19.09.2013 Views

ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...

ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...

ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ka <strong>ADB</strong>: Ka Lad ban kham sngewthuh ïa ka Asian Development <strong>Bank</strong> 3<br />

Na ka bynta ka thain Asia-Pacific, ka <strong>ADB</strong> ka long ka b alai ha ki jingai jingiarap (hadien ka sorkar Japan bad ka<br />

World <strong>Bank</strong>) haba ki ram kiba ka ai sha ki DMC ki poi kumba $5 haduh $6 billion ha ka shisnem. Ka <strong>ADB</strong> kum ba<br />

ka long mynta ka kham ialeh ban pynkhlain bei tyngka sha ki kam jong ki seng/riew shimet (private sector) ban<br />

kyrshan ia ki prokram jingpynkylla (structural adjustment) kumba lah buh da ka IMF, bad ban pyntreikam ia ki ain<br />

khaii pyr<strong>the</strong>i (global trade rules). Ka long ruh kaei kaei kaba sngewphylla ban tip ba kine ki mat ba la pyntreikam da<br />

kane ka seng ki long kiba dang don jingduna ha ka rukom pyniaid ia ki, ha ka liang ki ain jingiada kiba i troin, bad<br />

ki loan sha ki sorkar khlem ka jingpyntip ia ki nongshong shnong. Ka <strong>ADB</strong> ka dang lah ban leh kumne namar ka trei<br />

ha ka rukom ba jar jar bad lyndet, khnang ban ym khring kano kano ka jing ud ne ujor na ki paitbah. Wat lada ki<br />

sengpyr<strong>the</strong>i khihlang kiba khmih bniah ia kine ki sengpyr<strong>the</strong>i bei tyngka (international financial institutions) ki lah<br />

ban pynseisoh ha da kaba pynbor ia ki MDB- khamtam ia ka World <strong>Bank</strong>- ban kham pynbun ia ka bor synshar sha ki<br />

paitbah bad ban pyntrei ia ki ain treikam ka ban iada ia ka mariang bad ban iarap ia ki kam pynroi kiban neh<br />

(sustainable development), ka <strong>ADB</strong> kam shym pat da long ka kongsan ha ka rukom pyntreikam ia kane, ha ki<br />

mat treikam jong ka.<br />

Ka long kaba donkam eh ba ki seng bhalang ha Asia (Asian civil society) kin <strong>the</strong>w bad peitbha ia ka <strong>ADB</strong>. Ha ka<br />

jingpynkhlain bor ialade da kaba pyniaid ha kata ka rukom, lyngba ka Regional Cooperation Strategies 4 , ba kan<br />

iohnam kum ka nongiarap ha ki jingiasyllok jong ki thain (regional cooperation), ka <strong>ADB</strong> ka la nang oh dur ia ki<br />

kam pynroi jong ki ri synshar khadar paitbah (democracy), sorkar komunist, bad ki ri ba la pyniaid da ki shipai ha ki<br />

thain. Ka <strong>ADB</strong> ka buhrieh ia ki jingkthah halor ka mariang bad ka imlang sahlang da kaba kdew ia ki jingmyntoi ki<br />

bal ah ban ioh na ki loan jong ka. Ka jingairam jong ka, ka long kaba kham kongsan ha kaba iadei bad ka<br />

jingiasngewthuh jong ki MDBs ban pyntreikam ia ki projek kiba bun jingma (risk)/ heh buskit (reward) ha ki<br />

por kiba dang wan.<br />

Ki seng bhalang (Civil Society Organisations- CSO) kiba snoh kti ha ki kam (campaign) ban iakhih bad ban pynkylla<br />

ia ki rukom treikam ka <strong>ADB</strong>, ki kham khuslai ia:<br />

● Ka jingiashimbynta jong ki paitbah (Public participation) ha ki rukom pyrkhat bad jingshna (design),<br />

ki rukom pyntreikam (implementation), ki rukom khmih bad <strong>the</strong>w bniah (monitoring and evaluation)<br />

ia ki projek jong ka <strong>ADB</strong>.<br />

● Ka jingkthah jong ki prokram bad ki projek jong ka <strong>ADB</strong> ia ka imlang sahlang bad ka mariang (<strong>the</strong><br />

social and environmental impacts), ka jingbahkhlieh/ jingmynjur (accountability/willingness) jong<br />

ka <strong>Bank</strong> ia kine ki jingkhtah, bad kumjuh ruh ban wad ia ki lad ki lynti ban pynsangeh noh ia ki.<br />

● Ka jingdonkam ban leh jarjar (secrecy) ia ki rukom pyniaid pyntreikam bad ki jingshimrai jong ka<br />

<strong>ADB</strong>.<br />

Ka Jingduna ha ka jingbympyni hok ki rukom treikam bad ka jingiashim bynta ban seisoh (Lack of<br />

Transparency and Meaningful Participation)<br />

Ka jingkthah ba sniew jong ki projek ka ju long na ka daw ba ia ki kam pynroi la ju pyntreikam khlem ka jingpynkhreh<br />

kaba biang bad/lane ka jingpyntreikam ka long ka bym da biang bha. Ki kam jong ka <strong>ADB</strong> barabor, la ju pyniaid<br />

khlem ka jingpyntip bad khlem ka jingiashim bynta lang jong kito ki briew kiba shah kthah ha kine ki projek, ki<br />

sengbhalang ruh bad teng teng, haduh ki briew sorkar jong ka ri kaba shimram. Bunsien ki sorkar lane ki seng<br />

shimet (companies) kiba iakren bad phylliew bad ka <strong>ADB</strong> ha ka ban shim ia kano kano ka rai, kim ju kynthup ia ki<br />

trai shnong bad ki riew shnong, wat lada dei kine ki nongshong shnong ki ban shah kthah jur ha ki projek. Ka rai<br />

jingpyntreikam ha ki kam pynroi dei ban kynthup ia ki kynhun bad nong ioh bynta (stakeholder) na baroh ki liang<br />

namar ki ri ki dei ban kitkhlieh ha kaban siew biang ia ka tyngka kaba ki shim ram; khatduh khatwai, man la ki<br />

projek thymmai ba lah kohnguh, ki nang pynkiew ia ka jingshah ram jong kine ki ri bad ki nongshong shnong.<br />

Ka <strong>ADB</strong> ka kynthup ia 63 tylli ki sorkar ri, bad ia ki rukom treikam jong ka la bei tyngka da ka pisa siewkhajna jong<br />

ki traishnong jong kine ki ri. Ka jingshisha ba kane ka dei ka seng bei tyngka da ki paitbah (publicly-funded institution)<br />

ka pyni ba ia ki rukom pyntreikam bad ki jingrai jong ka <strong>Bank</strong>, dei ban pyllait paitbah bad ai jubab sha ki paid<br />

nongshong shnong jong kine ki ri khnang ban kham seisoh ha ki rukom treikam jong ka. Ka dei ban mih khmat na ka

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!