува преку 

соодветно комбинирање на соодветни средства и медиуми за 

реклама (креирање на видео и радио спот кој според одреден медиум 

план се емитува на одбрани печатени и електронски медиуми (кои 

пак ги инволвира во фестивалот како медиумски покровители), 

реализира билборд кампања со печатење и поставување на билборди 

и city lajt ѕидови, печатење на постери и летоци, користење на 

подвижни видеоѕидови,печатење на изданија на фестивалот и нивно 

126

дистрибуирање до потенцијалните посетители со покана да го 

посетат фестивалот (брошури и каталози (со програмата на 

фестивалот, со редослед на настаните,време и место на одржување и 

времетраење на манифестацијата), летоци, на вечерните програми 

што се дистрибуираат на посетителите на настаните, печатење и 

дистрибуција на фестивалски информатор, печатење на сувенири, 

капи, маици, нотеси, пенкала и др., креирање ,печатење и 

дистрибуција на ДВд, ЦД). 

Сличен начин на спроведување на пропагандата имаме и кај 

фестивалот во Прага и кај фестивалот Рхеингау во Германија. 

Што се однесува на буџтот за пропаганда тој е варијабилен и 

зависи од деловната политика и стратегија на менаџерскиот тим. 

Исто така таа зависи обратнопропорционално од квалитеот на 

производот кај културните манифестации односно што поквалитетен 

настан бара помалку средства за промоција и обратно. 

Анализата покажува дека пропагандата и трошоците за неа се 

секогаш први на удар за намалување на средствата доколку буџетот 

на манифестацијата е намален. Таков пристап е погрешен затоа што 

на тој начин ќе се намалат приходите од продажба на влезници но и 

негативно се влијае во креирањето на имиџот на институцијата во 

јавноста што ја доведува манифестацијата во една незавидна 

ситуација. 

Напротив скратувањето односно намалувањето на трошоците 

треба да бидат во други сегменти а пропагандата да се зголеми. 

127

Лi~nata proda`ba кај културните манифестации 

Личната продажба како облик на promocijaта pretstavuva 

zbir na ve{tini i tehniki so koi preku li~en kontakt se 

nastojuva da se убедат potencijalnite posetiteli и da se 

odlu~at za ona {to im se nudi.(107 

Личната продажба преставува форма на непосредна и персонална 

комуникација.Со неа се воспоставува непосреден контакт меѓу 

продавачот и купувачот на производот т.е.услугата. (108 

Личната продажба е лична презентација на продажниот персонал на 

фирмата за да се реализира продажба и изгради односи со 

клиентите.(109 

Таа е дел од промотивниот микс и најчесто се комбинира со 

другите облици на промоција. 

Организаторот на културната манифестација личната продажба ја 

остварува преку организирана мрежа на продажната служба. При тоа 

е значаен непосредниот контакт што се воспоставува помеѓу 

организаторот и корисниците на услугите – потенцијалните 


Според наше мислење личната продажба е од значење за 

културните манифестации. Како дел од промотивниот микс 

овозможува зголемување на продажбата на влезните билети за 

манифестацијата но уште поважно е градењето на односи со 

клиентите односно со купувачите. 


108) Симонческа Л.,”Промотивни активности во туризмот”,ФТУ,Охрид.2005,стр82 

109) Миладиноски,С.,Миладиноски С.,”Маркетинг во туризмот”,ФТУ, Охрид, 

2006 стр.238 

128

Од уверливоста на лицето и неговата способност за лична 

комуникација,убедување и презентирање ќе зависи и успехот на 

личната продажба. Затоа е мошне важно на вакви продажни места да 

се поставуваат лица кои пред се добро е познаваат манифестацијата, 

добро е познаваат дестинацијата (туристичкото место), кои се 

комуникативни,љубезни, убедливи,да знаат странски јазик и да 

имаат сигурност во себе. 

Кај културните манифестации во Република Македонија најчесто 

вакви продажби не се користат во значителна мера. Личната 

продажба на влезници но и на промотивниот материјал,сувенирите и 

другите ги вршеа само на шалтерите во институциите или во 

специјализирани продавници каде се продаваат влезниците.Преку 

личната продажба странските туристи се запознаваат и со одредени 

информации за туристичкото место и дестинацијата. 

Дирекцијата на Скопско културно лето продажните места ги 

поставува на најфреквентните делови од градот односно на 

плоштадот во Скопје,во седиштето на дирекцијата и во одредени 

музички продавници и продавници на спонзорите. 

Дирекцијата на фестивалот Охридско лето до 2002 година личната 

продажба ја организирале на киоскот (шалтерот) и во Дирекцијата 

на фестивалот. (110 

Во 2003 година менаџментот ја унапредува личната продажба на 

начин - преку поставување продажни пултови на плоштадот во 

Охрид (каде има најголема концентрација на луѓе) и на плоштадите 

во Битола и Скопје (како најголеми градови во земјата). Персоналот 

бил составен од млади комуникативни лица, едуцирани од областа 

на програмата и настаните на фестивалот кои треба да се реализира. 

110) Годишен извештај за реализирани активности на фестивалот Охридско лето 

2002 година, 

129

Резултатот од тоа бил позитивен со зголемување на личната 

продажба на влезниците за 66%. (111 

Vakviot na~in na promocija se smeta deka ima pogolemo 

zna~ewe kaj onie kupuva~i koi prvpat se запознаваат со 

производот и treba da donesat odluka za kupuvawe na odreden 

proizvod odnosno usluga, na toj na~in {to prodava~ot treba da 

ostvari neposreden kontakt so potro{uva~ot. Toa zna~i deka 

sposobnosta i spremnosta na prodava~ot pravovremeno da 

reagira na konkretnite sostojbi ima prvostepeno zna~ewe za 

uspehot na ovoj vid promocija. 

Од непосредниот контакт, убедливоста, уверливоста, начинот на 

презентација многу зависи и односот што ќе го изгради 

потенцијалниот купувач за културната манифестација 

воопшто.Затоа е многу важен изборот на личности кои ќе ја вршат 

оваа работа. 

Кај Љубљанскиот фестивал,фестивалот во Прага и Рхеингау 

фестивалот имаа компатибилни активности од аспект на личната 

продажба и промоцијата на продажба.Истата се врши преку 

отварање на неколку инфо пултови во градот каде се продаваат 

влезниците за настаните но и се информираат гостите за 

манифестацијата, се користат разни тактики во продажба на 

влезниците (како 15% попуст доколку се купи влезницата 15 дена 

пред настанот, давање 30% попуст доколку се купи влезница за сите 

настани на фестивалот) односно различни попусти за одредена 

категорија на лица (пензионери и студенти 20% попуст или купуваш 

две влезници по цена од една, “last minute” понуда со 20% попуст на 

цената на влезницата и.т.н. 

111) Годишен извештај за реализирани активности на фестивалот Охридско лето 

2003 година, 

130

Сл.бр.12 Помошен објект за лична продажба на фестивалот Охридско лето лоциран на 

кејот во Охрид 

1.3. Пroda`na promocija или унапредување на продажбата кај 

културната манифестација 

Proda`nata promocija spa|a vo oblicite na promocija i gi 

opfa}a aktivnostite koi go stimuliraat kupuvaweto na 

potro{uva~ite,односно тоа е директна причина која предизвикува 

екстра потик за купување било каде на патот од производителот до 

потрошувачот.(112 

Унапредување на продажбата нуди екстра вредност на 

112) Wiliam Arens,”Contemporary Advertising”,USA,1996.p.443 

131

производот за продавачите,дистрибутерите и потрошувачите со 

примарна цел создавање на итна продажба.(113 

Унапредување на продажбата е разноврсна колекција на 

потикнувачки акции во основа краткорочни кои се превземаат со цел 

да се потикне трговијата и купувачите за побрзо и поголемо 

купување.(114 

Продажните промоции може да нудат намалување во цената или да 

нудат дополнително количество од производот за оптимална цена.(115 

Унапредувањето на продажба има повеќе ефекти и тоа придонесува 

брзо и успешно да се поврзат сферата на производство со сферата на 

прометот, забрзува прометот на стоки и услуги,преставува екстра 

потик за купување на производот, ги зголемува односно ја зајакнува 

соработката меѓу производителите и канали на дистрибуција, се 

создаваат нови сознанија за производите преку информирање на 

Саемите,развива креативност кај продажниот кадар, можност за 

рационализација во работењето на дистрибутерите,доведува до 

израмнување на сезонски варијации во купување на производот,го 

подобрува културното ниво на вкупната јавност преку организирање 

на саеми,изложби и други манифестации.(116 

Според наше мислење продажната промоција треба да предизвика 

брза реакција кај купувачот најчесто стимулиран од пониската цена 

која е понудена доколку е насочена директно кон крајниот 

потрошувач. Овој начин на промоција е исто така значаен при што 

нашите културни манифестации треба да го користат. Нормално од 


114) Котлер П”Управљање маркетингом” превод Загреб, 1994,стр.645 


2006 стр.288 

116) Симонческа Л., Промотивни активности во туризмот, ФТУ,Охрид,2005,стр.76 

132

тактиката на продажба што организаторот ќе ја примени ќе зависи и 

унапредувањето на продажбата. 

Активностите кои се користат при продажната промоција кај 

културните манифестации се различни и тоа: снижување на цената 

на влезницата ( last minute понуда), специјални цени на влезница 

(попуст за постојаните посетители), групна цена за сите настани, 

попуст за одредени категории на посетители (пр.студенти), 

добивање гратис влезница доколку купи 2 влезници, попуст за 

групни посети, давање на некаков подарок доколу купи 2 влезници 

организирање на наградни игри за посетителите и.т.н Доколку се 

продаваат влезници преку посредници – туристички агенции или 

специјализирани продавници за продажба на влезници тогаш 

унапредувањето на продажба може да биде кон самите канали на 

дистрибуција односно посредниците со овозможување на поголем 

процент на заработувачка доколку продаде повеќе влезници, 

добивање на поголема количина гратис влезници за своите 

вработени или постојани клиенти. 

Ефектите од примената на овај облик на промоција кај културната 

манифестација се: стимулирање на продажбата на влезниците, 

промоција на манифестацијата, креирање на позитивен однос кон 

манифестацијата,зајакнува соработката со дистрибутерите, развива 

креативност кај продажниот персонал, се создаваат нови сознанија 

за производот (настанот) и.т.н.Најчести тактики при личната 

продажба што се применувале во фестивалот Охридско лето во 

време од 2003-2007 година биле: за купени 3 влезници една 

добиваш гратис, со купена влезница добиваш подарок кој најчесто 

го обезбедувал спонзорот на манифестацијата (пенкало, сувенир..), 

попуст во цената за групни влезници., организирање на наградна 

игра за присутните на настаните и.т.н. 

133

Publicitet и односи со јавноста кај културната 

манифестација 

Публицитет - Пublicitetot kako oblik na promocija е секој 

неплатен и планиран облик на јавно објавување на новост и вест од 

животот на фирмата.(117 

Предноста на публицитетот се пред се во тоа што примателот го 

смета пообјективен во однос на другите облици на промоција а се 

остварува преку пишување во дневните весници и списанија, емисии 

и настапи на одредени лицана радио и телевизија,ширење на разни 

информации за манифестацијата и.т.н.(118 

Овај облик на промоција е добар заради тоа што се смета дека е 

објективен (не е нарачан од организаторот), и е позитивен за 

организаторот доколку е објавен во позитивна конотација. Доколку е 

во негативна конотација на пр. за одредени пропусти во 

организацијата на манифестацијата тоа значи негативен публицитет 

за организаторот. 

Според наше мислење публицитетот и односите со јавност се 

посебно важни за културната манифестација која треба да изгради 

позитивно мислење во општеството, широката јавност, спонзорите, 

добавувачите. Културните манифестации посебно се пратени од 

голем број на новинари кои својот впечаток од реализацијата на 

настаните ја објавува во медиумот од каде доаѓа. За организаторот 

на манифестацијата е многу значаен овој вид на промоција затоа 

што влева доверба кај посетителите за квалитетот на 

манифестацијата а од друга страна влева сигурност кај спонзорите 

на манифестацијата – бизнис компаниите за нивната правилна 



стр.263 

134

одлука да ја подржат културната манифестација. 

Toa ima pozitivno vlijanie, pred se zaradi razbiraweto na 

posetitelite deka ne se raboti za reklama, tuku za vistinska 

informacija. Она што е значајно да независните лица кои 

зборуваат за манифестацијата – експертите уживаат голема доверба 

во јавноста и тие фактички даваат и оценка на квалитетот на 

манифестацијата и настаните кои се реализираат. 

Нивните натписи организаторот треба да ги има во предвид во 

планирањето на манифестацијата се со цел да негативностите кои се 

појавени да се отстранат и обратно. 

Како пример (119 - за време на свеченото отварање на фестивалот 

Охридско лето кој се случува секоја година на 12 јули е еден вид 

собир на сите медиуми од земјава и странство кои го следат 

настанот. После таа вечер сите медиуми даваат свое видување за 

настанот за неговата организација односно за све она што се случува 

на фестивалот тој ден. Организаторот добива оценка од страна на 

медиумите кои се репрезенти и на публиката за тоа како поминал 

настанот.Спецификата на културните манифестации е дека 

организаторот е оценуван од сите односно од публиката, од 

медиумите, од аналитичарите. 

Имено на 12 јули 2005 година во Македонија престојуваа 

новинари од угледниот магазин London Times ( без знаење на 

организаторот на фестивалот) кои на сопствена режија пристигнаа 

во Охрид да го проследат настанот на Античкиот театар.После 

119) Годишни извештаи за реализирани активности на фестивалот Охридско лето 

2003-2007 

135

месец дена во печатениот магазин London Times имаше извонредна 

репортажа на една страна со наслов Потрошете време во 

Македонија.Во самата репортажа тој зборува за успешниот настап 

на тенорот но во исто време и за туристичките вредности на Охрид и 

Македонија. 

Исто така интервјуата на тенорот за странски медиуми после 

завршување на концертот мошне позитивно делуваа за имиџот на 

фестивалот но исто така и за имиџот на земјата. Таа пропаганда е 

најдобрата пропаганда која финансиски нема трошоци. Затоа наша 

препорака е и во иднина културните манифестации во Македонија 

да го користат овој начин на пропаганда. 

Концертот на светскиот тенор Хозе Карерас во амбиенталниот 

простор на античкиот театар ги доби најдобрите оценки и 

воодушевувања од јавноста, посетителите, медиумите, 

аналитичарите не заради тоа што организаторот така им налагаше на 

медиумите него затоа што тие така го перципираа. 

(Сл.бр. 13 Публицитет преку пишување на медиумите за свеченото отварање на 

фестивалот Охридско лето во 2005) 

136

Односи со јавноста (Public relations) – Односите со јавност 

вклучуваат сплет на активности на претпријатието насочено кон 

вработените, потрошувачите, кон добавувачите и вкупната 

општествена јавност заради добивање на доверба, создавање на 

добра воља и поволно мислење на јавноста за претпријатието и 

неговата дејност.(120 

Кај нив промоцијата е постојана двосмерна,стратешки водена 

комуникација со екстерната и интерната целна јавност за да се 

постигне взаемна корист.(121 

Односите со јавност вклучуваат активности кои се дизајнирани да 

воспостават и одржат заедничко разбирање помеѓу организацијата и 

јавноста.(122 

Тоа се активности на организаторот на културната манифестација 

насочени кон посетителите и учесниците и кон корисниците на 

манифестацијата како медиум на пазарно комуницирање а и кон 

разни добавувачи, спонзорите, средствата за јавно 

информирање,јавните институции и.т.н. (123 Таа комуникација 

најчесто се врши преку медиумите - печатени или електронски, 

оставрување контакти со јавни личности, пресс конференции. 

Според наше мислење овај облик е доста значаен за културната 

манифестација и треба интензивно да се користи се со цел градење 

на позитивен имиџ на манифестацијата во јавноста. 

Скопско културно лето и Струшките вечери на поезијата многу 

малку го користат овој начин на промоција, најчесто преку 

120) Судар Ј.,Келлер.Г., Промоција,Загреб, 1991,стр. 324 



2006 стр.297 


стр.270 

137

Сл.бр.14. Пресс конференција во просториите на фестивалот Охридско лето во 2004 

организирање на пресс конференции, реализирани интервјуа во 

одредени медиуми но секако недоволно агресивно. Затоа 

препорачуваме да се ангажира лице – портпарол кое ќе го креира 

пресс листот, постојано ќе комуницира со медиумите, ќе испраќа 

извештаи од настаните, ќе ги организира пресс конференциите и.т.н. 

Фестивалот Охридско лето во 2004 година многу интензивно ги 

користел облиците на промоција - публицитет и односи со 

јавност.Пресс листови континуирано биле дистрибуирани до 

медиумите за различни активности на фестивалот – новитети во 

програмски или организационен дел. Се реализирале интервјуа за 

медиуми со учесниците на фестивалот, се организирале и пресс 

конференции во просториите на фестивалот каде се најавувал 

наредниот настан со учество и учесникот на настанот па истиот 

може директно да одговара на прашањата на новинар. .(124 

Кај Љубљанскиот фестивал,фестивалот во Прага и Рхеингау 

124) Годишен извештај за реализирани активности во организација на 

Охридско лето,2004 

138

фестивалот од аспект на публицитетот и односите со јавноста имаат 

официјален портпарол – лице кое е задолжено за постојано 

комуницирање со јавноста, организирање пресс конференции за 

медиумите, интервјуа за медиумите на учесниците кои учествувале 

на настанот, давање на изјави по одредени прашања врзани за 

фестивалот и.т.н.). 

1.5. Директен маркетинг 

Директниот маркетинг како форма на интегриран маркетинг 

комуникација дозволува директен разговор со постоечките или 

потенцијалните потрошувачи со цел да обезбеди директен одговор 

од нив. Главни елементи на директниот маркетинг се: рекламирање 

со директен одговор, методи на директна комуникација и маркетинг 

со база на податоци. .(125 

Директната комуникација преставува двонасочен интерактивен 

однос меѓу претпријатието и неговите стални и потенцијални 

купувачи кој се одвива без посредство на каналите на дистрибуција 

и истата се остварува преку пошта,телефон и современите медиуми 

за комуницирање врз основа на база на податоци кој ги содржи сите 

потребни информции за сегашните,минатите и потенцијалните 

купувачи.(126 

За културната манифестација секако дека е важна оваа форма на 

маркетинг комуникација. Овдека ќе дадеме повеќе простор за 

користењето на интернетот во промоцијата на културната 


Информатичката технологија ќе го промени начинот на кој 

менаџерите ги промовираат манифестациите. 

125) Миладиноски С,Миладиноски Ср.”Маркетинг во туризмот”, ФТУ, Охрид, 

2006, стр.281 

126) Симонческа Л., Промотивни активности во туризмот, ФТУ,Охрид,2005,стр.83 

139

Интеренетот е револуционерно нов медиум за промоција чија 

информација е преставена во интерактивен формат,овозможувајќи 

реклама која е избираш и која те препраќа на определени интернет 

сајтови..(127 

Целта на интернетот треба да биде овозможување на брз и лесен 

пристап до производите и услугите што организацијата ги нуди.(128 

Способноста на пазарот да се промовира манифестацијата на 

национално,меѓународно и глобално ниво на еден 

ефективен,ефикасен и финансиски одржлив начин е резултат на ИТ 

технологијата. (129 

Електронската комуникација овозможува брзо, ефикасно, сигурно, 

едноставно комуницирање меѓу организаторот со потенцијалните 

консументи на културната манифестација. 

Скоро сите културни манифестации денес имаат интернет (веб) 

страни преку кои ја промовираат манифестацијата и настаните во 

неа но во исто време и директно комуницира преку електронската 

пошта (e-mail) со потенцијалните учесници, потенцијалните 

консументи, бизнис компаниите, добавувачите, јавноста...Преку веб 

страната културната манифестација овозможува да биде 

презентирана пред целиот свет, односно да биде достапна до секој 

оној што користи интернет. Тие овозможуваат висок квалитет на 

контакт со достапност од 24 часа во текот на денот. 

Веб порталот на манифестацијата се користи и како можност за 

промоција на спонзорите на манифестацијата по пат на банери кои 

127) Илиеска К.,.”Интернет маркетинг – предизвик на туризмот во 21-от век”, 

Меѓународен симпозиум “туризмот во 21 век”ФТС, Скопје, 2008, стр.204 

128) Murray J. and Summer D. Adding value to the Information tehnology 

function.”Information Systems management”, p.58-59 


management,” Oxford,2004 page 105 

140

се изработени во Flash технологија,кои се шетаат по екранот на 

компјутерот додека се прегледува страницата на сајтот без можност 

да се влијае на нивно исклучување.(130 

Според наше мислење културните манифестации треба да имаат 

изработено сопствени интернет (веб) страни, одлично дизајнирани 

каде ќе биде преставена манифестацијата, времето на 

одржувањето,траењето,програмата на манифестацијата, фотографии 

од настаните кои се реализирале,контакти на организаторот на 

манифестацијата,новости од организаторот, да бидат интерактивни 

со бројач за посетители на страната и.т.н. Она што е најважно да веб 

страната мора да биде интерактивна со оние кои е посетуваат и кои 

се потенцијални посетители на манифестацијата, да биде 

секојдневно ажурирана,да биде лесно пребарувањето на неа и 

прегледна со не многу текст а повеќе фотографии и видео проекции 

од настаните. 

Он лине промоцијата дава нови форми на маркетингот со 

презентирање на програми на целни пазари. Современиот интернет 

пристап овозможува и он лине во живо пренос на одредена 

манифестација која преку интернет како медиум можат да ја следат 

во целиот свет.Таков е примерот во 2005 година, Македонски 

Телекомуникации вршеле директен пренос на концертот за 

свеченото отварање на фестивалот Охридско лето на 12 јули преку 

интернет како можност голем број на луѓе да го следат. (131 

130) Миладиноски С,Миладиноски Ср.”Интернет маркетингот во функција на 

стабилен и брз развој на заедницата” Меѓународен симпозиум “туризмот во 21 

век”ФТС, Скопје, 2008, стр.196 

131) Годишен извештај за реализирано активности во организација на Охридско 

лето, 2005 

141

Веб страните треба да се снабдуваат секогаш со нови 

информации со цел посетителите ја отвараат почесто самата 

страница.Доколку нема нови информации нема да има и посети. 

Функционалноста на сајтот, дизајнот кои треба да обезбедат лесен и 

брз пристап и пријатна работа (додека се разгледува сајтот во 

позадина може да има убава музичка подлога) е важен елемент на 

порталот.Дизајнот треба да биде атрактивен, со нови но кратки 

содржини, јасни и разбирливи информации, брз пристап. 

Преку интернетот како медиум на промоција, може да се креират 

и испраќаат и т.н. news letter кој содржи одредена информација до 

нашите постојани консументи со одредени новости кои се 

применуваат кај манифестацијата. Веб порталот треба постојано да е 

интерактивен со постојано ажурирање и комуникација со 

посетителите на порталот. 

Од големо значење е и продажбата на влезници кај културната 

манифестација on line преку интернет.Тоа овозможува голем број на 

странски посетители да се информираат за настанот преку интернет 

но во исто време да резервираат и да купат влезница за културната 


Во 2003 година фестивалот Охридско лето објави оглас за избор 

на веб дизајнер на фестивалот.Од аспект на анализата на секој од 

пријавените кандидати биле избрани млади инвентивни луѓе - 

дизајнери кои веќе имаат дизајнирано интерактивни веб страни. Од 

една обична веб страна што до тогаш ја имаше фестивалот набрзо се 

создаде иновативна, интерактивен интернет (веб) портал каде за 

првпат биле употребени и 3д анимации од локациите каде се 

реализираа настаните на фестивалот односно каде се одвиваа 

настаните. Така да учесниците и посетителите можеа виртуелно да 

142

го погледаат просторот каде ќе настапуваат и каде ќе се изведува 

настанот. (132 

Воедно во 2004 година фестивалот за првпат воведе продажба на 

влезници on line за настаните на манифестацијата. Резултат – 

фестивалот имал голем број на продадени влезници во Европските 

земји преку интернет за одредени настани. 

Интернетот непрекинато се развива и секогаш е подложен на 

промени така да и културната манифестација треба да го менува и 

развива својот интернет сајт и да се адаптира кон тоа. 

Во последно време се повеќе се користат и се поголем замав во 

промоцијата се прави преку социјалните мрежи како 

Facebook,Twitter, и интерактивно да комуницираат со нејзините 

“пријатели на Facebook”,како и You Tube и други, кои исто така се 

добар начин за промоција на културната манифестација и настаните 

пред широката јавност. 

Се на се културните манифестации во Македонија треба да имаат 

во својата институција добар интернет (веб) дизајнер кој 

секојдневно ке ја надополнува со нови содржини, секојдневно ке 

креира news letter и ќе ги испраќа до таргетираната публика. 

Можностите кои ги дава интернетот треба максимално да се 

искористат во промоцијата но и во градењето на имиџот на 

културната манифестација.Преку него се спроведуваат и одредени 

маркетинг истражувања на пазарот што во многу помага во 

креирање на стратегијата на маркетингот. 


лето,2003 

143

Слика бр.15. Интернет (Веб) страна на фестивалот Охридско лето 2010 

За промоцијата кај нашите културни манифестации може да 

согледаме некои состојби и тоа – организаторите се повеќе ги 

намалуваат средствата за промоција на манифестацијата, во 

комбинирањето на промотивниот микс нема иновативност односно 

се прави по одреден терк како тоа било минатата година така и оваа 

година, одредени облици се запоставени како личната продажба, 

рекламата се редуцира, несоодветен избор на медиуми, нема 

интерактивен веб портал, нема лице за односи со јавност се слабости 

кои треба да се подобруваат во иднина. 

Кај Европските фестивали се забележува се поинтензивно 

користење на директниот маркетинг преку креирање на 

интерактивен веб портал на манифестацијата (со користење на 

144

најнова 3д технологија на просторите и можност за резервација и 

плаќање на влезниците on line но исто така и да се постави прашање, 

да се даде коментар за манифестацијата и.т.н.), се користи 

социјалната мрежа facebook за добивање информација и резервација 

на влезници. 

