ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
ADB Toolkit: Unpacking the ADB — Khasi Version - Bank ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2 Ka <strong>ADB</strong>: Ka Lad ban kham sngewthuh ïa ka Asian Development <strong>Bank</strong><br />
1<br />
Ka Lamkhmat shaphang ka kot lyngkdop halor ka <strong>ADB</strong><br />
Balei ngi dei bad tip shaphang ka <strong>ADB</strong>?<br />
Ka Jingdonkam jong kane ka lyngkdop (Purpose of <strong>the</strong> <strong>Toolkit</strong>s)<br />
Ka Lyngkdop jong kane ka kot halor ka <strong>ADB</strong> ka long ban ïarap ïa kito ki bym pat ju ïohsngew ne tip shaphang ka<br />
Asian Development <strong>Bank</strong> ban sngewthuh shaphang kane ka <strong>Bank</strong>, ki kam kiba ka trei, bad balei ka long ka ba<br />
kongsan na ka bynta ki kynhun seng bhalang (civil society group) ban tip ïa ki jingtreikam jong ka. Kane ka kot ka<br />
ai ïa ka lamkhmat shaphang ka <strong>ADB</strong>, ka kynthup ïa ki jingtip halor ki tnat ba pher bapher jong ka <strong>ADB</strong>, ki jaid<br />
jingïarap kiba ka ai sha ki sorkar jong ri kiba dang kiew bad kylla (developing and transitional country) ha ki thaiñ<br />
jong ka Asia bad Pacific, ki jaid projek bad prokram kiba ka bei tyngka, bad ka jingïarap kaba ka ai sha ki seng<br />
shimet (private sector companies) kiba trei ha kane ka thaiñ. Na kabynta kito kiba khmih bniah (monitoring) lane<br />
kwah ban kham tip halor ki kam jong ka <strong>ADB</strong> ha ka ri jong ki, kane ka kot ka kot ka batai ïa kiei ki lad kiba lah ban<br />
ïoh halor ka <strong>ADB</strong> bad lam lynti ruh kumno ban ïoh bad pyndonkam ïa kine ki jingtip (information)<br />
Kane ka kot lyngkdop ka long ruh ka lad na ka bynta kito nongtreikam kiba khmih bniah ïa ki kam jong ka <strong>ADB</strong>.<br />
Kame ka kot ka kynthup ïa ki jingtip kiban ïarap ïa ki nongtreikam kumno ban syllok bad ïasaid/pynbor (lobbying)<br />
bad ka bank, lyngba ka jingphiah ïa ka aiñ rukom treikam jong ka <strong>ADB</strong>, lam lynti kumno ban pyndonkam ïa ka<br />
rukom jingkitkhlieh ba thymmai (accountability mechanism) ha ka <strong>ADB</strong>, bad ki lad ban ïasaid/pynbor (lobbying) ïa<br />
ki Board of Directors bad nong pynïaid (Management) jong ka <strong>ADB</strong>.<br />
Khatduh, ki jingthoh kiba don ha kane ka kot lah ban rah ban pyndonkam ha ki workshop 1 lane ha ki kitab kiba lah<br />
ban pyndonkam ha kaba ai jinghikai (training) halor ka <strong>ADB</strong> sha kito ki ba dang shu tip shaphang ka <strong>ADB</strong>. Kine ki<br />
jinghikai lah ban pynïaid kat kum ka jingsngew bit bad donkam jong kano kano ka shnong/ paid nongshong shnong<br />
kiba pyrshah ïa ka kam kaba ka <strong>ADB</strong> ka bei tygka, lane lah ruh ban pyndonkam ha kata ka dur na ka bynta ka<br />
jingïalang jong baroh ki nongtreikam ha ka ri bad ha ka thaiñ (regional). Ïa kane ka kot lah ruh ban pyndonkam da<br />
ki nongtrei kam ba rim bad thymmai kum ka jingkdew halor ka <strong>ADB</strong>.<br />
Balei ngi dei ban Shim khia ia ka <strong>ADB</strong> (Why should we be concerned about <strong>the</strong> <strong>ADB</strong>)?<br />
Ki Multilateral Development <strong>Bank</strong>s (MDBs 2 ) ki dei ki lad bei tyngka ha ki kam pynroi bah eh tam ha ka pyr<strong>the</strong>i, ka<br />
ju ai ram hapdeng US$30-$40 billion ha ka shisnem sha ki ri kiba duk bad duna ha ka ioh ka kot. Ka <strong>ADB</strong> ka ai loan<br />
da ki billion US dollar 3 sha ki dkhot jong ki ri kiba dang kiew (Developing Member Countries- DMCs). Lyngba<br />
kane ka jingai ram, ka <strong>Bank</strong> ka don bun ki bor pyntreikam ha kaba iadei bad ki jingthmu jong ka ha ki kam pynroi ki<br />
DMC. Ha ki katto katne ki khep ka <strong>ADB</strong> ka lah ruh ban kham khlain bor ban ia ki nongmihkhmat jong ka ri ha kaban<br />
mang tyngka ia ka lut ka sep (budget) bad ka jingpyntreikam ia ka. Ka ba bun na ki jingbei tyngka kaba ka ai, ki dei<br />
ha ki rukom jong ki ‘loan’. Ki DMC bad kumjuh ruh, ki trai shnong, namarkata wat lada ki projek ki dei kiba seisoh<br />
ne duhnong, dei ban siew biang ka pisa sha ka <strong>ADB</strong>. Ki ju don ruh ki por ba ki projek ki long ki bym seisoh bad ki<br />
nongshong shnong hi hap ban ia kynduh ia bun ki jingeh kiba mih na ki. Ha kum kine ki por, ki traishnong ki hap ban<br />
kitkhia ia ki ram bad jingsiew kiba mih na kine ki projek.<br />
Ki MDB ki long ruh ki lad ba nyngkong eh ban ioh jingnang jingstad halor ki ain bad ki kam pynroi pynsan. Lem bad<br />
bun ki jingbei tyngka bad ryngkat ruh ki ain jingbthah, ki MDB ki long kiba kongsan bha ha ka ban shim rai ia ki<br />
rukom pyntreikam ki ain pynroi ha ka ri. ( Nalor kane… <strong>the</strong>p tyngka.) Kum ban ai nuksa, ki ain jong ki kiba iadei<br />
bad ka mariang bad ka imlang sahlang ki lah long ki kyrdan jing<strong>the</strong>w (standard) ba kongsan ha kaba kiwei pat ki<br />
seng ha baroh kawei ka pyr<strong>the</strong>i, ki ju bud dien. Bun na ki seng ai ram ha khaii pateng (Export Credit Agencies), ki<br />
bank (commercial banks) bad ki private company ki ju bud dien ia ki kyrdan jing<strong>the</strong>w jong ka MDB kum ki jong la<br />
jong (kane ka long ruh ban iada ialade na kano kano ka jing shah pharep ha ki seng pyr<strong>the</strong>i). Namar kata ka daw, ia<br />
ki kam pynroi ba iaineh (sustainable development) kumba lah buh ha ki MDB, la ju pyntrei ruh ha kiwei kiwei ki<br />
seng pynroi bad bei tyngka.