ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
42 Ka <strong>ADB</strong>: Ka Lad ban kham sngewthuh ïa ka Asian Development <strong>Bank</strong><br />
6<br />
Ki jingtrei hok ha ka <strong>ADB</strong> (<strong>ADB</strong> Transparency)<br />
Kumno ban ioh Jingtip lynba ka <strong>ADB</strong><br />
Ka ka lynnong la pynbiang khnang ban iarap ia kino kino kiba kwah ban tip shaphang ka <strong>ADB</strong> namar ki lah ban:<br />
1. Kwah ban tip ia kino ki projek bad prokram ka <strong>ADB</strong> ka la mang tyngka lane ka mut ban mang tyngka<br />
ha ka ri jong ki<br />
2. Ban shim khia bad ban kham ioh jingshai ia kano kano ka projek ka Ba ka <strong>ADB</strong> ka pyntreikam, lane<br />
3. Ki Ba la shah khot kyrpang da ka <strong>ADB</strong> ban shim bynta ha ka ban ia phylliew jingmut halor ki projek<br />
kiba ka pyntreikam.<br />
Ki trai nongshong shnong ki don ka hok ban ioh jingtip (right to information) shaphang ki projek bad policy kiba lah<br />
ban ktah ia ka imlang sahlang jong ki. Ymdei tang katta, hynrei ki ba lah ruh ban ktah ia ka mariang, ka ioh ka kot,<br />
bad ia ka rukom synshar khaddar ka sorkar. Ki don ruh ka hok ban ioh jingtip janai ha ka por ka ba biang, ym dei tang<br />
ban shu long ki nong sngap ki bam lah ban leh ei ei ruh, hynrei ha kaba ki lah ban pyrshah ne ban ia sngewthuh<br />
jingmut lang.<br />
Ka ain pyntip paidbah ba thymmai (disclosure policy) jong ka <strong>ADB</strong> jong u snem 2005 (Public Communication<br />
Policy ) ka kdew shai ba ka <strong>ADB</strong> ka ong kumne “ Ka dei ban pyntip kloi ha ka por ba biang halor ki kam ki<br />
jam jong ka khamtam sha kito ki briew kiba la shem jingeh, jingjinjar na ki projek khnang ban kin ioh lad ban tip<br />
kumno ban pyntreikam kham bha ia ki projek. Ha ka juh ka por kane ka ain ka kdew shai ba lada don kino kino ki<br />
jingeh halor ki kam ki jam ha kaba kim ju pynpaw, ki don hok ruh ban tip ia ki khlem kano kano ka jingwit. Ki trai<br />
shnong namar kata ki dei ban tip ia kine ki ain bad ban pyndonkam ia kine ki ain khnang ba kin lah ban ia shim bynta<br />
ha ki kam pynroi ka <strong>ADB</strong>.<br />
Kane ka kot lyngkdop ka long ka atiar ha kaba batai kumno ban iaid ban ioh jingtip na ka <strong>ADB</strong>. Ha ka juh ka por<br />
kane ka lyngkdop kot ka batai kumno bad ha kino ki por treikam jong ka projek ki trai shnong ki lah ban ioh ne lum<br />
ia kine ki jingtip. Kine ki jingtip ki long kat kum u snem 2005.<br />
Ki jaid jingtip ki ba lah ban ioh. (Types of documents available)<br />
Harum ki dei ki dolil (document) ba pher ba pher la pynpaw paidbah da ka <strong>ADB</strong>. Kino kino ki dolil, kynthup ia kito<br />
kiba ym shym la niew harum, lah ban kyrpad na ka <strong>ADB</strong>. (see Tips section below).<br />
Ki dolil jong ki projek (Project-specific documents): Ha man ki kyrdan jong ka projek, ka <strong>ADB</strong> ka la pynmih ïa bun<br />
jaid ki dolil. Ki projek kam paidbah (public sector project) la pyntreikam da ka sorkar jong ka ri ba shimram na ka<br />
<strong>ADB</strong>. Kine ki projek ki kynthup ia kum ki kam pynbha ne shna surok, ka dam bad ka sam um dih; ki projeck kiba<br />
iadei bad ka imlang sah lang ki kynthup ïa ka thoh ka pule bad ka koit ka khiah; ki projek bad ki kam pynroi ki long<br />
kum ka tih ia ki mar khyndew, ka rep ka riang bad ka ri dohkha; ha ki projek ai ram (loan sectors) ki ram kiba ïadei<br />
bad ka pla tyngka (financial), ki bor ding (energy), bad um ki long kiba kham kongsan. Ka <strong>ADB</strong> ka bei tyngka ruh<br />
ia ki projek ba la pynïaid da ki riew shimet (private companies) da ka ba bei tyngka-pyntrei-aiti (build-operatetransfer)<br />
1 ïa ki projek ba kumjuh ruh ka kular ban ai jamin na ka bynta kito ki kam ba iadei bad ka khaïi pateng.<br />
Ia ka synduk harum la phiah katkum ki kyrdan jong ka projek ha baroh shi linter (stages of <strong>the</strong> project cycle). Ia kane<br />
la leh khnang ban pyni ïa kum kino ki dolil la pynmih ha kino ki kyrdan bad la ki la kine ki dolil lah ne em ban ïoh<br />
paidbah. Ïa kito dulir kiba ïahap bad ki projek paidbah, hynrei kiba lah ruh ban pyndonkam ha ki projek shimet, la<br />
kdew katkum ki jingdonkam. Nalor ki web link ha ki synduk, ngi la pynkhreh ha ki synduk ba bud kumno lah ban<br />
ïoh ïa kine ki dulir. Ia kine ki jingtip lah ban ïoh tang ha ka ktien phareng.