Организаторите мора да воведуваат иновативни форми на 

промоција, да применуваат нови комбинации на промотивниот микс, 

и воспоставување на добри односи и заедничко вложување во 

промоција со спонзорите на културната манифестација. 





следните заклучоци за промоцијата кај културните манифестации: 

1. Примената на промотивниот микс е мошне значаен во 

информирањето на потенцијалните посетители со настаните 

на културната манифестација, 

2. Предизвик на менаџментот на културната манифестација 

преставува комбинирањето на промотивниот микс на начин 

да овозможи оптимална комбинација на нејзините елементите 

во зависност од финансиските средства кои се на располагање 

и ефектот кој сака да се постигни во одредено време на 

одреден простор, 

3. Електронските медиуми се најчесто користени медиуми 

преносници на пропагандната порака на културната 

манифестација во домашната јавност 

4. Кај странските посетители најчесто користен медиум е 

интернетот и печатените медиуми, 

145

5. Од електронските медиуми, телевизијата се уште го држи 

приматот на пропагирање на културната манифестација кај 

домашната јавност, 

6. Од печатените медиуми најголемо влијание имаат дневниот 

печат. 

7. Личната промоција на настаните треба да се проширува и 

подобрува и често да се применува, 

8. Културните манифестации треба многу често да го 

употребуваат обликот на публицитет преку организирање на 

пресс конференции,давање изјави на учесниците на 

манифестацијата, поканување на јавни личности да ги следат 

настаните, 

9. Менаџментот на културните манифестации треба почесто да 

го применуваат обликот на промоција – унапредување на 

продажба преку разни попусти, продажна промоција и.т.н. 

10.Правилното комбинирање на елементите на промотивниот 

микс ќе доведе до зголемување на продажбата на влезници и 

бројот на посетители кај културната манифестација, 

11.Лицата кои се вклучени во личната промоција на настаните да 

имаат позитивни карактерни особини односно да се 

комуникативни,љубезни и добро едуцирани, да зборуваат 

странски јазик и да имаат познавање за манифестацијата за да 

може соодветно да одговорат на прашањата на 

заинтересираните посетители, 

12.Културните манифестации треба да обезбедат лице за односи 

со јавност кој ќе негува добри односи со медиумите се со цел 

да се зајакнува позитивното мислење за манифестацијата а со 

тоа имиџот на истата во јавноста и кај учесниците да се 

зголемува, 

146

13.Културните манифестации треба да имаат добро дизајнирани и 

интерактивни веб страни,секојднебно да се ажурираат со нови 

информации, да создадат база на податоци од честите 

посетители на манифестација и преку испраќање на е-маилови 

да ги информираат за сите активности,да се креираат news 

leters (електронски флаери) и истите да се дистрибуираат до 

учесниците, деловните партнери, добавувачи, спонзорите, 

другите културни манифестации институции и до Европските 

асоцијации на културни манифестации.. 

14.Заради огромната важност на комуницирање преку интернет 

културните манифестации треба во тимот да имаат лице кое ќе 

биде одговорен за оваа комуникација, 

15.Културните манифестации треба интензивно да го користат за 

рекламирање на манифестацијата преку социјалните мрежи 

фејсбоок,твитер и др преку креирање на сопствен профил како 

едно од најкористените средства за промоција. 

147

2. Коорпоративен маркетинг - Sponzorstvo (Klub na 

prijateli na kulturnata manifestacija) 

Културните манифестации покрај својот приод кон посетителите и 

учесниците свој фокус на дејствување треба да го насочат спрема 

бизнис компаниите односно во т.н. заедничко вложување во 

маркетингот. 

Спонзорството е финансиска или материјална подршка на 

активност која што не е сврзана со главната бизнис активност на 

спонзорот но од кој што тој очекува дека ќе извлече значајна 

корист.(133 

Заедничките вложувања во маркетингот вклучува соработка меѓу 

две независни организации кои комуницираат со заедничка цел и 

заедничка корист. Во тој дел спонзорството е форма на 

колаборативен маркетинг меѓу организации или институции чии 

заеднички им е целниот пазар. Во денешни услови за успешна 

културна манифестација неопходни се спонзорствата.Средставата 

што културните манифестации ги добива од страна на државата или 

се константни или се во постојано намалување. Доколку 

организаторот ги користи само тие средства без финансиската 

подршка од спонзорите, манифестацијата ќе стагнира. 

Ако манифестацијата е организирана од национални институции 

или е финансирана од владата тогаш спонзорот бенефитот го 

проценува во односот на добиената вредност врз однос на парите и 

главно прашање е дали можевме да добиеме подобро за нашите пари 

доколку спонзориравме друга манифестација.(134 


2006, стр.332 

134) Tum,Norton,Wright,”Management of Event operations”,Oxford,2006,p.75 

148

Спонзорството на бизнис компаниите треба да им обезбеди 

одредена корист од аспект на публицитетот,(зголеми свеста за 

компанијата во јавноста), таргетирање на посебна група (на пр.кока 

кола ги спонзорира настаните кои се наменети за помлада публика), 

подобрување на имиџот на спонзорот во заедницата, промоциска 

забава (доделување на гратис влезници на вработените на 

компанијата или забава за значајни гости на спонзорот), можност за 

продажба на производот на компанијата на локацијата каде се 

одржува манифестацијата. (на пр. Пивара Скопје на фестивалот 

Охридско лето бара на настанот да продава дел од своите 

производи). 

Според наше мислење културните манифестации треба да се 

насочат кон анимирање на бизнис компаниите да ја спонзорираат 

манифестацијата.Секако основното прашање кое ќе биде поставено 

од бизнис компаниите е што добивам јас од тоа? Заради тоа на 

состаноците со менаџерите на компаниите од кои се бара 

спонзорството најдобро е да ги води менаџерот на културната 

манифестација кој најдобро ќе знае да одговори на поставените 

прашања од потенцијалниот спонзор. Покрај финансиските средства 

кои се добиваат од спонзорите исто така е важна постојаната 

комуникација во смисла на размена на информации и искуства во 

одредени области... 

Условите за спонзорство најчесто се содржат во програмата за 

спонзорство што се нуди и договорот што се потпишува со 

компанијата. Мошне значајно е начинот и квалитетот на 

презентирањето на организаторот пред потенцијалните спонзори и 

нивното убедување да прифатат одредена маркетинг програма.За да 

се има упех во тоа убедување значајно е самиот организатор да 

149

веруваа и да е сигурен во тоа што го зборува и презентира пред 

потенцијалниот спонзор, дека ке го реализира квалитетно како што 

го презентирал а тоа тој да го види во вас. Доколку се двоуми во 

презентацијата тогаш тоа ќе предизвика сомнеж и можност да ја 

одбие понудата за спонзорство.. 

Ако го анализираме Скопско културно лето од аспект на 

колаборативниот маркетинг со компаниите ќе видиме дека имаат 

само една форма – спонзори на манифестацијата и медиумски 

спонзори како заеднички маркетинг со одредени радиодифузни 

трговски друштва во Македонија (телевизии и радиа). 

Струшките вечери на поезијата исто така имаат една форма на 

колаборативен маркетинг со компаниите – спонзори и медиумски 

спонзори со одредени радиодифузни трговски друштва. За двете 

манифестации можеме да констатираме дека постои огромен 

простор за дејствување на полето на заеднички маркетинг со бизнис 

компаниите. Непостоењето на маркетинг оделение или сектор во 

институциите е една од слабостите во прибирање на дополнителни 

средства од компаниите.Инвентивноста во понудата на различни 

маркетинг пакети до компаниите недостасува и кај двете 

институциии. 

Овдека ќе го анализираме фестивалот Охридско лето кој во 

периодот 2003 -2007 со воведување на иновативни маркетинг пакети 

на компаниите од бизнис заедницата успеале двојно да ги зголемат 

средствата од бизнис заедницата што довело до реализација на 

многу пообемна и поквалитетна програма. (135 

Во 2002 година манифестација имала само 60 000 евра спонзорство 

од компаниите. Со доаѓањето на новиот менаџерски тим на 

135) Годишен извештај на реализирани активности на фестивалот Охридско лето 

за 2003 

150

фестивалот во 2003 година се применува нов пристап на 

колаборативен маркетинг кон компаниите од бизнис заедницата. 

Менаџерскиот тим развива иновативниот модел на формирање на 

т.н. Клуб на пријатели на фестивалот чија основна задача била 

инволвирање на значајни компании од Република Македонија во 

фестивалот, обезбедување финансиска подршка но во исто време да 

се воспостави постојана комуникација и однос со нив од аспект на 

размена на информации,искуства и друго.Но за да се случеше тоа 

претходно претстоела фаза на припрема од аспект на креирање на 

иновативна програма за спонзорство со јасни дефинирани цели што 

е бенефитот на компанијата за да се вклучи во Клубот. Во 

новоформираното оделението на маркетинг на фестивалот се 

вклучуиле млади инвентивни луѓе од оваа област. 

Се креирале различни програми за спонзорство со различен наслов 

и различно финансиско чинење. Се направила анализа на избор кои 

компании да се поканат,со која “приказна” за кои настани – кои 

компании, од реномето на самата компанија која ја има во јавноста, 

нејзината финсиска сила и политика на спонзорирање. 

Во самата промоција на Клубот на пријатели се вклучува и 

извршниот менаџер. Она што е важно при презентирањето е 

убедливоста во тоа што го зборувате односно дека ќе ги исполните 

очекувањата на спонзорот доколку тој се вклучи во Клубот. 

Откако првите состаноци во канцелариите на менаџерите на 

таргетираните компании завршиле успешно, следувала 

официјализација на неформалната група т.н. Клубот на пријатели на 

фестивалот. 

На 10 мај во Охрид во 2003 во хотел Десарет во Охрид се 

формирал Клубот на пријатели кој го сочинува 10 компании.Тогаш 

151

се воведуваат и правилата да секоја компанија во одлучувањето да 

има еден глас,да се одлучува со концензус минус еден, генаралниот 

спонзор претседава со клубот. Клубот се состанувал најмалку два 

пати годишно: пред почетокот на фестивалот ( каде ја разгледувал 

предлог - програмата на фестивалот, давале свои сугести за 

маркетинг програмата за реализација, предлог финансиска 

конструкција и.т.н.) и после завршување на фестивалот 

(менаџерскиот тим им дававал отчет како програмски така и 

финансиски од аспект каде се потрошени нивните средства, се 

анализираат слабостите ако се појавиле, начини да се отстранат 

слабостите,предностите и позитивностите и.т.н.). 

Целта на сето ова било бизнис компаниите да стекнат доверба во 

менаџерскиот тим дека транспарентно се работи и ги троши нивните 

средства, тоа што се ветува и реализира но и јасно нагласен 

бенефитот на компаниите од тоа што ја спонзорираат 


Заради таквиот пристап кон нив, во наредните години се повеќе 

компании се приклучувале во Клубот на пријатели на 

фестивалот.Финансиската подршка растела од година во година кога 

во 2005 година да достигне своја кулминација од рекордни 260 000 

евра прибрани од спонзорства кој изнесувале 51% од вкупниот буџет 

кој го имал фестивалот. За првпат во 45 годишната историја на 

фестивалот средствата од спонзорства боле поголеми од јавните 

средствата од државата. 

Зголемување на спонзорството значело реализирање на се 

поквалитетна програма, се повеќе настани и се повеќе посетители на 

настаните т.е. манифестацијата. 

152

Шема бр.5. Графички приказ на бројот на реализирани настани во период од 2002 до 

2005 година 

На шемата бр 5 се гледа соодносот на бројот на реализирани 

настани во периодот од 2002 до 2005 односно после примената на 

современа маркетинг концепција на фестивалот од 2003 има 

рапидно зголемување на бројот на реализирани настани на 

фестивалот Охридско лето. 

Во 2002 година се реализирале 40 настани за 40 фестивалски 

денови додека во 2004 година се реализирале 60 настани од 

различни жанрови насочени кон различна целна група. 

153

Шема бр.6. Графички приказ на бројот на собрани финансиски средства од бизнис 

компаниите по пат на спонзорство изразено во евра во период од 2002 до 2005 година 

На шемата бр.6 може да се види дека со примената на маркетинг 

концепцијата и посебно со формирањето на Клубот на пријатели на 

фестивалот Охридско лето како иновативен модел на директно 

вклучување на бизнис компаниите во финансирањето на фестивалот 

се зголемуваат финансиските средства.Во 2002 година фестивалот 

бил спонзориран со 60 000 евра со примена на современа маркетинг 

концепција во 2005 го достигна рекордното ниво од над 260 000 евра 

кои во вкупниот буџет изнесувал 51%. 

Во прилози – Види Прилог бр.5 Маркетинг програм за Генерален спонзор 

154

Шема 7. Графички приказ на бројот на публика кои ги проследиле настаните на 

фестивалот во периодот од 2002 до 2005 година 

На шемата бр. 7 јасно се гледа дека бројот на посетители на 

манифестацијата се зголемува со примена на современата маркетинг 

концепцијата. Во 2002 година настаните на фестивалот го посетиле 

16 000 посетители додека во 2005 година да се зголеми на 30 000 


Фестивалот Охридско лето во одреден период дава потврда на 

нашите тврдења дека примената на современа маркетинг концепција 

во менаџирањето на манифестацијата доведува до зголемување на 

бројот на посетители а преку зголемување на финансиските средства 

од бизнис компаниите и до развој на институцијата на подолг 

временски период. 

Овај иновативен проект за формирање на Клуб на пријатели на 

манифестацијата но и креирање на иновативни програми на 

155

спонзорства треба да се применуваат кај културните манифестации 

во Република Македонија. 

Кај фестивалот Рхенгау,СР Германија, нивниот пристап кон 

спонзорството е уникатен односно на бизнис компаниите им се нуди 

партнерство во реализација на настаните.Иновативните маркетинг 

пакети кои им се нудат на спонзорите опфаќаат неколку скалила на 

спонзорство : од спонзор на вечерта, до главен спонзор,златен, 

генерален. Имено на компаниите им се нуди да изберат еден настан 

кој ќе го спонзорираат по нивни избор и тоа ќе биде нивна вечер со 

целокупно брендирање и на просторот каде се одржува, со 

дистрибуција на промотивниот материјал и.т.н. Секој настан е 

покриен од друг спонзор и таа вечер е вечер на спонзорот. Да се 

биде спонзор на фестивалот значи да се учествува проактивно низ 

максимата “Најдобро за вашите пари”. . Со постанување на спонзор 

на фестивалот на пример со учество од 5000евра вие станувате 

партнер на фестивалот и се користи како платформа за култивирање 

на важни контакти било да е тоа мал или голем прием или вечера, 

рурален или амбиент кој го сака, фестивалот ви го нуди точно тоа 

што го сака спонзорот.(136 

Кај Љубљанскиот фестивал, од аспект на спонзорството имаат 

изградено на доверба и отчетност за потрошените средтсва со 

големите компании кои се спонзори на фестивалот. Спонзорствата 

секоја година се зголемуваат и изнесуваат од 25-30% од вкупниот 

буџет кој варира од 800 000 евра до 1 300 000 евра. (137 

136) Реализирано интервју со директорот Микхаил Херман во 2007 во 

Брно,Р.Чешка на Генерално собрание на фестивали на ЕФА 

137) Сопствено истражување – реализирано интервју со Дарко Брлек директор на 

Фестивалот Љубљана во 2007, 

156

Менаџерскиот тим на фестивалот во Прага има основано пријатели 

на фестивалот кои покрај бизнис компании тука се вклучени и видни 

личности од културниот живот кои лобираат за фестивалот во 

странство. 

Бизнис компаниите својот бенефит го наоѓаат во реализацијата на 

маркетинг програмот што го реализира културната 

манифестација.Има повеќе видови на маркетинг програми кои се 

соодветни со финансиското учество на компанијата. Пријателите на 

фестивалот се корисници на различни видови маркетинг програми 

насловени како златен прстен,сребрен прстен и.т.н.Во 2005 година 

учеството на средствата на бизнис компаниите во вкупните 

финансиски средства достигнало до 35%. (138 

Анализите покажуваат дека доколку настанот е се поатрактивен за 

јавноста толку повеќе компании го спонзорираат тој настан. 


157

IV. МАРКЕТИНГ КАНАЛИ НА ДИСТРИБУЦИЈА КАЈ 


Во оваа глава ќе зборуваме за каналите на дистрибуција (продажба) 

кај културните манифестации,кои канали се најзастапени и ќе го 

разгледаме начинот на продажба. 

Исто така ќе го изнесеме и нашето мислење во однос на маркетинг 

каналите на дистрибуција кои се применуваат кај културните 

манифестации, врз основа на истражувањето што го спроведовме 

врз посетителите на фестивалот Охридско лето во 2010 година. 

Во оваа глава ќе бидат разгледани следниве прашања 

1. Маркетинг канали на продажба кај културната манифестација 

2. Политика и начин на продажба на културната манифестација 

158

1. Маркетинг канали на продажба кај културната 


Маркетинг каналите за дистрибуција е четвртиот значаен елемент 

на маркетинг миксот. Сите останати активности на маркетингот се 

недоволни доколку купувачот не може да го најде производот во 

продажба.(139 

Дистрибуцијата е инструмент на маркетингот кој ги опфаќа сите 

оние активности кои се неопходни стоките од проиводителот да се 

достават до потрошувачот навреме,во место и форма погодна за 

употреба. Таа дистрибуција се одвива преку каналите на 

маркетинг.(140 

Каналот на дистрибуција преставува начинот на кој потрошувачот 

се снабдува со производи.(141 

Маркетинг каналите на дистрибуција се мошне значајни за 

продажба на влезниците кај културните манифестации. Тие може да 

бидат: директните и индиректни канали на продажба. 

Изборот на дистрибутивниот канал зависи од целниот пазар кон 

кој се обраќаме при што треба да знаеме каде потрошувачот бара 

информации за таков вид производ,(пример. музички настан од 

видот на поп, рок и џез концерти наменети за помлада публика се 

бараат во музички продавници ), каде и како е донесуваат одлуката и 

кој влијае на одлуката. 

Според наше мислење изборот на вистински канал на дистрибуција 

е од големо значење за културната манифестација. Директните 


2006, стр.332 



141) Шулеска-Цуинова А.,Јаќоски Б.,Маркетинг менаџмент ,Економски 

факултет,Скопје, стр.306 

159

канали на продажба овозможуваат непосреден контакт на 

организаторот со потенцијалните консументи и можноста за 

убедување на потенцијалниот купувач, давање дополнителни 

информации за квалитетот на настанот а со тоа и за продажба на 

влезниците до потрошувачите. Личната продажба многу често се 

користи од страна на организаторот како директен канал на 

продажба. Таа најчесто се изведува во самата дирекција на 

културната манифестација или на истурени пунктови пред 

локацијата каде се изведува настанот, на одредени места каде има 

голема фреквеницја на посетители со поставување на штанд или 

монтажни пункт за продажба како на пр. плоштад во центарот на 

градот. 

Но организаторот најчесто го користи индиректниот канал на 

продажба пред се заради широката мрежа на достапност на 

производот до потрошувачите. 

Најчесто се користи индиректниот канал на дистрибуција преку 

туристички агенции, хотели, автобуски компании,туристички инфо 

центри,специјализирани музички продавници,преку спонзорите, 

добавувачите, преку интернет, веб страна и др. Индиректните 

канали на продажба за својата услуга што му ја даваат на 

организаторот на манифестацијата наплаќаат најчесто 10-15% 

провизија од вкупната вредност на продадени влезници или 

брошури. 

Постојат и примери кога продажбата му е препуштена на 

специјализирана агенција која ја води таа активност. 

Затоа ние мислиме дека треба да се користат наизменично и двата 

канали на продажба зошто и едниот и другиот има свои предности и 

негативности (така на пример посредникот ( индиректниот канал) 

нема детални информации какви што имаат организаторот на 

160

манифестацијата од аспект на квалитетот, програмата,настаните 

и.т.н. додека организаторот (како директен канал) нема таква 

широка мрежа на продажба каква што имаат посредниците). Само со 

комбинирање на двата начина се доведува до успешна дистрибуција 

и продажба. 

Воедно туристичката агенција се јавува како индиректен канал на 

продажба на манифестацијата но во исто време и како производител 

во интегрираниот туристички производ каде културната 

манифестација е само дел од целокупниот производ. Имено 

манифестацијата ја користи како дел од пакет аранжманот односно 

туристичкиот производ што тој го продава.Пример во 2006 година 

од страна на Т.А. Виспој од Охрид од фестивалот Охридско лето 

бело побарано да продаваат дел од настаните на фестивалот во 

странство како можност да се привлечат странски туристи во 

земјава. Од 12 јули – отварањето до 16 јули беше дистрибуирана 

програмата на манифестацијата која опфаќаше настани со цена на 

влезница за секој настан. Туристичката агенција во пакет 

аранжманот ги имаше вклучено настаните на манифестацијата како 

главен мотив со тоа што преку своите соработници од Холандија 

успеа да донесе 100 холандски туристи кои ги посетија 

настаните.(142 

Покрај продажбата на тие настани и остварениот добит значајно е 

што на тој начин се прави и промоција во интернационални рамки за 


Во денешно време на модерна технологија најчесто се користи 

интернетот како канал на дистрибуција до консументит но и 

мобилните телефони. Како нов канал на дистрибуција и продажба 


лето,2006 

161

преку интернет се социјалните мрежи Facebook,Twiter и др. Така да 

сега е многу лесно да се дојде до информација односно да се најде 

производот и истиот да се купи. 

Комбинирањето на каналите на прдажба кај културните 

манифестации и можноста продажбата да биде широка дисперзирана 

територијално и опфатена со повеќе канали на дистрибуција 

односно достапна до корисниците е од важност за манифестацијата. 

Пример со Фестивалот Охридско лето (143 – најчест начин на 

продажба до 2003 година било во дирекцијата на Охридско лето, во 

киоскот на кејот на Охрид и пред локацијата каде се изведуваше 

настанот. На овие локации покрај продажбата на влезниците се 

продаваше и брошурата на фестивалот која е содржеше програмата.. 

Од 2003 политиката на дистрибуција и продажба на менаџерскиот 

тим беше таа да се приближи до потенцијалниот купувач.Така за 

првпат се отворија повремени киосци поставени на плоштад 

(најфреквентно место) во Охрид, Битола и Скопје,се дистрибуираа 

летоци и брошури до хотелите и туристичките агенции, до музички 

продавници во повеќе градови,до туристичките инфо центри како и 

специјализирани продавници на бизнис компании кои имаа своја 

мрежа низ Македонија и кои продаваа влезници за настаните на 

Фестивалот. 

Во 2005 година Фестивалот за првпат почна со резервација и 

продажба на влезници преку интернет односно преку веб страната 

на фестивалот. 


лето,2003 

162

2. Политики и начин на продажба кај културните манифестации 

Од продажната политика на организаторот зависи и успехот на 

продажба на влезниците кај манифестацијата. 

Продажната политика е дел од стратегијата на организаторот и се 

одвива преку каналите на продажба. Нормално целта на продажната 

политика кај културните манифестации е што повеќе продадени 

услуги од кои ќе се има финансиски добит. Секако дека продажбата 

зависи и од политиката на цени која се применува, производот 

(настанот) и начинот на промоција. 

Целта на продажната политика на организаторот на 

манифестацијата е создавање на услови кои ќе овозможат продажба 

на оние услуги на учесниците,онаа посетеност и оние услуги на 

другите корисници кои таа може да ги пружа и со тоа да остварува 

финансиски резултати. (144 

Политиката на продажба може да ја насочи кон личната продажба 

односно да е изведува преку директните канали на дистрибуција или 

преку индиректните канали на продажба. Значајно е да претходно се 

направи истражување на пазарот каде се продава, од аспект кои 

канали да се користат и цената за користење на тие канали. 

Според наше мислење организаторот на културната манифестација 

треба добро да ги познава каналите на дистрибуција,нивните 

предности и слабости и воедно финансискиот трошок за тоа. 

Успешна политика и начин на продажба на влезниците кај 

културната манифестација е оној начин кој овозможува брза 

достапност до влезницата на повеќе локации во градовите, на 


стр.251 

163

фреквентни места и специјализирани продавници, широка 

територијална дисперзија на влезниците преку хотели,туристички 

агенции,туристички инфо центри, кафе барови и ресторани,културни 

институции, ефикасна и ефективна организација на личната 

продажба на фреквентни места и секако интензивно користење на 

интернетот преку сопствената интернет страница,електронската 

пошта, преку познати веб портали за продажба во странство и 

најново дистрибуција и продажба преку мобилната телефонија. 

Продажната политика и начинот на продажба мора да биде 

креативна и еластична во зависност од настанатите услови. 

Културните манифестации во Република Македонија треба да 

ги користат маркетинг каналите на продажба комбинирано а 

политиката и начинот на продажба да го фокусираат на брза 

достапност на информацијата но и влезниците и брошурите до 

потенцијалните консументи имајќи при тоа во предвид претходно 

изнесеното за каналите на дистрибуција. 





следните заклучоци од аспект дистрибуцијата кај културните 

манифестации: 

1. Директните канали на дистрибуција и продажба треба да се 

просторно и временски дисперзираат со вклучување на 

едуцирани и љубезни лица. 

2. Менаџментот на манифестацијата треба соодветно да ги 

комбинира и интензивира користењето на посредници кај 

индиректните канали на дистрибуција посебно користејќи ги 

164

хотелите каде се сместуваат голем број на туристи, 

туристичките агенции кои ја вклучуваат манифестацијата во 

своите програми,туристичките инфо центри, специјализирани 

музички продавници, ресторани, кафе барови. 

3. Организаторот на културната манифестација треба да 

воспостави тесна соработка со туристичките агенции и 

туроператори со цел истата да ја вградат во своите програми 

како дел од интегралниот туристички производ на 

дестинацијата, 

4. Политиката на продажба треба да се одвива со оптимална 

комбинација на директните и индиректните канали на 

дистрибуција, 

5. Културните манифестации да воведат он - лине резервациа и 

наплата на влезници за манифестацијата како еден од 

најчесто користените канали во денешно време, 

6. Културните манифестации треба да имаат добро дизајнирани и 

интерактивни веб страни со нови информации и промптна 

комуникација со заинтересираните посетители 

7. Културните манифестации треба интензивно да ги користат 

социјалните мрежи преку интернет како фејсбоок,твитер и др 

за дистрибуција на информации но и за резервација на 

влезници со креирање на сопствен профил како едно од 

најкористените средства за комуникација. 

165

Четврт дел 

КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ КАКО ЗНАЧАЕН ФАКТОР 

ЗА РАЗВОЈ НА ТУРИЗМОТ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 

166

I. ВЛИЈАНИЕТО НА КУЛТУРНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ ВРЗ 

РАЗВОЈОТ НА ТУРИЗМОТ ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 

Во оваа глава ќе го разгледаме влијанието на културните 

манифестации врз развојот на туризмот во Република Македонија, 

на кој начин се промовира македонскиот туристички производ во 

странство, какво е влијанието на манифестациите врз брендирањето 

на нашата земја како туристичка дестинација и.т.н. 

Заради тоа ќе бидат разгледани следните прашања 

1.Примената на интегрираните маркетинг комуникации врз 

етаблирањето на Македонскиот туристички производ во светот 

2. Влијанието на културните манифестации врз брендирањето на 

Република Македонија како туристичката дестинација 


културниот туризам во Република Македонија 

167

1. Примената на интегрираната маркетинг комуникација во 

етаблирањето на македонскиот туристички производ во светот 

Туризмот во Република Македонија од 1991 година односно од 

нејзиното осамостојување од заедничката југословенска држава па 

се до 2006 година односно celiot овој tranzicionen period be{e 

zapostaven, prepu{ten sam na sebe. 

Државата носеше ад хок решенија за одредени проблеми без 

визија и долгорочна стратегија за развој на оваа значајна дејност 

како izvor na visoki devizni efekti, tolku neophodni za 

razvojot na zemjata vo celina. 

Ако го анализираме turizmot, преку темелна анализа на brojot 

na turistite (doma{ni i stranski) може да констатираме три 

perioda. 

Edniot период od 1956 godina, pa sе do 1987 godina, koga 

turizmot beleì kontinuirano pozitivni tendencii i 

drugiot, od 1987 godina, pa sе do 2001 godina, koga turizmot 

pokaùva permanentno negativni tendencii и период на 

постојан но забавен раст од 2001 до 2010 година посебно на 

странските туристи. 

Sе do 1987 godina brojot na turistite raste za da ja dostigne 

kulminacijata od 1.111.187 lica, od koi 494 144 doma{ni, 

odnosno 689 016 stranski туристи.Potoa, zapo~nuva padot kaj 

site tri statisti~ki golemini (145 

145) Statisti~ki godi{nik za 2008 godina, ДZS, Skopje, 2009 g.str. 516 

168

Broj na turisti vo R. Makedonija po odbrani godini 

Godina Vkupno Doma{ni Stranski 

1956 259 663 168 907 90 765 

1969 432 952 190 738 242 214 

1977 820 746 309 023 511 723 

1987 1 183160 494 144 689 016 

1993 647 728 439 537 208 191 

2000 632 523 408 507 224 016 

2007 536 212 306 132 230 080 

2010 586 241 324 545 261 696 

Шема бр.8 - Izvor: Statisti~ki pregled broj 493, DZS, Skopje 2005 g. 

str 11 i vrz baza na Statisti~ki godi{nik za 2008 godina, RZS, 

Skopje, 2009 g. str. 516 и соопштение на државниот завод за статистика 

туризам декември 2010 

Македонскиот туризам се уште не го достигнал рекордот од 

1987 година но значајно е што после 2001 година имаме 

постојан но забавен раст на бројот на странски туристи. 

Tabelata moè da se dopolni i so podatocite deka во 2011 

година постигнато е извонредно зголемување на бројот на 

странски туристи во Република Македонија за 25,9% споредено 

со истиот период од 2010 година односно 327 421 странски 

туристи.(146 

Број на ноќевања во Република Македонија (147 

Шема бр.9 – Број на ноќевања од домашни и странски туристи 

Godina Vkupno Doma{ni Stranski 

1960 869 000 825 000 4 400 

1970 1 282 000 1 076 000 206 000 

1980 3 162 000 2 765 000 397 000 

1987 3 978 028 2 426 108 1 551 920 

1997 1 587 146 1 321 622 265 524 

2001 1 254 581 1 041 831 212 751 

2005 1 970 041 1 527 053 442 988 

2010 2 020 217 1 461 185 559 032 

146) Види www.stat.gov.mk ДЗС,Соопштение – туризам фебруари 2012,Скопје 

147) Будиноски М.,Ристеска Ц., “Политика за развој на туризмот во Р.Mакедонија 

во услови на глобализација на туристичкиот пазар”, Меѓународен симпозиум 

“туризмот во 21 век”ФТС, Скопје, 2008, стр.20 

169

Ако ги погледнеме podatocite во 2011 година ќе видиме 

извонредно зголемување на бројот на ноќевања од странски туристи 

во Република Македонија за 38% споредено со истиот период од 

2010 година и се остварени 755 166 ноќевања што е повеќе од 

ноќевањата остварени во целата 2010.(148 

Според наше мислење, несомнено според природните и 

културните реткости што ги има нашата земја, има огромен 

потенцијал за развој на туризмот и развивање на различни форми на 

туризам. Развојот на туризмот треба да има стратегиско значење во 

развојот на македонската економија и заради тоа е потребно 

создавање на институционални основи за негов одржлив развој. 

Македонскиот туристички производ е збир на културни и 

природни реткости кои можат да се најдат само на овие простори, 

препознатлив на глобалниот пазар.(149 

Prirodnite реткости, kulturno-istoriskite vrednosti, 

bogatiot folklor, културните манифестации, традиционалната 

hrana, moàt nesomneno da se smetaat za potencijalni faktori 

za sozdavawe “brand awareness” (svesnost za brend) kako edna 

zna~ajna osnova za razvoj na turizmot vo dràvata. 

Квалитетот на turisti~kiot proizvod so svoite 

karakteristiki во корелација со цената на тој производ vo 

najgolem stepen deluva na odlukite na potencijalnite turisti 

za izbor na turisti~ka destinacija. Procesot na odlu~uvawe 

pak, se bazira na sopstvenata objektivna ili subjektivna 

percepcija na korisnikot na turisti~kata usluga. Vo taa 

smisla, od isklu~itelna va`nost e diferencijacijata и 

148) Види www.stat.gov.mk ДЗС,Соопштение –туризам,фебруари 2012,Скопје 

149) Стратегија за развој на туризмот во Р.М. 2009-2013, 

170

диверзификација na proizvodite koi se prisutni vo ponudata 

na turisti~kiot pazar i promotivnite aktivnosti i napori na 

nositelite na turisti~kata ponuda. 

Основно прашање кое се поставува пред започнувањето на 

секој процес на планирање е дали односната земја е доволно 

атрактивна за да се инвестира (да се промовира одреден производ) 

во неа без разлика дали се работи за нови или постоечки производи 

или дали инвестираме ние самите или пак нашите постоечки 

конкуренти.(150 

Примената на marketing miksot treba da овозможи 

pozicionirawe na turisti~kiot proizvod na странскиот pazar и 

prepoznatliva diverzificiranost na globalno nivo. 

Рaznovidnosta na prirodnite i drugite atraktivnosti na 

na{ata zemja ni ovozmoùva da formirame razli~ni 

turisti~ki proizvodi, односно секој регион во земјата има услови 

да развива различна форма на туризам во зависност од туристичките 

вредности кои ги поседува. 

Privlekuvaweto na голем broj stranski turisti direktno 

zavisi od optimalizacijata na marketin{kite елементи vo 

ponudata na kompleksniot turisti~ki proizvod а osobeno од 

аспект на неговиот квалитет и цена. Покрај производот и цената 

важна е promocijata kako element на маркетинг миксот so koj se 

informiraat i ubeduvaat korisnicite za koristewe na нашиот 

туристички proizvod. Успешното комбинирање на промотивниот 

микс или комуникациски микс доведува до успешна акција во 

привлекување на странските туристи. 

150) Стојаноски Ј., Маркетинг истражување,(авторизирани предавања) ФТУ, 

Охрид,2010 стр.60 

171

Цelта na општата turisti~katata promocija што ја 

организираат државните институции e da gi privle~e stranskite 

turisti vo {to pogolem broj da ja posetat i {to podolgo da 

prestojuvaat vo zemjata но во исто време да изгради бренд на 

свесност за Република Македонија како посакувана туристичка 

дестинација.(151 

Ако ги анализираме податоците од Државниот завод за статистика 

на Р.М. посебно во летниот и зимскиот период можеме да 

констатираме дека во летниот период Езерскиот туризам и во 

зимскиот период – планинскиот туризам се најзастапени форми на 

масовен туризам кои се посетени од домашни но и од странски 

туристи.(152 Tokmu eden od najzastapenite i najatraktivni 

turisti~ki lokaliteti - Ohridskoto ezero e neiscrpna tema za 

razli~nite oblici na masovna komunikacija i stanuva 

prepoznatliv imix koj naj~esto se poistovetuva so imixot na 

dràvata. 

Ако ги анализираме туристичките места во Македонија 

можеме да констатираме дека веќе се профилираат зимски 

туристички центри и летни туристички центри. Познати зимски 

центри се Маврово,Попова Шапка, Кожуф, Пелистер, Крушево, 

Пониква. Додека во летниот период покрај Охрид и Струга кои се 

стационирани на брегот на Охридското езеро во полн сјај се враќа и 

Дојран кој во 2010 доживува вистински туристички бум кои покрај 

среденоста на плажите се профилира како здраствен центар со 

лековитите својства на зелената алга која расте во Дојранското 

езеро. 

151) Годишна програма на Агенцијата за промоција и подршка на туризмот,Струга 

за 2010 

152) Види ДЗС Соопштение туризам за 2010–анализа на бр. на туристи по места 

172

Можеме слободно да констатираме дека се до 2008 година 

туризмот, неговиот развој а пред се неговата промоција беше на 

маргините на општествениот развој. Нekoi analizi pokaùvaat 

deka, vo Republika Makedonija od aspekt na intenzitetot na 

koristewe na marketinг миксот а пред се промоцијата kako 

indikator za primenata na integriranite marketing 

komunikacii vo turizmot, prili~no zaostanuvaше pome|u 

zemjite vo regionot. 

Од крајот на 2008 година државата се свртува позначајно кон 

општата промоција на туризмот во странство и етаблирањето на 

земјата како туристичка дестинација.Имено тогаш за првпат се 

институционализира промоцијата преку формирање на државната 

Агенција за промоција и подршка на туризмот со седиште во 

Струга.Главната цел на Агенцијата е промоција на Македонија како 

туристичка дестинација во светот додека секторот за туризам при 

Министерството за економија останува да ја води политиката на 

развој на туризмот. 

Во тој период 2008 – 2009 година се креираа туристички спотови 

под наслов Македонија Вечна (Macedonia Timeless) за различни 

сегменти и форми на туризмот (културен, вински, рурален, 

археолошки, планински) кои во една засилена координирана и 

континуирана медиумска кампања по различни глобални ТВ мрежи 

се емитуваат на повеќе таргетирани пазари.(153 

Во периодот од 2009-2010 година (154, Агенцијата за промоција на 

туризмот го применува интегрираниот маркетинг микс по примерот 

153) Стрезовски З., “Branding Macedonia as a tourist destination in Europe- 

What is done and what shell be done? International conference “Contemporary 

trends in Tourism and hospitality”,Novi Sad,Srbija,2011, 

154) Извештај за реализирани активности на Агенцијата за промоција и 

подршка на туризмот,Струга, 2010 

173

на развиените туристички дестинации (Хрватска,Црна Гора) 

нормално димензиониран според големината на финансиските 

средства со кои располагаше.. Во промоцијата се комбинираат сите 

форми почнувајќи преку рекламирање на електронски медиуми со 

туристички спотови надополнета со рекламирање во глобалните 

печатени медиуми специјализирани за туризам кои имаат огромен 

тираж во светски рамки, 

Сл.16 Реклама за Македонските туристички потенциали во печатени 

медиуми The parlament за 2010 г. 

се реализира активност на поканување туроператори и новинари 

од различни емитивни земји во кои има интерес за нашиот 

туристички производ да ја посетат нашата земја и да се запознаат 

непосредно (директен маркетинг) со туристичките потенцијали и 

сместувачки капацитети, за првпат се реализираше билборд кампања 

174

во главните градови на соседните земји и други таргетирани земји со 

пораката Македонија – таму каде што сонцето вечно свети, 

организирано учество и промоција на меѓународни саеми за туризам 

во таргетирани земји преку брендиран штанд во црвено – жолта боја 

и организирање на Happy hour ( презентација на штандот со 

дегустација на македонска традиционална храна и вино, 

организирање на лотарии и наградна игра за престој во одредени 

Слика 17. Изглед на билборди кои беа поставени во 2009 во Љубљана,Р.Словенија 

хотели), креирање на повеќе интерактивни web портали за 

туризмот, организирање на ден на македонскиот туризам во 

главните градови на таргетирани земји, организирање на пресс 

конференции и презентации на Саемите со дегустација на 

традиционални македонски јадења и македонска музика, креирање 

на промотивни материјали (проспекти,брошури, летоци, сувенири...) 

и други активности од промотивниот микс. 

Како значаен инструмент во привлекување на странски 

туроператори беше мерката на Владата за субвенционирање на 

175

туроператори кои ќе донесат странски туристи во земјава а како 

мерка првпат се применува во историјата на Македонија. 

Анализирајќи ја програмата на активности што Агенцијата за 

промоција на туризмот е спроведува во 2009 и 2010 година може да 

констатираме дека има напредок во примената на интегративни 

маркетинг комуникации ( промоцијата) во етаблирањето на 

македонскиот туристички производ на странските пазари и 

првичните резултати се на повидок. 

Како резултат на маркетинг активностите започнати уште во 

2008 година, веќе во 2010 година започнуваат организирано 

доаѓањата на холандските туристи со чартер лет Амстердам - Охрид, 

за првпат доаѓаат руските туристи со чартер лет Москва – Охрид а за 

2011 за првпат се отвара Финскиот пазар со реализација на чартер 

лет Хелсинки – Охрид во 2011. 

Дефинитивно примената на интегрираните маркетинг 

комуникации ќе овозможи се повеќе туристи да ја посетуваат 

Македонија но сега се поставува прашањето на подготвеноста на 

туристичките места за прифаќање односно на задоволување на 

потребите на странските туристи кои треба задоволни да си заминат 

од Македонија и истата да ја препорачаат на своите пријатели. 

Од тука неопходно е во наредниот период Секторот за 

туризам и пред се локалните самоуправи да издвојуваат се повеќе 

средства за подобрување на туристичката сигнализација и 

инфраструктура, подигнување на туристичката култура на 

домицилното население во туристичките места, подобрување на 

образовниот систем кај стручните угостителски училишта со 

воведување повеќе практична работа и др. 

176

Слика 18. Изглед на штандот на Р.Македонија на Меѓународен саем за туризам во 

Берлин,СР.Германија, март 2010 

177

2.Влијанието на културните манифестации врз брендирањето на 

Република Македонија како туристичка дестинација 

2.1.Брендирање на туристичка дестинација 

Културните манифестации и пред се фестивалите даваат 

автентичност и единственост на местото но и регионот каде се 

одржуваат. Фестивалите имаат голем број на улоги во градот или 

регионот и тоа дефинирани како атрактивност, имиџ, анимација и 

развој на регионот. Тие допринесуваат за продолжување на 

туристичката сезона, проширување на главната сезона или 

продуцирање на нова сезона во животот на регионот или 

туристичкото место. (155 

Туристичко место е местото кое туристите го посетуваат во 

поголем број без оглед дали е тоа населба за живеење а со својата 

опременост овозможува прифаќање и сместување на гостите.(156 

Америчката маркетинг асоцијација го дефинира брендот како 

име,термин,знак,дизајн или комбинација на сите тие со намера да ги 

идентификува производите и услугите од еден или група на 

продавачи кои ги разликува од другите, од конкуренцијата.(157 

Ако дестинацијата сака да се промовира како земја на авантура 

може да организира планински велосипедски купови (на Галичица и 

Шар планина во Република Макединија веќе се организираат такви 

купови),првенства во параглајдерство и.т.н.. Дестинација која сака 

да се брендира како културни бренд со меѓународно значење тогаш 

организира фестивали со настани од интернационален карактер. 

155) Getz,D.”Event management and Event Tourism,New York,1997,page:11 

156) Dobre R.,Ruskovic P.,Civljak M.,”Menagment turistickih destinacija”,Visoka skola 

za turisticki menagment, Sibenik,2004 str.6 


L.td,2009,page 202 

178

Некои од земјите ги користат меѓународните награди како Европски 

град на културата да изградат бренд на културни дестинации. 

Некои дестинации ги користат големите спортски манифестации 

како Олимписките игри,Европски првенства и.т.н. за подобрување 

на својот имиџ во глобални рамки. Одредени места се брендираат за 

конференции и семинари...Самата дестинација одлучува во кој 

правец ќе ги користи своите атрактивности и во кој правец ќе се 

брендира. 

Анализирајќи ги ставовите на еден од најголемите експерти во 

областа на брендирањето на туристичката дестинација во 

меѓународни рамки Simon Anholt можеме да констатираме дека 

брендирањето е долг процес. Како советник на повеќе претседатели 

на Влади на различни земји, го прашувале што треба веднаш да 

направат за да станат препознатлива туристичка дестинација 

следната година?(158 

Анхолт веднаш им одговарал дека тоа е погрешен пристап и дека 

вистинското прашање што треба да се направи во континуитет 

почнувајќи од денес да во наредните 5-7 години бидеме 

препознатливи како туристичка дестинација. 

Овој експерт реализира многу скапи истражувања а добиените 

резултати се многу веродостојни. 

Vo deneшнo vreme sekoja zemja se naoѓa vo eden vid 

natprevar so drugite zemji vo odnos na nacionalnoт brend. 

Земјите koi imaat reputacija na siromaшni,so slaba kultura, 

лоша инфраструктура, слабо развиени комуникативни и рецептивни 

фактории, korumpirana politiчka elita imaat teшka zadaчa da 

158) Меѓународен семинар “Брендирање на туристичка дестинација” 

Римини,Италија,октомври,2009 

179

izlezat od toa sivilo i da kreiraat pozitiven nacionalen i 

turistiчki brend. 

Za turizmot, nacionalniot imiџ e od krucijalno znaчeњe. 

Изборот како да се презентира дестинацијата на потенцијалните 

туристи на различен начин од конкуренцијата е првиот чекор кон 

успешна промоција. Стратешкото позиционирање, брендирањето, 

фокусирање кон вистинскиот пазар и креирање политички консензус 

се деловите во креирањето на имиџот.(159 

Nacionalnata turisti~ka аgencija na zemjata treba da e 

‘prodade” zemjata na internacionalniot туристички pazar no 

добрата или лошата reputacijata na zemjata vo меѓународниот 

sistem ja determinira prodaжbata dali ke bide lesna ili 

teшka,skapa ili eftina,ednostavna ili kompleksna. 

Националниот а со тоа и туристичкиот бренд na zemjata odreduva 

dali porakitе se dobredojdeni i dali јавноста veruva vo niv. 

Onie туристички destinacii koi imaat veќe izgradeno 

pozitiven imiџ за нив е polesno da se promoviraat na 

megunarodniot pazar a voedno i da potroшat pomalu sredstva 

od drugite, од аспект на маркетингот. No onie дестинации so 

silni brendovi imaat druг предизвик а тоа da gо zadrжat 

позитивниот brend што го имаат so воведување на postojani 

inovacii. 

Туристичкиот бренд e (160 faktiчki kakvo javno mislewe се 

има кон zemjata t.e. kako se participira vo javnosta na 

159) World Tourism organization: Tourism Promotion in Foreighn markets,papers 

,Madrid,1999 

160) Anholt,S.”Handbook on Tourism Destination Branding”WTO,2009,p.18 

180

meѓunarodnata zaednica од аспект на туристичкиот производ и 

потенцијали кои земјата ги има. Тој е мешавина на 

пејсажи,атрактивности, луѓето, културата и историјата кои на 

емоционален начин треба да ги допре потенцијалните туристи за да 

ја посетат земјата. 

Процесот на истражување треба секоја земја да го направи со цел 

да разбере како странците е перцепираат дестинацијата низ 

таргетирани истражување на консументите. Квалитетните 

истражувања се многу значајни со што ќе ни дадат веродостојни 

резултати како потенцијалните туристи е партиципираат земјата, 

што ги мотивирало да ја посетат и што очекуваат од неа. 

No vo sekoj sluчaj nacionalniot brend zavisi od pove}e 

faktori кои меѓусебно се поврзани.Тие фактори се: turistiчki 

atraktivnosti, kulturno bogatstvo, Biznis klimata 

(kompaniite i nivnite produkti,услуги), nejzinata umetnost i 

kultura, sportot,lugeto,uslu`nosta na lugeto. 

Vo teorijata za gradewe na nacionalniot brend sekoja zemja 

se ocenuva според 6 baзiчni oblasti: (161 

1. Turizam - nivna turistiчka promocija - lugeto kreiraat 

mislewe za zemjata koga e posetuvaat kako turisti ili 

biznis patnici. 

2. Proizvodni Brendovi - prozvodite koi gi izvezuva 

zemjata i uslugite se силни ambasadorи na zemjata,дали 

има бренд производ во меѓународни рамки, 

3. Politika - politiчka stabilnost vo zemjata i odlukite 

na Vladata kon javnosta se dosta важни за националниот 

бренд, 

161) Anholt,S.”Handbook on Tourism Destination Branding”WTO,2009,p.11 

181

4. Investiraњe - biznis zaednicata, dali се pravат reformi 

vo nasoka na podobruvaње на бизнис климата, привлекување 

нa investiciite, 

5. Kultura - култура на луѓето од аспект kako naчin na 

odnesuvaње во и надвор од земјата, богатството од kulturni 

atraktivnosti, културни манифестации од меѓународно 

значење, kulturni razmeni i односот кон sportot и 

животната средина, 

6. Lugeto - гнерално нивниот однос vo zemjata како 

politiчari,mediуми, kako se odnesuvaat kon 

posetitelite, kako se odnesuvaat кога се vo stranstvo итн. 

Луѓе 

Туризам 

(Doa”a хексагон и на македонија Хексагонот)) 

Култура 

Шема бр.10. Хексагон за конкурентен идентитет на националниот бренд 

Градењето на дестинацијата како туристички бренд бара да се 

одговорат следните прашања во име на потенцијалните туристи 

- Кои се главните работи кои ги сакам во дестинацијата? 

- Каков вид на место е тоа? 

Конкурентен идентитет 

- Како ме прави да се чувствувам? 

- Како ќе го опишеш во една реченица? 

Брендови 

Политика 

Инвестиција 

- Што го прави различно од другите дестинации? 

182

Добро испланираната и спроведена туристичка бренд стратегија 

треба да го придвижи потенцијалниот турист од потполна 

несвесност, да стане свесен за дестинацијата, да покаже интерес, да 

го купи туристичкиот производ што го нуди дестинацијата и 

задоволен да е препорачува на други потенцијални туристи кога ќе 

се врати дома. 

Шема бр. 11 Брендирање на туристичка дестинација 

Интересно е да се разгледа животниот циклус на туристичката 

дестинација. 

Несвесен Свесен Заинтересиран Убеден Купување на одмор Задоволен Препорачува 

Дестинацијата минува низ следните фази:(162 

- истражување – чиста негибната природа и културно 

наследство со мал број на посетители. 

- Ангажман – иницијативи за организирана понуда за 

посетителите а потоа промоција на дестинацијата. Ова 

резултира со зголемен број туристи, настанување на 



183

- туристичка сезона и настанување на туристичка 

инфраструктура. 

- Развој – дестинацијата има голем број на туристи и ги има 

во поголем број од локалното население во сезона. 

- Консолидација – во дестинацијата имаме намалување на 

бројот на туристи и воспоставување на биланс, 

- Стагнација – постигнување максимална посетеност со што 

дестинацијата престанува да привлекува туристи, 

- Пропаѓање – момент на губење на посетеноста во 

дестинацијата. 

- Подмладување – со вклучување на нови атрактивности, 

квалитети, отварање на нови пазари и дистрибутивни 

канали се обидуваме да ја вратиме дестинацијата во 

претходните фази, 

Но при употребата на маркетингот за дестинација се појавуваат 

одредени предизвици од аспект на тоа дали она што го промовираме 

одговара на постојната состојба во земјата, каков е квалитетот на 

туристичкиот производ, политичката стабилност (членување во 

меѓународни организации), технолошката развиеност и дали е 

посакувана земја за инвестирање. 

Разгледувајќи ги сите овие фази од аспект каде е Република 

Македонија како туристички бренд според наше мислење може со 

сигурност да кажеме дека сме на почетокот на креирање на својот 

туристичкиот бренд, земја која нема море но која на толку малу 

површина има толку многу природни и културни реткости. Односно 

се наоѓа на позиција на ангажман до развој. 

Од аспект на маркетингот на дестинацијата Република Македонија 

организирано започна да работи на тоа поле од 2008година. 

184

Имено тогаш за првпат се презедоа координирани промотивни 

активности, се креира туристичкиот спот за земјата и се почна со 

организирана медиумска кампања односно почна да се емитува на 

повеќе глобални медиуми во светот како CNN,FOX,National 

Geographic - медиуми кои креираат глобално јавно мислење за 

одредена дестинација. Организираната кампања проследена со 

одредени мерки на државната Агенцијата за промоција од аспект 

промоција во глобални печатени медиуми како CNN traveler,CNBS 

magzine, Тhe parlament, National geographic traveler и други 

доведуваат Република Македонија полека но сигурно да се етаблира 

како туристичка дестинација. Воедно за првпат преземените начини 

на промоција преку билборд кампањи на однапред таргетирани 

пазари ќе допринесе до крајната цел. (163 Серијалот на креирање на 

различни спотови по одредени туристички сегменти е позитивна 

работа која требаше одамна да се случи. 

Но сега да ги рагледаме и другите елементи кои влијаат врз 

етаблирањето на туристичката дестинација . 

Бизнис климата во нашата земја се подобрува – условите од аспект 

на фискална политика но треба сеуште правна заштита и реформи во 

судството со цел ефикасно разрешување на стопанските 

предмети.(164 

Од аспект на брендовите – во регионот веќе имаме препознатливост 

од аспект на брендови кои компаниите ги произведуваат посебно 

163) Стрезовски З., “Промоцијата како инструмент во брендирањето на 

Република Македонија како туристичка дестинација”Втор Меѓународен 

научен конгрес под наслов “Влијанието на туризмот врз економскиот 

развој,УТМС, Скопје,2011, 

164) Види Извештај на Европската комисја за напредокот на Република 

Македонија за 2010 

185

виното но сепак далеку сме од потребното ниво. Мора да се зголеми 

примената на нови техничко-технолошки средства во индустријата 

но и во другите стопански гранки. 

Туризмот – има уште многу да се работи, туристички 

атрактивности има доволно за развој на различни форми на 

туризам,неопходно е влегување на брендови во хотелиерството со 

што ќе се подигне квалитетот на услуги посебно на Охридско – 

струшкото крајбрежје,туристичките агенции мора да креираат и 

продаваат квалитетни и нови туристички производи, да се подобри 

туристичката инфраструктура. 

Политиката – зачленувањетона Македонија во НАТО и ЕУ ќе даде 

нов ипулс во зајакнување на нашиот бренд во светски рамки и од 

тука сите напори на политичките елити треба да се во тој правец. 

Културата – како начин на однесување на луѓето кон туристите но 

исто така и нашето однесување кога сме надвор од нашата земја 

(дали работиме чесно или сме познати по криминални однесувања), 

во принцип ние сме гостопримлив народ и тоа ни е предност но мора 

да се работи на нашиот однос кон животната средина. 

Од аспект на културни вредности и богатства – во последно време 

многу се вложува во нивна заштита но и реставрација но нови 

објекти кои преставуваат и туристичка атракција што е 

добро,богатство од значајни културни манифестации се наша 

предност. 

Од аспект на спорт – успехот што го постигна македонската 

кошарарка освојувајќи го четвртото место на Европското првенство 

во Литванија во 2011 е добар знак за земјата. Но секако лошите 

страни посебно во фудбалот а посебно Европската фудбалска 

федерација што казни неколку наши фудбалски тимови за местење 

186

на натпревари негативно влијае врз креирањето на националниот 

бренд). 

Еден од побрзите начини за почнување на процесот на брендирање 

на туристичката дестинација е преку одржување на значајна 

културна манифестација во дадената земја и настани кои се од 

меѓународно значење и предизвикуваат силен меѓународен 

публицитет. 

2.2..Културните манифестации и нивното влијание врз 

брендирањето на туристичката дестинација 

Културните манифестации се производ кои задоволуваат одредена 

културна потреба. Но со фактот дека тие имаат атрактивни својства 

да привлекуваат туристи тогаш може да зборуваме за културните 

манифестации како туристички производ. 

Културните манифестации може да бидат дел од интегралниот 

туристички производ каде покрај другите главни атрактивни 

фактори се нуди и манифестацијата како дел од тоа или самите да 

бидат главен атрактивен фактор во туристичкиот производ. 

Нормално тоа зависи од имиџот што го има манифестацијата во 

национални и меѓународни рамки, атрактивноста на програмата и 

маркетингот што го применува. 

Културните манифестации се најчесто дел од интегралниот 

туристички производ.Она што е важно да културните манифестации 

може да се понудат како главни мотиви за доагање на туристите 

доколку се дистрибуираат на сегментиран пазар. (На пр. се 

таргетираат уметници од филхармонија или музички училишта да го 

посетат Фестивалот Охридско лето во Република Македонија). 

187

Дестинациите може и мора да ги користат културните 

манифестации за брендирање односно во зајакнување на имиџот на 

дестинацијата. 

Културните мanifestaciite имаат ogromno vlijanie vrz 

turizmot, vrz turisti~nkiot promet i potro{uva~ka na 

odredeno mesto, region, pa i na zemjata vo celina. 

Turizmot na nastani se zanimava so ulogite {to 

manifestaciite moàt da gi igraat vo razvojot na 

destinacijata, da ja maksimiziraat atraktivnosta na nastanite 

и да привлечат turisti.(165 

U~esnicite sakaat da proizlezat od културната 

manifestacija so prikazni i iskustva so cel da go raskaàt 

toa на своите пријатели односно доживувањето што туристите го 

добиваат создава кај нив слика за целата дестинација. 

Дефинитивно самата културна манифестација има свое влијание 

врз дестинацијата односно има социо-културни ефекти,економски 

кои се најважни,политички и психолошки. Ekonomskite 

implikacii овозможуваат angaìrawe na dopolnitelna 

rabotna sila, зголемена vonpansionska potro{uva~ka, 

vloùvawe vo infrastruktura, sponzorstva, vladini и локални 

vloùvawa i drugo. 

Одредени туристички дестинации се брендирани по 

културните манифестации што се реализираат кај нив.Таков пример 

е градот Единбург во Шкотска кој има различни културни 

манифестации преку целата година.Овдека културните 

манифестации се главниот туристички производ за туристичкото 

место. 

165) Getz,D.”Event management and Event Tourism,New York,1997 

188

Секако дестинацијата треба да одлучи дали културните 

манифестации ќе бидат главен атрактивен мотив на дестинацијата 

или ќе бидат дел од интегрираниот туристички производ. 

Културната манифестација pomaga na destinacijata da se 

brendira vo posakuvana destinacija i da ovozmoì 

zgolemuvawe na posetenosta.Тие moàt da doprinesat za 

atraktivnosta na destinacijata,da kreiraat dinamiчen 

ambient,usluga i zabava. 

Turoperatorite и организаторите на манифестациите koi 

organiziraat razli~ni nastani treba me|usebno da se 

brиfiraat za nastanite koi gi organiziraat so cel sorabotka 

me|u niv. 

Културната манифестација со атрактивна програма на настани 

moè da ja pozicionira destinacijata na pazarot и da privle~e 

осtanati posetiteli vo idnina, podolg prestoj во дестинациата i 

istraùvawe na turisti~ki atrakcii.(166 

Odredeni turoperatori kreiraat turisti~ki proizvod vo koi 

se vnesuvaat nastanite, vleznicaта za nastanite i seto toa 

kombinirano so smestuvawe ,transport i hrana za 

potencijalnite turisti. 

Destinacijata i културните манифестации treba da izgradat 

zaedni~ki marketing i promotiven mih koe }e bide izrazenи 

preku logoto, markata, dizajnot, baneri, bilbordi, promotivni 

pe~ateni materijali i spotovi. Воедно дa se поканат новинари 

од повеќе медиуми од одредени таргетирани пазари во странство да 



189

ја следат и да пишуваат за културната манифестација. 

Преку искуството и доживувањето што го стекнуваат од посетата 

на културната манифестација, туристите ја креираат и сликата за 

дестинацијата воопшто. 

Каде е Република Македонија на тој план? Дали може да ги 

искористи културните манифестации за да го подобри својот имиџ 

односно туристички бренд во светски рамки? 

Секако дека Република Македонија со културните манифестации 

кои ги има, поседува извонредни услови за развој на 

т.н.манифестационен туризам. Она што е потребно тоа е нивно 

вклучување во општата но и посебната туристичка понуда и нивна 

посилна промоција на таргетирани пазари. 

Низ еден пример со фестивалот Охридско лето ќе го разгледаме 

влијанието на културната манифестација врз дестинацијата.(167 

Република Македонија после 2001 година кога на нашата 

територија се случи воен конфликт имаше лош имиџ на дестинација 

привлечна за странски туристи односно имаше имиџ на несигурна 

дестинација. Менаџментот на фестивалот Охридско лето ја 

согледува настанатата ситуација и во своите планови за наредните 

години си поставува задача да на фестивалот донесе уметник кој сам 

по себе е бренд во меѓународни рамки. Негово доаѓање и 

реализација на таков концерт е со цел да покаже дека Република 

Македонија е безбедна дестинација за странските туристи. (секако 

кога доаѓаат такви имиња тогаш секој потенцијален турист ќе посака 

да дојде во тоа место и таа земја). 

167) Годишни извештаи на Фестивалот Охридско лето 2003-2007 

190

Покрај тоа таков уметник ќе овозможел зајакнување на 

фестивалскиот имиџ во Европската асоцијација на фестивали, кај 

спонзорите, домашната и меѓународната јавност и кај другите врвни 

уметници. 

Нашата претпоставка се базираше на тоа доколку успешно се 

изменаџира таков настан тој истиот ќе биде патоказ до другите 

уметнички врвни ѕвезди да доаѓаат во Република Македонија. При 

анализите размислувањата се движеа во правец да се покани еден од 

тројцата светски тенори Карерас, Доминго и Павароти имајќи го во 

предвид нивниот публицитет во меѓународни рамки. 

Успешното менаџирање на концертот на Хозе Карерас на 12 јули 

2005 година во Античкиот театар во Охрид, допринесе Република 

Македонија да биде на насловни страници на престижниот Лондон 

Тимес каде пишувал за извонредниот концерт во прекрасниот 

амбиент на античкиот театар но во исто време во статијата ги 

упатува потенцијалните туристи да потрошат време во Република 

Македонија на добрата храна, природните и културни реткости, 

добриот амбиент и гостопримливост. Република Македонија во тој 

период беше на насловни страни во регионот како позитивен настан 

кој се случил. Од тогаш почнува Република Македонија да бележи 

зголемување на бројот на странски туристи , имиџот на фестивалот 

во Асоцијацијата на Европски фестивали порасна рапидно брзо а 

имиџот на Македонија како дестинација се подобруваше. Вратата за 

нови светски имиња кои до тогаш не сакаа да учествуваат се отвори. 

Меѓународниот фествал Струшки вечери на поезијата кој се 

одржува околу 49 години во Струга исто така ја брендираа Струга и 

Република Македонија како место собиралиште на поетскиот крем 

од светски рамки. Во тие 4- 5 денови на одржување поетски имиња 

191

од целиот свет се во Струга. Останува на менаџментот на Струшките 

вечери на поезија заедно со другите институции од земјата што 

подобро го искористат во промовирањето на градот но и земјата на 

таргетирани странски пазари. 

Од тука Агенцијата за промоција на туризмот и другите државни 

институции кои ја реализираат општата туристичка пропаганда 

треба да направат алманах на културните манифестации и истите да 

ги презентираат на саеми за културен туризам. Локалните 

самоуправи во Република Македонија треба да подржуваат нови 

културните манифестации и посебно во време кога има помалу 

посетеност на туристичкото место со цел да привлечат странски 


192


културниот туризам во Република Македонија 

Културниот туризам е еден од најмногу експлоатираните 

форми на туризам.Постојат повеќе дефиниции од различни автори 

кои појмовно го определуваат. Така на пр. според една од нив 

културниот туризам е таков вид туризам во кој цел се туристичките 

посети на музеи, изложби, концерти или пак е таков вид туризам 

поврзан со материјалното наследство составено од големите 

религиски споменици па се до световната архитектура. 

Културниот туризам како сложен вид на современ туризам 

подразбира продлабочен и специфичен процес на планирање со цел 

да се искористат постоечките културни ресурси, при тоа треба да се 

одговори на потребите на туристот, додека крајниот резултат треба 

да се почувствува во локалната заедница која ги поседува таквите 

ресурси. (168 

Културниот туризам го означува и движењето на луѓето кое е 

предизвикано со културни атракции надвор од нивното место на 

живеење, со намера да соберат нови искуства и информации за да ги 

задоволат своите културни потреби.(169 

Културниот туризам е жанр на туризам со специфичен интерес 

кој се темели на потрагата за учество во нови и значајни културни 

искуства било да се тоа од естетски, интелектуален, емотивен или 

психолошки карактер.(170 

168) Коруновски С.,”Културно наследство” ФТУ-Охрид,2008,стр.214 

169) Richards, Greg 1999 : 17. European Cultural Tourism: Patterns and Prospects. U: 

Planning Cultural Tourism in Europe (Dodd, Diane i Van Hemel, Annemoon, ur.). 

Amsterdam, Boekman Foundation/Ministry of Education, Culture and Science, pg. 

16-32). 

170) Reisinger, Yvette 1994 : 24. Tourist-Host Contact as a Part of Cultural Tourism. 

World Leisure and Recreation,36(Summer),24-28). 

193

Културниот туризам е патување насочено кон искуства во 

уметноста, културното наследство и посебните особини на 

посетената дестинација.(171 

Културниот туризам неможе да се стави под одредницата 

“масовен туризам” туку тоа е туризам посветен на презентирање и 

промовирање на културните вредности.(172 

Во 2010, 940 милиони туристи (173 патувале во различни 

земји,доаѓајќи во директен контакт со материјалните уметности, 

споменици и нематеријалните - музика, храна, традиција. 

Забележителен е порастот на посета на културните содржини на 

туристичките патувања, посебно низ Европа. Податоците од 

UNWTO говорат дека до 2000 година 37% од меѓународните 

патувања вклучувале некој вид на културна активност со годишен 

пораст од 15%. 

Ова било препознаено од голем број европски држави кои за 

кратко време го интензивираа процесот на ревитализација на 

урбаниот туризам и создадоа имиџ на градови како дестинација за 

културен туризам. Од друга страна манифестацијата што ја 

подржува Европската унија од типот град на културата во Европа е 

уште еден мотив да одредени држави се натпреварувааат во развојот 

на културниот туризам. 

Современите трендови условуваат вклучување на една или 

повеќе културни содржини во структурата на туристичките 

аранжмани како и обезбедување на финансиски средства кои сé 

повеќе и повеќе се базираат на приватни извори. 

171) White House Conference on Travel and Tourism 

172) Коруновски С.,”Културно наследство” ФТУ-Охрид,2008,стр.199 

173) Tourism-Linking cultures :UNWTO launches world tourism day, official 

papers,UNWTO,Madrid,2011 

194

Според наше мислење ако ја анализираме Р.Македонија од 

овој аспект може да ги констатираме следните состојби: 

- Нашата земја културните потенцијали во последно време се 

повеќе ги активира од аспект на вложување во заштитата на 

културните споменици, ревитализација или реконструкција на 

одредени објекти кои се културно наследство на нашата земја. Само 

да ги споменеме големите вложувања на Владата преку 

Министерството за култура во Музејот на вода во Охрид, 

возобновувањето на Плаошник но и на Св.Климентовиот 

универзитет во Охрид, заштита на Старата скопска чаршија и калето 

во Скопје, изградба на Музејот на македонска борба во Скопје, 

подршката во организација на нови културни манифестации како во 

Крушево – Крушево етно град и подршката на постојаните културни 

манифестации како Вевчански карневал и Струмичкиот карневал 

и.т.н. Сето ова покажува еден позитивен импулс и подлога за развој 

на културниот туризам. 

Но очигледно недостасува работата на терен односно 

ангажирањето на локалните самоуправи кои треба да ја подобруваат 

туристичката инфраструктура и сигнализација (да се постават во 

градовите мапи со обележани културни тури но исто така пред 

секоја објект кој е културно богатство да се постави табла на 

англиски јазик во 4-5 реченици да се објасни објектот, да постават 

туристички инфо центри кои ќе бидат опремени со добар 

промотивен материјал за туристите да ги добиваат сите податоци). 

- Анимирањето на туристите со реклама на познатите светски 

медиуми каде се презентира културното наследство на РМ исто така 

е позитивен чекор кој се применува последните години.Сето тоа се 

очекува да даде резултат во наредните години. Она што е 

карактеристично за туристите каде главна атракција е културното 

195

богатство и манифестации е дека се платежно помоќни а посебен 

третман и односот кон нивното привлекување мора да биде многу 

поразличен отколку кон другите ,,обични,, туристи. Туристичките 

работници кај нас треба да излезат со своја понуда за оваа категорија 

на културни туристи кои имаат голем буџет за трошење и тоа ќе го 

направат само ако им биде понудено она што го очекуваат. 

За потребите на туризмот се формираат модели на презентација и 

интерпретација на наследството познати како “Патеки на 

наследството”(Heritage Trails) и тематски приказни (Story lines).(174 

Посета на специфично културно наследство како атракција може 

да биде суштински дел од посебно патување и главна мотивација за 

избор на дестинацијата или дополнителна активност на туристите 

кои веќе престојуваат во дестинацијата.(175 

Нашите туристички агенции трeба помасовно да ги користат овие 

туристички производи и да ги нудат на туристичкиот пазар. 

Светската тристичка организација согледувајќи го влијанието што 

културниот туризам го има врз вкупните туристички движења во 

2011 светскиот ден на туризам 27 септември го посвети на 

поврзаноста на културата со туризмот.(176 

- Република Македонија располага со локалитети за 

одржување на културните манифестации.Она што е карактеристично 

за Македонија е да секој регион има услови за развој на различен 

туристички производ. Како посебно значајна форма која се повеќе се 

истакнува во нашата земја е манифестациониот туризам. 

174) Коруноски С., Културно наследство, ФТУ-Охрид, 2008 стр..222 

175) Comunicating Heritage- A Handbook for the Touris sector, UNWTO, Madrid, 

Spain, 2011, page:7 

176) Tourism-Linking cultures :UNWTO launches world tourism day, official papers, 

UNWTO, Madrid, Spain, 2011 

196

Манифестациите со туристичка функција го сочинуваат т.н. 

манифестационен туризам. Тој е вид на тематскиот туризам кои 

зависно од содржината може да биде различен и тоа: културен, 

спортски, саемски,стопански,вински и.т.н (177 

Се поголем број на културни манифестации се организираат било 

да се од невладини организации, здружениа, локални самоуправи . 

Целта на сето ова е најразлична – да се анимираат туристите во 

туристичкото место, да се привлечат разни целни групи (пр, 

младинските меѓународни фестивали привлекуваат помлада група 

на туристи),да се продолжи туристичката сезона во туристичките 

места, да се презентира нашиот фолклор и традиција пред туристите 

и.т.н.Тоа овозможува културниот туризам да се промовира за целата 

година и да има посетители кои ќе најдат нешто за себе во секој 

период од годината. 

- Модерниот турист во денешно време се карактеризира со 

неговата мобилност.Се повеќе туристи поготово кај културниот 

туризам е да посетат различни места во што е можно пократок 

временски период. Од тој аспект нашата земја има сериозен проблем 

од аспект на сообраќајната инфраструктура на изградба на модерни 

патишта прво внатре во земјата со цел брзо и безбедно да се посетат 

се повеќе места. Државата треба во наредните години да се насочи 

во инвестиции во инфраструктурата како основа за зголемување на 

бројот на туристи било домашни било странски.Од аспект на 

познатата турска компанија ТАВ која успешно ги модернизира 

аеродромите добро е што државата ги даде под концесија на двата 

177) Видиќ Н., Манифестациски туризам и туризам догаѓаја, ТИМС- Нови Сад, 

Србија, 2010 

197

аеродроми но во исто време треба да се анимираат ниско буџетните 

авиокомпании да летаат од и до Р. Македонија. 

- Организација на институциите во туризмот – Она што е 

пракса кај повеќе земји кои се препознаваат како дестинации за 

културен туризам ја воочиле важноста од поврзување на секторот 

туризам со секторот култура и затоа административно дејствуваат во 

рамките на едно Министерство за туризам и култура. Затоа во 

Република Македонија е добро спојувањето на туризмот и културата 

кај нас во Министерство за култура и туризам. (на пр. така е во 

Република Турција но и во други земји). Државата ја формира 

Агенцијата за промоција и подршка на туризмот важно е да во 

наредниот период овозможи нејзин раст и развој во Национална 

туристичка организација, со поголеми финансиски средства. (178 

Ако ја погледнеме Програмата на владата во областа на 

туризмот од 2011 – 2015 ќе видиме позитивен тренд односно 

туризмот е во фокусот на нејзиното дејствување а од аспект на 

развојот на културниот туризам предвидена е реализација на повеќе 

проекти. (179 

Исто така неопходна е поврзаноста на туристичките субјекти меѓу 

себе во туристичките места и нивна поврзаност со локалната 

самоуправа и државните институции. 

Културните манифестации во Р.Македонија тесно се поврзани 

со туризмот. Во својот обем на дејствување тие привлекуваат голем 

број на туристи при што влијаат врз туристичката понуда на тоа 

место. Културните манифестации се причина голем број на туристи 

178) Програма на Влада на Р.М. туризам -2008-2011, 

179) Програма на Влада на Р.М. туризам - 2011-2015, 

198

да ја посетат манифестацијата а со тоа и туристичкото место.Во 

суштина тие се дел од туристичката понуда односно како мотив или 

збогатување на содржината на туристичкиот престој. 

Атрактивноста на културните манифестации е одредена од видот и 

значењето на настанот,местото и времето на одржување. Ако ги 

анализираме културните манифестации во Р.Македонија можеме да 

дојдеме до заклучок дека некои од нив се силен мотивирачки фактор 

за привлекување на туристи додека некои се дополнување на 

туристичката понуда на местото каде се одржува. 

Колку е културната манифестација позначајна толку е поголема и 

нејзината влијание на привлекување на туристи. 

Ако го анализираме фестивалот Охридско лето кој се изведува во 

период од 12 јули до 20 август секоја година односно во летниот 

период заради своето силно значење е силен мотив за привлекување 

на туристи.Кај Скопско културно лето самата манифестација е дел 

од туристичката понуда . 

Струшките вечери на поезијата заради своето значење исто така се 

многу влијателни за доаѓање на туристи во тој период. Но во секој 

случај и едни и други може да се користат посебен туристички 

производ или да бидат дел од интегрален туристички производ. 

Туристичката понуда преку културниот туризам и посебно преку 

културните манифестации ја зголемува туристичката побарувачка на 

тоа место. Позитивен пример е свеченото отварање на фестивалот 

Охридско лето но во исто време и и примерот со Холандски туристи 

– кога Т.А. Виспој од Охрид,како главна туристичка атракција во 

својот производ го постави фестивалот Охридско лето и 

таргетираше специфична група туристи – музичари од Холандија. 

Европските асоцијации на културните манифестации се од голема 

важност за нашите културни манифестаци. Со членството во тие 

199

манифестации не само што се разменуваа искуство и информации 

него активно се вклучуваат во креирање на културната политика на 

Европската Унија. Фестивалот охридско лето е член на Европската 

асоцијација на фестивали од 1994 година.. Исто така Скопско 

културно лето е член на една друга асоцијација на Европски 

културни манифестации од кои не само што се црпат искуства него 

влегуваат во реализација на заеднички проекти. 

Врз основа на истражувањето што ги направивме преку анкетирање 

на 500 посетители на фестивалот Охридско лето за време на 

неговото одржување од 12 јули до 20 август 2010 година (види 

стр.204 Варијабили бр.4,5,6,7,8,9,46) од аспект на влијанието врз 

привлекување на туристите ги покажаа следните резултати: 

На прашањето дали често посетувате културни манифестации 

потврдно одговориле 73% од испитаниците 18% не и 9% не знам 

На прашањето дали Македонија има доволно квалитетни културни 

манифестации потврдно одговориле 66%,23% не знам и 11% 

негативно. 

На прашањето фестивалот Охридско лето е главна причина да го 

посетите Охрид потврдно одговориле 58%, со не 28% а не знам 14% 

На пршањето дали сте задоволни од програмската понуда на 

фестивалот 53% оговориле потврдно, не знам 14% и 23% негативно 

во коментар да има повеќе пратечки програми од различни жанрови. 

На прашањето дали фестивалот е причина да останете подолго во 

Охрид од предвиденото потврно 54%,негативно 29% и незнам 17% 

На прашањето дали би дошле во Охрид специјално да погледнете 

некој ексклузивен настан на фестивалот потврдно одговориле 74% 

негативно 8% и не знам 18% 

200

На прашањето дали фестивалот Охрдиско лето преставува 

туристичка атракција во Охрид потврдно одговориле 

71%,негативно 21% а не знам 7% 

Од сето ова може да се извлечат следните заклучоци: 

1. Република Македонија има доволно квалитетни културни 

манифестации, 

2. Квалитетните културни манифестации се повеќе стануваат 

основна причина за голем број на посетители да ја посетат 


3. Културните манифестации се повеќе стануваа причина 

туристите што се во земјата да го продолжат својот престој, 

4. Културните манифестации се повеќе преставуваат 

туристичка атракција која треба туроператорите често да ја 

продаваат било како посебен туристички производ на 

таргетиран пазар или како дел од интегриран туристички 

производ 

5. Државата треба постојано да ги помага културните 

манифестации и воедно да иницира креирање на нови по 

пат на ЈПП, бидејќи преку нив најбрзо се промовираат и 

другите туристички вредности на даденото место . 

201

IV ДЕЛ. ЕМПИРИСКО ИСТРАЖУВАЊЕ 

1. КВАНТИТАТИВНА И КВАЛИТАТИВНА АНАЛИЗА НА 

РЕЗУЛТАТИТЕ ОД АНКЕТНИОТ ПРАШАЛНИК 

Во овој дел ќе направиме анализа на анкетниот прашалник што го 

спроведовме кај посетителите на фестивалот Охридско лето во 

периодот од 12 јули до 20 август 2010 година. 

За потребите на овој докторски труд беше спроведено истражување 

врз 500 испитаници од кои 350 посетители од Република Македонија 

и 150 посетители од други земји. Од вкупниот број 307 испитаници 

беа од женски пол и 193 од машки пол. Од 150 посетители од други 

земји, одд нив: 62 од Србија, 23 од Бугарија, 19 од Холандија, 17 од 

Албанија, 15 од Р.Словенија, 11 од Р.Турција и 3 од други земји. 

Анкетниот прашалник содржи вкупно 49 прашања кои содржат 

тврдења за полот, возраста и од каде доаѓаат, тврдење со два можни 

одговори,тврдења со три можни одговори, тврдења со четири и 

повеќе можни одговори. 

Хипотезата на овој труд гласи: 

Ако се примени современа маркетинг концепција во менаџирањето 

со културните манифестации во Република Македонија тогаш ќе се 

зголеми бројот на посетители кај истите, 

Заради докажување на истата ќе ги вкрстиме независните и 

зависните варијабили. 

Независните варијабили се: посетителите (машки и женски, 

домашни и странски, старосна возраст) додека зависни варијабили 

се: производот, цената,промоцијата и дистрибуцијата како елементи 

на маркетинг миксот кај културната манифестација (фестивал 

Охридско лето). 

202

1.1. Независната варијабла: Посетителите од двата пола 

посетуваат културни манифестации во Р.Македонија. 

Индикатори: 

Исказите на посетителите за нивниот афинитет кон културните 

манифестации (прашања ред.бр. 4,5,6,7 ,8 на анкетниот прашалник) 

Од тука ги групиравме прашањата и го зедовме просечното учество 

на одговорите на овие прашања дадени во прашалникот со да,не и 

незнам. 

Табела 1. Афинитетот на посетителите (машки и женски) кон 

културната манифестации (Праш.ред.бр. 4,5,6,7,8) 

Посетители Фреквенции ДА НЕ Незнам Вкупно 

Машки 193 104/54% 47/24% 42/22% 100% 

Женски 307 200/65% 63/21% 44/14% 100% 

Вкупно 500 304/61% 110/22% 86/17% 100% 

Анализа на табела 1: Од табелата можеме да согледаме дека 

посетителите во голем број дури 61% имаа позитивен однос кон 

културните манифестации и често ги посетуваат. Најмногу се женските 

посетители (65% од нив) присутни на културните манифестации. Тоа 

покажува дека при комбинирањето на елементите на маркетинг миксот 

кај културната манифестација треба да се имаат во предвид потребите на 

женската популација. 

1.1. Зависна варијабила 

Посетителите од двата пола под влијание на маркетинг миксот што 

манифестацијата го применува кон нив реагираат во насока на 

зголемување на нивниот број на настаните. 

Индикатори 

Исказите на посетителите кон влијанието на маркетинг миксот 

(производот,цената,промоцијата и дистрибуцијата) кај културната 

манифестација (Прашања ред. Бр. 9,10,11,12,13,14,15 и 16 на 

анкетниот прашалник - производ, Прашања ред.бр. 17,18,19,20 и 31 

203

– за цена на влезницата, прашања ред.бр. од 22 – 38 и 48 промоција и 

праш. Ред. Бр. 39 – 45 – дистрибуција). 

Од тука ги групиравме прашањата во 4 групи и тоа прашања 

поврзани со производот (настанот) на културната манифестација, 

прашања поврзани со цената, промоцијата и дистрибуцијата кај 

културната манифестација. 

Првата група содржи прашања поврзани со делот на производот 

(настанот) кај фестивалот Охридско лето. Од прашањата под ред. Бр. 

9,10,11,15 и 16 го зедовме просечното учество на одговорите на овие 

прашања дадени во прашалникот со да,не и незнам. 

Прашањата со ред.бр.12,13 и 14 се поединачно анализирани. 

Табела 2. Афинитетот на посетителите (машките и женските) кон 

настаните на културната манифестација (Праш.ред.бр.9,10,11,15,16) 


Машки 193 70% 18% 12% 100% 

Женски 307 77% 14% 9% 100% 

Вкупно 500 74% 16% 10% 100% 

Анализа на табела 2: Од табелата можеме да заклучиме дека просечниот 

позитивен одговор на прашањата е доста висок односно 74% од 

посетителите го преферираат настанот на свеченото отварање на 

фестивалот, преферираат квалитетни и атрактивни настани, покрај 

главниот настан преферираат воведување на нови дополнителни различна 

настани за одредена целна публика а најприфатливо време за одржување 

на настаните е 21 часот. Но секако женските посетители во поголем број 

од нив 77 % покажуваат поголем афинитет кон ова него машките 

посетители што насочува дека менаџерскиот тим треба својата стратегија 

повеќе да ја насочи врз задоволување на желбите кај женските посетители 

од овој аспект. 

204

Табела 3. Афинитетот на посетителите ( машките и женските) кон 

различни видови на музички настани кај културната манифестација 

Охридско лето (Праш.бр.12) 

Посетители Фреквен 

ции 

Музички 

спектакли 

Класична 

музика од 

камерен состав 

Мјузикли Џез концерти Вкупно 

Машки 193 39% 20% 15% 26% 100% 

Женски 307 40% 29% 30% 2% 100% 

Вкупно 500 39% 25% 24% 11% 100% 

Анализа на табела 3: Од табелата можеме да заклучиме дека 

посетителите најповеќе ги преферираат музичките спектакли, па 

камерната класична музика,мјузиклите и џез концертите. Но степенот на 

преференција е различен кај машкте и женските посетители. Женските 

посетители покрај музичките спектакли преферираат мјузикли,камерната 

класична музика и џез концертите.Кај машките посетители покрај 

музичките спектакли преферираат џез концерти, камерна класична музика 

и мјузикли.Ова е значајно за менаџментот на фестивалот кога ќе ги 

креира музичките настани да го има во предвид степенот на 

преференција кај посетителите по одредени видови на настани со цел 

поголема посетеност на истата. 

Табела 4.Афинитетот на посетителите (машките и женските) кон 

различни видови на театарските настани кај културната манифестација 

Охридско лето (Праш.бр.13) 


ции 

Театарски 



престави - 

комедии 



класика 



алтернативи 


посетителите најповеќе ги преферираат театарските спектакли, па 

театрските престави – комедии, класиката и алтернативните престави. 

Степенот на преференција е идентичен кај машките и женските 

посетители.Менаџментот на фестивалот кога ќе ги креира театарските 

настани треба да го има во предвид степенот на преференција кај 

посетителите по одредени видови на настани со цел поголема посетеност 

на истата. 

Вкупно 

Машки 193 39% 28% 19% 14% 100% 

Женски 307 38% 29% 22% 11% 100% 

Вкупно 500 39% 28% 21% 12% 100% 

205


различни видови на простори каде се одржуваат настаните на Охридско 

лето (Праш.бр.14) 

Посетители Фреквенции Отворен 

амбиентален 

простор 

Затворен 

објект 

Сеедно Вкупно 

Машки 193 147/76% 33/17% 13/ 7% 100% 

Женски 307 247/80% 39/13% 20/7% 100% 

Вкупно 500 395/79% 72/14% 33/7% 100% 


посетителите најповеќе ги преферираат отворените амбиентални 

простори при одржување на настаните на фестивалот дури 79% од 

вкупните посетители.Кај женските посетители тој процент изнесува 80% 

а кај машките 76%. Секако менаџментот на фестивалот треба да прави 

напори колку што е тоа можно настаните да ги реализира на отворен 

амбиентален простор што ќе доведе и до поголема посетеност. 

Втората група содржи прашања се поврзани со делот на цената на 

влезниците за настаните кај фестивалот Охридско лето. Од прашања 

со ред. Бр. 17,19,20,21 и 23 го зедовме просечното учество на 

одговорите на овие прашања дадени во прашалникот со да, не и 

незнам. Прашањата под реден бр.18 и 22 посебно се анлизираат. 


висината на цената на влезницата на настаните кај културната 



Машки 193 55/% 38% 12% 100% 

Женски 307 49% 40% 11% 100% 

Вкупно 500 255/51% 197/39% 48/10% 100% 


позитивен одговор на прашањата изнесува 51% од посетителите односно 

истите сметаат дека висината на цената на влезницата за свеченото 

отварање е висока,дека висината на цената на влезниците влијае врз 

посетеноста на настанот, за ексклузивен и квалитетен настан 

посетителите се спремни да платат и повисока цена на влезниците, но 

206

посетителите не купуваат групна влезница за сите настани на фестивалот. 

Менаџментот на фестивалот треба да одбере таква ценовна стратегија која 

ќе овозможи зголемена продажба на влезниците кои од една страна ќе 

овозможи зголемена посетеност на настаните а од друга страна и приход 

на манифестацијата. 

Табела 7. Афинитетот на посетителите (машки и женски) кон времето на 

купување на влезницата за настаните кај културната манифестација 

(Праш.ред.бр.22) 

Посетители Фреквенции Пред 

одржување 

на 

настанот 

Пред 

седум 

дена 

Не знам Вкупно 

Машки 193 127/66/% 44/23% 22/11% 100% 

Женски 307 187/61% 78/25% 42/14% 100% 

Вкупно 500 314/63% 122/24% 64/13% 100% 



влезниците ги купуваат најчесто пред одржување на настанот и при тоа 

предначат машките посетители (66%). Менаџментот преку својата 

стратегија мора да стимулира купување пред самото одржување преку 

одредени попусти доколку се набави претходно влезницата. 

Третата група прашања се поврзани со делот на промоцијата на 

настаните кај фестивалот Охридско лето. Од прашањата под ред.бр. 

28,29,30,31,34,35,36,37,38 го зедовме просечното учество на 


незнам. Прашањата под ред.бр.25,26,27 и посебно се анализираат. 


промоцијата на настаните кај културната манифестација 

(Праш.бр.28,29,30,31,34,35,36,37,38). 


Машки 193 114/59% 63/33% 16/8% 100% 

Женски 307 190/62% 110/36% 7/2% 100% 

Вкупно 500 304/60% 173/35% 23/5% 100% 

207


позитивен одговор на прашањата изнесува 60% од посетителите што 

покажува дека фестивалот има позитивен публицитет во јавноста, но дека 

е потребна промоција на социјалните мрежи и преку интернет како 

можност за зголемување на промоцијата на фестивалот. Машките и 

женските посетители имаа подеднаков став по ова прашање. 


видовите на медиуми за промоцијата на настаните кај културната 

манифестација (Праш.бр. 25) 


ции 

Електрон 

ски 

медиуми 

Печатени 


Интернет Други 


Анализа на табела 9: Од табелата можеме да ја погледнеме скалата на 

преференција во однос на медиумите преку кој фестивалот се рекламира. 

Посетителите преферираат електронски медиуми 35%, печатени медиуми, 

интернет па други медиуми. При тоа машките посетители повеќе 

преферираат печатени медиуми додека женските електронски медиуми. 

Менаџментот на фестивалот треба да ги има во предвид овие медиуми 

при креирањето на медиумскиот план за промоција на фестивалот. 


видовите на електронски медиуми за промоцијата на настаните кај 

фестивалот (праш.бр.26) 

Анализа на табела 10:Од табелата можеме согледуваме дека 

преференцијата кај електронските медиуми е различна.Имено 

телевизијата е со 47% и радиото 33% што покажува дека се уште овие 

медиуми се најпреферирано од електронските медиуми. Женските 

посетители повеќе е преферираат телевизијата од машките додека 

радиото повеќе го слушаат машките посетители. 

Вкупно 

Машки 193 53/27% 73/38% 56/ 29% 11/6% 100% 

Женски 307 124/40% 90/29% 83/27% 10/3% 100% 

Вкупно 500 177/ 35% 163/33% 139/28% 21/4% 100% 

Посетители Фреквен Телевизи Радио Видеоѕид Друго Вкупно 

ции Ја 

Машки 53 24/45% 19/36% 7/ 13% 3/6% 100% 

Женски 124 60/48% 39/31% 12/10% 13/11% 100% 

Вкупно 177 84/ 47% 58/33% 19/11% 16/9% 100% 

208


видовите на печатени медиуми за промоцијата на настаните кај 

фестивалот (праш.бр.27) 

Посетители Фреквен Весници Билборди и Постери и Пошта Друго Вкупно 

ции 

сити лајтови банери (покани) 

Машки 73 36/49% 25/34% 8/ 11% 3/6% 1/1% 100% 

Женски 90 32/35% 36/40% 11/12% 8/11% 3/3% 100% 

Вкупно 163 68/ 42% 61/37% 19/12% 11/7% 4/2% 100% 

Анализа на табела 11:Од табелата можеме да заклучиме дека од 

печатените медиуми весниците се преферираат со 42%, па билбордите и 

сити лајтовите, постерите и банерите. Машките посетители повеќе го 

преферираат дневниот печат (49%) од женските посетители. Менаџментот 

на фестивалот треба да ги користи сите овие медиуми со цел промоција 

на настаните на фестивалите и зголемување на нивниот број. 

Во четвртата група се содржат прашања поврзани со делот на 

дистрибуција на влезниците за настаните кај фестивалот Охридско 

лето. Од прашања со ред. Бр. 32,42,43,44 и 45 го зедовме просечното 

учество на одговорите на овие прашања дадени во прашалникот со 

да, не и незнам. Прашањата под реден бр.39 и 40 посебно се 

анлизираат. 


дистрибуцијата на влезниците за настаните на фестивалот (Праш. 

Ред бр. 32,42,43,44,45) 


Машки 193 112/58% 67/35% 14/7% 100% 

Женски 307 187/61% 95/31% 25/2% 100% 

Вкупно 500 299/60% 162/32% 39/8% 100% 

Анализа на табела 12:Од табелата можеме да заклучиме дека просечниот 

позитивен одговор на прашањата изнесува 60% од посетителите дека 

влезниците се достапни за купување на повеќе локации. Потребно е 

промотивните материјали и влезниците да се дистрибутираат и преку 

електронска пошта и можност нивно плаќање преку интернет. 

209


набавувањето на влезниците за настаните на фестивалот (Праш. Ред бр. 

39) 

Посетители Фреквенции Организаторот Посредници 

(Т.А,инфо 

центри..) 

Друго Вкупно 

Машки 193 130/67% 41/21% 22/11% 100% 

Женски 307 233/76% 70/23% 4/1% 100% 

Вкупно 500 363/73% 111/22% 26/5% 100% 

Анализа на табела 13:Од табелата можеме да заклучиме дека 

посетителите ги набавуваат влезниците најмногу од самиот организатор 

(73%) а ретко од посредници. При тоа женските посетители или 76% од 

нив ги набавуваат од организаторот. Менаџментот на фестивалот 

потребно е да стимулира продажба преку посредници и да ја користи 

нивната распространета мрежа за истите бидат подостапни за 

посетителите. 

1.2. Независната варијабла: Домашните и странските посетители 

ги посетуваат културни манифестации во Р.Македонија. 


Исказите на домашните и странските посетители за нивниот 

афинитет кон културните манифестации (прашања ред.бр. 4,5,6,7 ,8 

на анкетниот прашалник). Просечните одговори на прашањата се 

искажани во табелата бр.15. 

Табела бр.14.Афинитетот на посетителите (домашни и странски) 

кон културните манифестации 


Домашни 350 211/60% 78/22% 61/17% 100% 

Странски 150 93/62% 32/21% 25/17% 100% 

Вкупно 500 304/61% 110/22% 86/17% 100% 

Анализа на табела бр.14. Од табелата може да се констатира дека и 

домашните и странските посетители имаат афинитет кон културната 

манифестација Охридско лето.Тој процент е 62% кај странските и 60% кај 

210

домашните.Ова поакажува дека маркетинг миксот треба да се насочи и 

кон странските посетители кои како туристи ќе дојдат во Охрид. 

1.3. Зависна варијабила 

Посетителите од Република Македонија од различна возраст под 

влијание на маркетинг миксот што манифестацијата го применува 

кон нив реагираат во насока на зголемување на нивниот број на 

настаните. 


Исказите на посетителите кон влијанието на маркетинг миксот 

(производот,цената,промоцијата и дистрибуцијата) кај културната 

манифестација (Прашања ред. Бр.9,10,11,12,13,14,15 и 16 на 

анкетниот прашалник - производ, ред.бр. 17,18,19,20 и 31 – цена, 

прашања ред.бр. од 22 – 38 и 48 промоција и 39 – 45 и 48 – 

дистрибуција). 

Табела 15. Афинитетот на посетителите (домашни и странски) кон 

настаните на културната манифестација (просечни одговори од праш.бр. 

9,10,11,15,16) 


Домашни 350 249/71% 61/17% 40/12% 100% 

Странски 150 121/81% 17/11% 12/8% 100% 

Вкупно 500 370/74% 78/16% 52/10% 100% 

Анализа на табела 15:Од табелата можеме да заклучиме дека странските 

туристи сметаат повеќе дека атрактивен и ексклузивен настан на 

фестивалот ќе привлече поголем број посетители (81%) него домашните 

(71%).Ова треба да го имаат во предвид од менаџерскиот тим за да 

креираат атрактивни настани и при тоа да ги таргетираат странските 

турсити. 

211


различни видови на музички настани кај културната манифестација 

Охридско лето (праш.ред. бр.12) 


ции 

Музички 


Класична 

музика од 

камерен состав 

Мјузикли Џез концерти Вкупно 

Домашни 350 135/39% 89/25% 87/25% 39/ 11% 100% 

Странски 150 61/41% 40/27% 34/23% 15/10% 100% 

Вкупно 500 196/39% 129/25% 121/24% 54/11% 100% 

Анализа на табела 16: Од табелата можеме да заклучиме дека и 

домашните и странските посетителите најповеќе ги преферираат 

музичките спектакли. Но кај домашните посетители мјузиклите и 

камерните музички настани имаат еднаков процент на преференција 

додека странските предност даваат на класичната музика пред 

мјузиклите. Менаџментот на фестивалот кога ќе ги креира музичките 

настани да го има во предвид степенот на преференција кај домашните и 

странските посетителите по одредени видови на настани со цел поголема 

посетеност на истата. 


различни видови на театарските настани кај културната манифестација 

Охридско лето (праш.ред.бр.13) 


ции 












Анализа на табела 17.Од табелата можеме да заклучиме дека 

посетителите најповеќе ги преферираат театарските спектакли, па 

театрските престави – комедии, класиката и алтернативните престави. 

Домашните посетители покрај театрските спектакли преферираат 

комедии и класични престави додека странските покрај спектакли 

идентично префеерираат театарски престави класика и алтернативи. 

и женските посетители. 

Вкупно 

Домашни 350 136/39% 105/30% 67/19% 42/12% 100% 

Странски 150 57/38% 37/25% 37/25% 19/13% 100% 

Вкупно 500 193/39% 142/28% 104/21% 61/12% 100% 

212

Табела 18. Афинитетот на посетителите (домашните и странските) кон 

различни видови на простори каде се одржуваат настаните на Охридско 

лето (Праш.ред.бр.14) 





објект 


Домашни 350 274/78% 57/17% 19/ 7% 100% 

Странски 150 121/81% 15/10% 14/7% 100% 

Вкупно 500 395/79% 72/14% 33/7% 100% 




вкупните посетители.Кај странските посетители тој процент е поизразен и 

изнесува 81%.Менаџментот на фестивалот треба да прави напори колку 

што е тоа можно настаните да ги реализира на отворен амбиентален 

простор што ќе доведе и до поголема посетеност. 






Табела 19. Афинитетот на посетителите ( домашни и странски) кон 

висината на цената на влезницата на настаните кај културната 

манифестација (Праш.бр.17,19,20,21,23) 


Домашни 350 185/53% 133/35% 32/9% 100% 

Странски 150 70/46% 64/43% 16/11% 100% 

Вкупно 500 255/51% 197/39% 48/10% 100% 

Анализа на табела 19:Од табелата можеме да заклучиме дека за 53% од 

домашните посетители сметаат дека сметаат дека висината на цената на 

влезницата за свеченото отварање е висока,дека висината на цената на 

влезниците влијае врз посетеноста на настанот наспроти 43% од 

странските посетители. Поголемите примања на странските посетители 

213

него домашните е причина за ваквиот однос при што треба да го има во 

предвид менаџментот на фестивалот. 


времето на купување на влезницата на настаните кај културната 

манифестација (праш.бр.27) 



на 


Пред 

седум 

дена 

Не знам Вкупно 

Домашни 350 240/69/% 50/23% 60/17% 100% 

Странски 150 74/49% 72/48/% 4/3% 100% 

Вкупно 500 314/63% 122/24% 64/13% 100% 

Анализа на табела 20:Од табелата можеме да заклучиме дека странските 

туристи набавуваат влезници за фестивалот повеќе дена пред да се одржи 

настанот додека кај домашните обратно односно набавуваат влезница на 

самиот дена на одржување на настанот. 








(Праш.бр.28,29,30,31,34,35,36,37,38) 


Домашните 350 206/59% 124/35% 20/8% 100% 

Странските 150 98/65% 49/33% 3/2% 100% 

Вкупно 500 304/60% 173/35% 23/5% 100% 

Анализа на табела 21:Од табелата можеме да заклучиме дека просечниот 


истите сметаат дека промоцијата е значаен дел во привлекување на 

посетители на настанот односно дека фестивалот има позитивен 

214

публицитет во јавноста, но дека е потребна промоција на социјалните 

мрежи и преку интернет како можност за зголемување на промоцијата на 

фестивалот. Странските посетители (65%) сметаат дека е неопходна 

промоцијата да се насочи кон социјалните мрежи и интернетот посебно 

при анимирање на странските посетители. 


видовите на медиуми за промоцијата на настаните кај културната 

манифестација (праш.ред.бр.25) 


ции 


ски 








Домашните посетителите преферираат електронски медиуми 44%, 

печатени медиуми, интернет па други медиуми. Кај странските 

посетители повеќе преферираат интернет па печатени медиуми и 

електронски. Менаџментот на фестивалот треба да ги има во предвид 

овие медиуми при креирањето на медиумскиот план за промоција на 

фестивалот посебно во странство. 



фестивалот (праш.ред.бр.26) 

Анализа на табела 23: Додека кај домашните посетители телевизијата 

има предимство пред другите електронски медиуми кај странските 

посетители телевизијата и радиото имаа подеднаков третман. Тоа треба да 

се има во предвид при креирањето на медиум планот за промоција на 


Вкупно 

Домашни 350 154/44% 112/38% 66/ 29% 18/5% 100% 

Странски 150 23/15% 51/34% 73/49% 3/2% 100% 

Вкупно 500 177/ 35% 163/33% 139/28% 21/4% 100% 

Посетители Фреквен Телевизи Радио Видеоѕид Друго Вкупно 

ции Ја 

Домашни 154 74/48% 48/31% 17/ 5% 15/6% 100% 

Странски 23 10/44% 10/44% 2/9% 1/11% 100% 

Вкупно 177 84/ 47% 58/33% 19/11% 16/9% 100% 

215


видовите на печатени медиуми за промоцијата на настаните кај 



ции 


Домашни 112 46/41% 41/47% 13/ 12% 9/8% 3/3% 100% 

Странски 51 22/43% 20/40% 6/12% 2/4% 1/2% 100% 

Вкупно 163 68/ 42% 61/37% 19/12% 11/7% 4/2% 100% 

Анализа на табела 24: Од табелата можеме да заклучиме дека од 

печатените медиуми, весниците се преферираат со 42%, па билбордите и 

сити лајтовите, постерите и банерите. Кај домашните посетители 

билбордите и сити латовите имаат големо влијание врз промоцијата 

додека кај странските повеќе има дневниот печат.Менаџментот на 

фестивалот треба да ги користи сите овие медиуми со цел промоција на 

настаните на фестивалите и зголемување на нивниот број. 








дистрибуцијата на влезниците за настаните на фестивалот (Праш. Ред. 

бр. 32,42,43,44,45) 


Домашни 350 206/59% 117/33% 24/7% 100% 

Странски 150 93/62% 45/30% 15/10% 100% 

Вкупно 500 299/60% 162/32% 39/8% 100% 


просечниот позитивен одговор на прашањата изнесува 60% од 

посетителите дека влезниците се достапни за купување на повеќе 

локации. Странските посетители посебно преферираат промотивните 

материјали и влезниците фестивалот да ги дистрибутира и преку 

електронска пошта и можност нивно плаќање преку интернет. 

216


набавувањето на влезниците за настаните на фестивалот (Праш.бр. 39) 





Домашни 350 259/74% 77/22% 14/4% 100% 

Странски 150 104/69% 34/23% 12/8% 100% 

Вкупно 500 363/73% 111/22% 26/5% 100% 

Анализа на табела 26: Домашните посетители во голем број (74%) ги 

набавуваат и купуваат влезниците од организаторот на фестивалот а 

помалку од посредници. Кај странските посетители тој процент е помал 

додека процентот на купување и набавување на влезници од посредници е 

поголем.Менаџментот на фестивалот потребно е да стимулира продажба 

преку посредници и да ја користи нивната распространета мрежа за 

истите бидат подостапни за посетителите. 

1.3. Независната варијабла: Посетителите од различна старосна 

возраст ги посетуваат културни манифестации во Р.Македонија. 


Исказите на посетителите од различна старосна возраст за нивниот 

афинитет кон културните манифестации (прашања ред.бр. 4,5,6,7 ,8 

на анкетниот прашалник), 

Табела 27. Афинитет на посетителите (според возраста) кон 

културните манифестации (праш.бр.4,5,6,7,8) 


18-25 години 55 25/45% 17/35% 13/20% 100% 

26 – 40 год 155 88/56% 39/25/% 28/18% 100% 

41 – 60 год. 220 148/66% 38/17% 34/15% 100% 

Над 60 год. 70 43/61% 16/23% 11/16% 100% 

Вкупно 500 304/61% 110/22% 86/17% 100% 

Анализа на табела 27.Посетителите на возраст од 41 до 60 годишна 

возраст имаат најголеми афинитет кон културните манифестации и се 

217

најчести посетители на истите. Според тоа оваа целна група треба да се 

таргетира преку соодветна примена на маркетинг миксот.Исто така 

возраста од 26 до 40 години треба постојано да се анимира преку 

креирање на нови настани според нивните желби и потреби. 

1.3.Зависна варијабила 

Посетителите од различна возраст под влијание на маркетинг миксот 

што манифестацијата го применува кон нив реагираат во насока на 

зголемување на нивниот број на настаните. 


Исказите на посетителите од различна возраст кон влијанието на 

маркетинг миксот (производот,цената,промоцијата и 

дистрибуцијата) кај културната манифестација (Прашања ред. 

Бр.9,10,11,12,13,14,15 и 16 на анкетниот прашалник - производ, 

ред.бр. 17,18,19,20 и 31 – цена, прашања ред.бр. од 22 – 38 и 48 

промоција и 39 – 45 и 48 – дистрибуција). 

Табела 28. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон настаните 

на културната манифестација (просечни одговори од праш.бр. 

9,10,11,15,16) 


18-25 години 55 39/69% 9/16% 7/13% 100% 

26 – 40 год 155 122/79% 26/17/% 7/11% 100% 

41 – 60 год. 220 169/77% 30/15% 21/10 100% 

Над 60 год. 70 40/57% 13/19% 17/24 100% 

Вкупно 500 370/74% 78/16% 52/10% 100% 


посетителите на возраст од 26 до 40 и од 40 до 60 години сметаат дека 

атрактивен и ексклузивен настан на фестивалот ќе привлече поголем број 

посетители .Ова треба да го имаат во предвид од менаџерскиот тим за да 

креираат атрактивни настани и при тоа да ја таргетираат оваа група на 


218

Табела 29. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон различни 

видови на музички настани кај културната манифестација Охридско 

лето (праш.ред. бр.12) 

Посетители Фреквенции Музички Класична Мјузикли Џез Вкупно 

спектакл музика 

концерти 

18-25 години 55 19/35% 11/20% 13/24% 12/9% 100% 

26 – 40 год 155 60/39% 37/24/% 39/25% 19/12% 100% 

41 – 60 год. 220 90/41% 63/29% 53/24% 14/6% 100% 

Над 60 год. 70 27/38% 18/26% 16/23% 9/13% 100% 

Вкупно 500 196/39% 129/25% 121/24% 54/11% 100% 


посетителите најповеќе ги преферираат музичките спектакли, па 

камерната класична музика,мјузиклите и џез концертите. Но степенот на 

преференција е различен кај посетителите на возраст од 18 до 25 години и 

26 до 40 год после музичките спектакли,доаѓаат мјузиклите,класична 

музика и џез концети.Кај посетителите на возраст од 41 до 60 год. и над 

60 год. преферираат музички спектакли, камерната класична музика, 

мјузикли па џез концерти.Ова е значајно за менаџментот на фестивалот 

кога ќе ги креира музичките настани да го има во предвид степенот на 

преференција кај посетителите според различна возраст по одредени 

видови на настани со цел поголема посетеност на истата. 


видови на театарските настани кај културната манифестација Охридско 

лето (праш.ред.бр.13) 

Посетители Фреквенции Театарски 











Анализа на табела 30: Посетителите најповеќе ги преферираат 

театарските спектакли, комедии,класика и алтернативни престави. 

Степенот на преференција е различен кај посетителите на возраст од 18 

до 25 години преферираат театарските спектакли и алтернативни 

театарски престави 24%, додека кај другите старости групи степенот на 

преференција е театарски спектакли, комедија, класични престави и 

219 

Вкупно 

18-25 години 55 17/33% 12/22% 8/18% 18/33% 100% 

26 – 40 год 155 60/40% 43/28/% 33/21% 18/10% 100% 

41 – 60 год. 220 88/40% 66/30% 49/22% 18/8% 100% 

Над 60 год. 70 28/40% 21/30% 14/21% 7/10% 100% 

Вкупно 500 193/39% 142/28% 104/21% 61/12% 100%

алтернативни.Ова е значајно за менаџментот на фестивалот кога ќе ги 

креира театрските настани да го има во предвид степенот на 

преференција кај посетителите според различна возраст по одредени 

видови на настани со цел поголема посетеност на истата 


видови на простори каде се одржуваат настаните на Охридско лето 






објект 


18-25 години 55 39/71% 11/20% 5/9% 100% 

26 – 40 год 155 119/77% 24/17/% 12/8% 100% 

41 – 60 год. 220 182/83% 26/15% 12/5% 100% 

Над 60 год. 70 55/79% 11/16% 4/6% 100% 

Вкупно 500 395/79% 72/14% 33/7% 100% 




вкупните посетители.Кај посетителите од 41 до 60 год. и над 60 год. овој 

процент е поизразен отколку кај другите старосни групи.Менаџментот на 

фестивалот треба настаните да ги реализира на отворен амбиентален 

простор што ќе доведе и до поголема посетеност. 






Табела 32. Афинитетот на посетителите ( според возраста) кон висината 

на цената на влезницата на настаните кај културната манифестација 


18-25 години 55 30/55% 16/29% 9/16% 100% 

26 – 40 год 155 83/54% 68/44/% 4/2% 100% 

41 – 60 год. 220 102/46% 93/42% 25/12% 100% 

Над 60 год. 70 40/57% 20/29% 10/14% 100% 

Вкупно 500 255/51% 197/39% 48/10% 100% 

220



посетителите односно истите сметаат дека висината на цената на 

влезницата за свеченото отварање е висока,дека висината на цената на 

влезниците влијае врз посетеноста на настанот, за ексклузивен и 

квалитетен настан посетителите се спремни да платат и повисока цена на 

влезниците.Овој процент е поизразен ка посетителите над 60 год. возраст 

и од 18 до 25 год.Менаџментот треба за овие групи да креира посебна 

ценовна стратегија со цел да ги привече во поголем број. 

Табела 33. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон времето 

на купување на влезницата на настаните кај културната манифестација 



на 


Пред 

седум 

дена 

Незнам Вкупно 

18-25 години 55 34/62% 12/22% 9/16% 100% 

26 – 40 год 155 94/61% 47/30/% 14/9% 100% 

41 – 60 год. 220 134/61% 56/25% 30/14% 100% 

Над 60 год. 70 52/74% 7/10% 11/16% 100% 

Вкупно 500 314/63% 122/24% 64/13% 100% 


посетителите на возраст над 60 год. најмногу ги купуваат влезниците пред 

одржување на настаните . Посетителите на возраст од 25 до 40 години од 

вкупниот број најмногу ги набавуваат влезниците неколку денапред 

одржување на настанот. 






221

Табела 34. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон 


(Праш.бр.28,29,30,31,34,35,36,37,38) 


18-25 години 55 30/55% 18/33% 7/12% 100% 

26 – 40 год 155 93/60% 59/38/% 3/2% 100% 

41 – 60 год. 220 138/63% 76/35% 6/2% 100% 

Над 60 год. 70 43/61% 20/29% 7/10% 100% 

Вкупно 500 304/60% 173/35% 23/5% 100% 



посетителите односно истите сметаат дека промоцијата е значаен дел во 

привлекување на посетители на настанот односно дека фестивалот има 

позитивен публицитет во јавноста, но дека е потребна промоција на 

социјалните мрежи и преку интернет како можност за зголемување на 

промоцијата на фестивалот. Посетителите на возраст од 41 до 60 год. и 

посетителите над 60 години се истакнуваат по однос на ова прашање од 

другите старосни групи. Промоцијата за старосната група 18-25 год. и 26 

– 40 год. треба да се насочи кон социјалните мрежи и интернетот како 

корисници на овој медиум. 

Табела 35. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон видовите 

на медиуми за промоцијата на настаните кај културната манифестација 



ции 


ски 








Посетителите на возраст од 18-25 год. преферираат интернет,електронски 

па печатени медиуми,кај посетителите на возраст од 26 до 41 год. и од 41 

до 60 год. преферираат електронски медиуми 44%, печатени медиуми, 

интернет па други медиуми. Кај посетителите на возраст над 60 год. 

преферираат електронски,печатени,други медиуми па интернет. 

Вкупно 

18-25 години 55 16/29% 15/27% 20/36% 4/7% 100% 

26 – 40 год 155 48/31% 43/28/% 55/35% 9/6% 100% 

41 – 60 год. 220 83/38% 76/35% 59/27% 2/1% 100% 

Над 60 год. 70 30/43% 29/41% 5/7% 6/9% 100% 

Вкупно 500 177/ 35% 163/33% 139/28% 21/4% 100% 

222

Менаџментот на фестивалот треба да ги има во предвид овие медиуми 

при креирањето на медиумскиот план за промоција на фестивалот 

посебно во странство. 



фестивалот (Прашање.ред.бр. 26) 


ции 

Телевиза Радио Видеоѕид Друго Вкупно 

18-25 години 16 4/25% 5/31% 4/25% 3/19% 100% 

26 – 40 год 48 20/42% 16/33/% 7/15% 5/10% 100% 

41 – 60 год. 83 45/54% 24/30% 7/8% 7/8% 100% 

Над 60 год. 30 15/50% 13/44% 1/3% 1/3% 100% 

Вкупно 177 84/ 47% 58/33% 19/11% 16/9% 100% 


преференција во однос на електронските медиуми преку кој фестивалот 

се рекламира. Посетителите на возраст од 18-25 год. преферираат 

радио,па телевизија и видеосидовите,кај посетителите на возраст од 26 до 

41 год.,од 41 до 60 год. и над 60 преферираат телевизија,радио,видеосид и 

други.Менаџментот на фестивалот треба да ги има во предвид овие 

медиуми при креирањето на медиумскиот план за промоција на 

фестивалот насочен кон одредени старосни групи. 

Табела 37. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон видовите 

на печатени медиуми за промоцијата на настаните кај фестивалот 


ции 


18-25 години 15 4/26% 6/40% 3/ 20% 1/7% 1/7% 100% 

26 – 40 год 43 16/37% 17/40% 8/19% 1/2% 1/2% 100% 

41 – 60 год. 76 35/ 46% 28/37% 7/9% 5/7% 1/1% 100% 

Над 60 год. 29 13/45% 10/35% 1/3% 4/14% 1/3% 100% 

Вкупно 163 68/ 42% 61/37% 19/12% 11/7% 4/2% 100% 


преференција во однос на печатените медиуми преку кој фестивалот се 

рекламира. Посетителите на возраст од 18-25 год. и од 26 до 41 год 

преферираат билборди и сити лајтови,дневен печат,постери па покани, 

посетителите на возраст. и од 41 до 60 год. преферираат дневен печат, па 

билборди,постери и покани. Кај посетителите на возраст над 60 год. 

преферираат дневен печат, билборди, покани,постери. Менаџментот на 

223

фестивалот треба да ги има во предвид овие печатени медиуми при 

креирањето на медиумскиот план за промоција на фестивалот . 







Табела 38. Афинитетот на посетителите (според возраста) кон 

дистрибуцијата на влезниците за настаните на фестивалот (Праш. Ред 

бр. 32,42,43,44,45) 


18-25 години 55 33/60% 17/31% 5/9% 100% 

26 – 40 год 155 92/59% 51/33/% 12/8% 100% 

41 – 60 год. 220 130/59% 75/34% 15/7% 100% 

Над 60 год. 70 44/63% 19/27% 7/10% 100% 

Вкупно 500 299/60% 162/32% 39/8% 100% 



посетителите дека влезниците се достапни за купување на повеќе 

локации. Посетители на возраст од 18 до 25 год. и 26 до 40 год. посебно 

преферираат промотивните материјали и влезниците фестивалот да ги 

дистрибутира преку електронска пошта и нивно плаќање преку интернет. 

Табела 39.Афинитетот на посетителите (според возраста) кон 

набавувањето на влезниците за настаните на фестивалот (Пр.бр. 39) 





18-25 години 55 37/71% 14/22% 4/9% 100% 

26 – 40 год 155 112/72% 37/24/% 6/4% 100% 

41 – 60 год. 220 161/72% 51/23% 8/4% 100% 

Над 60 год. 70 53/76% 9/13% 8/11% 100% 

Вкупно 500 363/73% 111/22% 26/5% 100% 

224



посетителите дека влезниците се купуваат и набавуваат најчесто од 

организаторот. Посебно е ова изразено кај посетителите со возраст над 60 

години односно 76%. Секако менаџментот треба да го стимулира 

набавувањето на влезниците од посредници и да ја користи нивната 

широка мрежа на продажба. 

Одговорите ги групиравме и се во прилог на вкрстување на 

независната и зависната варијабила . Бодирањето на одговорите ќе 

се пресметуваат така што: одговорот на прашањето со “не” носи 

минус 1 бод, со “незнам” добива 0 и со “да” добива 1 бод. Вкупниот 

број на бодови од прашања кои даваат одговор на една варијабла се 

собирааат и се делат со бројот на прашања. Добиениот просек на 

бодови за секоја варијабла ќе биде поделен со бројот на испитаници 

со што се добива артитметичка средина на испитуваната варијабла 

која може да се движи од минус 2 до плус 2,00. Аритметичката 

средина поголема во позитивна насока ја потврдува варијаблата, 

додека аритметичка средина во негативна насока ја отфрла. 

Индикатори на независната варијабла 1.1. се прашањата со 

реден број: 4,5,6,7,8. Аритметичка средина на одговорите на 

прашањата кои се однесуваат на истата изнесува 0,38. 

На следниот хистограм тоа е преставено визуелно: 

Индикатори на зависната варијабла на поединечната хипотеза 

1.1 се прашањата со аритметичките средини на одговорите за 

225

производот 0,58,цената 0,24,промоцијата 0,25 и дистрибуцијата 0,27. 

Аритметчкатата средина од зависната варијабила е 0.33. 

На хистограмот истото е преставено визуелно: 

Индикатори на независната варијабла 1.2. (домашни и 

странски посетители) се прашањата со реден број: 4,5,6,7,8. 

Аритметичка средина на одговорите на прашањата кои се 

однесуваат на истата изнесува 0,39. 


Индикатори на зависната варијабла 1.2 домашни и странски 

посетители се прашањата со аритметичките средини на одговорите 

за производот 0,61,цената 0,09,промоцијата 0,28 и дистрибуцијата 

0,28. Аритметчкатата средина од зависната варијабила е 0.31. 

На хистограмот истото е преставено визуелно: 

226

Индикатори на независната варијабла 1.3. (посетители според 

возраста) се прашањата со реден број: 4,5,6,7,8. Аритметичка 

средина на одговорите на прашањата кои се однесуваат на истата 

изнесува 0,53. 


Индикатори на зависната варијабла 1.3 посетители според 

возраста посетители се прашањата со аритметичките средини на 

одговорите за производот 0,53,цената 0,17,промоцијата 0,29 и 

дистрибуцијата 0,26. Аритметчкатата средина од зависната 

варијабила е 0.31. 

На следниот хистограм тоа е преставено визуелно 

Со ова се потврдуваат варијаблите 1.1,1.2 и 1.3 на хипотезата. 

Примената на современата маркетинг концепција во менаџирањето 

со културните манифестации влијае позитивно во однос на 

зголемувањето на бројот на посетители на истата.(по пол,возраст и 

потекло од каде доаѓаат). 

227

ЗАКЛУЧОЦИ 

Основата за развој на културните манифестации во Република 

Mакедонија е нивниот пристап кон воведување на маркетинг 

концепција во своето работење. Тоа подразбира постојните културни 

манифестации но и новите кои ќе се креираат мора да поаѓаат од 

задоволувањето на желбата и потребите на посетителите според 

принципите и темелите на кои се поставени тие културни 

манифестации. 

Од истражувањето може да се заклучи дека зголемувањето на 

бројот на посетители кај културната манифестација е примарна 

задача на менаџментот. Примената на маркетинг концепцијата е 

основен фактор во таа насока. Инвентивноста на менаџментот, 

нивната постојаност кон намерата за успех преку соодветно 

комбинирање на маркетинг миксот несомнено ќе даде резултат. Во 

услови кога јавните средства имаат тенденција на намалување, 

неопходно е менаџментите на манифестациите да се свртата кон 

другите извори на средства. Заради тоа е неопходен постојан развој 

на корпоративниот маркетинг со бизнис компаниите и развој на 

инвентивни модели на спонзорство. Тоа ќе помогне не само од 

финансиски аспект него стекнување на искуство, информации и 

развој на нови техники и опрема во промоцијата кои се неопходни 

во фаза на динамичен развој на општеството. 

Од аспект на структурата и организацијата на манифестацијата 

можеме да констатираме дека нашите манифестации се 

компатибилни во тој однос со Европските манифестации.(управен 

одбор, извршен и уметнички директор, стручни совети и.т.н.). 

Од анализата на маркетинг концепцијата кај манифестациите и 

споредбата со примената на маркетингот кај Европските културни 

228

манифестации се јавуваат одредени отстапувања. Предлозите за 

решенија кои ги апострофираме во трудов се патоказ на 

менаџерските тимови кои моментално ги водат позначајните 

културни манифестации во Македонија. Очигледно е дека 

културните манифестации кај нас се уште е применуваат деловната 

концепција односно тргнуваат од трошоците па така е креираат 

програмата наместо да тргнуваат од желбите на посетителите. Мора 

да се свесни дека финансиските средства доаѓаат со квалитетна 

програма која ќе привлече голем број на публика. 

Во нашата земја најчесто кога има намалување на буџетот од 

државата, средства прво се намалуваат за промоцијата што е 

кардинална грешка и лошо менаџирање на менаџерскиот тим. 

Заради тоа многу често на одредени настани побројни се уметниците 

на сцената него публиката во салата. 

Доколку одредени настани или уметници кои учествуваат на 

манифестацијата не се познати за јавноста, маркетинг тимот треба да 

го доближи тој настан до публиката. Бројот на публика ќе покаже 

дали маркетингот добро ја одработил својата задача. Маркетинг 

тимот треба да избере таква стратегија на маркетинг миксот што ќе 

даде најдобри резултати со вклучување на одредени ресурси во 

одредено време на одредено место. 

Преку компаративната анализа и истражувањата на менаџерскиот 

и маркетинг концепт кај позначајните македонски културни 

манифестации и истите споредувајќи ги со позначајните Европски 

кутурни манифестации како и истражувањето - спроведен анкетен 

прашалник врз 500 посетители на фестивалот Охридско лето во 2010 

година по случаен избор, генерално произлегуваат следните 

заклучоци и предлог решенија за културните манифестации во 

Република Македонија: 

229

1. Кај нашите културни манифестации генерално se u{te nema 

primena na sovremenа marketинг концепција vo 

menaxiraweто {to doveduva do nivno stagnirawe kako 

institucii. Културните манифестации сеуште е применуваат 

деловната концепција во своето работење. Потребно е што 

поскоро да преминат од деловната концепција (која е насочена 

кон намалување на трошоците) кон маркетинг концепцијата 

која тргнува од желбата на посетителите,креирање на 

квалитетни настани, по разумна прифатлива цена,користење 

на соодветни инструменти на промоција и продажба односно 

преку задоволување на потребите на консументите да го 

зголеми бројот на посетителите, а преку колаборативниот 

маркетинг да ги зголеми средствата од бизнис заедницата и 

оствари финансиски добит со ефективно и ефикасно 

искористување на техничките и кадровските ресурси, 

2. Културните манифестации како институции се уште немаат 

посебен одел на маркетинг или маркетинг сектор односно 

тргнуваат од тоа дека сeкој може да ја врши таа работа. Треба 

да се премине кон формирање на сектор на маркетинг во 

културните манифестации каде ќе се вклучат инвентивни, 

креативни млади луѓе кои се добро едуцирани од аспект на 

маркетингот, 

3. Изборот на менаџери кај нас кај културните манифестации 

кои се подржани или организирани од страна на државни или 

локална институции е под силно политичко влијание на 

партиите кои победиле на изборите кои без разлика каков бил 

претходниот менаџерски тим прават целосни промени од 

директор до Управен одбор. Потребно е да се анулира колку 

што е можно повеќе влијанието од политиката но и другите 

230

влијаниа при избор на менаџери кои ќе раководат со 

културната манифестација, 

4. Менаџерот кај културната манифестација треба да поседува 

вештини во менаџирање на манифестацијата (лични 

карактеристики на визионерство, самодоверба, 

комуникативност и познавање на работата) и такви лица треба 

да имаат предност при изборот, 

5. Да се воспостави систем на оценување на работата на 

директорот и менаџерскиот тим кај културните манифестации 

по систем на награда за најуспешните а според одредени 

параметри како бројот на настани кои ги реализирале и 

нивниот квалитет, бројот на финансиски средства кои ги 

обезбедиле од бизнис заедницата и бројот на публика која ја 

посетиле манифестацијата, 

6. Да се направи чиста поделба на надлежности и одговорности 

кај директорот, селекторите на програмата и управниот одбор 

на културната манифестација, 

7. Манаџерскиот тим треба да применува иновативни стратегии 

и тактики во комбинирањето на елементите на маркетинг 

миксот на 4П. 

8. Менаџерскиот тим да користи иновативни решенија за 

диверзификација на производот кај културната манифестација 

(воведување на пропратни настани но и настани за публиката 

која се таргетира), 

9. Манифестациите и менаџерските тимови треба да бидат 

свесни за следното – доколку имаат атрактивен настан кој 

чини поголеми финансиски средства не треба веднаш да се 

откажува од тие настани зошто мора да има во предвид 

атрактивен настан чини повеќе финансиски средства но од 

231

друга страна на таков настан може да се обезбедат повеќе 

средства од спонзорите (бизнис компаниите), повеќе средства 

од продадените влезници на посетителите а со тоа и 

зголемување на нивниот број, но и го зајакнува имиџот и расте 

брендот на манифестацијата во очите на посетителите, 

учесниците на манифестацијата,потенцијалните спонзори, 

добавувачите, јавноста и кај меѓународната јавност. 

10.Менаџментот на манифестацијата мора да ги користи сите 

тактики и стратегии при одредување на ценовната политика. 

Исто така мора да е свесна дека висината на цената на 

влезницата за настанот зависи правопропорционално од 

атрактивноста на настанот односно што поатрактивен настан 

толку повеќе можност да се зголеми цената на влезницата 

нормално имајќи во превид и платежната моќ на населението 

и побарувачката за посета на настанот. 

11.Од аспект на промоцијата - културните манифестации во 

Македонија при одреден недостаток на средства најчесто го 

кратат буџетот и средствата за промоција што е голема грешка 

за самата манифестација. Напротив примената на облиците на 

промоција треба да се користат во еден најоптимален 

промотивен микс. Коорпоративен маркетинг треба да се 

применува како кон бизнис секторот така и кон радио 

трговските друштва (медиумите) како медиумски 

покровители.Од успешната примена на промотивниот микс 

зависи бројот на посетители, висината на средства собрани од 

продажбата на влезниците и спонзорите ( односно висината 

на средства собрани од бизнис компаниите), 

12. Во услови на намалување на средствата од државата и јавните 

институции културните манифестации во Македонија мора да 

232

се свртат кон бизнис компаниите. Отворениот и чесен приод 

кон нив од аспект на транспарентност на трошење на нивните 

средства, активно вклучување на бизнис компаниите во самите 

манифестации од аспект да разберат дека тоа се и нивни 

манифестации и бенефитот кои го добиваат од тоа мора да се 

клучни моменти во привлекувањето на средства од бизнисот. 

Примерот на формирање на неформален клуб на пријатели на 

фестивалот Охридско лето е успех кој треба да се применува. 

13.Манифестацијата треба да ги применува иновативни тактики 

во продажбата и продажната промоција односно со 

комбинирање на промотивниот микс да се оствари поголема 

продажба на влезниците, зголемување на свесноста кај 

публиката за манифестацијата и воедно да се зајакнува 

брендот на истата во свеста на јавноста кај добавувачите, 

спонзорите, учесниците но и конкуренцијата, 

14. Да креираат интерактивни веб портали за манифестацијата 

со можност на директен маркетинг но и онлине резервација и 

плаќање од странство. 

15. Да ги користат новите интернет алатки како социјалните 

мрежи Facebook,Twiter и др. со креирање на сопствен профил 

со цел промоција на манифестацијата но и можност за 

резервација на влезници. 

16.Се уште е во зародиш појавата културната манифестација и 

настаните да се продаваат како интегрален туристички 

производ од туристички агенции како основен елемент на 

туристичкиот производ, 

17.Културните манифестации како силен атрактивен мотив за 

патување на голем број на туристи треба се повеќе да биде 

233

користен од страна на туристичките работници при 

креирањето на нивните туристички производи (аранжмани), 

18.Манифестациониот туризам треба да биде значаен сегмент на 

државната агенција за промоција на туризмот при 

брендирањето на Р.Македонија како туристичка дестинација 

но исто така и локалните самоуправи во своите промотивни 

активности да ги промовираат манифестациите и брендираат 

своето место за манифестационен туризам, 

19.Неопходно е поврзување во единствен туристички 

информативен систем на туристичките работници, локалната 

самоуправа и државните институции со цел заедничко и 

координирано дејствување, 

20.Ефектите што културните манифестации ги имаат врз развојот 

на туризмот во Република Македонија се огромни. Тие се 

силен атрактивен фактор за привлекување на домашни и 

странски туристи, овозможуваат продолжување на 

туристичката сезона поготово на Охридско-струшкото 

крајбрежје и овозможуваат позитивни економски ефекти. 

Затоа е неопходна тесна соработка меѓу туроператорите 

организаторите на културни манифестации и локалната 

самоуправа со цел заедничко координирање во своите 

активности. 

Република Македонија како мала земја но богата со културни и 

природни реткости и атрактивности кои го сочинуваат туристичкиот 

производ има услови за поинтензивен развој на културниот 

туризам. 

Но све зависи од самите нас. Кога зборуваме за тоа мислиме на 

институциите кои ги организираат манифестациите, од бизнис 

234

компаниите и нивниот фокус кон тоа, како и од домицилното 

население каде се одржуваат манифестациите. 

ПРЕПОРАКИ ЗА ИДНИ ИСТРАЖУВАЊА 

Основите за идните истражувања поврзани со научната хипотеза 

како и предметот и целите на истражување на оваа докторска 

десертација треба да се бараат во Стратегијата за развој на 

фестивалите и културните манифестации кај Европската асоцијација 

на фестивали но и кај другите Европски асоцијации . 

Европската асоцијација на фестивали со седиште во Гент, Белгија 

реализира неколку програми кои се подржани од Комисијата за 

култура при Европската комисија. Имено една од програмите е и 

обука на млади менаџери кои по посета на одредена обука активно 

се вклучуваат во менаџирањето на културните манифестации. 

Целосната имплементација на маркетинг концепцијата кај 

културните манифестации во Македонија треба да преставува 

основа за идните истражувања кои би се однесувале на условите и 

можностите за остварување на крајните цели : разбирање и 

исполнување на желбите на консументите и остварување на 

финансиски добит на институцијата преку ефикасно и ефективно 

искористување на ресурсите во реализација на културната 

манифестација. Сето тоа на крај треба да овозможи постојан раст и 

развој на манифестацијата. Културната манифестација има силно 

влијание врз развојот на културниот туризам во тоа 

место.Организацијата на атрактивни настани со учество на светски 

познати уметници доведува до привлекување на голем број туристи 

235

од странство но и новинари односно е силно средство за промоција 

на манифестацијата, овозможува привлекување на бизнис компании 

да се вклучат во финансирање на манифестацијата а воедно да 

сепродадат многу влезници по повисока цена а со тоа да се приберат 

повеќе средстав од продажбата на влезници. 

Според тоа истражувањата може да се одвиваат генерално во две 

насоки: 

1. Една од можните насоки би требало да преставува 

натамошниот развој на манифестациониот туризам во 

Република Македонија. 

2. Од друга страна ова е солидна основа за почеток на 

истражување во примената на интернационалниот 

маркетинг. 

Идните истражувања треба да се одвиваат според следните 

препораки: 

- да се изврши соодветна анализа и евалуација на 

ефикасноста на дистрибуција на сите релевантни 

информации,кои се неопходни за унапредувањето на 

маркетинг процесот кај културните манифестации, 

- да се извршат истражувања поврзани со нивото на 

маѓусебна координација на активностите кај менаџерските 

функци кај манифестациите, 

- да се извршат истражувања во врска со процесите на 

размена на информациите помеѓу инволвираните бизнис 

партнери на манифестацијата, 

- заедничките активности меѓу манифестациите партнерите 

на манифестацијата треба да бидат насочени кон 

зголемување на нивна синхронизираност,зајакнување на 

индивидуалните способности за прдвидување на 

236

очекуваните околности и зголемување на транспарентноста 

во поглед споделување на релевантни информации. 

Имајќи го предвид сето ова може да се заклучи дека оваа 

докторска десертација преставува стабилна и солидна основа за 

идни истражувања во областа на натамошен развој на 

манифестациониот и културниот туризам во Република Македонија. 

Растот и развојот на културната манифестација се постигнува 

само со примена на маркетинг концепцијата во своето работење и 

треба да биде императив на секој менаџерски тим кој ќе менаџира со 

тие институции. 

Идентификуваните состојби и добиените резултати од извршените 

компаративни анализи во оваа докторска дисертација само е 

потврдуваат оправданоста и неодложноста на таквиот пристап. 

237

ПРИЛОЗИ: 

238

ПРИЛОГ 1: Анкета – фестивалот Охридско лето 

А Н К Е Т А 

Почитувани, 

Оваа анкета е анонимна и се реализира со цел да помогне во креирање на научен труд. Ве 

молиме со заокружување на бројот пред еден од можните одговори или да оставите Ваш 

коментар да помогните во креирање на овој труд. 

1. Пол : машки …. 1 женски……1 

2. Возраст: 1. од 18-25 год 2. од 25-40год 3. од 40-60год 4.Над 60год 

3. Земја од каде доаѓате? _________________________________. 

3./б. Дали првпат престојувате во Македонија? 

1. Да 2. Не 

4.Дали често посетувате културни манифестации? 

1.Да 2.Не 3. Не знам 

5. Дали Република Македонија има доволно квалитетни културни манифестации? 

1.Да 2.Не 3.Не доволно 

8. Дали Фестивалот Охридско лето е основна причина да го посетите Охрид? 

1. Да. 2.Не 3.Не знам. 

Коментар______________________________________________________. 

7. Дали сте задоволни со програмската понуда на Фестивалот во Охрид? 

1.Да 2. Не 3.Не знам 

Коментар _____________________________________________________. 

8.. Дали изборот на програмата на Фестивалот би ве задржала да останите 

подолго во Охрид? 

1. Да 2. Не 3.Не знам 

Коментар______________________________________________________. 

9.. Дали би дошле специјално во Охрид за да погледнете некој атрактивен настан ? 

1. Да 2.Не 3. Не знам. 

Коментар______________________________________________________. 

10..Дали свеченото отварање на фестивалот како настан ве мотивираше на 12 јули да дојдите 

во Охрид? 

1.Да 2.Не 3.Не знам . 

11. Дали настаните на фестивалот се доволно атрактивни за вас ? 

1.Да 2.Не 3.Не знам 

12. Какви настани од музичката програма би сакале да има на фестивалот? 

1.спектакли, 2. музички класични камерни настани, 3.музички џез, 4. музички мјузикли 

13. Какви настани од драмската програма би сакале да има на фестивалот? 

1. драмски спектакли 2.драмски комедии 3.драмски современи 4 драмски класични 

14. Дали преферирате настаните да ги следите во затворен објект или во отворен амбиентален 

простор? 

1. за отворен амбиентален 2. затворен објект 3. сеедно 

239

15. Дали времето на одржување на главните настани на програмата, 21.00 часот Ви одговара? 

1.Да 2.Не 3. Не знам. 

16.Дали сте за воведување на нови настани во фестивалската програма како пропратни настани 

во т.н. офф програма (етно,џез,рок концерти, изложби,мултимедијални перформанси..)? 

1.Да 2.Не 3.Не знам. 

17.Дали мислите дека цените на билетите за отворањето на Фестивалот Охридско лето се 

превисоки? 

1. да 2. Не 3.Не знам 

18..Дали цената на влезницата за настаните на фестивалот се високи? 

. 

1. Да 2.Се прифатливи 3. ниски. 

19.Дали висината на цената на влезниците на фестивалот влијае врз посетеноста на настаните? 

1.Да 2.Не 3. Незнам. 

20. Дали сте спремни за квалитетен настан да платите повисока цена на влезницата? 


21. Колку често купувате групна влезница за сите настани на фестивалот? 

1.Да често 2.Не практикувам 3.не знам 

22. Кога е купувате влезницата за фестивалскиот настан? 

1.На денот на одржување на настанот 2.Пред седум дена 3. Не знам 

23. Дали влезници купувате преку интернет – веб страна на фестивалот? 

1. Да 2.Не 3.Не знам 

24. Дали влезниците се лесно достапни за купување? 

1. Да 2. Не 3. Не знам. 

25..Од кои медиуми на економска пропаганда се информиравте за фестивалот? 

1.Од електронски медиуми, 2. Од печатени медиуми, 3. Преку интернет 4.друго. 

26. Од кои електронски медиуми сте ја добиле информацијата? 

1.од телевизија 2.од радио 3.од видеоѕид поставен на плоштад 4. друго 

27. Од кои печатени медиуми сте ја добиле информацијата за фестивалот? 

1.од оглас во дневни весници 2.од билборди и сити лајтови 

3. од постери и банери 4. Од пошта (покани), 5. Од друго. 

240

28. Дали фестивалот е доволно рекламиран во електронските медиуми? 

1. Да 2. Не 3. Не знам 

29. Дали личната промоција на фестивалските настани од страна на фестивалот е 

задоволителна? 


30.Дали фестивалот има позитивен публицитет во јавноста по Ваше мислење? 


31. Дали знаета да фестивалот нуди попусти при набавување на повеќе влезници? 

1.Да 2. Не 3. Не знам 

32.Дали влезниците се достапни за купување на различни локации во Охрид? 

. 


33.Дали резервирате влезници за фестивалот преку интернет он-лине? 


Коментар__________________________________________________ 

34.. Дали е потребна промоцијата на фестивалот на социјалните мрежи Facebook? 

. 

1.Да 2. Не 3.Не знам . 

Коментар _________________________________________________________ 

35.Дали информации за манифестацијата добивате преку интернет – веб страна на фестивалот? 


Коментар ______________________________________________________ 

36. Дали Ви се допаѓа дизајнот на веб страната на фестивалот? 

1Да 2.Не 3. Не знам 

37. Дали веб страната на фестивалот е интерактивна? 

1.Да 2.Не 3. не знам . 

38.Дали сакате да добивате е-маилови од фестивалот како информација за активностите на 

фестивалот? 

1.Да 2.Не 3. Не знам 

39. Дали влезниците ги набавивте директно од организаторот на фестивалот или посредници 

(туристички агенции,инфо центри и др.)? 

1. директно од организаторот 2.Посредници (Туристички агенции,инфо центри...) 

3. Од друго место 

241

40. Ако ги купивте влезниците директно од организаторот на манифестацијата, каде истите ги 

купивте? 

1. во дирекцијата на фестивалот 2. На киоскот на плоштадот 

3.На киоскот на кејот 4. На локацијата каде се изведува настанот. 

41. Каде набавивте промотивни материјали за фестивалот – брошура,леток и др.? 

1.во дирекцијата на фестивалот 2 .На киоскот на фестивалот на плоштад 

3.киоскот на фестивалот на кејот 4 .На локацијата каде се изведува настанот 

5.Во туристичка агенција 6. од хотел 7 . од туристички инфо центар, 

8. од ресторан , 9.од специјализирана продавница за продавање музички производи 

42. Дали сакате промотивни материјали од фестивалот да Ви се дистрибуираат електронски на 

маил? 


43.Дали лицата што лично ви ги продаваат влезниците се комуникативни,љубезни и убедливи? 


44. Дали влезниците треба да се плаќаат преку интернет он - лине? 


Коментар __________________________________________________________ 

45. Дали е потребно влезниците фестивалот да ги дистрибуира преку електронска пошта? 


Коментар __________________________________________________________ 

46. Дали мислите дека Фестивалот Охридско Лето претставува туристичка атракција односно 

силен мотив за вас да дојдите во Охрид? 

1.да. 2.не. 3.незнам 

Коментар______________________________________________________. 

47. Дали туристичките агенции во вашата земја го нудат фестивалот во своите туристички 

аранжмани? 

1. Да 2.Не 3. Не знам 

48.За програмата на фестивалот Охридско лето во мојата земја дознав од 

1. Спотот на Телевизија 2.Спотот на Радио 3.Реклама во Печатен медиум 

4. Од публицитет и односи со јавноста 5.Од пријатели 

6. Од интернет 7. Друго (наведи кои) _____________ 

49.Дали фестивалите и другите значајни културни манифестации имаа влијание врз вашата 

одлука да ја посетите Македонија? 

1.Да 2.Не 3. Се едно 

Ви благодариме. 

242

ПРИЛОГ 2 

ПРОГРАМА НА ФЕСТИВАЛОТ ОХРИДСКО ЛЕТО 2010 

12 Јули 2010 18:00 ч 

Изложба 

„ПРЕЗЕНТАЦИЈА НА ТРИ ПРОЕКТИ ЗА ИДНИНАТА НА ОХРИД“ 

Автори: БОРИС ЧИПАН 

ЈОНЕ ЈАНКОСКИ 

Сцена : Куќа на Уранија 

12 Јули 2010 19:00 ч 


Сергеј ЦИНГУЛОСКИ 

„УГОРЕ ВИСОКО, УДОЛУ ДЛАБОКО - ГОЛА ВОДА“ 

Сцена : Потпеш 

12 Јули 2010 21:00 ч 

Свечено отворање на Фестивалот „Охридско лето 2010“ 

Руски национален оркестар 

Диригент: Михаил Плетњов (Русија) 

Солист: Симон Трпчески – пијано (Македонија) 

Режија: Иван Поповски 

Зоја Бузалковска 

Сцена : Антички театар 

13 Јули 2010 21:00 ч 

Народно позориште Белград, Република Србија 

Јован Стерја Поповиќ: „Покондирена тиква“ 

Режија: Јагош Марковиќ 

Сцена : Предворје на Св.Софија 

Билет : 500 Денари 

14 Јули 2010 21:00 ч 

„Европа сега, Европа без граници“ - Премиера 

Македонски национален балет 

Балетски групи од Грција, Италија, Украина, Португалија, Франција 



15 Јули 2010 21:00 ч 

Концерт на македонски уметници 

Сцена : Св. Софија 


243

16 Јули 2010 19:00 ч 

Завршен концерт на семинарот по пијано под раководство на проф. Борис Романов 


16 Јули 2010 21:00 ч 

Драмски театар - Скопје, Република Македонија 

Вилијам Шекспир: „Хамлет“ - премиера 

Режија: Дејан Пројковски 

Сцена : Центар за култура "Григор Прличев" 


17 Јули 2010 21:00 ч 

Емануел Пају – флејта (Швајцарија) 

Светлана Дејановиќ-Аврамовиќ – пијано (Србија) 



18 Јули 2010 21:00 ч 

ДЕН НА ЕВРОПА НА ФЕСТИВАЛОТ ОХРИДСКО ЛЕТО 

Барокен оркестар на Европската Унија 

Диригент: Ларс Улрик Мортенсен 



19 Јули 2010 21:00 ч 

Валцери за пијано 

Петер Лаул – пијано (Русија) 



20 Јули 2010 21:00 ч 

В.Ф. Комисаржевска - Санкт Петерсбург, Руска Федерација 

Вилијам Шекспир: „Сон на летната ноќ“ 

Режија: Александар Морфов 



21 Јули 2010 21:00 ч 

КСЕНИЈА ЈАНКОВИЌ- виолончело, 

НЕНАД ЛЕЧИЌ - пијано 

Програма: Шуман, Рахмањинов. 



22 Јули 2010 21:00 ч 

Петрит Чеку – гитара (Албанија) 

244



23 Јули 2010 19:30 ч 


ЕЛИ АИНОСКА 

„ДВОЈНО КОДИРАЊЕ“ 


23 Јули 2010 21:00 ч 

Албански театар - Скопје, во копродукција со Национален Tеатар на Косово и Ибсен Авард 

2009 - Норвешка 

Хенрик Ибзен: „Пер Гинт“ 

Режија: Слободан Унковски 



24 Јули 2010 21:00 ч 

Македонска филхармонија 

Диригент: Павел Коган (Русија) 

Солисти: Виктор Третјаков – виолина (Русија) 

Наталија Лихопои - виолина (Русија) 



25 Јули 2010 21:00 ч 

Театарот на Армијата - Софија, Република Бугарија 

Антон Павлович Чехов: „Галеб“ 

Режија: Крикор Азарјан 



26 Јули 2010 20:30 ч 


Жарко Башески 

„Линк“ 


27 Јули 2010 21:00 ч 

Продукција Јоана Поповска - Битола, Република Македонија 

„Љубов моја“ - авторски проект на Јоана Поповска 



245

28 Јули 2010 21:00 ч 

Пјер Омаж – виолина (Франција) 

Мишел Бурдонкл – пијано (Франција) 



29 Јули 2010 21:00 ч 

Улица АРТ 26 - Скопје, Република Македонија 

„Децата на сонцето“, авторски проект на Петар Темелковски 



30 Јули 2010 21:00 ч 

Џулијан Рахлин – виолина/виола (Австрија) 

Итамар Голан – пијано (Израел) 



31 Јули 2010 21:00 ч 

Ро Меџик Театар - Даблин, Република Ирска 

Лорен Гауд: „Содома, моја љубов“ 

Превод и адаптација: Олвен Фуере 

Режија: Лин Паркер 



01 Август 2010 21:00 ч 

Николај Лугански – пијано (Русија) 



02 Август 2010 21:00 ч 

Младински камерен оркестар на Музичка младина на Македонија 

Диригент: Саша Николовски-Ѓумар (Македонија) 

Солист: Кох Габриел Камеда (Германија) 



03 Август 2010 19:00 ч 

Театар за деца и младинци - Скопје, Република Македонија 

„Бескрајни соништа“ 

Адаптација и режија: Боњо Лунгов 



246

03 Август 2010 21:00 ч 

Камерен оркестар на Словенечката филхармонија 

Солисти: Дарко Брлек – кларинет (Словенија) 

Ирена Коблар – пијано (Словенија) 


04 Август 2010 21:00 ч 

Гала оперски концерт 

Оркестарот на Македонската опера и балет 

Диригент: Феликс Коробов (Русија) 

Солисти од Македонската опера: Славица Петровска-Галиќ – сопран, Весна Ѓиновска-Илкова – 

сопран, Ирена Кавкалевска – мецо-сопран, Цветан Стојановски – тенор, Горан Начевски – 

баритон 

Солисти од Бољшој театарот: Марина Шутова – мецо-сопран, Роман Муравицкиј - тенор 



05 Август 2010 21:00 ч 

Трио Брамс (Русија) 



06 Август 2010 21:00 ч 

Градски театар - Истамбул, Република Турција 

Озен Јула: „Место во средината на земјата“ 

Режија: Нурулаx Тунџeр 



07 Август 2010 19:30 ч 

"ART POINT - GUMNO" ГО ПРЕТСТАВУВА ПАУЛО ГАИАД ОД БРАЗИЛ. 


07 Август 2010 21:00 ч 

Кирил Трусов – виолина (Русија) 

Александра Трусова – пијано (Русија) 



07 Август 2010 23:00 ч 

Владимир Четкар Квартет 

Владимир Четкар, Гитара, Вокал и композиции 

Хју Вајт, Клавијатури 

Џонатан Харви, Бас 

Бено Сатлер, Тапани 

Продажни места - Охрид: Кафе тераса Аквариус, Зи Зи Топ, Контакт Кафе Паб. 

Продажни места - Скопје: Југотон, Кафе Круг (Дебар маало). 



247

08 Август 2010 19:30 ч 


КАТЕРИНА АПОСТОЛСКА 

„VIRTUelle“ 


08 Август 2010 21:00 ч 

Хор „Св. Злата Мегленска“ 

Диригент: Летка Димоска-Полизова (Македонија) 



08 Август 2010 21:00 ч 


Драган Спасoвки - Охридски 

Мултимедијален проект: 

„Резонанца“ 

www.ohridski.com.mk 

Сцена : Галерија „Резонанца“ 

09 Август 2010 21:00 ч 

Турски театар - Скопје, Република Македонија 

Илхами Емин и Јордан Плевнеш: „Сијах Калем“ 

Режија: Владо Цветановски 



10 Август 2010 21:00 ч 

ФРАНЦУСКА ВЕЧЕР НА ФЕСТИВАЛОТ ОХРИДСКО ЛЕТО 

Шопенова вечер 

Четирите Балади на Шопен илустрирани од неговите писма 

Жером Гранжон - пијано (Франција) 

рецитатори: Изабел Тутон (Франција), Фредерик Сунак (Франција) 



11 Август 2010 21:00 ч 

Љубиша Кировски – виолина/виола (Македонија) 

Маја Шутевска-Кировска – пијано (Македонија) 



12 Август 2010 19:00 ч 

ВО ЧЕСТ НА 200 ГОДИНИ ОД РАЃАЊЕТО НА ШОПЕН 

ПРОМОЦИЈА НА ФИЛМОТ: 

„ШОПЕН: ЖЕЛБА ЗА ЉУБОВ“ 

Во соработка со Амбасадата на Република Полска во Република Македонија 


248

12 Август 2010 21:00 ч 

Рамзи Јаса – пијано (Египет) 



13 Август 2010 21:00 ч 

Квартет виолончела „Растрели“ 


14 Август 2010 21:00 ч 

Македонски народен театар - Скопје, Република Македонија 

Коле Чашуле: “Суд“ 

Режија: Љупчо Ѓорѓиевски 



15 Август 2010 19:30 ч 


СОФИЈА СЕМЕНПЕЕВА 

„МОЈОТ УНИВЕРЗУМ“ 


15 Август 2010 21:00 ч 

Денис Мацуев – пијано (Русија) 



16 Август 2010 21:00 ч 

Концерт на македонски уметници 



18 Август 2010 21:00 ч 

ЧЕШКА ВЕЧЕР НА ФЕСТИВАЛОТ ОХРИДСКО ЛЕТО 

Гудачки ансамбл со Вацлав Худечек – виолина (Чешка) 



19 Август 2010 21:00 ч 

Гудачки квартет „Кодаи“ (Унгарија) 

Гостин: Никола Паскалов – пијано (Македонија) 



249

20 Август 2010 20:00 ч 

СВЕЧЕНО ЗАТВОРАЊЕ 

Народен театар Војдан Чернодрински - Прилеп, Република Македонија 

Бертолд Брехт: „Кафкаски круг со креда“ 

Режија: Мартин Кочовски 



250

ПРИЛОГ 3 

ПРОГРАМА НА СКОПСКО ЛЕТО 2010 

21 јуни понеделник 

21.00 

Отворање на Скопско лето 2010 на првиот ден на летото и светскиот ден на музиката 

Концерт на Камерниот оркестар Almazian’s Obsession – Србија – Амбасада на Република Србија 

-Салон на МОБ 

13.00 - 01.0 

„Скопје прави музика” сцена “Сакам да свирам на плоштад”; сцена “Канал 103” плато пред 

МКЦ; сцена “Хип хоп” Геолошки институт 

22 јуни вторник 

20.30 

Театарска претстава ,,2012 последните македонци”– 

автори: Сашо Миленковски, Тихомир Спировски, 

Велика Стојкова – Серафимовска, Марко Коловски, 

Бојан Трифуновски, Љупчо Маневски, Снежана 

Балканска, Венко Серафимов - Драмски театар – Плато пред Музеј на Македонија 

23 јуни среда 

20.30 

Фото изложба „Варијации и структури” на Илија 

Узуноски – Австралија – Агенција за иселеништво на Р. Македонија 

- Културно информативен центар - Скопје 

24 јуни четврток 

12.00 

Промоција на книгата „Скопје и скопската 

област од VI до крајот на XIV век” од Милан 

Бошковски – Издавач: „Македонска реч” 

– Национална галерија на Македонија – 

Даут пашин амам 

20.30 

Ревија - „Народната носија, знак за сопствено препознавање и опстојување”– Ансамбл „Орце 

Николов” - Плато пред црквата „Св. Спас” 

25 јуни петок 

17.00 - 21.00 

Ликовни интервенции во простор „Микро – скопски 

наративи” – куратор: Горанчо Ѓорѓиевски, „Во името на…” - Дијана Томиќ – Радевска, 

„Упатство 

за одржување” - Марија Ветероска, “In – out – 

energy” - Благојче Наумовски – Бане, „Знаците на 

ирелевантноста” Тања Таневска, „Уметникот 2 - кафе и цигари” Атанас Ботев - Друштво на 

ликовни уметници на Македонија – Централно градско подрачје 

26 јуни сабота 

20.30 

Концерт на Хорот на Македонската Опера и Балет – диригенти: Ѓурѓица Дашиќ и Јасмина 

Ѓорѓеска, Андреја Наунов – пијано – Факултет за ликовна уметност -Сули ан 

27 јуни недела 

21.30 

Премиера на кореодрамата “Паго суно” - (Скршен сон) - музика: Бајса Арифовска, кореографија 

и режија: Јагода Сланева – Продукција Скопско 

лето - Музеј на Македонија – Куршумли ан 

251

28 јуни понеделник 

21.30 

Реприза на кореодрамата “Паго суно”- (Скршен сон) - музика Бајса Арифовска, кореографија и 

режија: Јагода Сланева – Продукција Скопско лето - Музеј на Македонија – Куршумли ан 

29 јуни вторник 

20.30 

Концерт и промоција на ЦД на „Скопскиот дувачки квинтет” - Васил Атанасов – обоа, Ванчо 

Аревски – флејта, Ристо Ѓоревски – кларинет, Марјан Милошевски – фагот, Александар Гошев - 

хорна 

– Национална галерија на Македонија – Даут пашин амам 

30 јуни среда 

20.30 

Премиера на балетската претстава „Изгубена верба” – современ, танц, музика: Љубомир 

Ангелов - Љупа, идеја и кореографија: Саша Ефтимова – Македонска Опера и Балет – Салон на 

МОБ 

21.30 

Концерт „Вечер на Zbignew Presiner” - Дуња Иванова – пијано - Национална галерија на 

Македонија – Предворје на Даут пашин амам 

1 јули четврток 

20.30 

Концерт на Камерниот оркестар на Македонската Опера и Балет, диригент: Саша Николовски - 

Ѓумар, 

солисти: Елена Мисиркова – Лоза - пијано, Илија Зимбо - флејта – Сала „Империјал” – 

Македонска Опера и Балет 

21.30 

Премиера на театарската претстава – „Спиноза” од Гоце Смилевски, режија: Зоја Бузалковска – 

Мал 

драмски театар – Битола, Драмски театар – Скопје, Македонски народен театар – Скопје – 

Факултет за ликовна уметност-Сули ан 

3 јули сабота 

20.30 

Концерт на Елена Шумановска – харфа, Анета Димитриевска – флејта к.г. - Национална 

галерија на Македонија – Даут пашин амам 

5 јули понеделник 

20.30 

Концерт на Емил Рибарски – пијано - Музеј на град Скопје 

21.30 

Концерт на групата INFUSE – Светлана Јовановска – вокал, Влатко Георгиев – клавијатури, 

Дејан – Дино 

Милосављевиќ – тапани, Зоран Костадиновски – електрична гитара - Музеј на Македонија - 

Куршумли ан 

6 јули вторник 

21.00 

Ликовни интервенции, инсталации и перформанси „Во движење” - aвтори: Даниел Коцев, Ивана 

Лазаревска, Маја Стојанова - Музеј на град Скопје 

21.30 

Монодрама „Сребрена свадба” на Катина Иванова од Габриел Гарсија Маркес, режија: Звезда 

Ангеловска – Македонски народен театар 

7 јули среда 

20.30 

Изложба на графики „Море на светлината” на 

Влахо Бранѓолица - Културно – информативен 

центар – Скопје 

252

21.30 

Модна ревија и изложба „Музиката и дизајнот” 

на Академија Италијана – Плато пред Дом на АРМ 


20.30 

Фото изложба „Хуманитас” од Александар Баер - Австрија - Музеј на град Скопје 

21.30 

Премиера на мултимедијалната театарска ретстава „3327 (Деветте книги на Никола Тесла)” – 

текст, режија, сценографија и видео концепт: Златко Славенски – продукција Литл Брадр - 

Факултет за ликовна уметност - Сули ан 

9 јули петок 

20.30 

Изложба на слики од циклусот „Пасторален Орфеј” и „Сакраликум” на Димитар Стојчевски - 

Национална галерија на Македонија - Чифте амам 

21.00 

Концерт на Ансамбл „Кочо Рацин” - Македонија и КУД „Разиграна Македонка”, Австралија – 

Плато 

пред Дом на АРМ 

21.30 

Реприза - на мултимедијалната театарска претстава „3327 (Деветте книги на Никола Тесла)” – 

текст, режија, сценографија и видео концепт: Златко Славенски – продукција Литл Брадр - 

Факултет 

за ликовна уметност - Сули ан 


20.30 

Концерт „Јано мори” - Јаков Дренковски 

- Факултет за ликовна уметност - Сули ан 


20.30 

Концерт „Темјаника” - Пепи Ренџов – Предворје на 

Црква “Св Богородица” - Скопје 


20.30 

Театарска претстава „Мушичка” – Аџело Беолко – Руцанте, режија: Никола Ристов – Н.Т. 

“Јордан Х.К.– Џинот” – Велес - Музеј на Македонија – Куршумли ан 


20.30 

Концерт на пијано трио „СеМаНа” – Нанко Димитров – виолина, Маја Патронева – пијано, 

Сета Балтајан – виолончело – Бугарија – Музеј на град Скопје 


20.30 

Концерт на ансамблот „Вокали”- Ирена Крстевска – сопран, Гонца Богоромова – сопран, 

Надежда 

Петровска – мецосопран, Дејан Тошев – тенор, Кристијан Антовски – баритон, Андреја Наунов 

– бас и пијано – Улица „Македонија” пред книжарницата „Култура” 

21.00 

Инсталации во простор „Портите на Скопје” – автори: Ведран Бојановски, Олгица Димитровска, 

Љубиша Камењаров, Андреј Митевски – Централно градско подрачје 


20.30 

Концерт на Ана Синицки - мецосопран и Немања Богуновиќ – гитара – Србија – Музеј на град 

Скопје 

253


20.30 

Концерт на дуо Нада Талеска – сопран, и Марија Наумовска – сопран, Андреја Наунов - пијано 

- Музеј на град Скопје 

21.00 

Видеографија на регионот: Нова продукција во Србија /2008 – 2010/ - уредник на проектот и 

селектор на програмата Александра Секулиќ, гостин на вечерта Бошко Простран – Србија - 

Асоцијација за култура и уметност „Нова линија”– Скопје - Факултет за ликовна уметност - 

Сули ан 


20.30 

„Извесен поглед” - видео од Словенија – гостин, 

видео автор: Ања Медвед – Асоцијација за 

култура и уметност „Нова линија” – Скопје | 

- Факултет за ликовна уметност - Сули ан 

21.00 

Изложба на слики „Ретро” на Стојче Тоциновски 

– Музеј на град Скопје – Графичко студио 


20.30 

Премиера на театарската претстава „Владимир. Косара. И љубовта.” -текст: Загорка Поп - 

Антоска Андовска (Македонија/, режија и концепт: Слободан Милатовиќ (Црна 

Гора),продуцент: Фестивал Барски Љетопис (Црна Гора) копродуцент: Скопско лето 

(Македонија) - Музеј на Македонија – Куршумли ан 

25 јули недела 

20.30 

Наградени филмови од АстерФест 2010 – Музеј на град Скопје 


20.30 

Концерт на Марија Михајловска – виолончело, 

Едита Хаџи Хамза – пијано, Маја Михајловска 

– виолончело, Милан Јанкулоски - пијано - 

Факултет за музичка уметност Скопје и Музичка 

младина на Македонија - Музеј на град Скопје 

27 јули вторник 20.30 

Дувачки секстет Ad Gloriam Brass – Хрватска, 

Стјепан Филипиќ - труба, Игор Хрустек - труба, 

Томислав Павер - труба, Срѓан Пеиќ - рог, 

Марио Шинцек - тромбон, Данијел Рајковиќ - туба, 

гостин: Роберт Јамбрушиќ – удиралки 

– Факултет за ликовна уметност - Сули ан 


20.30 

Концерт на Томче Атанасов – обоа, Катерина Гелебешева, пијано - Музеј на град Скопје 


20.30 

Изложба на слики Јосип Аго Скендеровиќ 

– Хрватска – Заедница на Хрвати во Р.Македонија – Културно информативен центар 


20.30 

Концерт на Ансамблот за народни игри и песни на Македонија - „Танец” - Плато пред Дом на 

АРМ 

254

Прилог 4 

Програма на 

Струшките вечери на поезијата 2011 година 

24 август (среда) 

10:00 Полагање цвеќе пред Спомен домот на Браќата Миладиновци 

12:00 Поставување спомен плочи: на Мостот на поезијата, пред Домот на 

поезијата и oткривање на биста на Гане Тодоровски 

25 август (четврток) 

10:00 Садење дрво во Паркот на поезијата 

Место: Паркот на пеозијата 

11:00 Отворање на Спомен домот на Браќата Миладиновци 

Место: Домот на Браќа Миладиновци 

12:00 Прес конференција со Матеја Матевски добитник на Златен венец на 

СВП за 2011 год. 

Место: хотел “Дрим”, “Пијано бар” 

13:00 Коктел за учесниците од градоначалникот на општина Струга 

Место: хотел “Дрим”, летна тераса „Струшки кепенци“. 

17:00 Поетски омаж на Блаже Конески, по повод 90 г.од неговото раѓање. 

Место: хотел “Дрим”, “Пијано бар” 

18:00 Отворање изложба на фотографии по повод 50 години Струшки вечери на 

поезијата 

Место: хотел “Дрим” 

19:00 Прием за учесниците на Струшките вечери на поезијата 2011 година 

Место: тераса на хотел „Дрим“ 

21:00 Свечено отварање на 50-те СВП со музичка изведба на „Т’га за југ“, во 

интерпретација на тенорот Благој Нацоски 

Место: Мостот на поезијата 

24:00 Ноќ без интерпункција 

- претставување на Хироши Танучи, јапонски поет, добитник на наградата 

на УНЕСКО за најдобра дебитантска книга 

- музичко-поетска изведба 

- настап на млади поети и учесници од земјата и светот 

Место: истек на реката Црн Дрим 

26 август (петок) 

09:00 Симпозиум на тема: „Може ли убавината да го спаси светот” модератор: 

академик М. Ѓурчинов, воведен збор: академик Игор Волгин, Русија 

Место: Хотел „Дрим“, Конгресна сала 

11:30 Прес-конференција со добитниците на Златен венец присутни на 50 

годишнината на СВП. 

Врачување на Златните венци на претставниците од Чиле и Русија за Пабло 

Неруда и Јосиф Бродски. 

Омаж на починатиот лауреат од Кина, поетот Лу Јуан 

Место: хотел „Дрим“, Пијано бар 

12:30 Прес-конференција: Прогласување на добитникот на наградата “Браќа 

Миладиновци” за 2011 година 


17:00 Поетски омаж на: Анте Поповски, по повод 80г. од неговото раѓање 


18:00 Промоција на антологијата посветена на поезијата од словенските земји 

Место: хотел „Дрим“, национална летна тераса „Струшки кепенци“ 

20:30 Проекција на филм посветен на Струшките вечери на поезијата во 

португалска продукција на авторите А. Соарес и С. Сантос (da se navede imeto 

na filmot) 


21.30 Промоција на француското издание - „Златна книга за Струга“ посветена 

на Струшките вечери на поезијата 

255


22:30 Вечер на современата поезија од Република Македонија 



- Вечер на хаику поезија 

- музичко-поетска изведба 



27 август (сабота) 

10:00 Промоција на книги од добитниците на наградата Браќа Миладиновци 

преведени на странски јазици 

Место: предворје на манастирската црква „Св. Богородица”, Калишта 

12:00 „Матине”, меѓународно поетско читање 

Место: предворје на манастирската црква „Св. Богородица”, Калишта. 

18:00 Излет во Охрид и разгледување на културните споменици во градот 

(странски учесници) 

21:00 Поетски портрет на добитникот на Златниот венец за 2011 год. Матеја 

Матевски 

Место: Катедрална црква „Св. Софија”, Охрид. 



- музичко - поетска изведба 


28 август (недела) 

10:00 Излет до манастирот Св.Наум (со брод и автобус) 

12:30-16:00 Пикник во Св.Наум 

15:30 In Vino Veritas: прогласување на најдобрата песна посветена на 

виното 

16:00 Враќање во Струга со брод и со автобус 

20:30 „Мостови”, Меѓународен митинг на поезијата и врачување на наградите 

„Златен венец”, „Браќа Миладиновци” и „Мостови на Струга” награда на 

УНЕСКО и Струшките вечери на поезијата и награда на иселениците 

„Стојан Христов“ 

23:00 Средба со учесниците 

Место: хотел „Дрим“ летна тераса 

29 август (понеделник) 

10:00 Поезија на пат: Заминување на учесниците од Струга во други градови 

во Македонија 

30 август (вторник) 

10:00 Средба со добитникот на Златниот венец 

Место: простории на ДПМ, Скопје 

13:00 Поетско матине Матка 

Место: манастир Св. Андреја, Матка 

21:00 Меѓународен поетски митинг 

Место: Сули –Ан, Скопје_ 

256

ПРИЛОГ БР. 5 

P R O G R A M A 

NA MARKETING AKTIVNOSTI ZA MODELOT 

GENERALEN SPONZOR 

NA FESTIVALOT "OHRIDSKO LETO" VO 2006 

Generalniot sponzor, Ekskluzivniot sponзor,Zlatniot sponzor i Glavnite 

sponzori se strateшки partneri na Festivalot i se inkorporirani vo Klubot 

na prijateli - partneri na Festivalot 

Finansisko uчestvo na Generalniot sponзor e 50 000 eвra. 

1.Mediumska prezentacija 

- Afirmacija na Generalniot sponzor na site pres-konferencii i istapuvawa 

vo javnosta na pretstavnicite na "Ohridsko leto": 

- Pravo na prisustvo na svoj pretstavnik na site pres-konferencii {to gi 

organizira Festivalot i na istite da moè da se vklu~i aktivno so svoi idei, 

sugestii i izjavi, a koi se vo interes na zaedni~kata sorabotka; 

- Objavuvawe so kajron na imeto na Generalniot sponzor pri TV prenosot od 

sve~enoto otvorawe и sveчenoto zatvarawe na Festivalot; 

- Objavuvawe so kajron naslovot na Generalniot sponzor pri emituvaweto na 

site prvi televiziski snimki od festivalskata programa. 

- reklamirawe na Generalniot sponzor pri emituvawe na glavniot TV spot na 

Ohridsko leto na MRTV i lokalnite TV stanici kako i emituvawe na radio 

spotot na Makedonsko radio и drugite lokalni radio stanici( so podgotven 

medium plan); 

- reklamirawe na Generalniot sponzor (nivni dv spot) na video bimovi 

postaveni na nekolku lokacii vo vreme na фестивалот секој ден поставен на 

плоштадот како и пред и после одржување на фестивалот; 

- Reklamirawe na Generalniot sponzor na Bilbordi postaveni vo nekolku 

gradovi vo RM (Ohrid,Bitola и Skopje), 

- Рекламирање на Генералниот спонзор на десетици сити лајтови поставени низ 

локации во Охрид и други градови низ Македонија 

- Рекламирање на два билборди - постојани (поместени на влезовите на Охрид од 

страна на Скопје и од страна на Битола) и три постојани поставени на покривот на 

Дирекцијата на фестивалот, 

Internet prezentacija 

- Na Internet ќe se prezentira programata na Festivalot kako i prezentacija 

na Generalniot sponzor 

Veb strana na "Ohridsko leto": www.ohridsko leto.com.mk www.ohridsummer.com.mk 

257

- Na naшata вeb strana postojano objavuvawe na amblemot na generalniot 

sponзor kako и moжnost za konekcija preku naшiot sajt na sajtot na generalniot 

sponзor, 

3.Internacionalen marketing 

- Рeklamirawe na Generalniot sponzor pri наши средби со Европските фестивали 

со кои соработуваме во ЕФА 

- Рекламирање на Генералниот спонзор при наше учество на Берзи за културен 

туризам во Европа 

Izdanija na Festivalot 

- Predlagame da vo katalogot na festivalot svoe pismeno obraќaњe do 

publikata da ima Generalniot sponзor, 

- Peчatewe и distribucija preku novini na 40 000 flaeri so programata na 

Ohridsko leto и Klubot na prijateli na 5 dena pred poчetok na Ohridsko leto, 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponзor zaedno so Ohridsko leto na 

plastificirani znamiwa (60 na 60 sm) koi ќe bidat postaveni sekade niz gradot 

Ohrid) 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor na три stranи (прва 

внатрешна,последна внатрешна и прва од клубот на пријатели) vo publikacijata - 

Katalog na "Ohridsko leto", tira` 3.000 prim.; 

- Pojavuvawe na logoto na Generalniot sponзor na повеќе места низ каталогот , 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor vo broшiranoto џепно 

izdanie za festivalskata programa, tira` 10.000 primeroci; 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor na заеднички плакат за 

свеченото отварање, 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor na festivalski plakati B-2 

format поставени во Охрид и други градови низ земјава; 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor vo ve~ernite programi 

(muzi~ki-dramski) od festivalskite priredbi за секој посетител, tira` 15.000 

primeroci; 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor na zadninata na site vlezni 

bileti za festivalskite priredbi (tira`: 50.000); 

- Objavuvawe na amblemot na Generalniot sponzor na mali znamenca postaveni 

na stalak-znamenca. 

- Објавување на Генералниот спонзор на ФЕСТИВАЛСКИ ГЛАСНИК (на прва 

внатрешна страна и заедно со клубот на пријатели, обраќање во име на Клубот на 

пријатели), 

- Objavuvawe na amblemot na multimedijalno CD како визит карта на фестивалот 

со линк на вашата веб страна, 

258

- Објавување DVD izdanie na festivalot (во кое е сместен и ваш промотивен видео 

спот), 

- Objavuvawe na amblemot zaedno so Ohridsko leto na 

penkala,notesi,zapalki,maici,kapciwa,taшni,шeќerчiwaza kafe 

- Objavuvawe na amblemot na site propusnici, PRESS karti и drugi. 

Protokol 

- Vklu~uvawe na opredelen broj na lica od rakovodniot sostav na Generalniot 

sponzor vo prioritetniot protokol na Festivalot; 

- Obezbeduvawe na posebni propusnici za besplatno sledewe na site 

festivalski priredbi za delovni partneri na Generalniot sponzor i za 

~lenovite na firmata (so prethodna najava); 

Drugi aktivnosti 

- Postavuvawe na znamiwa na jarbol na Generalniot sponzor na scenite kade ќe 

se odvivaat pretstavite kako и na sediшteto na festivalot; 

- ^lenstvo na 2 lica od Generalniot sponzor Klubot na strateшki prijatelipartneri 

na Festivalot; 

- Generalniot sponзor e pretsedavaч na Klubot na prijateli na festivalot, 

- Distribucija na propagandni materijali na posetitelite na festivalskite 

priredbi шto ќe gi dostavi Generalniot sponzor; 

- Застапување на обележјата на Генералниот спонзор во просториите на дирекцијата 

каде ќе се одржуваат секојдневни прес конференции, 

- Otvorawe na Informativnio centri vo Skopje и Bitola kade ќe se 

distribuiraat и ваши пропагандни материјали покрај нашите, 

Modelot e otvoren i za Vaшi predlozi 

ZA 'OHRIDSKO LETO' ZA GENERALNIOT SPONZOR 

_______________________ _________________________ 

Прилог бр 5. Примерок на маркетинг пакет за Генерален спонзор 

259

ЛИТЕРАТУРА 

94.) Audit Commision,The road to Wigan pier:Managing Local Authority 

Museums and Art Galleries,London,HMSO,1991 

95.) Advertaising Association,The lifestyle Pocket Book 1992.Hanley,NTC 

Publications,1992 

96.) Abbott, V.Eguestrian Centres:The value of small buisiness 

marketing,Dissertation,BA Leisure Marketing,Bournemouth 

university,1995 

97.) Anholt S.,”Handbook on Tourism Destination Brending”,WTO,2009 

98.) Аврамоски.М. Маркетинг на големите манифестации, ФТУ, 

Охрид,1996, 

9. Borden D.,”The concept of marketing mix”,Allyn and Bacon 

Inc.Boston,1971 

10. Видиќ Н., Манифестациски туризам и туризам догаѓаја, ТИМС- Нови 

Сад, 2010 

11. Getz D,”Event management and event tourism”,New York,1997 

12. Craik, J.The social impacts of Tourism.In frontiers in Australian 

Tourism: The search of New perspectives in Policy development and 

research ,Canbera:Bureau of Tourism,1988,p.17-31 

13. Dobre R.,Ruskovic P.,Civljak M.,”Menagment turistickih 

destinacija”,Visoka skola za turisticki menagment, Sibenik,2004 

14. Илиеска К.,”Интернет Маркетинг-предизвик на туризмот во 21от 

век”,Меѓународен симпозиум”Туризмот во 21 

век”,ФТс,Скопје,2008 

15. Градишка-Теменугова О., Македонскиот туризам во услови на 

глобална криза, Зборник на трудови на X-та Меѓународна 

конференција “Туризмот во услови на глобална економска 

криза”,Факултет за туризам и угостителство,јуни,Охрид 2009 

16. Hepner H.W.”Advertising”,McGrew Hill,new York,1966 

17. Hall,C.M.”Hallmark Tourist Events –impacts,Management and 

planning, London: Belhaven Press 

18. Јаќоски Б.,Шулеска-Циунова А.,Маркетинг менаџмент 

Економски факултет,Скопје, 2004 

19. Ja}oski,B. Marketing ,Економски факултет,Skopje,2002 

20. Ja}oski,B. i Risteska,S.J.Marketing politika na ceni, 

Економски факултет,Skopje,2004 

21. Јаќоски Б., i Risteska,S.J. Стратегиски маркетинг ,Економски 

факултет, Skopje, 2003 

22. Yeoman I.,Robertson M.,All-Knight J.,Drummond S.,McMahon- 

Beattie, Festival and Events Management,Oxford,2004 

23. Jobber D. The Principles and Practice of Marketing, London, 

McGraw-Hill, 1995 

24. Kotler,P. Principles of Marketing, Prentice Hall,2004 

260

25. Коруноски С.,Културно наследство”,ФТУ,Охрид,2008 

26. Косарков Љ. Менаџмент на културните манифестации во 

туризмот, Зборник на трудови на Меѓународен симпозиум 

“Туризмот во 21 век”,Факултет за туризам,Скопје, септември 2008 

27. Lancaster,G, and Massingham,L.Essentials of Marketing, London, 

McGrew-Hill,1993 

28. Ljubljana festival, www. .ljubljanafestival.si, 

29. Miladinoski S. Me|unaroden Marketing, FTU.Ohrid,2004 

30. Miladinoski S. i Ja}ovski B. Marketing i upravuvawe so 

marketing, ФТУ,Ohrid,2005 

31. Miladinoski S. i Miladinoski S. Marketing vo turizmot, 

ФТУ,Ohrid,2006 

32. Миладиноски С.,Миладиноски С.,Интернет маркетингот во 

функција на стабилен и брз развој на заедницата, Зборник на 

трудови на Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 

век”,Факултет за туризам,Скопје, септември 2008 

33. Мирчевска Т., Секулоска Н., Башеска М.,Значењето на 

интегрираните маркетинг комуникации за развој на туризмот во 

Република Македонија, Зборник на трудови на X-та Меѓународна 

конференција “Туризмот во услови на глобална економска 

криза”,Факултет за туризам и угостителство,јуни,Охрид 2009 

34. Marinoski N.”Туристичка Географија,ФТУ,Охрид,2002 

35. Murray J. and Summer D. Adding value to the Information tehnology 

function.”Information Systems management”, p.58-59 

36. ScotMcCabe,”Marketing Communications in Tourism and 

Hospitality”,Elsevier L.td,2009, 

37. Richards,Greg: Europian Cultural Tourism: Paterns and 

prospects.Planing Cultural Tourism in Europe.,Boekman Foundation, 

Amsterdam 1999 

38. Resinger,Yvette,”Tourist-Host Contact as a Part of Cultural 

Tourism”,World lesure and Recreation,1994, 

39. Rheingau music festival, www.rheingau-musik-festival.de 

40. Секулоска Н.,”Промоција”Економски факултет Скопје,2000, 

41. Стојаноски Ј., Маркетинг истражување(авторизирани 

предавања),ФТУ,Охрид, 2010 

42. Симонческа Л.,”Промотивни активности во 

туризмот”,ФТУ,Охрид.2005, 

43. Судар Ј.,Келлер К.,”Промоција”,Информатор,Загреб,1991 

44. Силјаноска Ј.,Ангелоска М.,Промоцијата и програмта за 

истражување на туристичкиот производ, Зборник на трудови на 

Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 век”,Факултет за 

туризам,Скопје, септември 2008 

45. Стојаноска С. Конкурентноста на Македонскиот туризам, 

Зборник на трудови на Меѓународен симпозиум “Туризмот во 21 

век”,Факултет за туризам,Скопје, септември 2008 

46. Sambrook C.Hard sell holidays, Marketing, 1990 

261

47. French Y. Public Relations for Leisure and Tourism, Longman, 1994 

48. Headland Women keeping fit,New Leisure Markets report, Cleveland, 

Headlind,1993 

49. Comunicating Heritage- A Handbook for the Touris sector, UNWTO, 

Madrid, Spain, 2011, 

50. Central Statistical office, Social trends23, London,HMSO,1993 

51. Strezovski, Z. Menaxerskite timovi vo Hotelsko- 

ugostitelskite objekti na Ohridskoto krajbre`je, 

sostojba i perspektivi,FTU Ohrid, 2006. 

52. Strezovski Z., Marketing vo menaxirawe na 

festivalite,меѓународна konferencija, Generalno sobranie 

na EFA, Brno, ê{ka, 2005god. 

53. Strezovski, Z. “Промоцијата како инструмент во 

брендирањето на Република Македонија како туристичка 

дестинација”Втор Меѓународен научен конгрес под наслов 

“Влијанието на туризмот врз економскиот развој,УТМС, 

Скопје,2011 

54. Стрезовски З., “Branding Macedonia as a tourist destination in 

Europe-What is done and what shell be done? International 

conference “Contemporary trends in Tourism and 

hospitality”,Novi Sad,Srbija,2011,page:2 

55. Europian Festival Asociation, Still so much to be done – Challenges for 

culture in Europe, 2006 

56. Martha Hostteter, The Marketing of Culture,2003 

57. William.B.Scott & Peter M.Rutkoff, The Arts and the City, Johns 

Hopkins University Press,2001 

58. Karen Brooks Hopkins & Carolyn Stolper Freidman, Succesful 

Fundraising for Arts and Culture Organizations, Greenwood 

publishing, 1997 

59. Eliot W.Eisner, The Arts and Creation of Mind, Kale University Press, 

2002 

60. Ami Neiberger – Miller, Branding for Nonprofits:Developing identity 

with integrity, 2007 

61. Prague spring festival, www.prague-spring.net 

62. Stanley Weinstein, The Complete Guide to Fundraising Mangment, 

ACFRE, 2005 

63. Stephen C.Nill, Building Support Through Public speaking, Hildy- 

Renaissance Press, 2005 

64. Tum,Norton,Wright,”Menagment of Event of operations”,Oxford,2006 

65. Група на автори, Како до сопствен бизнис,Центар за развој на 

нови бизниси,Универзитет Св.Кирил и Методиј,Скопје, 

ноември,2007 

66. N.U.Festival ohridsko leto, 40 godini festival Ohridsko 

leto, Monografija, Ohrid,2000 

67. N.U.Festival ohridsko leto, 50 godini festival Ohridsko 

leto, Monografija, Ohrid,2010 

262

68. Henley centre for Forecasting, Leisure Futures,1994 

69. Церовиќ З.,”Хотелски менаџмент”,Факултет за свеучилиште и 

хотелски менаџмент,Опатија,2003 

70. Шешиќ Б.Основи методологије друштвених наука,научна книга 

Београд,1988 

71. [uklev, B. Menaxment, UKIM,Skopje,2005 

72. Sharon Zukin, Culture and Capital in Urban Change, Rutgers 

University Press, 1990 

73. Beogradski teatarski festival,40 godini BITEF festival, 

Monografija,2006, 

Стратегии, Програми, Анализи, Извештаи,Papers 

1.Н.У. Фестивал Охридско лето, Статут на фестивалот,2005год 

2.Статистички годишник на Државниот завод за статистика,Скопје2009 

3. Стратегија за развој на туризмот на Република Македонија 2009-2013 

4. Програма на активности на Агенцијата за промоција на туризмот на 

Р.Македонија за 2009,Службен весник на Р.М., јануари, 2009 

5. Извештај за реализирани активности на Агенцијата за промоција и 

подршка на туризмот,Струга 2010 

6. Меѓународен семинар со тема “Брендирање на туристичка 

дестинација”Римини, Италија,октомври, 2009 

7. Извештај на Европската Комисија за напредокот на Р.М. за 2010 

8. Програма на Влада на Р.М. од 2008-2011 и 2011-2015, 

9.Tourism-Linking cultures :UNWTO launches world tourism day, official 

papers,UNWTO,Madrid,2011 

10.World Tourism organization,Marketing papers number 1,Madrid,2001 

11.World Tourism organization: Tourism Promotion in Foreighn 

markets,papers, Madrid,1999 

263

univerzitet “sv. kliment ohridski ”- bitola fakultet za turizam i ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?